HV ARSKO KAZALIŠTE U XIX STOLJECU

(Ispisi R. Bučića o kazališnom životu u Hvaru u 19. st.)

Đino Novak

O hvarskom Komunalnom JmzaHštu, tom našem snažnom kulturnom veteranu, podignutom kako je poznato 1612. god., zalaganjem i prinosi­ma svih ondašnjih redova građanstva, i zadržavanjem svih jednogodiš­njih prti.hoda crkve u Komuni, druge godine mira .sklopljenog između pučana i plemića dosta je napisano. Izgradnja kazališta bila je plod i nastavak po2l!latih društvenih i kulturnih zbivanja i dostignuća onoga doba. Znamo, da su tada, prije toga vremena i sve do propasti Veneci­je, domaći diletanti u ovom kazalištu pl1iikaziva1i uz ostala djela svaka­lm dramu »Robinja« Hanibala Lucića, pasitirnku igru »Vlahinja« Ivana Poro:liića, drame »Ljubica« i »Murat Gusar« Marina Gazarovića, kome­diju »Hvarkinja« i »Komediju od Raskota« Martina Benetovića.

Znamo također da se je komedija »Hvarkinja« davala u Hvaru pri­je 1607. god. (te godine je Benetović um110), ali se ne zna gdje, no po svoj prilici u velikoj dvorani kneževe palače. 1

Sigurno je da su i tatijanske družine nastupale u Hvaru s raznim dramama i komedijama onoga doba. Naš je sV'ijet, živeći u zatvorenom jadranskom mletačkom krugu, bio na ove strance upućen. Venecija je i veze s Dubrovnikom ometala. Zadnji mletački šef uprave na Hvaru Iseppo Barbaro (1795-1797) bio je odredio da kazalište, tada u trošnom stanju, 'bude korišteno u vojni kvartir pak je zato bilo dao odstraniti svu unutrašnju konstrukciju.

Malo nakon pada Mletačke republike, 1800 god., nekoliko intelek­tualaca raznih pnofesija sa odvjetnikom dr I. K. Machiedo na čelu, imajući u vidu veliki odgojni zadatak kazališta, ·odlučiše da obnove kazališni ' život. Pođe im to za rukom. Postigoše zatraženu dozvolu od

1 G. Novak, Hvar, Beograd 1924. str. 185. Inače, bio je običaj do nedavnih vremena, da se pleše ili davaju priredbe u kućama u gradnji, ali nedovršenim, jer su imale velike prostorije.

82

austrijske vlasti za njegovu obnovu. U tom skupu bile su zastupane obiteljii s čitavog otoka.2

Ovi osnovaše kazališno društvo i između s ebe ždrijebom porazdije­liše lože. Već koncem 1802. god. bili su radovi gotovi pak je hvarska diletantska družina u veljači 1803 nastupila. U :toj družini kao odliča1t1 organiizator uz dr Machieda istakao se je liječnik F,oretić.

Hvaranin Remigio Bučić,3 posluživši se ,star1m arhivskim dokumen­tima iz .arhiiva Bučić ,i Machiedo, nanizao je u svom napiJsu (godina nije označena) priredbe i predstave, održane u kiazalištu od njego·ve obnove do 1870. god. Iz tog prikaza saznajemo ovo:

Dana 8. v'eljače 1803. hvarski diletanti prikazuju neku komediju od Camtlla Federici. Predstave su slijedile i slijedećih godina, kad su se u kazalištu priređivali i veliki plesovi (cavalchine).

U srpnju 1815. nekoliko je predstava davala dl1Užilna »Domenico MartiJnelli«. Ova družima se nalazila u slabim financijskim prilikama, pak joj je dr Machiedo bio posudio nešto novaca, što ciitiiramo kao znak kultUJrnog zalaganja.

