khovd.mecs.gov.mnkhovd.mecs.gov.mn/storage/app/public/Angi_devshih/mongol... · Web view7-Р АНГИЙН АНГИ ДЭВШИХ ШАЛГАЛТЫН ЖИШИГ ДААЛГАВАР-1

7-Р АНГИЙН АНГИ ДЭВШИХ ШАЛГАЛТЫН ЖИШИГ ДААЛГАВАР-1\Монгол хэл, бичиг, Уран зохиол нэгдмэл агуулга\

САНАМЖ, ЗӨВЛӨГӨӨНийт 35 оноо

Шалгалт 60 минут үргэлжилнэ. Шалгалтын материал 2 хэсгээс бүрдэх ба нэгдүгээр хэсэг нь унших чадвар сорьсон,

хоёрдугаар хэсэг нь бичих чадвар сорьсон задгай хэлбэрийн даалгавраас бүрдэнэ. Даалгавар бүрийн хариултыг өгөгдсөн зайд бичиж тэмдэглэнэ.

НЭГДҮГЭЭР ХЭСЭГ. УНШИХ ЧАДВАР СОРЬСОН ДААЛГАВАР -15 оноо

Өвлийн шөнө

Тасхийм хүйтэн өвлийн шөнө тэнгэрийн одон оч шиг гялалзаад, уул нурууг бүрхсэн хунгар цасны хасын өнгө түүний гэрэлд алмаазын адил гилтгэнэнэ. Хүйтний жавар өмнөөс үлээгээд голын мөс тас няс хагарна. Хөндий тал мэлцийн цэлийгээд хааяа нэг уулын орой эрвийн сэрвийн үзэгдэнэ. Хуучин сар шөнө дундын үед цухуйхад гэрийн нохой түүнийг ширтэн дэмий л хуцна. Хөдөөний айлын гадуур нэг ч үймээнгүй, үхэр хонь хааяа нэг хивж хэвтэнэ. Ийм нэг шөнийн гүнд холоос хэдэн морины туурай түчигнэн, хоёр хүн гадаа ирж, морийг тушин оров. Удалгүй эхнэр Лхам босч, өрх татан гал түлж цай халаана. харанхуй шөнийн дунд бор гэрийн тооноор утаа савсаж, улаан оч хаялахад тэртээгээс үзэхэд, адуу манасан хоёр хар хүн мордон, уурга чирэн давхин одов. \Д.Нацагдорж\

1. Дараах холбоо үгийн утгыг тайлбарлаарай \2 оноо \ Хунгар цас - ............................................................................................................ 2. Эхээс тэмдэг нэр, тооны нэр, дүрслэх ба дуурайх үг тус бүр 2-ыг олж бичнэ үү? \3 оноо\

Тэмдэг нэр................................................................................................................................Тооны нэр.................................................................................................................................Дүрслэх ба дуурайх үг.............................................................................................................3. Эхээс дараах үгийн эсрэг утгыг олж бичнэ үү?\1оноо\

Гэрэлтэй- Буух-4. Дүрслэх ур маягийг олоорой.\1 оноо\

Тэнгэрийн одон оч шиг гялалзаад - ..............................

5. Эхийн тодруулсан хэсгээс зэрэгцүүлэн холбох үг нөхцөлтэй үг 4 –ыг олж бичээрэй \ 2 оноо\

.........................................................................................................................................................................................................................................................................

6. Эхээс ЗНӨ 1-ийг олж өгүүлбэрийн гишүүдээр зурж, бүтэц хэв шинжийг тодорхойл. \3 оноо\

......................................................................................................................................................................................................................................................................................................

7. Монгол бичгийг уншаад кирилд хөрвүүлээрэй. /3 оноо/

FoehsijO SegoeeO dO Fo^ Seiieeea fegoljejO YerieeO dO FoiK* Seiieeea

ХОЁРДУГААР ХЭСЭГ: БИЧИХ ЧАДВАРЫГ СОРЬСОН ДААЛГАВАР-20 оноо

8.“Дөрвөн улирал” сэдвээр 100 – 120 үгэнд багтаан тоочимж эх зохиож бичээрэй.

7-Р АНГИЙН АНГИ ДЭВШИХ ШАЛГАЛТЫН ЖИШИГ ДААЛГАВАР-2

\Монгол хэл, бичиг, Уран зохиол нэгдмэл агуулга\





Толгодын цаана ингэ буйлна

Тэнгэр бүүдгэр. Элсний өнгө шарлан, энэхэн хэсэг газар удаан шаналж, уруул ам омголтсон лугаа адил аа. Ингэн тэмээний гэгэлгэн буйлах дуун толгодын цаанаас нэг үе сонсогдож, нэгэн үе замхарна. Цагаан товцог улам хувхай харагдан, эхийнхээ дууг нэгэнт авсан ботго бутны ёзоор хазлахаа больж, толгодын цаадах эхдээ тавран очоосой гэж хүснэ. Гэрийн дотор харанхуйвтар авдар савыг тоос даржээ. Дээвэр өндөлзөн өндөлзөх нь ямар нэгэн яарсан бөгөөд хүвэрхий уясан оосор гэрийн туургыг пид пид балбана. Яндан хангир жингэр хавирахуй хошлонд хавчуулан босгосон уурганы үзүүр салхинаа улина. Хойд овоон дээр гүйн гарвал тэнгэрийн хаяа бүүдийн, алсын бараа эс үзэгдээд, энэхүү манан хөшгийг нэвтлэн холоо явчихмаар санагдана. Ингэн тэмээний гэгэлгэн буйлах дуун нэг үе сонстож, нэгэн үе замхарна.\Ж.Лхагва\

1. Дараах холбоо үгийн утгыг тайлбарлаарай \2 оноо \ Уруул омголтох - ............................................................................................................

2. Эхээс тэмдэг нэр, орон цагийн нэр, дүрслэх ба дуурайх үг тус бүр 2-ыг олж бичнэ үү? \3 оноо\

Тэмдэг нэр................................................................................................................................

Орон цагийн нэр........................................................................................................................

Дүрслэх ба дуурайх үг.............................................................................................................

3. Эхээс дараах үгийн эсрэг утгыг олж бичнэ үү?\1оноо\

Сүүл-

Цэлмэг-

4. Дүрслэх ур маягийг олоорой.\1 оноо\

Дээвэр өндөлзөн өндөлзөх нь..............................

5. Эхийн тодруулсан хэсгээс зэрэгцүүлэн холбох үг 4 –ийг олж бичээрэй\2 оноо\

.........................................................................................................................................................................................................................................................................

6. Эхээс ЗНӨ 1-ийг олж өгүүлбэрийн гишүүдээр зурж ,бүтэц хэв шинжийг тодорхойл. \3 оноо\

......................................................................................................................................................................................................................................................................................................

7. Монгол бичгийг уншаад кирилд хөрвүүлээрэй. /3 оноо/

bicieeea dO bEa SoreeO foikEI B& Nesoa O YeBde& Hocoro% t

ХОЁРДУГААР ХЭСЭГ: БИЧИХ ЧАДВАРЫГ СОРЬСОН ДААЛГАВАР-20 оноо

“Эх дэлхийгээ хайрлан хамгаалъя” сэдвээр 100 – 120 үгэнд багтаан эх зохиож бичээрэй.






НЭГДҮГЭЭР ХЭСЭГ: УНШИХ ЧАДВАРЫГ СОРЬСОН ДААЛГАВАР-15 оноо

Ядуу загас

Далайд нэгэн ядуу загас байжээ.Ажил хайвч ажил олдохгүй өдөр хоногийг арай ядан өнгөрүүлнэ.Нэгэн өдөр загас далайн захаар явж байтал түүнд далайн нөгөө талд байдаг толгодын тэнд эд мөнгө арвин баялаг нэг усан сан байгаа гэж дуулджээ. Ядуу загас далайгаас гарч элсэн дундуур дэвхцэн явсаар өнөөх усан санд хүрчээ. Ядуу загасыг усан сан руу яаж ирэхийг харсан баян загаснууд түүнийг баярлан угтаж арвин их бэлэг өгчээ. Ингээд ядуу загас ядуу байхаа больж баян загас болсон байлаа.

Дараа өдрөөс эхлэн баян загас үргэлж тэнгисийн зүг харан тэндээс хэн нэгэн ядуу загас усан санд ирэхийг хүлээдэг болжээ.

Хэрвээ бүх баян загаснууд хүсэх л юм бол энэ дэлхий дээр ямар ч ядуу загас баян загас болох боломжтой. Ингэхийн тулд баян загаснууд энэхүү усан сангаас гарч далай руу очих хэрэгтэй. Гэхдээ баян загаснууд үүнийг хийхийг огт хүсэхгүй яагаад гэвэл тэд ядуу загаснуудаас айдаг бөгөөд энэ нь огт хэрэггүй зүйл юм аа. Баян загаснууд энэ айдаснаасаа салсан тохиолдолд аз жаргал, баяр баясал дүүрэн болно.Одоохондоо арай оройтоогүй байна.Тэднийг усан сангаасаа гарч далайд ирэхэд далайн ядуу загаснууд тэднийг алга ташин угтан авах мөчийг харах шиг болдог.

Дараах асуултад хариулаарай.

1. Баян загаснууд ядуу загасыг хэрхэн угтаж авсан бэ? \2 оноо\................................................................................................................................

2. Эхээс утгаараа эсрэг ба ойролцоо утгатай үгсийг түүж бич. \2 оноо\.................................................................................................................................3. Загаснуудаас гэдэг үгийг үгийн бүтцээр задалж тайлбарлана уу. \1.5 оноо\..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................4. Алдаагүй бичсэн хэсгийг ол. \1 оноо\

А. Үзье, ертөнцийн, нээрэлБ. Авъя, амьдралын, тэмдэглэВ. Харья, хаварын, тосло.

5. Шүлгийн шадыг гүйцээж бичнэ үү. \2 оноо\Оонын халиун зоо шиг халхын саруул талд Онгин цагаан тамга шиг гэрээ тэр барьсан юм..................................................................................................................................................................................................

6. ЗНӨ-ийг холбох аргуудыг бич. \1.5 оноо\

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.................................................................................7. Үндэсний бичгээс кирил бичигт хөрвүүлээрэй./ 5 оноо/

ХОЁРДУГААР ХЭСЭГ: БИЧИХ ЧАДВАРЫГ СОРЬСОН ДААЛГАВАР -20 оноо

Дээрх эхийг уншаад төрсөн сэтгэгдлээ бичээрэй. \100-120 үгтэй\

.........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

fejeI .M

wDw* foiedo* fca begode(

Kirki* t iia fosO DeleaFoiedo* Kirki* t BI . fna

dO Mea O folo_ oa

Hemo( oa

feBa

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

....................................................................





НЭГДҮГЭЭР ХЭСЭГ: УНШИХ ЧАДВАРЫГ СОРЬСОН ДААЛГАВАР-15 оноо Хоосон

Машины ардах чиргүүл энд тэнд ойж буун тар няр, тар няр хийх нь хоосон буйг тод илтгэнэ. Гэвч бодолд нэгийг үлдээн одсоныг доор өгүүлсүгэй. Үнэхээр ч хийдэггүй мөртлөө амлагч яагаад ч юм хоосныг байнга өгүүлж явдаг шүү дээ гэх санаа нэхэн гарч ирэв. Ер нь хоосон гэгч ийм сүржин байдаг ажээ хэмээн бодож явтал нэг чиргүүлтэй машин зөрөв. Харин чиргүүл нь дааж ядсан тээштэй учир тар няр хийх сүржин чимээ үл сонстон даруухан өнгөрөв. |Н. Өлзийтөгс|

1. Хоосныг гэдэг үгийн зөв бичих дүрмийг тайлбарла. |2 оноо|..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................2. Эхээс авиа дуурайх үгийг олж, өгүүлбэрт оруулан бичнэ үү? | 2 оноо|............................................................................................................................................................................................................................................................................................................3. Эхээс тэмдэг нэр 2 ыг олж бичнэ үү? |2 оноо|........................................................................................................................................................4. Машины чиргүүл ойв. Сүржин чимээ сонсогдов гэсэн өгүүлбэрүүдийг нэгтгэж

зэрэгцсэн нийлмэл болгон бичиж, өгүүбэрийн гишүүдээр зураарай. |3 оноо|................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................5. Дараах тэмдэг нэрүүдэд нэг нэг жишээ олж бичнэ үү? |2 оноо|1. Өнгө, зүс ..............................................................................................................................

2. Хэлбэр .............................................................................................................................3. Хэмжээ ............................................................................................................................4. Шинж, чанар ........................................................................................................................

