Kemoterapötikler...Sınıflandırma: 1. kuúaksefalosporinler: o Sefalotin, Sefazolin (kemiklere geçi iyi), Sefaleksin (oral kullanımauygun) 2. kuúaksefalosporinler: o Beta-laktamazlara

Kemoterapötikler

Dr. Öğr. Üyesi Soner METE

Kemoterapötiklere Giriş

• Kemoterapi, 19.'uncu yüzyılın sonundaPaul Ehrlich tarafından ortaya atılmış birdeyimdir.

• Konakçıya zarar vermeksizin hastalıketkeni bakteri, protozoa, virüs, parazit vb.enfeksiyon etmelerine toksik ya daöldürücü etki yapan kimyasal maddelerekemoterapötikler denir.

• Kemoterapötik ilaçlarla yapılan tedavikemoterapi olarak adlandırılır.

• Ayrıca kanser hastalığının tedavisindekullanılan ilaçlar ve ilaçlarla uygulanantedavi de aynı şekilde adlandırılır.


• 1928 yılında, AlexanderFleming tarafından bulunan“Penisilin” ilaç tedavisindeyeni bir dönem açmıştır.

• Staphylococcus aureuskültürlerinde çalışırken“Penicillum notatum” adıylabilinen küfün bulaştığıbölgelerde bakteriüremediğini gözlemlemiş vekültürden bu küfü izoleederek üretmiştir.

• Ürettiği küfün, insanda hastalık etkeni olanbirçok bakteriyi öldürebilen bir bileşik olduğunubulmuş ve “penisilin” adını vermiştir.

• İzole edilen penisilin, saf olmaması ve dayanıksızolması nedeniyle uzun süre kullanılamamıştır.


• Modern kemoterapi 1932'de Domagktarafından bir azo boyası olanProntosil'in Streptokok enfeksiyonlarınakarşı etkinliğinin gösterilmesiylebaşlamıştır.

• Daha sonra ise güçlü sülfonamidlerinklinik kullanımı başlamıştır.

• 1940 yılında Howard Florey ve ErnstChain, penisilini saf olarak izole etmiştirve bu bileşik özellikle 2. Dünya savaşısırasında tifo ve paratifo hariç hemenhemen bütün gram(+) enfeksiyonlardayaygın şekilde kullanılmıştır.

• Penisilinin bulunuşu antibakteriyelkemoterapötide antibiyotik çağınınaçılmasını sağlamıştır.

Ernst Chain

Howard Florey

Alexander Fleming


Kemoterapide ana ilke,

konakçıda hiç veya çok az toksiketki yapan bir kimyasal maddeile hastalık etkeni organizmaüzerinde yeteri kadar toksikveya letal etki oluşturmaktadır.


• Kemoterapide kullanılan ilaçlar, genelliklekullanıldığı patojen etkenin cinsine göresınıflara ayrılır.

Kemoterapötik ilaçlar

Antibakteriyel ilaçlar

Antihelmintik İlaçlar

Antimalaryal İlaçlar

Antiamibik İlaçlar

Antiriketziyal İlaçlar

Antiviral İlaçlar

Antineoplastik İlaçlar


• Antibakteriyel ilaçlar içinde önemli bir grup"Antibiyotikler" dir.

• Antibiyotikler;– bakteriler,

– funguslar ve aktinomisetler

gibi çeşitli mikroorganizma türleri tarafındansentez edilen ve diğer mikroorganizmalarıngelişmesini önleyen ya da onları öldürenkimyasal maddelerdir.


• Kemoterapötikler, terapötik dozlarıyla vücutsıvılarında oluşturdukları konsantrasyondamikroorganizmalar üzerindeki etki derecelerinegöre iki gruba ayrılırlar.

• Bakteriyostatik olanlar: Bunlar bakterihücrelerinin gelişme ve üremesini önlerler,bakteriyi doğrudan doğruya öldürmezler.Gelişme ve üremesi duran bakteriler vücudunsavunma mekanizmaları tarafından kolaylıklayok edilebilirler.

• Bakterisid olanlar: Bunlar, bakteri hücresinidolaysız olarak yok ederler.


• Gram (+) pozitif bakteriler; gram boyası ile mavimor renk alır. Kalın hücre duvarına sahiptir

• Gram (-) negatif bakteriler; gram boyası ile renkdeğişimi olmaz. Hücre zarı iki tabakadanoluşur. Dirençlidirler


• Antibakteriyel İlaçlar ayrıca kimyasal yapılarınave mikroorganizmalar üzerindeki etkilerine göreikiye ayrılırlar.

Antibakteriyel

İlaçlar

Bakterisid

İlaçlar

Penisilinler

Sefalosporinler

İmipenem

Aztreonam

Aminoglikozidler

Fluorokinolonlar

Vankomisin

Rifampin

Nitroimidazoller İlaçlar

Bakteriyostatik ilaçlar

TetrasiklinlerSülfonamidlerKloramfenikol

MakrolidlerLinkozamidler


• Antimikrobik ilaçların kantitatif göstergesiolarak,

– MİK ya da MIC: Bakteriyostatik etki gücününsıvı kültür ortamında yapılan duyarlık testleriile ölçülen minimum inhibitör konsantrasyondeğeridir,

• bu değer ne kadar küçükse ilacınbakteriyostatik etki gücü o kadar fazladır.

