Upload
tranthevut
View
223
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
1/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
2Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
LI MU
Xc Sut Thng K l lnh vc Ton hc ng dng, n i hi mt cs
ton hc su sc. Ngy nay cc m hnh Xc Sut thc sc ng dng rng
ri trong Khoa Hc T Nhin cng nh Khoa Hc X Hi.
Trong lun vn ny, nghin cu v khai trin trc giao ca hm ngunhin. V mt l thuyt chng c nhiu tnh cht th v lin h vi cc qu trnh
ngu nhin khc. V mt ng dng chng trthnh cng c ton hc c hiu lc
cho nhiu vn trong cc lnh vc khc nhau nh ton hc, vt l, sinh hc, c
hc, khoa hc tri t, kinh t
Lun vn ny gm 3 chng :
Chng 1 : MT S KIN THC CBN
Trong chng ny nghin cu v nhc li kin thc cbn cn cho lun
vn ny, cn c k cc khi nim v nm vng cc kt qu nhc mu
bng vic gii thiu khng gian Hilbert gm cc bin ngu nhin bnh phng
kh tch vi v hng l hi p phng sai ca hai bin ngu nhin, dng php
chiu trc giao xy dng php xp x tuyn tnh v lp phng trnh don,
tip theo nu khi nim k vng c iu kin v chng t rng k vng c iu
kin l don tt nht. Khai trin chnh tc ca qu trnh ngu nhin cng c
nghin cu trong chng ny. Ngoi ra cn nghin cu qu trnh Wiener v tch
phn Ito l hai khi nim quan trng khi nghin cu v qu trnh ngu nhin. y
l nhng khi nim cbn v l cs nghin cu nhng vn tip theo.
Chng 2 : A THC HERMITE V KHAI TRIN FOURIER
HERMITE
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
2/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
3Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
Chng ny nghin cu cc nh ngha, cc tnh cht v b ca a
thc Hermite v tnh cht ca khai trin Fourier Hermite. Mt vi bng
dng c chng minh trong chng ny l cng c chnh ta s dng tip cho
chng sau.
Chng 3 : QU TRNH NGU NHIN DNG HERMITE
Chng ny mrng a thc Hermite ca chng 2 l nghin cu qu
trnh ngu nhin dng Hermite. Bt u khi nim v qu trnh ngu nhin dngHermite. Sau mrng khi nim l xc nh hm Hermite chun suy rng, s
dng chng thu c t p trc chun y trong ( )2L R v ( )2 nL R . Cui
cng nghin cu v nu c mt sc tnh ca vi phn ngu nhin i vi qu
trnh ngu nhin dng Hermite.
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
3/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
4Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
MC LC
Trang
Li cm n . 1
Li ni u . 2
Mc lc ... 4
CHNG I MT S KIN THC CBN. 7
1.1 Khng gian 2( , , )L F P .. 7
1.1.1 Bin ngu nhin 7
1.1.2 nh ngha 7
1.1.3 nh ngha .... 8
1.1.4 Tnh cht 9
1.1.5 nh l (nh l v php chiu trong khng gian Hilbert) 9
1.1.6 Tnh cht ca php chiu ... 12
1.1.7 Php xp x tuyn tnh trong L2 12
1.1.8 Phng trnh don . 13
1.1.9 K vng c iu kin v don tt nht trong L2 14
1.2 Khai trin chnh tc ca qu trnh ngu nhin .16
1.2.1 Qu trnh ngu nhin biu din di dng tng cc hm
ngu nhin cbn 16
1.2.2 Khai trin chnh tc qu trnh ngu nhin 18
1.2.3 a qu trnh ngu nhin v dng chnh tc 20
1.2.4 Mt s khai trin chnh tc c bit 22
1.3 Cstrc giao v trc chun trong khng gian Hilbert 25
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
4/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
5Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
1.3.1 nh ngha (Trc giao v trc chun) 25
1.3.2 nh ngha ( Cs) 25
1.3.3 nh ngha ( Cstrc giao v trc chun ) 26
1.3.4 nh ngha ( Php chiu trc giao ) 26
1.4 Qu trnh Wiener 27
1.4.1 nh ngha ( Qu trnh Wiener ) 27
1.4.2 Cc tnh cht qu trnh Wiener v o 27
1.4.3 Qu trnh Wiener n - chiu 37
1.5 Tch phn Ito 391.5.1 nh ngha .. 39
1.5.2 Cc tnh cht cbn ca tch phn Ito 40
1.5.3 Tch phn Ito nhiu chiu 43
1.5.4 Vi phn ngu nhin ca hm hp, cng thc Ito ......... 44
CHNG 2 A THC HERMITE V KHAI TRIN FOURIER
HERMITE
2.1a thc Hermite ..48
2.1.1 nh ngha ..482.1.2 Lin h gia a thc trc giao v a thc Hermite 492.1.3 o hm ca a thc Hermite 502.1.4 Cc b ca a thc Hermite 53
2.2 Khai trin Fourier Hermite ca hm bin ngu nhin Gauss 572.2.1 Khai trin Fourier Hermite 57
2.2.2 Tnh cht 58
CHNG 3 QU TRNH NGU NHIN DNG HERMITE 60
3.1 Khi nim vqu trnh ngu nhin dng Hermite 60
3.1.1 nh ngha ..60
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
5/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
6Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
3.1.2 Cc v d 60 3.2 Tp trc chun y trong ( )
2
L R v ( )2 n
L R ... 62
3.2.1 nh ngha 623.2.2 Cc tnh cht 623.2.3 nh ngha . 643.2.4 Tnh cht 65
3.3 Mt sc tnh ca vi phn ngu nhin 66
3.3.1 nh ngha ..663.3.2 nh l 673.3.3 B 673.3.4 H qu 693.3.5 Cc tnh cht ca qu trnh dng Hermite 70KT LUN 74
TI LIU THAM KHO.. 75
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
6/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
7Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
CHNG 1
MT S KIN THC CBN
1.1 KHNG GIAN 2( , , ) L F P
Phn ny gii thiu khng gian cc bin ngu nhin bnh phng kh tch
L2( , ,F P )
1.1.1 BIN NGU NHIN
Bin ngu nhin l i lng m gi tr ca n ph thuc vo kt qu ca
th nghim . Ta nh ngha chnh xc bin ngu nhin l :
Xt php th ngu nhin vi tp v - i s F cc bin cBin ngu nhin l nh x ( ): ,X R = + sao cho:
( )( ) ( ){ }\ F, X x X x x R =
hoc :
( ) ( ){ }1 \ , X B X B F = B B
vi B l tp cc tp Borel trong R .
Ta ch xt nhng tp B sao cho ( )1X B l bin c, tc F, khi lp tt
c cc bin c ( )1X B l lp bin c cm sinh bi bin s ngu nhin ( )X .
1.1.2 NH NGHA
Ta xt khng gian xc sut ( ), ,F P v l p cc bin ngu nhin bnh
phng kh tch c nh ngha trn v tha mn iu kin :
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
7/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
8Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
2 2 ( ) ( ) EX X P d
= <
Khi , ta c :
( )2 2 2 , , E cX c EX c R X =
Mt khc:
( )2 2 22 2 X Y X Y + + = = . (1.1)
Khng gian 2 ( , , ) L F P l t p cc lp tng ng vi tch v hng
c nh ngha theo cng thc (1.1), mt khc v mi lp tng ng c
xc nh duy nht bng cch ly mt phn t bt k no ca lp lm i din
nn ta vn dng k hiu X, Y ch cc phn t ca ( )2 , , L F P , ta c th dng
ngn gn 2L v vn gi l nhng bin ngu nhin bnh phng kh tch v ta
ch rng nu ch c X th hiu rng X l i din cho c mt lp cc bin ngu
nhin tng ng vi X.
1.1.3 NH NGHA
S hi t trong L2 l s hi t bnh phng trung bnh vit l2L
nX X
ngha l, dy cc phn t { }nX , { }2
nX L c gi l hi tn X nu v ch
nu :
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
8/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
9Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
22 : 0n n X X E X X = khi n
xy dng tnh y ca L2 l khng gian Hilbert ta cn phi xy dng
tnh y ca L2 ngha l nu 2 0m nX X khi ,m n th tn ti2X L sao
cho:2L
nX X
Ta xt tnh cht :
1.1.4 TNH CHT
Nu 2nX L v 1 2 nn nX X + ; n = 1, 2, 3 th tn ti mt bin
ngu nhin X trn ( , , )F P sao cho2L
nX X .
Chng minh:
Chn 0X = 0
t Xn : = 11
j j
j
X X
=
, khi theo bt ng thc Cauchy Schward, ta c :
, . X Y X Y < >
E ( 11
j j
j
X X
=
) = 11
j j
j
E X X
=
11 1
2 jj jj j
X X
= =
<
T, suy ra tn ti 11
limn
j jn
j
X X
=
v gii hn hu hn.
Nh th
11
lim ( ) limn
j j nn n
j
X X X
= = tn ti.
1.1.5 NH L (nh l v php chiu trong khng gian Hilbert)
Nu A l mt khng gian con ng ca khng gian Hilbert H v H
th:
a) Tn ti duy nht mt phn t 'x A sao cho ' inf y A
x x y
=
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
9/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
10Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
b) ' A v ' inf y A
x x x y
= nu v ch nu ' A v ( )' x x A
x c gi l chiu (trc giao) ca x ln A, vit l ' : A x P x=
nh l ny c gi l nh l v php chiu trc giao.
Chng minh:
a) Nu 2y A
: inf d x y
= th tn ti mt dy { }ny , ny A sao cho
2 0n
y x .
Hn na, vi k, l bt k thuc khng gian Hilbert, theo quy tc ng cho hnh
bnh hnh ta c :
22 2 22k l k l k l + + = +
Do , xt ,m n
y x A y x A
Ta c:
2 2 2 2
2m n m n m ny x y x y x x y y x y x + + + = +
tc l:
2 2 2 22 2
m n m n m n y y x y y y x y x + + = +
Mt khc, v:
( ),
2m n
y yA
( )2
2 220 4 22
m n
m n m ny y y y x y x y x = + +
( )2 24 2 0m nd y x y x + + khi ,m n
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
10/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
11Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
T theo tiu chun Cauchy, ' H sao cho ' 0n
y x v v A ng nn
'x A v v tnh lin tc ca tch v hng nn :
22
' limn
n x x x y d
= =
chng minh tnh duy nht ca x ta gi s c 'y A sao cho:
2 2
' ' x y x x d = =
khi dng tnh cht hnh bnh hnh ta c :2
2 2 2' '0 ' ' 4 2 ' '
2
4 4 0
x y x y x x x y x
d d
+ = + +
+ =
' 'y x =
b) Nu ' A v ( ')x A th x l phn t duy nht ca A c
nh ngha trong a) v vi bt ky A c :
2
2 2 2
' ' , ' '
' ' '
y x x x y x x x y
x x x y x x
= + +
= +
du = t c khi v ch khi 'y x= .
