Tabela e permbajtjes

1Kemioterapia antimikrobike52Klasifikimi n familje i antibiotikve143Rezistenca antibiotike384Studim i fenomenit t prdorimit t antibiotikve n qytetin e Durrsit495Konkluzione56

Hyrje

Praktikisht do person n jetn e tij ka prdorur t paktn nj her antibiotik dhe prdorimi jo korrekt i tyre sht shum i rndsishm pr shndetin publik. N fakt prdorimi i tyre sht i lidhur ngusht me shfaqjen e rezistencs bakteriale.Pr kt arsye n 8 Qershor 1999, Kshilli i Europs, propozoi nj zgjidhje prsa i prket rezistencs bakteriale t titulluar Nj strategji kundr krcnimit mikrobik[footnoteRef:1]. N kt botim zyrtar theksohet se rezistenca antibiotike prbn nj problem madhor pr shndetin publik pasi sjell rritje t vdekshmris si rezultat i smundjeve t transmetueshme si dhe ulje t cilsis s jetess, por edhe kosto financiare shtes pr sistemin shndetwsor. [1: Gazeta zyrtare e Komunitetit Euripian: 13/07/1999 C195/1, C195/2,C195/3]

Prpara se t zgjedh nj antibiotik, mjeku duhet t konsideroj dy faktor:1. pacientin 2. eciologjin e vrejtur ose t mundshme t smundjes.

Prsa i prket pacientit duhet t vlersohet:a) prezenca e alergjive, b) funksionaliteti hepatik dhe ai renal, c) mundsia e marrjes s mjekimit nga goja, d) graviteti i smundjes, e) rraca, mosha, f) n rastin e grave, shtatzania, ushqyerja me gji ose nse sht prdoruese e kontraceptivve oral.Nj gjykim racional n zgjedhjen e antibiotikut sht shum i rndsishm pr t kuruar n mnyr korrekte dhe totale infeksionin. Argumenti i cili do t trajtohet n kt tem diplome, ka marr zanafill si shkak i abuzimit me antibiotik, nga ana e popullats n prgjithsi, por jo vetm. Shum farmacist dhe mjek prshkruajn ose japin antibiotik pa respektuar rregullat e prshkrimit. Duke par situaten n Shqipri,u krye nj studim, me an t nj pyetsori drejtuar popullats (rrethi i Durrsit), pr t par situatn reale t prdorimit, prshkrimit dhe efektet ansore t vrejtura nga pacientt.

1. Kemioterapia antimikrobike

Prgjithsime

Me termin antibiotik prkufizohen substanca t prodhuara nga baktere ose krpudha n gjendje t inhibojn rritjen e mikrorganizmave t tjer. Termi antibiotik sht prdorur pr her t par n vitin 1942 nga Selman Waksman. Duke qen se n momentin aktual shum molekula prodhohen n rrug sintetike ose gjysm sintetike sht e preferuar t prdoret termi Kemioantibiotik. Ajo far duhet ta karakterizoj nj antibiotik sht toksiciteti selektiv, pra aftsia e antibiotikut pr t qen toksik ekskluzivisht kundrejt mikroorganizmave dhe jo kundrejt qelizave eukariote. Dizinfektuesit nuk prezantojn nj toksicitet selektiv, pr kt arsye, nuk duhen t prdoren n trajtimin sistemik t smundjeve infektive.

Antibiotikt toksicitetin e tyre selektiv ja detyrojn:

1. Mungess n qelizat eukariote t siteve te veant t cilat prbjn edhe targetin e aksionit t antibiotikve (p.sh. muri qelizor)2. Aftsis t penetrimit t barit n qelizn eukariote dhe prokariote (p.sh. tetraciklinat)3. Prirje e ndyshme e barit pr struktura t njjta funksionalisht, por jo strukturalisht (p.sh. antibiotikt t cilt bllokojn sintezn proteinike, pr shkak t strukturs t ndryshme t ribozomit prokariot).

Duke qen se kjo tem diplome sht fokusuar n studimin e fenomenit t abuzimit n popullat si rezultat i prshkrimit, marrjes dhe efekteve ansore nga antibiotikt, duhet t theksohet q: Antibiotikt antibakterial nuk kan aktivitet kundrejt viruseve pr shkak t mungess n kta t fundit, t nj siti specifik i cili mund t shpreh nj efekt toksik specifik dhe pr kt arsye nuk duhet t trajtohen smundjet virale me nj terapi antibiotike. Megjithat, antibiotikt mund t jen t nevojshm pr t kontrolluar infeksionet bakteriale dytsore (p.sh. nj gengivit ulcero-nekrotike dytsor i infeksionit nga herpes simplex).