6. Ц. Дамдинсүрэнгийн “Зугаацахаар мордсон нь” шүлгээс 4 мөрийг бичнэ үү. |2 оноо|

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

7. Дараах өгүүлбэрийг хөрвүүлэн бичээрэй. |2 оноо|

ᠪᠢ ᠡᠳᠦᠷ ᠪᠦᠷᠢ ᠨᠣᠮ ᠤᠩᠰᠢᠳᠠᠭХОЁРДУГААР ХЭСЭГ: БИЧИХ ЧАДВАРЫГ СОРЬСОН ДААЛГАВАР-20 оноо

8. “Манай төрсөн нутаг” гэсэн сэдвээр тоочимж эх зохион бичээрэй. Үгийн тоо /80-100/Эхлэл хэсэгт: Нутгийнхаа тухай ерөнхий танилцуулгаГол хэсэгт: Нутагтаа байдаг уул ус, ургамал, хүн зон, түүхийн дурсгалт газар өвөрмөц

онцлогийн талаарТөгсгөл хэсэгт: Энэ агуу баян нутгаа хайрлан хамгаалах хойч үедээ өвлүүлэн үлдээх

гэсэн уриалгаар бичээрэй. |20 оноо|






Д.Нацагдорж “ХУУЧИН ХҮҮ” өгүүллэг

Хөдөөгийн байдал шалдар булдар, Цагийн улирал ороо бусгаа, элстэй шанд, буттай цайдмыг дагаж хааяа нэг хар гэрээс утаа суунаглана. Дөрвөн зүгт цэв цэлийн уйтгартай цагаан униар тунана. Зуны лүгхийм халуун эсгий гэрийг шарж, малчин хүний сэтгэлийг бухимдуулна. Айлын хаяагаар үхрийн баас үргэлжилжээ. Үүгээр түүгээр хэдэн тугал оодгонон давхина.

Хөлд орохоос аваад үс цайхыг хүртэл нэг голыг өгсөн уруудан нүүж, нэг худгийг эргэн тойрон нутагласаар энэхүү ертөнцийг эцэслэнэ. Гавж Жамбал хоймор сууж, бурхан ном гэж буруу зөв чалчих ба зайсан Намжил гаднаас ирж, хууль ёс гэж худал үнэн ярихыг сонссоор, өдөр сарыг улируулна. Тэртээ уулыг өнгөрвөл айлгүй гэж бодож, тэнгэрийн хаяанаас цааш газаргүй гэж сэтгэсээр түмэн хэргээс хоцорч дэлхийн боловсролоос гээгдэнэ. Гагцхүү өглөө бурханд залбирч, үдэш тэнгэрт мөргөсөөр, нэг насыг харанхуй манан дотор барна.

Хуучин хүү хул морин дээрээ хөндлөн сууж хатируулсаар хүрч ирэв. Цагаан даавуу алчуураар толгойгоо ороожээ. Ширэлдсэн хар гэзэгний сэрвийсэн хэдэн үс нь шанаа уруу нь унжина. Урагдаж навтарсан хар ханцуйг сугалдаргалж, хиртэж сайртсан бор тохойг гаргажээ. Тав хийтэл мориноосоо бууж, тас хийтэл жолоогоо сойгоод, тоосонд дарагдсан урд хормойгоороо наранд шарагдсан нүүрнийхээ хөлсийг арчиж, нусаа хүр хийтэл нийгээд гэрт оров.

... Хэдийгээр ухаан сэргэлэн боловч зүүн хошууны захад хүрсэнгүй, баруун мөрний тэртээ гарсангүй, зөвхөн гурав дөрвөн өртөө эргэн тойрон газрын дотор оршин суусан тул юуг үзэж мэдэж, юуг сонсох аж. Нас хэдийгээр залуу боловч, үгээгүй ядуу, өнчин балчир тул нутаг сумын хэдэн баячуулд ээлжлэн зарагдсаар олигтой аж амьдралын замыг нэгэнт алджээ. Өвлийн хүйтнийг адуу манаж өнгөрүүлэн, зуны халууныг хонь хариулж гэтэлгэх бөгөөд намар ичиж, хавар гарагч тарваганаас зовлонтойгоор он жил нөгцүүлнэ.

Өтгөс хуучид энэ хоёрын үгээс өөр үнэн юмгүй, өвөлжөө, зуслан, хаваржаа, намаржаа энэ дөрвөөс өөр явах газаргүй гэж санаж, хөмөрсөн тогооны доторхтой адил хөдөөгийн бүдүүлэг байдалд хүмүүжнэ. Юутай гомдолтой зэрлэг амьдрал, юутай хайрлалтай залуу нас юунд шинэ ертөнцийг үзэхийг үл хүснэ. Хүмүүжил нь ийм гуньхралтай байдлыг хуучин хүү өөрөө яахан мэднэ. Хуучин феодал ба лам нарын гайг мөн хэрхэн танина. Дэмий л дадсан байдалд автагдаж, зовлон нь жаргал, зэрлэг нь цэнгэл болоод, нэг аймаг улсын ихэнх, хуучин хүүгийн адил нүдээ аньж, чихээ бөглөж, ертөнц гэгч чухам юу болохыг үзэлгүй, мэдэлгүй хөндий тал хоосоор хоцроход тулжээ. Хайран, хайран, хөөрхий, хөөрхий.

Гэтэл хуучин хүүгийн нэг нөхөр нь хувьсгалын бууг тавьсан өдрөөс эхлэн хөмөрсөн тогооны дотор гэрэл тусаж, нэг аймаг улс сэргэв. Тэнгэрийн хаяанаас цаана газар байдгийг мэдэж, таван далай, таван тивийг танин, шинэ ертөнц дээр хамт явах замыг нээв. Хөх Монгол улаан Монгол болов. Хуучин хүү шинэ хүү болов. Юутай завшаан, юутай баяр

1. “Хуучин хүү хул морин дээрээ хөндлөн сууж хатируулсаар хүрч ирэв.” гэсэн өгүүлбэрээс цөм өгүүлбэрийг олж бичээрэй? \1 оноо\

.........................................................................................................................................................

............................

2. Хуучин хүү моринд эрэмгий, залуу хүн болохыг илэрхийлсэн баримтыг эхээс олж бичнэ үү? \2 оноо\........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................3. Эхэд байгаа доорх үг хэллэгийн утгыг тайлбарлана уу? \3 оноо\Сугалдаргалж- ..............................................................................................................................................Элстэй шанд - ..............................................................................................................................................Буттай цайдам - ..............................................................................................................................................4. “Хөлд орохоос аваад үс цайхыг хүртэл нэг голыг өгсөн уруудан нүүж, нэг худгийг эргэн тойрон нутагласаар энэхүү ертөнцийг эцэслэнэ”. Өгүүлбэрийн өгүүлэхүүн нь хэрхэн хэлбэржсэнийг тайлбарлана уу? \ 2 оноо\..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................5. Юмс үзэгдлийн шинж байдлыг тоочин бичихэд ямар үгсийн аймгийн үгийг өргөн хэрэглэсэн байна вэ? 3 жишээ бичнэ үү? \ 2 оноо\........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................6. “... Намар ичиж, хавар гарагч тарваганаас зовлонтойгоор он жил нөхцүүлнэ” хэмээсэн дүрслэлээр ямар утгыг илэрхийлж байна вэ? \ 2 оноо\....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................7. Үндэсний бичгээс кирил бичигт хөрвүүлнэ үү? \3 оноо\


Дээрх “Хуучин хүү” эхэд тухайн үеийн нийгэм, цаг үеийн байдлыг урнаар дүрслэн өгүүлжээ. Эхийн найруулгын арга хэлбэрийг ашиглан орчин үеийн “Шинэ хүү” сэдвээр 100- 120 үгэнд багтаан эх зохион бичээрэй.

Бичихдээ дараах агуулгын бүтцийг ашиглаж болох юм.

Эхлэл хэсэг : - Одоо үеийн нийгмийн байдлыг урнаар тоочих

Гол хэсэг : - Орчин үеийн шинэ хүүгийн үйл хөдлөлийг дүрслэн бичих

Төгсгөл хэсэг : - Өөрийн үзэл бодлыг дүгнэн бичиж төгсгөх

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

ᠮᠣᠷᠢᠨ ᠬᠣᠭᠣᠷ ᠲᠠᠢ ᠠᠢᠯ    ᠳᠥ ᠣ

ᠷᠣᠭᠰᠠᠨ ᠡᠷ ᠡ ᠺᠦ

ᠮᠣᠨ ᠬᠡᠨ ᠪᠣᠯᠪᠠᠴᠣ ᠂

ᠬᠣᠭᠣᠷ ᠲᠠᠳᠠᠵᠣ

.........................................................................................................................................................

..............................





НЭГДҮГЭЭР ХЭСЭГ: УНШИХ ЧАДВАР СОРЬСОН ДААЛГАВАР \15 оноо\

Б.Золбаяр “Намар ай”Хөх хяруу хорголтсон зүс буурал өглөө. Намрын өглөө. Хөшөөтийн дөрөлжид хөх

хондон бурхи нарлана. Хөх бүрлэн үнээ хэвтрээсээ өндийж хивдэсээ залгина. Хөхөлбий цэнхэр савагнаас нь хөх уур сарнина. Хөх хөөрхөн өвөөлж Алаг өндөрт донгодно. Хөх гүн алс огторгуй хөлгөн их мөрөөдөл санаашрал дуурсуулна.

Ар хэцийн цас мөстөж талстлаад сондоршино. Алтан шарыг тунаруулсан уясуу өнгөөр уулс дүнсийнэ. Айл гэрүүд толгод дэнжид танантана. Ах дүү, зочин гийчин хэдийнэ одож, аглагийн чимээ алдрах аниргүй уйтгарлаг ноёлно. Агь таанын анхи сэнхэт салхин аяс аяс, хүүс хүүсхэн.

Шанд булгийн усан хүйтэн болороор тунгалагшина. Сайр дэвсэгийн бэл дэх гол урсаа толь мэт үзэгдэнэ. Санаа алдаж хэн нэгнийг үгүйлэхийн үест өөрийгөө үзэж, хөвөөнд нь суумаар санагдана. Сарын саруулханд бөхөнгийн сүрэг усанд орно. Салаа турууны нь үзүүрээр цавчигдсан горхийн дуслууд самарч шидсэн болор үрлийн адил. Сар одонд мөчөөрхсөн газрын оч мэт.

Сайхан даа, сайхан намар цаг гэж өвгөд ярина. Сайхан эсгий хийж хатаахдаа бүүр ч өегшинө. Сайхан гэр хүүдээ барина даа гэж бодоод саруулхан дэвсэгийнхээ хялгана дээр завилна. Гаансныхаа хаш цахиур соруулыг гарынхаа алгаар зүлгээд зууна. Зуунгуутаа зуны гал нарыг зуулгаж уугиулж бэлдсэн ууландаа, зуузайн хэлбэрт хув хэтээ цахинхан ноцооно. Зулай магнайн нь хөлс намрын нарнаа гялаантана.

Хурсан хоньд үүлэн мөөг үүсгэнэ. Хуухирч аахилахад нь хуурай шороо манарна. Хулын хул зэрэглээ тэнгэр газрыг холбоно. Хулын хул зэрэглээнд зэсэн улаан тал буцална. Хувилгаан зэрэглээн дунд нь худаг онгоц дайвалзана. Хуйларсан зээрийн сүрэг хул давалгаа болно. Их монгол элс холын холд цайвалзана.

Тугалын улаан хаданд тошлог иш дээрээ иснэ. Тасхийж буун дуу цуурайлахад бөмбөрч унана. Тошлогын бутны үндэс хавсан үсрүүний тарвагыг цочооно. Тошлогтын шилд зөнөсөн бух урамдана. Царцаа цөгөрзгөнө чарр чарр, цирр цирр дуугарна. Царам хярын хэжмэгээр цасан хяруут цагаан салхи исгэрнэ. Уулс мөнгөн боронз мэт тунгалаг ширхэгээр битүү түрүүлж, усны эх нь зах цайртан хөлдөнө. Ув улаан тэхүүд жихүүцнэ. Ургах наранд ээн энгэрийн ташланд хэвтэнэ.

Сонгинын цооргоно хөөмийлж исгэрнэ. Сортосхийлгэж үнэг чоныг цочооно. Сонгинотын хөлд захчны тэмээд хэвтэнэ. Соёо бөхтэй хар ат солгон урттай зогдороо намиулж зогсоно. Тээлийн хөндийн Хөдөө нуур үлгэрийн юм шиг уяхан харагдана.