Ngc li, nu ' A v ( ')x A th x khng l phn t ca A v c
phn t x :
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
11/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
12Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
2'' '
ayx x
y= +
vi x gn x hn x, vi y l phn t bt k ca A sao cho:
'', 0 x x y< > v ',a x x y= < >
Tht vy,
2'' ' ' '', ' ' ''x x x x x x x x x x = < + + >
2
2' ' ' ''2 2 ,a x x x x x x
y= + < >
22 2
2' 'a
x x x xy
=
1.1.6 TNH CHT CA PHP CHIU
i) ( ) A A A
P x y P x P y + = + .
ii) ( )22 2
A AP x I P x= +
trong I l php ng nht.
iii) x H tn ti duy nht mt biu din:
( )A Ax P x I P x= +
A i P x A ; ( )A I P x A
iv) A n AP x P x khi v ch khi 0nx x
v) x A khi v ch khiA
P x x= .
vi) x A nu v ch nu 0A
P x = .
vii) 1 2A A nu v ch nu 1 2 1 , A A AP P x P x x H = .
1.1.7 PHP XP X TUYN TNH TRONG L2
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
12/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
13Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
Gi s X1, X2 v Y l nhng bin ngu nhin trong L2, nu ch c th quan
st c X1, X
2m ta c lng gi tr ca Y bng cch dng t hp tuyn
tnh: 1 1 2 2'Y X X = + , 1 2, R sao cho sai st M di y c trung bnh
bnh phng t gi tr nh nht, ngha l sao cho:
( )22
1 1 2 2: 'M E Y Y E Y X X = = + =2
1 1 2 2Y X X min
Ta c th vit :
2 2 2 2 21 1 2 2 1 1 2 2 1 2 1 22 ( ) 2 ( ) ( ) M EY EX EX E YX E YX E X X = + + + .
Ly o hm ring ca M ln lt i vi 1 , 2 , dn n h phng trnhcho nghim ti u 1 2,
21 1 2 1 2 1
21 2 1 2 2 2
( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( )
E X E X X E YX
E X X E X E YX
+ =
+ =(1.4)
Ngoi ra, ta c th dng nh l hnh chiu trong khng gian Hilbert L2 .
Ta t vn tm phn t Y trong tp ng A :
{ }2
1 1 2 2: \ :A X L X a X a X = = + vi 1 2,a a R ,sao cho :
' inf X A
Y Y X Y
= vi X A .
Nh vy, theo nh l chiu trong khng gian Hilbert 'Y A v Y tha
iu kin trn khi v ch khi 'Y A v 'Y Y A v do
1 1 2 2 , 0Y X X X < > = ,
tc l : 1 1 2 2 1
1 1 2 2 2
, 0
, 0
Y X X X
Y X X X
< > =
< > =
p dng tnh cht ca tch v hng nh ngha trn ta suy ra (1.4).
1.1.8 PHNG TRNH DON
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
13/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
14Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
Cho khng gian Hilbert 2L , mt t p con ng 2A L v mt phn t
2
X L , nh l chiu trong khng gian Hilbert khng nh rng tn ti duy nhtmt phn t 'X A sao cho:
', 0, X X Y Y A< > = (1.5)
Phng trnh (1.5 ) gi l phng trnh don v phn t ' :A
X P X = l d
on tt nht ca X trong A. Hay ta c th ni don tt nht ca X trong A l
chiu ca X trong A.
1.1.9 K VNG C IU KIN V DON TT NHT TRONG L2
Nh ta ni trn, nu 2nX L ,2X L th
2L
nX X khi v ch khi:
2 20n n X X E X X = khi n
Mt s tnh cht ca shi t theo ngha bnh phng trung bnhNu
2L
nX X th khi n
i)2
nEX ,1 ,1 EXLnX X= < > < > =
ii)22 2
, ,Ln n n E X X X X X E X =< > < > =
iii) ( )2
, , , ,Ln n n nE X Y X Y X Y E X Y = < > < > = < >
nh ngha 1: ( Don bnh phng trung bnh tt nht ca Y)Nu A l mt khng gian con ng ca 2L th don bnh phng tt
nht ca Y trong A c nh ngha l phn t 'Y A sao cho :
2 2 2'
Z A Z A: inf inf Y Y Y Z E Y Z
= =
nh ngha 2: ( K vng c iu kin AE X )
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
14/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
15Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
Nu A l mt khng gian con ng trong L2 v cha cc hm hng, nu
2
X L th ta nh ngha k vng c iu kin ca X vi A cho trc l phpchiu A AE X P X =
Mt khc, v ton t AE X l ton t chiu trn L2 nn
AE c cc tnh cht
php chiu :
i) ( ) , , A A AE aX bY a E X b E Y a b R+ = +
ii)2
L
A n A E X E X nu
2L
nX X
iii) ( )1 2 1 A A AE E X E X = nu 1 2A A=
1.11.21.31.41.51.61.71.8
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
15/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
16Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
1.2 KHAI TRIN CHNH TC CA QU TRNH NGU NHIN
1.2.1 QU TRNH NGU NHIN BIU DIN DI DNG TNG CC
HM NGU NHIN CBN
nh ngha ( Hm ngu nhin cbn )Hm ngu nhin cbn l hm c dng :
( ) ( ).t C t = (1.6)
trong :
C l mt i lng ngu nhin
( )t l hm khng ngu nhin ca bin s t T
Cc c trng ca hm ngu nhin cbni) K vng : ( ) ( ) ( ). .C C E t E t t E = =
trong :
CE l k vng ca i lng ngu nhin C
* Nu 0CE = th ( ) 0E t =
* Khi xt cc hm ngu nhin cbn c k vng bng khng , ta k hiu l ( )0
t
=> ( )0
0E t =
ii) Hm t tng quan ca hm ngu nhin cbn ( )t :( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )2' ' ' ', . . . . . CK t t E t t t t E C t t D
= = =
trong :
CD l phng sai ca i lng ngu nhin C
iii) i vi cc hm ngu nhin cbn, ta c cc php bin i tuyn tnh+ Php ton o hm : ( ) ( )
'' .t C t =
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
16/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
17Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
+ Php ton tch phn xc nh : ( ) ( )
0 0
.T T
t dt C t dt =
iv) Nu G l mt ton t tuyn tnh , ta c :( ){ } ( ){ }G t C G t =
nh ngha ( Qu trnh ngu nhin theo cc hm cbn)Cho qu trnh ngu nhin :
( ) ( ) ( )1
.n
i i
i
t E t C t =
= + (1.7)
trong : iC l cc i lng ngu nhin c k vng bng 0, 1,i n=
( )E t l k vng ca ( )t .
Biu thc (1.7) c gi l khai trin ca qu trnh ngu nhin ( )t theo cc
hm cbn.vi : + cc i lng ngu nhin ( )iC t , 1,i n= c gi l h s khai trin.
+ cc hm khng ngu nhin ( )i t , 1,i n= c gi l cc hm ta .
c trng ca qu trnh ngu nhin theo cc hm cbnGi s ( )t biu din c di dng (1.7) , khi :
Xt mt ton t tuyn tnh G tc ng ln ( )t , ta s c :
` ( ) ( ){ } ( ){ } ( ){ }1
n
i i
i
t G t G E t C G t =
= = +
t ( ){ } ( )GG E t E t = v ( ){ } ( )i iG t t =
Khi :
( ) ( ) ( )1
n
G i i
i
t E t C t =
= +
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
17/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
18Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
Ta thu c ( )t theo cc hm cbn vi cc h s 1 2, ,...., nC C C .
Nh vy, nu qu trnh ngu nhin ( )t khai trin di dng tng cchm cbn, qua php bin i tuyn tnh G th cc h s khai trin khng thay
i, cn k vng v cc hm ta b tc ng theo php bin i tuyn tnh.
1.2.2 KHAI TRIN CHNH TC CA QU TRNH NGU NHIN
Gi s qu trnh ngu nhin khai trin di dng :
( ) ( ) ( )1 .
n
i i
it E t C t
== + ,
trong : , 1,iC i n= l cc i lng ngu nhin c k vng bng 0 v ma trn
tng quan i jk .
Xt hm t tng quan v phng sai ca ( )t
( ) ( ) ( )0 0
' ', , K t t E t t
=
trong :
( ) ( )0
1
n
i i
i
t C t =
=
( ) ( )0
' '
1
n
i i
i
t C t =
=
Khi :
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )' ' '11
, . ,n
i j i j i j i j
i i jj
K t t E C C t t E C C t t ==
= =
vi :
( ) [ ]2
i i i iE C C E C D= = ( iD c gi l phng sai ca iC )
( ) ( ), , , 1,i j ijE C C k i j i j n= =
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
18/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
19Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
Nh vy :
( ) ( ) ( ) ( ) ( )' ' '1, .n
i i i i j i j
i i j
K t t t t D t t k =
= + (1.8)
t t = t ta c phng sai ca ( )t :
( ) ( ) ( ) ( )2
1
n
i i i j i j
i i j
D t t D t t k =
= + (1.9)
* Ch :
Nu cc h s iC ( )1,i n= khng tng quan vi nhau , ngha l i jk = 0 ( i j ) .Khi ta ni (1.7) l khai trin chnh tc ca hm ngu nhin ( )t
Nhn xt* Khai trin chnh tc ca qu trnh ngu nhin ( )t l khai trinc dng :
( ) ( ) ( )1
.n
i i
i
t E t C t =
= +
trong :( )E t l k vng ca qu trnh ngu nhin ( )t
( )( )1,i t i n = l cc hm ta
( )1,iC i n= l cc i lng ngu nhin khng tng quan vi nhau v u
c k vng bng 0
* Nu ( )t c khai trin chnh tc th hm t tng quan ca n c dng l
( ) ( ) ( )' '1
,n
i i i
i
K t t t t D =
=
* Nu ( )t c khai trin chnh tc th phng sai ca ( )t c dng l :
( ) ( )( )2
1
n
i i
i
D t t D =
=
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
19/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
20Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
1.2.3 A QU TRNH NGU NHIN V DNG CHNH TC
Cho qu trnh ngu nhin ( )t biu din di dng :
( ) ( )1
.n
i i
i
t M t =
= (1.10)
trong :
( )
( )1,i t i n = l cc hm khng ngu nhin
iM l cc i lng ngu nhin tng quan c ma trn tng quan :
1 12 1
2 2
.... ....