Strategjia terapeutike

Prpara se t zgjedh nj antibiotik, mjeku duhet t konsideroj dy faktor:1. pacientin dhe 2. eciologjine e verejtur ose te mundeshme te semundjes. Pr pacientit duhet t vlersohet: prezenca e alergjive, funksionaliteti hepatik dhe ai renal, mundsia e marrjes s mjekimit nga goja, graviteti i smundjes, rraca, mosha, shtatzania, ushqyerja me gji, etj. Agjenti eciologjik, i gjetur ose i dyshuar, dhe ndjeshmeria e tij kundrejt antibiotikut, bashk me faktor t tjer t prmendur m sipr, do t vendos pr prdorimin e nj ose m shum medikamenteve. Zgjedhja do t jet e drejtuar nga :1. spektri i aksionit,2. karakteristikat farmakologjike dhe 3. efektet ansore, te padshiruara. Po sjellim nj shembull racional t zgjedhjes s nj antibiotiku pr trajtimin e nj infeksioni t rrugve urinare n nj grua me t vjella dhe n fillimin e shtatzanis. Mikrorganizmi i izoluar sht rezistent karshi ampicilins por duket i ndjeshm kundrejt nitrofurantoins (i cili njihet pr shkaktimin e nauseas), gentamicina ( e marr vetm n rrug parenterale dhe sht pr tu evituar n shtatzani), tetraciklina (shkakton sindromn e diskromis n dhmb) si dhe cefalexims. Antibiotikt m t sigurt n shtatzani jan penicilinat dhe cefalosporinat; kshtu q pacientit ti prshkruhet, n shtatzani, cefalexima.Principet e prshkrimit t cilat udhheqin seleksionimin e nj antibiotiku, duhet t ken parasysh variablat e ndryshme, midis t cilave alternimet e funksionalitetit renal dhe hepatik, prezenca e rezistencs bakteriale si dhe informacionet mbi efektet e padshiruara. Kohzgjatja e terapis, pozologjia dhe rruga e marrjes varen nga tipi, zona e infektimit si dhe nga prgjigjia e terapis. N personat imunodepres, n veanti n rastin e neutropenis s rnd, antibiotikt baktericide preferohen karshi atyre bakteriostatik.N figurn e mposhtme ilustrohet strategjia terapeutike e cila duhet t ndiqet pr fillimin e nj kure t prshtatshme.

Figura 1

Politika e prdorimit t antibiotikveShum spitale limitohen n zgjedhjen e antibiotikve t cilt mund t prdoren pr t patur, n varsi t kostos, nj mbulim t prshtatshm antibakterial dhe reduktim t specieve bakteriale rezistent kundrejt antibiotikve. Zakonisht kshillohen prdorimi i nj game t caktuar medikamentesh pr prdorim xhenerik, duke rezervuar alternativa te tjera n zgjedhjen e antibiotikve n baz t indikacioneve t mikrobiologut ose specialistit infeksionist.Prpara se t filloj terapia duhet t kujtohen disa rregulla t prgjithshme si:9 infeksionet virale nuk krkojn nj terapi antibiotik, prve rasteve kur duhet t kontrollohet nj infeksion bakterial dytsor si rrjedhoj e infeksionit viral. duhet t mblidhen kampione pr kulturat mikrobiologjike dhe antibiogramet; prshkrimi empirik i nj antibiotiku pr t kuruar nj temperatur me natyr t panjohur rrit, si rregull, vshtirsin e acertimit eciologjik. n pritje t prgjigjes nga kultura mikrobiologjike, njohja e species bakteriale e cila mbizotron dhe ndjeshmria e tyre sht nj ndihmse e madhe e cila ndihmon n zgjedhjen e nj antibiotiku. doza e nj antibiotiku varet nga disa faktor si mosha, pesha trupore, funskionaliteti renal dhe gjendja e infeksionit (sht nj infeksion i leht apo i rend). N rastin e infeksioneve t rnda, prshkrimi i dozs standarte mund t shkaktoj nj dshtim t terapis dhe deri n vdekje t pacientit. sht e rndsishme prshkrimi i nj doze t prshtatshme pr smundjen e cila duhet t kurohet. Nj doz jo e prshtatshme mund t shkaktoj edhe zhvillimin e rezistencs bakteriale.

Nga ana tjetr, n rastin e nj medikamenti me nj spektr t ngusht midis dozs toksike dhe asaj terapeutike (p.sh nj aminoglikozid) sht e rndsishme t evitohet nj doz e teprt dhe mund t dal e nevojshme kontrollimi i prqndrimit plazmatik. shpesh rruga e marjes s nj antibiotiku varet nga rrezikshmria e infeksionit. N rast kur kemi infeksione t cilat kan potencial letal krkohet n prgjithesi q medikamenti t jepet n rrug endovenoze, por antibiotikt me nj profil absorbimi t mir mund t jepen edhe n rrug orale edhe pse infeksioni mund t jet i rnd. Rrugt parenterale jan n avantazh ndonjher kur rruga orale nuk mund t jepet (p.sh. rastet me t vjella) ose absorbimi nuk sht i prshtatshm. N fmijt, kur sht e mundur, duhet t evitohet dhnia e medikamentit n rrug intramuskulare sepse shkakton dhimbje. kohzgjatja e terapis varet nga natyra e infeksionit dhe nga prgjigjja e trajtimit. Nuk duhet t jet e tejzgjatur n mnyr arbritare sepse rrit kostot, lehtson shfaqjen e rezistencs dhe mund t shkaktoj shfaqjen e efekteve ansore. N shum raste sht e mjaftueshme nj trajtim 5 ditor. N disa infeksione sht e detyrueshme kohzgjatja e trajtimit pr periudha relativisht t gjata, si sht rasti i tuberkulozit ose osteomielitit kronik. N t kundrt, infeksionet jo t komplikuara t rrugve urinare mund t trajtohen n mnyr sufiiente edhe me nj doz t vetme antibiotiku.

