Khoutu ya Boitshwaro Tshebetsong - Massmart€¦ · Ke le leboha bohle ka tseo le di etsang ho sebeletsa bareki ba rona ha ka nako e le nngwe le sebetsa ka maemo a phahameng ka ho

Khoutu ya Boitshwaro Tshebetsong

2017

Tafole ya Dikateng

Melaetsa e tswang ho Boetapele ............................. 2-4

Ho sebedisa Khoutu ya Boitshwaro Tshebetsong ...... 5

Ka moo Khoutu ya Boitshwaro Tshebetsong e Hlophisitsweng ..................................................... 5

Maano le Melao ya Lehae ya Massmart ............... 5

Ditumelo tsa Rona ................................................... 6

Selelekela ................................................................. 7

Ke Mang ya Sireleditsweng ke Khoutu ya Boitshwaro Tshebetsong ..................................... 7

Boikarabello ya Mosebetsi ................................... 7

Boikarabello ba Tlatsetso bakeng ya Bookamedi 8

Kgalemo bakeng sa Ditlolo tsa Molao .................. 8

Ho Hlahisa Dingongoreho le Ho Hlahisa Lentswe ...... 9

Maikutlo a Boitshwaro Tshebetsong ................... 9

Ho Etsahalang ha Ngongoreho ya tsa Boitshwaro Tshebetsong e Hlahiswa ........................................ 9

Ho se Hloriswe .................................................... 10

Ka Moo o Lokelang ho Hlahisa Ngongoreho ....... 10

Mokgwatlhahlobo wa Dintho tse Tlalehwang Hanghang ............................................................. 11

Dipotso le Dikarabo ............................................ 12

Ho Etella Pele ka Boitlhompho Sebakeng sa Tshebetso sa Rona ..................................................................... 13

Sebaka sa Tshebetso se Se Nang Tahi le Dithethefatsi ........................................................ 13

Thibelo ya Kgethollo le Tlhekefetso .......... 13 Boitshwaro bo sa Amoheleheng ........................ 14

Moputso le Mekgolo ........................................ . 14

Kgohlano ya Ditabatabelo ................................... 15

Matsete a tsa Ditjhelete ..................................... 15

Kantle ho Tshebetsong ....................................... 15

Kgiro ya Nako e Fetileng ..................................... 15

Dikamano tsa Motho le Bafepedi ....................... 16

Dimpho le Boithabiso ...................................... . 16

Dikamano le Basebetsi ba Bang ......................... 17

Thepa ya Massmart ........................................ 17

Dipotso le Dikarabo ................................... .18–21

Ho Etella Pele ka Boitlhompho Mmarakeng wa Rona ............................................................... 2

Phehisano e Hlokang Leeme le Kgwebisano e Hlokang Leeme .................................................. 22

Ho Hloka Nnete ha ka Boomo .......................... 22

Boitshepehi ho Tsa Ditjhelete le Manyofonyofo a Poloko ya Dibuka ............................................... 23

Kgwebisano ya Bohlabaphiyo (Insider Trading) .23

Ditshebetso tse Thibelang Kgwebisano........... . 23

Dipotso le Dikarabo .................................... .24-25

Ho Etella Pele ka Boitlhompho Setjhabeng sa Rona 26

Thibelo ya Bobodu ............................................ 26

Thibelo ya Tlhatsuo ya Tjhelete e Fumanweng ka Tlolo ya Molao (Money Laundering) ................. 27

Matla a ho Sebetsa .......................................... . 27

Boikarabello ba tsa Tikoloho, Bophelo bo Botle le Polokeho Sebakeng sa Tshebetso ................ 27

Polokeho ya Dihlahiswa le Dijo ......................... 28

Ho Sireletsa Tlhahisoleseding ya Motho le ya Kgwebo ............................................................. 28

Diketsahalo tsa Mmuso le tsa Sepolotiki .......... 29

Kgwebisano ya Matjhaba .............................. . . 29

Disetatemente tsa Masedinyana .................... . 29

Dipotso le Dikarabo .................................... .30–34

Dinomoro tsa Mohala tsa ba Boitshwaro Tshebetsong tsa Massmart ..................................... 35

Boitokollo ba Bofelo Boikarabellong ...................... 36

Letoto .................................................................... 37

Ho botsa potso kapa ho tlaleha tlolo ya molao, ikopanye le Mohala wa Boitshwaro Tshebetsong wa Massmart ho 0800 20 32 46 Afrika Borwa kapa [email protected]. Bakeng sa dibaka tse ding,

sheba bokamorao ba Khoutu ena ya Boitshwaro Tshebetsong. Massmart e thibela ka tsela e tiileng tlhekefetso kgahlanong le mosebetsi ofe kapa ofe ya tlalehang ngongoreho. Ditlaleho di ka etswa ntle le

ho fana ka mabitso kapa sephiring. Ditlaleho tsohle di tla tshwarwa ka sephiri ke Massmart.

2

Molaetsa o tswang ho Modulasetulo wa Massmart

itumelo tseo haesale di re arohantse bathong ba bang – tlhompho ya batho ba bang, tshebeletso ho bareki le ho tsitlallela tshebetso e tswileng matsoho di behilwe hodima motheo wa boitlhompho. Haesale e le tsona tse re hlalosang rona ba ha Massmart. Re a tseba hore tsela eo re tshwarang

basebetsimmoho le rona, bafepedi ba thepa, bareki le boraseabo ba bang e bohlokwa bakeng sa setumo sa rona, empa hape haesale e le karolo ya mookotaba wa rona. Kaofela re a ikarabella mme re hloka ho kgatha tema ka boitlhompho mantsweng a rona le dikgatong tsa rona ha re fana ka sepheo sa rona sa bohlokwa sa ho thusa batho ho boloka tjhelete le ho phela ka tsela e ntlafetseng.

Mohlomong sa bohlokwa le ho feta, re hloka ho bua ha re bona le ho utlwa ka boitshwaro bo sa lokang. Re hloka hore kamehla re etse diqeto tse lokelehang ho se bonahalang e le lefatshe le eketsehang ho se hlake. Ena ke karolo ya tumelo ya rona ya ho etsa hantle ka ho etsa se nepahetseng, ka dinako tsohle, dikarolong tsohle tsa setjhaba sa rona moo re sebetsang teng. Re hloka sebete le tumelo ho tobeng phephetso le ho tsomula boitshwaro bo sa amoheleheng tshebetsong hohle moo re ka kopanang le bona. Massmart e ikitlaeletsa ho ba matla a nnete a hlohleletsang botle meruong le ditjhabeng tseo re sebetsang hara tsona.

Rona jwalo ka ditho tsa boto re ikitlaeleditse Khoutu ya Boitshwaro ya Tshebetsong ya Massmart. Re ipiletsa ho wena ho etsa ka tsela e tshwanang, e le hore re etse hore Massmart e be sebaka se hlwahlwa ka ho fetisisa bakeng sa basebetsi ho ka se sebeletsa; sebaka se hlwahlwa ka ho fetisisa ho bareki ho ka reka ho sona; sebaka se hlwahlwa ka ho fetisisa ho bafepedi ka thepa ho ka romela thepa ya bona le sebaka se hlahlwa ka ho fetisisa bakeng sa boradiabo hore ba jale matsete.

Kuseni Dlamini, Modulasetulo wa Massmart

Kuseni Dlamini

Modulasetulo

Massmart Holdings Ltd.

D

mailto:[email protected]




3

Molaetsa o tswang ho Moofisiri wa Sehlooho wa Phethahatso wa Massmart

e takatso ya Massmart ho ba morekisi ya tshepahalang ka ho fetisisa wa Afrika Ka hore re ikitlaeletse ho etsa ntho e nepahetseng, ho sa natswe hore maemo ke afe, re tla ikgapela tshepo ya basebetsi, bareki, bafepedi ba thepa, bomphato le

balekane ba kgwebo ba rona. Tshepeho ke lejwe la motheo ho dikamano tsohle tse sebetsang ka katleho, tsa botho le tsa kgwebo, mme ka hona ke ntho e tlamehang ho tla ka tsela e iketsahallang ho rona.

Re tseba hore ditshebetso tse sa ikamahanyeng le boitshwaro tshebetsong kgwebong ya rona, ho sa natswe hore na di ama boradiabo ba kahare kapa ba kantle, di na le bokgoni ba ho ka senya lebitso la rona, ho tswa tlase tshepo eo bomphato ba rona ba nang le yona ho rona le ho senya seriti sa rona. Ho thusa basebetsi ba rona ho utlwisisa boemo bo lebeletsweng ba rona ba boitshwaro tshebetsong, re thehile Khoutu ya Boitshwaro ya Tshebetsong ya Massmart, e tsamaisanang le Setatemente sa Boitshwaro Tshebetsong ya Walmart. Ke o kgothaletsa ho bala Khoutu ena ya Boitshwaro tshebetsong.

Ka ho phela ho latela maemo ana a phahameng a boitshwaro tshebetsong, le ho ba le sebete sa ho bua haeba a sa latelwe, re ka thusa ho aha le ho tswelletsa tshepeho ho basebetsi, bareki, bafepedi ba thepa, boradiabo le balekane bohle ba rona kgwebong.

Ke le leboha bohle ka tseo le di etsang ho sebeletsa bareki ba rona ha ka nako e le nngwe le sebetsa ka maemo a phahameng ka ho fetisisa a boitlhompho, letsatsi le leng le le leng!

Guy Hayward, Moofisiri

wa Sehlooho wa

Phethahatso (CEO) wa

Massmart

Guy Hayward, Moofisiri wa Sehlooho wa Phethahatso (CEO)

Massmart Holdings Ltd.

K





4

Molaetsa o tswang ho Walmart Inc. Moofisiri ya ka Sehloohong wa Phethahatso

oetlo wa rona o kgetholohileng o qhoba sepheo sa rona sa ho bolokela batho tjhelete e le hore ba kgone ho phela maphelo a ntlafetseng, mme motheo wa moetlo wa rona ke boikitlaetso ba ho sebetsa ka boitlhompho. Esita leha

re fetoha ho ka phethahatsa ditlhoko tsa bareki ba rona, Walmart e tla dula e tshepahala ho maano, ditumelo le boitshwaro tse re tataisitseng nakong ya dilemo tse 50 tse fetileng Ho sa natswe hore na ka bonngwe ba rona re sebetsa hokae khampaning ya rona e nammeng lefatshe hohle, Setatemente sena sa Boitshwaro Tshebetsong ke tataiso e etsang mohlala wa boitlhompho jwalo ka mphato wa Walmart. Ke boikemisetso ba letsatsi le letsatsi bakeng sa ho etsa diqeto tse nang le nnete, tse hlokang leeme mme tse nang le tshepeho ha re sebetsa ka boikamahanyo le melao le maano a rona. Setatemente sa Boitshwaro Tshebetsong se sebetsa bakeng sa ka, boto ya balaodi le bomphato bohle maemong ohle a khampani ya rona.

Ka boitshwaro ba hao bo amohelehang tshebetsong le maikemisetso a ho buella maemo a phahameng ka ho fetisisa a tshebetsong, re iphumanela le ho ipolokela tshepeho ho bareki ba rona, hara borona le hara setjhaba sa rona. Re dumela ditjeong tse tlase tsa letsatsi le letsatsi le ditheko tse tlase letsatsi le leng le le leng, empa ha feela di fihlellwa ka boitlhompho ba rona ba letsatsi le leng le le leng.

Ke o leboha ka boikitlaetso ba hao ho Setatemente sa Boitshwaro sa rona. Sena se bolela ho feta ho etsa diqeto tse ikamahanyang le boitshwaro tshebetsong; se bontsha hore o a tsotella mabapi le Walmart, setumo sa rona le basebetsi ba rona.

Doug McMillon Mopresidente le Moofisiri wa Phethahatso (CEO) wa Walmart Inc.

Doug McMillon, Moofisiri wa Phethahatso (CEO) wa Walmart Inc.

M





5

Khoutu ya Boitshwaro ya rona e tla o tsebisa boitshwaro le tsamaiso tse thehang sebaka sa tshebetso se nang le nnete, tlhokeho ya leemo, le ho ba le tjhebisiso ho hlahisa ha re sebetsa ka boikamahanyo le melao le maano ohle a rona. E tla o thusa ho lemoha maemo a ka nnang a hlaha mosebetsing wa hao kapa sebakeng sa hao sa tshebetso ao e ka nnang ya ba tlolo ya melao ya khampani ya rona ya boitshwaro tshebetsong. Hape o tla ithuta ho seo o lokelang ho se etsa haeba o na le dipotso mabapi le se nkuwang e le boitshwaro bo amohelehang ba tshebetsong.

Ka moo Khoutu ya Boitshwaro Tshebetsong e Hlophisitsweng

• Bokahare ba leqephe le ka pele, Guy Hayward (Massmart CEO), Kuseni Dlamini (Modulasetulo wa Massmart) le Doug McMillon (Mopresidente le CEO wa Walmart) o supa ka moo ho leng bohlokwa bakeng sa rona bohle ho latela Khoutu ya Rona ya Boitshwaro le ho tlaleha eng kapa eng eo re ikutlwang hore e ka nna yaba ke tlolo ya melao eo ya boitshwaro tshebetsong.

• Leqephe le latelang le bontsha Ditumelo tsa Rona. Tsena ke ditumelo tsa motheo tsa Massmart bakeng sa dibopeho tsohle tsa boitshwaro, ho kenyeletswa ho sebetsa ka boitlhompho.

• Karolo ya selelekela e hlalosa hore ke boikarabello ba batho bohle ho ikamahanya le Khoutu ya Boitshwaro Tshebetsong ya rona le ho tlaleha seo o ikutlwang hore e ka ba tlolo ya leano la rona kapa molao.

• Karolo ya Ho Hlahisa Dingongoreho le ho Hlahisa Lentswe e o laela ka moo o lokelang ho kopa maikutlo pele o ka nka kgato le ka moo o lokelang ho tlaleha seo o nahanang hore e ka nna ya ba tlolo ya melao ya boitshwaro tshebetsong, ho kenyeletswa ka moo o lokelang ho etsa tlaleho ntle le ho fana ka lebitso la hao.

• Tataiso ya hao e o fa tekodiso maano a mangata, empa e seng maano ohle a Massmart. Tse ding tsa dipotso tse botswang kgafetsa di kenyeleditswe ho thusa ho hlalosa maano ka tsela e ntlafetseng. Hape ho na le mehlala ya ka moo Khoutu ena ya Boitshwaro Tshebetsong le maano a mang a Massmart di ka sebediswang dinaheng tsohle tseo re sebetsang ho tsona.

Maano le Melao ya Lehae ya Massmart

Massmart e phatlalatsa maano a mmalwa, Khoutu ena ya Boitshwaro Tshebetsong ke e nngwe ya oona, mme a reretswe ho fa basebetsi tataiso e sebetsang bakeng sa maemo ohle. Ke boikarabello ab rona ho tseba maano ole a ka nnang a sebetsa bakeng sa dikarolo tsohle tsa dikgwebo tsa rona. Haeba o se na bonnete mabapi le maano a hlokang hore ho ikamahanngwe le oona, ka kopo bua le mookamedi wa hao, Mookamedi wa Tshwaro ya Basebetsi (HR), Lefapha la tsa Molao kapa ba Boitshwaro Tshebetsong ya Massmart Ethics.

Massmart e etsa kgwebo dinaheng tse ngata. Basebetsi ba rona ke baahi ba dinaha tse ngata. Ka lebaka lena, ditshebetso tsa rona di laolwa ke melao e mengata e fapaneng, melawana, maano, meetlo le botjhaba. Ditshebetso tsa rona di tlameha ho ikamahanya le melao yohle e amehang ya lehae, maano le melawana dinaheng tseo re sebetsang ho tsona, ho tlatsetsa Khoutung ena ya Boitshwaro Tshebetsong. Maemong a mang, melawana ya dinaha tse pedi kapa ho feta e ka kenakenana le Khoutu ya Boitshwaro Tshebetsong. Ha o kopana le kgohlano, ikopanye le ba Boitshwaro Tshebetsong ya Massmart bakeng sa tataiso e mabapi le ho sebedisa Khoutu ya Boitshwaro Tshebetsong naheng ya heno.

Ho sebedisa Khoutu ya Boitshwaro Tshebetsong

Ikopanye le Rona ho se hlahise lebitso le sephiri

0800 20 32 46 massmart@ethics-line .co.za

walmartethics .com

Dinomoro tse qollehileng tsa dinaha tsohle tsa Afrika di thathamisitswe

bokamoraong ba tokomane ena





6

Massmart ke khampani e tsamaiswang ho latela boitshwaro tshebetsong ho latela maano. Ditumelo tsa rona ke maano a motheo a re tataisang diqetong tsa rona le boetapeleng.

Na o etsa diqeto tse nepahetseng? Ha re tobane le ho etsa qeto efe kapa efe, o tlameha ho ipotsa dipotso tse latelang: • Na e ikamahanya le Ditumelo tsa

Rona? • Na nka batla hore batho ba bang ba tsebe ka yona?

Haeba karabo bakeng sa potso ka nngwe e le tjhe, nahana hore na kgato ya hao e ka nnang ya etsahala e ikamahanya le Khoutu ya Boitshwaro ya rona. Haeba e sa etse jwalo, fumana morero wa tshebetso o ntlafetseng. Haeba o se na bonnete mabapi le qeto, bua le mookamedi wa hao, Lefepha la tsa Molao, Mookamedi wa Tshwaro ya Basebetsi (HR) kapa Ofisi ya tsa Boitshwaro Tshebetsong ya Massmart.