....
....
n
n
M
n
D k k
D kK
D
=
vi :
( )( ) 0, , 1, ,i j i i j jk E M E M E i j n i j = =
v 0i i EM E =
Biu thc dng (1.10) ca ( )t cha phi l dng chnh tc , do ta cn a n
v dng chnh tc.
Ta vit biu thc(1.10) di dng :
( ) ( ) ( ) ( )1 1
n n
i i i i ii i
t E t M E t = == +
t :0
i i i M M E = , ( ) ( ).i i E t E t = , 1,i n=
Khi :
( ) ( ) ( )0
1
n
i i
i
t E t M t =
= +
Biu thc trn cn c th vit di dng :
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
20/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
21Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
( ) ( )* *
.T
t M t = (1.11)
vi : ( ) ( ) ( )*
t t E t = v ( )*
,M t l cc ma trn ct v T biu din php
chuyn v ca ma trn
Ma trn tng quan c vit di dng :
**T
MK E M M
=
Chn ma trn A sao cho vect:
*
.C A M= c cc thnh phn iC , 1,i n= l cc ilng ngu nhin khng tng quan
* ** *
. T T T T T C
TM C
K E C C E A M M A AE M M A
A K A D
= = =
= =
(1.12)
vi :
CD l ma trn ng cho m cc phn t trn ng cho l phng sai
ca iC , 1,i n=
1
2
0 ... 0
0 ... 0
... .... ... ...
0 0 0n
C
C
C
C
D
DD
D
=
Biu thc ( 1.12) ta thy ma trn A chuyn ma trn tng quan CK v dng
ng cho
Ma trn MK l i xng v thc , v vy tn ti ma trn trc giao A tha :
i j n nA a =
Ta c :
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
21/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
22Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )** * *
1 1T T
TT Tt M t A A M t A M A t C t
= = = =
vi :*
C A M=
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )1T T
Tt A t A t A t = = =
(do A l ma trn trc giao nn 1 TA A = )
Nh vy ta c qu trnh ngu nhin c a v dng chnh tc :
( ) ( ) ( )1
.
n
i i
it E t C t
== +
1.2.4 MT S KHAI TRIN CHNH TC C BIT Khai trin Karhunen Love
Qu trnh Wiener ( ){ }W t ,0 1t khai trin theo cng thc :
( ) ( ) ( )t 0W i ii X t
== trong : iX l cc i lng ngu nhin c lp c phn phi chun :
iEX 0= ,
( )2
1, 0,1,2,...,
2 12
i DX i n
i
= =
+
( )i t l cc hm khng ngu nhin xc nh bi :
( ) ( )2 sin 2 1 , 0,1,2....2i
t i t i
= + =
* Dy hm ( ){ }i t c th xem nh mt h trc chun y trong [ ]2 0,1L
vi :
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
22/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
23Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
( ) ( ) ( )1
0
, 0i j i jt t dt = = , i j
( ) ( )0
min( , )i ji
s t s t
=
=
* Mt khc, dy hm ( ){ }i t c th xem nh hm ring ca ton t B c
xc nh bi cng thc:
( ) ( ) ( )1
0
, B t B s t t ds =
vi ( ), min( , ) B s t s t =
Cc gi tr ring ca ton t B l :
( )2
2 12i
i
= + , i = 0, 1, 2 .
Khai trin theo cc hm SchauderXc nh cc hm Haar bi cc biu thc sau :
( )1 1 0 1 I t t =
( )2
11 0
21
1 12
khi t
I t
khi t
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
23/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
24Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
( )
( )
12
122 1
2 0 2
2 2 2
0 2 1
n
nn
nn n
n
khi t
I khi t
khi t
+
+ +
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
24/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
25Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
1.3 C S TRC GIAO V TRC CHUN TRONG KHNGGIAN HILBERT
1.3.1 NH NGHA ( Trc giao, trc chun )
Hai phn t x, y ca khng gian Hilbert c gi l trc giao, y nu:
, 0x y = .
Cho tp hp S H ta vit x S nu mi y S , x y . Phn b trc giao cho
tp S trong H, k hiu S , l tp tt cx H sao cho x S .
Tch v hng trn khng gian Hilbert H c xc nh:
, x x x=
Tp hp hm { }k k K trong khng gian H l tp trc giao nu mi phn t l
trc giao. Chng hn, , 0, , ,i j
i j i j K N =
Nu hm c chun ha sao cho 1,k k = khi tp hp c gi l tp
trc chun.
1.3.2 NH NGHA (Cs)
Nu tp hp { }k k K bao gm cc hm c lp tuyn tnh trong H c
gi l csca H. S nhng phn t csc gi l chiu ca H.
Cho c s { }k k KB = ca khng gian Hilbert H, tn ti vi bt k
x H mt tp duy nht h s{ }k k Kx sao cho :
0k k
k K
x x
= (1.13)
H s ny c gi l h s khai trin ca x i vi csB. T (1.13 )
vit n gin l:
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
25/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
26Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
k kk Kx x
=
(1.14)
1.3.3 NH NGHA (Cstrc giao v trc chun)
Cstrc giao ca khng gian Hilbert H l tp trc giao { }k k K trong
H. Nu trong hm cng tnhk
l chun, chng hn 1,k k = , khi n l c
strc chun.
Tnh cht ca c s trc chun l khai trin h s kx bi tch v hng
ca x vi hm cstrc chun k :
,k kx x = (1.15)
Bt k tp hp ca hm c l p trong khng gian Hilbert H c th bin
i thnh tp trc chun.
Hin nhin bt k tp trc giao c th thnh trc chun do c chun ha
n gin. Do , hu nh ta xt trc chun hn tp trc giao v cskhng mttnh tng qut.
Xt khng gian con S ca khng gian Hilbert H. Khi ta xc nh php
chiu trc giao trn S nh sau:
1.3.4 NH NGHA ( Php chiu trc giao )
Xt cs trc chun { }k k K
ca khng gian con S ca H. Php chiu
trc giao ca x H trn S, k hiu: SP x , c cho:
,S k k
k K
P x x
= < >
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
26/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
27Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
1.4 QU TRNH WIENER
Qu trnh Wiener l mt v d rt quan trng i vi l thuyt xc sut
thng k. Qua th nghim ca Brown qu trnh ngu nhin ny c dng lm
m hnh chuyn ng ca ht di tc ng va chm hn lon ca cc phn t .
1.4.1 NH NGHA ( Qu trnh Wiener )
Ta gi qu trnh ( )W t l qu trnh Wiener tha mn cc iu kin sau:
i) W(0)=0 ( h.c )
ii) Vi mi 0 10 ... nt t t < < < cc i lng ngu nhin
( ) ( )1 0 2 1 1( ) , ( ),..., ( ) ( )n nW t W t W t W t W t W t l i lng c lp
iii) W(t) c phn phi chun vi k vng bng 0 v phng sai t
( ){ }
2
2W(t) a,b12
b u
t
aP e dut
=
iv) ( )W t l qu trnh lin tc, tc hu ht cc quo ca ( )W t l hm
lin tc.
* Mt qu trnh Wiener ( )W t vi tham s phng sai bng 1 c gi l
qu trnh Wiener tiu chun ( hay chuyn ng Brown tiu chun ).
* Nu ta thay W(0) = 0 bi W(0)=x ta s c qu trnh Wiener xut pht
t x
1.4.2 CC TNH CHT QU TRNH WIENER V O WIENER
Tnh cht 1:Nu ( )W t l qu trnh Wiener khi :
( ) ( ){ }W t W h E t h=
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
27/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
28Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
trong : min ( , )t h t h =
Chng minh:
Gi s, 0h t , ta s c :
( ) ( ) ( ) ( ) ( )( ) ( )
( ) ( ) ( )( ) ( )
( ) ( )( ) ( )
2
E W t W h E W h W t W h W h
E W h E W t W h W h
h E W t W h E W h
h h t
= +
= +
= + = =
Do ( )W h c phn phi chun ( )0,N h v ( ) ( )W t W h l c lp vi ( )W h .
Tnh cht 2 :Cho [ ], X a b= v [ ],Y c d= , trong a b< v c d<
xc nh :
W(X)= W(b) - W(a)
W(Y)=W(d)-W(c) Khi :
{ } ( )W(X) W(Y) E X Y =
trong : l o Lebesgue
Chng minh:
Khng mt tnh tng qut, gi s vi a c , khi :
0
( )
khi b c
X Y b c khi c b d
d c khi d b
= <
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
28/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
29Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
( ) ( ){ }
0
W X W Y
khi b c
E b c khi c b d
d c khi d b
= <
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
29/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
30Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
Vy (1.17) tha mn.
Bng phng php quy n p ta gi thit :
( ) ( )1k-1
j jj=1 , 1
1exp i W t exp -
2
k
j l j l
j l
E t t
=
=
(1.18)
vi mi s k, ta ch ra rng tnh cht ny ng vi n k=
Ta xt :
( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( )
1
j j k 1 1
1
j k -1 k -1 k 1
1'
k k -11
W t W t W t
W t W t W t W t
W t W t W
k k
j j k
j j
k
j k k k
j
k
k j j
j
i i i
i i i i
i i t
= =
=
=
= +
= + +
= +
trong : 'j j = vi 1,2,..., 2j k= v'
1 1k k k = + .
Nh vy:
( )j1
exp i W tk jj
E =
= ( ) ( )( ) ( )k -1
'k k -1 j j
j=1
exp i W t exp i W tkW tE
Do tnh cht s gia c lp ca ( )W t , khi 1j jt t + ta c ( ) ( )k k -1W t W t c
lp vi mi ( )jW t vi 1j k
Bi vy :
( )k
jj=1
exp i W tjE
= ( ) ( )( ){ } ( )k -1
'k k k -1 j j
j=1
exp i W t W t exp i W tE E
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
30/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
31Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
= ( ) ( )( ){ } ( )1
' 'k k k -1
, 1
1exp i W t W t exp -
2
k
j l j l
j l
E t t
=
do gi thit (1.18).