Prdorimi i antibiotikve me nj spektr t gjr veprimi, si sht rasti i cefalosporinave, q rrit riskun e efekteve t padshiruara t lidhura me seleksionimin e mikrorganizmave rezistent (psh. infeksionet mikotike, koliti pseudomembranor, vaginitet).

Klasifikimi i antibiotikveEkzistojn sisteme t ndryshme pr t klasifikuar antibiotikt duke patur parasysh numrin e madh t molekulave t cilat prdoren n praktikn klinike. Megjithat klasifikimi kryesor bazohet n baz :a) t familjes,b) t spektrit t aksionit,c) t tipit t aksionit, d) klasifikimi sipas origjins,e) ngarkess elektrike dhef) mekanizmit t aksionit.

0.4.1 Kasifikimi n familjeKlasifikohen n familje molekula t cilat prezantojn karakteristika t njjta kimike (p.sh penicilinat,cefalosporinat etj.)

0.4.2 Klasifikimi sipas spektrit t veprimitMe spektr veprimi nnkuptohet, vargu i specieve bakteriale kundrejt t cilave antibiotiku sht aktiv. Spektri i veprimit mund t jet:a) i gjr kur molekula sht aktive kundrejt Gram pozitivve dhe Gram negativve; b) mesatar kur molekula sht aktive kundrejt psh. Gram pozitivve dhe kundrejt disa specieve t Gram negativve; c) spektr i ngusht ku molekula sht psh. aktive kundrejt vetm baktereve Gram pozitive ose vetm kundrejt Gram negativve.

0.4.3 Klasifikimi sipas tipit te aksionit Aksioni i antibiotikut mund t jet bakteriostatik kur antibiotiku bllokon riprodhimin e baktereve ose bakteriocid kur antibiotiku shkakton vdekjen e baktereve. Bakteriocid emertohet antibiotiku i cili pas 24 orve n kontakt in vitro shkakton nj mbijetes t barabart ose m t ult se 0,01 %.Aksioni bakteriocid ose bakteriostatik i nj antibiotiku varet nga mekanizmi i veprimit. Do t jen bakteriocid antibiotiket t cilt veprojn n struktura qelizore t rndsishme pr qelizn bakteriale si psh. murri qelizor ose acidet nukleike. Pr t vlersuar nse antibiotiku sht bakteriostatik ose bakteriocid prcaktohen M.I.C dhe M.B.C.M.I.C ose prqndrimi minimal inhibues sht prqndrimi m i ult i antibiotikut n gjendje t bllokoj zhvillimin e mikrorganizmave (g/ml).M.B.C ose prqndrimi minimal bakteriocid sht prqndrimi m i ult i antibiotikut n gjendje t sjell vdekjen qelizore bakteriale (g/ml). Nse antibiotiku sht bakteriocid vlerat e M.I.C dhe N.B.C jan t njjta. Nse antibiotiku sht bakteriostatik vlerat e MIC dhe MBC jan t ndryshme ( MBC>MIC).

0.4.4 Klasifikimi sipas origjinesAntibiotikt mund t jen me natyr estraktive: nga baktere dhe krpudha (Penicillium,Cephalosporium, Streptomyces) ose semisintetike duke u nisur nga struktura baz, e cila prfitohet me ekstracion (fermentim) dhe n t ankorohen vargje ose grupe funksionale me an t sintezs. Por kemi edhe antibiotik trsisht t prfituar me sintez organike. Mund t prmendim ktu klasn e kinoloneve, monobaktamet, kloramfenikolin, etj.

0.4.5 Klasifikimi sipas ngarkess elektrikeAntibiotikt mund t ken natyr acide dhe sillen si anione (penicilimat, cefalosporinat, kinolonet) por mund t ken edhe karakter bazik dhe sillen si katione (aminoglikosidet, makrolidet). Ka edhe klasa antibiotikesh me karakter neutral dhe sillen si molekula jo t jonizuara (kloramfenikoli). Karakteristikat e tyre kimike, shkalla e jonizimit pr antibiotikt me karakter acid ose bazik sht drejtprdrejt e ndikuar nga pH. Jonizimi i nj antibiotiku ka ndikim n karakteristikat farmakokinetike t rndsishme si absorbimi dhe eliminimi.