Ditumelo tsa Rona

Tlhompho bakeng

sa Motho Re ananela mosebetsi e mong le e mong, re amohela mosebetsi oo re o entseng le ho hokahana ka ho mamela le ho arolelana malebela

Tshebeletso ho

Bareki ba rona Re teng ho sebeletsa bareki, ho tshehetsana le ho buseletsa setjhaba sa rona sa lehae

Ho Tsitlallela

Tshebetso e

Tswileng

Re sebetsa jwalo ka sehlopha mme re mmotlola mehlala ya rona e metle ha re ntse re tlisa diphetoho letsatsi le lengle le leng

Sebetsa ka

Boitlhompho

Re sebetsa ka boemo bo phahameng ka ho fetisisa ba boitlhompho ka ho ba le nnete, ho hloka leeme le ho sebetsa ka tsela e nang le boikemelo, ha re ntse re sebetsa ka tsela e ikamahanyang le melao, maano le ditataiso tsohle

Setatemente sa Tjhebo Tjhebo ya Boitshwaro

Tshebetsong ya Massmart ke ho

kgothaletsa thuo ya moetlo wa

Boitshwaro tshebetsong wa

Massmart ho boraseabo bohle.





7

Ke Mang ya Sireleditswengke Khoutu ya Boitshwaro Tshebetsong?

Basebetsi le Balaodi

Khoutu ya Boitshwaro Tshebetsong ya rona e sebetsa bakeng sa basebetsi bohle ho parola mekgahlelo yohle ya khampani, mmoho le ditho tsohle tsa boto ya balaodi ya Massmart Holdings Limited. Hape e sebetsa bakeng sa basebetsi le balaodi bohle ba makalana a laolwang ke Massmart.

Batho ba Boraro

Massmart e lebeletse hore ba fepedi bohle, bakonsaltente, dikhampani tsa boramolao, dikhampani tsa dikamano le setjhaba, bakonteraka le bafani ba tshebeletso ba bang ho sebetsa ka tsela e nang le boitshwaro tshebetsong le ka mokgwa o ikamahanyang le Khoutu ena ya Boitshwaro Tshebetsong. Haeba o hira motho wa boraro, o tlameha ho nka mehato e amohelehang ho netefatsa hore motho eo wa boraro o tseba ka Setatemente sa Boitshwaro Tshebetsong kapa Khoutu ya Boitshwaro Tshebetsong, o na le setumo sa boitlhompho mme o sebetsa ka mokgwa o nang le boikarabello mme o ikamahanyang le maemo a rona.

Boikarabello ba Mosebetsi Mosebetsi e mong le e mong wa Massmart o na le boikarabello ba: • Ho latela molao ka dinako tsohle. Haeba o bona mosebetsi e

mong a tlola molao, kapa haeba o kotjwa ho etsa ntho eo o dumelang hore e ka tlola molao, e tshohle hanghang le mookamedi wa hao kapa ba Boitshwaro Tshebetsong ya Massmart.

• Bala le ho utlwisisa Ditumelo tsa Rona mme o di sebedise mosebetsing wa hao le sebakeng sa heno sa tshebetso letsatsi le leng le le leng.

• Ithute maano a sebetsang bakeng sa mosebetsi wa bona. Ha ho motho ya lebelletseng hore mosebetsi a kereme leano le leng le le leng, empa ke ntho e ntle ho ba le kutlwisiso ya motheo ya dintho tse kenyeletswang ke leano ka leng.

• Ba kope thuso ho tswa ho mookamedi wa bona, ba Boitshwaro Tshebetsong ya Massmart kapa disebediswa tse ding tsa Massmart ha ba na le dipotso tse mabapi le tshebediso ya Khoutu ena ya Boitshwaro Tshebetsong kapa maano a mang a Massmart.

• Ho hlahisa dingongoreho dife kapa dife tseo bona kapa batho ba bang ba nang le tsona mabapi le dikopo tse ka kgonahalang kapa diketso tseo e ka nnang ya ba tlolo ya Khoutu ena ya Boitshwaro Tshebetsong ya Massmart.

• Ho hlahisa dingongoreho dife kapa dife tsa boitshwaro tshebetsong le mookamedi kapa ka ho ikopanya le ba Boitshwaro Tshebetsong ya Massmart. Haeba o hlahisa ngongoreho ya tsa boitshwaro tshebetsong ho mookamedi mme taba eo e sa rarollwe, jwale o ka e hlahisa hape ho mookamedi ya fapaneng kapa ho ba Boitshwaro Tshebetsong ya Massmart. Ditsela tse fapafapaneng tsa ho hlahisa dingongoreho di hlalositswe ka botebo bo eketsehileng bukaneng ena ya tataiso.

• Ho sebedisana le bafuputsi ba Massmart le ho tlaleha tlhahisoleseding yohle ka nnete.

Selelekela

Melao ya boitshwaro tshebetsong

e mabapi le ho etsa ntho e

nepahetseng esita leha motho a sa

sheba

Guy Hayward

Moofisiri wa Sehlooho wa

Phethahatso (CEO) wa Massmart





8

Boikarabello ba Tlatsetso bakeng sa Bookamedi Basebetsi bohle ba bookamedi ba ikarabella bakeng sa ho theha tikoloho e kgothaletsang boikamahanyo le Khoutu ya Boitshwaro Tshebetsong ya rona. Bosupisi ba ditshebetso tse nang le boikarabello kgwebong bo bohlokwa jwalo ka bosupisi ba tshebetso. Ho re thusa ho tswelletsa maemo a phahameng ka ho fetisisa a boitshwaro tshebetsong, o tlameha:

• Ho ikopanye le ba Boitshwaro Tshebetsong ya Massmart haeba o lemoha taba e amang boitshwaro tshebetsong e Kenyeleditsweng ke Mokgwatlhahlobo wa Dintho tse Lokelang ho Tlalehwa Hanghang leqepheng la

• 11, kapa bakeng sa thuso ka ho sebetsana le potso kapa ngongoreho e mabapi le boitshwaro tshebetsong.

• Kopana le ditlaleho tsa hao tsa kotloloho nako le nako ho lekodisa

• Ditumelo tsa rona le Khoutu ya Boitshwaro Tshebetsong.

• Haeba ho na le kgohlano dipakeng tsa maemo a boitshwaro tshebetsong le maikemisetso a kgwebo, netefatsa hore kamehla boitshwaro ba rona tshebetsong bo tla pele.

• Etella pele ka mohlala le ho kgothaletsa basebetsi ba hao ho sebetsa ka tsela e nang le

• boitlhompho ditshebetsong tsohle tsa bona ho qoba esita le ponahalo feela ya

• ho tlola melao ya rona ya boitshwaro tshebetsong.

• Haeba taba e amang boitshwaro tshebetsong e hlaha e amang e mong wa basebetsi ba lona, etsa bonnete ba hore basebetsi ba bang tikolohong ya lona ha ba etse phoso e

• tshwanang.

• Netefatsa kgokahano e bulehileng ka ho kgothaletsa basebetsi ba lefapheng kapa lekaleng la heno ho botsa dipotso tse mabapi le

• Khoutu ya rona ya Boitshwaro Tshebetsong

• Le ka mohla o se ke wa pata kapa wa iphapanyetsa bothata bofe kapa bofe bo amang boitshwaro tshebetsong. Sebetsana le taba eo ka nako mme o batle tataiso haeba ho hlokeha.

• Thoholetsa basebetsi ba hlahisang ditaba.

• Le ka mohla o se ke wa hlorisa mang kapa mang ya hlahisang taba e amang boitshwaro tshebetsong, ho thusa phuputsong kapa ho nka karolo tshebetsong efe kapa efe e amanang le ho tlolwa ha

• molawana ofe kapa ofe wa mmuso, molao kapa leano kapa ketso ya boqhekanyetsi e belaellwang kgahlanong le boraseabo.

• Hang ha ngongoreho ya tsa boitshwaro tshebetsong e hlahiswa, se ke wa kenakenana le

• phuputso e mabapi le taba ena.

• Kgothaletsa ho itlalehelwa ha diketso tsa tlolo ya boitshwaro tshebetsong. Haeba mosebetsi a tlaleha ka boithaopo hore o a ameha

• ketsong e tlolang boitshwaro tshebetsong, boitlaleho bo ka nkuwa jwalo ka ntlha ya pebofaletso ha ho nkuwa kgato e lokelang ya kgalemo.

Kgalemo bakeng sa Ditlolo tsa Molao Kgato e lokelang ya kgalemo, ho fihlela le ho kenyeletsa ho tebelwa mosebetsing, e ka nkuwa kgahlanong le mosebetsi ofe kapa ofe ya tlotseng Khoutu ya Boitshwaro Tshebetsong, kapa melao e amehang, melawana, kapa maano.





9

Bohle hara rona re tlameha ho tsitlallela hore kamehla re tswelletse tikoloho ya mosebetsi e kgothaletsang basebetsi ho hlahisa dingongoreho tsa bona mabapi le ditlolo tse ka kgonehang tsa Khoutu ya Boitshwaro Tshebetsong. Hangata re utlwa ka dipale tsa dikhampani tse ding moo basebetsi ba teng ba tsebang ka mathata, empa ba sa ikutlwe ba lokolohile ho ka a hlahisa. Ha ho motho ya lokelang hore le ka mohla a ikutlwe ka tsela ena ho Massmart. Ka kopo tlaleha ditaba tse ka kgonahalang tse amang boitshwaro tshebetsong hanghang hore di kgone ho rarollwa pele dintho tse mahlonoko di ka hlaha. Massmart e thibela tlhekefetso kgahlanong le mosebetsi ofe kapa ofe ya hlahisang ngongoreho.

Maikutlo a Boitshwaro Tshebetsong Nakong ya tlwaelo ya tshebetso, o ka nna wa kopana le boemo boo ho bona o se nang bonnete ba hore na boitshwaro ba hao bo tlola Khoutu ya Boitshwaro Tshebetsong kapa tjhe. Ha o na le potso e amang boitshwaro tshebetsong, o kgothaletswa ho ikopanya le ba Boitshwaro Tshebetsong bakeng sa ho fumana maikutlo a puo kapa mongolo pele o ka nka kgato ena.

Ho Etsahalang ha Ngongoreho ya tsa Boitshwaro Tshebetsong e Hlahiswa?

Massmart e nka dingongoreho tsohle tse tlalehilweng ka tsela e tiileng. Re fuputsa ka sephiri dipelaelo tse tlalehilweng tse amang boitshwaro tshebetsong ho fumana haeba molao ofe kapa ofe, leano kapa Khoutu ya Boitshwaro Tshebetsong di tlotswe. Massmart e na le kgahleho e tiileng ya ho sireletsa seriti sa phuputso e nngwe le e nngwe, ho kenyeletswa ho sireletsa batlalehi le dipaki kgahlanong le ho hlekefetswa, ho tshosetswa le boiphetetso; ho thibela bopaki kgahlanong le ho senngwa; ho netefatsa hore bopaki bo fanweng ke ba nnete mmoho le ho tsebahatsa le ho rarolla disosa tsa bothata. Haeba o tlaleha tlolo ya molao, ba Boitshwaro Tshebetsong ya Massmart ba tla nka mehato yohle ho boloka boitsebiso ba hao sephiring le ho sireletsa lesedi lefe kapa lefe le amang phuputso eo. Ba Boitshwaro Tshebetsong ya Massmart hape ba ka nna ba beha tlhoko e amohelehang ya hore dipaki di tlameha ho boloka phuputso e itseng le seabo sa bona ho yona ka sephiri se tiileng. Maemong a jwalo, o tlameha ho tswelletsa sephiri le ho se tshohle tlaleho ya hao, kapa tshebetso ya phuputso, ho batho ba bang. Boitshwaro Tshebetsong ya Massmart ka kakaretso ha bo hlahise dintlha tse amang phuputso, empa o tla tsebiswa ka boemo ba phuputso eo.

Ho Hlahisa Dingongoreho le Ho Hlahisa Lentswe

Esita leha o iphumana o eme o le mong feela, nnete ke nnete

Mahatma Gandhi

Mohale ya Sebedisang Kgotso

(1869 – 1948)

Dikopo tsa maikutlo di ka nna tsa romelwa ho ba Boitshwaro Tshebetsong ya Massmart tlasa kgetho ya “Kopo ya Tataiso” ho www.walmartethics.com kapa ka Mohala wa tsa Boitshwaro Tshebetsong wa Massmart kapa ho ba Boitshwaro Tsebetsong ya Massmart.



sheba bokamorao ba Khoutu ena ya Boitshswaro Tshebetsong. Massmart e thibela ka tsela e tiileng tlhekefetso kgahlanong le mosebetsi ofe kapa ofe ya tlalehang ngongoreho. Ditlaleho di ka etswa ntle

le ho fana ka mabitso kapa sephiring. Ditlaleho tsohle di tla tshwarwa ka sephiri ke Massmart.

10

Ho Hlokofatswa Basebetsi ba itlhahisang ka dingongoreho tsa bona ba bapala seabo sa bohlokwa ho tswelletseng sebaka sa tshebetso se nang le bophelo bo botle, tlhompho le tlhahiso, mmoho le ho sireletsa boraseabo. Basebetsi bana ba thusa khampani ya rona ho rarolla mathata e sa le qalong ya nako – pele ditlamorao tse mahlonoko di ka hlaha. Ho bohlokwa hore e mong le e mong wa rona a thehe tikoloho ya tshebetso moo batho bohle ba ka hlahisang dingongoreho tsa ditaba tse amang boitshwaro tshebetsong ntle le tlhekefetso.

Tlhokofatso kgahlanong le basebetsi ba hlahisang dingongoreho kapa ba botsang dipotso mabapi le boitshwaro bo sa amoheleheng bo ke ke ba mamellwa. Dingongoreho di tlameha ho hlahiswa ka maikemisetso a matle, e leng se bolelang hore o entse boiteko ba nnete ba ho fana ka tlhahisoleseding ya nnete mme e nepahetseng, esita le haeba ho ka ba le bopaki ha morao hore o entse phoso. Massmart e na le tokelo ya ho kgalema mang kapa mang ya etsang qoso ya bohata ka boomo kapa ya entseng ntho e sa lokang. Leha ho le jwalo, haeba mosebetsi a tlaleha ka boikgethelo hore o amehile ketsong e tlolang boitshwaro tshebetsong, boitlaleho bo ka nkuwa jwalo ka ntlha ya pebofaletso ha ho nkuwa kgato e lokelang ya kgalemo.

Massmart e ke ke ya fedisa kgiro, ho theola maemo mosebetsing kapa ho kgetholla ka tsela e nngwe e fapaneng kgahlanong le basebetsi bakeng sa ho hlahisa dingongoreho. Ho bohlokwa hape bakeng sa basebetsimmoho ho se seholle mosebetsi ya hlahisitseng dingongoreho – basebetsi ba jwalo ba tlameha ho tshwarwa ka tlhompho. Phetoho efe kapa efe tseleng eo mosebetsi ya hlahisitseng ngongoreho a tshwarwang ka yona e ka bonwa jwalo ka ketso ya tlhokofatso.

Massmart e na le tshebetso e tiileng ya ho sebetsana le ditaba tse amang tlhokofatso. Basebetsi ba dumelang hore ba hlokofaditswe kamora hore ba hlahise ngongoreho e amang boitshwaro tshebetsong ba tlameha ho tlaleha tabe eo Mohaleng wa ba Boitshwaro Tshebetsong wa Massmart.

Ka Moo o Lokelang ho Hlahisa Ngongoreho Massmart e fana ka dirisose tse fapafapaneng bakeng sa hao hore o hlahise potso kapa ngongoreho. Ho ipapisitswe le sebopeho sa taba, ho ka nna ha ba bonolo ka ho fetisisa hore o bue mabapi le ngongoreho ya hao ka kotloloho ho motho ya ikarabellang, e leng moo o fang motho eo monyetla wa ho hlakisa boemo ba hao. Haeba o sa ikutlwe o phutholohile ho ka bua le motho ya ikarabellang, teng o tlameha ho ikopanya le e

nngwe ya dirisose tse thathamisitsweng lehlakoreng mona. Boitlaleho bo a kgothaletswa mme bo ka nna ba tsepamisetswa maikutlo ha ho sekasekwa kgato ya kgalemo e lokelehang.

Ho Sebedisa Tshebetso ya Dikgokahano ya Mamati a Butsweng

Tshebetso ya Dikgokahano ya Mamati a Butsweng ke tsela e otlolohileng ka ho

fetisisa ya ho hlahisa ngongoreho ho mookamedi. Haeba o dumela hore

mookamedi wa hao ka kotloloho o a ameha bothateng boo, tshohla taba

eo le boemo ba bookamedi bo latelang, motho e mong o sele ya sa ameheng kapa sebedisa o mong wa mehlodi e hlalositsweng ka tlase mona.

Ikopanye le Ba Boitshwaro Tshebetsong ya ba

Massmart

Massmart e na le Mohala wa tsa Boitshwaro Tshebetsong wa Massmart, o

fumanehang ho basebetsi nakong ya dihora tse 24 ka letsatsi, matsatsi a supileng ka beke

mme o kgona ho sebetsana le bongata ba dipuo tsa naha. Mohala wa tsa Boitshwaro Tshebetsong wa Massmart o sebetswa ke khampani e ikemetseng e ka thoko ho Massmart mme, ho fihlela moo ho kgonehang (le ka ho ikamahanya le melawana ya lehae), baeletsi ba ka kgetha ho se hlahise mabitso a bona. Maemong ohle, sephiri sa mosebetsi se tla hlomphuwa ka botlalo ho fihlela moo molao o dumellang. Setsi sa mehala se tla fetisetsa tlhahisoleseding ho ba Boitshwaro Tshebetsong ya Massmart mme e tla fa mosebetsi nomoro ya referense.

Tlhahisoleseding ya boikopanyo bakeng sa Mohala wa ba Boitshwaro Tshebetsong ya Massmart o fanwe ka tlase mona. Mokgwatlhahlobo wa Dintho tse Lokelang ho Tlalehwa Hanghang o tekilweng leqepheng la 11 o tlameha ho tlalehwa ka metjha ena

Dinomoro tsa Mohala tsa ba Boitshwaro Tshebetsong tsa Massmart

Webosaete

www.walmartethics .com SMS

Afrika Borwa: 32846 Afrika yohle +27 72 014 4445

Founu Afrika Borwa: 0800 20 32 46

Dinomoro tse qollehileng tsa dinaha tsohle tsa Afrika di thathamisitswe bokamoraong ba tokomane ena

Imeile

Massmart@ethics-line .co .za





11

Mokgwatlhahlobo wa Dintho tse Tlalehwang Hanghang Basebetsi ba ka nna ba hlahisa dingongoreho tsa bona tse mabapi le boitshwaro bo ka nnang ba tlola Khoutu ya Boitshwaro Tshebetsong ka metjha e fapafapaneng e thathamisitsweng karolong ya Ho Hlahisa Dingongoreho le Ho Hlahisa Lentswe. Leha ho le jwalo, ho na le mefuta ya dipelaello tse tlamehang ho tlalehwa ho ba Boitshwaro Tshebetsong ya Massmart. Tsona ke:

1. Tjotjo

• Ho etsa, ho fana, ho tshepisa, ho kopa kapa ho amohela hlapiso efe kapa efe e sa tshwaneleheng kapa eo a sa e sebeletsang.