Khi ( ) ( )k 1W t W tk c cng phn phi vi ( )k 1W t kt
Ta c :
( ) ( )( ){ }k k k -1exp i W t W tE = ( )( ){ }k k 1exp i W t kE t
=
( )
2
1
1exp -
2 k k kt t
t cstrn ta c cng thc (1.17)
Nh vy ta c:
( )k
j jj=1
exp i W tE
= ( ) ( )1
2 ' '1
, 1
1 1exp -
2 2
k
k k k j l j l
j l
t t t t
=
(1.19)
m :
( ) ( )'1
2 '1
, 1
1 12 2 j j
k
k k k l l i l
t t t t
=
+
= ( )' '2 2 2' ' ' 2 2
1 1 1 1, 1 1
1 1 1 1( )
2 2 2 2 j j j jk k
l l k k k k k k k j l j
t t t t t t
= =
+ + +
=, 1
1( )
2 j jk
l lj l
t t =
(1.20)
thay (1.20) vo (1.19) ta c:
( )k
j jj=1
exp i W tE
= ( )1
exp -2 j l j l
t t
.
Bng php quy np ta suy ra iu phi chng minh.
o Wiener :Cho 1 20 ... nt t t< < < < v xc nh :
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
31/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
32Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
( ) ( ) ( ){ }1 1 2 2: , ,..., n n A t B t B t B = .
trong : iB l tp hp Borel ca ng thng thc vi 1,2,...,i n=
Khi :
1 2 1 1
1 1 1( ) ...
2 2 ( ) 2 ( )n nA
t t t t t
=
1 2
1 2
22 2n 11 2 1
1 2 1 1
...(x )x (x )
... exp - exp - ... exp -2 t 2( ) 2( )
n
n
B
n
n nB B
dx dx dxxx
t t t t
Chng minh :
Ta c:
{ }1 1 2 2( ) ( ) , ( ) ,..., ( )n n A P t B t B t B =
( ){ ( ) ( ) ( )1 1 2 1 1 2W t , W t W t W t ,..., P B B= +
( ) ( ) ( ) }n n -1 n -1W t W t W t nB +
( ) ( ) ( ) ( ){1
1 1 2 1 1 2, ,...,B
W t dx W t W t W t BP + =
( ) ( ) ( ) }n n - 1 n -1W t W t W t nB +
( ){ ( ) ( )1
1 2
1 1 2 1 2... W t , W t W t ,...,n B B B
P dx x dx + =
( )( )
}1 1n n n n
W t W t x dx +
.
Hn na, ( ) ( )1i iW t W t c cng phn phi vi ( )1i iW t t .
Nh vy :
( ) ( ){ ( )1 2
1 1 2 1 2... W t , W t ,...,n B B B
A P dx t dx = ( ) }n 1 1W t n n nt x dx +
( )xW t k hiu l qu trnh Wiener ti x, khi :
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
32/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
33Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
( ) ( ){ ( )1
1 2
1 1 x 2 1 2... W t , W ,...,
n B B B
A P dx t t dx = ( ) }n-1x n 1W t n nt dx
Khi , do tnh cht ca s gia c lp, ta c :
( ) ( ){ } ( ){ }1
1 2
1 1 x 2 1 2... W t W ,....,n B B B
A P dx P t t dx =
( ){ }n -1x n 1W t n n P t dx Nh vy :
( )( ) ( )1 2 1 1
1 1 1...2 2 2 n n
At t t t t
=
( )( )
( )( )
1 2
22212 11
1 21 2 1 1
... exp .exp ... ...2 2 2
n
n n
n
B B B n n
x xx xxdx dx dx
t t t t t
Tnh cht 4 :Tng bnh phng cc gia s ca qu trnh Wienerng vi phn hoch
0 1 ... na t t t b= < < < = ca on t a n b hi tn b a theo bnh phng trung
bnh khi lm mn phn hoch :
( )( )1
i+1
1 2
ax t 00
limi i
i
n
t tm t
i
X X b a+
=
=
Chng minh:
Ta c :
( ) ( )
( ) ( )
1 1
1
21 12
0 0
11
10 0
i i i i
i i
n n
t t t t
i i
nn
t t i i
i i
E X X E X X
D X X t t b a
+ +
+
= =
+= =
=
= = =
Do tnh c lp ca1i it t
X X+
( i = 0,1,, n 1 )
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
33/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
34Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
( ) ( )1 11 12 2
0 0
i i i i
n n
t t t t
i i
D X X D X X + +
= =
=
( ) ( )1 121 4 2
0i i i i
n
t t t t
i
E X X E X X + +
=
=
( ) ( ) ( )1 1
2 2 2
1 1 10 0
3 2n n
i i i i i i
i i
t t t t t t
+ + += =
= =
( ) ( ) ( ) ( )1
i +1 1 i +10
2 ax t 2 ax tn
i i i i
i
m t t t b a m t
+=
=
Vy : khi ( )i +1ax t 0im t th ( )11 2
0
0i i
n
t t
i
D X X +
=
T :
( ) ( ) ( )1 12
1 12 2
0 0
0i i i i
n n
t t t t
i i
E X X b a D X X + +
= =
=
khi
( )i +1ax t 0im t
hay ( ) ( )11 2
0i i
n
t t
i
E X X b a+
=
khi lm mn phn hoch
Tnh cht 5:Cho W(t) l qu trnh Wiener tiu chun, khi qu trnh :
1
( ) W( ) ; 0,t(0) 0,
K t t t
K
= >=
cng s l qu trnh Wiener tiu chun.
Chng minh:
chng minh tnh cht ny ta dng phng php hm c trng
Khi t > u ta xt :
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
34/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
35Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
( ) ( )( ){ } 1 1exp i exp i tW Wt u
E K t K u E u =
= ( )1 1 1
exp i W W Wt u t
E t u u
= ( )2 2 2
2 1 1 1exp
2 2
ut u
t u t
= ( )2
exp -2
t u
(1.21)
Nh vy ( ) ( )K t K u c phn phi chun N (0, t -u ).
Tnh c lp ca cc s gia ca qu trnh K(u) , c suy ra t h thc sau:
( )( ) ( ) ( ) ( )( )( ) (0) ( ) (E K u K K t K u E K u K t K u =
=1 1 1
W W Wt u
E u t uu
= 2 21 1 1W W Wu
E u t ut u
= u u = 0 (1.22)
T (1.21) v (1.22) ta suy ra K(u) l mt qu trnh Wiener tiu chun.
Tnh cht 6Cc quo ca qu trnh Wiener hu ht khng u kh vi, cho d chng
lin tc hu chc chn :
P { ( ): tW l kh vi } = 0
Tnh cht 7 :Hu chc chn hm ( )W t khng c bin phn b chn trn bt k khong
hu hn no :
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
35/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
36Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
( ) ( )1
1 i0
: W W t 1 0n
i
i
P t A A
+=
> >
Tnh cht 8:W(t) tun theo lut lga lp, ngha l :
( )
( )
W tlimsup 1 1
2tlnlnt
W tliminf 1 1
2tlnlnt
t
t
P
P
= =
= =
Lut lga lp a phng ca qu trnh Wiener :
( )
( )
0
0
W tlimsup 1 1
12tlnln
W tliminf 1 1
12tlnln
t
t
P
t
P
t
= =
= =
Tnh cht 9:( )W t l mt Mactingan i vi WtF
Tnh cht 10 : (c trng Levy ca qu trnh Wiener )( )W t l qu trnh Wiener khi v ch khi :
+ ( )W t l mt mactingan , ( )W 0 0= hu chc chn.
+ ( )2
W t t l mt mactingan ( i vi WtF )
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
36/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
37Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
1.4.3 QU TRNH WIENER n - CHIU
Mt qu trnh Wiener n - chiu l vect ( )W t sao cho :
( ) ( ) ( ) ( )( )1 2 nW t W , W ,..., Wt t t=
trong : ( )iW t l qu trnh Wiener mt chiu v, vi i j , qu trnh ( )iW t v
( )jW t c lp.
Tnh cht 1:Nu ( )W t l qu trnh Wiener n - chiu :
( ) ( ){ } ( )i j ,W W i j E h t h t =
Chng minh :
R rng nu i j khi ( )iW h ) v ( )jW t c lp v bi vy :
( ) ( ){ } ( ){ } ( ){ }i j i jW W W W 0 E h t E h E t = =
Hn na, nu i j= ta d dng c tnh cht 1. Tnh cht 2 :
Vi 1 2( , ,..., ) j j jnn
j R = v 0jt trong 1,2,...,j m= :
( ) ( )1 , 1
1exp . exp .