– MBK ya da MBC: Bakterisid etki gücününgöstergesi, minimum bakterisidkonsantrasyondur;

• bu değer sıvı kültür ortamında standartkoşullarda bakterilerin % 99.9'danfazlasını öldüren minimum ilaçkonsantrasyonudur.

Kemoterapötiklere Giriş Belirli bir kemoterapötiğe duyarlı olan mikroorganizma

türlerinin tümüne o ilacın antimikrobik spektrumu adıverilir.

Dar spektrumlu kemoterapötikler, yanlız bir veyabirkaç bakteri türüne etkilidir. Örneğin; izoniyazid(sadece mikobakteri suşları)

Geniş spektrumlu kemoterapötikler, fazla sayıdabakteri ve diğer mikroorganizma türlerine etkilidir.Örneğin; Tetrasiklinler gibi.

Genişletilmiş spektrumlu kemoterapötikler,antibiyotiğin Gram (+) bakterilere olduğu kadarönemli sayıda gram (-) bakterilere de etkili olmasıdır.Ampisilin gibi.


• Antibiyogramın saptanması;

– infeksiyon hastalıklarının tedavisindekullanılan kemoterapötiklerikullanmadan önce infeksiyon etkenibakterinin hangi kemoterapötiklerehangi konsantrasyonlarda etkiliolduğunun saptanması demektir.

Kemoterapötiklere Giriş: Antibakteriyel Kemoterapötiklerin Etki Mekanizmaları

Antibakteriyel ilaçlar, bakterileri başlıca beşmekanizma ile etkilerler :

1. Bakteri hücre duvarınnı sentezini inhibe etmek velitik(yıkıcı) enzimleri aktive etmek suretiyle etki:

Söz konusu mekanizma ile etki yapan ilaçlar esasolarak gelişmekte (bölünmekte) ve üremekte olanbakterileri öldürürler. Penisilinler ayrıca, bakteriçeperindeki otolizinleri aktive ederek sentezedilmiş hücre duvarını yok edebilirler (lizis).

Penisilinler Sefalosporinler Basitrasin Novobiosin

Vankomisin Aztreonam İmipenem


2. Sitoplazma membranıın permeabilitesini(geçirgenlik) artırmak suretiyle etki :

Deterjan özelliğine sahip (yüzeyde aktif)antibiyotikler ve bazı antiseptikler sitoplazmamembranının permeabilitesini arttırarak,sitoplazma içindeki, fonksiyonel önemi bulunannisbeten ufak moleküllü bileşiklerin (amino asidler,nükleotidler ve potasyum gibi) hücreden dışarısızmalarına neden olurlar ve böylece bakterisidetki oluştururlar. gelişmesini tamamlamışbakterileri de öldürürler.

Polimiksinler Gramisidin Nistatin Amfoterisin B


3. Bakteri ribozomlarında protein sentezini inhibeetmek suretiyle etki: bakteri ribozomlarınıetkileyerek orada mRNA'nın taşıdığı şifreye göreyapılan protein sentezini bozarlar ve genelliklegeniş spetrumludurlar. Çoğu bakteriyostatiktir,aminoglikozidler bakterisid etki yapabilir.

Sözkonusu ilaçlar genellikle memelihücrelerindeki ribozomları ve proteinsentezini bozmazlar.

Tetrasiklinler Kloramfenikol Aminoglikozidler Eritromisin

Oleandomisin Linkomisin


4. Genetik materyel içinde DNA sentezinin veyaDNA kontrolü altında yapılan mRNA sentezininbozulması ile oluşan etki: Bu gruptakilerin büyükbir kısmı memeli hücresinin çekirdeğini deetkilediklerinden sitotoksik ilaçlardır. Memelihücresi üzerinde fazla toksik olmayanfluorokinolonlar, metronidazol, rifamisinler venalidiksik asid antibakteriyel ilaç olarak kullanılırlar.Diğerleri ise antineoplastik ilaç olarak maligntümörlerin tedavisinde kullanılırlar.

Mitomisinler Aktinomisinler Daunorubisin Doksorubisin

Rifamisinler Nalidiksik asid Fluorokinolonlar Nitroimidazoller


5. Bakteride intermediyer metabolizmayı bozmaksuretiyle etki: Bunlar bakterinin metabolizmasıiçin gerekli bazı maddelerin sentezini önlerler.Bakteriler için antimetabolit niteliğinde olanmaddelerdir.