1. Эхийн үйл явдал ямар улиралд өрнөж байна вэ? \2 оноо\............................................................................................................................................... 2. Эхээс ”хөх” гэдэг үгтэй ойролцоо утгатай үг олж, утгыг тайлбарлан бичнэ үү\ 2 оноо\........................................................................................................................................................................................................................................................................................3. Эхэд байгаа доорх үг хэллэгийн утгыг тайлбарлана уу \3 оноо\

тэх-бурхи-зогдор-4. Эхээс өнгө зүс заасан тэмдэг нэр 4-ийг олж бичээрэй.\2 оноо\ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................

5. “Уулс мөнгөн боронз мэт тунгалаг ширхэгээр битүү түрхүүлж, усны эх нь зах цайртан хөлдөнө.” гэсэн өгүүлбэрийг гишүүдээр зурж тодорхойлно уу \2 оноо\6.Эхийн тодруулсан хэсгээс авиа дуурайх үг 2-ыг олж бичнэ үү \ 2 оноо\ ................................................................................................................................................ ...............................................................................................................................................

7.Монгол бичгээр бичээрэй.\2 оноо\Энэ бол миний төрсөн нутагМонголын сайхан орон


8. “Эрдмийн замд хөтөлсөн багш минь” сэдвээр нэг багшаа хөрөглөн бичнэ үү \ Үгийн тоо 140-160\ Эхлэл: Багштайгаа хэдийд яаж багш шавь болсон тухайгаа сонирхолтой байдлаар бичих

-Багшийн чинь талаар бусад хүмүүс хэлсэн үгийн эш татахГол хэсэг:- гадаад байдал, дүр төрх зан аашийг тоочин дүрсэлж бичих

-Багшийнхаа онцлогийг гаргасан содон үг хэллэг ашиглан бичих- Сэтгэгдлээ тодорхой бичих

Төгсгөл хэсэг: Багш шавийн нандин холбоог дүгнэн бичих

YII АНГИЙН МОНГОЛ ХЭЛНИЙ ХИЧЭЭЛИЙН ЖИШИГ ДААЛГАВАР-7





Б.Золбаяр “Хавар ай”

Харлаг хоньтын уул хавар болохоор зүүдлэгддэг нь хачин. Хашааны тэрүүхэнд халгайн ганц бут ургадаг нь бодогдоно. Хавар надад ингэж Харлаг хоньтын уул, халгайн ганц бутнаас эхэлж ирнэ.

Гүвээ толгодын зайвраар улаан үхэр сажилна. Хэд гурав алхаад зогсож амсхийнэ. Амсхийхдээ алсын цайдам дахь худаг руу харна. Алс цайдам дахь худаг аяган нүдэнд нь дурайна. Шар тэмээ шавагны үндэс булга татаж хивнэ. Булга татахдаа бурантагаа хазах шиг угзчина. Бурантганд нь хамхуул шилбүүрдүүлж хөөрнө. Хөөрсөн хамхуул алтан наранд шингээд нэгтгэгдэх шиг бөхний нь дээр бөмбөлөгтөнө. Бөх нь уначихсан тэмээнийхээ нурууг нь голлохоор бөөрөнхий том нэг бөхтэй тэмээ шиг харагдана. Ирэх зуны явдлыг зөгнөж эмгэд гаднаа нарлана. Илүү гэр их гэрийн хооронд явж энэ тэрхнийг

хийнэ. Тэгээд гэртээ орж тээрмийн буудай хуурна. Тэднийхээс тэр дороо л шинэ гурилын үнэр түгнэ. Түүнийг нь цайнд хөвүүлж уухаар өвгөн нь гаднаа бууна.

Уул талын цас хайлна. Ар сэрвэн, хяр хэцийн цас бүргэдийн зогдор шиг үлдэнэ. Сэр бар бараан адуу цасны наахнатай. Хэний адуу бол гэж худаг дээрээс хүмүүс дурандана. “Хэн юм бэ, чиглээд давхичихлаа, унаагаа юүлэх нь” гэж ярилцана. Дөргөн нуур гялалзан мөстөж харагдана. Дүлий хүн сонсмоор их чимээтэйгий нь гэж тэндээс ирсэн хүн ярина. Хагарч цуурч байгаа нь тэр юм гэнэ лээ. Хажуухан нь байгаа мөртлөө Цээлийн эндээс сонсогдохгүй юм. Харагдах нь ойрхон ч, хол л байх юм даа.

Ягаан гүвээний энгэрт ягаан ямаа ишиглэнэ. Яв ягаахан ишиг халиан дундаасаа босно. Ямаан харганын бутанд ороолгон, гуядуулан тэнцэнэ. Яг тэр мөчөөс туурай нь эвэршиж эхэлнэ. Ямаа болж эхийнхээ араас даган яваад өгнө. Бүдүүн хурууны үзүүр энхэл донхол замтай. Бүрхээр шиг ачаатай машин тэрүүгээр явж харагдана. Бүдүүн хурууны үзүүрийн нэгэн хаваржаанд айл ирж байгаа нь энэ. Бүгтхэн дуу нь төдхнөө аниргүйд шингэнэ. Бүрхээр шиг ачаагаа буулгаад, ханаа дугуйлж эхэлсэн л. Бүрий болохоос өмнө утаа үнэртэж, хонь нь хотолно л.

Хар Улааны шилд хаврын тарвага хошхирно. Хаана, аль ичээн дээр байгаа нь харагдахгүй. Хавь ойрт үнэг чоно үзээ юм болов уу гэтэл үгүй мэдэгдэнэ. Хавар ирээд ичээнээсээ гарав гэж л дуулгаж буй юм уу даа. Судаг дагаж хоньд бэлчинэ. Сул өвс бутны унги руу шигдэвч салхины аясаар задарна. Судгийн бутны унги руу хонь ямаа сөхөрч өвдөглөөд сул цагаан өвс түүж иднэ. Судаг жалга ногоортол сөхрөн сөхөрч явсаар сулбага салбага гишгэтлээ ядарна. Үдэш хотонд ишиг хурга майлалдана. Өл онийн жимээр эхэс нь бас майлсаар ирнэ. Өөвөн шөөвөн жороолон хургасна. Үлгэж нудчихад нь тээршааж сөхөрсхийн хэвтээд өгнө. Гандсан уулс салхин шанхтай. Ганга хунхын цас чимээгүйгээр хайлна. Гантай зун боловч цэцэг нэгэн ургахаар шингүүр авна. Гархи зоос гээгдсэн мэт даваа гүвээнээс гялбалзана. Дов ширэг боролзон борлоно. Тойроод хялман хялман шар устана. Намар мөсөнд дарагдсан даавууны өөдөс хөвнө. Нар ээвэрлэж усхан нь ууршихаар намуухан хуйнд дэрвэн одно.

Сумын төв чимээ аниргүй. Шуурга салхи болохоор утасны нь мод дүнгэнэнэ. Шүүтиг маатиг хөвгүүд тоглохоор сүнгэнэж, шунгинах дуу бас гарна.Сумын төвийн байшингуудаар цуурайтна. Сургууль цэцэрлэг эл хуль болно. Яав машин явахаар сум доргих шиг чимээ гарна. Хуучин муу агуулахын тоостой цонх саржигнатал дуугарна. Сумын улаан булангийн үүдэнд сар сар мотор дуугарна.

1. Эхийн үйл явдал ямар улиралд өрнөж байна вэ? \2 оноо\

..............................................................................................................................................

.

2. Эхээс ”хол” гэдэг үгтэй эсрэг утгатай үг олж, утгыг тайлбарлан бичнэ үү\ 2 оноо\

............................................................................................................................................

............................................................................................................................................

3. Эхэд байгаа доорх үг хэллэгийн утгыг тайлбарлана уу \3 оноо\

хяр-

гүвээ-

шил-

4. Эхээс тэмдэг нэр 4-ийг олж бичээрэй.\2 оноо\

..............................................................................................................................................

..............................................................................................................................................

..............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

5. “Судгийн бутны унги руу хонь ямаа сөхөрч өвдөглөөд сул цагаан өвс түүж иднэ.” гэсэн

өгүүлбэрийг гишүүдээр зурна уу \2 оноо\

6.Эхийн тодруулсан хэсгээс авиа дуурайх үг, дүрс дуурайх үг тус бүр нэгийг олж бичнэ үү \

2 оноо\

..............................................................................................................................................

..............................................................................................................................................

7.Монгол бичгээр бичээрэй.\2 оноо\

Өсөхөөс сурсан үндэсний хэл

Мартаж болшгүй соёл мөнХОЁРДУГААР ХЭСЭГ: БИЧИХ ЧАДВАРЫГ СОРЬСОН ДААЛГАВАР -20 оноо

“Эрдмийн замд хөтөлсөн багш минь” сэдвээр нэг багшаа хөрөглөн бичнэ үү \ Үгийн тоо 140-160\ Эхлэл: Багштайгаа хэдийд яаж багш шавь болсон тухайгаа сонирхолтой байдлаар бичих

-Багшийн чинь талаар бусад хүмүүс хэлсэн үгийн эш татахГол хэсэг:- гадаад байдал, дүр төрх зан аашийг тоочин дүрсэлж бичих

-Багшийнхаа онцлогийг гаргасан содон үг хэллэг ашиглан бичих- Сэтгэгдлээ тодорхой бичих

Төгсгөл хэсэг: Багш шавийн нандин холбоог дүгнэн бичих







Говийн өнгө Үдийн халуун нар төөнөн шарж, хоньд бөөгнөрөн хорно. Гандаж цайвартсан даалимбан тэрлэг өмсөж, нарийнхан бүсний үзүүрийг өмнөө зангидсан бяцхан хүү Зориг шанаа даган урсаж байгаа хөлсөө ханцуйгаара арчингуут говь нутгийнхаа үзэмжит байгалийг шохоорхон ажиглав. Таанын үнэр ханхалсан өргөн говьд шувууд жир, жир дуугарах нь хөгжим мэт яруу. Бужгар ногоон навчтай бударгана, баглуур элбэг, цагаан толгойн бэлд хорь гаруй тэмээ умрыг харан зогсож байхыг Зориг хараад ээжийнхээ ярьж өгдөг тэмээний үлгэрийг гэнэт саналаа.

1. Эхэд юуны тухай өгүүлсэн бэ? \2оноо\А. ээжийн тухай Б. Зориг хүүгийн тухай

В. тэмээний тухай Г. Говь нутгийн байгалийн сайхан 2. Зориг хүүгийн гадаад төрхийг тоочин бич. \2 оноо\

..............................................................................................................................................

..............................................................................................................................................

........3. Зориг хүү юуг гэнэт санасан бэ? \2оноо\

..............................................................................................................................................

..............................................................................................................................................

.......

4.“Таанын үнэр ханхалсан өргөн говьд шувууд жир, жир дуугарах нь хөгжим мэт яруу. Бужгар ногоон навчтай бударгана, баглуур элбэг, цагаан толгойн бэлд хорь гаруй тэмээ умрыг харан зогсож байхыг Зориг хараад ээжийнхээ ярьж өгдөг тэмээний үлгэрийг гэнэт саналаа.” гэсэн өгүүлбэрээс тооны нэр, тэмдэг нэрийг ялгаж бич. \3оноо\

..............................................................................................................................................

..............................................................................................................................................

.................................

5.Эхэд байгаа доорх үг хэллэгийн утгыг тайлбарлана уу?

Тэрлэг ......................................................................................... \1оноо\ Гандах .................................................................................................. \1оноо\Элбэг ........................................................................................... \1оноо\

6.Дараах өгүүлбэрийг монгол бичгээр бич. \2 оноо\

Эрхэ –ии сурху –бар бэрхэ ии сур .......................................................................................................Хүмүн ах- а- таи дэбэл зах- а -тай .....................................................................................................

7.Эхээс ЗНӨ нэгийг олж бич. \1оноо\

..............................................................................................................................................

..............................................................................................................................................

....................................................................................................................


8. Дараах сэдвээр 80– 100 үгтэй эх зохион бичээрэй. 20 оноо Хавар цаг







Говийн өнгө Үдийн халуун нар төөнөн шарж, хоньд бөөгнөрөн хорно. Гандаж цайвартсан даалимбан тэрлэг өмсөж, нарийнхан бүсний үзүүрийг өмнөө зангидсан бяцхан хүү Зориг шанаа даган урсаж байгаа хөлсөө ханцуйгаара арчингуут говь нутгийнхаа үзэмжит байгалийг шохоорхон ажиглав. Таанын үнэр ханхалсан өргөн говьд шувууд жир, жир дуугарах нь хөгжим мэт яруу. Бужгар ногоон навчтай бударгана, баглуур элбэг, цагаан толгойн бэлд хорь гаруй тэмээ умрыг харан зогсож байхыг Зориг хараад ээжийнхээ ярьж өгдөг тэмээний үлгэрийг гэнэт саналаа.