Dana 9. 1ožujka 1823. prigodom proslave carevog rođendana u kaza­lištu je recitirano nekoliko prigodnih pjesama, a onda su hvarski dile­tanti izveli jednu »opera drammatka«, IOdn.osno caintata s mu;z;ičkom pratnjom. p,otom je slijedila drama »Antigona« od Metastasia, ·a na kra­ju opet jedna cantata

Godine 1824. kao članovi hvarske diletantske dvužine se SiPOminju Domia'1rušić, A. Vecchietti, G. Nani, P. Bučić, A. Lu~io, J. Machiedo, A. Marinković i S. Vidović, a godine 1825. Ivan Raffaelli, Jakov Vec­chiexi, Jerol1m Machiedo, !van Ciprijan Jakša, Andrija Mari<nkov·ić, G. Nani i Aleksandar Machied:o.

Po svoj pri1ici je 1829. strana dru~ina pod vodstvom Mar.ia'!le Mattei i Girola:ma Bellotti 1829. nastupala sa dvjema QPeretama: »La· PianeHa perduta nella neve ossia Le vecchie iz Consilstoro« i »Il ·mondo Nuovo«. Članovi ove družine su ,bili: Girolamo Bel1otti, Giusepina Rosin:i, Pio Stoco, Giuseppe Ferandini, Maria Anna Mattei, Federico Dule, Maddale­na Catovitz, AntoniJo Rosini, Luigi Prina, Teresa Pr.ina, Carl:o Cresman, Tevesa Catov1tz, Gaetano Bonfinate i Luighl!O RosiJsn.i .

Ova je dl1Užina predstavljala u siječnju .iste godine u Dubrovniku odatkle je 'P.iJs,ala upravi našeg kazališta da bi željela doći u Hvar, jer je čula da kulturno hvarsko sfanovniš tvo voli kazališne predstave i da

2 Te su obitelji: Machiedo, Calafati, Politeo, Angelini, Boglić, Pasquali, Bučić, Galli (venecij a nska mletačka obitelj s prebiv &liš t em u Hvaru. Peta r Galli od 1801-1802 biskup hvarski), Luxio, Barbis, Foretić, Gazzari, Smirić, Bonicelli, Ka­čić, Dimitri, Dojmi, Bervaldi, Raffaelli, šimunić, Botteri, Jakša, Marinović, Dessecco i Ančić.

a Bučić Remigio (1874-1951), sudac stola sedmorice, ljubitelj povijesti svog rodnog kraja i marljivi istražitelj hvarskih arhivalija. Objavio je •I. Santa Ma­ria de Lesna - prva stolna crkva h varska, II Civitas nova i civitas quae aliis t.emporibus fuit.« - Vjesnik za arheologiju i historiju dalmatinsku, sv. LII. 1949., i studiju »0 javnim građevinama i zgradama u Hvaru«, izdanje Historijski Arhiv - Hva r, br. 3. 1956. Mnogi su njegovi naučni radovi ostali neobjavljeni. Citirani •Prikaz kazališnog života u H varu u devetnaestom stoljeću« nalazi se u njegovom osobnom arhivskom fondu u Centru za zaštitu kulturne baštine upćine Hvar. Ovaj fond Remigia B. valja lučiti od obiteljskog arhiva Bučić, i arhiva Dr. Grgura Bučić, što ih Centar također posjeduje.

83

su i druge družine radile pred >tatko tnteligentnom puiblilmm i otišle dz tog plodnog grada potpuno zadovoljne. U pismu dalje navada da bi u HV'aru dala pomenute muzičke operete. Po ovome se može zaključati da je do ovih nastupa došlo.

U 11Ujrnu 1829. održana je zabava s marionetama, a ujedno je jedarn plesač izvađao svoje bravure na konopu. K tome je jedan stihiotvorac po običaju onog vremena ispjevao sonet Gazzariju, madrigal u čast bis­kupa i još jedan u čast preto:ra.

