Upload
annisa
View
232
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
1/85
MEKANISME DASAR PENYAKIT
MODUL 1
KELOMPOK 1
ANGGOTA :
Muhammad Irsyad 2014730058
Muhammad Fakhmi A. M 2014730060
Vadia!" #amri 20147300$4
Farkha! %&'a (ua&ma! 201473002$
(u)i *ra+i,i -a+i 2014730086
Masi+h"h Nur /ai+i 2014730054
Nuru Ai!i 2014730078
,i *ur,a!+i 2014730021
ha&ru!!isa Muiha+u! M. 2014730047
Au! hairu!!isa 2014730005
F&r!i+a ahya!i!rum 2014730031
-arasa!+a! as Nur"h 201473004$
M.Au! i)aks"!" 20087300$2
A!!isa ar+ika *u+ri Fau'i 2011730007
Program Studi Kedokteran
Fakulta Kedokteran Dan Kee!atan
Uni"erita Mu!ammadi#a! $akarta
1
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
2/85
Kata Pengantar
*ui syukur k&hadira+ Aah (uha!ahu a Taaa kar&!a a+as !ikma+ da!
k&s&m9a+a! ya! Aah &rika! kami da9a+ m&!y&&saika! a9"ra! */- M"du 1 m&&!ai
s& i!amasi 9ada s& s&r+a ada9+asi ya! diakuka!!ya s&suai d&!a! ,ak+u ya! +&ah
dis&diaka!.
(haa,a+ s&r+a saam +ak u9a kami )urahka! k&9ada Nai Muhammad (aaahu
;Aaaihi assaam. &9ada 9ara k&uara 9ara sahaa+ s&r+a 9ara umma+ 9&!iku+ &iau
hi!a yaumi
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
3/85
Da%tar Ii
a+a *&!a!+ar...................................................................................................................... 2
a+ar Isi.................................................................................................................................3
a+ar Gamar.......................................................................................................................6
(u M"du 1...........................................................................................................................8
I. (k&!ari"......................................................................................................................8
II. a+a sui+......................................................................................................................8
III. a+a ku!)i................................................................................................................8
IV. a+ar 9&r+a!yaa!....................................................................................................8
V. Tuua! 9&m&aara!...................................................................................................$VI. *&mahasa!............................................................................................................$
1. (+ruk+ur da! u!si s&.............................................................................................$
2. (ikus s&................................................................................................................17
3. Tra!sduksi (i!ya...................................................................................................20
4. M&+a"ism&...........................................................................................................23
5. "mu!ikasi A!+ar (&.............................................................................................28
VII. (im9ua!................................................................................................................32
(u M"du 2......................................................................................................................... 34
I. (k&!ari"....................................................................................................................34
II. a+a (ui+................................................................................................................... 34
III. a+a u!)i..............................................................................................................34
IV. Tuua! *&m&aara!.............................................................................................34
V. *&r+a!yaa!................................................................................................................34
VI. *&mahasa!..........................................................................................................35
1. (&kias M&!&!ai =&as (&................................................................................... 35
2. Fak+"r > Fak+"r ?a! M&!y&aka! =&as *ada (&..............................................35
3. M&ka!ism& =&as (&.............................................................................................36
4. M&ka!ism& /i"kimia,i @mum...............................................................................37
5. =&as Isk&mik da! i9"ksik....................................................................................3$
6. =&as isk&miar&9&rusi...........................................................................................40
7. =&as s& ya! dii!duksi %adika /&as..................................................................41
8. &d&ra kimia,i.......................................................................................................43
VII. (im9ua!................................................................................................................44
(u m"du 3......................................................................................................................... 46
3
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
4/85
I. (k&!ari"....................................................................................................................46
II. a+a (ui+................................................................................................................... 46
III. a+a ku!)i..............................................................................................................46
IV. ariikasi *&r+a!yaa!............................................................................................46
V. Tuua! *&m&aara!.................................................................................................46
VI. *&mahasa!..........................................................................................................47
a. Ada9+asi s&u&r +&rhada9 &as..............................................................................47
. Fak+"rBak+"r ya! m&m9&!aruhi ada9+asi s&.....................................................50
). %&s9"!s s& +&rhada9 &as....................................................................................51
d. M"r""i =&as %&C&rsi&.....................................................................................53
&. M&ka!ism& &as ir&C&rsi& +&rhada9 ada9+asi s& da! ari!a! :..........................54
. M"r""i Irr&C&rsi&..............................................................................................56
VII. (im9ua!................................................................................................................5$
(@/ MO@- 4.....................................................................................................................61
I. (k&!ari"....................................................................................................................61
II. a+a (ui+................................................................................................................... 61
III. a+a u!)i..............................................................................................................61
IV. Tuua! *&m&aara!.............................................................................................61
V. *&r+a!yaa!................................................................................................................61
VI. *&mahasa!..........................................................................................................62A. *ri!si9B9ri!si9 @mum dari M&dia+"r imia,i..........................................................62
/. =&!is M&dia+"r imia,i.......................................................................................... 62
. M&ka!ism& Fak+"r a&ma!..............................................................................63
. (is+&m "m9&m&!............................................................................................65
D. M&+a"ism& Asam Arakid"!a+...............................................................................66
F. -i9"ksi!.................................................................................................................. 68
VII. (im9ua!................................................................................................................6$
(@/ MO@- 5.....................................................................................................................70
I. (&!ari"...................................................................................................................... 70
II. a+a sui+....................................................................................................................70
III. aima+ ku!)i..........................................................................................................70
IV. Tuua! 9&m&aara!..............................................................................................70
V. *&r+a!yaa!................................................................................................................70
VI. *&mahasa!..........................................................................................................70
1. I!amasi aku+.........................................................................................................70
2. I!amasi kr"!ik...................................................................................................... 71
3. *&!y&a i!amasi kr"!ik.....................................................................................72
4
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
5/85
4. M"r""i I!amasi Aku+ a! r"!ik.......................................................................73
5. D&k sis+&mik %ada! EI!amasi...........................................................................75
6. *a+"isi""i %ada! Aku+ da! %ada! r"!ik.......................................................77
VII. (im9ua!................................................................................................................81
a+ar *us+aka......................................................................................................................83
%&&ksi &"m9"k................................................................................................................84
5
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
6/85
Da%tar &am'ar
Gambar 1 Tujuan Pembelajaran 6
Gambar 2 Sel 6 Gambar 3 mitokondria 7
Gambar 4 Ribosom 7
Gambar 5 RE halus 8
Gambar 6 RE kasar dan ribosom 8
Gambar 7 ukleus !
Gambar 8 lisosom dan "eroksisom 1#
Gambar ! $ikrotubulus 1#
Gambar 1# $ikro%ilamen 11
Gambar 11 &ault 11
Gambar 12 Gol'i (""aratus 12
Gambar 13 $embran Plasma 13Gambar 14 Sentriol 14
Gambar 15 Pro%ase akhir 15
Gambar 16 Taha" meta%ase 16
Gambar 17 Taha" (na%ase 16
Gambar 18 Taha" Telo%ase 17
Gambar 1! Rese"tor )an' men'ikat ion kanal *+onotro"i, Re,e"tor- 18
Gambar 2# Rese"tor )an' men'ikat .GTP/bindin' Protein0 *G/Protein- 18
Gambar 21 Rese"tor )an' men'ikat enim *En)m/linked re,e"tor- 18
Gambar 22 G-protein linked receptor 1!
Gambar 23 Rumus ban'un sen)aa )an' terlibat 21
Gambar 24 Trans"ort Elektron 21Gambar 25 %ermentasi asam laktat 22
Gambar 26 Proses "en'ubah 'lukosa menjadi etanol 22
Gambar 27 Proses %otosintesis 23
Gambar 28 Silkus alin 23
Gambar 2! Taut elah 25
Gambar 3# omunikasi antar sel tidak lan'sun' 26
Gambar 31 Res"on Seluler S"esi% 28
Gambar 32 Sumber dan akibat "enin'katan kalsium sitosol "ada jejas sel 34
Gambar 33 dis%un'si mitokondria 35
Gambar 34 $ekanisme Radikal ebas 3!
Gambar 35 ontoh atro%i "ada otot 43Gambar 36 ontoh hi"ertro%i "ada otot 44
Gambar 37 ontoh i"er"lasia "ada uterus 45
Gambar 38 ontoh meta"lasia "ada sel 45
Gambar 3! Proses terjadin)a nekrosis 52
Gambar 4# in%rak 'injal )an' mem"erlihatkan nekrosis koa'ulati% 53
Gambar 41 %okus "ada nekrosis li9ue%akti% 53
Gambar 42 "aru tuber,ulosis den'an area nekrosis kaseosa 53
Gambar 43 area kunin'/"utih menunjukan "embentukan kalsium 54
Gambar 44 $ekanisme :aktor a'eman 5!
Gambar 45 $ekanisme s)stem kom"lemen 61
Gambar 46 $ekanisme (sam (rakidonat 62
Gambar 47 $ekanisme li"oksin 64
6
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
7/85
Gambar 48 "en)ebab dan dam"ak in%lamasi 6!
Gambar 4! $or%olo'i +n%lamasi (kut dan ronik 71
Gambar 5# $ekanisme terjadin)a demam 72
Gambar 51 $ekanisme terjadin)a in%lamasi 74
Gambar 52 $ekanisme terjadin)a +n%lamasi 76
7
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
8/85
Su' Modul 1
I( Skenario
Ada &&ra9a 9&!yaki+ !&ur" musku&r ya! diakia+ka! "&h k&rusaka! 9ada
mi+")h"!dria dima!a +&radi a!ua! 9ada 9&m&!+uka! AT*.
i!a saa+ i!i ka!k&r masih m&!adi masaah ya! )uku9 sui+ u!+uk dis&&saika!
kar&!a a!yak ak+"r ya! m&!y&aka!!ya. +a9i "i! =a)ks H *aC&+i)hs
m&!ya+aka! ah,a ka!k&r dis&aka! "&h a!ua! daam r&uasi s&ama
&ra!su!!ya sikus s&. (& ka!k&r +idak m&!&!a k"mu!ikasi &ks+ra s&u&r a+au
as"sia. "mu!ikasi &ks+ra s&u&r di9&ruka! u!+uk m&!ai! k""rdi!asi a!+ar s&
s&hi!a m&r&ka da9a+ sai! m&!u!a! u!si masi!Bmasi!. &!a! sia+!ya ya!
as"sia s& ka!k&r &r+i!dak s&mau!ya s&!diri +a!9a 9&dui a9a ya! diu+uhka! "&h
i!ku!a!!ya.
II( Kata ulit
1. *&!yaki+ !&ur"musku&r
2. *&m&!+uka! AT*
3. %&uasi
4. As"sia
III( Kata kun)i
1. (+ruk+ur (&
2. *&m&!+uka! AT*
3. %&uasi
4. "mu!ikasi &ks+ras&u&r
5. (ikus s&
I*( Da%tar +ertan#aan
1. A9a saa s+ruk+ur s& (&r+a &aska! u!si!yaJ
2. /aaima!a &ra!su!!ya sikus s&
8
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
9/85
3. /aaima!a k"mu!ikasi s&
4. /aaima!a m&ka!ism& +ra!sduksi si!ya
5. A9asaa m&+a"ism& ya! +&radi daam s&
*( Tu,uan +em'ela,aran
M&!&aska! 9ri!si9 dasar s& daam ha s+ruk+ur s& isi""i s& da! 9r"s&s i"kimia di
daam s&.
Gambar 1 Tujuan Pembelajaran
*I( Pem'a!aan
1( Struktur dan %ungi el
Gambar 2 Sel
a. Mi+")h"!dri"!Ora!& &!&ri s& a+au 9usa+ +&!aa ai s& kar&!a mi+"k"!dria m&!yari!
&!&ri dari 'a+ i'i da! "ksi&! da! s&a!u+!ya m&!y&diaka! s&aia! &sar &!&ri
$
Siklu SelStruktur Sel
Sel Normal KomunikaiFiiolo i el
Meta'olimeProe
-iokimia Sel
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
10/85
ya! di9&ruka! dis&mua aia! s& u!+uk m&akuka! u!si s&. Mi+"k"!dria
m&!&ks+raksi &!&ri dari !u+ri&! daam maka!a! da! m&!uah!ya m&!adi
&!+uk ya! da9a+ diu!aka! "&h s& u!+uk m&akuka! ak+iCi+as. (+ruk+ur dari
mi+"k"!dria yai+u ua+ a+au "Ca s&ukura! ak+&ri ya! diu!kus "&h dua
m&mra! d&!a! m&mra! daam m&m&!+uk i9a+a! Ekris+a ya! m&!"!" k&
daam ma+riks i!+&ri"r. Mi+"k"!dria m&m9u!yai u!si s&aai "ra!& &!&ri +&m9a+ u+ama 9&m&!+uka! AT* m&!a!du! &!'im u!+uk sikus asam si+ra+ da!
ra!+ai +ra!s9"r &&k+r"! .