1. Эхэд ямар асуудал дэвшүүлсэн бэ? \2оноо\А. Халуун өдрийн тухай Б. Говьд ургадаг ургамлын тухай В. Тэмээн сүргийн тухай Г. Говь нутгийн байгалийн сайхнаар бахархах

2. 2-р цогцолбороос байгалийн байдал илэрхийлсэн өгүүлбэрийг олж бич. \2 оноо\ ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. Зориг хүү юуг ажигласан бэ? \2оноо\ .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

4. “Гандаж цайвартсан даалимбан тэрлэг өмсөж, нарийнхан бүсний үзүүрийг өмнөө зангидсан бяцхан хүү Зориг шанаа даган урсаж байгаа хөлсөө ханцуйгаараа арчингуут говь нутгийнхаа үзэмжит байгалийг шохоорхон ажиглав.” гэсэн өгүүлбэрээс тэмдэг нэрийг ялгаж бич. \3оноо\.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

5. Эхэд байгаа доорх үг хэллэгийн утгыг тайлбарлана уу? Умар ......................................................................................... \1оноо\ баглуур .................................................................................................. \1оноо\бэл ........................................................................................... \1оноо\

6. Дараах өгүүлбэрийг монгол бичгээр бич. \2 оноо\ Эрэл –и сураг –ииар олдаг эрдэм –и хичийэл –ииэр сурдаг ...................................................................................................................................Ах- а –бан алда хүндүлэ .................................................................................................................................Дэгүү –бэн дэлэм хүндүлэ............................................................................................................

7. Эхээс ЗНӨ нэгийг олж бич. \1оноо\................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................


Дараах сэдвээр 80 – 100 үгтэй эх зохион бичээрэй. 20 оноо

Намар цаг







БиБи гойд хүн биш. Хүний олон сайхан чанараас жирийн байх л надад таалагдана.

Тиймээс ч миний бичсэн бүхэн жирийн байгаасай гэж хүсдэг. Өөрөө ч жирийн амьдрахыг боддог. Амьдралдаа оносон алдсанаа дүгнэх дургүй, дүгнэх юм бол гол харлуулсан алдаа маань их. Би шүтлэггүй, гэхдээ нүгэлгүй явбал бурхан тусална гэдэгт итгэнэ. Түүнээс биш олон мянган удаа сунаж мөргөөд аз жаргал ирнэ гэдэгт итгэдэггүй. Хар цагаан, гэрэл сүүдэр, өдөр шөнө, сайн муу, жаргал зовлон гэсэн ээлжлэх тавиланд бол яг итгэдэг. Тийм болохоор зовбол жаргана, өвдвөл эдгэнэ, уруудвал өөдөлнө гэсэн сүсгээр өөрийгөө аргадаж учирсан гайгаа давах сэтгэлийн хүч сэлбэдэг. Харин би ногоон өнгөнд дуртай нь сонин.

Өндөр нуруутай болж төрөөгүй маань азгүй хэрэг. Яагаад гэвэл би нуруулаг бүсгүйд дуртай. Тэд намайг төдийлөн тоодоггүй. Гэхдээ би олсон хүртсэн бүхэндээ сэтгэл хангалуун, ад шуналгүйдээ баярладаг. Миний хамгийн арчаагүй чанар бол хүнд муу санаж чаддаггүй, цагаан сэтгэл юм. Цагаан сэтгэл гэдэг нь хүүхдэд л зохидог болохоос насанд хүрсэн хүнд байх боломжгүй юм. Нөхрийг гомдоох үг миний цагаан сэтгэлээс гардаг яагаад гэвэл би түүнийг гомдоосноо мэддэггүй. Юу гэж хэлэхээ ч мартчихдаг. Тийм болохоор би цагаан сэтгэлд дургүй... \С.Цогтсайхан \

1. “гойд” хэмээх үгийн утгыг тайлбарлаарай. \1 оноо\ ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. Дараах үгсийн утгад тохирох ойролцоо үгсийг олж бичээрэй. \2 оноо\А. сэтгэл хангалуун ..................Б. насанд хүрсэн ....................В. сайхан зан ........................Г. аз жаргал...........................

3. “Би” баатрын онцлогийг харуулсан тэмдэг нэрүүдийг түүж бичээрэй. \2 оноо\ ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

4. Эхэд орсон төгс үйл үг ямар нөхцөлөөр хэлбэржсэнийг олоорой. Өгүүлбэрүүдийн төгсгөлийг ажиглаад үйлийн төгсгөх ямар нөхцөл байгааг олоорой \2 оноо\

.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

5. Дараах өгүүлбэрийг гишүүдээр зурж тэмдэглээрэй. \2 оноо\Цагийн улирал зуны дундад хүрч, тунгалаг наран өндөрт мандав.

6. Галигаас Үндэсний бичгээр бичээрэй. \3оноо\

Мину хөбэгүн тэр-э эдүр иагуман-ача амархан үргүдэг мори унужу иабугсан иум.

7. Т.Галсан “Үр ач өсөж торнихын нууц” дөрвөн мөртийг зөв харгалзуулаарай \3 оноо\1. Идээ ундаа элбэгтэй айлд хүү А. дэлэм өсдөг 2. Инээд баясал цалгиастай гэрт Б. алд өсдөг 3. Итгэл хайр тэгшрээстэй орчинд В. тохой өсдөг 4. Ирмүүн ажил, эрдэм хослоход Г. сөөм өсдөг

ХОЁРДУГААР ХЭСЭГ: БИЧИХ ЧАДВАРЫГ СОРЬСОН ДААЛГАВАР Нийт оноо 20

Дараах сэдвээр эх зохиож бичээрэй. Бичихдээ бичлэгийн арга барилыг сайтар анхаарч бичнэ. “Миний үзсэн байгалийн үзэсгэлэнт газар” 100-120 үгтэй







БиБи гойд хүн биш. Хүний олон сайхан чанараас жирийн байх л надад таалагдана.

Тиймээс ч миний бичсэн бүхэн жирийн байгаасай гэж хүсдэг. Өөрөө ч жирийн амьдрахыг боддог. Амьдралдаа оносон алдсанаа дүгнэх дургүй, дүгнэх юм бол гол харлуулсан алдаа маань их. Би шүтлэггүй, гэхдээ нүгэлгүй явбал бурхан тусална гэдэгт итгэнэ. Түүнээс биш олон мянган удаа сунаж мөргөөд аз жаргал ирнэ гэдэгт итгэдэггүй. Хар цагаан, гэрэл сүүдэр, өдөр шөнө, сайн муу, жаргал зовлон гэсэн ээлжлэх тавиланд бол яг итгэдэг. Тийм болохоор зовбол жаргана, өвдвөл эдгэнэ, уруудвал өөдөлнө гэсэн сүсгээр өөрийгөө аргадаж учирсан гайгаа давах сэтгэлийн хүч сэлбэдэг. Харин би ногоон өнгөнд дуртай нь сонин.

Өндөр нуруутай болж төрөөгүй маань азгүй хэрэг. Яагаад гэвэл би нуруулаг бүсгүйд дуртай. Тэд намайг төдийлөн тоодоггүй. Гэхдээ би олсон хүртсэн бүхэндээ сэтгэл хангалуун, ад шуналгүйдээ баярладаг. Миний хамгийн арчаагүй чанар бол хүнд муу санаж чаддаггүй, цагаан сэтгэл юм. Цагаан сэтгэл гэдэг нь хүүхдэд л зохидог болохоос насанд хүрсэн хүнд байх боломжгүй юм. Нөхрийг гомдоох үг миний цагаан сэтгэлээс гардаг яагаад гэвэл би түүнийг гомдоосноо мэддэггүй. Юу гэж хэлэхээ ч мартчихдаг. Тийм болохоор би цагаан сэтгэлд дургүй... \С.Цогтсайхан \

1. “Цагаан сэтгэл” гэж нэрлэсний учир юу вэ? \1 оноо\ ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. Дараах үгсийн эсрэг утгат үгийг олж бичээрэй. \2 оноо\А. Нүгэл..................Б. Гэрэл....................

В. Гомдол........................Г. Өөдлөх...........................

3. “Би” баатрын онцлогийг харуулсан тэмдэг нэрүүдийг түүж бичээрэй. \2 оноо\ ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

4. Эхэд орсон төгс үйл үг ямар нөхцөлөөр хэлбэржсэнийг олоорой. Өгүүлбэрүүдийн төгсгөлийг ажиглаад үйлийн төгсгөх ямар нөхцөл байгааг олоорой \2 оноо\

................................................................................................................................................................................

5. Дараах өгүүлбэрийг гишүүдээр зурж тэмдэглээрэй. \2 оноо\Баруун хойноос бараан үүл гарч, бороо оров.

6.Галигаас үндэсний бичигт буулгаарай. \3оноо\Өни-тэй саиихан эбүл болху-ду хабур эртэ эхилдэг-ун адали өрнигүн дэлгэр зун болху-ду налаиигсан өггииэмүр намур урту баиидаг билээ.

7. Т.Галсан “Үр ач өсөж торнихын нууц” дөрвөн мөртийг зөв харгалзуулаарай \3 оноо\1. Идээ ундаа элбэгтэй айлд хүү А. дэлэм өсдөг 2. Инээд баясал цалгиастай гэрт Б. алд өсдөг 3.Итгэл хайр тэгшрээстэй орчинд В. тохой өсдөг 4. Ирмүүн ажил, эрдэм хослоход Г. сөөм өсдөг

ХОЁРДУГААР ХЭСЭГ: БИЧИХ ЧАДВАРЫГ СОРЬСОН ДААЛГАВАР

Нийт оноо 20

Дараах сэдвээр эх зохиож бичээрэй. Бичихдээ бичлэгийн арга барилыг сайтар анхаарч бичнэ. “Миний ирээдүйн монгол орон” 100-120 үгтэй






Эхийг анхааралтай уншаад даалгаврыг гүйцэтгээрэй

Нүнжиг

Наадмын замд. Цогоо ах хоёр загалаа хөтлөөд морин цагаан шүд гарган “Бор бор бялзуухай”-г салхи сэвэлзтэл исгэрнэ. Унаж яваа урт борлог морь нь даага шиг багадаж харагдана. Би шагай зээрдийг хөтөлж, бага зээрд хантайргатай сул дагана. Маргааш яах бол гэхээс миний зүрх огшин амьсгал дээрдэнэ. Хүний газар нэрээ хичээнэ. Морьдоосоо

нүд салгаж болохгүй гэж Цогоо ах захина. Наадмын замд явахад газар дэндүү холдож, уулс хэтэрхий томдож үзэгдэнэ.

\ Д.Батбаяр\

Мэдлэг ойлголтын даалгавар

1. Дээрх эх нь .......................-г дүрслэн тоочсон тоочимж эх юм. \2 оноо\

Хэрэглээний даалгавар

2. Эхийн сэдвийг тодорхойлно уу. \2 оноо\..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................3. Эхээс тэмдэг нэр 4-г олж бичээрэй. \2 оноо\..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................4. “Хөтлөөд” гэдэг үгтэй адил дүрмээр бичигдсэн 2 үг олж бич. \2 оноо\..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................5. “Унаж яваа урт борлог морь нь даага шиг багадаж харагдана” гэсэн хэсгийн далд утгыг тайлбарлан бичээрэй. 2 оноо\...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................6. “Үзэгдэнэ” гэдэг үгийг бүтцээр задалж тэмдэглэгээ хийнэ үү. \2 оноо\...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................7. Үндэсний бичигт хөрвүүлэн бичээрэй. \3 оноо\ Унужу йабуг-а борулаг мори ни багаджу харагдан-а...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................


8. Дээрх эхээс санаа авч “Зун” сэдэвтэй 80-100 үгтэй дүрслэн тоочих эх зохион бичээрэй

\20 оноо\

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.




хоёрдугаар хэсэг нь бичих чадвар сорьсон задгай хэлбэрийн даалгавраас бүрдэнэ.

Даалгавар бүрийн хариултыг өгөгдсөн зайд бичиж тэмдэглэнэ.