Sulfonamidler Sulfonlar Trimetoprim

PAS (Paraaminosalisilik asid) İzoniazid (INH) Etambutol


Bakteri hücre duvarınnı sentezini inhibe etmek ve litik

enzimleri aktive etmek suretiyle etki:

Penisilinler

Sefalosporinler

Basitrasin

Novobiosin

Vankomisin

Aztreonam

İmipenem

Sitoplazma membranıın

permeabilitesini artırmak suretiyle etki

:

Polimiksinler

Gramisidin

Nistatin

Amfoterisin B

Bakteri ribozomlarında protein sentezini inhibe etmek

suretiyle etki:

Tetrasiklinler

Kloramfenikol

Aminoglikozidler

Eritromisin

Oleandomisin

Linkomisin

Genetik materyeliçinde DNA sentezinin

veya DNA kontrolü altında yapılan mRNAsentezinin bozulması

ile oluşan etki:

Mitomisinler

Aktinomisinler

Daunorubisin

Doksorubisin

Rifamisinler

Nalidiksik asid

Fluorokinolonlar

Nitroimidazoller

Bakteride intermediyer

metabolizmayı bozmak suretiyle etki:

Sulfonamidler

Sulfonlar

Trimetoprim

PAS (Paraaminosalisilik

asid)

İzoniazid (INH)

Etambutol

Enfeksiyon Tedavisinin Farmakolojik Esasları

Rezistans (direnç) bakteri ve diğer mikroorganizmaların bir özelliği olup

genel anlamıyla onların kemoterapötik ilaç tarafındanetkilenmemesi demektir.

Doğal rezistans: Bazı bakteri türleri, belirli birkemoterapötik ilaca doğal olarak rezistandırlar yani o ilaçtarafından hiç etkilenmezler.

Kazanılmış rezistans: Burada bakteri popülasyonununkemoterapötik ilaç ile ilk temasa gelişinde (başlangıçta),ilaç bakteriler üzerinde etkilidir; ancak temas süresiboyunca veya yinelenen temaslar sırasında bakteripopülasyonunda ilacın antibakteriyel etkisine karşırezistans gelişir.

Çapraz rezistans: Bir kemoterapötik çeşidine karşıduyarlığını kaybeden bakteri türü, buna yakın kimyasalyapıda olan veya farklı yapıda fakat benzer etkimekanizmasına sahip bulunan diğer bir kemoterapötiğede rezistans kazanabilir.

Rezistansın fenotipik mekanizmaları

๔ Esas olarak, dış duvardaki porus (boşluklu) yapısınınbozulması sonucu bakterinin ilaca permeabilitesininazalması.

๔ İlacı yıkan enzim salgılanmaya başlanması (penisilinleri vesefalosporinleri yıkan beta-laktamazlar gibi).

๔ İlaca duyarsız (dayanıklı) yeni bir enzim türü sentezi.

๔ İlacın hücre içinde modifikasyonu sonucu etkinliğininazaltılması (aminoglikozidler bakteride çeşitli enzimlertarafından bu şekilde inaktif hale getirilirler).

๔ Rezistan bakteri türünde antibakteriyel ilacın ortamdanalınmasının azalması.

๔ Rezistan bakteride ilacın hücre içindeki etki yerinebağlanmasının azalması (aminoglikozidlerin ribozomun 30S alt - birimine bağlanmasının azalması gibi).


Bakterilerin rezistans kazanması olasılığını azaltmak içinkemoterapötik ilaçları kullanırken aşağıdaki noktalaradikkat etmek gerekir:

• Eğer enfeksiyon etkeni bakteri duyarlı ise veya duyarlıolduğuna inanılıyorsa ilaç kullanılmalıdır.

• İlaç yeterli dozda ve mümkün olduğu kadar kısa bir süreuygulanmalıdır.

• Birinci koşulun yerine getirilmesi amacıyla, olanak bulunanyerlerde ilaç uygulamadan önce hastalardan izole edilenbakteri ile duyarlık testleri yapılarak bu testlerin sonucunagöre, kullanılacak ilaç saptanmalıdır.

• Aynı amaçla, bölgedeki çeşitli bakterilerde rezistansprevalansı iyi bilinmelidir.


Bakterilerin rezistans kazanması olasılığını azaltmakiçin kemoterapötik ilaçları kullanırken aşağıdakinoktalara dikkat etmek gerekir:

• Kemoterapötik ilaçların yoğun olarak kullanıldığı verezistans oluşmasında katkısı fazla bulunan yerler olanhastahanelerde kemoterapötik ilaç kullanılması belirliesaslara bağlanmalı (özel deyimiyle antibiyotikpolitikası oluşturulmalı) ve bu konuda bir yönergeyapılarak titiz bir şekilde uygulanmalıdır.

• Mümkün olduğu kadar dar spektrumlu kemoterapötiklerkullanılmalıdır.

• Salmonella ve Shigella türleri gibi bazı bakteriler insanakısmen hayvanlarıdan geçtiğinden kemoterapötiklerinhayvanlarda kullanılması da kısıtlanmalıdır.


Kematerapötik ilaçların seçimi ve klinik etkinlikleri ile ilgilikavramlar

Enfeksiyon hastalıklarının tedavisinde kemoterapötik ilaçseçimi olanak bulunan durumlarda patojen etkeninizolasyonu ve duyarlık testlerinin uygulanması suretiyleyapılır. Antimikrobik duyarlık testleri sonucundabakterinin antibiyogramı saptanmış olur. Başlıca üç invitro duyarlık testi yöntemi vardır.

I. Disk difüzyon yöntemi

II. Agar dilüsyon yöntemi (katı ortamda dilüsyon)

III. Buyonda dilüsyon yöntemi (sıvı ortamda dilüsyon)

Bakterinin beta-laktamaz üretip üretmediğinin in vitro basityöntemlerle belirlenmesi de ilaç seçimine yardım edebilir.