Gambar 3 mitokondria
. %i"s"m&(&mua 9ar+ik& ri"!uk&"9r"+&i! i!+ras&uar ya! 9&!+i! ai si!+&sis
9r"+&i!. (+ruk+ur dari ri"s"m yai+u ra!ua %NA da! 9r"+&i! ya! s&aia! m&&ka+
k& r&+ikuum &!d"9asma kasar da! s&aia! &as daam si+"9asma .%i"s"m
m&m9u!yai u!si s&aai +&m9a+ si!+&sis 9r"+&i!.
Gambar 4 Ribosom
). Ara!uar &!d"9asmi) r&+i)uum(ua+u a!yama! +uuusB+uuus haus ya! sai! &rhuu!a!. (+ruk+ur dari
%D haus yai+u +idak m&!a!du! ri"s"m s&hi!a +am9ak KhausL. ar&!a +idak
m&!a!du! ri"s"m maka %D haus +idak +&ria+ daam si!+&sis 9r"+&i!. i!di!
m&mra!"sa %D haus m&!a!du! &!'imB&!'im u!+uk m&m&!+uk &mak . %Dhaus m&miiki u!si s&aai +&m9a+ si!+&sis i9id E&mak s&aai 9usa+
10
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
11/85
9&!&masa! Em&!&mas 9r"duk s&kr&+"rik k& daam C&sik& +ra!s9"r ya! +&r&9as
da! m&!air k& k"m9&ks "i da! +&m9a+ 9&!&uara! ai m"&ku ya! aka!
dia!ku+ dari %D .
Gambar 5 RE halus
d. Gra!uar &!d"9asmi) r&+i)uum
/ia +&rda9a+ ri"s"m 9ada r&+ikuum &!d"9asma maka r&+ikuum i+u i+u
di!amaka! r&+ikuum &!d"9asma ra!uar a+au r&+ikuum &!d"9asma kasar.
Ora!& i!i iku+ &r9&ra! daam si!+&sis 9r"+&i! kar&!a m&!a!du! ri"s"m ya!
&ru!si daam si!+&sis 9r"+&i! aru di daam s&. %i"s"m +&rdiri a+as )am9ura!
dari %NA da! 9r"+&i!.
Gambar 6 RE kasar dan ribosom
&. Nu)&us/aia! 9usa+ +uuh a+au
"&k i!+i s&.(+ruk+ur dari !uk&us
yai+u NA da! 9r"+&i! khusus ya!
+&ru!kus "&h m&mra! ra!ka9 .
Nuk&us m&m9u!yai u!si
s&aai 9usa+ k"!+r" s&
m&!yim9a! i!"rmasi &!&+ik NA
!uk&us m&!a!du! k"d& u!+uk
si!+&sis 9r"+&i! s+ruk+ura da!
&!'ima+ik s&r+a s&aai )&+ak iru ai r&9ikasi s&.
11
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
12/85
Gambar 7 ukleus
. -ys"s"m&-is"s"m adaah ka!+u! +&ru!kus m&mra! ya! &risi &raai &!'im
hidr"i+ik kua+ ya! m&!a+aisis r&aksi hidr"isis. %&aksi i!i m&!uraika! m"&ku
"ra!ik ya! m&ma!+uk d&ris s& da! &!da asi! misa!ya ak+&ri ya! dia,a
masuk k& s&. E;)s &rar+i K9&!uraia!L Som &rar+i Kada!L. -is"s"m adaah
"ra!& didaam s& ya! ya! m&!uraika! m"&ku "ra!ik. D!'im is"s"m
s&ru9a d&!!a &!'im hidr"ik ya! dik&uarka! "&h sys+&m 9&!)&r!aa! maka!a!
s&hi!a is"s"m &ru!si s&aai Ksys+&m 9&!)&r!aa!L i!+ras&.
Tidak s&9&r+i "ra!& ai! ya! m&miiki s+ruk+ur s&raam is"s"m m&miiki
&!+uk da! ukura! &rCariasi &ra!+u! 9ada isi ya! s&da! ya! s&da!
di)&r!a!ya. @mum!ya is"s"m adaah ada! ua+ a+au "Ca k&)i. /aha! &ks+&r!a
aka! dis&ra! "&h &!'im is"s"m dia,a k& daam s& m&aui s& a"si+"sis
s&&!is &!d"si+"sis. D!d"si+"sis diakuka! daam +ia )ara :
1 *i!"si+"sis*ada 9i!"si+"sis +&radi i!+&r!aisasi u+ira! k&)i )aira! &ks+ras&. *&r+ama
m&mra!& 9asma m&&!ku! k& daam m&m&!+uk ka!+u! ya! m&!a!du!
s&diki+ D(. M&mra!& 9asma k&mudia! m&!u+u9 di9&rmukaa! ka!+u!
m&!&ak isi daam s&uah C&sik& &!d"si+"sik k&)i i!+ras&. (&ai! m&ma,a D(
k&daam s& 9i!"si+"sis m&ru9aka! )ara u!+uk m&!ami k&mai m&mra!&
9asma ya! di+amahka! k& 9&rmukaa! s& s&,ak+u &ks"si+"sis.2 D!d"si+"sis ya! di9&ra!+ai "&h r&s&9+"r
D!d"si+"sis ya! di9&ra!+ai "&h r&s&9+"r adaah sua+u 9r"s&s ya! sa!a+
s&&k+i ya! m&mu!ki!ka! s& m&!im9"r m"&ku &sar +&r+&!+u ya!diu+uhka! dari i!ku!a!!ya.3 Fa"si+"sis
*ada a"si+"sis +&radi Ks& maka!L +&radi i!+&r!isasi 9ar+ik& mu+i
m"&ku&sar. (&aia! &sar s& m&akuka! &!d"si+"sis ya! di9&ra!+ai "&h
r&s&9+"r+&+a9i ha!ya &&ra9a s& khusus ya! mam9u m&akuka! a"si+"sis.
-is"s"m ua da9a+ m&!ya+u d&!a! "ra!& ya! sudah aus a+au rusak
u!+uk m&!yi!kirka! aia! s& ya! sudah +idak &rma!aa+ +&rs&u+. *r"s&s
9&!)&r!aa! diri s&&k+i i!i ya! dik&!a s&aai "+"ai Eoto &rar+i Ks&!diriL %a'
&rar+i Kmaka!L m&m&ri aa! u!+uk 9&ra!+ia! 9&ra!ka+ s&. is&aia! &sar
9&ra!ka+ s& s&mua "ra!& da9a+ di9&raharui.
12
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
13/85
Gambar 8 lisosom dan "eroksisom
. Mi)r"+uu&Mikr"+uuus adaah adaah &&m&! si+"sk&&+"! +&r&sar. (+ruk+ur i!i
&r&!+uk +au! ya! +ak &r)aa! ya! 9a!a! &r"!a da! sa!a+ a!si!
Earis +&!ah 22 !m da! +&ru+ama +&rdiri dari +uui! sua+u m"&ku 9r"+&i! "uar
k&)i. Mikr"+uuus &rsama d&!a! iam&!+ i!+&rm&di&+ khusus m&!s+aika!uura! aks"! asim&+rik i!i.
Mikr"+uuus ua &r9&ra! 9&!+i! daam m&!""rdi!asika! &raai
&raka! s& k"m9&ks +&rmasuk E1 +ra!s9"r+ C&sik& s&kr&+"rik a+au aha! asi!
dari sa+u aia! s& aia! ai! E2 &rak! +"!"a! khusus s& misa!ya siia da!
a&a s&r+a E3 dis+riusi kr"m"s"m s&ama 9&maaha! s& m&aui 9&m&!+uka!
&"!d"! mi+"+i).
Gambar ! $ikrotubulus
h. Mi)r"iam&!+sMikr"iam&! adaah si+"sk&&+"! ya! 9ai! k&)i Earis +&!a! 6!m.
Mikr"iam&! ya! 9ai! &as +&riha+ dis&aia! &sar s& adaah +&rsusu! dari
ak+i! sua+u m"&ku 9r"+&i! ya! &r&!+uk "uar miri9 +uui!. i s& "+"+ 9r"+&i!
ai! ya! dis&u+ mi"s&i! m&m&!+uk mikr"iam&! &!is ai! di k&a!yaka! s&
my"si! +idak +&rau a!yak da! +idak m&m&!+uk iam&!+ ya! &as.
13
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
14/85
Mikr"iam&! m&miiki dua u!si : E1 &r9&ra! 9&!+i! daam &raai
sys+&m k"!+rak+i s& +&rmasuk k"!+raksi "+"+ da! &raka! amu"id da! E2 &k&ra
s&aai 9&!&ras m&ka!is u!+uk mikr"Cius.
i. Vau+/&rukura! +ia kai &ih &sar dari9ada ri"s"m &r&!+uk s&9&r+i +"!
"k+a"!a. Nama i!i &rasa dari ada!ya a!yak &!ku!a!. (&9&r+i +"! ault
m&miiki i!+&ri"r &r"!a. ada!Bkada! ault +am9ak daam k&adaa! +&ruka
+am9ak s&9&r+i s&9asa! u!a ku!)u9 d&!a! masi!Bmasi! s&9aruh dari ault
m&miiki d&a9a! Kk&"9akL ya! m&&ka+ k& )i!)i! di +&!ah. (&uah s& da9a+
m&miiki riua! ault. &ault&ru!si s&aai +ruk s& s&aai +ra!s9"r+ dari !uk&us
k& si+"9asma.
Gambar 11 &ault
. Nu)&ar &!C&"9&M&mra!& !u)&us dis&u+ ua s&uu! !u)&us s&&!ar!ya ua
m&ru9aka! dua a9is m&mra!& ya! +&r9isah yak!i sa+u m&mra!& +&rda9a+ di
daam m&mra!& m&mra!& a! ai!. M&mra!& uar +&rhuu! d&!a! r&+i)uum
&!d"9asma ya! &rada disi+"9asma s& da! rua!a! a!+ar k&dua m&mra!&!u)&us ua +&rhuu! d&!a! rua!a! diuar di daam r&+i)uum &!d"9asma.
14
Gambar 1# $ikro%ilamen
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
15/85
M&mra!& !u)&us +&rs&u+ di+&mus "&h riua! 9"riB9"ri !u)&us.
"m9&ks m"&ku 9r"+&i! ya! &sar m&!&m9& di +&9i 9"riB9"ri +&rs&u+ s&hi!a
aia! 9usa+ dari s&uah dari s&+i9 9"riB9"ri +&rs&u+ s&hi!a aia! 9usa+ dari
s&+ia9 9"riB9"ri ha!ya &rdiam&+&r $ !m. aau9u! d&mikia! ukura! i!i )uku9 &sar
u!+uk m&mu!ki!ka! m"&ku d&!a! &ra+ sam9ai 44.000 &ra+ m"&ku da9a+
&,a+ d&!a! k&mudaha! ya! da9a+ di&ska!.
k. G"i a99ara+usG"i a99ara+us a+au iasa dis&u+ ada! "i a+au k"m9&ks "i i!i
&rhuu!a! d&!a! r&+ikuum &!d"9asma. Ora!& i!i m&m9u!yai m&mra! ya!
sama s&9&r+i m&mra! r&+ikuum &!d"9asma ara!uar. /ada! "i +&r&!+uk dari
s&+um9uk ka!+"! 9i9ih ya! +&rdiri dari &m9a+ a+au &ih +um9uka! a9isa! C&sik&
ya! +i9is ra+a da! +&r&+ak d&ka+ !uk&us. "m9&ks i!i a!yak +&rda9a+ 9ada s&Bs&
k&&!ar +&9a+!ya 9ada sisi s& +&m9a+ s&!ya,a s&kr&si aka! did"r"! k&uar s&a
u!si!ya &rkai+a! d&!a! 9r"s&s s&kr&si. Aar da9a+ m&!aa!ka! u!si!yaada! "i &k&rasama d&!a! r&+ikuum &!d"9asma. V&sik& r&+ikuum
&!d"9asma a+au C&sik& %D s&)ara &rua!Bua! di&9as dari r&+ikuum
&!d"9asma da! &rau! d&!a! ada! "i. #a+ ya! dia!ku+ +&rs&u+ au
di9r"s&s daam ada! "i u!+uk m&m&!+uk is"s"m C&sik& s&kr&+"ris da!
k"m9"!&! si+"9asma ai!!ya. *ada +umuha! ada! "i dik&!a s&aai
dik+i"s"m.
Gambar 12 Gol'i (""aratus
. *&r"is"m&*&r"ksis"m &r&!+uk
miri9 d&!a! is"s"mha!ya
&r&da daam &&ra9a ha.
*&r&daa! 9&r+ama yak!i
9&m&!+uka! 9&r"ksis"m yai+u
d&!a! )ara m&r&9ikasiBdiri da!
uka! di&!+uk "&h ada!