“Аавын үг”

Аав минь тэр нэгэн намар нуурын хөвөөнд морио усалж, хазаарыг нь чимээгүйхэн авснаа мөн л чимээгүйхэн хажуудаа тавилаа. Би нуурын хөвөөнөөс хэдэн чулуу атган чимээгүйхэн цэлэлцэх мандал руу шидвэл: “Тэгж болохгүй хүү минь. Нуурууд шувуудаа буцсаны дараа ганцаардаж уйлдаг юм. Чи тэр тогтуун тайван мандлыг сая харсан биз дээ” гэснээ “Олон олон давалгаа чинь нуурын нулимс нь байхгүй юу” гэж билээ. Аавын энэ үг сэтгэлд минь гэмшлийн салхи сэвэлзүүлж, дахиад чулуу шидээгүй. Тэгснээ “Намрын уйтгар хүн, нуур хоёрт адилхан байдаг юм” хэмээн санаа алдсанаа...”Нуур далай тайван амгалан байхад амьд бүхний жаргалан байдаг юм” гэсэн аавын үг битүү сэтгэлийнхээ нэгэн харууслыг гадагшаа гаргалгүй дотогшоо залгих шиг болж билээ. Ухаант хүний ухаанаас ундарсан үг удмын хойчид хайр энэрлийн цалгиаг гадагшаа цацах их хүч буй за... Аав минь бичиг эрдэмд суралцаагүй ч бурхны тарни цээжилчихсэн, уул, ус, тэнгэр шувуудын занг мэддэг эрдэмтэн байсан даа ... (Ж. Баттулга)

Унших чадварын даалгавар:

1. Ямар асуудлыг дэвшүүлэн тавьсан бэ? \2 оноо\.................................................................................................................................................

2. Эхэд буй үгсийн утгыг тайлбарлана уу? \3 оноо\- хазаар- хөвөө- тарни

3. “Аавын энэ үг сэтгэлд минь гэмшлийн салхи сэвэлзүүлж, дахиад чулуу шидээгүй.” гэсэн өгүүлбэрийг энгийн өгүүлбэр болгоорой. \2 оноо\...................................................................................................................................................

4. “Нуурууд шувуудаа буцсаны дараа ганцаардаж уйлдаг юм.” гэсэн өгүүлбэрийн тодруулсан утгыг цагийн утгат өөр үгээр солин найруулаарай. \2 оноо\...................................................................................................................................................

5. “үг” гэсэн үг орсон өвөрмөц хэлц хоёрыг олж бичээд утгыг тайлбарлана уу? \2 оноо\......................................................................................................................................................................................................................................................................................................

6. “Олон олон давалгаа чинь нуурын нулимс нь байхгүй юу” гэсэн өгүүлбэр дэх тооны нэрийг олоорой. \1 оноо\...................................................................................................................................................

7. Үндэсний бичгээр бичсэн эхийг уншаад хөрвүүлж бичээрэй. \3 оноо\

Foeeegea SeiidO iia Bdo& HorcaFodo^ SeiidO iia Fone) t HordoaХОЁРДУГААР ХЭСЭГ: БИЧИХ ЧАДВАРЫГ СОРЬСОН ДААЛГАВАР -20 оноо

8. “Аавын үг” эхэд хүү аавынхаа үгэнд ороод, нуур луу чулуу шидэхийг больсон. Хэрвээ аавын үгийг үл тоомсорлон гол, нуур, ус руу чулуу шидсээр байсан бол яах вэ? Уг

эхээс сэдэв санаа авч сэтгэгдэл мэдрэмжээ илэрхийлэн эх зохион бичээрэй. /Үг 90-100/





НЭГДҮГЭЭР ХЭСЭГ: УНШИХ ЧАДВАРЫГ СОРЬСОН ДААЛГАВАР-15 онооЭхийг анхааралтай уншаад даалгавраа гүйцэтгээрэй.

“Үер “ туужаас

Их мөрний тохойн чийглэг хөрсөнд тэжээгдэн тэнгэр өөд түмэн мөчрөө сарвайн ургаж он жилийг элээхдээ амьдралын хатуу зөөлөнг ханатлаа эдэлсэн хөгшин буурал улиас хэд хоногийн турш догшрон шуугьсан үерийн усанд орвонгоороо булгаран урсгалын дагуу нам цохиулан унахдаа бас ч ул мөргүй алга болохгүйг мэрийсэн мэт нүцгэн шар үндсээ сарвайлган сэрийлгэсэн нь аймшигт хүчнийг хориглон тогтоох гэж арга буюу алгаа сарвайлган хамгаалсан амьтан шиг ажээ.

Их мөрний хөвөөнд үнэт эрдэнэ гээчхээд эрж яваа юм шиг урагш хойш холхих нэгэн хүний хэлбэр төрхийг алсаас харахад нар шингэх үеийн модны сүүдэр шиг тахир агаад нэн өндөр.Түүний нүцгэн хөлний нарийхан урт шилбэ, голын эргээр загас жараахай шүүрдэн яваа хөх дэглийн мөч чацыг санагдуулна. Ойртон очвоос тэр өвгөний урагш ягжийсан хөх эрүү нь он удаан жил эдлэгдэж, усанд байн байн бамбайтлаа хөөж, наранд яхиршин хатаж хөв хөх болсон завины эрүүтэй нэн төстэй ажээ. Шил рүү нь унжсан тав гэзэгний шодон үзүүрийг даруулан сүлжсэн нарийн суран боолт нь гээгдсэн бололтой. Салхинд сэрвэгнэн хийсэх буурал үс нь хавар цагийн өлөн цагаан өвсийг санагдуулна.

...Өвгөний нүдний чалх үнэхээр муудсан ажээ. Хүүхэн хараа нь цийдэмтэн тунгалаг хар өнгөө хэдий нь алдсан учир наран сөрөг эгцлэн харж чадахгүй далдирахад хөнхөр ухархайн дээрх өтгөн буурал хөмсөг нь сэрвэлзэн хөдөлнө. Тэгээд хоёр гараа давхарлан саравчлан харах гэж оролдовч хар бор ажилд мойнийж тойнийгоод хоорондоо хэдий нь эвлэхээ больсон хуруунуудын завсраар нарны туяа сийгэн нүүрэн дээр нь тусахад өөрийн эрхгүй нүдээ аньж, ”Муу алга маань нарны туяа ч хааж чадахгүй, шүүрэн шанага шиг сад тавих болоо шив” гэж шивэгнээд ... нар салхинд гандаж онгосон задгай энгэртэй даалимбан цамцныхаа том том мөнгөн товчийг мултлан хүлхгэр цамцаа тайлж нямбайлан эвхээд салхинд хийсгэж, алдахаас болгоомжлон довон дээр тавиад орхисон хоёр том гутлынхаа хооронд хавчуулан зөрүүлж тавиад босоход түүний янхигар цээжний хавирга сүврэг арьсныхаа цаана зуралзан хөдөлж, бүүр хэнхдэг цээжийг нь халхлах юмгүй болоод ч тэр үү, нүд далдирам атлаа нэн сүртэй ажээ. Энэ ханхар цээжийг одоо наран сөрөг харуулаад сайтар ажиглавал уушги зүрх нь арьсаа нэвт харагдаж мэдэхээр агаад аягүй бол тэр том цээжинд ганц зүрх тэгэхдээ аварга том ганц зүрх энэ үерийн ус шиг булгилж байгаа юм бил үү, хэн мэдэх билээ. Өвгөний нүцгэн хэнхдэг дээр хэдгэнэ шумуул улайран суувч тэр дороо нисэн одохыг нь харахад арьсны цаадах ясанд хошуугаа булгалахаас болгоомжилсон болов уу гэлтэй... /Д.Мягмар/

1.Дараах үгсийн эсрэг утгатай үгийг бич.

Зөөлөн-- тунгалаг- \ 2 оноо\

2.Зөв харгалзуул \2 оноо\

1.Шинэ хүн би байна, шинэ үе би байна. А.Зэрэгцүүлж холбох үгээр

2.Салхи хүчтэй салхилж, замын тоос дэгдэв Б.Тодотгон холбох нөхцөлийг \даг+бөгөөд\ холбоосжуулж

3.Эцэг нь малчин бөгөөд эх нь саальчин ажээ. В.Хэлэх аялгаар

4.Зусланд тоглоомын талбай байдаг бөгөөд тоглогчид нь даанч цөөхөн

Г.Зэрэгцүүлж холбох нөхцөлөөр

3.Дараах өгүүлбэрүүдээс зэрэгцсэн нийлмэл өгүүлбэрийг олоорой. \ 1 оноо\

А.Өвсөн толгой халиурах хөндийд гэрийн утаа цэнхэртэнэ.Б.Амьдрал их сонин, харин хүний нас даанч богино.В.Хэн их хөдөлмөрлөвөл аз жаргал түүнд олдоно.

4.Эхээс тэмдэг нэр 6- г олж бичээрэй . \ 3 оноо\

5.Дараах өгүүлбэрүүдийг уншаад дүрслэх ба дуурайх үгсийг түүж бич

А.Олон одон жирэв жарав гийлцэнэ.Б.Намрын салхи сэр сэр салхилна. \2 оноо\

6.”Үер “ туужийн хэсгээс уран дүрслэл 2-ыг олж бичээрэй. /2 оноо/

Зүйрлэл ......................Зүйрлэл.................

7.Галигийг монгол бичгээр бич. \3 оноо\

Сар сар хихү дагу –бар цочин сэрибэ.Нагацу –йин хажагуда далу баридаг үгэи.


8.“Аян замын тэмдэглэл” бичээрэй . \Үгийн тоо 100-120\ \20 оноо \

Санамж:-Сонин содон дүрслэл,өвөрмөц үг хэллэг, шинэ мэдээлэл оруулж, дүрслэх, дууриах үгээр тодотгож бичих

-Үйл хөдлөлийг дүрслэн тоочиж бичих

-Бичих бүтцээ зөв төлөвлөх





НЭГДҮГЭЭР ХЭСЭГ: УНШИХ ЧАДВАРЫГ СОРЬСОН ДААЛГАВАР-15 онооЭхийг анхааралтай уншаад даалгавраа гүйцэтгээрэй.

1.Дараах үгсийн эсрэг утгатай үгийг бич.

Цэвэр -- Элсэх- \ 2 оноо\

2.Зөв харгалзуул \2 оноо\

1.Шинэ хүн би байна, шинэ үе би байна. А.Зэрэгцүүлж холбох үгээр

2.Салхи хүчтэй салхилж, замын тоос дэгдэв Б.Тодотгон холбох нөхцөлийг \даг+бөгөөд\ холбоосжуулж

3.Эцэг нь малчин бөгөөд эх нь саальчин ажээ.

В.Хэлэх аялгаар

4.Зусланд тоглоомын талбай байдаг бөгөөд тоглогчид нь даанч цөөхөн

Г.Зэрэгцүүлж холбох нөхцөлөөр

3.Дараах өгүүлбэрүүдээс зэрэгцсэн нийлмэл өгүүлбэрийг олоорой. \ 1 оноо\

А.Өвсөн толгой халиурах хөндийд гэрийн утаа цэнхэртэнэ.Б.Амьдрал их сонин, харин хүний нас даанч богино.В.Хэн их хөдөлмөрлөвөл аз жаргал түүнд олдоно.

4.Эхээс тэмдэг нэр 6- г олж бичээрэй . \ 3 оноо\

5.Дараах өгүүлбэрүүдийг уншаад дүрслэх ба дуурайх үгсийг түүж бич

А.Хойд зүгт гангар гунгар хийлцэн урамтай л давхилдав.Б.Загас жараахай энд тэнд пол пол хийж байна. \2 оноо\

6.Эхээс үйлийн тийн ялгалын нөхцөлтэй үг 2-ыг олж бичээрэй /2 оноо/

.............................................................................................................

7.Галигийг монгол бичгээр бич.

Сар шибагу модун-у орои –ду эдүржин сагун-а.Нэр-э бэн бодубал хичийэжү йабу. \3 оноо\


8.Хэн нэгний гадаад дүр төрх, зан ааш, сэтгэлийн мөн чанарыг илэрхийлсэн эх зохион бичээрэй. Үгийн тоо 100-120 /20 оноо/






НЭГДҮГЭЭР ХЭСЭГ: УНШИХ ЧАДВАРЫГ СОРЬСОН ДААЛГАВАР -15 оноо

Хэрэм

Хэрэм номхон мөртлөө шалмаг цовоо, хүмүүсийн сэтгэлийг татсан зэгзгэр хөөрхөн амьтан.

Хэрэмний нүүр ам цэвэр цэмцгэр, нүд хурц, бие нь хөнгөн, дөрвөн хөл нь гавшгай шалмаг, онцын сэргэлэн, туйлын соргог амьтан билээ.

Гоо сүүлээ толгой дээрээ гартал агсахад, бяцхан биеэ чимэглэн гоёмсог харагдана.