Dozlam ve tedavi süresi:

Seçilen antimikrobik ilaçın hastada istenilensonucu sağlaması için; yeterli dozda,

uygun aralarla ve

yeterli süre verilmesi gerekir.

Enfeksiyon hastalıklarında antimikrobik ilaçkural olarak ateş düştükten sonra üç gün dahaverilmelidir. Geç ve sık nüks yapan bazıhastalıklar (tüberküloz, tifo, bruselloz gibi) bukuralın dışında kalır. Bunlarda ilaç tedavisinin,ateş düşüp klinik düzelme olduktan sonra birveya birkaç hafta veya tüberkülozda olduğugibi aylarca devam etmesi gerekebilir.


Kemoterapötiklerin profilaksi amacıylakullanılması (kemoprofilaksi):

Kemoterapötikleri kısa veya uzun birsüre kullanarak belirlienfeksiyonların önlenmesi, bakterilerde rezistans gelişmeve ileride enfeksiyon oluştuğunda çaresiz kalabilmepahasına yapılan bir uygulamadır. Başlıca üçkemoprofilaksi yaklaşımı vardır:

En sık başvurulan profilaksi yaklaşımı sağlam kişileri, maruzkaldıkları veya kalacakları enfeksiyon etkenlerinden korumakve bu etkenlerin vücuda yerleşmelerini önlemek amacıylayapılanıdır (örneğin sıtmaya karşı).

Diğer bir kemoprofilaksi yaklaşımı, başka bir hastalığı(örneğin kalp kapakçık bozukluğu) olan kişilerde sekonderbakteriyel enfeksiyon gelişmesini önlemek amacıylayapılanıdır.

Cerrahi girişimlerle ilgili kemoprofliaksi: Belirli bazıgirişimlerden hemen önce veya girişim sırasında daha sonragelişme potansiyeli olan postoperatif enfeksiyonları önlemekiçin kemoprofilaksiye başvurulabilir.


Kemoterapötiklerin Önemli Yan Etkileri

İlaç Alerjisi: Penisilinler ve sülfonamidler en sık allerjik reaksiyonaneden olan kemoterapötiklerdir. Ciltte basit bir döküntüden öldürücüanafilaktik şoka kadar, değişen şiddette reaksiyon oluşabilir.

Nörolojik belirtiler: Streptomisin v.b. aminoglikozid türevi ilaçlar 8. kafasinirleri ile ilgili olan denge ve işitme fonksiyonlarını bozarlar.

Psişik bozukluklar: Sikloserin ve izoniazid gibi ilaçlar, psikotikreaksiyonlara neden olabilirler.

Gastro-intestinal sistemde bozukluk: Tetrasiklinler, sülfonamidler,selfolosporinler, ampisilin,mizoniazid, kloramfenikol, PAS gibi ilaçlarsindirim kanalı mukozasını tahriş ederek bulantı, kusma ve diyareyesebep olabilirler.

Barsak florasının bozulması ve süperinfeksiyon (Suprainfeksiyon):Tetrasiklin ve ampisilin gibi geniş spektrumlu antibiyotikler, barsakflorasında bulunan bazı patojen olmayan mikroorganizmaları yokederek, çeşitli patojen bakterilerin çoğalması sonucu barsakinfeksiyonlarına ve başka infeksiyonlara neden olabilirler.


Kemoterapötiklerin Önemli Yan Etkileri

Böbrek zedelenmesi: Bazı aminoglikozidler,polipeptidler, sulfonamidler önemli derecedeböbreklerden itrah edilirler. Böbrek fonksiyonu bozukolan hastalarda bu tip ilaçlar kullanılmamalıdır.

Karaciğer zedelenmesi: Eritromisin türevleri ve izoniazidgibi ilaçlar hepatotoksik etki yapabilirler.

Kemik iliği depresyonu: En fazla kloramfenikol alanlardagörülür

Teratojenik etki potansiyeli: Tetrasiklinler, kloramfenikol,aminoglikozidler, eritromisinestolat, fluorokinolonlargebeler tarafından kullanılmamalıdır. Teratojenik etkioluşturabilirler. Ancak penisilinler, sefalosporinler,makrolidler (eritromisin estolat hariç), aztreonam gebeleraçısından pek fazla sakıncalı değildir.


• Penisilinin antibakteriyel etkinliği ilk defa 1929 da A.Fleming tarafından Penicillium notatum adlı birmantarda bulunmuştur.

• Penisilin G (benzilpenisilin) ve penisilin V(fenoksimetilpenisilin) klinikte en fazla kullanılandoğal penisilinlerdir.

• Bütün penisilinlerde temel yapı 6-APA (6-Aminopenisilanik asiddir). 6-APA bir tiazolidinhalkası ve buna bağlı dörtlü bir beta-laktamhalkasından oluşur.

• Penisilinler bakteri hücre duvarının sentezini inhibeetmek suretiyle antibakteriyel etki yaparlar. Büyümeve üremesi hızlı olan bakteri popülasyonu üzerindedaha kuvvetli bir bakterisid etki gösterirler.