• Tlolo efe kapa efe ya Leano la Lefatshe Lohle le Kgahlanong le Bobodu kapa e amanang le mekgwatshebetso, mmoho le melao le melawana efe kapa efe e amehang ya Afrika Borwa e mabapi le bobodu le tjotjo, jwalo ka ha ho thathamisitswe ka tlase mona.

• Ditlolo tsohle tse belaellwang tsa melao e kgahlanong le tjotjo di tlameha ho tlalehwa, ho kenyeletswa ditlolo tsa dithibelo tse kgahlanong le bobodu Molaong wa Thibelo ya Diketso tsa Bobodu Matjhabeng naheng ya Amerika (Foreign Corrupt Practices Act (FCPA)) le Molao wa Thibelo ya Tjotjo wa Borithani.

2. Boitshwaro bo sa Amoheleheng ba Moofisiri/Mosebetsi ya Phahameng

• Ditlolo tsa Khoutu ya Boitshwaro Tshebetsong ke baofisiri ba khampani, basebetsi ba phahameng kapa ditlaleho ka kotloloho ho Moofisiri wa Sehlooho wa Phethahatso (CEO) wa Lekala lefe kapa lefe.

3. Boqhekanyetsi kapa Boshodu bo Fetang US$100,000 mme bo Amang Mosebetsi

4. Direkoto le Diakhaonto tse Fosahetseng

• Ho kenakenana le booditara kapa ditaolo tsa kahare, ho fetola ka tsela ya bohata, ho teka dintlha tsa bohata, kapa ho senya direkoto tsa tsa ditjhelete, ditlaleho, kapa lesedi, kapa ho pata ka tsela e sa lokang, ho fetola, kapa ho fetola direkoto tsa ditjhelete ka bomenemene, ditlaleho, kapa lesedi.

5. Bohlwela ba Sistimi ya Tlhahisoleseding

• Ketso efe kapa efe e amang mosebetsi ya ho fumana phihlello e se nang tumello ho disistimi tsa tlhahisoleseding tsa khampani.

6. Dikotsi tsa Setumo sa Lebitso la Khoporeite la Khampani

• Ditshosetso ho maphelo a batho, bosebetsi ba bokgoba kapa ba tlamello, botlokotsebe ba dithekiso tsa batho, kapa ho sebediswa ha bana ba dilemong tse tlase.

• Boitshwaro bo mahlonoko ba tlolo ya molao jwalo ka:

• Boqhekanyetsi ba boiketo ba kgwebong, bomenemene ba tumellano ya ditheko, karolelano kapa kabo ya

mmaraka kapa bareki, kapa tumellano ya sekgukgu e kgahlanong le phehisano kgwebong.

• Kgwebisano ya bohlabaphiyo (Insider Trading).

• Dithibelo tsa kgwebisano le ditlolo tsa melawana ya thomelontle ya thepa.

• Tlhatsuo ya tjhelete e fumanweng ka diketso tsa tlolo ya molao.

Lenanetlhahlobo ha ho ikopanngwa le

Mohala wa ba Boitshwaro

Tshebetsong ya Massmart

Ketso e sa lokang eo o e tlalehang

Letsatsi le nako tsa ketso e sa lokang

- Mabitso a batho ba amehang ketsong e sa lokang

- Ketso e sa lokang e entswe jwang

- Ketso e fosahetseng e etsahetse hokae

- Na ho na le dipaki dife kapa dife


Ho botsa potso kapa ho tlaleha tlolo ya molao, ikopanye le Mohala wa Boitshwaro Tshebetsong wa Massmart ho 0800 20 32 46 Afrika Borwa kapa Massmart@ethics-line .co .za . Bakeng sa dibaka tse ding,

sheba bokamorao ba Khoutu ena ya Boitshswaro Tshebetsong. Massmart e thibela ka tsela e tiileng tlhekefetso kgahlanong le mosebetsi ofe kapa ofe ya tlalehang ngongoreho. Ditlaleho di ka etswa ntle le


12

Ho Hlokofatswa

Ke tlalehile pelaelo dikgweding tse tsheletseng tse fetileng Ho tloha ka nako eo, mookamedi wa ka o kgaoditse ho nkenyeletsa dikopanong tse mmalwa. Na see ke tlhoriso?

Diphetoho tse kgolo ho ka moo o tshwarwang ka teng e ka ba

tlhoriso. Haeba mookamedi wa hao a o tshwara ka tsela e

fapaneng kamora hore o tlalehe pelaelo, teng o tla hlahisa

ngongoreho ya hao ho bokamedi ka Tshebetso ya Kgokahano ya

Mamati a Butsweng kapa ka ho ikopanya le ba Boitshwaro

Tshebetsong ba Massmart.

E mong wa basebetsi o letseditse Mohala wa ba Boitshwaro Tshebetsong wa Massmart mme a tlaleha tseko ya bohata kgahlanong le nna. Ke nahana hore ha a lematsa tshebetso ya ka. Na nka mo fa tekolo e tlase tlhahlobelong ya hae ya mosebetsi hobane o ntse a leka ho hasanya leshano ka nna?

Re tlameha ho kgolwa se buuwang ke basebetsi ba tlalehang

dingongoreho hore ba etsa jwalo ka maikemisetso a matle. Ho

nka kgato kgahlanong le mosebetsi hobane mosebetsi eo a

tlalehile ngongoreho ke tlhoriso mme ho ka nna ha baka ho nkwa

ha kgato ya kgalemo kgahlanong le wena jwalo ka mookamedi

wa hao. Tlhoriso e ke ke ya mamellwa ke Massmart. E thibela

tikoloho e bulehileng ya tlaleho e bulehileng le ho kgothaletsa

sebaka se nang le tshabo.

Na tshireletso kgahlanong le tlhoriso e fumaneha feela haeba ke tlaleha dingongoreho Mohaleng wa Boitshwaro Tshebetsong wa Massmart?

Tlhoriso ha e amohelehe ho sa natswe hore o tlalehile

ngongoreho ya hao jwang, ho sa natswe hore na ke ho

bookamedi, ba Tshwaro ya Basebetsi (HR) kapa ba Boitshwaro

Tshebetsong ya Massmart. Haeba o dumela hore o hlorisitswe,

tlaleha ngongoreho ya hao ho bookamedi ka Tshebetso ya

Kgokahano ya Mamati a Bulehileng kapa ikopanye le ba

Boitshwaro Tshebetsong ya Massmart.

&e




13

Sebaka sa Tshebetso se Se Nang Tahi le Dithethefatsi

Massmart e ikitlaeletsa ho thathiseletsa sebaka sa tshebetso se nang le bophelo bo botle bakeng sa batho bohle. Ho boloka, ho batla le ho sebedisa dithethefatsi tse seng molaong, kapa ho ba tlasa tshusumetso ya dithethefatsi tse jwalo ha o le mosebetsing, ho thibetswe mme ho ke ke ha mamellwa.

Massmart e thibela ka tsela e tiileng tshebediso e sa lokang ya dithethefatsi kapa tahi.

Massmart e thibela ka tsela e tiileng tshebediso e sa lokang ya dithethefatsi kapa tahi. Basebetsi bohle ba tlameha ho netefatsa hore tshebetso le boinahano ba bona ha di senyehe ka lebaka la tshebetso ya tahi nakong ya dihora tsa tshebetso. Basebetsi ba tlameha ho se tle mosebetsing ba nwele tahi mme ba tlameha ho se nwe tahi ha ba le ditsheng tsa khampani. Maemong a mang, basebetsi ba dilemong tsa molao tsa ho ka nwa tahi ba ka nwa dinotahi diketsahalong tse tsheheditsweng ke khampani ka ditjhelete, haeba ho nwa tahi ho jwalo ho dumeletswe e sa lepele ke Moofisiri wa Sehlooho wa Phethahatso (CEO) wa Lekala kapa mosebetsi wa boemo ba phethahatso bakeng sa yuniti e tsheheditseng ketsahalo ya dipapadi. Massmart e tla ela hloko ditshebetso tsa tlwaelo dinaheng tseo tshebediso e lekaneng ya tahi mmoho le dijo tshebetsong ya kgwebo e tlwaelehileng.

Kgethollo le Thibelo ya Tlhekefetso

E nngwe ya ditumelo tsa motheo tsa rona ke “tlhompho ya motho”. E mong le e mong wa rona o a ikarabella bakeng sa ho theha moetlo wa tshepano le tlhompho e kgothaletsang tikoloho ya tshebetso e ntle. Sena se bolela ho tshwarana ka tsela e hlokang leeme le ka tlhomphano ditshebedisanong tsohle tsa rona mosebetsing. Re ikitlaeletsa ho tswelletsa basebetsi ba merabe e fapafapaneng le tikoloho ya tshebetso e kenyeletsang batho bohle. Massmart e thibela kgethollo kgirong, diqeto tse amang diqeto tsa kgiro kapa ditshebeletsano tsa kgwebo ho latela morabe, mmala, boholoholo, dilemo, tshekamelo ya bong, bodumedi, bokowa, botjhaba, naha ya boahi, boemo ba ho ba qhoku tshebetsong, boemo ba tsa lenyalo, boimana kapa boemo bofe kapa bofe bo bong bo sireleditsweng ke molao o amehang kapa leano la lehae. Re tlameha ho fana ka tikoloho e se nang kgethollo bakeng sa basebetsi ba rona, bareki, ditho le bafepedi ka thepa.

Ho Etella Pele ka Boitlhompho Sebakeng sa Tshebetso sa Rona

Kgwebo e tlameha ho

thathiseletsa matla a

melawana ya boitshwaro

tshebetsong, e leng se a fang

boemo bo botjha ba bohlokwa.

James A. Joseph

Leqosa la Mehleng la Naha ya Amerika Afrika Borwa

Re dumela ho tikoloho ya tshebetso e ntle

mme e nang le tlhompho bakeng sa

basebetsi bohle.





14

Tlhekefetso sebakeng sa tshebetso e thibetswe ho sa natswe hore na e a amohelwa kapa ha e a mohelwe.

Re dumela ho tshwaraneng ka tlhompho, ho sa natswe hore na ke mosebetsimmoho, mofepedi ka thepa, moreki kapa motho e mong ya etsang kgwebo le rona.

Tlhekefetso ke boitshwaro bo kenakenanang le tshebetso mosebetsing ka tsela e sa lokang kapa e sa amoheleheng, e fokotsang seriti sa motho ofe kapa ofe kapa e thehang boemo bo tshosetsang, bo dikgoka kapa bo kgopisang ho ipapisitswe le boemo bo sireleditsweng ba molao. Boitshwaro ba puo, ponahalo kapa ketso ya sebopeho se amang thobalano ha bo amohelehe mosebetsing mme bo ka nkuwa jwalo ka ketso ya tlhekefetso ya tsa thobalano. Mehlala e kenyeletsa:

• Katamelo ya sebopeho sa tsa thobalano, dikopo tsa thobalano, puo e bontshang thobalano ka ho hlaka, metlae e swabisang, mantswe a mabapi le mmele wa motho kapa diketso tsa hae tsa thobalano.

• Ho bontsha ditshwantsho kapa dintho tse buang ka thobalano, ho sheba batho ka tsela ya thobalano, ho bontsha ho kgalla kapa ho etsa kgokahano e bontshang thobalano ka sebopeho sefe kapa sefe.

• Ho thetsa motho e mong ka tsela e sa amoheleheng, bobedioo a amohelang sena le moo a sa se amoheleng.

Hape re thibela dibopeho tse ding tsa tlhekefetso ho ipapisitswe le boemo ba molao ba motho bo sireleditsweng, jwalo ka:

• Ho sebedisa mantswe a mabe kapa dipuo tse mpe.

• Ho tlaka ka mantswe, ho hobosa kapa ho swaswa.

• Diketso tse tshosetsang, jwalo ka ho hlorisa kapa ho tshabisa.

• Boitshwaro bofe kapa bofe bo bontshang dikgoka, ho se hlomphe, kapa ho tshwara motho e mong hampe ho ipapisitswe le boemo bo sireleditsweng ba molao ba motho.

Boitshwaro bo hlorisang sebakeng sa tshebetso, jwalo ka bo hlalositsweng ka hodimo mona, bo thibetswe ho sa natswe hore na bo amohetswe kapa ha bo a amohelwa hape ho sa natswe hore na batho ba amehang ke ba bong bo tshwanang kapa bo fapaneng, tshekamelo ya tsa thobalano, morabe kapa boemo bo bong. Hape, Massmart e thibela tlhoriso mme e ke ke ya fedisa kgiro, ho theola maemo mosebetsing kapa ho kgetholla ka tsela e nngwe e fapaneng kgahlanong le basebetsi bakeng sa ho tlaleha dingongoreho.

Boitshwaro bo sa Tshwaneleheng Re dumela ho tswelletseng tikoloho ya tshebetso e hlokang

boitshwaro bo sa lokeleheng jwalo ka matswe a tala, a mahlapa, a nyarosang, a dikgoka, a kgethollang, a bohlorisi kapa dipuo tse jwalo, dipontsho kapa boitshwaro bo kgopisang ka tsela e tshwanang. Massmart e ke ke ya mamella boitshwaro bo jwalo, bo hatakelang tumelo kapa tlhompho ya motho e mong.

Ho kenya sengolwa inthaneteng e ka ba tsela e ntle ya ho hokahana le batho ba bang, kamehla itshware ka tsela le mokgwa o ikamahanyang le boitshwaro ba tshebetsong le Ditumelo tsa Rona tsa Massmart. Boitshwaro bo sa amoheleheng ba mofuta o boletsweng kahare mona bo thibetswe ka tsela e tiileng, esita leha eba bo hlahella inthaneteng.

Moputso le Mekgolo

Re ikitlaeletsa ho:

1. Ho ikamahanya ka botlalo le melao le melawana yohle e

amehang e mabapi le ditaba tse amang moputso le dihora, ho

kenyeletswa mosebetsi o sa etsweng ho latela tshupanako,

dikgefutso tsa dijo le phomolo, lifi, tefo ya nako e ekeditsweng,

tefo ya ho kgaotswa mosebetsing, ditlhoko tsa tefo ya bonyane;

le

2. Ditshebetso tse hlokang leeme le ditshebetso tse

amang meputso le mekgolo. Jwalo ka basebetsi ba

Massmart, re tlameha:

• Ho ikamahanya ka botlalo le maano a khoporeite le mekgwatshebetso e amanang le ditaba tse amang moputso le mokgolo,

• Ho ikamahanya ka botlalo le melao le melawana e amehang e mabapi le ditaba tse amang moputso le mokgolo,

• Tlaleha ditlolo dife kapa dife tse amanang melao ya tefo le dihora tsa tshebetso kapa maemo a motheo a kgiro kapa maano ka ho latela Tshebetso ya Kgokahano ya Mamati a Butsweng kapa ka ho ikopanya le ba Boitshwaro Tshebetsong ya Massmart.

Ke tlolo ya molao wa bosebetsi le leano la Massmart hore o sebetse ntle le tefo kapa hore mosupisi a o kope ho sebetsa ntle le tefo. O tlameha hore le ka mohla o se etse mosebetsi wa letho bakeng sa Massmart ntle le tefo.





15

Kgohlano ya Ditabatabelo

Tse akaretsang Re na le boikarabello ho boraseabo bohle ba rona ho ka etsa diqeto ka tsela e tiileng ho latela ditabatabelo tsa Massmart, ho sa natswe hore motho o fumana molemo ofe. Kgohlano ya ditabatabelo e ka hlaha haeba diqeto tsa rona di ka susumetswa, kapa di ka nna tsa bonahala di susumeditswe, ke kgonahalo ya ho iphumanela molemo. Esita leha e se ka maikemisetso, ponahalo ya kgohlano e ka nna ya baka tshenyo ya lebitso la hao (mmoho le setumo sa Massmart) jwalo feela ka kgohlano ya nnete ya ditabatabelo. Kamehla re tlameha ho dula re fadimehetse maemo a ka thehang kgohlano ya ditabatabelo le ho etsa sohle seo re ka se etsang ho di qoba.

Ke boikarabello ba hao ho jwetsa mookamedi wa hao mabapi le boemo bofe kapa bofe boo o nahanang hore bo theha, kapa bo ka theha, kgohlano ya ditabatabelo. Baokamedi ba hlokwa ho tlisa ditaba tse jwalo tlhokomelong ya ba Boitshwaro Tshebetsong ya Massmart bakeng sa keletso. Hape o ka nna wa ikopanya le ba Boitshwaro Tshebetso ya Massmart kapa ka dipotso dife kapa dife tse o ka bang le tsona.

Maemo a kgohlano ya ditabatabelo a ka nna a hlaha ka ditsela tse fapafapaneng. Dikarolo tse latelang di teka tse ding tsa dintho tse ka kgonahalang.

Matsete a tsa Ditjhelete O na le boikarabello ba ho netefatsa hore ditshebetso tsa hao tsa ditjhelete ha di na dikgohlano le boikarabello ba hao ho khampani. Kgohlano ya ditabatabelo tsa ditjhelete e ka hlaha haeba diqeto tsa rona di ka susumetswa, kapa di ka nna tsa bonahala di susumeditswe, ke kgonahalo ya ho iphumanela poello ya tsa ditjhelete.

Mehlala ya kgohlano ya ditabatabelo ya matsete a ditjhelete ke:

• Ditabatabelo tsa ditjhelete ho mofepedi wa thepa wa Massmart, haeba mosebetsi a na le kameho e etsahalang ka kotloloho kapa e seng ka kotloloho kgwebong ya rona le mofepedi eo wa thepa.