"i. &dua 9&r"ksis"m m&!a!du! "ksidas& uka! hidr"as&. /&&ra9a
"ksidas& mam9u m&!au!ka! "ksi&! d&!a! i"! hidr"&! u!+uk m&m&!+ukhidr"&! 9&r"ksida EO. Oksi&! 9&r"ksida da9a+ m&!"ksidasi 'a+ ai! d&!a!
mudah da! da9a+ &k&rasama d&!a! &!'im ka+aas& &!'im ai! ya! s&aia!
&sar di+&muka! 9ada 9&r"ksis"m u!+uk m&!"ksidasi 'a+ ai! ya! +idak
+&r"ksidasi aka! m&!adi ra)u! ai s&. "!+"h u!si 9&r"ksis"m misa!ya
s&+&!ah dari dari umah ak"h" ya! dimi!um s&s&"ra! aka! did&+"ksiikasi "&h
9&r"ksis"m s& ha+i.
m. M&mra! 9asmais&u+ ua m&mra! s& d&!a! k&+&aa! 75 sam9ai 10 !a!"m&+&r ya!
m&m9u!yai s+ruk+ur &as+is&ksi& da! +i9is. Fu!si u+ama s&aai 9&i!du!
aarisi s& +idak k&uar da! u!si ai!!ya yai+u u!+uk m&!a+ur +ra!s9"r+asi 'a+.
M&mra! s& m&m9u!yai &&ra9a sia+ yai+u:
15
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
16/85
1. *&rm&a& : da9a+ diaui 'a+ a+au m"&ku d&!a! mudah
2. (&mi9&rm&a& a+au s&&k+i9&rm&a& : ha!ya da9a+ diaui "&h 'a+ a+au
m"&ku +&r+&!+u
3. I!9&rm&a& : +idak isa diaui "&h 'a+ a+au m"&ku
M&mra! s& +&rdiri a+as a9isa! i9id da! 9r"+&i!. "m9"sisi!ya yai+u s&ki+ar
55 9r"+&i!25 "s"i9id 13 k"&s+&r" 4 i9id ai! da! 3 kar"hidra+.
(+ruk+ur dasar m&mra! s& adaah s&uah a9isa! i9id a!da yai+u a9isa! +i9is
s&a!yak dua uah a9isa! i9id ya! +&r&!+a! di s&uruh 9&rmukaa! s&.
(+ruk+ur dasar a9isa! i9id a!da di&!+uk "&h a9isa! "s"i9id. -a9isa!
"s"i9id +&rai m&!adi duayai+u:
1 idr"iik : "s"i9id ya! aru+ daam air. (ia+!ya m&!d&ka+i m"&ku air
maka m&m&!+uk dua 9&rmukaa! m&mra! s& ya! u+uh yai+u sisi
daam m&mra! ya! &rhuu!a! d&!a! )aira! i!+ras& da! sisi uarya! &rhuu!a! d&!a! )aira! &ks+ras&. Guus "sa+ dari "s"i9id
&rsia+ hidr"iik.
2 idr""ik: "s"i9id ya! aru+ daam &mak. (ia+!ya m&!auhi m"&ku
air maka m&miiki k&)&!d&ru!a!u!+uk sai! &r+&mu diaia! +&!ah
m&mra!. Guus asam &mak!ya &rsia+ hidr""ik
T&rda9a+ dua &!is 9r"+&i! m&mra! yai+u:
1. *r"+&i! i!+&ra
*r"+&i! i!i m&!&mus m&mra! s&9&!uh!ya. /&r9&ra! s&aai ka!a s+ruk+ura a+au
9"riB9"ri ya! da9a+ di&,a+i "&h m"&ku air ua 'a+ aru+ ai!!ya da! s&aai
9r"+&i! 9&!a!ku+ E)arri&r u!+uk m&ma,a 'a+ ya! +idak isa m&!&mus a9isa!
i9id a!da. T&rkada! +&radi 9&!a!ku+a! +ra!s"r ak+iyai+u 9&!a!ku+a! 'a+B'a+
k& arah ya! &ra,a!a! d&!a! arah diusi ya! s&harus!ya. *r"+&i! i!i ua da9a+&r9&ra! s&aai r&s&9+"r u!+uk 'a+ kimia ya! aru+. aamha i!i 9r"+&i! i!+&ra
16
Gambar 13 $embran Plasma
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
17/85
ya! +&rs&ar di m&mra! s& &ru!si s&aai sara!a 9&!yam9aia! i!"rmasi
m&!&!ai i!ku!a! di uar s& k& daam s&.
2. *r"+&i! 9&ri&r
*r"+&i! i!i ha!ya m&&ka+ 9ada sa+u sisi a+au 9&rmukaa! m&mra! da! +idak
m&!&mus m&mra! s&9&!uh!ya. M"&ku 9r"+&i! 9&ri&r s&ri!kai m&&ka+ 9ada
9r"+&i! i!+&ra. am9ir s&uruh u!si dari 9r"+&i! i!i adaah s&aai &!'im a+au
s&aai 9&!a+ur auBi!+as 'a+ ya! m&aui 9"riB9"ri m&mra! s&.
!. (&)r&+"ry C&si)&am9ir s&mua 'a+ s&kr&+"ris di&!+uk "&h sis+&m r&+ikuum &!d"9asma ya!
k&mudia! di&9aska! dari ada! "ik& daam si+"9asma daam &!+uk C&sik&
s&kr&+"ris a+au ra!ua s&kr&+"ris. (aahsa+u )"!+"h C&sik& s&kr&+"ris yai+u +&rda9a+
9ada s& asi!i 9a!kr&as C&sik& i!i m&!yim9a! 9r"&!'im 9r"+&i! a+au &!'im ya!
&um ak+i.
". &!+ri"&s(&9asa! s+uk+ur sii!d&r 9&!d&k +&r&+ak +&ak urus sa+u sama ai! did&ka+
!u)&us. (&ama 9&m&aha! s&!+ri" ua m&!aami du9ikasi. (&+&ah m&akuka!
r&9ikasi diri 9asa!a!B9asa!a! s&!+ri" &r&rak k& uua! s& &ra,a!a! da!
m&m&!+uk 9&ra!ka+ &&!d"! dia!+ara m&r&ka m&aui 9&!yusu!a! mikr"+uuus
ya! sa!a+ +&ra+ur. (&!+ri" &r9&ra! daam 9&m&!+uka! &"!d"! mi+"+i)
m&!yusu! a!yak mikr"+uuus ya! !"rma!ya m&ma!)ar k& s&uruh si+"sk&&+"!.
Gambar 14 Sentriol
.( Siklu el
(& m&miiki sikus s&. (ikus s& +&rdiri dari as& 9&m&aha! s& mi+"+ik EM da!
9&ri"d& 9&r+umuha! ya! di!amaka! i!+&ras&. I!+&ras& +&rdiri dari +ia suas& yai+u G1
( da! G2 s&&um s& m&masuki as& mi+"+ik da! sia9 m&m&ah.
*&m&aha! mi+"sis m&ru9aka! 9&m&aha! ya! m&!hasika! s&Bs& +uuh. (&)ara
aris &sar 9&m&aha! s& s&)ara mi+"sis +&rdiri dari as& is+iraha+ Ei!+&ras& as&
9&m&aha! i!+i Ekari"ki!&sis da! as& 9&m&aha! si+"9asma Esi+"ki!&sis.
a( Ta!a+ Inter%ae
*ada +aha9 i!+&ras& s& dia!a9 is+iraha+ dari 9r"s&s 9&m&aha!. M&ski9u!
d&mikia! s&&!ar!ya +aha9 i!+&ras& m&ru9aka! +aha9 ya! ak+i da! 9&!+i! u!+uk
m&m9&rsia9ka! 9&m&aha!. *&rsia9a! &ru9a r&9ikasi NA Em&i9a+a!daka!
NA dari sa+u sai!a! m&!adi dua sai!a!. *ada umum!ya s&aia! &sar ,ak+u
hidu9 s& &rada 9ada +aha9 i!i. (&a!u+!ya i!+&ras& diai ai k& daam as&a9B1 EG1 as& si!+&sis E( da! as& a9B2 EG2.
17
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
18/85
Fas& a9B1 EG1
*ada as& G1 s&Bs& &um m&!adaka! r&9ikasi NA s&hi!a NA
masih &rumah 1 sai!a! da! di9"id.
Fas& si!+&sis E(
*ada as& ( NA daam i!+i m&!aami r&9ikasi E9&!a!daa! umah
sai!a! s&hi!a 9ada as& si!+&sis akhir!ya m&!hasika! 2 sai!a! NA
da! di9"id.
Fas& a9B2
*ada as& G2 r&9ikasi NA +&ah s&&sai da! s& &rsia9Bsia9 m&!adaka!
9&m&aha!.
'( Ta!a+ Kariokinei
ari"ki!&sis adaah +aha9 9&m&aha! i!+i s&. Taha9 i!i +&rdiri dari as& a+au +aha9B
+aha9 s&aai &riku+:
1( Pro%ae
*ada +aha9 i!i NA muai dik&mas a+au di9ak&+ m&!adi kr"m"s"m.r"m"s"m
m&ru9aka! s&+ruk+ura +&r9ada+ dari k&masa! NA.*r"as& m&ru9aka! +aha9 9ai!
ama daam mi+"sis. Ada dua +aha9 daam 9r"as&:
/+ro%ae ta!a+ a0al: kr"m"s"m muai +am9ak &ih 9&!d&k s&r+a m&!&a.9ada
s& h&,a! s&!+ri" m&m&ah da! masi!Bmasi! &r&rak k&ku+u ya!
&ra,a!a! 9ada !uk&"us.da! s&au+!ya +&r&!+uk &!a!B&!a! s9i!d& ya!
+&rhuu! dari ku+u k& ku+u .Eu!+uk s& +umuha! +idak +&rda9a+ s&!+ri".
/+ro%ae ak!ir : masi!Bmasi! kr"m"s"m +&riha+ +&rdiri dari dua kr"ma+id ya!
+&rika+ 9ada s&!+r"m&r.s&a!u+!ya !uk&"us hia! da! m&mra! !uk&us
ha!)ur.9ada +aha9 i!i kr"m"s"m +&r&+ak &as didaam sii+"9asma.
Gambar 15 Pro%ase akhir
.( Meta%ae
18
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
19/85
M&ru9aka! +aha9 ya! 9ai! si!ka+ daam mi+"sis. *ada +aha9 i!i kr"m"s"m
&r&rak k& ida! &kua+"r &!a! s9i!d& Eida! 9&m&aha! da! +&rika+ 9ada
&!a! s9i!d& m&aui s&!+r"m&r.
r"m"s"m +&r&+ak 9ada ida! &kua+"r d&!a! +uua! aar 9&maia! umah
i!"rmasi NA ya! aka! di&rika! s& a!aka! ya! aru da9a+ sama ra+a.
Gambar 16 Taha" meta%ase
( Ana%ae
M&ru9aka! +aha9 ya! si!ka+ daam mi+"sis. *ada +aha9 i!i masi!Bmas!
s&!+r"m&r ya! m&!ika+ kr"ma+id m&m&ah &rsamaa!. r"ma+id &r&rak
m&!uu ku+u 9&m&aha! . kr"ma+id da9a+ &r&rak k&arah ku+u 9&m&aha!.
r"ma+id da9a+ &r&rak k&arah ku+u 9&m&aha! kar&!a +&radi!ya k"!+raksi
&!a! s9i!d&. *ada saa+ k"!+raksi &!a! s9i!d& m&m&!d&k k&mudia! m&!arik
kr"ma+id m&!adi dua aia! k& dua ku+u ya! &ra,a!a!. Taha9 a!aas& i!i
m&!hasika! sai!a! kr"m"s"m &r9asa!a! E1)2!.
Gambar 17 Taha" (na%ase
2( Telo%ae
*ada +aha9 i!i kr"ma+id +&ah dis&u+ kr"m"s"m.m&mra! i!+i muai +&r&!+uk
da! !uk&"us k&maai mu!)u. r"m"s"m m&m&!+uk &!a!B&!a! kr"ma+i!.
(&a!u+!ya 9ada +aha9 +&"as& akhir +&radi 9&m&aha! si+"9asma d&!a!
9r"s&s ya! dis&u+ si+"ki!&sis.
1$
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
20/85
Gambar 18 Taha" Telo%ase
)( Ta!a+ Sitokinei
*ada +aha9 si+"ki!&sis +&radi 9&m&aha! si+"9asma ya! diiku+i d&!a!
9&m&!+uka! s&ka+ s& ya! aru. (&ka+ m&misahka! dua i!+i +&rs&u+ m&!adi dua s&
a!aka!.
Taha9 si+"ki!&sis dimuai saa+ +&"as& &rakhir. *ada +&"as& akhir +&radi
9&!uraia! &!a! &!a! s9i!d&. &mudia! s&&ra +&r&!+uk )i!)i! &kua+"r. "!+raksi k&
arah daam i!i m&!y&aka! )&ah ya! m&!daam 9ada 9&rmukaa! s& diiku+i d&!a!
9&maia! isi dua s& s&)ara +&r9isah.