Beta Laktam Antibiyotikler:

Penisilinler

• Penisilinaza (β-laktamazlar) ve Aside Duyarlı,Kısa Etki Süreli Penisilinler

Penisilin G (Benzyl penicilline) bu gruptadır.

Çeşitli gram + ve -

Oral yolla kullanılmazlar.

Antipen

Kristalize penicillin G

Kristalize Potassium Penicillin G

Kristapen

PenisilinlerPenisilin Türleri

• Aside Dayanıklı Penisilinler

Oral kullanılabilirler, mide asidine dayanıklı.

Penisilin V (Fenoksimetilpenisilin) Bazı anaerob bakterilere karşı etkili-oral enfeksiyonda

etkili

Fenetisilin ve propisilin de oral yoldankullanılan penisilinlerdir.


• Penisilinaza Dayanıklı Penisilinler

Bazı stafilokok suşları β-laktamazlar veyapenisilinazlar denilen enzimleri salgılayarakpenisilin çekirdeğini yıkarlar.

Yarı sentetik olarak hazırlanan bu gruptakipenisilinler penisilinaza dayanıklıdırlar.

Metisilin Toksitite nedeniyle nadir kullanım

Dirençli bakteriler (MRSA) hastane enfeksiyonunaneden olurlar

Nafsilin

İzoksazolil Penisilinler– Oksasilin

– Kloksasilin

– Dikloksasilin

– Flukloksasilin


• Depo Penisilinler

Suda süspansiyon halinde olduğundan i.v yollakullanılmaz. İ.m. Enjeksiyon, yavaş absorbe.

Prokain-penisilin G– Penisilin G nin prokain ile ester şeklinde bağlanması.

Takviyeli prokain-penisilin G– İçerisinde 1/4-1/5 oranında serbest penisilin G içeren

Benzatin-penisilin G– İki molekül penisilin G bir molekül benzatin ile amid

şeklinde bağlanmıştır.


• Genişletilmiş Spektrumlu Penisilinler

Ampisilin

Kronik bronşit, E.coli'ye bağlı idrar yollarıenfeksiyonu, Shigella ve Salmonellaenfeksiyonları ve otitis media tedavisindeçok kullanılan bir ilaçtır.

Amoksisilin

Penisilin G’ye benzer ve gram (-) bakterilereetkileri daha güçlüdür

Hetasilin

Pivampisilin

Bakampisilin (Penbak)


• Geniş Spektrumlu Penisilinler

Spektrumları geniş, pek çok gram (-)’e etkili

Bazı idrar yolları enfeksiyonlarında daha etkilibulunmuştur.

Karbenisilin

– Trombositlerin etkinliğini azaltarakkanamaya neden olabilir.

– Aminoglikozid (streptomisin gibi)antibiyotikler ile i.v. infüzyon sırasında aynışişe içinde karıştırılmamalıdır, birbirleriniinaktive ederler.

Tikarsilin– Teratojeniktir, gebelerde kullanılmamalıdır.

Mezlosilin, Azlosilin, Piperasilin (en poten)


• Beta-laktamaz İnhibitörleri ile KombinePenisilinler

Beta-laktamaz enzimlerini irreversibl olarakinhibe eden klavulanik asid ve sulbaktam bazıpenisilinlerle kombine edilirler.

Etki gücü artırılmış, rezistans önlenmiş

Klavulanik asid + amoksisilin (Augmentin)

Sulbaktam + ampisilin (Alfasid, Duocid)

Klavulanik asid + Tikarsilin

Penisilinler

• Alerjik reaksiyonlar dışında penisilinler,antibiyotikler içinde en az toksik olan ilaçlardır.

Alerjik Etki Bütün penisilin türleri allerjen

Bir penisilin türüne karşı duyarlı olan bir hasta, diğerpenisilin türlerine de duyarlı .

Ürtiker, diğer cilt döküntüleri ve anjiyonörotik ödem.

Enjeksiyondan önce alınması gereken önlemler Adrenalin, hidrokortizon ve antihistaminik ampulleri

enjektöre çekilmiş halde hazırlanacak

Enjeksiyon kolun aşağı kısmına Alerjik reaksiyon görüldüğü taktirde 0.5-1 mg adrenalin s.k.

veya i.v. (çok yavaş) ve i.v. glukokortikoid verilir.

Yalın Toksik Etki Geniş spektrumlu penisilinler, uzun sürede

süperenfeksiyon

PenisilinlerYan Etkiler

Penisilinler gibi bakteri hücre duvarının sentezini bozarakbakterisid etki yaparlar.

Antibakteriyel spektrumları bakımından penisilinlere benzerler.

Sınıflandırma:

1. kuşak sefalosporinler:

o Sefalotin, Sefazolin (kemiklere geçiş iyi), Sefaleksin (oralkullanıma uygun)


o Beta-laktamazlara biraz daha dayanıklı.

o Sefaklor (otitis media ve üst solunum), Sefuroksim (Kanbeyin engelini aşar ) Sefoksitin (En potent)


o Sefotaksim (gram(-) bakterilere)(SSS geçiş iyi)

o Seftriakson (Parenteral)(kemiklere geçişi iyi)(yarılanma ömrüen uzun)(KBY hastalarında tercih-safradan atılım)

o Penisilinaz salgılayan bakterilerin yol açtığı enfeksiyonlardave menenjitte


Sefepim

Hastane enfeksiyonları, immün yetmezlik ve yüksekrezistanslı gram (-) bakterilerin yol açtığı enfeksiyonlar


Sefalosporinler

Sefalosporinler- Sınıflandırma

Sefalosporinler- SınıflandırmaSefalosporinler, Parenteral kullanılanlar ve/veya oral kullanılanlar olmak üzere de ikiye ayrılırlar.