2
m m
j j j k j k
j j k
i W t t t E = =
=
Chng minh :Theo tnh cht 3 trn , khi s dng tnh c lp ca thnh phn qu trnh
Wiener ( )W t ta c :
( ) ( )m m
j j k j=1 1 1
exp i .W t exp i Wn
jk j
j k
E E t = =
=
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
37/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
38Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
=( )
m
jk k j
j=11
exp i .W tn
k
E
=
( ), 11
1exp -
2
n m
j k l k j l
j lk
t t ==
=
( ), 1 1
1exp -
2
m n
jk lk j l
j l k
t t = =
=
( ), 1
1exp - 2
m
j l j l
j l
t t =
=
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
38/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
39Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
1.5 TCH PHN ITO
1.5.1 NH NGHA
Gi s trn khng gian ( ), ,F P cho h hm tng cc - i s
tF F , 0t v qu trnh Wiener ( )W t , 0t , W(0) = 0 vi quo lin tc
tng thch vi h tF sao cho s gia ( ) ( )W h W t sau thi im t c lp vi
- i s tF .Cho T l mt s khng m , ta xt TN l lp cc hm ngu nhin
[ ]: 0, f T R tha cc iu kin sau :
i) ( ) 2
0
T
f t dt E <
ii) f( t ) l hm o c
iii) ft l tng thch i vi tF , ngha l tf l tF o c xy dng khi nim tch phn Ito ca hm ngu nhin thuc lp TN
trc ht ta xt cc hm scp, ngha l hm c dng :
1
1
0 ,( ) ( ) ( )
k k
n
kk
t tf t f t t
+
=
= (1.23)
trong : 0 1 20 ... nt t t t T = < < < < = l mt phn hoch ca [ ]0,T ,
f (tk) l cc bin ngu nhin o c i vi tF , vi k = 0, 1, 2, , n ;I l hm ch tiu
Vi cc hm scp c dng (1.23) ta xc nh tch phn Ito ca hm ngu nhin
cbn bi :
( ) ( )( )kn -1
1k = 00
t( ) W(t) = f ( ) W t WT
k k f t d t +
ViT
f N s tn ti dy hm sc p ( )n
f t b chn sao cho :
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
39/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
40Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
( ) ( )( )2
0lim 0
T
nn
E f t f t dt
=
T ta nh ngha tch phn Ito cho hm ngu nhin thuc lp TN theo
h thc sau
0 0( ) W(t) : lim ( ) W(t)
T T
nn
f t d f t d
=
1.5.2 CC TNH CHT CBN CA TCH PHN ITO
Tnh cht 1: ( tuyn tnh )( )
T
0 0 0
( ) ( ) ( )dW(t) + g (t)ddW(t) W(t)T T
f t g t f t + = ,
trong : , : l nhng hng s
Chng minh:
Ta gi s :
)11
,0
( ) ( ) ( )k k
n
k t tk
f t f t t+
=
=
)1
1
,0
( ) ( ) ( )k k
n
k t tk
g t g t t+
=
=
Do nh ngha
( )
0
( ) ( ) W(t)T
f t g t d + = ( )( )1
1 k0
( ) ( ) W ( ) W (t )n
k k k
k
f t g t t
+=
+
= ( ) ( ) ( )( ) ( ) ( )( )1 1
k +1 k k +1 k 0 0
W t W t ( ) W t W tn n
k k
k k
f t g t
= =
+
=0 0
( ) W(t) ( ) W(t)T T
f t d g t d +
Tnh cht 2:
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
40/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
41Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
0
( ) W(t) 0T
f t d E
=
Chng minh:
( )kf t v ( ) ( )k+1 k W t W t c lp vi nhau
Bi vy:
( ) ( ) ( ){ }1 kW tk k f t W t E + = ( ){ } ( ) ( ){ }k +1 k W t W tk f t E E
Khi theo nh ngha :
0
( ) W(t)T
f t d E
= ( ) ( ) ( ){ }1
k 11
W t Wn
k kk
E f t t
+=
= ( ){ } ( ) ( ){ }1
k 11
W t Wn
k k
k
E f t E t
+=
= 0
Tnh cht 3: (ng cIto )( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
0 0 0
W t W tT T T
E f t d g t d E f t g t dt
=
Khi ( ) ( ) f t g t ta s c :
( ) ( ) ( )2
2
0 0
W tT T
E f t d E f t dt
=
Chng minh:
Do nh ngha
( ) ( ) ( ) ( )0 0
W WT T
f t d t g t d t E
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
41/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
42Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
= ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )1
i +1 i k +1 k
, 0
W t W t W t W tn
i k
i k
f t g t E
=
Nu i < k khi do tnh cht c lp
Ta c :
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ){ }i +1 i k +1 k W t W t W t W ti k f t g t E
= ( ) ( ) ( ){ } ( ) ( ) ( ){ }i +1 i k +1 k W t W t W t W ti k f t E g t E
= 0
Nh vy,
T
0 0
( ) W(t) g (t) dW(t)T
f t d E
= ( ) ( ) ( ) ( )1 2
k +1 k 0
W t W tn
k k
k
f t g t E
=
= ( ) ( ){ } ( ) ( ){ }1 2
k +1 k 0
W t W tn
k k
k
f t g t E E
=
= ( ) ( ){ } ( )
{ }
1 2
k +10
W tn
k k k
k
f t g t E t E
=
= ( ) ( ){ }( )1
10
n
k k k k
k
E f t g t t t
+=
= { }0
( ) ( )T
E f t g t dt
Tnh cht 4 :
0
( ) W(t)T
f t d l hm o c i vi tF
Chng minh:
Khi ( ) ( ) ( )( )1
k +1 k 00
( ) W t W tW(t)T n
k
k
f t d f t
=
=
V do nh ngha ( )f s v ( )W s o c i vi tF , nn:
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
42/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
43Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
T
0
( ) W(t) f t d o c i vi tF
Tnh cht 5( )
0
( ) W(t)T
X T f t d = l mt martingale i vi tF
Chng minh :
Vi s T< , do tnh cht 2 , tnh cht 4 v tnh cht s gia c lp
Ta c :
( ){ } ( ) ( ) ( ){ }
( ) ( ) ( ){ } ( )
X T \ \s sE F X s E X T X s F
X s E X T X s X s
= +
= + =
Tnh cht 6 :Vi 0 s u T <
t( ) W ( )dWt ( ) WtT u T
s s u
f t d f t f t d = +
Tnh cht 7:[ ] ( ) ( )1 2 t 2 1,
0
. W . W t W tT
t t f I d f = .
trong : f l bin ngu nhin ty o c i vi ( )1 1 2t F t t v bnh phngkh tch
1.5.3 TCH PHN ITO NHIU CHIU
Vectngu nhin
( ) ( )1 nW t W ,...., Wt t=
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
43/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
44Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
c gi l qu trnh Wiener n - chiu nu :
+ Mi thnh phn
k
tW ( 1,2,... )k n= l qu trnh Wiener 1 chiu+ Cc thnh phn ktW , 1,...,k n= l nhng qu trnh ngu nhin c lp
Gi s ( )ija a t = l ma trn m n sao cho mi ij( )a t thuc TN .
Khi ta nh ngha : ( )0
W tT
X a d =
l ma trn 1m ( hay vectct m - chiu ) m thnh phn th i ca n l :
jij t
1 0
W , 1,...,Tn
i
j
X a d i m=
= =
1.5.4 VI PHN NGU NHIN CA HM HP, CNG THC ITO
Trong php tnh vi phn thng thng c vi phn ca o hm hp nhsau :
Gi s tX l hm kh vi sao cho :
( )dX t a dt =
Gi s g (t, x) l hm hai bin kh vi. Khi cng thc tnh vi phn ca
hm s hp ( )( ),Y g t X t = dng :
( ) ( )( ) ( )( ) ( )
( )( )
( )( )
, ,
, ,
g gdY t t X t dt t X t dX t
t t
g gt X t t X t a dt
t x
= +
= +
Ta xt vi phn ngu nhin Ito , ta c :
Cng thc Ito 1- chiu : nh ngha:
Tch phn ngu nhin Ito hay qu trnh Ito (1chiu ) l qu trnh ngu
nhin lin tc ( )X t trong 2L c dng :
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
44/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
45Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
( ) ( ) ( ) WdX t a t dt b t d t = +
nu:0 0
( ) (0) ( ) ( ) Ws ,0t t
X t X a s ds b s d t T = + +
trong : ( )a t v ( )b t l cc qu trnh ngu nhin tng thch i vi ( )F t o
c sao cho :
( )
( )
0
2
0
1
1
T
T
P a t dt
P b t dt
< =
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
45/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
46Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
nh ngha:Tch phn ngu nhin Ito hay qu trnh Ito n - chiu l qu trnh ngu
nhin vect lin tc ( ) ( )1( ),..., ( )nX t X t X t = sao cho mi thnh phn ca n l
qu trnh Ito:
i10 0
( ) (0) ( ) W ( ), 0t t n
i i i ij
j
X t X a t dt b d t t T =
= + +
trong : { }( ) , 1,...,ia t i n= v { }( ) , , 1,...,ijb t i j n= l cc qu trnh ngu nhin
tng thch i vi tF sao cho :
0
2
0
( ) 1
( ) 1
T
i
T
ij
P a t dt
P b t dt
< =
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
46/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
47Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
v ( )B t l ma trn cc hm o c ( )jib t 1,2,...,i k= 1,2,...,j m=
Ta c th vit di dng ta nh sau :
1 1 1 1 1 m1 t t
2 2 2 2 2 m1 t t
k m1 t t
W ... W
W ... W
...............................
W ... W
t m
t m
k k k k
t m
dX a dt b d b d
dX a dt b d b d
dX a dt b d b d
= + + +
= + + + = + + +
Cng thc vi phn Ito mrng c dng :Vi qu trnh ngu nhin k- chiu , c vi phn ngu nhin (1.21) v Y(t) l
hm kh vi lin tc mt ln theo t , hai ln theo xi v xjng thi cc o hm
ringix
Y
b chn
Ta c:
jii
1 1
( ) ( ). ( ) Wx
n ki
j
j i
YdY t t b t d
= =
= +
2
i1 , 1 1
1( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
2 x
k k ni i j
l li ji i j l
Y Y Yt t a t t b t b t dt
t x x= = =
+ +
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
47/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
48Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
CHNG 2
A THC HERMITE V KHAI TRIN
FOURIER HERMITE
2.1 A THC HERMITE
Trn trc thc ( ),R = + vi o Gauss :
( ) ( )dx x dx = , (2.1)
trong 2
2( )1
2
x
x e
= .
2.1.1 NH NGHATa nh ngha khng gian cc hm bnh phng kh tch vi o Gauss
l :
2 2( , ) ( ), ( ) ( ) L R f x f x dx
+
=
<
Tch v hng trong khng gian ny c xc nh l :
, ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) f g f x g x dx f x g x x dx
+ +
< > = = Gi s, l bin ngu nhin Gauss chun vi phn phi ( )0,1N ,khi :
, = E [f ( ) g( )]f g < >
vi E l ton t k vng
Ta k hiu khng gian Hilbert trong nh ngha trn l ( )2 ,L R
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
48/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
49Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
2.1.2 LIN H GIA A THC TRC GIAO V A THC HERMITE
a thc Hermite c xc nh l:
( ) ( )2 2
2 21 , 0,1,2...n
n
x xn
n
d P x e e n
dx
= = (2.2)
( )nP x l a thc trc giao i vi o Gauss
( ) ( ), , ,n m n mn m N P P E P P < > =
( )! ,n n m=
=0 , n m
n! , n m
=
Do a thc Hermite chun ha c xc nh :
( )22
21
2 2( )
( !) ( 1) ( )!
x
n
xnnn
nH x
P x dn e e
dxn
= = (2.3)
( ){ }, 0,1,...n H x n= l cstrc chun trong khng gian Hilbert 2 ( , )L R .
Khi ( )0 1H x = , ta c:
( ) ( ) ( ) ( ,1) 0,n n n E H H x d x H +
= = = nu n 0 (2.4)
Bi vy a thc Hermite ca bin ngu nhin Gauss chun c k vng bng 0
Cng nh hu ht nhng a thc trc giao, a thc Hermite c hm sinh
2
2( , )z z x
x z e +
= (2.5)
Khai trin ( , )z thnh chui Taylor ca bin z ( x c xem nh mt tham s)
Ta c:
00
( , )( , ) ( )
!
n n
znn
x z zx z
z n
==
=
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
49/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
50Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
Mt khc,
( )( )
22 2
2 2 2,
z xz xzx
x z e e e
+ = =
( )2 2
2 2
0
1.