Daina 26. •studenog 1831. god. prva glwmica Mairiana Vracchi:otti prikiazala je sa svojom družirnom bučrni komad »Aztone tratta da un fatto vero accaduto in Francia !'anno 1817. i!ntitolato Madame Clarissa Mansion alla Corte oriminale di Aliby ossia Il Terribile A:ssa:ssiino del Regio procuratore Sig. Faldes«.

Godine 1832. održana je »Accademia di giuochi irndiani«. Glumci su bild Andrea Ferlan ·i Michele Albani. Program u tri dijela s preko 20 točaka.

Iste godine su netki straini muzičarri davali nekolli!lm kioncerata uz · sudjelovanje hvarskih muzičkih diletana, među kojima su bila tri bra­

ta Machiedo. Tada je boravio u Hvaru namjesnik Lilienberg, koji je bio zado'Volj an teatrom.

Na dan careva rođendana, 12. veljače 1833. oddana je proslava sa sjajrn1m plesom. Po svoj prilici je glumačka družina Pietro Merieghini iste 1833. god. dala dvadeset predstava, a to se može zaključiti iz pisma Meneghiini-a iz Zadra upućena dru Machiedo, u kojem ga moli da 'mu dozvold nastup u našem teatru u srpnju i kiolJOvozu.

Godine 1835. bilo je raznih prigodnih zabava, na kojima je svirao već postojeći hvarski diletantski orlkestar. Izvedeni isu ko11ovi, recitali i Skiladbe dria I. K. Machieda. Te godine članovi hvarske diletantske družine bili su ovi: Petar Buči.ć, Marin Gazzari, Jerolilin de V:enier Joa­kim Boglić, Petar Kasandrić, !van Luxio, Katarin Raffael1i, Joakiin Jakša, Antun Jakša, Stjepan Botteri, !van Dissecco.

20. i 24. siječnja 1836. giod. priređena su dva krabuljna plesa. Svi­rali su neki mađarski svirači i topnidi (očevidno \n0jni1ci hvarSke po­sade).

Dana 29. i 30. svibnja .iJste go.dine bila je veltka svečanost. Izvederna je neka lmntata i Hvarani su bili autori tekista 1i mu:zi~ke. Kazalište je bilo prepuno. Prisustvovao je i bis·lmp !van ScaQOZ. Izvedena je i »Mo­reska«.

Godine 1838. u pokladama je komična družina Buonmartini priredi­la nekoliko predstava, a tako dsto u proljeću družina Messedoglia.

Iste godirne jedina bezimena družina dala je 10 glazbenih predstava. Instrumenta1ni ddo bio je pojafan sa pet glazba:ra vojne glazbe. Kasni­je u jesend, ,predstavljala je i družina F. A. Bon. Glavni glumci su bi­li: Fnimcesco i Teresa Solega, Luigd Bellotitli, E1ia i Marieta, Bon Anto­nio Femi. i Carrolina Rist.ori. Ka zališni komadi: »36930 estrazione della grande Signoria di Stary in Moravia, ossia La sposa di 74 anni« i mu­zička komedija u dva čirna: »La Pionella ·perduta nella neve«.

Godine 1839. družina »Ferri« dala je od 6 . .siječnja do 12. veljače ~6 .predstava, djela Feder1ci-a, Goldoni-a, Scr~be i Bona: Ehlika e MatiI-

84

da, La Putta onoTata, La separazione, DiavoLo mutio, Il manito giorvane, Niente di male, Le donne arvvocate, Una camera afattata a due, La di­struzione di Trnja, Giu:sep,pe Il alle carceri, Chiaira dii Rosenberg, La buona mogl1ie, Il falLo, Un matrllrionio per forza, I pellegrini, Gurte, La muta, Baruffe chioz:mtte, Ludro e la sua gran giiornata, 11 matrimonio di Ludro, La vedova ·scaltra, F:rancesca da Rimiini, :n «ilscolo e l'ipo­cri-ta, La moiite di Macbeth, Il duca di Vincester, L'avviso ai maritati, I .pescatoni del Rodano, L'Ajo nell'imbarazzo, Dri.polo, L'orfanella avliz­zera, I \r'Usteghi, La campana deU.e otto ore, La ValLier, La macchia di sanque, Ci6 ch~.r>iace alle donne, La l.Dtteria di Vienna, 11 coUoneHo e il capitano, La locandiern, Il Troppatore.