• Ho fumana dihlapiso tsa motho ho tswa ho mofepedi ka thepa, haeba mosebetsi a na le kameho e etsahalang ka kotloloho kapa e seng ka kotloloho kgwebong ya rona le mofepedi eo wa thepa.

• Ho sebedisa tlhahisoleseding ya khampani molemong wa motho.

Ho feta mona, thuo ya setoko se leng sa motho e leng mohlodisani se nangl e boleng ba mebaraka bo fetang R1,000,000 e tlameha ho bolelwa ka mongolo ho ba Boitshwaro Tshebetsong ya Massmart. Ba Boitshwaro Tshebetsong ya Massmart ba tla fumana hore na ho na le kgohlano kapa tjhe,

kapa kgohlano e ka nnang ya hlaha, e teng le hore na e tlameha ho sebetswa jwang.

Kantle ho Tshebetso Basebetsi ba tlameha ho qoba kgiro kapa ditabatabelo tse kantle tse ka nnang tsa baka, kapa tsa fana ka ponahalo ya ho theha, kgohlano ya ditabatabelo. Ho etsa mohlala, basebetsi ba bookamedi ba sebeletsang mohlodisani ho nkuwa e le kgohlano ya ditabatabelo. Basebetsi bao e seng ba nako yohle ba tlameha ho botsa baokamedi ba bona pele ba amohela kgiro ho mohlodisani ho fumana haeba ho ka ba le kgohlano ya ditabatabelo. Dintlha tse lokelang ho sekasekwa di kenyeletsa tshwano ya maemo le boikarabello ba mosebetsi. Ka tsela e tshwanang, basebetsi ha ba lokela ho sebeletsa mofepedi ka thepa haeba ba na le tshusumetso efe kapa efe (e ka bang ka kotloloho kapa e seng ka kotloloho) mabapi le sehlahiswa sa mofepedi ka thepa kapa kgwebo ya mofepedi ka thepa le Massmart.

Basebetsi ba ka sebetsana le ho sebetsa kgwebong e ka thoko ha feela seo se sa bake kgohlano ya ditabatabelo le mosebetsi wa bona ho Massmart. Sena se bolela hore kgwebo e ka thoko ha e a lokela ho kenakenana le boikarabello ba hao jwalo ka mosebetsi wa Massmart, bo tshwanang ka sebopeho le seabo sa hao jwalo ka mosebetsi, e fumanang molemo ho tswa tshebedisong ya thepa ya Massmart, e fepelang Massmart ka dihlahiswa kapa e sa faneng ka setshwantsho se setle ho Massmart.

Haeba o na le dipotso mabapi le hore na kgiro e kantle e ka ba kgohlano ya ditabatabelo e ka nnang ya kgonahala, ikopanye le mookamedi kapa ba Boitshwaro Tshebetsong ya Massmart.

Kgiro ya Nako e Fetileng Kgohlano ya ditabatabelo e ka nna ya ba teng haeba mosebetsi a letsetsa Massmart sebakeng seo mosebetsi a sebeditseng ho sona kapa a bileng le tshusumetso ha a ntse a sebetsa Massmart. Haeba mosebetsi wa nakong e fetileng e ne e le moofisiri wa Walmart, kgohlano e ka nna ya ba teng ho sa natswe sebaka seo moofisiri eo a neng a sebetsa ho sona.

Ha mosebetsi wa mehleng a sebetsa mmoho le kapa lebitsong la mofepedi wa thepa, Massmart e ke ke ya hwebisana le mosebetsi eo nako ya selemo e latelang karohano ya yona le mosebetsi eo wa mehleng haeba a hwebisana le yona sebakeng sa kgwebo seo a sebeditseng ho sona kapa a bileng le tshusumetso ya kgwebo ho sona nakong e fetileng. Massmart e ke ke ya hwebisana le baofisiri ba yona ba mehleng nako ya selemo se le seng, ho sa natswe sebaka seo moofisiri eo wa mehleng a sebeditseng ho sona. Ba Boitshwaro Tshebetsong ya Massmart ba ka nna, ka selekane le baetapele ba phahameng ba kgwebong, ba fumana hore nako e fapaneng e a hlokeha tlasa maemo a renang. Ditshibollo tsohle tsa kgohlano ya ditabatabelo di tlameha ho nehelanwa ho ba Boitshwaro Tshebetsong ya Massmart e sa le pele ho nako bakeng sa maikutlo a fanwang ka mongolo.





16

Dikamano tsa Motho le Bafepedi Basebetsi ba tlameha ho se be le dikamano tsa methaka le dikamano tse ding le bafepedi ba thepa haeba dikamano tse jwalo di tla baka pelaello ya hore tshusumetso ya kgwebo e a etsahala. Re dumela hore dikamano le bafepedi ba rona ka thepa di thehilwe hodima ditshebetso tse baballang ditjeo, tse hlokang leeme le tse molaong bakeng sa kgwebo. Ho kgethwa ha bafepedi ka thepa ho tlameha ho etswa ka ho ipapisa le mokgwatlhahlobo o hlokang tshekamo, ho kenyeletswa boitlhompho, boleng, theko, thomelo, boikamahanyo le ditlhophiso, tshwaneleho ya sehlahiswa, tswelletso e lekaneng ya mehlodi ya phepelo le mekgwatshebetso ya ditlwaelo tsa ditheko ya Massmart.

Ho kgethwa ha bafepedi ho tlameha ho etswa ho ipapisitswe le mokgwatlhahlobo o se nang tshekamo.

Re tlameha ho tshwara bafepedi ba rona ka thepa ka tlhompho, ho hloka leeme le botshepehi Re tlameha ho se nke monyetla o sa tshwaneleheng ka mofepedi wa thepa ka ho sebedisa tshusumetso ya matla a Massmart kgwebong. Re tlameha hape ho lebella hore bafepedi bohle ba rona ka thepa ba phethahatse ditlhoko tsa molao ditshebetsong tsa bona tsa kgwebo, mmoho le ho ikamahanya le maemo a rona a bafepedi ba thepa.

Haeba o dumela hore o ka nna wa bonwa jwalo ka motho ya nang le dikamano tse atamelaneng ka tsela e sa tshwaneleheng le mofepedi ka thepa, kapa wa bonahala eka o na le tshusumetso ya tsa kgwebo hodima mofepedi eo wa thepa, tsebisa ba Boitshwaro Tshebetsong ya Massmart.

Dimpho le Boithabiso Ho amohela sebopeho sefe kapa sefe sa dimpho le ditshebeletso tsa boithabiso ho ka baka kgohlano ya ditabatabelo, kapa ponahalo e jwalo ka kgohlano ya ditabatabelo, dipakeng tsa ditabatabelo tsa motho boyena le boikarabello ba hae ba porofeshenale. Moetlo wa Massmart ke ho se amohele mofuta ofe kapa ofe wa ditshebeletso tsa boithabiso ho tswa o mofepedi ofe kapa ofe wa thepa, mofepedi ya ka nnang a kgonahala wa thepa, ejente ya mmuso kapa motho ofe kapa ofe wa boraro eo mosebetsi a nang le lebaka la ho dumela hore a ka nna a kgona ho susumetsa diqeto tsa kgwebo kapa diteransekshene. Basebetsi hape ha ba lokela ho amohela mofuta ofe kapa ofe wa mpho kapa teboho ho tswa ho moreki bakeng sa mosebetsi o entsweng ke mosebetsi eo tulong ya Massmart, ntle le haeba ho hlokeha ho latela leano la lehae kapa la naha e amehang.

Ha re a lokela ho amohela mofuta ofe kapa ofe wa dintho tsa nyehelo ho Massmart tse tswang ho bafepedi ka thepa bakeng sa merero ya matlole a ditjhelete tsa diphallelo kapa mekgatlo e sa etseng phaello. Hape re tlameha le ka mohla ho se kope, ho amohela kapa ho dumela hore bafepedi ka thepa ba etse dinyehelo lebitsong la Massmart. Ho feta mona, basebetsi ba tlameha ho se fane ka lenane la bafepedi ba thepa ho mekgatlo ya diphallelo bakeng sa merero ya ho bokeletsa matlole.

Leano la rona le mabapi le dimpho le ditshebeletso tsa boithabiso le tswa ho maano a rona a ponaletso e phethahetseng le ho hloka tshekamo le leano la ho tswelletsa Ditjeo tse Tlase tsa Letsatsi le Letsatsi. Hobane dimpho tse jwalo le ditshebeletso tsa boithabiso di eketsa tjeo ya ho etsa kgwebo, re leka ho thusa bafepedi ba rona ka thepa hore ba re fe ditjeo tse tlase dihlahisweng ka hore re se lebelle dimpho le ditshebeletso tsa boithabiso tseo ba ka lokelang ho sebedisa tjhelete ho tsona bakeng sa bareki ba bang. Jwalo ka khampani ya matjhaba, re lemoha hore re ka kopana le maemo moo ditshebetso tsa lehae di ka amehang. Ba Boitshwaro Tshebetsong ya Massmart ba tla lekodisa sena ho latela boemo ka boemo.

Moo o thehang kamano e ntjha ya kgwebo, etsa bonnete ba hore mahlakore ohle a tseba ka leano la rona le mabapi le dimpho le ditshebeletso tsa boithabiso. Dinaheng tse ding moo ho fanwa ha dimpho e leng moetlo kapa setso, o tlameha ho hlalosa ka boikokobetso leano lena ho bareki le bafepedi ba thepa, haholoholo pele ho dinako tsa matsatsi a phomolo, e le ho laola ditebello.

ERE FEELA...

Tjhe, ke a leboha.





18

IPOTSE…

O tlameha hore kamehla o be sedi ka ka moo ketso ya ho amohela mpho kapa teboho e ka nnang ya nkuwa ka teng ke setjhaba, ke basebetsi kapa bafepedi ba bang ba thepa. Ha o sebetsana le dikgwebisano tsa kantle, o tla meha ho ipotsa: "Na kgwebisetsano ee e ne e tla ntlisetsa mpho kapa teboho haeba ke ne ke sa sebeletse Massmart?" Haeba karabo e le “tjhe”, kapa e sa hlaka, o tlameha ho se e amohele.

Ka sewelo ho ka nna ha ba le dinako tseo ho kgutlisa mpho ho ke keng ha kgonahala kapa ha hlabisa dihlong. Maemong ao a fokolang mpho eo e tlameha ho laolwa ka tsela e hlokang leeme mme e otlolohileng e sa tsweleng wena molemo, jwalo ka ho e fana ka phallelo ho mokgatlo wa dithuso. O tlameha hore hanghang o jwetse mookamedi wa hao le ba Boitshwaro Tshebetsong ya Massmart mabapi le mpho eo o e tshepisitsweng kapa o fuweng haeba o ikutlwa hore mpho eo e ka nna ya tlola leano la rona. Haeba o na le dipotso dife kapa dife mabapi le dimpho le ditshebeletso tsa boithabitso, o tlameha ho batla thuso ho tswa ho mookamedi wa hao kapa ba Boitshwaro Tshebetsong ya Massmart.

Dikamano le Basebetsi ba Bang Mona Massmart re batla ho tswelletsa tikoloho ya tshebetso eo ho yona basebetsi ba ka sebetsang ka tsela e atlehileng le ho fihlella bokgoni ba bona bo feletseng. Bohle re a ikarabella bakeng sa ho theha sebaka se nang le tshepano le tlhompho le ho kgothaletsa tikoloho ya tshebetso e nang le tlhahiso.

Kgohlano ya ditabatabelo e teng ha o okametse motho eo nang le dikamano tsa lelapa, marato kapa tsa katamelano. Kamano ya lelapa e kenyeletsa: ditho tsa seng tse ka tswalo, ngwana ya fanweng, lenyalo, dikamano tsa lapeng kapa kamano ya lenyalo. Ditho tsa seng di kenyeletsa mohatsao, bana, batswadi, bana beno, nkgono/ntate moholo kapa ditloholo, mmoho le mang kapa mang eo hajwale e leng setho sa lelapa la hao, ho sa natswe hore na le a amana kapa tjhe. Hape ba ka kenyeletsa dikamano tse ding tsa katamelano ya botho jwalo ka baemedi kolobetsong. Esita leha o etsa jwalo ka maikemietso a matle, kamano ya hao e ka nna ya bonwa ka tsela e susumetsang qeto ya hao. Sena se ka senya morolo le maemo a tlisang tshebetso ka tsela. Ka hona, ka kotloloho kapa ka tsela e seng e otlolohileng ha o a lokela ho supisa ditho dife kapa dife tsa lelapa kapa mosebetsi ofe kapa ofe eo o nang le kamano e atamelaneng le yena, eo o ratanang le yena kapa e leng molekane wa hao. Sena se kenyeletsa maemo ao ho oona o ka nnang wa kgona ho susumetsa ditlhoko le dipehelo tsa kgiro tsa mosebetsi kapa mosebetsi eo a ka nna a kgona ho susumetsa ditlhoko le dipehelo tsa kgiro ya hao.

Massmart e tsitlallela ho fedisa dikamano tse kenakenanang le ho etswa ha mosebetsi kapa ho ka nnang ya ba tlhekefetso.

O tlameha ho kopa tataiso ho tswa ho mookamedi wa hao kapa ba Boitshwaro Tshebetsong ya Massmart, kapa wa ikopanya le ba Boitshwaro Tshebetsong ya Massmart nako efe kapa efe ha taba e hlaha e mabapi le dikamano tsa batho.

Mona Massmart re batla ho tswelletsa tikoloho ya tshebetso eo ho yona basebetsi ba ka sebetsang ka tsela e atlehileng le ho fihlella bokgoni ba bona bo feletseng.

Thepa ya Massmart Re na le boikarabello ho boradiabo ba rona ho sebedisa thepa le meaho ya Massmart bakeng sa merero ya kgwebo ya Massmart le ho se dumelle hore di sebediswe molemong wa motho boyena. O ikarabella bakeng sa ho baballa meaho ya Massmart e tlasa taolo ya hao mme o tlameha ho nka mehato e amohelehang ho e sireletsa kgahlanong le boshodu, tshebediso e mpe, tahlehelo, tshenyeho le tshenyetso. Moo ho dumeletsweng ka molao, basebetsi ha ba na tebello ya sephiri mabapi le disebediswa tsa kgokahano ya Massmart, jwalo ka imeile kapa voesemeile. Massmart e na le tokelo ya ho, mme ha e, dise disebediswa tsa kgokahano, tse kenyeletsang dikateng le tshebediso ya disebediswa tse jwalo.

Na kgwebisetsano ee e ne e tla ntlisetsa mpho kapa teboho haeba ke ne ke sa sebeletse Massmart?




19

Sebaka sa Tshebetso se Se Nang Tahi le Dithethefatsi

Ke kopilwe ho etsa teko ya tshebediso ya dithethefatsi pele ke amohela poromoushene ya ho ba mookamedi. Na see ke ketso ya tlwaelo?

Moo ho dumeletsweng ka molao, bakopi ba mosebetsi ba ka

nna ba kotjwa ho hlahlobelwa dithethefatsi e le karolo ya

kamora ho hirwa kapa ya pele ho ho hirwa kapa pele motho a

amohela poromoushene ya ho ba mookamedi. Mokopi ofe kapa

ofe ya fumanwang a na le dithethefatsi tse seng molaong

mmeleng a ke ke a hirwa kapa ho poromoutwa mme kgiro ya

hae e ka nna ya fediswa. Ho feta mona, Massmart e ka nna ya

hloka hore o dumele ho etswa teko ya dithethefatsi, moo ho

dumellwang ka molao wa lehae, ho latela ditemalo tse itseng

tse hlahileng mosebetsing kapa haeba ho na le mabaka a

amohelehang a ho belaella hore o tlasa tshusumetso ya

dithethefatsi.

Na ho na le moo nka yang bakeng sa thuso haeba ke na le bothata ba dithethefatsi kapa tahi?

Massmart e fana ka thuso ho basebetsi ka Lenaneo la

Boitekanelo la Mohiri, e leng se fang basebetsi phihlello ho

ditshebeletso tsa dikeletso tsa maikutlo le ho fetisetswa pele ha

ho sebetsanwa le tshebediso e mpe ya dithethefatsi. Lenaneo

la Boitekanelo la Mohiri le ka fihlellwa nakong ya dihora tse 24

ka letsatsi, matsatsi a supileng ka beke, ho 0800 004 770 bakeng

sa tshehetso ya mohala.

Ke kenetse kopano ya sehlopha se tsheheditsweng ke Massmart moo tahi e tla nowa. Na nka nwa tahi ha ke le moo?

Ka tumello e fumanwang pele e tswang ho Moofisiri wa

Sehlooho wa Phethahatso wa Lekala (CEO) kapa molaodi wa

phethahatso wa tsa khoporeite bakeng sa yuniti ya kgwebo e

tshehetsang ketsahalo, tahi e ka nna ya nowa diketsahalong tse

itseng tse tsheheditsweng ke khampani. Basebetsi ba dilemong

tsa molao tsa ho ka dumellwa ho nwa tahi ba dumelletswe ho

nwa.

&e




19

Kgethollo le Thibelo ya Tlhekefetso

Ka phapusing ya ho nwela teye, mosebetsi e mong o mpitsitse ka lebitso le leng le rohakang morabe wa ka. Ke tlameha ho etsang?

Tlaleha ketsahalo eo ho bookamedi hanghang ka

tsela ya Tshebetso ya Kgokahano ya Mamati a

Butsweng, kapa ba Boitshwaro Tshebetsong ya

Massmart.

Mookamedi wa lefapha kamehla o dula bua se seng mabapi le ka moo ke mo kgahlang ka teng, e leng se etsang hore ke ikutlwe ke sa phutholoha. Ke tlameha ho etsang?

Re o kgothaletsa ho jwetsa motho eo hore a

emise. Haeba o sa phutholoha hore o ka bua le

motho eo, kapa haeba a sa emise ketso eo, teng

o ka tlaleha taba eo hanghang ho bookamedi ka

tsela ya Tshebetso ya Kgokahano ya Mamati a

Bulehileng kapa o ka ikopanya le ba Boitshwaro

Tshebetsong ya Massmart.