0.4.6 Klasifikimi sipas mekanizmit t veprimitN baz t sitit specifik t veprimit t antibiotikve kemi ndarjen e tyre n disa klasa. M posht po pasqyrohen n mnyr panoramike klasat e antibiotikve t ndara sipas mekanizmit t veprimit t tyre n qelizat prokariote. Antibiotik t cilt inhibojn sintezn e murrit qelizor. Ky inhibim mund t verifikohet n nivel terminal (faza e transpeptidimit) dhe ktu veprojn Penicilinat, Cefalosporinat. Kemi klasa t cilat inhibimin e tyre e ushrojn po tek sinteza e murit qelizor por ndrhyjn n fazn e dyt (transferimi dhe polimerizimi i mukopetidit parietal) si Vankomicina. Klasa t tjera ndikojn n fazn e par t sintezs (inhibim i fosfoenolpiruvat transferazs) rasti i Fosfomicines ose Cikloserina. Antibiotikt t cilt veprojn n murin qelizor jan bakteriocid, dhe veprojn kryesisht n mikrobe t cilat jan n fazn e shumfishimit. Antibiotikt t cilt inhibojn sintezn proteinike, ky inhibim mund t vij n nivel t subunitetit 30S t ribozomeve (aminoglikosidet, tetraciklinat) ose n nivel t subunitetit 50S t ribozomeve ( kloramfenikoli, makrolidet). Antibiotikt t cilt inhibojn mekanizmin e replikimit dhe transkriptimit t acideve nukleik, si rimfamicinat t cilat inhibojn ARN-polimerazn dhe Kinolonet t cilat inhibojn sintezn e AND-s. Antibiotikt t cilt alternojn membrann citoplazmatike bakteriale ose mikotike (polimiksinat, polienet). Antibiotikt t cilt veprojn si antimetabolit (sulfamidiket, trimetroprin).

Klasifikimi n familje i antibiotikve

N kt kapitull do t trajtohen familjet e ndryshme t antibiotikve duke u thelluar n prdorimet klinike dhe efektet ansore t secils familje. Kjo pr arsye t vet konceptimit t argumentit t trajtuar n kt tem diplome, e cila si obiektiv kryesor ka evidentimin e mnyrs s prshkrimit t antibiotikve n popullat dhe abuzimet q bhen nga personeli mjeksor n prshkrimin tyre. Abuzimi i madh m antibiotikt n Shqipri sht nj problem madhor pasi po shfaqen specie bakteresh jo m t ndjeshm karshi antibiotikve. Theksimi i prdorimit klinik n mnyr t prshtatshme duke ndjekur rregullat e protokollit t cituara n kapitullin pararends, i efekteve anesor t antibiotikve sipas klasave si dhe prdorimi i tyre me prgjgjesi nga t gjith aktort (mjeku, farmacisti, pacienti) sjell benefite pr pacientin dhe shoqrin n trsi por edhe pr sistemin shndetsor duke ulur koston financiare t trajtimit dhe ulet njkohsisht edhe vdekshmria e popullats.

2.1 Penicilinat

Penicilinat kan aksion bakteriocid dhe veprojn duke interferuar me sintezn e murit qelizor bakterial. Kan nje difuzion t mir n indet dhe lngjet trupore, por penetrimi n liquor sht i vogl, prjashto rastet kur kemi meningite t inflamuara. Eskretohen me urin n prqndrime terapeutike. Efekti ansor m i rndsishm sht ndjeshmria, prgjegjse pr skuqje t lkurs si dhe raksione anafilatike ndonjeher edhe fatale. Alergjia kundrejt penicilinave shfaqet n 1-10% t pacientve, por nj reaksion anafilatik shfaqet n m pak se 0.05 % t rasteve t trajtuar. Pacientt me nj histori atopie (psh. azme, ekzem, rinit alergjik) kan nj risk m t lart pr shfaqjen e reaksione anafilaktike. Pacientt t cilt shfaqin anafilaksi, urtikarie ose skuqjes s lkurs menjher pas marrjes s n penicilline jan alergjik kundrejt gjith familjes s penicilinave, kjo pasi alergjia lidhet me strukturn e penicilinave. Nj reaksion alergjik duhet t ndodh m pak n rastin e aztreonam i cili gjithsesi duhet prdorur me kujdes. Nj efekt ansor i rrall, por i rnd, i penicilinave sht encefalopatia nga iritimi cerebral. Mund t vij si rrjedhoj e dozave tepr t larta ose nga nj insuficience renale e rnduar. Penicilinat nuk duhet t jepen n rrug injektimi intratekale pasi mund t provokojn nj encefalopati e cila mund t rezultoj edhe fatale.Akumulimi i elektrolitve sht nj efekt i lidhur me dozat e larta t marra, ose n doza normale n pacient me insficience renale pasi pjesa m e madhe e tyre e injektuar prmban natrium ose kalium. sht zakonshme te penicilinat me spektr t gjr provokimi i kolitit peudomembranor.