U svibnju 1839. družiina Luigi Garbato nastupa sa dvanaest p;red­stava, među kojima su dvije opere: Lucia di Lame11mor .i La Foreslina. U orkestru Garbata svirali su i hva;rski d:ile.tanti. 01.ikestar se sastojao od violina, flaute, trombe i kontrabasa.

P11igodom promaknuća dalmatinskog namjesnika Venčeslava v. Li­lienberga za artljenijskog generala 20. siječnja 1840. održan•a je velika svečanost. Hvarski diletanti su dali jednu dramu i neku cantatu. Sa­stojala :se od ·recitativa i horovia. Zadnji komad bio je »Mirra« od V. AlJiierija, a prd. koncu travnja i početkom svibnja družina »Compagnia dei virrtuosi« ili »Artisti di canto« prired~la je sa uspjehom nekoliko muzičko-vokalniih koncerata. Družina se sastojala od četiri člana: Tere­sa ved. Croce, Camino Parodi, Viincenzo Vim]netti i Luigi Gaxbato.

U siječnju 1841. tru družinu vidilmo opet u Hvaru, a njoj se je pri­družio i neki NaUini. Davali su operu »E1isi.r d'amore« osam puta, a izveLi su ~ »Normu«. Ovdje valja istaknuti da je te giodline Hvar, po;red Zadra, bio jedii!ii grad 'koji je imao potpu!liU ·01peru. Sačuvan je origina~­ni popis rekvtlztta potrebitih za predstavu op&e »E~]sir« .

Dana 28. I. .iste godine vdolinist Prošper Manara nas•tupa s jednim koncertom. ·.

Iste godine u martu »Compagnia dei virtuosli« vraća 1se u Hvar, jer nije uspjela u Dub11ovI11i'ku, gdje se zadužila. TenQr NaUini nastanlio se je .kao učitelj u Starom Gradu, a drugi jedan član ~z Venecide isto tako kao učttelj u Hvaru. šteta da nam ovo ime llllije 1saouvano. Svakak.o potvrđuje muzličku naklonost naših :građana.

Godine 1842. 6. v·eljače pr:oslavljeno je plesom (cavalchinom) ime­novanje Ivana-Augusta Tursky..,a za da1lmatiinskog namjesn~ka. Ulaz je bio slobodan, ali ,su posjet1oci oba spola morali biti pristojno okrabu­ljeni. Muškarci su k tome morali biti u salonskom odijelu (veladi) .4

God. 1842. vraća se u Hvar vi'olinist Prospero Manara s družiinom pod impresarijom G. Garozz·i. Jedne večeri program je glasio:

1. Atto pnimo dell'applaudita opera Marino Faliero temndnando col duetto dei due bassi.

2. Ar.ia Variata del »Cav. De Beri:ot« .che eseql\l!ira H sudetto profe­sore 1sul violinQ, acoompagnato col pia11mf.orte del prof. Sig. Cal-1i.sto Guetelli.

• Moreška se danas sačuvala na Korčuli - u Hvaru je više nema iako je i kasnije nekoliko puta izvedena na našoj pjaci.

85

3. 11 tanto appJaudit.o passo dei due. 4. At.tlo seoondo dell'opera sudeta 5. Pezzo musicale intitolato »11 Sogno«. compooto ed esegu·ito dal

sudetto s. Ma:nara oon accompagnamento di pianoforte, caimpana, si.stro e tamburo.