Na khalendara ya dekse ya ka e nang le metlae e atileng hara batho ba bang le e mabapi le tsa thobalano e a moheleha sebakeng sa tshebetso?

Tjhe. E ka nna ya kgopisa motho e mong

sebakeng sa tshebetso. Haeba o na le kgwao ya

mofuta ofe kapa ofe o ka tlosa ntho eo sebakeng

sa tshebetso.

Mosebetsimmoho o sebedisitse lentswe le nthohakang kopanong. Ke tlameha ho etsang?

Bua mme o jwetse motho eo hore o ikutlwa o sa

phutholoha ka lebaka leo. Mantswe a mang a

tsebahala ka hore a kgopisa empa a mang ha ho

jwalo. Mosebetsimmoho eo e ka nna ya ba ha a

tsebe hore a ka kgopisa motho e mong. Hape o

ka sebedisa tsela ya Tshebetso ya Kgokahano ya

Mamati a Bulehileng kapa wa ikopanya le ba


Boitshwaro bo sa Tshwaneleheng

Moreki o tswela pele ho nthohaka ha a ntse a eme moleng wa ho tla lefa ho nna. Ke tlameha ho etsang?

Ikopanye le setho sa bookamedi kapa Moemedi

wa Tshwaro ya Basebetsi (HR) lebenkeleng la

heno.

Moputso le Dihora tsa Tshebetso

Mookamedi wa ka o nkopa ho bokeletsa diteroli tsa ho reka phirimana e nngwe le e nngwe ha ke tswa ho ya koloing ya ka. Na see se a amoheleha?

Tjhe. O tlameha ho jwetsa mookamedi wa hao

hore o se o tjhaisitse mme ke tlolo ya leano la

khampani hore o ka sebetsa kantle ho dihora tsa

hao tsa tshebetso. Hape o tlameha ho tlaleha taba

eo ho bookamedi hanghang ka tsela ya Tshebetso

ya Kgokahano ya Mamati a Butsweng, kapa ba


Kgohlano ya Ditabatabelo

Ke sa tswa etsa matsete lenaneong la banka ya ka la "mutual fund". Letlole leo le ka nna la etsa matsete ka e nngwe ya tjhelete eo ho mohlodisani e mong kapa diabong tsa mofepedi ka thepa. Na see ke tlolo ya leano la tshebetso?

Haeba o se na taolo ka kotloloho hodima leano la

matsete la letlole leo, reng tjhe, ha se tlolo ya

leano la khampani.

Ho na le motho ya mpoleletseng hore ha ke a lokela ho ba le diabo ho mofepedi wa thepa. Na see se nepahetse?

Mohlomong. Thibelo ke hore ha o a lokela ho ba le

tabatabelo e leng ka kotloloho ya tsa ditjhelete ho

mofepedi wa thepa eo kgwebo ya hae o nang le

tshusumetso ka kotloloho ho yona ho latela

boemo ba bao ho Massmart. Ha ho na dithibelo

kgahlanong le ditabatabelo tsa tsa ditjhelete ho

bafepedi ka thepa bao o se nang tshusumetso

kgwebong ya bona.





29

Ke sa tswa qala ho sebeletsa Massmart mme ke na le setoko se ka etsang R1,000,000 ho khampani ya sehlooho ya bahlodisani. Na ke tlameha ho rekisa setoko seo?

O tlameha ho hlahisa tlhahisoleseding eo ho

mookamedi wa hao le ba Boitshwaro

Tshebetsong ya Massmart. Ba Boitshwaro

Tshebetsong ya Massmart ba tla o eletsa

mabapi le kgonahalo ya kgohlano ya

ditabatabelo e ka nnang ya ba teng.

Ho na le khampani ya dikonteraka eo ke sebetsang le yona jwalo ka karolo ya boemo ba ka ho Massmart. Ba mpotsitse hore na ho na le moenjineri eo ke mo tsebang eo ba ka mo hirang. Mora wa ka ke moenjineri ya rupetsweng mme ke lakatsa hore a ka sebeletsa khampani ena. Na nka romela mora wa ka ho ya batla mosebetsi oo?

Tjhe. Leha khampani eo ya dikonteraka e kopile

kgothaletso ya hao, ho ka nna ha bonahala eka

o sebedisa boemo ba hao ho Massmart hore o

fumanele mora wa hao mosebetsi. E ka ba

kgohlano ya ditabatabelo e ka tswang tlase

lebitso la hao jwalo ka moemedi wa Massmart.

Moahisani wa ka ke e mong wa bafepedi ba thepa ba khampani. O memile lelapa la ka moketjaneng wa lapeng. Na e ka ba kgohlano ya ditabatabelo haeba ke ile moketjaneng?

Ha se hlolo ya melawana ho ya moketjaneng, ha

feela moketjana oo o buletswe batho ba bang

setjhabeng mme o memilwe hobane o le

moahisani, e seng ka lebaka la boemo ba hao ho

Massmart. Hopola hore o ipotse bowena:

Haeba mofepedi e mong wa thepa kapa

basebetsi ba hae ba ka tseba ka boemo boo, na

ho ka bonahala eka o tshwara moahisani wa

hao ka tsela e kgetholohileng jwalo ka mofepedi

wa lona ka thepa, kapa mofepedi eo wa thepa

o ne a leka ho o susumetsa?

Sehlopha sa rona se kenetse seshene ya thupelo e tshwerweng ke mofepedi wa thepa hore a ithute mabapi le ntho e nngwe e ntjha eo mofepedi eo wa thepa a e thakgolang. Mofepedi eo wa thepa o itse kaofela re tla fumana sekipa bakeng sa ho kenela seshene eo ya thupello. Na re ka amohela sekipa seo?

Hobane dikipa tseo di tswa ho mofepedi ka

thepa mme ha di amane le sehlahiswa kapa ho

fumana kutlwisiso ya sehlahiswa sa bona,

sehlopha se tlameha ho se amohele dikipa tseo.

Ka boikokobetso hanang dikipa tseo mme le

hlalose boemo ba rona mabapi le dimpho le

ditshebeletso tsa boithabiso ho mofepedi eo wa

thepa.

Ke kopilwe ho bua phaneleng ya ketsahalo e tsheheditsweng ke mofepedi wa thepa. Mofepedi wa thepa o ntshepisitse ho lefa ditjeo tse dibui tsohle. Na ho a lokeleha hore bafepedi ba thepa ba lefelle ditjeo tsa ka?

Tjhe. Ka lebaka la dikamano tsa kgwebo tsa

rona le mofepedi wa thepa, Massmart e

tlameha ho jara ditjeo tse amanang le ketsahalo

eo.

Ke sebetsa lefapheng la tsa ditjhelete mme ke fumane mpho ya letsatsi la tswalo ho tswa ho motswalle wa ka e moholo ya hirilweng ke mofepedi wa thepa ya dithoye wa Massmart. Na nka amohela mpho eo?

Seabong sa hao sa tshebetso, ha o na

tshusumetso e tlang ka kotloloho hodima

kamano ya kgwebo le mofepedi wa thepa, ka

hona e ke ke ya ba tlolo ya leano hore o

amohele mpho eo ho tswa ho motswalle wa

hao.





21

Ke ntho e tlwaelehileng bakeng sa bafepedi ba thepa ho fana ka dino, jwalo ka kofi, teye kapa dinomaphodi le diseneke tse ding nakong ya dikopano tsa kgwebo kapa diketelo tsa ditsing tsa tshebetso. Na nka amohela diphomosetso tsee?

O ka nna wa amohela diphomosetso tsa tlwaelo

jwalo ka kofi, teye, dinomaphodi kapa diseneke

tse nyane. Leha ho le jwalo, ha o a lokela ho

amohela dijo le dino tse ka nkuwang e le dijo

tse feletseng.

Mofepedi wa thepa eo ke sebetsang le yena o mphile ditekete tse pedi tsa ho ya papading ya Mohope wa Lefatshe haeba ke lefa theko ya tsona. Na nka reka ditekete tseo?

Tjhe. Leha o tla be o lefa theko ya ditekete tseo,

di ka nna tsa se bontshe boleng ba nnete ba

tsona. Dibaka tse ding di o dumella ho rekisa

ditekete tseo hape mme ka hona o ka nna wa

iketsetsa phaello haeba o di rekisitse. Sena

hape se ka nna sa nkuwa e le mpho e

kgethehileng hobane ho ba le monyetla wa ho

ya ketsahalong e kgetholohileng jwalo ka

Mohope wa Lefatshe ha se ntho e fumanehang

ho batho bohle.

Thepa ya Massmart

Hangata ke nka maeto ka mosebetsi wa ka. Na nka sebedisa lepthopo ya khampani ya ka ho hlahloba akhaontong ya ka inthaneteng ha ke le leetong?

Ee, ha feela e sa kenakenane le ka moo o

phethang mosebetsi wa hao.

Mookamedi wa ka o mpoleletse hore ha ke tsamaile ka lepthopo ya ka, ke tlameha ho dula ke e tshwere ka sefofaneng. Na see se a hlokehang ka nnete?

Ee. Ha o le leetong o tsamaya ka lepthopo ya

khampani, o tlameha ho dula o e tshwere ho

wena sefofaneng. Ha e a lokela ho bolokwa

kahare ho mekotla ya hao. Ho a hlokeha ho

sireletsa lepthoko le tlhahisoleseding e ho yona

kgahlanong le boshodu, ho e lahla, tshebediso

e mpe le tshenyo.

&e





22

Phehisano e Hlokang Leeme le Kgwebisano e Hlokang Leeme

Re ikitlaeletsa ho ikaomahanya le tlhodisano yohle, kgwebisano e hlokang leeme le melao e kgalanong le ho se tshepahale dikgwebong tsa rona lefatseng ho pota. Melao ena e thusa ho sireletsa tlhodisano, e kgonahatsa mebaraka e bulehileng le ho matlafatsa tlhahiso, boitlhahisetso le boleng bakeng sa bareki. Maano a rona le diketso di bontsha kgahleho ya rona ho kgothaletseng tlhodisano ka ho ikamahanya le melao yohle e sebetsang e Kgahlanong Ho Hloka Botshepehi, mmoho le ka ho sebedisana ka dithekiso tsa nnete le ditlwaelo tsa mebarakeng tse nepahetseng. Ka ho etsa jwalo, re tla atleha jwalo ka khampani mme re tswele pele ho thusa bareki ba rona ho potoloha lefatshe hore ba ipolokele tjhelete le ho phela ka tsela e ntlafetseng. Ikopanye le Lefapha la ba Molao bakeng sa tlhahisoleseding e qaqileng e mabapi le molao wa lehae o amehang kapa batla keletso.

Ho Hloka Nnete ha ka Boomo Ho tsitlallela tshebetso e tswileng matsoho ho bolela hore

sebetsa kgwebo ya rona ka boitlhopho bo phahameng mme le ka mohla re se etse diketso tsa bomenemene, tse seng nnete, kapa tsa boqhekanyetsi. Diketso tsena ha di tlole feela boitshwaro ba tshebetsong, empa hape di ka nna tsa ba le ditlolo tsa molao. O tlameha ho laola sebaka sa heno sa tshebetso sa kgwebo ka tsela e nang le ponaletso ka hohle ka moo ho ka kgonehang. Hape o tlameha ho kgothaletsa tikoloho ya tshebetso e tshehetsang ditlatsetso tsa basebetsi ba hao mme e itshetlehileng hodima maano a boitshwaro tshebetsong ya khampani ya rona le Ditumelo tsa Rona. Diketso tsa boqhekanyetsi kapa ho hloka nnete di na le monyetla o eketsehileng wa ho hlaha ditikolohong tse hlokang mekwga ya taolo e lekaneng kapa ditebello tse sa utlwahaleng. Ho tswelletsa tshebetso e tswileng matsoho ditshebetsong tsa rona, re kgothaletsa ponaletso, nnete le ditebello tse utlwahalang.

Ho Etella Pele ka Boitlhompho Mmarakeng wa Rona

Bathehi ba kgotso kaofela ke batho ba nang le seriti, le nnete le boikokobetso

Nelson Mandela

Mopresidente wa Afrika Borwa ho tloha ka 1994 – 1998, moetapele ya lwanneng kgahlanong le kgethollo ya mmala, motho ya fanang le moetapele ya phahameng (1918 – 2013)





24

Boitshepehi ho Tsa Ditjhelete le Manyofonyofo a Poloko ya Dibuka

Massmart e hloka ho rekotwa le ditlaleho tse nang le botshepehi le ho nepahala ha tlhahisoleseding ya tsa ditjhelete e le hore diqeto tsa kgwebo tse nang le boikarabello di etswe. Dibuka tsohle tsa tsa ditjhelete, direkoto le diakhaonto di tlameha ho bontsha ka ho nepahala diteransekshene tsa tsa ditjhelete le diketsahalo. Di tlameha hape ho ikamahanya le maano a tsa poloko ya dibuka a amohelehang ka kakaretso le ka sistimi ya ditaolo tsa ka hare ya Massmart. Ha ho tokomane ya Massmart kapa rekoto e lokelang ho shanofatswa ka lebaka lefe kapa lefe. ha ho diakhaonto tse sa senolwang kapa tse sa rekotwang tsa matlole a Massmart kapa thepa tse lokelang ho thehwa bakeng sa morero ofe kapa ofe.

Kgwebisano ya Bohlabaphiyo (Insider Trading)

Ke tlolo ya molao ho reka kapa ho rekisa setoko kapa di-security tse ding ka lebaka la tlhahisoleseding ya nnete, e seng ya setjhaba kapa ya kahara kgwebo. Tlhahisoleseding ya kahara kgwebo ke tlhahisoleseding efe kapa efe ya nnete, e seng ya setjhaba eo mojadi wa matsete ya sebetsang ka tsela e amohelehang a nang le monyetla wa hore a ka e nka e le ya bohlokwa ha a etsa diqeto tsa matsete. Mehlala e atileng e kenyeletsa ditheolelo tsa thepa tse etswang ka dinako tse itseng kapa tlhahisoleseding e mabapi le dipoello tse entsweng ke Massmart Holdings Limited kapa makalana a yona, Walmart U.S., Walmart international kapa khampani ka kakaretso pele tlhahisoleseding e jwalo e ka lokollelwa setjhaba, diprojekshene tsa dipolello kapa ditahlehelo tsa kamoso kapa ditaba tse mabapi le ketsahalo e kgolo jwalo ka matahanyo ya kgwebo e rerilweng, phetolo ya sebopeho sa ditshebetso kapa phetolo ya bookamedi ba phethahatso.

Hape ke hlolo ya molao ho buisana kapa ho eletsa batho mabapi le tlhahisoleseding ya kahara kgwebo e le hore ba tle ba rekise kapa ba reke diabo kapa di-security tse ding ka lebaka la tlhahisoleseding e jwalo. Haeba o tseba ka tlhahisoleseding ya kahara kgwebo e mabapi le Massmart, Walmart kapa khampani e nngwe, ho kenyeletswa bafepedi ba thepa kapa balekane ba kgwebong ba rona, o thibetswe ho ka hwebisana ka kotloloho kapa e seng ka kotloloho kapa ho eletsa batho ba bang hore ba hwebisane ka diabo tsa bona kapa di-security khampaning eo. Dithibelo tse tshwanang di a sebetsa bakeng sa motho ofe kapa ofe ya dulang lapeng la hao kapa itshetlehileng ho wena ka tsa ditjhelete, mmoho le setheo sefe kapa sefe kapa akhaonto ya di-security eo o ka e laolang. Jwalo ka basebetsi ba Massmart, re tlameha ho hopola:

• Hore le ka mohla re se reke kapa ho rekisa diabo kapa di-security tse ding khamphaning efe kapa efe ha o sa ntse o na le tlhahisoleseding ya kahara kgwebo e mabapi le khampani eo.

• Hore le ka mohla o se kgothaletse mang kapa mang ho reka kapa ho rekisa diabo kapa di-security tse ding khamphaning efe kapa efe ha o sa ntse o na le tlhahisoleseding ya kahara kgwebo e mabapi le khampani eo.

• Le ka mohla o se senole tlhahisoleseding ya ka hara kgwebo e mabapi le Massmart kapa Walmart ho mang kapa mang ya ka ntle ho Massmart (ho kenyeletswa ditho tsa lelapa la hao), ntle le haeba tlhahisoleseding e jwalo e se e lokolotswe ho setjhaba ka kakaretso kapa ntle le haeba tshenolo e jwalo e dumeletswe ke Lefapha la tsa Melao mme, maemong a jwalo, ke feela ka mora hoer Lefaphal a tsa Molao le o tsebise hore mehato e lekane e nkuwe ho thibela tshebediso e mpe ya tlhahisoleseding e jwalo.

• Senola tlhahisoleseding ya ka hare ho kgwebo ho batho ba ka hare ho Massmart feela ka lebaka hobane ba hloka ho e tseba.

• Le ka mohla o se leke ho kenakenana le ditheko tsa mebaraka, kapa wa jala menyenyetsi ya tlhahisoleseding ya bohata.

• Le ka mohla o se reke kapa ho rekisa diabo tsa Massmart kapa Walmart ha fenstere ya kgwebisano e kwetswe haeba o angwa ke dihla tsa kgwebisano, jwalo ka ha ho hlalositswe Leanong la tsa Ditjhelete la Massmart kapa maano a amanang le lona.

Haeba o na le dipotso kapa dingongoreho mabapi le kgwebisano ya kahara khampani (insider trading), sheba Leano la tsa Ditjhelete la Massmart, kapa ikopanye le Lefapha la Boitshwaro Tshebetsong la Massmart.

Ditshebetso tse Thibelang Kgwebisano

Re ke ke ra nka karolo ketsong efe kapa efe ho kgina kgwebisano kapa ho poromouta kgano ya ho etsa kgwebo le bareki, ditho kapa bafepedi ka thepa naheng efe kapa efe moo kgano e jwalo e ka bang tlolo ya molao o sebetsang. Haeba o ka tseba ka ho hana ho etsa kgwebo kapa ka dikgokahano dife kapa dife tse mabapi le kgano e jwalo, ikopanye le ba Lefapha la tsa Molao.