!
nx xnn
nn
de e z
n dx
=
=
=( )
0 !
nn
n
P xz
n
= (2.6)
Bi vy h s khai trin Taylor ( , )x z l a thc Hermite
( ) 0( , )
n
n
n z
x zP x
z
=
=
(2.7)
Hm sinh (2.5) l hm ly tha trong tnh cht ca a thc Hermite
2.1.3 O HM CA A THC HERMITE
o hm 2 v cng thc (2.2) i vi x ta c :
( ) ( )2 2 2 2
n 1' 2 2 2 2
1d1
x x x xnn
n n nd P x x e e e e
dx dx
+
+ =
=> ( ) ( ) ( )' 1n n n P x x P x P x+= (2.8)
Mt khc, o hm 2 v (2.6) i vi x ta c :
( ) ( )( )
( )
1
0'
0
, ,!
!
n n
n
n n
n
P x x z z x z z
x n
P xz
n
+
=
=
= =
=
S chuyn ly ch s tch phn trong
( ) ( )'10 0! !
n nn n
n n
P x P xz z
n n
+
= =
=
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
50/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
51Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
( )
( )( )'1
1 01 ! !
n n nn
n n
P x P xz z
n n
= =
=
So snh h s nz ta c :
( ) ( )' 1n n P x n P x= ( )1n (2.9)
H thc quy ca a thc Hermite :
Ta c th s dng h thc quy o hm php ton Hermite
Kt hp cng thc (2.8) v (2.9) trn
( ) ( ) ( )
( ) ( )
'
1
'
1
n n n
n n
P x x P x P x
P x n P x
+
=
=
Ta suy ra c :
( ) ( ) ( )1 1n n n x P x P x n P x+ =
Hay
( ) ( ) ( )1 1 , 1,2,...,n n n P x x P x n P x n+ = =
T cng thc (2.8) ta c :
( ) ( ) ( )'1 , 1,2,...n n n P x x P x P x n+ = = (2.10)
o hm i vi x ta c :
( ) ( ) ( ) ( )' ' ''1n n n nP x P x x P x P x+ = +
( ) ( ) ( ) ( )' ''( 1) n n n nn P x P x x P x P x+ = +
hay ( ) ( ) ( )'' ' 0n n n P x x P x n P x + = (2.11)
y l php ton a thc Hermite
S dng h thc quy (2.10)( ) ( ) ( )1 1 , 1,2,...,n n n P x x P x n P x n+ = =
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
51/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
52Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
vi ( ) ( )1 00, 1 P x P x = =
Ta c th d dng c cc a thc Hermite l :( ) ( )1 0 .1 P x x P x x x= = =
( ) ( ) ( ) 22 1 0 . 1 1P x x P x P x x x x= = =
( ) ( ) ( ) ( )2 3 33 2 12 1 2 2 3P x x P x P x x x x x x x x x= = = =
( ) ( ) ( ) ( ) ( )3 2 4 2 2 4 24 3 23 3 3 1 3 3 3 6 3P x x P x P x x x x x x x x x x= = = + = +
( ) ( ) ( )
5 3
5 4 34 10 15 P x x P x P x x x x= = +
H thc quy ca a thc Hermite chun:Ta c :
( ) ( ) ( )2 2
n12 22
n
d! 1
dx
x xn
n H x n e e
=
o hm 2 v ta c :
( ) ( ) ( )2 2 2 2
n 11' 2 2 2 22
n 1
d! 1
dx
x x x xnn
n n
d H x n x e e e e
dx
+
+
= +
( ) ( ) ( )' 1 1 1n n n H x x H x H n+ = + + (2.12)
S chuyn ly ch s tch phn v so snh h s zn ta c :
( ) ( )' 1n n H x n H x= (2.13)
Vi a thc Hermite chun, kt h p (2.12) v (2.13) h thc quy trthnh
( ) ( ) ( )1 11n n n x H x n H x n H x+ + =
( ) ( ) ( )1 11 0n n nn H x x H x n H x+ + + = (2.14)
vi ( ) ( )1 00, 1 H x H x = =
Vy theo quy tc o hm ta c
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
52/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
53Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
( ) ( )' 1n n H x n H x=
2.1.4 CC B CA A THC HERMITE
B 1 :( ) ( ) ( ) ( )1
1
1n n
d x H x x H x
dxn + =
+, (2.15)
trong ( )x l mt Gauss (2.1)
Chng minh :
Do php tch phn v h thc quy (2.14) ta c:
[ ( ) ( )] '( ) ( ) ( ) ' ( )n n nd
x H x x H x x H xdx
= +
Theo cng thc (2.13) : ( ) ( )' 1n n H x n H x=
nn :
( ) ( ) 1( ) ( ) ( ) ( )n n nd
x H x x x H x n x H xdx
= +
= ( ) ( ) ( )1n n x H x n H x +
= ( )11 ( ) nn x H x ++
do cng thc (2.14)
Chia 2 v cho 1n + , ta c (2.15)
B 2:Vi bt k s nguyn k v l khng m , k hiu k l { }min ,k l=
Ta c:
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
53/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
54Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
2( ) ( ) ( , , ) ( )
k l k l h
h k l
H x H x Z k l h H x+
= (2.16)
trong :
( )1/2
2, , ( )( )( )k l k l h
h h k hZ k l h
+
=
(2.17)
Chng minh:
T cng thc (2.6) ta c :
( ) ( )( ) ( )
0 0
, ,! !
k lk l
k l
P x P x x z x z
k l
= =
= (2.18)
Mt khc:
( ) ( )2 2
2 2, , .z
zx x
x z x e e
+ +
=
=( )
2 2
2
zz x
e
+ + +
=( )
22
2 2
z xx
ze e e
+
=( ) ( )
( )0 0! !
h
vv
h v
z P xz
h v
= =
+
0 0
( ) 1( ) ( )
! !
h vv
h v
P xz z
h v
= =
= +
=
0 00
( ) 1!!v u vh
u h v h uvu
vP x zvh
= =
+ +
Cho v u s= + khi u v th tng ng 0s . Cng thc trn c th vit:
( ) ( )( )
0 0 0
, ,! ! !
u s u h s h
h u s
P x x z x z
h u s
+ + +
= = =
=
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
54/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
55Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
k hiu ,u h k s h l + = + =
Khi 0, 0u k h s l h= = , ta c h k l Thay i tng trn ta c:
( ) ( )( )
0 0
, ,! ! !
u s k l
k l u h k s h l
P x x z x z
h u s
+
= = + =+ =
=
( )
( ) ( )2
0 0 ! ! !
k l h k l
k l h k l
P xz
h k h l h
+
= =
=
Bi vy , ta c:
( ) ( )( )
( ) ( )2
0 0
, ,! ! !
k l h k l
k l h k l
P x x z x z
h k h l h
+
= =
=
(2.19)
So snh cng thc trn vi (2.18) ta c:
( ) ( )
( ) ( )
( )2! !
! ! !
k l k l h
h k l
k l x P x P x
h k h l h
P +
=
(2.20)
m ( ) ( ) ( )1/ 2
!n n P x n H x= nn :
( ) ( ) 2 ( ) ( , , )k l k l hh k l
H x H x H x Z k l h+
= .
B 3:Gi s Hn(x) l a thc Hermite chun v l bin ngu nhin Gauss
chun.
Khi :a
[ ( )]!
n
n E H an
+ =
trong : a l hng s ty .
Chng minh:
T hm sinh (2.6) ta c:
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
55/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
56Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
0
( )( , )
!n
nn P x aa z zn
=
++ =
Mt khc:
( )( )
( )
( )
( )
2 2
2 2
0 0
0 0
,
! !
! !
z z z x a x z
a z
iji j
i j
in i n
n i
a z e e e
P xaz z
i j
P xaz
i n i
+ + +
= =
= =
+ = =
=
=
So snh 2 cng thc trn ta c:
0 0 0
( ) ( )
! ! ( )!
in nn n i
n n i
P x a P xaz z
n i n i
= = =
+=
( )( )
( )0
!
! !
in
n n i
i
a na P x
i n iP
=
+ =
Ly k vng 2 v :
=> ( ) ( )0
![ ( )]
! ( )!n
in
n ii
E P aa n
E Pi n i
=
+ =
= ( )0anE P vi i = n
*** Ch : E[ Pk() ] = ,0k =0 khi k 0
1 khi k = 0
Nh vy ,ta c :
( )n
HE p + =[ ( a)]
!
nE P
n
+=
a
!
n
n
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
56/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
57Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
2.2 KHAI TRIN FOURIER - HERMITE CA HMBIN NGU NHIN GAUSS
2.2.1 KHAI TRIN FOURIER - HERMITE
Khi a thc Hermite l c s trc giao trong ( )2 ,L R , vi bt k hm
( )2( ) , f x L R tn ti khai trin Fourier - Hermite
0
( ) ( )n nn
f x f H x
==
trong ( ) ( ) ( )n n f x H x dxf
=
Mt khc, ta xem ( )2 , f L R nh mt hm ca bin ngu nhin n v
Gauss vi ( )2E f < + . Bi vy hm ngu nhin ( )f c khai trin Fourier
- Hermite :
( ) ( )0
n n
n
f Hf
=
=
( ) ( )n n E f H f = (2.21)
iu ny nht qun vi khai trin Fourier Hermite (2.21) v rng :
( ) 0nE H = , vi n > 0
Tnh l Parseval, ta c:
E[f2()]=
2
n=0
nf
(2.22)
Thng thng khai trin Fourier - Hermite l cng thc cho hm tt nh
trong khng gian u L2(R) vi o Lebesgue. Xc nh hm Hermite l:
( ) ( ) ( )1/ 2n n x x H x =
trong ( )x l phn phi Gauss (2.1)
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
57/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
58Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
Dng hm Hermite ( ){ }n l c s trc chun trong L2(R). Vi bt k
hm ( ) ( )2 g x L R , c khai trin:
( ) ( )n nn
g x g x= (2.23)
( ) ( )n nR
f g x x dx= (2.24)
Lin quan khai trin (2.21) n (2.24) , vi bt k hm ( ) ( )2 , f x L R , ta c
( ) ( ) ( )
1
2 F x f x x=
Khi khai trin (2.21) l tng ng
( ) ( )
( ) ( )
n n
n
n n
R
F x
F F x x dx
F
=
=
2.2.2 TNH CHT
Gi s ( ) ( )k f x B R , khi h s Fourier - Hermite ( ),n n f f H = l:
( ) ( ) ( )
( )
( )( )
1,
!
1,
... 1
n
n
kn
k
E f n k n
f
E f n k n n k
= > +
(2.25)
trong : E l k vng i vi o Gauss n v .