6. Atto terzo dall'opera sudetta.

1845. goo. 15. studenog j.edna družina je u dvorani lmće Desseco u Burgu,5 uz sudjelovanje hva11skih amatera, priredila akademiju ple­sa i deklamacije. Izvedeni su i dueti, amje i korske a11ije iz opera: La Parisina, Faust, Maria di Rohan, Turguato Tasso i Gabri.ella di Vergy, a hvarska je glazba odsvirala dvije simfonije. Skreće se pažnja na su­djelovanje hvarskih amatera J onda kada su 1I1astupali stranci.

1846. god. 2. veljače HV)arsko teatralno društvo održalo je veliki krabuljni ples ~sključivo za svoje članove i uzvanike.

Iste godine, ljeti, dramatska dru~ina »G. Postum1o Corsi« dala je nelmliiko predstava. Glavni članovi te družine su b11i: Giuseppina Cava­lieri, Luigiia P etrelli, Nina Oor.si i sam G. Postumio Corsi.

U studenom 1i prosincu diste godine druil1na »Vangio« nastupala je s velikim irepert·oarom autora: Scribe, Dugang·e, Sografi, Mery, Bon, Cosenza, Dumas i Lamender. U ~epertoaru su se .nalazili: 11 testamento di una v.ecchi•a, La povera Mama, Le donne avviocate, La calunia, Il biriicchi!Il'o di Parigi, La battaglia di Tolosa, 11 fal1o, 11 carnefice di Londra, Due impenditorl 1della strada ferrata, Fanta Ftlomena, La fa­miglia Ruhebourg, 11 tar.tuffo dei ~i moderni, Teresa, Fatto bava­rese, Un matrimono per incendio, 11 fantasma della rocca nera, L'OteUo; Fatto francese, La maschera nera, Gli amiol di oggildi, l\lllia figlia e i suoi deLiitti, BJ'UJilo il filatore, 11 sospeitto funes.to, La 1presa di Constanti­:iopoli, Li due sergenti, La donna soldato.

Stalna živost hvarskog diletantskog društva potvrdila se i te go­dine među ostalim time što je naručilo u Trstu 32 kazališna teksta (ko­medije, drame i tragedije) među kojima i djela Kotzebue.6

Nekako istodobno nalazimo u Hvaru družinu »Carlo Ferrante«. Na­stupala je s dramom: Due zuavi di ritorno dalla Crimea. U pauzama pjevao se je »Duetto buffo« uz pratnju orkestra iz opere : Carlotta e Werter pod naslovom: »La polpetta«. Na koncu je slijedila farsa »Un medico in camicia«.

Jednako je tada jedna druga družina priredila nekoliko vokalnih koncerata. Jedan od programa je glasio: 1) Un Coro della Traviata, 2). Cavatina Zaccaria con cori nel Nabucco, 3) . Cavatina buffo nell' Elisir d'amore, 4). Coro ed aria Oroveso nella Norma, 5. Coro . d 'introduzione all'Ernari, 6). Finale nei Due Foscari, 7). Coro nei Masnadieri, 8). Terzo atto del Torquato Tasso.

Drugi 'dan: 1). Coro nel Nabucco, 2). Aria con cori nei Lombardi, 3) . Finale nel Suli, 4). Cavatina buffa nello Scaramuccia, 5). Core ed

" Današnja kuća Foretić u Burgu. Po svoj prilici tada su se u kazališti 'išil: popravci.

• Kotzebue August, rođ. u Weimaru 1761. pravnik, plodan pisac komedija i drama, povjesničar i diplomat. Umro u Mannheimu 1819. god.

86

aria Oroveso nella Norma, 6). Aria nella Traviata, 7). Coro dei Lom­bardi, 8). Terzo atto del Torquato Tasso.

Treći dan: 1). Barcarola e romanza nei Foscari, 2). Aria nella Maria di Rohan, 3). Coro Jerusalem nei Lombardi, 4). Romanza Ernani, 5). Finale terzo Ernani con cori. 6). Coro di pescatori, 7). Romanza Machet, 8). Scena ed aria con nell'Ebrea. Kako se vidi, slušala se najsuvreme­nija glazba Verdia, Rossinia, Bellinia i dr.