25

Ho Hloka Nnete ha ka Boomo

Mokgatlo wa kgwebo wa indasteri o ikgokahantse le nna mabapi le ho nka karolo phuputsong ya ho rala ditema bakeng sa ditho tsa mekgatlo ya bona. Sena se bonahala e ka nna ya ba tsela e ntle ya ho fumana tlhahisoleseding e mabapi le bahlodisani ba rona. Na re ka nka karolo?

Ha ho letho le phoso ka ho nka karolo diketsahalong tsa ho rala

tema tsa indastering. Leha ho le jwalo, sena le ka mohla ha se a

lokela ho sebediswa jwalo ka tsela ya ho fumana

tlhahisoleseding ya sephiri e mabapi le bahlodisani.

Lefapha la rona le na le basebetsi ba mmalwa ba saletseng morao thupellong ya bona ya tsa inthanete. Ho qoba hore tlaleho e morao nakong e fetisetswe ho mookamedi wa ka, na nka kopa hore mphato wa ka ofising a phethe thupello ya hae ya inthaneteng ebe o lokodisa matheriale eo le bomphato ba rona nakong ya kopano ya sehlopha?

Tjhe. Ho dumella hore mphato wa hao ofising a phethe thupello

molemong wa bomphato ba bang ba hae e ka nna ya se be feela

ketso ya ho hloka nnete, empha hape e ka nna ya ba taelo e sa

ikamahanyeng le tsa boitshwaro tshebetsong e etswang ke

mookamedi. Sena se ka thunthetsa seriti sa hao, mmoho le

seriti sa mphato eo wa ofising le basebetsimmoho ba

tlamehang ho phetha thupello eo ya inthaneteng. Ho feta

mona, thupello ya inthaneteng e reretswe ho netefatsa hore

basebetsi ba rupeletswe ka tshwanelo ho ka sebetsana le

maemo a qollehileng ao ba ka nnang ba kopana le oona

mesebetsing ya bona kapa sebakeng sa tshebetso. Haeba o sa

dumelle basebetsimmoho le wena ho phetha thupello ya bona

eo ba e abetsweng ka bobona inthateneng, ho na le bokgoni ba

hore o kenya basebetsimmoho ba hao, bareki le khampani

kotsing.

Ke etsa kopo ya mosebetsi Massmart. Tlhoko bakeng sa mosebetsi ona ke kgerata ya yunivesithing. Bonnete ke atametse ho phethela kgerata ya ka nakong ya dikgwedi tse mmalwa tse tlang. Na nka ngola hore ke na le kgerata ee ho CV ya ka?

Tjhe. O tlameha ho ba le nnete mabapi le mangolo a hao a thuto

ha o batla mosebetsi. Ho se bue nnete mabapi le thuto ya hao,

boiphihlelo, mangolo a thuto kapa dilaesense ke ketso ya ho

hloka nnete e nang le bokgoni ba ho beha khampani ya rona

kotsing mmoho le ho fana monyetla o leeme tshebetsong ya ho

kgethwa ha motho ya tla hirwa.

&e




25

Mookamedi wa ka o boletse hore ka lebaka la bothata bo teng mabapi le ho fihlella meqomo e phahameng phapusing e ka morao, re tlameha ho ananela sistiming hore oditi ya meqomo e entswe ha, bonnete, e sa etswa. Ke tlameha ho etsang?

Seo mookamedi wa hao a hlahisang hore o se

etse ke ho bua leshano oditing, e leng ketso e

hlokang nnete, empa hape e ka nnang ya baka

kotsi kgwebong ya rona Ka ho se etse dioditi tsa

meqomo ya lona ka tshwanelo, le ka nna la ama

boemo ba tshebeletso ya bareki lebenkeleng

mmoho le ho ama bokgoni ba lebenkele ba ho

tswelletsa maemo a setoko a nepahetseng. Ka

hodimo ho mona, mookamedi wa hao o o

kopile hore o etse ketso ya bolotsana. O

tlameha ho tlaleha sena ho bookamedi

hanghang ka tsela ya Tshebetso ya Kgokahano

ya Mamati a Butsweng, kapa ba Boitshwaro


Seriti ho Tsa Ditjhelete

Mookamedi wa ka o mpoleletse hore theola theko ya dintho tse mmalwa ho fihla ho lefeela, empa ke di tlohele dishelefong hore di rekiswe hobane sena se tla "thusa inventori ya rona.” Na see se a amoheleha?

Tjhe. Ho kenakenana le theolo ya theko ya

thepa eo ha se ntho e bolotsana feela, empa

hape ho ka ama bokgoni ba ho etsa phaello ba

lebenkele. Haeba o laetswe ho etsa sena, se

tlalehe ho ba Boitshwaro Tshebetsong ya

Massmart hanghang.

Mosebetsimmoho ya haufi le nna o re ke etse diphetolo ho tlhahisoleseding ya rona ya tsa ditjhelete hore “dikgwedi tse ntle” tsa rona di thuse “dikgwedi tse mpe” tsa rona. Na see ekaba bothata?

Ho kenakenana le diakhaonto le dialawense ha

se ketso ya bolotsana feela, empa hape e ka

baka ngongoreho ya seriti sa tsa ditjhelete e ka

bakang ditlamorao tse mahlonoko, bobedi ho

motho le ho khampani. O tlameha ho tlaleha

sena hanghang ho ba Boitshwaro Tshebetso ya

Massmart.

Kgwebisano ya Bohlabaphiyo (Insider Trading)

Ke na le tlhahisoleseding ya ka hara kgwebo e tswang ho khampani ya morekisi ya setjhaba e mabapi le sehlahiswa se setjha se makatsang seo khampani e tlo se thakgola. Na nka reka diabo tsa khampani eo ya setjhaba?

Tjhe. Diabo dife kapa dife tse rekiswang kapa

tse rekwang ka ho ipapisa le tlhahisoleseding ya

bohlokwa, e seng ya bohlokwa e seng ya

setjhaba ho nkuwa e le kgwebisano ya ka hara

kgwebo (insider trading).

Na nka kgothaletsa motswalle ho di reka?

Ho kgothaletsa batho ba bang ho reka diabo ho

ntse ho tla nkuwa e le kgwebisano ya ka hara

kgwebo e tsejwang ka hore ke "ho loma tsebe"

as (tipping). Motswalle eo o tla ikarabella

bakeng sa kgwebisano ya ka hare ho khampani,

haeba a rekile diabo ka ho latela keletso ya hao

mme o tla ikarabella bakeng sa ho etsa

kgwebisano ya ka hare ho khampani bakeng sa

ho mo loma tsebe, esita leha o sa reka diabo tsa

letho diabong tsa setjhaba tsa khampani.

Ditshebetso tse Thibelang Kgwebisano

Ke jwetsitswe hore ke tlameha ho se reke thepa ya mofepedi wa ka wa thepa hobane ba etsa kgwebo naheng e itseng. Na ke tlameha ho se etse kgwebisano le mofepedi eo wa thepa?

Leha dithibelo ka nako e nngwe di behwa

dinaheng le bathong ba itseng, ka mehla ho

molemo ho buisana le ba Lefapha la tsa Molao

kapa Lefapha la tsa Boikamahanyo pele o nka

kgato efe kapa efe haeba o laetswe hore o se

reke thepa ya mofepedi ya itseng wa thepa

kapa naha.





26

Thibelo ya Bobodu Massmart e dumela ho mebaraka e hlokang leeme, e lokolohileng mme e bulehileng. Hape re dumela ho hodiseng tsamaiso e lokileng. Ha re mamelle tshebediso ya tjotjo, bobodu kapa ditshebetso tse sa ikamahanyeng le boitshwaro tshebetsong tsa mofuta ofe kapa ofe.

Boemo ba rona mabapi le dihlapiso tse etswang ka tsela e sa lokang bo tiile — ho sa natswe tshebetso ya lehae kapa moetlo, kapa esitana tshenyo

Massmart e thibela ka tsela e tiileng mang kapa mang ya sebetsang lebitsong la Massmart, ho sa natswe hore na o etsa jwalo ka kotloloho kapa e seng ka kotloloho, ho se fane kapa ho amohela tjotjo kapa ditefo tse sa lokelang. Leano la Thibelo ya Bobodu e Akaretsang Lefatshe e re thibela hore re se lefe, ho fana kapa ho dumella tefo ya tjhelete (kapa eng kapa eng e nang le boleng) ho susumetsang motho ofe kapa ofe ka tsela e seng ntle. Sena se sebetsa hape le bakeng sa ditefo tse entsweng ka motho e mong ya sa amaneng le Massmart, jwalo

ka motho wa boraro ya sebetsang lebitsong la Massmart. Thibelo hape e kenyeletsa dihlapiso tse nyane kapa tse seng tsa bohlokwa ho susumetsa motho e mong ka tsela e sa lokeleng. Boemo ba rona mabapi le dihlapiso tse etswang ka tsela e sa lokang bo tiile — ho sa natswe tshebetso ya lehae kapa moetlo, kapa esitana tshenyo kgwebong ya rona.

TR e tlameha ho qoba tshebeletsano efe kapa efe le moofisiri wa setjhaba, mosebetsi wa khampani e leng ya setjhaba kapa mokgatlo wa sepolotiki o ka bonahalang o sa loka. Sena se kenyeletsa motho ofe kapa ofe ya etsang tshebetso ya setjhaba kapa ya sebeletsang mmuso ofe kapa ofe boemong bofe kapa bofe (j.k. moofisiri wa kamohelo ya thepa madibohong, ditho tsa sesole le basebeletsi ba poloko ya molao), letsholo la mokga wa dipolotiki, (ho kenyeletswa basebetsi ba sa lefuweng), mokgatlo wa matjhaba wa setjhaba (j.k. Banka ya Lefatshe) kapa kgwebo e leng ya mmuso kapa e laolwang ke mmuso (j.k. basebetsi ditheong tse leng tsa naha, dikhampani tsa eneji, dipetlele, jj.). Konteraka le setheo se leng sa mmuso kapa sa setjhaba e hloka tumello e ngotsweng ho tswa ho ba Lefapha la tsa Molao mmoho le tumello ho tswa ho sehlopha se thibelang Boikamahanyo bo Kgahlanong le Bobodu.

O tlameha ho tlaleha hanghang ditlolo tsa leano dife kapa dife tse belaellwang kapa dikopo tsa tjotjo. Bakeng sa tataiso e keneletseng ka sehlooho sena, ikopanye le sehlopha sa Boikamahanyo bo Kgahlanong le Bobodu kapa ba Boitshwaro Tshebetsong ya Massmart.

Ho Etella Pele ka Boitlhompho Setjhabeng sa Rona

Haeba e sa nepahala, se ke wa e etsa.

Haeba e se nnete, se ke wa e bua.

Marcus Aurelius

Musi wa Roma ho tloha ka AD 161 ho fihla ka 180, sengodi le mofilosofara (AD 121 – 180)

ho kgwebo ya rona.





27

Thibelo ya Tlhatsuo ya Tjhelete e Fumanweng ka Tlolo ya Molao (Money Laundering)

Re ikitlaeletsa ho netefatsa boikamahanyo bo feletseng le melao yohle e thibelang tlhatsuo ya tjhelete e fumanweng ka ditlolo tsa molao (money-laundering) hohle lefatsheng ho pota. Dinaheng tse ding hape ho na le melao e amanang le ho tlaleha tjhelete kapa dikgwebisano tse ding tse belaetsang eo re tlamehang ho ikobela yona.

Eba sedi mabapi le diketsahalo tse latelang:

• Mefuta ya diteko tse amanang le tlhatsuo ya tjhelete e fumanweng ka tlolo ya molao (money laundering), jwalo ka: di-money order tse ngata, ditheko tsa thepa e seng e lefeletswe ka bongata, jwalo ka dikarete tsa dimpho diteransekshene tse kgolo tsa tjhelete.

• Moreki kapa motho wa boraro ya leqe ho fana ka tlhahisoleseding e feletseng, ya fanang ka tlhahisoleseding ya bohata kapa e belaetsang kapa ya tshabang mme a batla ho qoba ditlhoko tsa ho tlaleha kapa poloko ya direkoto.

• Diphetiso tsa tjhelete tse sa tlwaelehang tsa lehae kapa tsa matjhabeng tse bontshang diketso tsa boqhekanyetsi kapa merero ya boqhekanyetsi.

• Ho hlophisa teransekshene ka tsela e qobang ditlhoko tse qollehileng, jwalo ka ho etsa diteransekshene tse ngata ka tlase ho meedi ya ditjhelete tse behilweng hore di lokela ho tlalehwa.

Massmart e thehile melawana e mabapi le dibopeho tsa tefo tse amohelehang. Bakeng sa tataiso e eketsehileng mabapi le sehlooho sena, ka kopo ikopanye le Lefapha la tsa Boikamahanyo.

Matla a ho Sebetsa Re ikitlaeletsa ho ba baahi ba khoporeite ba lokileng. Ka mora mona re ke ke ra hira, ra thaotha le ho fetisetsa ka tefiso, mang kapa mang ya sa dumellwang ka molao ho sebetsa kahare ho naha eo kgiro e batlwang ho yona. Ke boikarabello ba rona ho hlahloba, ho netefatsa le ho tlaleha boitsebiso le tumello ya kgiro ya mosebetsi e mong le e mong, ho kenyeletswa basebetsi ba tshebetsong e etswang lefatsheng lohle naheng e fapaneng le e leng ya habo bona. Hape re ikarabella bakeng sa ho netefatsa tshwaneleho ya kgiro e tswellang ya mosebetsi e mong le e mong ka ho kopa ditokomane tse eketsehileng ha tumello ya mosebetsi wa pele e feletswe ke nako.

Batho bohle bao re ba hirang, kapa re ba romelang mesebetsing e etswang naheng e nngwe e fapaneng le ya habo bona, ba tlameha ho fana ka ditokomane tse lokelang le netefatso ya dumello ya bona ya ho sebetsa naheng eo ba tla hirwa ho yona.

Ka ho ikamahanya le melao ya bofalli, ho bohlokwa hore re latele leano la rona le kgahlanong le kgethollo ya kgiro e latelang naha ya boahi kapa boemo ba boahi kapa bodudi bo ka kgonahalang.

Re hloka hore makalana ohle a kgiro, bakonteraka le ba bang ba etsang kgwebisano le rona ho ikamahanya ka botlalo le melao ya bofalli.

Boikarabello ba tsa Tikoloho, Bophelo bo Botle le Polokeho Sebakeng sa Tshebetso

Re tlameha ho sebetsa jwalo ka bahlokomedi ba nang le boikarabello ho tsa tikoloho mme re hlokomele polokeho ya boitekanelo ba basebetsi ba rona, ditho, bareki le setjhaba.

Boikarabello ba tsa tikoloho Massmart e ikitlaeleditse ho etsa kgwebo ya yona ka tsela e nang le boikarabello setjhabeng le ka mokgwa o latelang boitshwaro tshebetsong. Re ikitlaeletsa tshireletso ya tikoloho le paballo ya disebediswa tsa rona tsa dihlodilweng. Hape re ikarabella bakeng sa ho ikamahanya le melao le melawana yohle e amehang bakeng sa paballo ya tikoloho. Boikarabello bona ke motheo wa bohlokwa wa boikitlaetso ba rona ho tswelletso ya tikoloho. Bohle re tlameha ho sebetsa ka tsela e nang le boitshwaro tshebetsong mabapi le ditaba tse amang tikoloho ho tswelletsa maikemisetso a rona a ho thusa batho ho phela ka tsela e ntlafetseng le ho netefatsa lefatshe le ntlafetseng bakeng as meloko e tlang.

Bophelo bo Botle le Polokeho Massmart e ikitlaeleditse ho sireletsa bophelo bo botle le polokeho ya basebetsi ba rona, bareki le setjhaba hobane re tsotella boitekanelo ba batho ba bang. Ho etsa kgwebo ya rona ka ho ikamahanya le melao ya bophelo bo botle le polokeho ho bohlokwa haholo bakeng sa boitekanelo ba basebetsi ba rona le setjhaba moo re etsang kgwebo ya rona teng. Jwalo ka basebetsi ba Massmart, re tlameha hore ka mehla re ikamahanye le melao le maano ohle a bophelo bo botle le polokeho a amehang mme le ka mohla re se iphapanyetse kgonahalo ya dingongoreho tse ka bang teng tse amang bophelo bo botle le polokeho. Ho sebetsa ka tsela e nang le boitshwatso tshebetsong mabapi le ditaba tse amang bophelo bo botle le polokeho ho bohlokwa bakeng sa maikemisetso a rona a khoporeite a ho fana ka tikoloho e bolokehileng ya ho reka le ho sebeletsa. Haeba o na le dipotso tse mabapi le ditaba tse amang tikoloho le polokeho, ka kopo ikopanye le Lefapha la Boikamahanyo kapa la Boitshwaro Tshebetsong ya Massmart.





28

Polokeho ya Dihlahiswa le Dijo Mona Massmart, polokeho ya sehlahiswa le dijo ke taba e fetang ya bohlokwa kapa tlhoko ya ya tsa molao; ke karolo ya moetlo wa rona. Jwalo ka basebetsi ba Massmart, re tlameha ho ikamahanya le melao le melawana yohle e sebetsang e amang sehlahiswa le polokeho ya dijo kgwebong ya rona ya letsatsi le letsatsi. Moo ho nang le diketekete tsa bafepedi ho tswa hohle lefatsheng, re lemoha hore re na le boitlamo ba bohlokwa ba ho netefatsa hore bafepedi ba rona ba thepa ba ikamahanya le ditebello tse tiileng tsa polokeho ya dihlahiswa le dijo, melao le melawana. Haeba o na le dipotso kapa dingongoreho mabapi le polokeho ya dihlahiswa le dijo le melawana kapa ditlhoko tse sebetsang sebakeng sa kgwebo sa heno, ka kopo ikopanye le Lefapha la Boikamahanyo kapa ba Boitshwaro Tshebetsong ya Massmart.