( Tranduki Sin#al
Tra!sduksi si!ya adaah 9&!ha!+ara! 9&sa! dari i!ku!a! E r&)&9+"r k& daam
s& hi!a +&r)a9ai &&k +&r+&!+u Eaik a!+ar s& da! i!+ras&. Tra!sduksi (i!ya 9ada +i!ka+
s& m&aui:
- %&s&9+"r 9&rmukaa! s&:
I"! )ha!!&Bi!k&d r&)&9+"r
G 9r"+&i!Bi!k&d r&)&9+"r
D!'y&Bi!k&d r&)&9+"r
- %&s&9+"r I!+ras&u&r
Ree+tor +ermukaan el
M"&ku si!ya &ks+ras&u&r m&!imuka! 9&ruaha! 9ada r&s&9+"r +a!9a
harus masuk k& daam s&. Ada 3 kas r&s&9+"r 9&rmukaa! s&:
a( Ree+tor #ang mengikat ion kanal 3Ionotro+i) Re)e+tor4
20
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
21/85
(i!ya &rika+a! d&!a! r&s&9+"r k&mudia! ka!a y asa!ya +&r+u+u9 m&!adi
+&ruka s&+&ah si!ya &rika+a! d&!a! r&s&9+"r. (&+&ah i+u i"! aka! masuk k&
daam s&. I"! ya! masuk i!i m&m&ri 9&!aruh ya! &rsia+ &&k+ris.
'( Ree+tor #ang mengikat 5&TP6'inding Protein7 3&6Protein4
Gambar 2# Rese"tor )an' men'ikat .GTP/bindin' Protein0 *G/Protein-
(i!ya &rkai+a! d&!a! r&s&9+"r y m&!ika+ GB9r"+&i! k&mudia!
m&!hasika! ak+iasi GB9r"+&i!. Ak+iasi GB9r"+&i! m&!hasika! ak+iasi &!'im da!
ak+iasi ka!a i"!. Ak+iasi GB9r"+&i! m&!akia+ka! 9&ruaha! k"!s&!+rasi m&dia+"r
i!+ras&u&r da! ak+iasi ka!a i"! m&!akia+a! +&radi!ya 9&ruaha! 9&rma&ii+as
i"! 9ada m&mra! 9asma.
8( Ree+tor #ang mengikat en9im 3En9#m6linked re)e+tor4
21
Gambar 1! Rese"tor )an' men'ikat ion kanal *+onotro"i, Re,e"tor-
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
22/85
Gambar 21 Rese"tor )an' men'ikat enim *En)m/linked re,e"tor-
(i!ya &rkai+a! d&!a! r&s&9+"r ya! m&!ika+ &!'im m&!ak+iasi u!i+ ka+aik dari
aia! uu! r&s&9+"r ya! &r&da di daam s&. G 9r"+&i! +&rdiri dari 3 su u!i+: P Q
da! R aam k&adaa! +idak ada s+imuasi dari m"&ku si!ya:
%&s&9+"r da! GB9r"+&i! +idak ak+i maka +idak ada k"!+ak a!+ar k&dua!ya da!
&+ika ada m"&ku si!ya maka aka! +&adi k"!+ak a!+ara r&s&9+"r da! GB9r"+&i! G*
9ada suu!i+ P dia!+i "&h GT* +&radi dis"siasi a!+ara suu!i+ P da! QR suu!i+ P da!
QR m&!adi ak+i da! m&!a+ur ak+ii+as +ar&+ 9r"+&i! m&mra! 9asma. -ama!ya
ika+a! suu!i+Bsuu!i+ +s 9ada +ar&+ 9r"+&i! m&!&!+uka!. ua+&mah!ya 9&!aruh
m"&ku si!ya 9ada s& +s.
22
Gambar 22 G-protein linked receptor
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
23/85
G 9r"+&i!Bi!k&d r&)&9+"r
A. &+ika +idak ada s+imuus r&s&9+"r da! G 9r"+&i! i!ak+i da! +&r9isah
/. &+ika si!a &ks+ras&u&r +&rika+ d! r&s&9+"r +&radi 9&ruaha! k"!"rmasi
9ada r&s&9+"r G 9r"+&i! +&rika+ r&s&9+"r
. *&ruaha! 9ada PBsuu!i+ m&!y&aka! G* dia!+ika! "&h GT*
s&a!u+!ya m&!y&aka! PBsuu!i+ +&r9isah dari SRBsuu!i+
2( Meta'olime
/&rasa dari ahasa yu!a!i Km&+a"& ya! &rar+i 9&ruaha!. M&+a"ism& adaah
sua+u ka+ais+iah ya! diu!aka! u!+uk m&!&aska! i!+&rk"C&r&!si s&!ya,a kimia didaam
+uuh ma!usiahuu!a! a!+ar m"&ku aur ya! diami dis&+ia9 m"&ku da! m&ka!ism&
ya! m&!a+ur m&+a"i+. *&!&+ahua! +&!+a! m&+a"ism& !"rma sa!a+ 9&!+i! u!a
m&mahami k&ai!a! ya! m&!dasari 9&!yaki+ =aur m&+a"i+ da9a+ diai m&!adi
&&ra9a aia! yai+u
1 =aur a!a"ik : aur ya! &r9&ra! daam si!+&sis kimia ya! &sar da! k"m9&ks.
"!+"h: si!+&sis as.aimi!" da! si!+&sis +riasiis&r" da! ik"&!. =aur &rsia+
&!d"+&rmik
23
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
24/85
2 =aur ka+a"ik : aur 9&!uraia! ya! &sars&ri! m&ia+ka! r&aksi "ksida+i.
%&aksi i!i m&miiki sia+ &ks"+&rmik ya! m&!hasika! &kuiCa&! 9&r&duksi da! AT*
m&aui ra!+ai r&s9ira+"rik .
3 =aur ami"ik : s&aai 9&!huu! a!+ara aur a!a"ik da! ka+a"ik misa!ya
sikus asam si+ra+ ya! &ra!su! di9&rsim9a!a!
a Kata'olime
M&!uraika! s&!ya,a k"m9&ks m&!adi s&!ya,a ya! &ih s&d&rha!a. a i!i
m&!)a!ku9.
%&s9irasi s&. =aur m&+a"ism& ya! da9a+ m&!hasika! &!&ri daam &!+uk AT*
da! NA* A%I M"&ku aha! akar s&9&r+i -&makkar"hidra+ da! 9r"+&i!. =aur
r&s9irasi s& ua +&ria+ daam 9&!)&r!aa! maka!a!.
- a+a"ism& ar"hidra+
- F&rm&!+asi
' Re+irai el
%&s9irasi s& m&ru9aka! +i!dak aas m&+a"ism& da! 9r"s&s ya! &raku daam
s& u!+uk m&ra!+as m&mra! 9asma u!a m&!hasika! +&!aa i"kimia dari aha!
m"&ku aha! a9i da! 9&&9asa! sisa s&. T&rda9a+ "ra!ism& ya! mam9u m&ia+ka! 'a+
"ra!ikE"ksi&! u!+uk m&!hasika! +&!aa AT* ya! di!amaka! %&s9irasi A&r".
8:;1.O: 3a :8O. 3g4 = :;.O 3l4 ?;) 6.@@ k$
Gik"isisB adaah sua+u 9r"s&s kimia ya! da9a+ m&ruah m"&ku uk"sa m&!adi
m"&ku 9iruCa+.9r"s&s i!i da9a+ &ra!su! daam s& ya! 9ai! s&d&rha!a +a!9am&m&ruka! "ksi&!. (ikus r&sEas.si+ra+ sikus as.+rikar"sia+ > adaah %&aksi kimia
ya! m&!y&aka! as&+iB(k"A m&!aami d&&drasi m&!adi kar"! di"ksida da! a+"m
hidr"&!.
24
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
25/85
Gambar 23 Rumus ban'un sen)aa )an' terlibat
Tra!s9"r+ D&k+r"! > Taha9 akhir dari r&s9irasi a&r" adaah sis+&m +ra!s9"r &&k+r"!
s&ri! dis&u+ ua sis+&m E&!'im si+"kr"m "ksidas& a+au sis+&m ra!+ai 9&r!a9asa! ya!
&ra!su! 9ada kris+a daam mi+"k"!dria. *ada +aha9 i!i m&ia+ka! d"!"r &&k+r"!
aks&9+"r &&k+r"! da! r&aksi r&duksi da! "ksidasi Er&d"ks. "!"r &&k+r"! adaah s&!ya,a
ya! dihasika! s&ama +aha9 ik"isis mau9u! sikus r&s da! &r9"+&!si u!+uk
m&&9aska! &&k+r"! yai+u NA2 da! FA2.
Gambar 24 Trans"ort Elektron
) Fermentai
Asam -ak+a+B adaah &rm&!+asi uk"sa ya! da9a+ m&!hasika! asam
ak+a+&rm&!+asi asam ak+a+ dimuai dari 9r"s&s ik"isis ya! m&!hasika! asam
9iruCa+.k&muadia! 9r"s&s i!i dia!u+ka! d&!a! 9&ruaha! asam 9iruCa+ m&!adiasam aka+. F&rm&!+asi i!i da9a+ m&!hasika! k&u da! y"hur+.
25
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
26/85
Gambar 25 %ermentasi asam laktat
Gambar 26 Proses "en'ubah 'lukosa menjadi etanol
d Ana'olime
/&r&da d&!a! 9r"s&s ka+a"ism&a!a"ism& adaah 9r"s&s 9&m&!+uka! a+au
9&!yusu! s&!ya,a "ra!ik s&d&rha!a m&!adi s&!ya,a "ra!i) k"m9&ks.s&!ya,a
k"m9&ks +&rs&u+ da9a+ &ru9a kar"hidra+&makda! 9r"+&i!. A!a"ism& m&ru9aka!
k&aika! dari ka+a"ism&. *r"s&s a!a"ism& m&m&ruka! &!&ry aik &!&ry 9a!as
)ahaya a+au &!&ry kimia.
A!a"ism& ya! m&!u!aka! &!&ry )ahaya dis&u+ %otointei( (&da!ka!
a!a"ism& ya! m&!u!aka!&!&ry kimia dis&u+ kemointei
1. "+"si!+&sis
"+"si!+&sis adaah 9r"s&s 9&m&!+uka! kar"hidra+ dari kar"! di"ksida EO2 daair E2O 9ada k"r"9as d&!a! a!+ua! )ahaya ma+ahari. F"+"si!+&sis da9a+ diakuka!
"&h +umuha! aa da! ak+&ri ya! m&miiki k"r"9as. asi dari "+"si!+&sis adaah
26
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
27/85
m"&ku uk"sa ya! disim9a! daam &!+uk 9a+i amium a+au +&9u! r&aksi "+"si!+&sis
adaah s&aai &riku+
Gambar 27 Proses %otosintesis
%&aksi "+"si!+&sis +&rai dua yai+u r&aksi terangda! r&aksi gela+
a( Reaki terang
*usa+ r&aksi +&ra! dis&u+ "+"sis+&m ya! +&rdiri a+as k"m9&ks 9r"+&i!k"r"i da! 9im&! ai! ya! m&!y&ra9 )ahaya. F"+"sis+&m i!i +&rda9a+ dua 9usa+
r&aksi yai+u "+"sis+&m i da! "+"sis+&m ii ya! &k&ra s&)ara +&ra+ur.
&+ika )ahaya ma+ahari E"+"! m&!&!ai "+"sis+&m II aka! m&!y&aka!
&&k+r"!!ya +&r&ksi+asi Ek&uar. D&k+r"! i!i aka! dia!+ika! "&h &&)+r"! hasi
hidr"isis dari m"&ku air. *&ris+i,a 9&m&)aha! m"&ku air 9ada "+"si!+&sis i!i
dis&u+ %otolii(
'( Reaki gela+
%&aksi &a9 m&ru9aka! r&aksi ya! +&radi +a!9a m&mu+uhka! )ahaya. (&+&ahdihasika! a+9 da! !ad9h dari r&aksi +&ra! aka! +&radi 9&!ika+a! )".r&aksi i!i +idak
&ra!+u! 9ada k&&radaa! )ahaya s&hi!a dis&u+ r&aksi &a9. %&aksi &a9
+&radi di daam s+r"ma.
Gambar 28 Silkus alin
2. &m"si!+"sis&m"si!+&sis m&ru9aka! )"!+"h r&aksi a!a"ism& s&ai! "+"si!+&sis. &m"si!+&sis
27
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
28/85
adaah k"!C&rsi i""is sa+u m"&ku kar"! a+au &ih Eiasa!ya kar"! di"ksida a+au
m&+a!a s&!ya,a !i+r"&! da! sum&r maka!a! m&!adi s&!ya,a "ra!ik d&!a!
m&!u!aka! "ksidasi m"&ku a!"ra!ik E)"!+"h!ya as hidr"&! hidr"&! suida a+au
m&+a!a s&aai sum&r &!&ri dari9ada )ahaya ma+ahari s&9&r+i 9ada "+"si!+&sis. aam
9&!&asa! ya! &ih s&d&rha!a k&m"si!+&sis adaah a!a"ism& ya! m&!u!aka!