1849.god. obnovila se je i pojačala hvarska diletantska družina i ona je često priređivala predstave.

God. 1850. izvršeni su opet neki popravci u kazalištu. God. 1853. davala je nekoliko predstava družina »Giovanni Maupas«.

U njoj su glumice: Rosina Maupas, Marietta Subotich, Sonja Ferdinan­da, Teresa Zaggia, Laura Brambilla, Rosalia Buglietti i Rosa Subotich. Glumci su ovi: Martini Giacomo, Armando Subotich, Domenico Cesca, Giovanni Coppa i Cesare Scarani.

Izvedeni su slijedeći komadi: La sorella del cieco, La caccia ai morti, La bacchettina, Dn Desiderio, II testamento di una povera donna, La figlia del corso, La donna che si getta dalla finestra, L'Emicramia, Un signore o una signora, Elisabetta Pirani, II matrimonio di Ludro, 11 vagabondo, Baruffe chioggiotte, Servo di due padroni, La fedelta alle prove, La madre siciliana, La figlia di Figaro, Dio no paga iI sabbato, 11 domino nero, II falio di Scribe, Una battaglia di femmine, Mio cugino, L' Ave Maria, Maria la schiava, 11 diavolo e la Mastiglia, La povera Maria, Maria Giovanna, Il poeta e la ballerina, Pia de To­lomei, 11 figlio del coscritto, 11 ricco ed il povero.

U proljeće 1859. god. družina »Paolo Aldrighetti« priredila je ne­koliko marionetskih predstava, a 5. ožujka jedna družina je poslije neke komedije izvela tri muzička komada. U orhestru sudjelovahu i hvarski diletanti: Romanza Foscari-Cavatina (Verdi), Femmine tutte femmine (Fioravante), i Largo al factotum (Rossini).

U rujnu iste godine istakla se je svojim gimnastičko-akrobatskim vještinama družina »A. Avesino«.

Godine 1860. družina »Olivieri« od 3. svibnja do 3. lipnja dala je dvadesetsedam komada: Monaldesca - La vendetta siciliana, Una for­tuna in prigione, Una sfida a calci ed a pistola, Catterina Avari 5a, moglie di Enrico VIII., Una cavalchina, ossia Marito e moglie in mas­chera, Le donne avvocate, La marchesa di Montmoran, 11 regno di Ade­laida, Pellegre Piola, 11 marito in campagna ossia, Costumi antichi e moderni, Il birichino di Parigi, Amare e morire, La signora delle ca­melie, 11 diavolo organista e sua sorella modista, Non tocare la regina, Domingo il mulatto, ossi la suonatrice di Arpa, II falio di Scribe, La signora di S. Tropez, Li due zuavi, L'avviso ai mariti, L'assassino Mu­toschi, La pazza di Tolone, Oreste, Un duello all'ultimo sangue, ossia La scala segreta, Felice Troppo, Un matrimonio per sentenza guidiziaria.

U prosincu 1862. družina »Bovi Floiono« je nastupala s dvadeset predstava: L'affetto paterno, La donna romantica. Il berechino di Pa­rigi, II povero fornaretto, La donna bigotta, La famiglia dell'ubriacone, Orresto, Prigionia e morte di Cristoforo Colombo, La cameriera astuta Vacanze per cattivo tempo, I due carnefici di Londra, S. Margherita

87

di Cortone, Margarita Pusterla, 11 duca di Toscana. L'Azzaro il Mandia­no, Meneghino nelle mani deu Turchi, Meneghino ciabattino in Londra, JY.[eneghino servo di due padroni, I quattro rusteghi.

Dne 15. veljače 1868. priređen je ples hvarske posade i ratne mor­narice.

U proljeću 1870. neka družina je priredila ove predstave: L'amico Francesco, Declamazioni, Suor Estella, Tragedia e musica, Da ridere, Mio marito va al circolo, Un bacio per amore.