Ho Sireletsa Tlhahisoleseding ya Motho le ya Kgwebo

Kgwebong ya rona ya letsatsi le letsatsi re ka nna ra kopana le tlhahisoleseding ya botho le ya kgwebo e mabapi le basebetsi, ditho, bafepedi ba thepa le khampani ya rona. Ke boikarabello ba rona ho sireletsa tlhahisoleseding ena ho latela melao e amehang mmoho le maano a rona a kenyeletsang ditlhoko tsa poloko ya rona ya direkoto tsa rona le ditumelo tsa khampani ya rona.

Tlhahisoleseding e ka nna ya ba ya dipampiri kapa ya mokgwa wa elektroniki. O tlameha ho bokeletsa feela kapa ho boloka tlhahisoleseding ya kgwebo ya khampani e hlokehang ho ka etsa mosebetsi. O tlameha ho laola tlhahisoleseding e jwalo ka tshireletso nakong yohle ya lebidi la bophelo la yona le ho latela ditlhoko tsa taolo ya direkoto ya Massmart. Tlhahisoleseding ya sephiri ya khampani e arotswe ka mekgahlelo e meraro ya lesedi: e hlokolotsi bo phahameng ka ho fetisisa (ya tshireletso e phahameng), e hlokolotsi (ya tshireletso e mahareng) le e seng hlokolotsi (ya tshireletso e tlase).

Mehlala ya ditsela tsa ho sireletsa tlhahisoleseding e hlokolotsi bo phahameng kapa tlhahisoleseding e hlokolotsi e kenyeletsa:

• Ho fihlella tlhahisoleseding bakeng sa merero ya kgwebo feela.

• Ho e arolelana le basebetsi ba bang bakeng sa mabaka a lokelehang a kgwebo feela.

• Ho thibela phihlello e sa dumellwang (ho etsa mohlala, ho notlella lesedi le hlokolotsi e phahameng).

• Ho kgutlisetsa tlhahisoleseding e hlokolotsi bo phahameng le e hlokolotsi ho Massmart mmoho le thepa e nngwe ya Massmart ha

• o tswa tshebetsong.

• Haeba ho se na tlhoko ya kgwebo bakeng sa ho boloka lesedi le ho se tshwarwe ha yona ka mabaka a tsa molao, ho e lahla ka ho e tshela motjhining o kgabelang pampiri kapa moqomong wa ditokomane tsa sephiri; le kamohla o se e lahlele ka moqomong wa matlakala.

Ho tlatsetsa tshireletsong ya makunutu a rona a kgwebo, ke leano la rona ho hlompha makunutu a kgwebo a batho ba bang.

Haeba o dumela hore e ka nna yaba o na le tlhahisoleseding ya sephiri ya khampani e hlokang ho arolelanwa ka ntle ho khampani, kopa tumello ho tswa ho mookamedi wa hao, Lefapha la Molao, ba Boitshwaro Tshebetsong ya Massmart kapa Lefaphala Boikamahanyo pele o ka arolelana ka tlhahisoleseding eo.

Makunutu a kgwebo ke mohlala wa lesedi la kgwebo leo re tlamehang ho le sireletsa. Ha re lelekisa tsitlallelo ya rona ya tshebetso e tswileng matsoho re entse matsete ntshetsopeleng ya disistimi, ditshebetso, dihlahiswa, mekgwatshebetso ya kgwebo le thekenoloji — le makunutu a rona a kgwebo — tse re entseng baetapele indastering ya thekiso ya thepa le ho re fa matla tlhodisanong. Makunutu ohle a kgwebo ke lesedi le hlokolotsi e phahameng mme a tlameha ho bolokwa a sireletsehile. Ho tlatsetsa tshireletsong ya makunutu a rona a kgwebo, ke leano la rona ho hlompha makunutu a kgwebo a batho ba bang. Ha ho mosebetsi ya lokelang ho hlahisa makunutu a kgwebo a dikhampani tseo re etsang kgwebo le tsona kapa tseo ba kileng ba sebetsa ho tsona.

Basebetsi bohle ba tlameha ho netefatsa hore tshebediso ya bona ya "social media" ha e tswe tlase sephiri sa makunutu a kgwebo a Massmart, tlhahisoleseding ya kgwebo e hlokolotsi kapa e hlokolotsi haholo.

Tlhahisoleseding ya motho e mabapi le bareki, ditho, bafepedi ba thepa le barekisi le yona e tlameha ho laolwa ka tsela e sireletsehileng. Se ke wa fihlella kapa wa bokeletsa tlhahisoleseding e jwalo ntle le ha ho hlokeha ho phetha mosebetsi wa hao mme feela ka tsela e laetsweng ke mookamedi wa hao. Haeba o belaella hore ho ka nna ha ba le ho rojwa ha molawana o jwalo wa tlhahisoleseding ya motho, tsebisa setho sa bookamedi, Ba Tshwaro ya Basebetsi (HR) kapa ba Boitshwaro Tshebetsong ya Massmart. Tshwara tlhahisoleseding ya bongaka ya moka tlhokomelo e tshwang.

Mafapha a qollehileng ka hare ho khampani ya rona a ka nna a ba le melawana kapa mekgwatshebetso ya sephiri e kgethehileng. Re tlameha ho bala, ho utlwisisa le ho dula re kgema le dinako ka tlhahisoleseding e amehang dikarolong tse kgetholohileng tsa kgwebo le merero ya ditshebetso. Ho feta mona, re tlameha ho latela ditlhoko tse amehang tsa taolo ya direkoto. Haeba o na le dipotso tsa letho mabapi le ditlhoko tsa ho boloka direkoto tse amehang bakeng sa mosebetsi wa hao, ka kopo ikopanye le Lefapha la tsa Boikamahanyo bakeng sa thuso.





29

Diketsahalo tsa Mmuso le tsa Sepolotiki

Dikonteraka tsa Mmuso le Dipotso

Re tlameha ho se kene konterakeng kapa tumellano efe kapa efe le setheo sa mmuso bakeng sa merero efe kapa efe ntle le tumello e fumanweng e sa le pele ya mongolo e tswang ho Mafapha a Molao le Boikamahanyo le Thibelo ya Bobodu. Sena se kenyeletsa ka ho kgetholoha ho amohela boiketo (di-bid), dikonteraka kapa diotara tsa theko bakeng sa dihlahiswa le ditshebeletso. Ho hloleha ho latela tlhokahalo ena ho ka nna ha baka hore Massmart e kene boitlamong ho boholo ba tsa boikamanyo le ditjeo tse amehang.

O tlameha hore o tlalehe hanghang dipotso tsohle tse tswang ditheong tsa mmuso kapa ho bafuputsi ho mookamedi wa kapa o ikopanye le Lefapha la tsa Molao. Dipotso tsohle tse tswang ditheong tsa mmuso le diphuputso di tlameha ho arajwa ka nnete le ka botlalo.

Ho Kena Dipolotiki

Bonkakarolo tshebetsong ya sepolotiki ka ntle ho sebaka sa tshebetso le nakong e seng ya mosebetsi ho a ananelwa. O ka etsa ditlatsetso tse molaong tse etswang ke batho ka bo-mong tsa ditjhelete bakeng sa diketsahalo tsa sepolotiki. Ka kopo lemoha hore Massmart e keke ya o buseletsa letho bakeng sa diketsahalo tsena ntle le moo ho hlokehang ka molao. Ditjhelete tsa khoporeite di ke ke tsa fanwa ho bakgethwa ba sepolotiki, ditheo kapa mekgatlo ntle le tsebo e hlakileng le tumelo ya mongolo ya ba Lefapha la Ditaba tsa Khoporeite la Massmart. Ha o a lokela ho sebedisa lebitso la mosebetsi wa hao kapa kamano ya hao le khampani mabapi le diketsahalo tse amang wena jwalo ka motho ya ikemetseng ntle le haeba tlhahisoleseding eo e hlokeha ka molao.

Kgwebisano ya Matjhaba Dinaha tsohle di laola dikgwebisano tsa kgwebo tsa matjhaba ho kenyeletswa diketso tse jwalo ka thomelo ya ka hare ho naha ya thepa, thomelo ya ka ntle ho naha ya thepa le dikgwebisano tsa tsa ditjhelete. Ho etsa mohlala, thepa yohle e kenang kgwebong ya naha e tlameha ho hlahlojwa ke Lefapha la Ditlhahlobo tsa Thepa Madibohong pele e ka lokollwa le ho nehelanwa ho moamohedi wa yona. Lefapheng la Ditlhahlobo tsa Thepa Madibohong, thepa e hlahlojwa bakeng sa ho ikamahanya le melawana ya lehae le ho lekanngwa bakeng sa ditefiso tsohle le lekgetlo la madibohong, moo ho lokelehang.

Ho bohlokwa hore bohle re dule re hopotse dintlha tse latelang:

• Etsa bonnete ba hore tlhahlobo e feletseng ya melawana yohle e a etswa pele o leka ho kenya ka hare le ho romela thepa ka ntle ho naha. Melao le ditlhoko di sebetsa bakeng sa bobedi thepa le ditokomane.

• Ditokomane di tlameha ho tlatswa mme di nepahale, ho kenyeletswa tlhahloso, ditheko le batho ba amehang teranseksheneng eo.

• Ditaolo tsa ka hare ho naha di tlameha tsejwa ho netefatsa boikamahanyo le ditlhoko tsohle tsa melawana, ho kenyeletswa ditlhoko tsa poloko ya direkoto.

Jwalo ka mosebetsi wa Massmart, o tlameha ho tseba melao le melawana e fapafapaneng ya kgwebo e amehang mosebetsing wa hao, ho kenyeletswa melao ya kgwebo ya naha ya heno, empa hape le melao le melawana ya dinaha tse ding tsohle e ka amang mosebetsi wa hao ho Massmart. Ho etsa mohlala, mebuso e meng e ka nna ya ba le dithibelo tse fapafapaneng tsa kgwebo, jwalo ka dithibelo tsa kgwebisano le dikotloqobello kgahlanong le dinaha tse mmalwa, ho kenyeletswa baahi ba dinaha tseo. Dikgwebisano le batho le dikhampani tse itseng tse kgetholohileng, jwalo ka mekgatlo ya boferekanyi, dimokolara tsa dithethefatsi le bahwebi ba dibetsa ba seng molaong, le tsona di thibetswe, leha batho kapa mekgatlo eo e ka nna ya se amane le thibelo efe kapa efe ya moruo ya naha e itseng. Kamehla botsa ba Lefapha la Boikamahanyo pele o kena ditherisanong kapa diteransekshene tsa kgwebo tsa matjhaba.

Ditatemente tsa Masedinyana Kgokahano mehleng ena ya "social media" e fetotse tsela eo ka yona re phelang le ho sebetsa. Moo diketsahalo di tswellang kapa ha batho ba ipatlela tlhahisoleseding feela, o ka nna wa bonwa jwalo ka mohlodi wa tlhahisoleseding e mabapi le khampani. Ha o bua le ditho tsa lelapa, bareki kapa metswalle, re kgothaletsa hore o arolelane le bona pale ya hao mabapi le Massmart. Haeba o botswa dipotso dife kapa dife mme o se na bonnete ba dikarabo, ka kopo ikopanye le ba Ditaba tsa Khoporeite ba Massmart kapa makalana a heno a tsa mebaraka.

Mabapi le ho etsa ditatemente tsa setjhabeng ho masedinyane a jwalo ka thelevishene, diteishene tsa ditaba, dikoranta tsa lehae kapa diphatlalatso tsa kgwebo, Massmart e hlophisitse baporofeshenale ba tsa dikgokahano Lefapheng la Ditaba tsa Khoporeite la Massmart le mafapha a lekala a phethang tshebetso ya tsa dikgokahano tsa ka ntle. O tlameha ho lebisa dipotso dife kapa dife ho baporofeshenale bana bakeng sa karabelo.





30

Thibelo ya Bobodu

Sepolesa sa lehae haufinyane se sa tswa emisa dilori tse tswang setsing sa thomelo ya thepa mme ba tshosetsa ka hore ba tla diehisa thomelo ya thepa ntle le haeba moqhobi a ka lefa tjhelete e ka bang R100 kontane ho moofisiri eo wa sepolesa. Mookamedi wa hao o itse re tlameha ho tsamaya re na le di-R100 ho rona bakeng sa dimpho ho bona. Na see se dumeletswe?

Tjhe. Leano la Massmart le thibela ditefo tsohle tse seng tsa

semmuso ho baofisiri ba mmuso e le ho susumetsa kgato e

nkuwang ke mmuso. Thibelo ena e sebetsa bakeng sa kontane,

dimpho kapa dintho tse ding tse nang le molemo. O tlameha ho

tlaleha sena hanghang ho ba Boitshwaro Tshebetso ya

Massmart.

Lebenkele le batla phemiti ho tswa Lefapheng la Dipalangwang la Afrika Borwa. Lebenkele ka tlwaelo le fana ka dibaskete tsa nako ya phomolo ho baofisiri ba lehae ba fapafapaneng. Selemong sena, mookamedi wa lebenkele o hlahisitse hore mpho ya R300 e kenyeletswe basketeng bakeng sa hloho ya Lefapha la Dipalangwang. Na see se a amoheleha?

Tjhe. Leano ha le dumelle karete ya mpho hobane ke ntho e

nang le molemo mme e bonahala e reretswe ho susumetsa

Lefapha la tsa Dipalangwang. Leano le dumella dintho tse itseng

tse nyane tsa tlwaelo tsa mpho, jwalo ka dintho tse

poromousheneng tse nang le logo ya Massmart tse nang le

boleng bo tlase kapa bo bonyane mme tse sa rerelwang ho

susumetsa mang kapa mang. Leha ho le jwalo, tshebetso ya

tumelo e tlameha ho latelwa pele ho fanwa ka mpho ya mofuta

ofe kapa ofe ho moofisiri wa mmuso. Haeba o na le dipotso

mabapile ho fana ka mpho ho moofisiri wa mmuso, ka kopo

ikopanye le sehlopha sa Boikamahanyo le Thibelo ya Bobodu

kapa ba Boitshwaro Tshebetsong ya Massmart.

&e




31

Thibelo ya Tlhatsuo ya Tjhelete e Fumanweng ka Tlolo ya Molao (Money Laundering)

Moreki o hana ho fana ka aterese ya hae bakeng sa phetisetso ya tjhelete naheng e nngwe. Na ke lokela ho tlaleha motho eo jwalo ka “motho ya belaetsang”?

Moreki ofe kapa ofe ya leqe ho fana ka

tlhahisoleseding e kopilweng o tlameha ho

tlalehwa jwalo ka “moreki ya belaetsang” ha ho

sebetsanwa le diteransekshene tsa ditjhelete.

Ikopanye le setho sa bookamedi ho o thusa.

Moreki o nkopile hore na nka arola teransekshene e kgolo ho e etsa diteransekshene tse nyane tse mmalwa, e leng se bonahalang se sa loka. Na ke lokela ho sebetsa teransekshene ka tsela ee?

Tjhe. Haeba e le ka nnete teransekshene eo

boyona, e lokela ho sebetswa jwalo ka

teransenkshene e le nngwe. Sena se tla nkuwa

jwalo ka teransekshene e belaetsang kapa e sa

tlwaelehang mme e tlameha ho tlalehwa.

Ikopanye le setho sa bookamedi ho o thusa.

Matla a ho Sebetsa

Na ke tlaemeha ho tlaleha basebetsi ba belaetsang ba sa dumellwang haeba ba hirilwe ke mokonteraka empa e seng Massmart?

Ee. Re tloka hore bakonteraka bohle ba rona ba

sebedise basebetsi ba dumeletsweng feela ho

etsa mosebetsi feela ditsing tsa rona. Haeba o

belaella hore ho na le basebetsi ba sa

dumellwang ditsheng tsa rona tsa tshebetso, ka

kopo tlaleha sena ho bookamedi ka ho sebedisa

Leano la Kgokahano la Mamati a Bulehileng

kapa ikopanye le ba Boitshwaro Tshebetsong ya

Massmart.

Ke lokela ho etsang ha mosebetsi a fihla a itokiseditse ho sebetsa empa a sa fane ka bopaki ba tumello ya ho sebetsa?

Latela maano a naha ya heno a mabapi le

tumello ya kgiro. Sena se kenyeletsa netefatso

bakeng sa basebetsi ba batjha mmoho le

basebetsi ba etetseng letswantle kapa kapa

mosebetsi wa phetolo. Mohiri o tlameha ho

fedisa kgiro ya mosebetsi ya sa kgoneng ho

bontsha bopaki ba tumello ya ho sebetsa ka

hare ho nako e itseng.

Boikarabello ba tsa Tikoloho, Bophelo bo Botle le Polokeho Sebakeng sa Tshebetso

Ha ke ntse ke sebetsa phapusing e ka morao, ke lemohile basebetsi ba beha mabokose kapa diphalete ka pele ho monyako wa ho tswa wa tshohanyetso, mme ba thibela monyako. Ke tlalehile sena ho mookamedi wa ka ya boletseng hore ha a bone bothata ba letho ka tshebetso ena hobane ke ntho ya nakwana mme ba tla di tlosa ha thepa e ntshuwa mokatong wa dithekiso. Na see ke bothata?

Ee. Ho thibela monyako wa ho tswa wa pholoso

ya tshohanyetso ho beha basebetsi le bareki

kotsing haeba ho ka hlaha boemo ba

tshohanyetso lebekeleng. Ho feta mona, re ka

nna ra tobana le ditefo tsa kotlo tse ka

kgonahalang le boikarabello bakeng sa dikotsi

tsa polokeho jwalo ka ho thibela kapa ho

notlelwa ha mamati a ho tswa moahong ka

tshohanyetso. Ho bohlokwa hore dibaka tsa ho

tswa moahong tsa tshohayetso di fihlellehe

bakeng sa tshebediso ya hanghang haeba ho ka

qhoma mollo kapa boemo bo bong ba

tshohanyetso. O tlameha ho tlaleha

tlhahisoleseding ena hanghang ho ba

Boitshwaro Tshebetso ya Massmart.





32

Mosebetsi o kotjwa ho lahla ditshelo tse mmalwa tsa dikhemikhale tse hlwekisang malapeng. O a tseba hore ho na le mokgwatshebetso o laolang ho lahlwa ka nepo ha mefuta ena ya dintho, empa ho fapana le ho e latela, o isa dikhemikhale ka ntle ho moaho mme o di tlohella teng. See se tlameng ho sebetswa ka tsela e jwang?