Chng minh:
Da vo cng thc (2.15) ta c
( ) ( ) ( )n n f f x H x x dx+
=
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
58/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
59Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
= 11
( ) [ ( ) ( )]nd
f x H x dxdx
n
+
= ( )11
'( ) ( )n x f x H x dxn
+
do php quy np ta d dng c cng thc (2.25)
Khai trin Fourier Hermite (2.21) c th m rng thnh a chiu. Vich s hu hn ( )1 2, ,..., d = vi thnh phn s nguyn khng m, xc nh
a thc Hermite nhiu bin bng tch v hng
( ) ( )1
d
i i
i
H x H x =
=
Khi ( ){ }H x l cs trc giao trong khng gian Hilbert ( )2 ,d dL R , trong
d l o Gauss d chiu trn dR .
K hiu ( )1 2, ,..., d = l vectngu nhin vi nhng thnh phn c lp.
Gi s l hm ca bin ngu nhin vi ( )2E q
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
59/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
60Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
CHNG 3
QU TRNH NGU NHIN DNG HERMITE
T khi nim v qu trnh ngu nhin Wiener kt hp vi cc a thc
Hermite ta s xy dng c qu trnh ngu nhin dng Hermite . Chng s tr
thnh c s trc giao ca khng gian cc qu trnh ngu nhin. V vy trongchng ny ta tp trung nghin cu v nu c mt sc tnh ca vi ngu
nhin i vi qu trnh ngu nhin dng Hermite.
V mt l thuyt chng c nhng tnh cht l th v cng c nhiu ng
dng quan trng. Ta thc Hermite mt bin chng 2 ta m rng a thc
Hermite hai bin chng 3.
Ta bt u khi nim v qu trnh ngu nhin dng Hermite
3.1 KHI NIM V QU TRNH NGU NHIN
DNG HERMITE
3.1.1 NH NGHA
a thc Hermite bc n l a thc xc nh bi :
( )( )
2 2n*
2 2
n
d, , 0,1,2....
! du
u un
t tn
t H u t e e n
n
= =
(3.1)
3.1.2 CC V D
Theo nh ngha trn, ta c :
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
60/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
61Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
Khi n = 0 : ( )*
0 , 1H u t =
Khi n = 1 : ( )*
1 ,H u t u=
Khi n = 2 : ( )2*
2 , 2 2
u tH u t =
Khi n = 3: ( )3*
3 , 6 2
u tuH u t =
Khi n = 4 : ( )4 2 2*
4 ,
24 4 8
u tu t H u t = +
..
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
61/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
62Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
3.2 TP TRC CHUN Y TRONG ( )2L R V ( )2 n
L R Trong phn ny ta xc nh hm Hermite chun suy rng.
3.2.1 NH NGHA
Vi m = 0, 1, 2, v [ ]0,t T , ta xc nh a thc Hermite suy rng
trong( )
( )
v a t
b t
bc m l
( ) ( ) ( )( )( )( ) ( )( )2 2m2 d, 1 exp exp -
2 ( ) 2 ( )
mm
m m
v a t v a t Q v t b t
b t dv b t
=
(3.2)
Cng thc (3.2) c gi l a thc Hermite suy rng vi hai bin (v, t)
Theo nh ngha t (3.2) ta s thu c
Khi m = 0 : ( )0 , 1Q v t =
Khi m = 1 : ( )( )
( )1 ,
v a tQ v t
b t
=
Khi m = 2: ( )( )
( )
2
2 , 1v a t
Q v tb t
= +
3.2.2 CC TNH CHT
Tnh cht 1:1' ( , ) ( , )
( )m m
mQ v t Q v t
b t= (3.3)
Ch :Vi m = 0, 1, v [ ]0,t T
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
62/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
63Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
o hm 2 v biu thc (3.2) theo bin v ta c :
( )1
21 ( )( ; ) ( ; ) ( ) ' ( ; )
( )m m m
v a tQ v t Q v t b t Q v t b t
+ =
(3.3)
Vi m = 1,2, v [ ]0,t T t (3.3) v ( 3.3)
Ta c
1 1
( )( , ) . ( , ) ( , ) 0
( )m m m
v a tQ v t Q v t mQ v t
b t+
+ =
Tnh cht 2:Vi bt k s nguyn m v k khng m ,
( )2
v - (t)exp ( ; ) ( ; )
2 ( )
0,
! 2 ( ),
k m
R
a I Q v t Q v t dv
b t
k m
k b t k m
=
=
=
(3.4)
Chng minh :
Gi s vi m k
Cho( )
2v- ( t )
( ; ) exp2 ( )
av t
b t
=
Khi :
( )( )( )
( ) ( ) ( )( ) ( )2
2v-a t
exp - , 1 ,2
kk k
kQ v t b t v t b t
=
S dng cng thc trn thay vo cng thc (3.4) ta c :
( ) ( ) ( )21 ( ) ( , ) ( , )k
k k
m
R
I b t v t Q v t dv
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
63/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
64Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
p dng cng thc tnh tch phn tng phn ta c :
( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( )
1 1 '2
1 ( 1) '2
1 ( ) ( ; ) ( ; ) ( ; ) ( ; )
1 ( ) ( ; ) ( ; )
k
k k km m
R
kk k
m
R
I b t v t Q v t v t Q v t dv
b t v t Q v t dv
+
=
Tip tc cch ny ta c
( ) ( ) ( ) ( )21 ( ) ( ; ) ( , )k
k m k m m
m
R
I b t v t Q v t dv+ =
Ta xt 2 trng hp :
+ Trng hp 1:
Nu m < k th I = 0
+Trng hp 2:
Nu m = k , s dng cng thc (3.3) trn
( ) ( )( )
( )
22
2
2
2
v- (t)!1 ( ) exp - 2 ( )
( )
v- (t)! exp -
2b(t)
kk
k
R
R
ak I b t dub t
b t
ak du
=
=
= ( )! 2k b t
Vy tnh cht 2 chng minh xong.
3.2.3 NH NGHA
Vi m = 0,1.. v [ ]0,t T ta xc nh hm Hermite suy rng bc m l :
( )2
v- (t)( ; ) ( ; )exp -
4 ( )m ma
h v t Q v t b t
=
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
64/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
65Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
V ta xc nh hm Hermite chun suy rng bc m l
( )1
2( ; ) ! 2 ( ) ( ; )m mK v t m b t h v t
= (3.5)
3.2.4 TNH CHT
Tp hp hm }{0m m
K
=xc nh bi (3.16) l tp hp cstrc giao 2 ( )L R
Chng minh:
S dng cng thc (3. 5) trn vi mi s nguyn k v m khng m
( ) ( )( ) ( )
( ) ( )( )
1 1
2 2
21 1
2 2
,
( ; ) ( ; )
! 2 ( ) ; ! 2 ( ) ;
v - (t)! 2 ( ) ! 2 ( ) ( , ) ( , )exp -
2 ( )
k m
k m
k m
R
k m
K v t K v t dv
k b t h v t m b t h v t dv
ak b t m b t Q v t Q v t dv
b t
=
=
=
W
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
65/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
66Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
3.3 MT SC TNH CA VI PHN NGU NHINI VI QU TRNH NGU NHIN DNG HERMITE
3.3.1 NH NGHA
Cho{ }tW : 0t l qu trnh Wiener tiu chun mt chiu (chuyn ng
Brown ), khi ta xc inh cng thc Hermite bi cng thc truy hi sau :
( )( )
( )
( )
( )
1
*
0 t
*
t t
2*t
2 t
3*t t
3 t
4 2 2*t t
4 t
W , : 1
W , : W
WW , :
2 2
W WW , :
6 2
W t WW , :
24 4 8
H t
H t
tH t
tH t
tH t
=
=
=
=
= +
-----------------------------------------
( ) ( ) ( )* * *
1 2t t t t
1W , : W W , W , , 2,3...n n n H t H t t H t n
n
= =
Hoc ta c th xc nh cch khc bi cng thc truy hi sau :
( )( )
t
2 2*
t
W
x xW , : exp exp -
! 2t 2t
n n
nn
x
t dH t
n dx=
=
Vy ( ){ }*
tW , ,n H t n N l qu trnh ngu nhin v ta gi chng l qu trnh
ngu nhin dng Hermite.
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
66/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
67Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
3.3.2 NH L
Cho ( )* *
tW ,n n H H t = l qu trnh ngu nhin dng Hermite. Khi vi m
nguyn v ln hn 1 ta s c vi phn ngu nhin
( )1 2 2* * * * *1
1
2
m m m
n n n n n
m md H m H d H H H dt
= +
(3.6)
chng minh nh l trn ta cn chng minh b sau
3.3.3 B :
i vi qu trnh ngu nhin dng Hermite ta s c
( ) ( )* *
1t t tW , W , Wn nd H t H t d = (3.7)
Chng minh:
Trc ht ta nhn xt :
( )
( )
2
2 n 2
n
0 0
2
u - tu dexp - exp exp -2t 2 2d
uexp -
2t
n
n
nn
n
t dutd
dt
du
= =
=
=
suy ra :
( )n 2 2 2
n
0
d u uexp exp exp -
2 2t 2td
nn
n
t du t
du
=
=
(***)
M theo (3.1)
( )( ) 2 2* u u
, exp exp -! 2t 2t
n n
nn
t dH u t
n du
=
=> ( ) ( )2 2 *u u
exp exp - ! ,2t 2t
nn
nn
dt n H u t
du
=
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
67/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
68Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
Thay vo (***) ta c :
( )2 *
0
exp u - ! u,2
n
nn
d tn H t
d
=
=
Vy theo khai trin Taylori vi hm2
exp2
tu
ti = 0 ta s c :
( )2 *
0exp ,2
nn
n
tu H u t
=
=
Mt khc , nu ta p dng cng thc It cho hm
( )2 *
t t0
exp W W , .2
nnt
n
tH t
=
= =
(3.8)
Ta s c t li l nghim ca phng trnh vi phn ngu nhin
( )t
s
0
W
0 1
1 W
t t
t
t s
d d
d
=
=
= +
T, ta c:
* * *
1s s
0 0 10 0
1 W 1 Wt t
n n nn n n
n n n
H H d H d
= = =
= + = + (3.9)
( ) ( )* *
1t s s
0
W , W , Wt
n n H t H s d =
Vy ( ) ( )* *
1t t tW , W , Wn nd H t H t d =
Vy b chng minh xong.