&!&ri kimia. D!&ri kimia ya! diu!aka! 9ada r&aksi i!i adaah &!&ri ya! dihasika! darisua+u r&aksi kimia yai+u r&aksi "ksidasi.
Ora!ism& au+"+r" ya! m&akuka! k&m"si!+&sis dis&u+ k&m"au+"+r". &mam9ua!
m&akuka! k&m"si!+&sis ha!ya dimiiki "&h &&ra9a &!is mikr""ra!ism& misa!ya
ak+&ri &&ra! !"!"+"si!+&+ik EThi"a)ius da! ak+&ri !i+r"&! ENi+r"s"m"!as da!
Ni+r"s")"))us. /a!yak mikr""ra!ism& di da&rah au+ daam m&!u!aka! k&m"si!+&sis
u!+uk m&m9r"duksi i"massa dari sa+u m"&ku kar"!. ua ka+&"ri da9a+ di&daka!.
*&r+ama di +&m9a+ ya! ara! +&rs&dia m"&ku hidr"&! &!&ri ya! +&rs&dia dari r&aksi
a!+ara O2 da! 2 Eya! m&!a,ai 9r"duksi m&+a!a 4 da9a+ m&!adi )uku9 &sar
u!+uk m&!aa!ka! 9r"duksi i"massa. &mu!ki!a! ai! daam a!yak i!ku!a! au+
&!&ri u!+uk k&m"si!+&sis dida9a+ dari r&aksi a!+ara O2 da! sus+a!si s&9&r+i hidr"&!
suida a+au am"!ia. *ada kasus k&dua mikr""ra!ism& k&m"si!+&+ik &ra!+u! 9ada
"+"si!+&sis ya! &ra!su! di +&m9a+ ai! da! m&m9r"duksi O2 ya! m&r&ka u+uhka!.
%&aksi k&m"si!+&sis 9ada ak+&ri &&ra! &ra!su! s&aai &riku+.
/ak+&ri !i+r"&! s&9&r+i Ni+r"s"m"!as da! Ni+r"s")"))us m&m9&r"&h &!&ri hasi
d&!a! )ara m&!"ksidasi N3 ya! +&ah &r&aksi d&!a! O2 da! m&m&!+uk am"!ium
kar"!a+ EEN42O3.
=&!is ak+&ri ai! ya! mam9u m&aksa!aka! k&m"si!+&sis a!+ara ai! Ni+r"a)+&r.
/ak+&ri i!i mam9u m&!"ksidasi s&!ya,a !i+ri+ daam m&dium!ya. asi!ya adaah
s&!ya,a !i+ra+ da! m&m&aska! &!&ri ya! aka! di9&ru!aka! u!+uk m&!yi!+&sis
s&!ya,a "ra!ik.
B( Komunikai Antar Sel
""rdi!asi &raai ak+iCi+as s&Bs& di s&uruh +uuh u!+uk m&akuka! &raai k&ia+a!
ya! m&m9&r+aha!ka! k&hidu9a! da! m&aksa!aka! k&i!i!a! &ra!+u! 9ada
k&mam9ua! s& u!+uk &rk"mu!ikasi sa+u sama ai!. "mu!ikasi a!+ar s& diai m&!adi
dua yai+u : k"mu!ikasi a!su! da! k"mu!ikasi +idak a!su!. "mu!ikasi a!su!
adaah m&aui +au+ )&ah yai+u saura!Bsaura! haus ya! m&!&ma+a!i si+"9asma s&Bs&
ya! &rd&ka+a! di &!is ari!a! +&r+&!+u.
i+au+ )&ah Ea9 u!)+i"! s&9&r+i diisyara+ka! "&h !ama!ya +&rda9a+ )&ah a!+ara s&Bs&
ya! &rd&ka+a! ya! disa+uka! "&h saura! 9&!huu! k&)i ya! di&!+uk "&hk"!&ks"!. "!&ks"! di&!+uk "&h &!am su u!i+ 9r"+&i! ya! +&rsusu! m&m&!+uk
s+ruk+ur +au! &r"!a. ua k"!&ks"! m&!uur k&uar sa+u dari masi!Bmasi!
28
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
29/85
m&mra!& 9asma s& ya! &rd&ka+a! da! &rika+a! u!+uk m&m&!+uk saura!
9&!huu! a!+ar k&dua s&. (aura! d&!a! aris +&!ah k&)i i!i m&mu!ki!ka! 9ar+ik&
k&)i aru+ air m&!air m&aui saura! +&+a9i m&!)&ah &,a+!ya m"&ku &sar misa!ya
9r"+&i! i!+ras&. Tau+ )&ah ua &ru!si s&aai aa! ai +ra!s&r a!su! m"&kuB
m"&ku si!ya k&)i dari sa+u s& k& s& ai!.
Gambar 2! Taut elah
a( Komunikai antar el tidak langung
*arakri! : 9&ma,a 9&sa! kimia,i "ka ya! ha!ya +&radi di s&Bs& s&ki+ar daami!ku!a! d&ka+ +&m9a+ s&kr&si!ya. ar&!a 9arakri! +&rs&ar m&aui 9r"s&s diusi
s&d&rha!a maka k&ra aha! i!i +&ra+as 9ada arak 9&!d&k. (aah sa+u )"!+"h
9arakri! adaah his+ami!& ya! di&aska! dari s&&!is s& ari!a! ika+ s&,ak+u
+&radi 9r"s&s 9&rada!a! di ari!a! ya! rusak. is+ami!& m&!y&aka! dia+asi
E9&&ara! 9&muuh darah s&ki+ar u!+uk m&!i!ka+ka! aira! darah k& ari!a!.
"rm"!& adaah 9&ma,a 9&sa! kimia,i arak auh ya! s&)ara s9&siik
dik&uarka! k& daam darah "&h k&&!ar &!d"kri! s&aai r&s9"!s +&rhada9 si!ya
ya! s&suai. a!ya s& sasara! dari h"rm"! +&r+&!+u ya! m&miiki r&s&9+"r
m&mra! u!+uk &rika+a! d&!a! h"rm"! i!i. E&!d"kri!
N&ur"!B!&ur"! &rk"mu!kasi s&)ara a!su! d&!a! s&Bs& ya! di9&rsyaraid&!a! m&!&uarka! !&ur"+ra!smi++&r ya+u 9&ma,a 9&sa! kimia,i &rarak
sa!a+ d&ka+ s&aai r&s9"! +&rhada9 si!ya is+rik E9"+&!sia aksi. N&ur"+ra!smi++&r
2$
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
30/85
&rdiusi dari +&m9a+ 9&&9asa!!ya da! m&!y&ra!i rua! &ks+ras& u!+uk &k&ra
")a ha!ya di s& sasara! ya! +&rsamu!. Esy!a9+i)
Gambar 3# omunikasi antar sel tidak lan'sun'
a( Ta!a+an Komunikai Sel
*r"s&s k"mu!ikasi s& diai m&!adi +ia +aha9 yai+u:
1 *&!&rimaa! Ere,e"tion : m&ru9aka! 9&!d&+&ksia! si!ya ya! da+a! dari uar s&
"&h s& +ar&+. (& kimia,i +&rd&+&ksi a9aia si!ya i+u +&rika+ 9ada 9r"+&i! s&u&r
iasa!ya 9ada 9&rmukaa! s& ya! &rsa!ku+a!.
2 Tra!sduksi : dia,ai d&!a! 9&!ika+a! m"&ku si!ya m&!uah 9r"+&i! r&s&9+"r.
Taha9 +ra!sduksi i!i m&!uah si!ya m&!adi sua+u &!+uk ya! da9a+m&!imuka! r&s9"! s&u&r s9&siik. *ada sys+&m (u+h&ra!d 9&!ika+a! &9i!&ri!
30
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
31/85
k& aia! uar 9r"+&i! r&s&9+"r daam m&mra! 9asma s& ha+i &ra!su! m&aui
s&ra!kaia! a!ka u!+uk m&!ak+ika! ik"&! "s"rias&. Tra!sduksi i!i kada!B
kada! +&radi daam sa+u a!kah +&+a9i &ih s&ri! m&mu+uhka! sua+u uru+a!
9&ruaha! daam s&d&r&+a! m"&ku ya! &r&da Eaur +ra!sduksi si!ya. M"&ku
di s&9a!a! aur i+u s&ri! dis&u+ m"&ku r&ay. Tra!sduksi si!ya m&i9u+i ak+ii+as
s&aai &riku+: *&!&!aa! &raai si!ya dari uar +&rhada9 r&s&9+"r s9&siik ya! +&rda9a+
9ada 9&rmukaa! m&mra! s&.
*&!ha!+ara! si!ya m&aui m&mra! s& k& daam si+"9asma.
*&!ha!+ara! si!ya k&9ada m"&ku &&k+"r s9&siik 9ada aia! m&mra!
s& a+au &&k+"r s9&siik daam si+"9asma. a!+ara! si!ya i!i k&mudia! aka!
m&!imuka! r&s9"! s9&siik +&rhada9 si!ya +&rs&u+. %&s9"! s9&siik ya!
+imu +&ra!+u! 9ada &!is si!ya ya! di+&rima. %&s9"! da9a+ &ru9a
9&!i!ka+a! a+au 9&!uru!a! ak+ii+as &!'imB&!'im m&+a"ik r&k"!iurasi
si+"sk&&+"! 9&ruaha! 9&rm&aii+as m&mra! s& ak+iasi si!+&sa NA
9&ruaha! &ks9r&si &!&+ik a+u9u! 9r"ram a9"9+"sis.3 T&r9u+us!ya ra!kaia! si!ya : T&radi a9aia ra!sa!a! dari uar muai &rkura!
a+au +&r9u+us. T&r9u+us!ya si!ya ua +&radi a9aia +&rda9a+ k&rusaka! a+au +idak
ak+i!ya s&aia! a+au s&uruh m"&ku 9&!ha!+ar si!ya. I!"rmasi ya! +&radi
aka! m&&,a+i aur ra!sa! Esi'nal transdu,tion "atha) ya! +&rdiri dari &raai
9r"+&i! &r&da a+au m"&ku +&r+&!+u s&9&r+i &raai i"! da! ka!a!ya &raai
ak+"r +ra!skri9si a+au9u! &raai +i9& suui+ r&ua+"r. (&+ia9 9r"+&i! ya! +&ria+
9ada aur i!i mam9u m&!hama+ a+au m&!ak+iasi 9r"+&i! ya! &rada dia,ah
9&!aruh!ya Edon stream. *r"+&i! u+ama ya! +&ria+ daam aur ra!sa! 9ada
umum!ya adaah ki!as& da! 9"s9ha+as& ya! &&ra9a dia!+ara!ya m&ru9aka!
9r"+&i! ya! +&rda9a+ a+au aru+ daam si+"9asma. &dua 9r"+&i! i!i mam9um&&9aska! a+au m&!&rima ru9 9"s9ha+ dari 9r"+&i! ai! s&hi!a 9r"s&s
9&!ha!+ara! a+au 9&!h&!+ia! si!ya da9a+ &ra!su!. (&)ara si!ka+ a!kahB
a!kah +ra!sduksi si!ya adaah:
1 (i!+&sis m"&ku si!ya "&h s& ya! m&m&ri si!ya.
2 *&&9asa! m"&ku si!ya "&h s& ya! m&m&ri si!ya.
3 Tra!s9"r si!ya "&h s& +ar&+.
4 *&!ika+a! si!ya "&h r&s&9+"r s9&siik ya! m&!y&aka! ak+iCasi r&s&9+"r
+&rs&u+.
5 I!isiasi sa+u a+au &ih aur +ra!sduksi si!ya i!+ras&.
6 *&uaha! s9&siik u!si m&+a"ism& a+au 9&rk&ma!a! s&.
7 *&mua!a! si!ya ya! m&!akhiri r&s9"! s&.
Ika+a! ia! d&!a! r&s&9+"r s9&siik aka! m&mi)u 9&&9asa! se,ond messen'er
ya! aka! m&!imuka! r&aksi &ra!+ai da! m&ma,a 9&ruaha! didaam s&.
%&s&9+"r s9&siik ya! +&rda9a+ 9ada m&mra! s& da9a+ &ru9a: GTP bindin'
"rotein *G/"rotein-B,ou"led re,e"tors
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
32/85
&! s9&siik di daam !u)&us. *r"s&s 9&!si!yaa! s& m&ma!+u m&mas+ika! ah,a
ak+iCi+as 9&!+i! s&9&r+i i!i +&radi 9ada s& ya! &!ar 9ada ,ak+u ya! +&9a+ da!
9ada k""rdi!asi ya! s&suai d&!a! s& ai! daam "ra!ism& &rsa!ku+a!.