Dikhemikhale le ka mohla ha di a lokela ho

bolokwa ka ntle moo di ka angwang ke maemo

a lehodimo, haholo haeba di senyehile. Di ka

nna tsa dutla kapa tsa senyeha, e leng se

dumellang hore dikhemikhale di lokollelwe

tikolohong. Basebetsi ba tlameha ho netefatsa

hore dikhemikhale tsohle di behilwe ka

polokeho dibakeng tse dumeletsweng ka

ditshelong tse lokelang ho thibela hore di

lokollelwe tikolohong. Basebetsi ba tlameha ka

mehla ho latela maemo a teng a

mekgwatshebetso e amehang mabapi le ditaba

tsa tikoloho. Haeba mosebetsi a sibiolla ho

dutla kapa ho se behwe ha dikhemikhale ka

tsela e lokelang, o tlameha ho tsebisa

bookamedi hanghang le ho tlaleha

tlhahisolesedign eo o ba Boitshwaro


Ho Sireletsa Tlhahisoleseding ya Motho le ya Kgwebo

Mosebetsi mokolotuwa o nyetse mofepedi wa thepa ya sebetsang le barekidi (di-buyer) ba lebenkele ba Massmart. Ke mmone a letsetsa monna wa hae le ho mo tsebisa ka tjeo ya dihlahiswa tseo re di rekang ho tswa ho bahlodisani le yena. Na see ke tlolo ya leano la tshebetso?

Ee. Leha a se na tshusumetso hodima karolo ya

kgwebo eo a sebetsang le yona ya Massmart, a

ka kgona ho fihlella tlhahisoleseding e ka nnang

ya fa khampani ya monna wa hae monyetla

hodima bafepedi ba bang ba thepa.

Mosebetsimmoho o sa tswa nehelana ka lengolo la hae la boitokollo mosebetsing. Haesale ho tlha ka nako ena, o ntse a romela diimeile tsa tlhahisoleseding ya bokopanyo ho mofepedi ka thepa khomphuteng ya hae lapeng hore a kgone ho ka qala kgwebo e ntjha ya hae. Na see ke tlolo ya leano la tshebetso?

Ee. Tlhahisoleseding ya bafepedi ka thepa eo a

e fumaneng ka lebaka la maemo a hae ho

Massmart e nkuwa e le tlhahisoleseding ya

sephiri ya khampani. O tlameha ho se e

sebedise bakeng sa merero ya kgwebo ya hae.

O tlameha ho tlaleha sena ho ba Boitshwaro

Tshebetso ya Massmart.

Motswalle wa ka o itse a ka mpha tlhahisoleseding e mabapi le moralo wa tsa dipapatso tse tlang wa mohlodisani. Na nka amohela tlhahisoleseding ee?

Tjhe. Ha re na takatso kapa ho batla ho tseba

mabapi le tlhahisoleseding ya sephiri ya

dikhampani tse ding.

Mookamedi wa ka o jwetsitse bomphato baka bohle mabapi le sebopeho sa bokudi ba ka ha ke letsa ho tlaleha hore ke a kula maobane. Na see ke tlolo ya leano la tshebetso?

E ka nna ya ba yona. Bomphato ba hao ha ba

lokele ho tseba sebopeho sa bokudi ba hao.

Maemong a mangata, leha ho le jwalo, mofuta

ona wa tlhahisoleseding e arolelanwa ka lebaka

la ho tsotellana le ngongoreho bakeng sa hao

jwalo ka setho sa bohlokwa sa sehlopha. Bua le

mookamedi wa hao mme o mo jwetse mabapi

le ngongoreho ya hao. Haeba o sa ikutlwe o

phutholohile ho ka bua le mookamedi wa hao,

ikopanye le mookamedi wa hao wa Tshwaro ya

Basebetsi (HR) kapa ba Boitshwaro






33

Ke na le "blog" e sa boleleng lebitso la ka eo ke e ngolang nako le nako. Na nka bolela tlhahisoleseding eo ke ithutileng yona mabapi le seabo sa ka ho Massmart?

Leha ho bolela tlhahisoleseding inthaneteng e

ka ba tsela e ntle ya ho hokahana le batho ba

bang, ho bohlokwa ho nahana mabapi le tse

ding tsa dikotsi le melemo tse ka amehang ka

sena. O tlameha ho etsa bonnete ba hore o

tswelletsa sephiri sa tlhahisoleseding ya

kgwebo ya khampani e amanang le Massmart,

balekane ba yona ba kgwebo le

tlhahisoleseding ya botho ya bareki, ditho le

bafepedi ba thepa, mmoho le tlhahisoleseding

ya tsa bongaka ya basebetsi. Qetellong o

ikarabella bakeng sa seo o se ngolang.

Motswalle wa ka le nna re sebetsa lefapheng le le leng. Bobedi re sebetsana le tlhahisoleseding e hlokolotsi. haufinyane ke sa tswa tseba ka tlhahisoleseding ya sephiri e ka amang seabo sa hae. Na nka arolelana ka tlhahisoleseding ee le yena?

Tjhe. Leha bobedi ba lona le le metswalle mme

le sebetsa lefapheng le le leng, ha o a lokela ho

tshohla kapa ho arolelana le yena

tlhahisoleseding e hlokolotsi le motho mang

kapa mang ya sa hlokeng ho tseba ka yona.

Diketsahalo tsa Mmuso le tsa Sepolotiki

Re na le moemedi ya tswang mmusong mong ya tlileng ho tla hlahloba dihlahiswa tsa rona tsa dijo. Ke tlameha ho etsang?

Ikopanye le mookamedi wa hao kapa ba

Lefapha la Boikamahanyo hanghang. Netefatsa

hore o latela tshebetso ya tsebiso ya mmaraka

wa hao.

Sehlopha sa heso se na le thahasello ya ho reka dihlahiswa tse tswang kgwebong e leng ya mmuso. Ke tlameha ho etsang?

Ikopanye le Sehlopha sa Boikamahanyo le

Thibelo ya Bobodu le ba Boitshwaro

Tshebetsong ya Massmart pele o ka nka kgato

efe kapa efe kapa ho etsa boikitlaetso bofe kapa

bofe lebitsong la Massmart.

Sehlopha sa ka se na le thahasello ya ho romela Kopo ya Tlhahiso hore ba be bona feela bafepedi ba dijo bakeng sa lenaneo la phepo la lehae. Ke tlameha ho etsang?

Ikopanye le Lefapha la tsa Molao pele o ka etsa

boitlamo bofe kapa bofe le ho tshohla taba ena

le sehlopha sa mmuso se sebetsanang le

konteraka.

Ke lakatsa ho ba le seabo Setheong sa Tsamaiso ya Sekolo (SGB). Na ke dumelletswe ho etsa see ke le mookamedi wa Massmart?

Ee. O tlameha ho netefatsa hore boemo ba hao

ho Massmart le tshusumetso efe kapa efe e

amanang le bona di bolokwa ka karohano le

kameho ya hao ho SGB. Hape o tlameha ho

sebetsa ka tsela e nang le ponaletso ho

mookamedi wa hao mabapi le kameho ya hao

ho SGB.





34

Kgwebisano ya Matjhaba

Ke dumela hore e nngwe ya dintho tseo re di amohelang tse rometsweng ho tswa ka ntle ho naha e hlophisitswe ka tsela e fosahetseng dipampiring. Ke tlameha ho etsang?

Ikopanye le mookamedi wa hao le ba Lefapha

la Boikamahanyo hanghang. Ho na le ditefiso

tsa kotlo le ditefello dinaheng tse ngata tse

mabapi le ho hlophisa tlhahisoleseding ya

dihlahiswa ya diromelwa-kahare ka tsela e

fosahetseng.

Ke jwetsitswe hore e mong wa bafepedi ba thepa ba ka ba batjha o lenaneng le itseng la mmuso mme ha ke a lokela ho etsa kwgebo le mofepedi eo wa thepa. Ke tlameha ho etsang?

Ikopanye le Lefapha la Boikamahanyo bakeng

sa tataiso e mabapi le ho tswela pele ho lokisa

taba ena. Mmuso ofe kapa ofe o boloka lenane

la dinaha le batho bao dikgwebo di sa lokelang

ho kena kgwebisanong le tsona.

Ditatemente tsa Masedinyana

Ke nahana hore lebenkele la rona le letjha le tla bulwa ka letsatsi le itseng. Na nka letsetsa masedinyana a lehae ho a jwetsa mabapi le pulo e kgolo le diketso tse tla ba teng?

O tlameha ho ikopanya le Lefapha la Ditaba tsa

Khoporeite kapa mafapha a lekala la dipapatso

la heno pele o ka ikopanya le masedinyana. Ba

Ditaba tsa Khoporeite kapa mafapha a lekala la

dipapatso la heno ba tla o fa dirisose le

tlhahisoleseding ya semmuso eo o ka

arolelanang ka yona le setjhaba sa heno le

masedinyana.

&e





35

Letsa Romela SMS

Botswana

0800 600 644 BTC 1

1144 1 71119602 1

Afrika Borwa Afrika yohle

32846 +27 72 014 4445

Ghana

233 544 315 491 2 Imeile [email protected]

Kenya

0800 722 626 Safaricom 1

Essar & Airtel 2

Webosaete www.walmartethics.com

Lesotho

80022055 Econet only 1 +2731 571 5488 4

Malawi

847 ZAIN, ACCESS, & TNM 1 80000847 MTL 1

Mozambique

800112233 TDM 1 800 333 312 Vodacom 1

Namibia

0800 003 313 Namibia Telecoms Fixed 1 08191847 Mobile MTC 1

Nigeria +234 708 060 1872 2

+234 809 993 7319 Mobile91

Afrika Borwa

0800 203 246 1

All networks

Swaziland

800 7006 SPTC only 1

Tanzania 0800 780026 Airtel 1

Vodacom 2

Tigo 2

Uganda

800100255 UTL only 1

+2731 571 5488 4

Zambia

260-971231250 Airtel only 1

Other networks 2

Rest of Africa +27 31 571 5488 1 Nomoro ea mohala ea mahala 2 Ho sebediswa litefiso tsa ka hare ho naha 3 Ho sebediswa litefiso tsa machaba

4 Ho sebediswa litefiso tsa machaba ho Afrika Borwa

Dinomoro tsa Mohala tsa ba Boitshwaro Tshebetsong tsa Massmart *Dinomoro di ka fetoha


36

Ditaba tsa Poloko ya Dibuka le Booditi (Sheba Boitlhompho ba tsa Ditjhelete) . 23, 25 Poloko ya Dibuka e Nepahetseng (Sheba Boitlhompho ba tsa Ditjhelete) . 23, 25 Tshebediso e Mpe ya Tahi le Dithethefatsi.. 13,

18 Thibelo ya Bobodu .................................. 26, 30 Ho Tlaleha Ntle le ho Itlhahisa Lebitso ........ 10 Thibelo ya bomenemene ........................... ...22 Matla a ho Sebetsa ................................. 27, 31

Dikotloqobello ....................................... 23, 25 Tjotjo ..................................................... 11, 26

Tjotjo ya Kgwebong ............................... 11, 26 Tlhahisoleseding ya Khampani ............... 28, 32 Tlhahisoleseding ya Sephiri .............. 28, 32, 33 Kgohlano ya Ditabatabelo ............. 15-17, 19–2 Tlhahisoleseding ya Kahara Khampani .. 10, 35 Khopiraete (Sheba Tshireletso ya Tlhahisoleseding ya Motho le ya Kgwebo) . 28 Kgethollo ............................................... 13, 20, Kgalemo bakeng sa Ditlolo tsa Molao ..... 8, 10 Tshebediso ya Dithethefatsi .................. 13, 18 Boikarabello ya Mosebetsi ............................ 7 Boithabiso .............................................. 16, 20 Boikarabello ba tsa Tikoloho ............ 27, 31-32 Menyetla ya Kgiro e Lekanang ...................... 13 Taolo ya Thomelo-ntle ya Thepa .................. 29 Dikgokahano tsa Ka hare (Sheba Ditatemente tsa Masedinyana) ........... . Ditefo tsa Tokisetso ...................................... 26 Tlhodisano e Hlokang Leeme ....................... 22 Tshwaro e Hlokang Leeme ................ 13-14, 19 Lelapa ........................................................... 17 Boitlhompho ho tsa Ditjhelete ......... 11, 23, 25 Boqhekanyetsi ........................... 11, 22, 27, 31 Metswalle .............................................. 16, 17

Dimpho ........................................ 16-17, 20, 30 Dikonteraka le Dipotso tsa Mmuso .............. 29 Bareki ba Mmuso (Sheba Dikonteraka le Dipotso tsa Mmuso) ..................................... 29 Baofisiri ba Mmuso ................................ 26, 30 Dimpho tsa Teboho ..................... 16-17, 20, 21

Tlhekefetso ................................... 9, 13-14, 19 Bophelo bo Botle ................................... 27, 31

Diketsahalo tse Seng Molaong ................ 7, 11 Dipelaello tse Tlalehwang Hangahang ......... 11 Bofalli ........................................................... 27 Melao ya Thomelo-Ka hare ya Thepa (Sheba Kgwebisano ya Matjhaba) ........ 29, 34 Boitshwaro bo sa Tshwaneleheng ......... 14, 19 Tlhahisoleseding ya Kahara Khampani .. 23, 25 Kgwebisano ya Bohlabaphiyo (Insider Trading) ................................... 23, 25 Ho Hloka Nnete ha ka Boomo ............... 22, 24 Kgwebisano ya Matjhaba .................... 29, 34 Diphuputso ................................................. 8, 9 Matsete ho Bahlodisani kapa Bafepedi ka Thepa ........................................................... 15

Ho iketa (Sheba Diketso tsa Sepolotiki) 29, 33 Melao ya Lehae ............................................. 5

Boikarabello ba Bookamedi............................ 8 Dinomoro tsa Mohala tsa ba Boitshwaro Tshebetsong tsa Massmart .............. 10, 35, 36 Dijo, Ho Amohela/Mpho (Sheba Dimpho le Boithabiso) ................................... 16-17, 21 Ditatemente tsa Masedinyana ........................ . Tlhatsuo ya Tjhelete e Fumanweng ka Diketso tsa Tlolo ya Molao ................................. 27, 31

Phano ya Dimpho le Boithabiso) .............................. 16-17, 20, 30 Sephiri sa Inthaneteng .......................... 28, 33 Maikutlo ........................................................ 9 Kantle ho Tshebetsong ................................ 15

Tefo ya Mosebetsi ................................. 14, 19

Tshebediso ya Motho ya Disebediswa tsa Khampani .............................................. 17, 21 Diketsahalo tsa Sepolotiki ..................... 29, 33 Sephiri ................................................... 28, 32 Plokeho ya Dihlahiswa ................................. 28 Tlhahisoleseding ya Khampani ............... 28, 32

Dipotso tse mabapi le Setatemente sa Boitshwaro Tshebetsong ............................... 5

Ho Hlahisa Dingongoreho.......................... 9-10 Ho Tlaleha Ditlolo tsa Molao ................. 10, 11 Ditshebetso tse Thibelang Kgwebisano . 23, 25

Melao ya Moputso le Mokgolo ............. 13, 19 Polokeho .......................................... 27, 28, 31 Tlhekefetso ya tsa Thobalano................. 13-14 Bafepedi ba Thepa .... 16, 17, 19–21, 25, 32, 34

Diteransekskhene tse Belaetsang ......... 27, 31

Makunutu a Kgwebo .................................... 28

Tlhoriso .................................................. 10, 12 Dikgoka ........................................................ 14

Indekse

37


Boitokollo ba Bofelo Boikarabellong

Khoutu ena ya Boitshwaro e fana ka selelekela mabapi le boikarabello ba basebetsi bohle, mmoho le tjhebisiso

ya maano a itseng a bohlokwa. Ke karolo ya bohlokwa ya kgiro ya hao ho Massmart; leha ho le jwalo, ha e a

rerelwa ho theha konteraka e qaqileng kapa e nkuwang e thehilwe ya kgiro ka boyona. Hape ha e kenyeletse

maano ohle a amehang a khampani. Ho feta mona, maano a Massmart a ka

fetolwa ka boikgethelo ba rona re le bang, ntle le tsebiso, ka nako efe kapa efe. Kgiro ho Massmart e etswa ka

boikgethelo moo ho dumeletsweng ka molao; e leng se bolelang hore basebetsi ba lokolohile ho ka itokolla

mosebetsing ka nako efe kapa efe ka lebaka lefe kapa lefe kapa ntle le lebaka. Ho tlola Khoutu ena ya

Boitshwaro Tshebetsong ho ka nna ha baka kgato ya kgalemo ho fihla le ho kenyeletsa moo o ka tebelwang

mosebetsing.


Dinomoro tsa phihlello ya matjhabeng di ka fetoha. Sheba ho www.massmart.co.za bakeng sa dinomoro tsa phihlello tse kgemang le dinako ka ho fetisisa ho ya ka

naha haeba o ikutlwa o ba le bothata.

Lenanetlhahlobo ha ho ikopanngwa

le Mohala wa ba Boitshwaro

Tshebetsong wa Massmart - Ketso e sa lokang eo o e tlalehang

- Letsatsi le nako tsa ketso e sa lokang

- Mabitso a batho ba amehang ketsong e sa lokang

- Ketso e sa lokang e entswe jwang

- Ketso e fosahetseng e etsahetse hokae

- Na ho na le dipaki dife kapa dife

Founu Afrika Borwa: 0800 20 32 46 Dinomoro tse qollehileng tsa dinaha tsohle tsa Afrika di thathamisitswe bokamoraong ba tokomane ena.

Romela SMS Afrika Borwa: 32846

Afrika yohle +27 72 014 4445

Imeile [email protected]

Webosaete www.walmartethics.com

Documents

Khoutu ya Boitshwaro Tshebetsong - Massmart€¦ · Ke le leboha bohle ka tseo le di etsang ho sebeletsa bareki ba rona ha ka nako e le nngwe le sebetsa ka maemo a phahameng ka ho