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
68/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
69Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
* Chng minh nh l 3.3.2
p dng cng thc It cho hm ( )tX ,m
tY t X=
vi m nguyn , ln hn 1 v
( )*
t tX W ,nH t
T cng thc Ito
( ) ( ) ( )2
22
1( ) , ( ) , ( ) ( ) , ( ) . ( )
2
Y Y YdY t t X t dt t X t dX t t X t b t dt
t x
= + +
V (3.7) ta suy ra c (3.6)Vy nh l 3.3.2 chng minh xong.
V d :
Vi m = 2 t cng thc (3.6) ta c :
2 2* * * *
12n n n nd H H d H H dt
= +
(3.10)
Ch :Cng thc (3.8) cn c th thu c t nhn xt sau:
Gi s 1X v 2X c vi phn ngu nhin tng ng l:
1 1 1 t
2 2 2 t
W
dX W
dX a dt b d
a dt b d
= +
= +
Khi :
( )1 2 1 2 2 1 1 2.d X X X dX X dX b b dt = + +
Vi ( )*
1 2 tW ,n X X H t
S dng cng thc (3.7) ta c c cng thc (3.10)
3.3.4 H QU:
Cho ( )*
tW ,nH t l cc qu trnh ngu nhin dng Hermite, ta s c :
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
69/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
70Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
( ) ( )*
2t t
0
W , exp Wt
n
n
H t e
=
= (3.11)
Tht vy khi s dng cng thc (3.8) vi = 1 ta s c c (3.11)
3.3.5 CC TNH CHT CA QU TRNH DNG HERMITE
Cho ( )*
tW , , 1,2,3..., 0n H t n t = l cc qu trnh ngu nhin dng
Hermite , ta s c:
a) ( ){ }*
tW , 0n E H t = . (3.12)
b) ( ) ( )2 2* *
1t s
0
W , W ,!
t n
n nt
E H t E H s dsn
= =
. (3.13)
c) ( ) ( )* *
1s s
0
W , W , W 0n
t
n s E H s H s d
= . (3.14)
d) ( ) ( )* *
1 t t tW , W , Wn nd H t H t d + = . (3.15)
e)( ) ( ) ( ) ( ){ }
* * * *
s s s s 1 s 1 s00 0
W , W W , W W , W , 0,t t
t
n m n m E H s d H s d E H s H s ds
= =
, ,n m N n m (3.16)
Chng minh:
Chng minh tnh cht (a) v (b)Ta c :
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
70/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
71Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
( ) ( )*
2tW , 0, 1,2,3,...; 0n H t L t n t = >
v t (3.7) ta c :
( ) ( )* *
1t s S
0
W , W , Wt
n n H t H s d = (3.17)
Ta chng minh (a) v (b) i vi cc hm bc nhy, ( )*
1 sW ,nH s v gi s
rng ( )( )* *
1 1sW ,k
n n H s H = khi 1k k s s s + ;( )*
1
k
nH l F( )ks - o c v
F( )ks c lp vi - trng sinh bi chuyn ng Brown trong tng lai sau
thi im ks
a) Ly k vng 2 v (3.17)( ){ } ( )
( ) ( )( )
* *
1t s S
0
( )1 *
1 k +1 k
0
W , W , W
W s W s
t
n n
kn
n
k
E H t E H s d
E H
=
=
=
( ) ( )(( )1 *
1 k +1 k 0
W s W s 0kn
n
k
E H E
=
= =
do( )*
1
k
nH v ( ) ( )k +1 k W s W s c lp vi nhau
Vy ( ){ }*
tW , 0n E H t =
b) =>( ) ( )( ) ( ) ( )( ){ }
21*
( ) ( )1 S 1 1 k +1 k +1 j
, 00
W W s W s W s W st n
k jn n n j
k j
E H d E H H
=
=
Vi j < k
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
71/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
72Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
khi ( ) ( )k +1 k W s W s c lp vi( ) ( )
( ) ( )( )* *
1 1 j+1 jW s W sk j
n nH H
Ta c :
( ) ( )
( ) ( )( ) ( ) ( )( )
( ) ( )
( ) ( )( ) ( ) ( )( )
* *
1 1 +1 k j+1 j
* *
1 1 +1 j +1 k
W s W s W s W s
W s W s W s W s 0
k j
n n k
k j
n n j k
E H H
E H H E
=
=
(do ( ) ( ){ }k +1 k W s W s 0E = )Do :
( )
( ) ( )( )
( )
( ) ( )( )
( )
( )
221* * 2
1 1s +1 k 00
21 * 2
1 +1 k0
21 *
1 +1 k0
2*
1
0
W W s W s
W s W s
s s
t kn
n n k
k
kn
n k
k
kn
n k
k
t
n
E H d E H
E H E
E H
E H dt
=
=
=
=
=
=
=
Vy ( ) ( )2 2* *
1t s
0
W , W ,t
n n E H t E H s ds
=
Chng minh (c )T h thc (3.10) ta c :
( ) ( ) ( ) ( )2* * *
21 1t, s s s s
0 0
W 2 W , W , W W ,t t
n n nn H t H s H s d H s ds = +
Ly k vng 2 v
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
72/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
73Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
=> ( ) ( ) ( ) ( )2 2* * * *
1 1t, s s s s
0 0
W 2 W , W , W W ,t t
n n n n E H t E H s H s d E H s ds
= +
Theo tnh cht (b)
( ) ( )1
* *2 2
t s0W , W ,
n
t
n E H t E H s ds
=
nn
( ) ( ) ( ) ( )2 2* * * *
1 1 1s s s s s
0 0 0
W , 2 W , W , W W ,t t t
n n n n E H s ds E H s H s d E H s ds
= +
Vy ( ) ( ){ }* *
s 1 s0W , W , W 0
t
n n E H s H s d s =
Vy tnh cht (c) chng minh xong
Chng minh tnh cht (d) : ng thc (3.15) chnh l ng thc (3.7) m ta chng minh
Chng minh tnh cht (e) : da vo tnh ng c Ito ca tch phn ngunhin.
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
73/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
74
Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
KT LUN
Khai trin trc giao ca hm ngu nhin c nhiu vn hp dn, th v
cng nh nhng ng dng thc t ca chng trong cuc sng ca chng ta. Ti
rt mun nghin cu thm v a ng dng thc t ca chng vo lun vn ny
c c nhng kt qu tt p v mt l thuyt cng nhng dng vo thc
tin.Khi nghin cu v nhng vn v lun vn chng ta nu c mi
lin h gia a thc Hermite, qu trnh ngu nhin dng Hermite, a thc
Hermite suy rng bc m v mt sc tnh vi phn ngu nhin i vi qu trnh
ngu nhin dng Hermite.
Hng pht trin tip theo s nghin cu su v h s Fourier Hermite
suy rng v hm Fourier Hermite suy rng. Khi c c tp trc chun y
trong [ ]( )2 , 0,a b L C T . Ngoi ra cng c th nghin cu ti p php bin i
khng gian hm Fourier Wiener suy rng.
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
74/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
75Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
TI LIU THAM KHO
TING VIT
[1] A .D. VENTXEL
Gio Trnh L Thuyt Qu Trnh Ngu Nhin
NXB Mir Maxcova, 1987
( Bn dch t ting Nga sang ting Vit ca Nguyn Vit Ph v NguynDuy Tin)
[2] DNG TN M
Qu Trnh Ngu Nhin
Phn Mu
NXB i Hc Quc Gia Thnh Ph H Ch Minh, 2006
[3] DNG TN M
Qu Trnh Ngu Nhin
Phn I : Tch Phn v Phng Trnh Vi Phn Ngu Nhin
NXB i Hc Quc Gia Thnh Ph H Ch Minh, 2007
[4] INH VN GNG
L Thuyt Xc Sut V Thng K
NXB Gio Dc, 2000
[5] NGUYN BC VN
Xc Sut V X L S Liu Thng K
NXB Gio Dc, 2000
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
75/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
76Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
[6] NGUYN DUY TIN, NG HNG THNG
Cc M Hnh Xc Sut V ng Dng
Phn I : - Xch Markov V ng Dng
Phn II: - Qu Trnh Dng V ng Dng
Phn III: - Gii Tch Ngu Nhin
NXB i Hc Quc Gia H Ni, 2000 2001
[7] NGUYN DUY TIN, NGUYN VIT PHCSL Thuyt Xc Sut
NXB i Hc V Trung Hc Chuyn Nghip H Ni, 1983
[8] NGUYN DUY TIN, NGUYN VIT PH
L Thuyt Xc Sut
NXB Gio Dc H Ni, 2000
[9] NGUYN H QUNH
Chui Thi Gian : Phn Tch V Nhn Dng
NXB Khoa Hc V K Thut H Ni, 2004
[10] TRN HNG THAO
Tch Phn Ngu Nhin V Phng Trnh Vi Phn Ngu NhinNXB Khoa Hc K Thut H Ni, 2000
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
76/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
77Lun vn thc s tonhc Trn ThVn Anh
TING ANH[1] A. J. CHORIN
Hermite Expansion In Monte Carlo Simulations
J. Comput Phys, 8 : 472 482, 1971
[2] BERNT OKSENDAL
Stochastic Differential Equation An Introduction With Application
6th edition, Springer, 2005
[3] DEBNATH. L AND MIKUSINSKI
Introduction To Hilbert Spaces With Application
Academic Press ,1990
[4] F. H. MALTZ AND D . L . HITZL
Variance Reduction In Monte Carls Computations Using Multi
Dimensional Hermite Polynimals.
J. Comput Phys, 32 : 345 376, 1979
[5] R . H. CAMERON
The Orthogonal Development Of Non Linear Functionals In Series Of
Fourier Hermite Functionals.Ann Of Math, 48 (1947), 385 392,
[6] R . H. CAMERON
Some Examples Of Fourier Wiener Transforms Of Analytic Functionals.
Duke Math. J. 12 (1945), 485 488
8/2/2019 Khai trin trc giao ca cc hm ngu nhin
77/77
ti Khai trin trc giao ca hm ngu nhin
[7] R . H . CAMERON AND W. T. MARTIN
Fourier Wiener Transforms Of Analytic Functionals
Duke Math. J. 12 (1945), 489 507
[8] SEUNG JUN CHANG AND HYUN SOO CHUNG
Generalized Fourier Wiener Function Space Transforms
J. Korean Math. Soc. 46 (2009), No 2, 327 345
[9] WUAN LUO
Wiener Chaos Expansion And Numerical Solutions Of Stochastic Partial
Differential Equations
Californial Institute Of Technology Pasadena , California Defended May
2, 2006