Sefradin ve Sefuroksim

Parenteral

Sefazolin Sefalotin

Sefaloridin Sefamandol

Seftriakson Seftizoksim

Sefoksitin Sefapirin

Sefonisid

Oral

Sefaleksin Sefaklor

Sefaloglisin Sefadroksil

• Alerjik belirtiler:

Sıklıkla cilt döküntüleri görülür. Anaflaksi reaksiyonunadirdir.

• Lokal tahriş:

Ağız yolundan alınan sefalosporinler mide tahrişinebağlı olarak bulantı ve kusma yapabilirler.

Kas içine enjekte edilenler ağrıya neden olurlar;

i.v. Enjeksiyon flebit ve tromboflebit

• Hematolojik bozukluklar:

Nadir olarak granülositopeni, trombositopeni veanemi bildirilmiştir.

• Süperinfeksiyon:

Diğer geniş spektrumlu antibiyotiklerde olduğu gibisüperinfeksiyona neden olabilirler.

• Nefrotoksik etki:

Sefaloridinin nefrotoksik etkisinin olduğu bildirilmiştir

SefalosporinlerYan Etkiler

Karbapenemler

İmipenem (Tienam), Moropenem başlıca ilaçlarıdır.

Penisilin ve sefalosporinler gibi beta-laktam türevi birsentetik antibiyotiktir.

Antibakteriyel spektrumu en geniş beta-laktamantibiyotiktir.

Mide-barsak kanalından absorbe edilmez. i.v. Uygulanır

Böbrekten itrah edilir ve potansiyel nefrotoksiktir

Monobaktamlar

Aztreonam, monobaktam grubu bir ilaçtır. i.v. ve i.m.uygulanır

Dar spektrumludur. Gram (+) ve anaeroblarda etkisiz

Gram-negatif bakterilerin ürettiği beta-laktamazlarınçoğuna karşı ileri derecede dayanıklıdır

Penisilin alerjisi olanlarda penisilin ve aminoglikozidlerinyerine kullanılabilir.

Gastrointestinal sisteme ait yan etkiler görülebilir. KBYhastalarında böbrekte birikebilir.


Vankomisin Bakteri hücre duvarının sentezini bozarak etki gösterir.

Midebarsak kanalından absorbe edilmez, sadece parenteralolarak kullanılır

Seröz boşluklara ve menenjit durumunda BOS içine iyi nüfuzeder

Penisilin G‟ye dirençli streptekok enfeksiyonlarında ve stafilakokenfeksiyonlarında kullanılır.

Yan etkileri

Ototoksik etkilidir. Yüksek dozlarında kalıcı duyma kaybıoluşturur.

Nefrotoksik etkisi vardır. KBY hastalarında dozayarlanmalıdır

Aşırı duyarlılık reaksiyonlarına neden olabilir.

Enjeksiyon uygulanan vende tromboflebit gelişimi yan etkileriarasındadır.

Basitrasin Bakteri hücre duvarının sentezini bozarak etki gösterir.

Gram (+) bakterilerin çoğuna etkilidir. Nefrotoksik etkisindendolayı topikal olarak kullanılmaktadır

Diğer Beta Laktam Antibiyotikler:

Moleküllerinde makrosiklik (12-14 atomlu) lakton halkasıiçeren antibiyotiklerdir.

Bu ilaçlar; Eritromisin, roksitromisin, klaritromisin, azitromisin,

troleandomisin ve spiramisindir.

Bakteri ribozomlarında 50 S alt birimlerine bağlanarakprotein sentezini inhibe eder.

Eritromisin ve diğer makrolidlerin bağlandığı yerin yanınakloramfenikol ve linkozamidler bağlanır. Etki yerleribinişik olduğu için bu üç antibiyotik türü birbirlerininantibakteriyel etkisini önlerler; birliktekullanılmamalıdırlar.

Makrolidler

Eritromisin

Penisilin G ye rezistan olan S.aureus dahil, gram (+)organizmalara etkilidir.

Eritromisin ve türevlerinin en yaygın kullanılış alanı, cilt,yumuşak dokular, ağız ve solunum yollarında gram-pozitif bakterilerin yaptığı hafif veya orta derecedekienfeksiyonlardır.

Lejyoner hastalığında, difteri, şarbon, gazlı gangren vetetanusda da etkilidirler.

Oral kullanılan eritromisin, aside dayanıksız olduğundanfilm kaplı veya barsak kaplamalı tabletler halindehazırlanmıştır

Yan etkileri

En önemli yan etkisi kolestatik hepatittir.

Bulantı, kusma, daire,

Süperenfeksiyon,

Yüksek dozda sağırlık gibi.