Хэрэм оцойн суугаад өмнө хоёр савраараа амруугаа идэш хийх нь яг хүн гараа хэрэглэж байгаа юм шиг эвлэгхэн. Тэд өндөр модон дээр үүр засаж, модоор дамжин үсрэн дүүлж, самар цөлмөн шүүдрийн усаар ундаална.

Модны мөчрийн ацан дээр цэвэр дулаан үүр засна. Үүрээ урьдаар модны жижиг илтэснүүдийг зөөж ирээд сүлжилдүүлэн тавиад түүнээ хуурай хөвдөөр торгоно.Дараа нь хөвдөө чигжрүүлэн тэгшилж энэ “барилгаа “ бөх болгочхоод үр зулзагын хамт дулаан амьдардаг.хэрэм нэг удаа 3-4 гөлчгий гаргадаг, өвөл ичдэггүй амьтан юм.

Дараах асуултад хариулаарай.

1. Хэрэм хэрхэн үүрээ засдаг вэ ? \2 оноо\

................................................................................................................................

2. Эхээс дараах үгсийн эсрэг утгатай үгийг олж бич . \2 оноо\

Цэмцгэр-

Хөнгөн-

Сэргэлэн-

Дулаан-

3. Үгийн утгыг тайлбарласан өгүүлбэр зохио. \2 оноо\

Зэгзгэр....................................................................................................................

Илтэс.......................................................................................................................

4. Алдаагүй бичсэн хэсгийг ол. \2 оноо\

А. Үзье, ертөнцийн, судал

Б. Авъя, амьдралын, тэмдэглэ

В. Харья, Баатарын, тосло.

5. Шүлгийн шадыг гүйцээж бичнэ үү. \2 оноо\

Тиймээ ! Дайны мөрөөр цагаан сүү урсаагүй

Тиймээ ! Дайчдын сүрийг цагийн саалт мартаагүй

.................................................................................................

.................................................................................................

6. ЗНӨ-ийг холбох аргуудыг бич. \2 оноо\

......................................................................................................................................................................................................................................................................................... ..........................................................................................................

7. Үндэсний бичгээс кирил бичигт хөрвүүлээрэй.\3оноо\


“Заан” , “ Туулай “, “ Хараацай” зэрэг сэдвээс сонгон дээрх эхийг дуурайн тоочимж бичээрэй. \80-

100 үгтэй\

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

....................................................................







Девидийн түүх

Тэр жил хатагтай Ричель 5-р анги дааж авчээ. Тэдний ангид Девид гэдэг нэг хүү байжээ. Тэр хүү байнга хиртэй хувцастай, үс нь арзайж сэгсийсэн, ангийнхантайгаа нэг их нийлдэггүй болохыг багш нь ажиглажээ. Хатагтай Ричель Девидийн хувийн хэргийг нь уншиж танилцахаар шийдэв. Гэхдээ хувийн хэргийг нь уншиж эхлээд маш их гайхжээ. Учир нь нэгдүгээр ангийн багш нь “Девид маш ухаантай, сэргэлэн цовоо, гэрийн даалгавраа тогтмол хийдэг, найз нөхөдтэйгээ эвтэй найртай.” гэжээ. Харин цааш нь хоёрдугаар ангийн багш нь “Маш сайн сурагч. Гэвч ээжид нь хүнд өвчин туссан учир хэцүү байгаа бололтой. Ар гэрийн амьдрал хүнд байж магадгүй.” гэсэн байв.

Гуравдугаар ангийн багш нь “Ээжийнх нь үхэл түүнд маш хүнд туссан. Аав нь нэг их анхаарал халамж тавьдаггүй. Ямар нэг арга хэмжээ яаралтай авахгүй бол ар гэрийнх нь хэцүү уур амьсгал түүнд нөлөөлнө.” гэж бичсэн байлаа.

Харин дөрөвдүгээр ангийн багш нь “Девид бүрэг, хичээлдээ сонирхолгүй. Ямар ч найз нөхөдгүй. Заримдаа хичээл дээр унтдаг.” Хатагтай Ричель Девидийн ямар хүүхэд байсныг нь мэджээ.

Багш нарын баярын өдөр сурагчид нь хатагтай Ричельд өнгө өнгийн туузаар чимсэн цаасанд боосон бэлэг бэлэглэхэд тэрээр ихэд санаа зовжээ. Учир нь Девид түүнд бор цаасанд боосон, зарим шигтгээ нь унасан, хиймэл шигтгээтэй бугуйвч, нэлээд дундарсан үнэртэй ус бэлэглэжээ. Девидийн энэ бэлгийг харсан хүүхдүүд инээлдэн шоолоход багш, бугуйвч өөрт нь маш их таалагдсаныг хэлж үнэртэй уснаас нь хэд хэд шүршихэд хүүхдүүд инээлдэхээ больжээ.

Тэр өдөр Девид багшдаа “Хатагтай Ричель, та яг миний ээж шиг үнэртэж байна.” гэж хэлжээ.

Хичээл тарсны дараа хатагтай Ричель хэсэг уйлав. Тэр өдрөөс эхлэн Девидэд анхаарал тавьж эхэлжээ. Анхаарах тусам Девид улам бүр сэргэж яг л урьдынх шигээ хамгийн шилдэг сурагч болжээ. Жилийн эцсээр хатагтай Ричелийн гэрийн үүдэнд Девид нэгэн зурвас хавчуулсан байлаа. Зурваст “Та бол энэ дэлхий дээрх хамгийн сайн багш” гэсэн байлаа.

Энэ зурвасыг бичсэнээс хойш зургаан жилийн дараа лицей төгсөхдөө, мөн дахиад зургаан жилийн дараа Девид хатагтай Ричельд захидал илгээж төгссөн сургуулиудаа үргэлж амжилттай төгссөнөө мөн энэ дэлхийн хамгийн сайн багш бол та гэж бичсээр байлаа. Дахиад хэдэн жилийн дараа ирсэн нэг захидалдаа Девид нэг сайн бүсгүйтэй танилцсанаа, аав нь хэдэн жилийн өмнө өөд болсон тул хатагтай Ричелийг хүргэний талыг төлөөлж өгөхийг хүсээд мөн л та бол энэ дэлхийн хамгийн сайн багш гэжээ. Гэхдээ энэ удаа захидлын доор гарын үсэг зурахдаа хүний их эмч Девид гэж бичсэн байв.

Хатагтай Ричель хүүгийн хуриманд очихдоо олон жилийн өмнө хүүгийн бэлэглэж байсан бугуйвчийг зүүж, үнэртэй уснаас нь түрхэхээ мартсангүй.

Хайртай багшийгаа харсан Девид тосон угтаж, хайрлан тэврэхдээ чихэнд нь “Надад итгэсэнд тань, өөрөө өөртөө итгэх итгэлтэй болгосонд тань, намайг амьдралд итгэх итгэлтэй болгосонд тань чинь зүрхнээсээ баярладаг шүү багшаа” гэж шивнэжээ. Хатагтай Ричель хайр, нулимс дүүрсэн нүдээр Девидэд “Үгүй дээ хүү минь! Чи буруу ярьж байна. Чамтай тааралдахаасаа өмнө би багш гэдгээ мэдэрдэггүй байжээ” гэв.

1. Девид 5 дугаар ангид орохдоо ямар дүр төрхтэй байсныг олж бичээрэй. \2 оноо\....................................................................................................................................................

..........................................................................................................2. “Девидийн эх нь нас барж, эцэг нь хайхрахаа больсон.” гэсэн өгүүлбэр ямар

өгүүлбэр бэ?, холбосон арга хэрэглүүрийг тайлбарлаарай. (2 оноо)...............................................................................................................................3. Эгшгийг гээж бичсэн үгийн жишээ эхээс хоёрыг олж, зөв бичгийн дүрмийг

тайлбарлаарай. (2оноо)

А.................................................. Б..............................................

4. Багш нарын өдрөөр Девидийн багшдаа өгсөн бэлгийн талаар өөрийн сэтгэгдлээ бичээрэй. \3 оноо\

....................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................

....................................

....................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................

....................................

5. Девид хичээл сурлагадаа шамдан сайжирч, хамгийн шилдэг сурагч болоход нөлөөлсөн хүчин зүйлийг холбоо үгээр илэрхийлээрэй. \2 оноо\

.............................................................................................................................6. Тэмдэг нэрийн утгын ангилалд тохирох жишээ эхээс олж бичээд тайлбарлаарай.

(2 оноо)

Өнгө, зүс заасан :....................................................

Шинж, чанар заасан:......................................................

7. Өгүүлбэрийг уншаад, кириллээр хөрвүүлээрэй. (2 оноо)

...................................................................................

................................................................................

...................................................................................

....................................................................................

8.Тоочимж эх зохион найруулж бичээрэй. (үгийн тоо – 100-120) (20оноо)

"Дэвидийн түүх” эхэд хүүгийн гадаад, дотоод шинжийг дүрсэлжээ. Эхийг бичсэн арга

хэлбэрийг дуурайн, өөрийнхөө сайн найзынхаа тухай тоочимж эх найруулж бичээрэй.

Эхлэл хэсэгт - Өөрийнхөө сайн найз, түүний гадаад төрх, бусдаас ялгарах шинжийг

дүрслэн тоочиж бичнэ.

Гол хэсэгт – Найзынхаа зан ааш, сэтгэлийн мөн чанарыг содон дүрслэл оруулан бичнэ.

Төгсгөл хэсэгт – Чамд найзын чинь талаар ямар шинэ санаа, мэдрэмж, сэтгэгдэл төрж

байснаа дүгнэж бичээрэй.

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

.....................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

.....................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

.....................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................

-Р АНГИЙН АНГИ ДЭВШИХ ШАЛГАЛТЫН ЖИШИГ ДААЛГАВАР-18\Монгол хэл, бичиг, Уран зохиол нэгдмэл агуулга\

Нэгдүгээр хэсэг:Унших чадвар

1.Дараах эхийг уншиж ойлгон даалгаврыг хийж гүйцэтгэнэ үү.

Нацагдорж минь ийм хүн байлаа Нөхөр Нацагдоржийг хувьсгалаас өмнө зүс таних төдий явсаар 1921 онд бие тулж танилцсан юм. ...Нөхөр Нацагдорж бие нарийхан, нуруу тэгш шулуухан, царай цагаан, үс хөмсөг хар, цочмог харсан хүнд хялардуу гэмээр ажиглавал тийм биш, нүдний цагаан их, зовхи нимгэн бөгөөд гар хуруу цэвэр, гуалиг царайлаг, залуу байсан юм. Монгол дээл голдуу өмсөх боловч мөн европ хувцас холимог хэрэглэдэг. ...Нацагдорж зан ааш дөлгөөн даруу, үг цөөн, нөхөрсөг, хүнийг хүндэтгэх нь дуурайлтай, ихэрхэг бардам зан огт байхгүй, энгийн ярих буюу хурал дээр үг хэлэхийн өмнө нүдээ дээш харж бодлого тавьж байгаа юм шиг байгаад ярихдаа удаан болгоомжтой, бодлоготой оновчтой цөөхөн үгээр санал шүүмжлэлээ тавих бөгөөд ер илүү сул үг хэлэхгүй. ...

(Ө.Чимэд)А.Эхээс Нацагдоржийн гадаад шинж чанар заасан үгийг ялган бичнэ үү. /4оноо/

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................................................

Б. Эхээс Нацагдоржийн дотоод шинж чанарыг заасан үгийг ялган бичнэ үү./4оноо/...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.........................................................2.Дараах хоёр хөрөг зургийг ажиглан хүний гадаад дотоод шинжийг тоочин дүрсэлж бичнэ үү. /6оноо/

3. “Баян Болдын нас нь дөчөөд, толгой нь халзан, гэдэс нь бүдүүн, сахал нь битүү, нүд нь улбар, зан нь төв боловч заль нь их бололтой...” хэсгээс тэмдэг нэрийг ялган бичнэ үү./5оноо/

.........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

...........

4.Дараах үгсийг монгол бичгээр бичнэ үү./5оноо/

Хонь,Ямаа,Үхэр,Адуу,Тэмээ

Хоёрдугаар хэсэг:Бичих даалгавар

5.Ангийн танилцуулга бичнэ үү. 80-90 үгтэй / 25 оноо/

6.Бичгийн соёл- /1оноо/

Түлхүүр-1

1. Салхи шуурганд хийсч, юмны нөмөрт хурж, зузааран хатуурч хуралдсан цас2. Тэмдэг нэр- хүйтэн, хунгар, харанхуй, бор, улаан г.м

Тооны нэр- хоёр хүн, нэг ч үймээнгүй Дүрслэх ба дуурайх үг – эрвийн сэрвийх, тас няс,

3. Харанхуй, мордох4. Зүйрлэл5. гялалзаад, түчигнэн, ирж, савсаж г.м6. Ийм нэг шөнийн гүнд холоос хэдэн морины туурай түчигнэн, хоёр хүн гадаа ирж,

морийг тушин оров. Нөхцөлөөр холбогдсон ЗНӨУдалгүй эхнэр Лхам босч, өрх татан гал түлж цай халаана. Нөхцөлөөр холбогдсон ЗНӨ

7. Уншиж суухад ном сайхан. Уулзаж ярихад нөхөр сайхан.