2.1.1 Benzilpenicilina dhe fenoksimetilpenicilinaBenzilpenicilina (penicilina G) ngelet nj antibiotik i rndsishm dhe i prdorur akoma edhe sot; megjithat mund t aktivizohet nga betalatamazat bakteriale. sht efikase n shum infeksione si streptokokt, gonokokt dhe meningokokt n rastin e antraksit, difteritit, gangrenes gazose, leptospirozes dhe pr trajtimin e smundjes s Lyme-es n fmij. Jan izoluar specie pneumokoksh, meningokoksh dhe gonokoksh me ndjeshmri t reduktuar kundrejt saj. Benzilpenicilina nuk sht me medikamenti i zgjedhjes s par pr trajtimin e meningitit pneumokok.

Benzilpenicilina benzatinike prdoret pr trajtimin e sifilisit fillestar dhe atij tardiv latent, dhe jepet n rrug intramuskulare. Duke qn se aktivizohet nga aciditeti gastric dhe ka nj absorbim intestinal jo t mir jepet n rrug parenterale.Fenoksimetilpenicilina (penicilina V) ka nj spektr antibakterial t ngjashm me benzilpenicilin por sht m pak efikase. sht e qndrueshme n ambient acid dhe mund t merret edhe nga goja. Nuk duhet t prdoret n infeksionet e rnda pasi absorbimi sht i paparashikueshm dhe prqndrimet plazmatike mund t ndryshojn. Prdoret m s shumti n infeksionet e traktit respirator n fmij, pr tonsilitet streptokoke dhe pr vazhdimsin e trajtimit pasi sht marr nj doz ose m shum benzilpeniciline n prezenc t nj prgjigjeje klinike fillestare. Prdoret pr profilaksi t infeksioneve streptokoke n personat me ethe reumatoike t prparuar dhe n infeksione pneumokoke pas splenektomise ose n anemine falciforme. Nuk duhet t prdoret n rastet e infeksioneve meningokoke dhe gonokoke.

2.1.2 Penicilinat penicilinaz-rezistentePjesa m e madhe e stafilokokve jan sot rezistent kundrejt benzilpenicilins, si shkak i betalaktamazve. Flucloxacina, megjithat, nuk aktivizohet nga kto enzima dhe pr kt arsye sht efikase n infeksionet t shkaktuara nga stafilokoket penicillin-rezistent. Ky sht edhe prdorimi i saj i vetm. Flufloxacina sht e qndrueshme n ambient gastrik (ambient acid) dhe pr kt arsye mund t prdoret si n rrug orale por edhe parenterale. Absorbohet mir nga goja n nivel intestinal. Shkakton epatopati. Temocilina sht aktive kundrejt baktereve Gram negative dhe i reziston aktivizimit t nj grupi t madh betalatamazave. Prdorimi i saj duhet t rezervohet n trajtimin e infeksioneve t shkaktuara nga specie Gram negativsh prodhues t betalatamazs, prfshi ktu edhe ata rezistent karshi cefalosporinave t gjenerats s tret. Nuk sht aktive kundrejt Pseudomonas aeruginosa dhe Acinetobacter spp.

2.1.3 Penicilinat me spektr t gjrAmpicilina sht aktive kundrejt disa baktereve Gram positive dhe gram negative, por aktivizohet nga betalatamazeat, prfshi ato t prodhuara nga Staphylococcus aeureus dhe nga bacilet Gram negative t zakonshm, si Escherichia coli. Gati t gjith stafilokoket, 50 % e specieve t llojit E.koli dhe 15 % e species Heamophilus influenza jan rezistent. Rezistenca e mundshme vlersohet prpara se t jepet ampicilina pr trajtimin fillestar jo specifik t infeksioneve dhe duhet patur kujdes, sidomos tek pacientt e shtruar n spital. Ampicilina mund t merret n rrug orale, por n kt rrug absorbohet m pak se gjysma e dozs, dhe absorbimi reduktohet akoma edhe m shum n prezenc t ushqimit.Amoxicilina sht nj drivat i ampicilins dhe ka nj spektr antibakterial t ngjashm. N rrug orale absorbohet m mir dhe jep prqndrime m t larta n inde. Ndryshe nga ampicilina absorbimi i saj nuk ndikohet nga prezenca e ushqimit n stomak.