Makrolidler

Antibakteriyel spekturmları ve etki mekanizmalarımakrolidlerinkine yakından benzer

Dar spektrumludur

Bakterilerin 50 S ribozomal alt-birimlerine bağlanarakprotein sentezini inhibe ederler

Dokulara ve vücut sıvılarına iyi nüfuz ederler. Kemikdokusuna da iyi nüfuz ettiklerinden septik artrit,osteomyelit, sinüzit ve mastoiditte yararlı olurlar.

Linkomisin, Klindamisin bu grupta bulunan önemliilaçlardır. Linkozamidler hafif alerjik reaksiyonlar yapabilirler, karaciğer

fonksiyonunu bozabilirler.

Makrolidler, Linkozamidler ve/veya Kloramfenikolkombine olarak kullanılmamalıdır. Etki yerlerini binişikolduğundan Antagonistik etkileşirler.

Linkozamidler

Bakteri ribozomlarının 50 S alt-birimine bağlanarak proteinsentezini inhibe ederek etki gösterir.

Kloramfenikol ve Tiamfenikol bu grupta bulunan iki ilaçtır.

4 önemli üstün özelliği nedeniyle birçok antibiyotiğe tercihedilir.

Geniş spektrumludur,

İstenmeyen etki insidensi düşüktür,

Vücutta dağılımı iyidir,

Fiyatı düşüktür.

Kloramfenikol kemik iliğini deprese ederek aplastik anemi,lökosit ve trombosit sayısında azalmaya yol açar. Ciddiyan etkisi ve bazı bakterilere direnç geliştirdiğindengünümüzde önemini yitirmiştir.

Amfenikoller

Kimyasal yapılarında dört halka bulunan, en genişspektrumlu antibiyotiklerdir

Bakteri ribozomlarında 50 S alt birimine bağlanarakprotein sentezini inhibe ederler,

Bakteriyostatik ilaçlardır.

Özellikle kalsiyumdan zengin sütlü yiyecekler, iki ve üçdeğerli metal bileşikleri (Ca, Fe, Zn, Al, Mg) tetrasiklinlerleşelat yapar ve onları çöktürerek inaktive ederler.

Tetrasiklinler

Tetrasiklinler

Doğal

Tetrasiklin

Oksitetrasiklin

Klortetrasiklin

Demetilklortetrasiklin

Sentetik

Metasiklin

Minosiklin

Doksisiklin

Bütün tetrasiklinler kemik dokusuna ve malign tümördokusuna geçer.

Aşağıdaki endikasyonlarda 1. derecede tercih edilirler.

Kolera, Renfo granuloma inguinale, boreliozis.

Rifetsiya infeksiyonları

Trahom, konjonktivit, pelvis içi organlarının iltihapları.

Veba, brusella.

Önemli Yan Etkileri Dişlerde ve kemiklerde renk bozukluğu oluştururlar.

Gebelik sırasında kullanıldıkları zaman fötusunkemiklerinde ve süt dişlerinde bozukluklara yol açarlar.

Hepatotoksik etki

Gastro-intestinal kanalın tahrişine bağlı reaksionlar,süperinfeksiyon.

Böbrek zedelenmesi oluşturabilirler.

Tetrasiklinler

Bakteri ribozomlarının protein sentezini inhibe ederler vemRNA'nın taşıdığı genetik kodun yanlış okunmasınaneden olur.

Dar spektrumludurlar

Bakterisid etki gösterirler

En az lipofilik antibiyotiklerdir

Mide barsak kanalından çok az absorbe edildiklerindenparenteral veya lokal kullanılırlar

Terapötik indeksleri küçüktür.

Bu gruptaki antibiyotikler doğal veya yarı sentetikmaddeler olan streptomisin, gentamisin, tobramisin,amikasin, neomisin, ve netilmisindir

Önemli toksik etkileri ise aşağıdaki gibi sıralanabilir; Nefrotoksik etki: Böbrek yetmezliği olanlarda belirgindir.

Ototoksik Etki: İç kulaktaki denge ve işitme organları üzerineirreversibl (kalıcı) toksik etki gösterebilirler.

Nöromüsküler bloke edici etki.

Aminoglikozidler

Bakteri sitoplazması içine girerler ve DNA jiraz enziminiinhibe ederek etki gösterirler. DNA'nın sentez vereplikasyonunu bozarlar.

Geniş spektrumlu bakterisid etkili ilaçlardır

Al, Mg, Fe veya Zn içeren gıdalarla alımı emilimiyavaşlatır.

Fluorokinolonlara duyarlı bakterilerin yaptığı idrar yolu,

gastro intestinal sistem infeksiyonları,

solunum yolları,

intraabdominal,

safra yolu,

cilt, göz,

kulak,

burun,

boğaz infeksiyonları ve

bakteremilerin tedavisinde kullanılırlar

Sıklıkla kullanılan Florokinolanlar Siprofloksasin (enpotent, i.v veya oral), Ofloksasin, Norfloksasin veEnoksasin’dir.

Florokinolanlar

Bakteri hücresinde DNA kontrolu altında yapılan RNAsentezini inhibe ederek etki gösterir

Tüberküloz tedavisinde ikinci derecede önemli ilaçtır(Birinci ilaç izoniaziddir)

Rezistans gelişmesi hızlı olduğundan minörinfeksiyonlarda kullanılmamalıdır.