Gambar 31 Res"on Seluler S"esi%
*II( Sim+ulan
(& adaah buildin' blo,k a+au u!i+ 9&m&!+uk hidu9 ai +uuh. (& m&miiki +ia
sudiCisi u+ama yai+u m&mra!& 9asma !u)&us da! si+"9asma. idaam si+"9asma
s&!diri +&rda9a+ "ra!& "ra!& ai! : r&+i)uum &!d"9asma k"m9&ks "i is"s"m
9&r"ksis"m mi+"k"!dria da! Cau+.
(& m&miiki sikus s&. (ikus s& +&rdiri dari as& 9&m&aha! s& mi+"+ik EM da!
9&ri"d& 9&r+umuha! ya! di!amaka! i!+&ras& *ada +aha9 i!+&ras& s& dia!a9 is+iraha+
dari 9r"s&s 9&m&aha!. M&ski9u! d&mikia! s&&!ar!ya +aha9 i!+&ras& m&ru9aka! +aha9
ya! ak+i da! 9&!+i! u!+uk m&m9&rsia9ka! 9&m&aha!. (&a!u+!ya ada ari"ki!&sis
yai+u adaah +aha9 9&m&aha! i!+i s&. Taha9 i!i +&rdiri dari as& a+au +aha9B+aha9 s&aai
&riku+: *r"as& M&+aas& A!aas& da! T&"as&. (&+&ah +aha9 kari"k&!&sis k&mudia!dia!u+ka! +aha9 Taha9 (i+"ki!&sis
*ada +aha9 si+"ki!&sis +&radi 9&m&aha! si+"9asma ya! diiku+i d&!a!
9&m&!+uka! s&ka+ s& ya! aru. (&ka+ m&misahka! dua i!+i +&rs&u+ m&!adi dua s&
a!aka!.
Tra!sduksi si!ya adaah 9&!ha!+ara! 9&sa! dari i!ku!a! E r&)&9+"r k& daam
s& hi!a +&r)a9ai &&k +&r+&!+u Eaik a!+ar s& da! i!+ras&. Tra!sduksi (i!ya 9ada +i!ka+
s& m&aui:
- %&s&9+"r 9&rmukaa! s&:
I"! )ha!!&Bi!k&d r&)&9+"r
G 9r"+&i!Bi!k&d r&)&9+"r
D!'y&Bi!k&d r&)&9+"r
32
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
33/85
- %&s&9+"r I!+ras&u&r
(& ua m&!aami m&+a"ism& yai+u s&!ya,a kimia didaam +uuh
ma!usiahuu!a! a!+ar m"&ku aur ya! diami dis&+ia9 m"&ku da! m&ka!ism& ya!
m&!a+ur m&+a"i+.
""rdi!asi &raai ak+iCi+as s&Bs& di s&uruh +uuh u!+uk m&akuka! &raai
k&ia+a! ya! m&m9&r+aha!ka! k&hidu9a! da! m&aksa!aka! k&i!i!a! &ra!+u! 9ada
k&mam9ua! s& u!+uk &rk"mu!ikasi sa+u sama ai!. "mu!ikasi a!+ar s& diai m&!adi
dua yai+u : k"mu!ikasi a!su! da! k"mu!ikasi +idak a!su!
33
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
34/85
Su' Modul .
I( Skenario
*"+"!a! ar+ik& 1....
(&ra!a! a!+u! dis&aka! ada!ya s& "+"+ a!+u! ya! m&!aami k&rusaka! akia+
kura!!ya 9as"ka! "ksi&!. a i!i dis&aka! "&h suma+a! 9ada ar+&ri ya!
m&mCaskuarisasi "+"+ a!+u!. O&h kar&!a i+u 9ri!si9 +&ra9i!ya adaah m&m9&raiki
k&a!)ara! Caskuarisasi "+"+ a!+u! misa!ya d&!a! )ara "9&rasi y 9ass.
*"+"!a! ar+ik& 2...
Akia+ 9&!yaki+ ya! did&ri+a!ya dia m&!aami k&rusaka! s&Bs& "+ak kar&!a 'a+ sisa
m&+a"ism& ya! +&rau a!yak daam +uuh!ya. "k+&r m&!ya+aka! ah,a k&ruaka! s&"+ak +&rs&u+ ya! m&!y&aka!!ya k"ma.
*"+"!a! ar+ik& 3...
M&!uru+ hasi Cisum "&h d"k+&r s&+&m9a+ k"ra! 9&rahu +&!&am i+u uka! kar&!a
m&!hiru9 air +&+a9i kar&!a k&di!i!a!. (uhu saa+ i+u di9&rkiraka! s&ki+ar 100. (&hi!a
d"k+&r m&!a!aisa ah,a suhu di!i! m&!y&aka! kris+aisasi air di s&ki+ar s&. a i!i
m&!adi a+a kar&!a k&rusaka! s& +&radi 9ada "ra!B"ra! Ci+a
II( Kata Sulit
1. Vaskuarisasi2. O9&rasi y 9ass3. ris+aisasi air4. Visum
III( Kata Kun)i
1. &rusaka! s&
2. ura!!ya 9as"ka! "ksi&!
3. #a+ sisa m&+a"ism&
4. (uhu &ks+rim
5. ris+aisasi air
I*( Tu,uan Pem'ela,aran
1. Fak+"rBak+"r ya! m&!y&aka! &as s&
2. M&ka!ism& +&radi!ya &as s&
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
35/85
*( Pertan#aan
1. A9akah a)+"rBak+"r ya! m&!y&aka! k&rusaka! 9ada s&
2. /aaima!a m&ka!ism& k&rusaka! 9ada s&
3. /aaima!a 9ri!si9 dasar k&rusaka! 9ada s&
4. /aaima!a 9r"s&s +&radi!ya kris+aisasi 9ada s&
*I( Pem'a!aan
1( Sekila Mengenai $e,a Sel
(& s&)ara +&+a9 m&!y&suaika! s+rukur da! u!si!ya kar&!a ia m&ru9aka!
9ar+isi9a! ak+i daam i!ku!a!!ya u!+uk m&!ak"m"dasika! +u!+u+a! 9&ruaha! da!
s+r&ss &ks+as&. (& )&!d&ru! m&m9&r+aha!ka! i!ku!a! s&&ra da! i!+ras&!ya daam
r&!+a! 9aram&+&r isi""is ya! r&a+iC& s&m9i+. =ika k&mam9ua! ada9+i &r&ih s&
aka! m&!aami ,e,a( aam a+as ,ak+u +&r+&!+u )&d&ra &rsia+ r&C&rsi& da! s&
k&mai k& k"!disi s+ai s&mua !amu! d&!a! s+r&ss &ra+ a+au m&!&+a9 +&radi )&d&ra
irr&C&rsi& da! s& +&rk&!a ma+i.
.( Faktor C Faktor Yang Men#e'a'kan $e,a Pada Sel
a( De+ri"ai Okigen
;#+okia a+au d&isi&!si "ksi&! m&!a!u r&s9irasi "ksida+i a&r"i) da!
m&ru9aka! )&d&ra s& +&rs&ri! da! +&r9&!+i! s&r+a m&!y&aka! k&ma+ia!. y9"ksia
harus di&daka! d&!a! ikemia ya! m&ru9aka! +&rh&!+i!ya su9ay darah daamari!a! akia+ a!ua! aira! darah ar+&ri a+au &rkura!!ya drai!as& C&!a. Isk&mia
m&ru9aka! 9&!y&a +&rs&ri! hi9"ksia d&isi&!si "ksi&! da9a+ ua dis&aka! "&h
"ksi&!asi darah ya! +idak ad&kua+ s&9&r+i 9ada 9&!&um"!ia a+au &rkura!!ya
k&mam9ua! 9&!a!ku+a! "ksi&! darah s&9&r+i 9ada a!&mia a+au k&ra)u!a! kar"!
m"!"ksida EO
'( -a!an Kimia
*ada dasar!ya s&mua aha! kimia da9a+ m&!y&aka! k&rusaka! 9ada s&
ahka! aha! kimia s&9&r+i uk"sa da! aram. A9aia +&radi a!ua! 9ada
k&s&ima!a! i!ku!a! s& ha ii+u da9a+ m&!y&aka! k&ma+ia! s& . Oksi&! 9ada+&ka!a! +i!i ua &rsia+ +"ksik. /aha! ya! s&ri! dik&!a s&aai ra)u!
m&!y&aka! k&rusaka! s&rius 9ada s& ha i+u dikar&!aka! ada!ya a!ua! ya!
s&rius 9ada +i!ka+ s&uar d&!a! m&!uah 9&rm&aii+as m&mra! h"m"&s+asis
"sm"+ik a+au k&u+uha! &!'im a+au k"ak+"r da! da9a+ m&!y&aka! k&ma+ia! 9ada
s&uruh "ra!.
"!+"h dari aha! aha! ya! da9a+ m&rusak s& ya! ada dis&ki+ar ki+a m&i9u+i
9"usi udara i!s&k+isida kar"! m"!"ksida as&s da! Ks+imuu!L s"sia s&9&r+i &+a!"
)( Agen In%ekiu
/&rkisar dari Cirus sumikr"sk"9ik sam9ai )a)i! 9i+a ya! 9a!a!!ya &&ra9am&+&r dia!+ara r&!+a! i+u +&rda9a+ rik&+sia ak+&ri u!i da! 9r"+"'"a.
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
36/85
d( Reaki Imunologi
(is+&m imu! adah sis+&m ya! m&i!du!i +uuh dari &!da asi! !amu! daam
ha i!i r&aksi imu! ya! dis&!aa a+au +idak dis&!aa da9a+ m&!y&aka! &as s&
a+au ari!a! . A!aiaksi +&rhada9 9r"+&i! a+au "a+ m&ru9aka! )"!+"h kasik. (&ai! i+u
hia!!ya +"&ra!si d&!a! r&s9"!s +&rhada9 a!+i&! s&!diri m&ru9aka! 9&!y&as&umah 9&!yaki+ au+"imu!.
e( De%ek &enetik
&&k &!&+i) da9a+ m&!y&aka! 9&ruaha! 9a+""is ya! m&!y""k s&9&r+i
ma"rmasi k"!&!i+a ya! dis&aka! "&h sy!dr"m& d",! a+au +ak k&!+ara s&9&r+i
sus+i+usi asam ami!" +u!a 9ada h&m""i! ( a!&mia s& sai+ &&ra9a
k&saaha! m&+a"ism& saa+ ahir akia+ d&isi&!si &!'ima+ik k"!&!i+a m&ru9aka!
)"!+"h k&rusaka! s& da! ari!a! ya! dis&aka! "&h 9&ruaha! Ks&9&&L ya!
s&ri! kai +&radi 9ada asam d&"ksiri"!uk&a+ ENA
%( Ketidakeim'angan Nutrii&+idaks&ima!a! !u+risi i!i isa dikar&!aka! k&kura!a! !u+risi a+au k&&iha!
!u+risi 9ada 'ama! s&kara! d&isi&!si !u+risi adaah ak+"r u+ama dari
k&+idaks&ima!a! !u+risi. I!isi&!si Ek&+idak)uku9a! ka"riB9r"+&i! da! d&isi&!si
Ci+ami! m&ru9aka! )"!+"h !ya+a ya! iasa di+&muka! dikaa!a! masyaraka+ a,ah
s&da!ka! 9ada masyaraka+ &rk&)uku9a! &ih s&ri! m&maka! maka!a! ya!
da9a+ m&!y&aka! "&si+as .
g( Agen Fiik
Trauma +&m9&ra+ur ya! &ks+r&m radiasi sy"k &&k+rik da! 9&ruaha! m&!dadak
9ada +&ka!a! a+m"s&r s&mua!ya m&m9u!yai &&k d&!a! kisara! uas 9ada s&.
!( Penuaan
(&umah u!si s& m&!uru! kar&!a 9r"r&si s&iri! 9&!uaa!. F"s"riasi "ksida+i
mi+"k"!dria m&!uru! s&9&r+i si!+&sis 9r"+&i! s+ruk+ura &!'ima+ik da! r&s&9+"r. (&
ya! m&!aami 9r"s&s 9&!uaa! m&miiki ka9asi+as u!+uk amia! !u+ri&!+ da!
9&raika!.
( Mekanime $e,a Sel
/a!yak )ara &r&da ya! da9a+ m&!i!duksi &as s&. (&ai! i+u m&ka!ism&
i"kimia,i ya! m&!huu!ka! s&+ia9 )&d&ra +&r+&!+u da! ma!i&s+asi s&uar da!
ari!a! ya! +&radi &rsia+ k"m9&ks da! sai! &rhuu!a! &ra+ d&!a! aur i!+ras&
ai!. O&h s&a i+u 9&misaha! a!+ara s&a da! akia+ &as s& aka! sui+. Namu!
&&ra9a 9ri!si9 r&&Ca! u!+uk s&aia! &sar )&d&ra s& dia!+ara!ya :
a. %&s9"! s&uar +&rhada9 s+imuus ya! &rahaya &ra!+u! 9ada +i9& )&d&ra
durasi da! k&9araha!!ya. (&aai )"!+"h a9aia +"ksi! &rd"sis r&!dah a+au
isk&mia &rdurasi si!ka+ maka aka! m&!imuka! &as& s& ya! r&C&rsi&
da! s&aik!ya.