Me marrjen e ampicilins dhe amoksicilins mund t shfaqet nj njoll, e cila jo gjithmon sht si rrjedhoj e nj fenomeni alergjik nga to. Shfaqet m s shumti n pacient me mononukleoze infektive, pr kt arsye nuk duhet t jepen n trajtimin empirik t nj faringiti. Njolla sht e shpesht edhe n pacientt e prekur me leucemi linfatike kronike dhe n infeksionet me citomegalovirus.Bashkimi i amoxicilins me acidin clavulonik konsiston n nj bashkim t nj peniciline me nj inhibitor t betalaktamazs. Acidi clavulonik vetm nuk ka aktivitet bakteriocid ose bakteriostatik domethns por, duke aktivizuar betalaktamazat, bn t mundur q ky kombinim t jet aktiv kundrejt baktereve t cilt prodhojn kto enzima dhe i kthejn rezistent kundrejt ampicilins.N kto baktere prfshihen specie rezistente t Staphylococcus aeureus, Escherichia coli, Heamophilus influenza por edhe specie e Bacteroides spp dhe Klebsilla spp.sht evidentuar shfaqja e nj ikteri kolestatik si efekt ansor qoft gjat por edhe pas prdorimit t amoxicilines+acidit klavulonik. Nj studim epidemiologjik ka treguar se risku i toksicitetit hepatik akut sht rreth 6 her m i madh n amoksicilin+acid klavulonik sesa tek amoksicilina. Ikteri sht zakonisht autolimitues dhe shum rall fatal. Kohzgjatje e terapis duhet t jet e regulluar n baz t infeksionit dhe gjithsesi nuk duhet ti kaloj 14 dit (zakonisht).

2.1.4 Penicilinat anti PseudomonasKarboksipenicilina (tikarcilina) sht e rekomanduar kryesisht pr infeksionet e rnda nga Pseudonomas aeuruginosa dhe sht aktive edhe n drejtim t Gram negativve t tjer, prfshi Proteus spp dhe Bacteroides fragilisI. Tikarcilina vetm n kombinim me acidin klavulonik. Piperacilina ka nj spektr m t gjr dhe sht m aktive se ticarcilina kundrejt Pseudomonas aeuriginosa.

2.1.5 MecilinatPivmecilina ka nj aktivitet domethns kundrejt disa specieve t baktereve Gram negative prfshi ketu Echerichia coli, Klebsiella spp, Enterobacter spp dhe salmonels.Nuk sht aktive kundrejt Pseudomonas aeuriginosa dhe enterekokve. Pimvecilina metabolizohet n mecilin, e cila sht edhe forma aktive e cila vepron.

2.5 Cefalosporinat dhe batalaktamikt e tjerAntibiotikt e ksaj klase prfshijn cefalosporinat (si cefotaxima, ceftazidima, cefuroxima, cefaleksima dhe cefradina), monobaktamikun aztreonam dhe karbapenemet si imipenen dhe meropenem.

2.4.1 Cefalosporinat dhe cefemicinatCefalosporinat jan antibiotik me spektr t gjr t prdorur n trajtimin e seticemive, polmonitet, meningitet, infeksionet e rrugeve biliare, peritonitet dhe infeksionet e rrugeve urinare. Farmakologjia e tyre sht e njjt me at t penicilinave, me nj eskretim kryesisht renal. Cefalosporinat kalojn shum pak n lngun cerebrospinal prve rasteve t meningiteve t inflamuara (pikrisht si ndodh n meningitet); cefotaxima sht e prdorur pr trajtimin e infeksioneve t sistemit nervor qendror.Efekti kryesor i padshiruar sht ndjeshmria; rreth 10 % e pacientve alergjik nga penicilinat sht alergjik edhe kundrjet cefalosporinave. Me prdorimin e cefalosporinave me spektr t gjr mund t ket shfaqje t kolitit t induktuar nga antibiotiku. Cefradina sht gati gjithmon e zvndsuar me cefalosporinat e gjenerats s re. Cefuroxima e cila sht nj cefalosporine e gjenerats s II, shte m pak e ndjeshme n krahasim me cefalosporinat e gjenerats s par kundrjet aktivizimit nga betalaktamazat.

Rezulton aktive kundrejt disa baktereve rezistent nga medikamentet e tjer dhe ka nj efikasitet m t lart kundrejt Heamophilus influenza dhe Neisseria gonorrhoeae.Cefotaxima ceftriaxone dhe ceftazidina jan cefalosporina t gjenerats s III-t me nj aktivitet m t madh n krahasim me gjeneratn e II-t kundrejt disa baktereve Gram negative. Jan, gjithsesi, m pak aktiv nga cefuroxima kundrejt baktereve Gram pozitiv, mbi t gjitha Staphylococcus aureus. Spektri i gjr antibakterial mund t favorizoj superinfeksionet nga ana e baktereve rezistent ose e miceteve.

Ceftezidima ka nj jetgjatsi m t gjat dhe mjafton vetm nj doz e vetme ditore. Prdoret m s shumti n infeksionet e rnda si ato t polmonitit, meningitit dhe seticemite. Kripa e kalciumit t ceftriaxonit formon nj precipitat n fshikzn e tmthit e cila shkakton, rall, shqetsime t cilat me ndrprerje t terapis largohen.