Remigio Bučić je ovdje stao, jer sigurno nije našao podataka poslije ovog razdoblja. No, znamo da su vanjske družine kao i domaći diletanti i dalje davali u ·kazalištu svoje predstave. To dokazuje i iskaz kazališ­nih komada, koji je Uprava teatralnog društva dana 18. prosinca 1885. god. dostavila preturi u Hvaru na odobrenje.

U iskazu su navedeni ovi komadi:

1. Le donne avvocate, 2. Far male per far bene 3. Sulliman, 4. Lo zio propone, ed il nipote dispone 5. La tentazione di Sant'Antonio 6. Maddalena, ossia la supposta

infanticida 7. I nos tri buoni villici, 8. Madre di famiglia a 18 anni 9. 11 comicomane, ovvero commedia,

tragedia e farsa in guarto d'ora 10. La sfinge, 11. Le due orfanelle, 12. Dopo una sbornia 13. La vecchiaja di Ludro, 14. Una pazza originale 15. Rabagas 16. Tutti in campagna 17. Zente refada 18. Un pugno incognito 19. Da galleotto a marinajo 20. Il domino rosa

komedija u 3 čina komedija u 2 čina komedija u 3 čina komedija u 2 čina

farsa u 1 činu

drama u 5 čina komedijau 5 čina

komedija u 2 čina

komedija drama 4 čina drama 5 čina

šala 1 čin komedija 3 čina komedija 1 čin komedija 5 čina komedija 3 čina komedija 3 čina komedija 3 čina komedija 3 čina komedija 3 čina

Vanjske družine, koje su u svojoj turneji nastupile i u Splitu, Kor­čuli, Dubrovniku, Zadru i u nekim drugim mjestima Dalmacije, uvijek su se pismenim putem obraćale Teatarskom društvu u Hvaru za dozvolu prikazivanja u kazalištu, a došle bi u Hvar tek po prihvatu njihovog traženja i predloženog repertoara. Teatarsko društvo im je redovito jamčilo minimum prihoda na blagajni i ujedno im davalo predujam. Te družine su u Hvaru pravile dobre poslove, dok su se u nekim dru­gim mjestima mnogo puta nalazile u nepovoljnim financijskim prili~ kama. Tako se g. 1849. glavni glumac imenom Vinciguerra, nalazeći se bolestan i u nevolji u Splitu, svojim pismom od 19. 9. obraća Teatar­skom društvu i od njega traži pomoć. Hvarski diletanti tada dadoše

88

jednu predstavu u njegovu korist. Hvarske družine su često predstav­ljale i u mnoge druge humanitarne svrhe.7

Dana 12. 11. 1888. mjesna politička vlast, iz razloga što je unutarnja konstrukcija bila trošna, zabrani svaku priredbu u kazalištu, tako da je ono 12 godina bilo zatvoreno. 1900. god. uprava novo osnovanog te­atarskog društva, na čelu s dr Vjekoslavom Boglićem o svom trošku ga je osposobila.

Ali još prije, uvođenje hrvatskog nastavnog jezika u školama dalo je impuls upotrebi narodnog jezika u kazalištu što se brzo odrazilo kod hvarske zanosne omladine koja je stajala u otvorenoj borbi protiv au„ tonomaštva, protežiranog od austrijske vlasti. Dosljedno tome nakon obnove kazališta, na njegovoj pozornici, nakon dugog intervala, (ako se izuzme jedan ili dva slučaja negdje oko osamdesetih godina tog sto­ljeća) odjeknula je naša riječ.

ne su bile ponajviše sastavljene od samih članova Teatarskog dru- 1 štva i članova njihovih obitelji. F r anz Petter u svojoj knjizi »Dalmatien in sel­n er verschiedenen Beziehungen« 1857. god. bilježi da hvarske žene tada ne na­stupaju u diletantskim družinama na daskama našeg kazališta . Međutim mi žene viđamo još od 1829. u talijanskim glumačkim družinama u Hvaru.