Түлхүүр-2

1. Уруул хатаж осгортох, зөөлөн биш болох2. Тэмдэг нэр- бүүдгэр, удаан, цагаан г.м

Орон цагийн нэр – цаанаас, цаадах, хойд, дээр г.м дүрслэх ба дуурайх үг- хангир жингэр, пид пид

3. Үзүүр, бүүдгэр4. Хүншүүлэл5. шарлан, сонсогдож, харагдан, үзэгдээд г.м6. Ингэн тэмээний гэгэлгэн буйлах дуун нэг үе сонстож, нэгэн үе замхарна.7. Бяцхандаа сурахгүй бол насны явдал хоцорно.

Түлхүүр -3

1. Баярлан угтаж, арвин их бэлэг өгсөн. \2 оноо\2. Эсрэг үг- баян, ядуу , Ойролцоо утгатай үг- өдөр хоног, арвин баялаг, эд мөнгө, аз жаргал, баяр баясал \1 үг 0,5 нийт 4 үг олох\3. Загас- ууд – аас \0,5\аад- Нөхцөлдүүлэн холбох- урьдчилан холбохын нөхцөл \0,5\ууд – олон тооны дагавар \0,5\4. Б5. 1 мөр – 1 оноо, 2 мөрийг бүгдийн бичвэл – 2 оноо6. 1 арга- 0,5 оноо, бүгд 1,5 онооЗэрэгцүүлэн холбох нөхцөлөөр холбох – 0,5Зэрэгцүүлэн холбох үгээр холбох – 0,5Хэлэх аялгаар холбох – 0,57. Хамгийн өндөр хүрхрээ Хөвсгөл аймгийн Хоридол сарьдагийн нуруунаас эх аван

урсдаг Арсайн голд манай улсын хамгийн өндөр хүрхрээ бий.Энэ хүрхрээ нь ус далан метр өндрөөс буудаг ажээ. Үгийн тоо- 27

1 алдвал 5 оноо, 2-4 алдвал 4 оноо, 5-7 алдвал 3 оноо, 8-10 алдвал 2 оноо, 11-13 алдвал 1 оноо, 14-өөс дээш алдвал 0 оноо.

Түлхүүр-4

1. Гийгүүлэгчээр төгссөн үгэнд урт эгшгээр эхэлсэн залгавар залгахад балархай эгшгийг гээнэ.

2. Тар, няр Тэнгэр тар няр дуугарав.3. Сүржин, хоосон4. Машины чиргүүл ойж сүржин чимээ сонсогдов.5. Улаан, дөрөлжин, урт , сайхан6. Аль ч хэсэг байж болно7. Би өдөр бүр ном уншдаг8. Эх засах шалгуурын дагуу

Даалгаврын хариулт-5

1. Хүү суув, хүү хүрч ирэв, 2. Хуучин хүү хул морин дээрээ хөндлөн сууж хатируулсаар хүрч ирэв.3. Сугалдаргалж – Дээлийн өрөөсөн ханцуйнаас гараа сугалаж гарган өмсөх

Элстэй шанд – Элстэй бяцхан булаг Буттай цайдам- модорхог өвсөрхөг ургамалтай хөндий тал

4. “Аваад, нүүж, нутагласаар” гэсэн төгс бус өгүүлэхүүнүүд нь Зэрэгцүүлэн холбох нөхцөлөөр хэлбэржсэн байна.

5. Тэмдэг нэр, дүрслэх дуурайх үгийг өргөн хэрэглэсэн байна. “Шалдар булдар, ороо бусгай,лүгхийм халуун, цагаан униар, эсгий гэр гэх мэт...”

6. Утгын цар хүрээ өргөн учир тухайн багш нар боломжит хувилбараар засна7. Монгол бичиг: Морин хууртай айлд орсон эр хүн хэн боловч хуур татаж чадах,

чадахгүй ялгаагүй тэр айлын хуурт хүрч дуугаргадаг заншилтай.8. Эх үнэлэх шалгуурын дагуу үнэлнэ.

ТҮЛХҮҮР:-6

1. Намар 2. Цэнхэр-гүехэн хөх, цайвар хөх3. Тэх-эр янгир

Бурхи-3-аас дээш настай эр тарвага\ нас гүйцсэн тарвага, эр тарвага гэж болно\Зогдор-тэмээний хүзүүнд ургасан урт хялгасан үс

4. Хөх,буурал,шар,улаан гэх мэт5. Гишүүн тус бүр 0.166 оноотой.

Уулс-өгүүлэгдэхүүн мөнгөн – хамжсан тодотголборонз мэт –байц тунгалаг –тодотголширхэгээр –шууд тусагдахуунбитүү –байцтүрүүлж- өгүүлэхүүн усны – харьяалахын тодотгол эх нь – өгүүлэгдэхүүнзах цайртан-байц хөлдөнө-өгүүлэхүүн

6. чарр чарр цирр цирр

7. Зөв бичсэн үг бүр 0.5 оноотой8. БИЧИХ ЧАДВАРЫГ ШАЛГУУРЫН ДАГУУ ҮНЭЛНЭ.

Түлхүүр -7

1. хавар 2. ойр-алс биш3. хяр-уулын орой нуруу

гүвээ-намхан нуруу, гүвээ толгодшил-уулын арын нам газар

4. Том , шинэ,ягаан, хуучин гэх мэт5. Гишүүн тус бүр 0.166 оноотой.

Судгийн –Харьяалахын тодотголбутны - Харьяалахын тодотголунги руу- байц хонь ямаа - өгүүлэгдэхүүнсөхөрч - байцөвдөглөөд-өгүүлэхүүн сул –Хамжсан тодотголцагаан - Хамжсан тодотголөвс – шууд тусагдахуунтүүж иднэ.-өгүүлэхүүн

6. Шүүтиг маатиг сүнгэнэх, шунгинах

7. Зөв бичсэн үг бүр 0.5 оноотой8. Бичих чадварыг эх үнэлэх шалгуурын дашуу үнэлнэ.

Түлхүүр -8

Түлхүүр-9

Б хувилбар

1 Г

Асуулт даалгавар Зөв хариулт Нэмэлт тайлбар

1 Г

Асуулт даалгавар Зөв хариулт Нэмэлт тайлбар

2 Зориг хүүгийн гадаад төрхийг тоочин бич.

Гандаж цайвартсан даалимбан тэрлэг өмсөж, нарийнхан бүсний үзүүрийг өмнөө зангидсан

бяцхан хүү Зориг шанаа даган урсаж байгаа хөлсөө ханцуйгаара арчингуут говь нутгийнхаа үзэмжит байгалийг шохоорхон ажиглав.

санаагаа бүрэн гүйцэд гаргасан бол 2 онооАль нэг оновчтой өгүүлбэрийг авсан бол 1 оноо

3 Зориг хүү юуг гэнэт санасан бэ?

Бужгар ногоон навчтай бударгана, баглуур элбэг, цагаан толгойн бэлд хорь гаруй тэмээ умрыг харан зогсож байхыг Зориг хараад ээжийнхээ ярьж өгдөг тэмээний үлгэрийг гэнэт саналаа.


4 өгүүлбэрээс тэмдэг нэрийг ялгаж бич.

Таанын үнэр ханхалсан өргөн говьд шувууд жир, жир дуугарах нь хөгжим мэт яруу. Бужгар ногоон навчтай бударгана, баглуур элбэг, цагаан толгойн бэлд хорь гаруй тэмээ умрыг харан зогсож байхыг Зориг хараад ээжийнхээ ярьж өгдөг тэмээний үлгэрийг гэнэт саналаа.

Үг бүр 0,5 оноо

5

Эхэд байгаа доорх үг хэллэгийн утгыг тайлбарлана уу?

Тэрлэг – дан дээл, зуны нимгэн дээлГандах – шарлах, өвс ногоо хатах, юмны өнгө цайхЭлбэг – том, их, арвин их, томдож, ихэдсэн байдал

Оновчтой тайлбарласан бол хэллэг бүрт 1 оноо

6 Дараах өгүүлбэрийг монгол бичгээр бич. Үг бүр 0,25 оноогоор тооцно.

7 Эхээс ЗНӨ нэгийг олж бич.

Үдийн халуун нар төөнөн шарж, хоньд бөөгнөрөн хорно.даалимбан тэрлэг өмсөж, нарийнхан бүсний үзүүрийг өмнөө зангидсан

2 –оос дээш өгүүлбэр олсон бол 2 оноо1 –ийг олсон бол 1 оноо

8

2

2-р цогцолбороос байгалийн байдал илэрхийлсэн өгүүлбэрийг олж бич

Таанын үнэр ханхалсан өргөн говьд шувууд жир, жир дуугарах нь хөгжим мэт яруу. Бужгар ногоон навчтай бударгана, баглуур элбэг


3 Зориг хүү юуг ажигласан бэ?

говь нутгийнхаа үзэмжит байгалийг шохоорхон ажиглав.


4 өгүүлбэрээс тэмдэг нэрийг ялгаж бич.

Гандаж цайвартсан даалимбан тэрлэг өмсөж, нарийнхан бүсний үзүүрийг өмнөө зангидсан бяцхан хүү Зориг шанаа даган урсаж байгаа хөлсөө ханцуйгаара арчингуут говь нутгийнхаа үзэмжит байгалийг шохоорхон ажиглав.

Үг бүр 0,5 оноо

5

Эхэд байгаа доорх үг хэллэгийн утгыг тайлбарлана уу?

Умар – Хойд зүгБаглуур – ургамал, мал иддэггүй хорт ургамалБэл – уулын хажуугийн налуу газар

Оновчтой тайлбарласан бол хэллэг бүрт 1 оноо

6 Дараах өгүүлбэрийг монгол бичгээр бич.

Үг бүр 0,25 оноогоор тооцно.

7 Эхээс ЗНӨ нэгийг олж бич.

Үдийн халуун нар төөнөн шарж, хоньд бөөгнөрөн хорно.даалимбан тэрлэг өмсөж, нарийнхан бүсний үзүүрийг өмнөө зангидсан

2 –оос дээш өгүүлбэр олсон бол 2 оноо1 –ийг олсон бол 1 оноо

8

Түлхүүр -101. Гойд- гоц гойд, сайн гэсэн утгатай. Гойд хүн биш- сайн хүн биш гэсэн санаа.2. А. сэтгэл хангалуун ......сэтгэл дүүрэн, сэтгэл ханасан сэтгэл таатай...

Б. насанд хүрсэн .....том болох, эрийн цээнд хүрэх....В. сайхан зан ........зөөлөн ааш, зан сайтай,энгийн төлөв ааштай...Г. аз жаргал........ажилч хичээнгүй, зол жаргал, баруун гарын...

3. Би баатар нь- нуруулаг биш, гоц гойд биш энгийн зан ааштай, өнгөрснөө дурсах дургүй, элдэв янзын шүтлэггүй, ногоон өнгөнд дуртай цагаан сэтгэлтэй хүн юм.

4. Эхийг дан богино өгүүлбэрээр найруулсан. Өгүүлбэрүүд бүгд цагаар төгсгөхийн “даг” нөхцөлөөр төгссөн. Үйл явдлыг нүдэнд харагдтал уран дүрслэхийн тулд үйл үгийг шууд бус утгаар найруулсан байна. Мөн үгийн сонголтоор зохиогчийн үнэлэмж , сэтгэл хөдлөлөө хэрхэн илэрхийлснийг гаргасан байна.

7. Идээ ундаа элбэгтэй айлд хүү төө өсдөг Инээд баясал бялхаатай айлд хүү тохой өсдөг

Итгэл хайр тэгшрээстэй айлд хүү дэлэм өсдөг Эрдэм ажил жигдрээстэй айлд хүү алд өсдөг

8. Эхийг үнэлэх шалгуур үзүүлэлтийн дагуу үнэлэх

Түлхүүр -111. Цагаан сэтгэл- сэтгэл сайхан, хар хоргүй тусч сайхан сэтгэл...2. А. Нүгэл........Буян

Б. Гэрэл.........Сүүдэр В. Гомдол......Баяр Г. Өөдлөх.......Уруудах

3.Би баатар нь- нуруулаг биш, гоц гойд биш энгийн зан ааштай, өнгөрснөө дурсах дургүй, элдэв янзын шүтлэггүй, ногоон өнгөнд дуртай цагаан сэтгэлтэй хүн юм.