2.4.2 Cefalosporina pr rruge oraleGjenerata e par aktive n rruge orale (cefalexina, cefradina dhe cefadroxil) si dhe cefalosporinat e gjenerats s dyt (cefprozil) kan nj spektr aksioni t ngjashm. Jan t dobishm pr trajtimin e infeksioneve t rrugve urinare t cilat nuk i pergjigjen terapis s medikamentve t tjer ose n shtatzani. Gjithashtu jan t dobishme edhe n trajtimin e rrugve t frymarjes, otitit, sinuzitit dhe infeksioneve t lekurs si dhe indeve t buta. Cefaclori ka nj efikasitet t mir kundrejt H.infulenzae, por shpesh shfaq reaksione kutane t tejzgjatura n fmij. Cefadroxil ka nj jetgjatsi t gjat dhe mund t jepet 2 her n dit, por ka aktivitet t vogl kundrejt H. influenza.

Cefixima ka nj jetgjatsi m t gjat n krahasim me t tjerat. Prdoret pr trajtimin e infeksione t rrugve t siprme t frymmarrjes, otorinolaringonojatrike, t rrugve t poshtme t frymmarrjes, t infeksioneve t veshks dhe rrugve urinare.

Cefpodoxima proxetil sht m aktive n rrug orale nga cefalosporinat e tjera kundrejt patogjeneve respirator dhe sht e aprovuar pr infeksionet e rrugve respiratore t siprme dhe atyre t poshtme.

2.5 Antibiotikt betalaktamik t tjer

Aztreonam sht nj batalatamik monociklik (mono-batamik) me nj spektr antibakterial t limituar t bakteret aerobe Gram negative, prfshi Pseudomonas aeruginosa, Neisseria meningitides dhe Haemophilus influenza; nuk duhet prdorur vetm ose si trajtim fillestar aspecifik pasi nuk sht aktiv kundrejt mikrorganizmave Gram pazitive. Aztreonam sht efikas kundrejt Neisseria gonorrhoeae (por jo kundrejt infeksioneve nga Chlamydia). Efektet ansore jan t njjt me ato t antibiotikve t tjer betalaktamik.

Imipenem, nj karbapenem, ka nj spektr aksioni t gjr ku prfshihen baktere Gram positive dhe negative, aerobe dhe anaerobe. Pjesrisht aktivizohet n veshka n rrug enzimatike dhe pr kt arsye jepet bashk me cilastatinen, nj inhibitor enzimatik specifik, i cili bllokon metabolizmin renal. Efektet e padshirueshme jan t njjt m at t betalktamikeve, sht vrejtur nj neurotoksicitet n doza t larta ose n prezenc t insuficiencs renale.Meropenen sht i njjt me imipenem, por sht i pandjshm karshi enzimave renale dhe mund t jepet pa cilastatinn. Ka m pak aktivitet konvulsionant dhe mund t prdoret pr trajtimin e infeksioneve t sistemit nervor.Etrapenem ka nj spektr aksioni i cili prfshin mikrorganizma Gram + dhe Gram- dhe aerobe. sht i regjistruar pr trajtimin e infeksioneve abdominale, gjinekologjike dhe pulmunitit t marr n komunitet, por nuk sht aktiv kundrejt patogjeneve respirator atipik dhe ka aktivitet t limituar kundrejt pneumokokeve rezistent kundrejt penicilins. sht regjistruar gjithashtu edhe pr trajtimin e indeve t buta ne kmben diabetike si dhe n trajtimin e infeksioneve t lkurs.

2.6 Tetraciklinat

Tetraciklinat jan antibiotik me spektr t gjr, rndsia e t cilave ka rn si rrjedhoj e rritjes s rezistencs bakteriale, qndrojne, gjithsesi, madikamente t zgjedhjes s par pr infeksionet e shkaktuara nga Chlamydia (trakoma, salpingiti, uretriti dhe linfogranulama verenere), bruceloza dhe spiroketa Borrelia burgdorferi (semundja e Lyme). Prdoren edhe n infeksionet respiratore dhe gjenitale nga Mycoplasma, akne, smundja distruktive e perdidontit, bronkitet kronike (si vyrtit i aktivitetit t tyre kundrejt Haemophilus influenza) dhe n trajtimin e leptospirozes n rast se kemi ndjeshmri kundrejt penicilinave (si alternative e eritromicins). Nga pikepamja mikrobiologjike, midis tetraciklinave ka pak diferenc, prjashtohet fakti i minociklines e cila ka nj spektr m t gjr; sht aktive kundrejt Neisseria meningitides dhe sht prdorur pr profilaksi n infeksionet meningokoke. Megjithat nuk sht m e kshillueshme pr kt trajtim pasi shkakton efekte ansore t padshirueshme, prfshi ktu marrje mendsh dhe humbje ekuilibri.