Önemli yan tesiri hepatotoksisitesidir. Bu nedenlekullanımı sırasında karaciğer fonksiyon testleriizlenmelidir

Rifampin

Mikobakterinin en dış kılıfına mikolik asidin (boyamaözelliği) katılmasını engeller

Tüberküloz tedavisinde en güçlü olanıdır fakat tekbaşına kullanılmaz)

Çoğalan bakterilere bakterisid, istirah halindekilere debakteriyostatik etkilidir

Hücre içindeki bakterilere karşı etkilidir.

Oral yolla emilim iyi, karbonhidratla veya Al içerenilaçlarla alındığında emilim azalır.

İzoniyazid

Anaerobik bakterilere etkilidirler

Bu grupta bulunan metronidazol, ornidazol ve tinidazol’dur

Anaerop bakteriler, vücutta ağız, farinks, sinuslar, kolon,vagina ve ciltteki mikrofloranın önemli bir öğesini teşkilederler.

DNA sentezini inhibe ederek çabuk başlayan güçlü birbakterisid etki yaparlar

yan etkileri Sindirim sistemine ait yan etkiler (bulantı, kusma vb.),

Enjeksiyon yerinde tromboflebit (İV uygulamada),

Yüksek dozda uzun süre kullanıldıklarında periferik nöropati (uçbölgelerde duyu kaybı), ensefalapati (beyinde dejeneratifdeğişikliklerin görüldüğü tablo) ve kemik iliği depresyonu görülebilir.

Nitroimidazoller

Bakteriler üreme ve gelişmeleri için paraaminobenzoikaside (PABA) ihtiyaç duyar. Sulfonamidler yapı olarakPABA‟ya benzediklerinden bakteriler tarafından alınırfakat kullanılamaz .

Bakteriostatik kemoterapötiklerdir.

Sulfonamidlerin antimikrobik spektrumları geniştir

Sülfonamidler

Antiviral kemoterapi, antibakteriyel kemoterapiye göredaha ağır gelişmiştir.

Kısıtlı sayıda bazı virüs türlerine etkin ilaçlarbulunmaktadır.

Bunun nedenleri: Virüsler, büyük ölçüde konakçıhücresine bağımlıdırlar

Etkili ilacın selektif etki yerine ulaşması için hücre içinegirmesi gerekir

Virüsü etkileyen ilaç konakçı hücreye de zarar verir

Virüsler insanda 3 tip infeksiyon oluştururlar Litik Tip İnfeksiyon: DNA ve RNA virüslerinin çoğu hücre

içinde yeni virüs tanecikleri oluşturur ve hücreyi patlatırlar.Örneğin;kızamık, nezle.

Persistent (Süregelen) Tip İnfeksiyon: Virüs çoğalması yavaşolur. Yavaş çoğalan virüsler hücre dışına salıverilir. Örneğin;kronik hepatit B ve AIDS.

Latent Tip İnfeksiyon: Virüs, vücutta hücre içindeçoğalmadan kalır. Teşhisi zordur.

Anti-Viral İlaçlar

Antiviral ilaçlar etkenlerine göre

Anti-Viral İlaçlar

Bu gruptaki ilaçlar, cilt ve mukozalardaki lokal mantarinfeksiyonları ve sistemik mantar infeksiyonlarındakullanılırlar.

Antibakteriyel ilaçlardan daha toksik ilaçlardır.

Anti Fungal İlaçlar

Antifungal İlaçlar

Amfoterisin B

Griseofulvin

Nistatin

Pimarisin

Ketokonazol

Mikonazol nitrat

Klotrimazol

Potasayum iyodür

Buklozamid

Undesilanik asid

Flusitozin

Antifungal İlaçların Önemli Toksik Etkileri

Nefrotoksik etki: Özellikle amfoterisin B, uzun sürekullanıldığı zaman oluşur.

Hepatit : Ketokonazol kullanımı sırasında ortayaçıkabilir.

Flebit : Amfoterisin B, mikonazol nitrat gibi ilaçların i.v.kullanımı sırasında oluşabilir.

Gastro-intestinal sistem tahrişine bağlı reaksiyonlarsistemik kullanılan bütün antifungal ilaçlarla görülür.

Hematolojik bozukluklar oluşturabilirler.

Anti Fungal İlaçlar

Kaynaklar:

• Rasyonel Tedavi Yönünden Tıbbi Farmakoloji. Prof. Dr. S. Oğuz KAYAALP. 8. Baskı,

Hacettepe-TAŞ, 1998, Ankara (2 Cilt)

• T.C. Milli Eğitim Bakanlığı. Acil sağlık hizmetleri. Kemoterapötikler.pdf.2011,Ankara

• Anadolu Üniversitesi ders notları. Kemoterapötikler.pdf.

Documents

Kemoterapötikler...Sınıflandırma: 1. kuúaksefalosporinler: o Sefalotin, Sefazolin (kemiklere geçi iyi), Sefaleksin (oral kullanımauygun) 2. kuúaksefalosporinler: o Beta-laktamazlara