. Akia+ sua+u s+imuus ya! &rahaya &ra!+u! 9ada +i9& s+a+us
k&mam9ua! ada9+asi da! susu!a! &!&+i) s& ya! m&!aami &as s&.
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
37/85
(&9&r+i )"!+"h!ya &ra!+u! 9ada +i9& s& 9ada "+"+ urik sk&&+ di+u!kai
m&!ak"m"dasi isk&mia k"m9&+ s&ama 2 sam9ai 3 am +a!9a &as
irr&C&rsi& s&da!aka! "+"+ a!+u! aka! ma+i ha!ya daam ,ak+u 20 sam9ai
30 m&!i+.
). Dm9a+ sys+&m i!+ras&uar ya! mudah +&k&!a &as s& yai+u :
&u+uha! m&mara! s& ya! kri+is +&rhada9 h"m&"s+a+is "sm"+i)
da! i"!i) s&uar
*&m&!+uka! AT* m&aui r&s9irasi a&r"i)
(i!+&sis 9r"+&i!
&u+uha! 9&r&!ka9a! &!&+i)
d. "m9"!&! s+ru)+ura s& da! i"kia,i!ya &rhuu!a! &ra+ +a!9a m&ma!da!"kus a,a &as. Misa!ya k&ra)u!a! r&s9irasi a&r"i) sia!ida m&!y&aka!
&rkura!!ya ak+iCi+as !a+riumBkaiu! AT*as& ya! di9&ruka! u!+uk
m&m9&r+aha!ka! k&s&ima!a! "sm"+i) da! akia+!ya s& aka! m&m&!kak
da! ru9+ur& s&)ara )&9a+.
&. ia!ya u!si s& auh s&&um k&ma+ia! s& da! 9&ruha! m"r""i &as s&.
Ak+iCi+as s& ya! s&)ara khas &ra!+u! 9ada s&mua s& ya! masih u+uh
m&!y&aka! s& k&hia!a! ak+iCi+as u!si"!a!ya r&a+iC& )&9a+ m&ski9u!
+idak ma+i.
2( Mekanime -iokimia0i Umum
=ika sia!ida m&!i!ak+iCasi si+"kr"m "ksidas& daam mi+"k"!dria m&!y&aka!
d&9&si AT* E&9&si AT* diua! a+au dik"s"!ka! da! ak+&ri +&r+&!+u da9a+
m&!uraika! "s"i9as& ya! m&!d&radasi "s"i9id m&mra!& s&. &!a! a!yak !ya
s+imuus ya! &rahaya m&ka!ism& 9a+h"&!&sis m&!y&aka! &as s& a+au k&ma+ia!
s& +idak s&9&!uh!ya di9ahami. /&&ra9a 9ri!si9 i"kimia,i dasar ya! mu!)u 9ada
9&!y&& )&d&ra :
a. &9&si AT*
?ai+u "sa+ &r&!&ri +i!i AT* 9&!+i! ai s&+ia9 9r"s&s ya! +&radi daam
s& +&rmasuk m&m9&r+aha!ka! "sm"ari+as s&uar 9r"s&s +ra!s9"r+ si!+&sis 9r"+&i!
da! aur m&+a"i) dasar. ia!!ya si!+&sis AT* aik m&aui "s"riasi a&r"i
m&!y&aka! 9&!u+u9a! s&&ra aur h"m&"s+a+is ya! 9ai! kri+is
. &9riCasi "ksi&! a+au 9&m&!+uka! s9&si&s "ksi&! r&ak+i.
ura!!ya "ksi&! m&!dasari 9a+h"&!&sis &as s& 9ada isk&mia +&+a9i
s&aia! 9&!ura!a! s9&si&s "ksi&! +&rak+iCasi ua m&ru9aka! m&dia+"r 9&!+i!
9ada k&ma+ia! s&. (9&si&s radika &as i!i m&!y&aka! 9&r"ksidasi i9id da! &&k
d&&si ai!!ya 9ada s+ruk+ur s&.
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
38/85
A&! &rahaya masuk da! m&!i!ka+ka! s& )aUU si+"s" di r&+i)uum
&!d"9asama da! mi+"k"!dria maka aka! +&radi 4 9r"s&s yai+u :
1 AT*as& yai+u 9&!uru!a! AT*
2 F"s"i9as& yai+u 9&!uru!a! "s"i9id
3 *r"+&as& yai+u a!ua! 9r"+&i! m&mra!& da! si+"sk&&+as
4 D!d"!uk&as& yai+u k&rusaka! kr"ma+i! i!+i
Gambar 32 Sumber dan akibat "enin'katan kalsium sitosol "ada jejas sel (TP *(denosin tri"hos"at
). ia!!ya h"m&"s+asis kasium.
asium &as si+"s" !"rma!ya di9&r+aha!ka! "&h +ra!s9"r kasium ya!
&ra!+u! AT* 9ada k"!s&!+rasi sam9ai 10.000 kai &ih r&!dah dia!di!ka!
k"!s&!+rasi kasium &ks+ras& a+au dari sisa mi+"k"!dria i!+ras& da! r&+ikuum
&!d"9asma. Isk&mia a+au +"ksi! m&!y&aka! masuk!ya kasium &ks+ras& m&i!+asi
m&mra! 9asma diiku+i 9&&9asa! kasium dari d&9"si+ i!+ras&uar. aau9u! &as s&
m&!y&aka! 9&!i!ka+a! kasium i!+ras& da! s&aik!ya m&m9&ra!+arai &raai
&&k d&&si E9&!ura!a! +&rmasuk k&ma+ia! s& hia!!ya h"m&"s+asis kasium +idak
s&au m&ru9aka! 9u!)ak k&adia! ya! 9&ru 9ada &as s& ir&C&rsi&.
d. &&k 9ada 9&rm&aii+as m&mra!&
M&mra!& s& da9a+ dirusak s&)ara a!su! "&h yai+u:
1. T"ksi!
2. A&! isik s&r+a kimia
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
39/85
3. "m9"!&! k"m9&m&! ya! &rsia+ i+ik
4. *&r"i! adaah si+"ki!a&ru9a9r"+&i!ya! di&ks9r&sika! "&h &!*%F1.
*&r"ri! da9a+ di+&muka! 9adara!uas& T8 da! s& N. (&+&ah
9r"s&s d&ra!uasi s&kr&si 9&r"ri! aka! +&rsisi9ka! 9ada m&mra! s&da!
m&m&!+uk s&uah "a!. /aia! 9&r"ri! ya! m&!a!)a9 9ada m&mra!+&rs&u+ adaah d"mai! MA*F.
A+au9u! s&)ara +idak a!su! dis&aka! kar&!a k&adia! ya! +&ah
m&!dahuui!ya. *&!i!ka+a! 9&rm&aii+as 9ada m&mra!& 9asma aka!
m&m9&!aruhi "sm"ari+as i!+ras& mau9u! ak+iCi+as &!'im aka! +&radi &ruah!ya
ak+iCi+as m&mra!& "ra!& aka! m&!a!u a+as u!si!ya.
&. &rusaka! Mi+"k"!dria
&rusaka! mi+"k"!dria adaah k&rusaka! ya! da9a+ m&!ura!i umah dari
mi+"k"!dria. A9aia umah mi+"k"!dria di daam s& kura! a+au +&rau s&diki+ s&
+&rs&u+ aka! da9a+ &rh&!+i &k&ra "ksida+i. &rusaka! mi+"k"!dria ua da9a+
m&!y&aka! k&")"ra! si+"kr"m ) ya! da9a+ m&mi)u a9"9+"sis.&rusaka! 9ada mi+"k"!dria da9a+ +&radi a!su! dikar&!aka! hi9"ksia a+au
+"ksi! a+au s&aai akia+ m&!i!ka+!ya a2U si+"s" s+r&s "ksida+i 9&m&)aha!
"s"i9id. &rusaka! 9ada mi+"k"!dria +&rs&u+ aka! m&!akia+ka! 9&m&!+uka!
saura! &rha!+ara! +i!i s&hi!a +&radi k&")"ra! 9r"+"! da! +idak a+ur!ya 9"+&!si
&&k+r"m"+i ya! da9a+ m&!&raka! "s"riasi. Tidak &i+u a!&h a9aia mi+"k"!dria
s&)ara a!su! a+au9u! +idak a!su! aka! &rakhir s&aai i)&ra! s&aia! &sar
+i9& dari )&d&ra. *&!i!ka+a! dari kasium si+"s" s+r&s "ksida+i i"!+ras& da! 9r"duk9&m&)aha! i9id aka! m&!y&aka! s&mua!ya i+u &rkumi!asi daam 9&m&!+uka!
saura! 9&m&!+uka! m&mra! mi+"k"!dria i!+&r!a d&!a! k&mam9ua! k"!duksi ya!
+i!i.
Gambar
33
dis%un'si
mitokondria =iinduksi oleh berba'ai ran'san' )an' men)ebabkan transisi
http://id.wikipedia.org/wiki/Sitokinahttp://id.wikipedia.org/wiki/Proteinhttp://id.wikipedia.org/wiki/Genhttp://id.wikipedia.org/w/index.php?title=Granula&action=edit&redlink=1http://id.wikipedia.org/wiki/Sel_Thttp://id.wikipedia.org/wiki/Sel_NKhttp://id.wikipedia.org/w/index.php?title=Degranulasi&action=edit&redlink=1http://id.wikipedia.org/wiki/Membran_selhttp://id.wikipedia.org/w/index.php?title=MACPF&action=edit&redlink=1http://id.wikipedia.org/wiki/Sitokinahttp://id.wikipedia.org/wiki/Proteinhttp://id.wikipedia.org/wiki/Genhttp://id.wikipedia.org/w/index.php?title=Granula&action=edit&redlink=1http://id.wikipedia.org/wiki/Sel_Thttp://id.wikipedia.org/wiki/Sel_NKhttp://id.wikipedia.org/w/index.php?title=Degranulasi&action=edit&redlink=1http://id.wikipedia.org/wiki/Membran_selhttp://id.wikipedia.org/w/index.php?title=MACPF&action=edit&redlink=17/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
40/85
"ermeabilitas mitokondria< menimbulkan kerusakan 'radien "roton )an'
di"erlukan untuk "embentukan (TP serta mele"askan sitokrom , dari
mitokondria ke dalam sitosol
B( $e,a Ikemik dan ;i+okik
Isk&mia m&ru9aka! +&rh&!+i!ya su9ai darah daam ari!a! akia+ a!ua! aira!
darah ar+&ri a+au &rkura!!ya drai!as& C&!a. (&da!ka! hi9"ksia a+au d&isi&!si "ksi&!
yai+u 9&!uru!a! asu9a! "ksi&! k& ari!a! dia,ah kadar isi""is ,aau9u! 9&rusi
darah k& ari!a! m&madai.
Isk&mia m&ru9aka! +i9& &as s& ya! 9ai! s&ri! +&radi daam k&d"k+&ra! ki!is
s&)ara khas +&radi kar&!a &rkura!!ya aira! darah 9ada 9&muuh darah ari!a!
+&r+&!+u. /&ra,a!a! d&!a! hi9"ksia 9&m&!+uka! &!&ri ik"i+ik da9a+ &ra!u+
isk&mia ua m&!a!u 9&!irima! sus+ra+ u!+uk ik"isis. *r"s&s ik"isis ya!
+&ra!u ua m&!akia+ka! 9&m&!+uka! &!&ri a!a&r" +&rh&!+i di ari!a! ya!
isk&mik s&+&ah sus+ra+ 9"+&!sia!ya m&!aami k&&aha! a+au ika ik"isis dihama+ "&hakumuasi m&+a"i+ ya! !"rma!ya aka! diua! m&aui aira! darah. =adi da9a+
dika+aka! ah,a isk&mia m&!)&d&rai ari!a! &ih )&9a+ dia!di!ka! d&!a! hi9"ksia.
D&k 9&r+ama hi9"ksia adaah 9ada r&s9irasi a&r"ik s& yai+u "s"riasi "ksida+i
"&h mi+"k"!dria s&aai akia+ dari 9&!uru!a! +&a!a! "ksi&! 9&m&!+uka! AT*
i!+ras& &as &rkura!. AT* ya! umah!!ya &rkura! &as m&m9u!yai &&k uas 9ada
a!yak sis+&m daam s&.
a. Ak+iCi+as K9"m9a !a+riumL ya! dia+ur AT* m&mra! 9asma m&!uru! au +&radi
akumuasi !a+rium i!+ras& da! diusi kaium k&uar s&. *&r"&ha! s"u+ !a+rium
dis&r+ai hasi is"sm"+ik )aira! m&!y&aka! 9&m&!kaka! s&uar aku+.