4. Эхийг дан богино өгүүлбэрээр найруулсан. Өгүүлбэрүүд бүгд цагаар төгсгөхийн “даг” нөхцөлөөр төгссөн. Үйл явдлыг нүдэнд харагдтал уран дүрслэхийн тулд үйл үгийг шууд бус утгаар найруулсан байна. Мөн үгийн сонголтоор зохиогчийн үнэлэмж , сэтгэл хөдлөлөө хэрхэн илэрхийлснийг гаргасан байна.

7. Идээ ундаа элбэгтэй айлд хүү төө өсдөгИнээд баясал бялхаатай айлд хүү тохой өсдөгИтгэл хайр тэгшрээстэй айлд хүү дэлэм өсдөгЭрдэм ажил жигдрээстэй айлд хүү алд өсдөг

Түлхүүр :-12

1. Үйлийг 2. Наадмын өмнөх өдрийн догдлолын тухай. 3. Цагаан, урт, борлог, бага, 4. Наадмын, зээрдийг. 5. Цогоо ах маань ханагар сайхан том биетэй.

6. Үз-гд-0-нэ

7. Зөв бичсэн үг тус бүр 0,5 оноо,

8.Эх засах шалгуураар засна

түлхүүр-13

Асуулт Хариулт Оноо Шалгуур

1

Ямар асуудлыг дэвшүүлсэн бэ?

Ухаант өвгөд маань бичиг үсэгт суралцаагүй ч уул, ус тэнгэр шувууд, мал сүргийнхээ занг мэддэг эрдэмтэн байсан тул хойчийн үр хүүхдэдээ сурган, үлгэрлэдэг байжээ.

2Зөв хариулсан бол 2 оноо

2

Эхэд буй үгсийн утгыг тайлбарлана уу

Хазаар-Морины толгойд углах уналгын тоног хэрэгсэл

Хөвөө -Эд юмс, гол далай зэрэг юмны зах хязгаар, ирмэг

Тарни -Аливаа хүслийг бүтээхэд зориулсан ном уншлага

3

Утгыг зөв тайлбарласан үг тус бүр 1 оноо. Нийт 3 оноо

3

ЭӨ болгох “Аавын энэ үг сэтгэлд минь гэмшлийн салхи сэвэлзүүлж, дахиад чулуу шидээгүй” – хоёр үйл үгтэй тул НӨ, тиймээс хоёр ЭӨ болно.-Аавын энэ үг сэтгэлд минь гэмшлийн салхи сэвэлзүүлэв.- Дахиад чулуу шидээгүй.(Би дахиад чулуу шидээгүй. Хүү дахиад чулуу шидээгүй.)

2

Энгийн өгүүлбэр болгосон өгүүлбэр бүрт 1 оноо. Нийт 2 оноо

4

Цагийн утгыг олж, өөр үгээр солих

“Нуурууд шувуудаа буцсаны дараа ганцаардаж уйлдаг юм” өгүүлбэрийн тодруулсанЦагийн утгат үгээр соливол ”Нуурууд намартаа ганцаардаж уйлдаг юм” гэж болно.

2Цагийн утгат үгээр зөв солин найруулсан бол 2 оноо

5

Хэлц олж утгыг тайлбарлах

“Үг давтвал улиг, ном давтвал билиг” үгийг голыг нь олж часхийтэл хэлэхгүй олон давтаад үглээд байвал үнэ цэнэгүй, хичээл номоо сайн давтаад байвал оюун билиг тэгширнэ гэсэн утгатай. Гэх мэт...

2Үг гэсэн хэлц үг орсон хэлц 1-ийг олж бичсэн бол 1 оноо, утгыг зөв тайлбарласан бол 1 оноо. Нийт 2 оноо

6

Тооны нэрийг олох

“Олон олон давалгаа чинь нуурын нулимс нь байхгүй юу” гэсэн өгүүлбэрээс олон гэсэн тооны нэрийг бичих

1Зөв олсон бол 1 оноо

7

Үндэсний бичгийн даалгавар

Ухаан сайтын бодол хурцУдам сайтын унага хурдан

3

Нийт 3 оноо. Зөв уншсан үгийн тоогоор оноо өгнө

8 Эх зохион бичээрэй.

Шалгуур үзүүлэлт:-Өөрийн эмзэглэдэг тодорхой 1 чухал асуудал дэвшүүлэн тавих-Бодит үйл явдал, түүнээс төрсөн сэтгэгдэл мэдрэмжийг илэрхийлэн бичих-Гарчиг сэдэв, агуулга тохируулан бичих

20 20 оноо .

-Агуулгын бүтцийг гарган бичих-Уран дүр дүрслэл ашиглан бичих-Цагийн утгыг илэрхийлэн бичих-Үгийн тоо-Зөв бичгийн дүрмийн алдаагүй байх

Нийт 35 оноо

Засах хариу -14

1.Зөөлөн-хатуу Тунгалаг –булингартай тунгалаг биш

2.1в,2г,3а,4б

3.ББ

4.Тэмдэг нэр-Чийглэг,их,хөгшин,буурал, нүцгэн ,шар,нарийхан, хөх,том

5.жирэв жарав

Сэр сэр

6.Уран дүрслэл

Гарын алгыг –шүүрэн шанага шиг

Өвгөний зүрхний цохилтыг-Үерийн ус шиг булгилж байгаа юм бил үү

7.Багш нар өөрөө

8. Бичих чадварыг үнэлэх шалгуурыг баримтлан засах

Түлхүүр -15

1.Цэвэр-бохир Элсэх- хасах

2. 1в,2г,3а,4б

3.Б

4.Тэмдэг нэр-нарийхан, шулуухан,цагаан, нимгэн,цэвэр, гуалиг, царайлаг

5.Гангар гунгар

Пол пол

6.Эхээс үйлийн тийн ялгалын нөхцөлтэй үг олох ажиглавал,танилцан

7.Багш нар өөрөө

8. Бичих чадварыг үнэлэх шалгуурыг баримтлан засах

7-р анги жишиг даалгаврын хариулт: -16

1-р хэсэг унших чадварыг сорьсон даалгавар:

1. Модны жижиг илтэснүүдий зөөж, сүлжүлдүүлэн тавиад түүнийгээ хуурай хөвдөөр торгоно.

2. Цэмцгэр – Бохир, замбараагүйХөнгөн- ХүндСэргэлэн- НоомойДулаан- Хүйтэн

3. Зэгзгэр- хүн, амьтны бие нарийвтар өндөрхөн, хөл турьхан урт Тогоруу бол зэгзгэр амьтан юм. Илтэс- Аливаа юмны нимгэн үелсэн хэсгүүд Хэрэм модны илтсээр дулаан үүр засав.

4. А5. Тиймээ ! Чингис өндөр Алтайн зартай юм

Тиймээ ! Чингис өнөөдөр ч гэсэн нэртэй юм.

6. ЗНӨ-ийн гишүүдийг холбох үгс: Ба, бөгөөд, буюу, хийгээд, агаад, атал гэх мэтӨгүүлбэрийг зэрэгцүүлэн болбох нөхцөл: -ж, -ч,-н, -аад4

7. Ухаан сайтын бодол хурцУдам сайтын унага хурдан Нүүдлийн шувуу замаа мэддэгНялх унага эхээ таньдаг

8. Эхийг үнэлэх шалгуурын дагуу үнэлнэ

Хариу ба үнэлгээний шалгуур-171. “Дэвид байнга хиртэй хувцастай, үс нь арзайж сэгсийсэн, ангийнхантайгаа нэг их

нийлдэггүй байв.” Гэсэн санааг олж илэрхийлэх.2. ЗНӨ, нөхцөлдүүлэн холбохын зэрэгцэхийн “ж” нөхцөлөөр холбогдсон гэдгийг тайлбарлах.3. “Хэргийг, даалгавраа, байсныг, бэлгийг, тарсны, өдрөөс, эцсээр, захидлын, гэдгээ”

-“Гийгүүлэгчээр төгссөн үгэнд урт эгшгээр эхэлсэн залгавар залгахад эцсийн гийгүүлэчийн өмнөх балархай эгшиг үүрэггүй бол гээгдэнэ” гэж тайлбарлахӨнгийн- “Эгшгээр төгссөн үгэнд урт эгшгээр эхэлсэн залгавар залгахад эцсийн балархай эгшиг гээгдэнэ” гэж тайлбарлах

4. Дэвид ээжийнхээ хэрэглэж байсан эд зүйлийг багшдаа бэлэглэж байгаа тухай бичих5. Багшийн итгэл6. Өнгө, зүс заасан : бор,

Шинж, чанар заасан: ухаантай, сэргэлэн, цовоо, хүнд, сайн, маш сайн, бүрэг, хамгийн

шилдэг, хамгийн сайн гэсэн үгнүүдээс олж бичээд тайлбарлах

7. Хилэнцийг мэдэвч хийх хүн олон

Номыг мэдэвч бүтээх хүн цөөхөн.

8. Тоочимж эх найруулан бичих

Түлхүүр: 18

.Гадаад шинжийг нь дүрсэлсэн хэсэг нь

-Бие нарийхан

-Нуруу тэгш шулуухан

-Царай цагаан

-Үс хөмсөг хар г.м- оноо-4

Дотоод шинж чанарыг дүрсэлсэн хэсэг нь

-Зан ааш нь дөлгөөн даруу

-Үг цөөн

-нөхөрсөг

-Хүнийг хүндэтгэх нь дуурайллалтай

-Ихэрхэг бардам зан огт байхгүй

-Ярихдаа удаан болгоомжтой г.м оноо-4

2.Гадаад,дотоод шинжийг нь дүрсэлсэн хэсгийг дараа шалгуураар үнэлье

№ Дүрслэл Оно

1 Нүүр царай 1

2 Бие галбир 1

3 Хувцаслат 1

№ Дүрслэл Оноо

1 Ааш зан 1

2 Давтагдашгүй чанар 1

3 Үзэл бодол 1

3.Халзан,бүдүүн,битүү,улбар,төв -5 оноо

4. 1 үг зөв бичсэн бол 1 оноо -5 оноо

5.Бичсэн танилцуулгыг дараах шалгуураар үнэлье.

№ Шалгуур

1 Танилцуулж буй зүйлийнхээ сонин содон шинжийг дүрсэлж чадсан уу?

2 Эхийн хэсгүүдийг догол мөрөөр заагласан уу?

3 Эхийн хэсгүүд уялдаа холбоотой юу?

4 Тоо,баримт ашигласан уу?

5 Шинэ мэдээ,мэдээлэл агуулсан уу?Эхийн аль хэсэгт байна вэ?

6 Бичиж буй зүйлийнхээ ололт,амжилттай,бахархалтай талыг тодорхой илэрхийлж чадсан уу?

7 Холбоо хамааралгүй зүйлийг бичсэн хэсэг байна уу?

8 Уншигч,сонсогчийг итгүүлэх,үнэмшүүлэх,тэдэнд хүсэл төрүүлэх ямар нэг арга хэрэглэсэн үү? Тийм үг,өгүүлбэр байна уу?

9 Найруулгын болоод зөв бичих дүрмийн алдаа байсан уу?

10 Сонирхол татах гарчиг өгч чадсан уу?

11 Гол төлөв тоочсон өгүүлбэрээр бичсэн үү?

12 Үгийг шууд утгаар нь хэрэглэсэн үү

Жишиг 1,2-1 дүгээр сургууль

Жишиг 3- 3 дугаар сургууль

Жишиг 4-Алтай сургууль

Жишиг 5-Булган 1

Жишиг 6,7- Буянт сургууль

Жишиг 8,9- Дуут сургууль

Жишиг 10,11- Зэрэг сургууль

Жишиг 12- Мөнххайрхан сургууль

Жишиг 13- Мянгад сургууль

Жишиг 14,15- Прогресс сургууль

Жишиг 16- Эрдэнэбүрэн сургууль

Жишиг 17- Ховд сургууль

Жишиг 18- 6 дугаар сургуулийн багш нар боловсруулсан болно.

Цэцэг сургууль ирүүлээгүй

Documents

khovd.mecs.gov.mnkhovd.mecs.gov.mn/storage/app/public/Angi_devshih/mongol... · Web view7-Р АНГИЙН АНГИ ДЭВШИХ ШАЛГАЛТЫН ЖИШИГ ДААЛГАВАР-1