2.6.1 Kujdes i veantTetraciklinat duhet t prdoren me kujdes n rast t insuficiencs hepatike si dhe n rast t prdorimit t prbashkt me medikamente potencialisht hepatotoksike. Kjo klas medikamentesh mund t shkaktoj nj debules muskulare n pacientt me miastenin grave dhe t prkeqsoj lupus eritematoz sistemik. Antiacidet dhe kriprat e aluminit, kalciumit, hekurit, mangnezit dhe zinkut reduktojn absorbimin e tetraciklinave; qumshti redukton absorbimin e demeclociclins, oxitetraciclins dhe tetraciclins.

2.6.2 KundrindikimetTetraciklinat depozitohen n indin kockor dh n dhmb (duke u lidhur me kalciumin) duke shkaktuar kolorim dhe si rjedhoj shkaktojn ipoplazi dentare; nuk duhet t jepen tek fmijt n mosh m t ult s 12 vje ose n grat shtatzan ose n periudh ushqimi me gji. Doxiciclina, megjithate, mund t prdoret n fmij pr terapin e profilaksis post eskspozimit kundrejt antraksit kur trajtimet e tjera jan jo te kshillueshme (prdorim i autorizuar n disa shtete t EU). Tetraciklinat jan t pakshillueshme n rastin e porfiris.

2.6.3 Efektet e padshirueshmeEfektet e padshirueshme prfshijne nausea, t vjella, diare (raportohen disa her edhe kolit pseudomembranor), irritim t ezofagut. Efekte t tjera t padshirueshme prfshijn hepatotoksicitet, pankreatit, ndryshime ematike, fotondjeshmri, alergji etj. Shfaqja e dhimbjes s koks dhe shqetsime t shikimit mund t tregojn nj hipertension beninj (me ndrprerjen e terapis zhduken edhe shenjat).

2.7 Tigeciklina Tigeciclina sht nj glicilciklin strukturalisht e lidhur me tetraciklinat; n fakt prdorimi i saj mund t shfaq efekte ansore tipike t tetraciklinave. Tigeciklina sht aktive kundrejt baktereve reziztent kundrejt tetraciklinave (Gram+ dhe Gram- dhe disa anaerobeve). sht aktive kundrejt edhe Staphylococcus aureus rezistent me meticilinen dhe kundrejt enterekokeve rezistent kundrejt vancomicins, edhe pse shum specie Proteus spp dhe t Pseudomonas aeuruginosa jan rezistente. Prdorimi i tigeciklins duhet t rezervohet pr trajtimin e infeksioneve t komplikuara t lkurs dhe t indeve t but dhe infeksionet e komplikuara t abdomit t shkaktuara nga mikrorganizma rezistent kundrejt disa antibiotikve.

2.8 Aminoglikozidt Aminoglikozidt prfshijn amikacinn, gentamicinn, neomicinn, streptomicinn dhe tobramicinn. Jan t gjith bakteriocid dhe jan aktiv kundrejt disa specieve Gram + dhe nj numri t madh Gram -. Amikacina, gentamicina dhe tobramicina jan aktive kundrejt edhe Pseudomonas aeruginosa; streptomicina sht aktive edhe kundrejt Mycobacterium tuberculosis dhe sot prdoret gati vetm pr trajtimin e tuberkulozit. Aminoglikozidt nuk absorbohen nga aparati trets dhe duhet t jepen n rrug parenterale n rast t infeksioneve sistematike. Ekskretimi i tyre kryhet kryesisht n rrug renale dhe kemi nj akumulim t barit n rast t insuficiencs renale. Efektet ansore kryesore varen n varsi t dozs, motiv ky i cili duhet t merret parasysh n vendosjen e dozimit n rast t nj terapie m t gjat s 7 dit. Efektet ansore m t shpeshta jan ototoksicitet dhe nefrotoksicitet; shfaqen m s shumti n moshat e thyera ose n pacient me insuficience renale.N rast t nj insuficience renale ose t nj prqendrimi plazmatik t lart para marrjes s dozs pasardhse, intervali midis dozave duhet zgjatur dhe nse insuficienca renale sht e lart duhet t reduktohet doza. Aminoglikozidt mund t alternojn transmetimin e neuromuskular dhe nuk duhet t jepen n pacientt e prekur nga miastenia grave. Kjo klas medikamentesh nuk duhet t jepet bashk me diuretikt me efekt ototoksik (furosemidi); nse sht e pamundur prdorimi i njkohshm midis tyre ather duhet t jepen t ndar nga njeri tjetri ne intervalin m t gjat t mundshm.

2.8.1 Marrje e nj doze t vetme n ditEdhe pse aminoglikozidt jepen zakonisht n 2-3 doza n 24 or, marrja e nj dozeje t vetme sht m e prshtatshme (siguron prqndrime plazmatike m t prshtatshme). Nj trajtim me nj doz t vetme ditore n doza t larta duhet t evitohet n pacient me nj endokardit, djegje t gjr ose nj klirenc t kreatins