. Gik"isis a!a&r" aka! m&!i!ka+ kar&!a AT* &rkura! da! dis&r+ai 9&!i!ka+a!
ad&!"si! m"!""sa+ EM* ya! m&ra!sa! &!'im "s"ruk+"ki!as&. =aur ik"isis
i!i dira!)a! u!+uk m&m9&r+aha!ka! &!&ri s& d&!a! m&m&!+uk AT* dari
ik"&! da! ak+iCi+asi!ya m&!imuka! d&9&si )&9a+ )ada!a! ik"&! ya!
+&riha+ d&!a! &rkura!!ya 9&,ar!aa! u!+uk kar"hidra+. *&!i!ka+a! ik"isis
ua m&!y&aka! akumuasi asam ak+a+ da! "sa+ a!"ra!ik akia+ hidr"isis &s+&r
"sa+ adi aka! m&!akia+ka! 9&!uru!a! *h i!+ras&.
). *&!uru!a! kadar *h da! AT* i!i m&!y&aka! ri"s"m &9as dari r&+ikuum
&!d"9asma kasar da! 9"is"m u!+uk &rdis"siasi m&!adi m"!"s"m akia+!ya+&radi 9&!uru!a! si!+&sis 9r"+&i!.
=ika hi9"ksia +idak dihia!ka! 9&ruruka! u!si mi+"k"!dria da! 9&!i!ka+a!
9&rm&aii+as m&mra! s&a!u+!ya aka! m&!y&aka! k&rusaka! m"r""ik. A9aia
si+"sk&&+"!rusak amara! u+ras+ruk+ur s&9&r+i mikr"Cii hia! da! 9&rmukaa! s&
aka! Km&!&&mu!L. Mi+"k"!dria r&+ikuum &!d"9asma da! s&mua s& iasa!ya
+am9ak m&m&!kak kar&!a 9&!a+ura! "sm"+ik hia!. =ika "ksi&! di9&raiki s&mua
a!ua! ya! +&ah dis&u+ka! +adi aka! r&C&rsi&. Namu! ika isk&mia +&+a9 +&radi
&as ya! ir&C&rsi& aka! +&radi.
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
41/85
:( $e,a ikemiare+er%ui
=&as r&C&rsi& da9a+ m&muihka! s&. Namu! +&radi 9&raika! aira! darah 9ada
isk&mik m&ski9u! ari!a! da9a+ hidu9 E)&d&ra +&raks&&rasi &ih uruk. (&aai
hasi!ya ari!a! m&!y"k"! k&hia!a! s& s&ai! s& ya! rusak irr&C&rsi& 9ada akhir
&9is"d& isk&mik. &adaa! i!i dis&u+ isk&mia&as r&9&rusi.
%&9&rusi ari!a! isk&mik da9a+ m&!y&aka! k&rusaka! &ih a!u+ d&!a! )ara:
a. *&muiha! aira! darah d&!a! k"!s&!+rasi kasium ya! +i!i ia s&
+&rs&u+ +idak mam9u m&!a+ur s&9&!uh!ya i!ku!a! i"!ik!ya.
*&!i!ka+a! kasium i!+ras& m&!ak+ika! aur s&9&r+i ya! di&aska!
9ada amar da! m&!y&aka! hia!!ya k&u+uha! s&.. %&9&rusi s& ya! m&!aami &as m&!akia+ka! r&krui+m&! s& rada!
ya! +&radi "ka. (& m&&9aska! s9&si&s "ksi&! r&ak+i &rkadar +i!i
ya! m&!)&+uska! k&rusaka! m&mra!& da! +ra!sisi 9&rm&aii+as
mi+"k"!dria.). Mi+"k"!dria ya! rusak 9ada s& ya! +&ra!us&hi!a m&!i!ka+ka!
9r"duksi radika &as. (&ai! i+u s& ya! m&!aami &as isk&mik m&miikim&ka!ism& 9&r+aha!a! a!+i"ksida! ya! +&ra!u.
( $e,a el #ang diinduki Radikal -e'a
=&as s& ya! dii!duksi radika &as m&ru9aka! m&ka!ism& 9&!+i! k&rusaka! s&.
&rusaka! radika &as ua m&!dasari )&d&ra 'a+ kimia da! radiasi +"ksisi+as "ksi&!
da! as ai!9&!uaa! s&uar 9&mu!uha! mikr"a "&h s& a"si+ik k&rusaka! s&
rada! d&s+ruksi +um"r "&h makr"a da! 9r"s&s )&d&ra ai!!ya.
%adika &as m&ru9aka! s9&si&s kimia,i d&!a! sa+u &&k+r"! +ak &r9asa!a! di
"ri+a +&ruar. &adaa! kimia,i +&rs&u+ sa!a+ +idak s+ai da! mudah &r&aksi d&!a! 'a+
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
42/85
kimia,i a!"ra!ik a+au "ra!ik. (aa+ di&!+uk daam s& radika &as s&&ra m&!y&ra!
da! m&!d&radasi asam !uk&a+ s&r+a &raai m"&ku m&mra!. (&ai! i+u radika &as
m&!i!is iasi r&aksi au+"ka+ai+ik. (&aik!ya m"&ku
ya! &r&aksi d&!a! radika &as diuah m&!adi radika &as s&maki! m&m9&ra!yak
ra!+ai k&rusaka!.
%adika &as daam s& da9a+ di&!+uk "&h :
%&aksi %&d"ks Er&duksiB"ksidasi ya! +&radi s&ama 9r"s&s isi""is !"rma.
(&ama r&s9irasi !"rma misa!ya "ksi&! m"&kuar s&)ara &r+aha9 dir&duksi
daam mi+"k"!dria d&!a! 9&!amaha! &m9a+ &&k+r"! u!+uk m&!hasika! air.
Ni+ri+ Oksida ENO m&ru9aka! m&dia+"r kimia,i 9&!+i! ya! !"rma!ya
disi!+&sis "&h &raai +i9& s& ya! da9a+ &r9&ra! s&aai radika &as a+au
da9a+ diuah m&!adi s9&si&s !i+ri+ ya! sa!a+ r&ak+i.
*&!y&ra9a! &!&ri radia!. %adiasi 9&!i"! da9a+ m&!hidr"isis air m&!adi
uus hidr"ksi da! radika &as hidr"&!.
M&+a"ism& &!'ima+ik 'a+ kimia &ks"&!.
Tia r&aksi ya! 9ai! r&&Ca! d&!a! &as s& ya! di9&ra!+ai "&h radika &as:
Peroksida li"id membran. Ika+a! a!da 9ada &mak +ak &!uh m&mra! mudah
+&rk&!a s&ra!a! radika &as &rasa dari "ksi&!. I!+&raksi radika &mak
m&!hasika! 9&r"ksida ya! +idak s+ai da! r&ak+i da! +&radi r&aksi ra!+ai
au+"ka+ai+ik.
:ra'mentasi =(. %&aksi radika &as d&!a! +imi! 9ada NA mi+"k"!dria da!
!uk&ar m&!imuka! rusak!ya u!+ai +u!a. &rusaka! NA +&rs&u+ +&ah
m&m&rika! im9ikasi 9ada 9&mu!uha! s& da! 9&ruaha! s& m&!adi a!as.
+katan silan' "rotein. %adika &as m&!)&+uska! ika+a! sia! 9r"+&i! ya!di9&ra!+ai suhidrim&!y&aka! 9&!i!ka+a! k&)&9a+a! d&radasi a+au
hia!!ya ak+iCi+as &!'ima+ik. %&aksi radika &as ua isa s&)ara a!su!
m&!y&aka! ram&!+asi 9"i9&9+ida.
*&m&!+uka! radika &as m&ru9aka! aia! !"rma r&s9irasi da! ak+iCi+as s&uar
ru+i! ai!!ya +&rmasuk 9&r+aha!a! mikr"a. %adika &as m&ma! +idak s+ai da!
umum!ya rusak s&)ara s9"!+a! misa!ya su9&r"ksida sa!a+ )&9a+ rusak d&!a! ada!ya
air ya! masuk k& daam "ksi&! da! hidr"&! 9&r"ksida.
T&radi!ya radika &as dimuai dari :
As"r9si &!&ri si!ar E)ahaya @V si!ar W.
%&aksi "ksida+i m&+a"ik.
"!C&rsi &!'ima+ik 'a+ kimia &ks"&! a+au "a+.
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
43/85
Gambar 34 $ekanisme Radikal ebas
@( 8edera kimia0i
&d&ra adaah sua+u k&rusaka! 9ada s&+ruk+ur a+au u!si +uuh kar&!a sua+u
9aksaa! a+aukar&!a +&ka!a! isik da! da9a+ ua dis&aka! "&h 'a+ a+au aha!Baha!
kimia,i.
&d&ra kimia,i adaah k&rusaka! ya! diakia+ka! "&h aha!Baha! a+au 'a+B'a+
kimia. #a+ kimia aka! m&!i!duksi &as s& d&!a! saah sa+u a+au dua m&ka!ism& umum :
a. (&)ara a!su!
/&&ra9a 'a+ kimia &k&ra s&)ara a!su! d&!a! )ara &rau! d&!a!k"m9"!&! m"&kuar kri+is a+au "ra!& s&u&r.Misa!ya : 9ada k&ra)u!a! m&rkuri k"rida E2 m&rkuri k"rida aka! &rau!
a+au &rika+a! d&!a! uus suhidri &raai 9r"+&i! m&mra! s& ya!
m&!y&aka! i!hiisi +ra!s9"r+ ya! &ra!+u! 9ada AT*as& da! m&!i!ka+ka!
9&rm&aii+as m&mra! . a!yak k&m"+&ra9&u+ik a!+i!&"9as+ik da! a!+ii"+ik ua
da9a+ m&!i!duksi k&rusaka! s& d&!a! &&k si+"+"ksik a!su! ya! s&ru9a.
*ada k"!disi i!i k&rusaka! +&r&sar +&r+aha! "&h s& ya! m&!u!aka!
m&!as"r9si m&!&ksr&si a+au m&!"!s&!+rasika! s&!ya,a.
. #a+ kimia ai! ya! +idak ak+i s&)ara i!+ri!sik i""is arus dik"!C&rsi m&!adim&+a"i+ +"ksik r&ak+i. ?a! k&mudia! &k&ra 9ada s& +ar&+. M"diikasi i!i
7/25/2019 Kelompok 1 - Laporan Modul 1
44/85
iasa!ya di s&m9ur!aka! "&h "ksidas& u!si )am9ura! 9B450 daam %&+ikuum
&!d"9asmik haus E(D% ha+i da! "ra! ai!. M&+a"i+ da9a+ m&!y&aka!
k&rusaka! m&mra! da! &as s& d&!a! 9&!ika+a! k"Ca&! a!su! 9ada
9r"+&i! da! i9id. T&+a9i m&ka!ism& &as s& ya! +&r9&!+i! disi!i m&ia+ka!
9&m&!+uka! radika &as r&ak+i.
ar"! +&+rak"rida E4 da! as&+ai!"&! +&rmasuk ya! diu!aka! s&)ara uasu!+uk )u)i k&ri!. Misa!ya 4 dik"!C&rsi m&!adi radika &as +"ksik 3
+&ru+ama diha+i. %adika &as +&rs&u+ da9a+ m&!y&aka! 9&r"ksidasi "s"i9id
m&mra! au+"ka+ai+ik d&!a! k&rusaka! ya! )&9a+ 9ada r&+ikuum &!d"9asma.
aam ,ak+u 30 m&!i+ +&radi 9&!uru!a! si!+&sis 9r"+&i! ha+i &!'im da! 9r"+&i!
9asma. a! daam ,ak+u 2 am +&radi 9&m&!kaka! (D% da! da! dis"siasi
ri"s"m dari %D% .T&rda9a+ ua 9&!ura!a! &ks9"r i9id dari h&9a+"si+ kar&!a k&+idakmam9ua!
m&!yi!+&sis a9r"9r"+&i! m&!adi ika+a! k"m9&ks d&!a! +riis&rida s&hi!a
m&m9&rmudah s&kr&si i9r"9r"+&i! akia+!ya +&radi K9&r&maha! ha+i K saa+
k&ra)u!a! 4 .. k"!disi i!i diiku+i d&!a! )&d&ra 9ada mi+"k"!dria da! 9&!uru!a!)ada!a! AT* ya! m&!y&aka! a!ua! +ra!s9"r i"! da! 9&m&!kaka! s&
ya! 9r"r&si s&a!u+!ya m&mra! 9asma dirusak "&h ad&hid 9&r&maka! ya!
dis&aka! "&h 9&r"ksidasi i9id daam (D% da! ahsi akhir!ya +&radi i!uks
kasium da! k&ma+ia! s&.
*II( Sim+ulan(& s&)ara +&+a9 m&!y&suaika! s+rukur da! u!si!ya kar&!a ia m&ru9aka!
9ar+isi9a! ak+i daam i!ku!a!!ya u!+uk m&!ak"m"dasika! +u!+u+a! 9&ruaha! da!
s+r&ss &ks+as&. (& )&!d&ru! m&m9&r+aha!ka! i!ku!a! s&&ra