Kağıt, Karton ve

Oluklu Mukavva

Ambalajlar

Kağıt Ambalajlar

Kağıt ve karton en çok kullanılan ambalaj malzemesi

türüdür. Değerlendirilebilir nitelikli atıkların ağırlık olarak

yarısından fazlasını kağıt ve karton oluşturmaktadır.

Kağıdın hammaddesini selüloz adı verilen madde

oluşturur. Selüloz son derece kıymetli bir madde olup

kaynağı ormanlarımız ve özel yetiştirilen bitki türleridir.

Kağıtların Taşımaları Gereken Bazı Kimyasal

Özellikler

Ambalaj malzemesi olarak yararlanılan kağıdın

yapısında üretim aşamalarında eklenen bazı

kimyasal maddeler, örneğin metal kalıntıları,

organik bileşikler, korozif maddeler bulunur.

Bu maddelerin bazı gıdaları olumsuz olarak

etkilemeleri ve bozulmalarına yol açmaları söz

konusudur. Bu nedenle birçok ülkenin gıdaya ilişkin

yönetmeliklerinde, gıda maddeleri ambalajında

kullanılan kağıtların yapısında bulunabilecek

maddelerin miktarlarının belirli oranların üzerinde

olmaması gerektiği vurgulanmıştır.

• Örneğin yaş dayanımı artırılmış (neme dayanıklı)

sargılık kağıtların gıdaya geçebilecek formaldehit

miktarı 5 mg/kg olarak sınırlandırılmış, aynı şekilde

bitkisel parşömen için de arsenik, bakır, kurşun, demir

ve gliserin sınırları belirtilmiştir.

• Yağ geçirmez kağıt (imitasyon parşömen) için

belirlenen sınırlamalar ise:

• Yağ geçirmez kağıtların içerdiği toplam demir

miktarı en çok 70 ppm, suda çözünen demir miktarı

en çok 15 ppm, toplam bakır miktarı en çok 15

ppm, suda çözünen bakır miktarı en çok 5 ppm,

arsenik miktarı en çok 2 ppm, kurşun miktarı en çok

20 ppm olmalıdır.

• Ayrıca,bu tip kağıtlar benzoik asit, nişasta,

kazein ve formaldehit içermemeli ve 100 g

numunenin klor miktarı en çok 0,2 g

olmalıdır.

Kağıtların Taşımaları Gereken Bazı

Fiziksel Özellikler

Kağıdın malzeme niteliklerinin tanımlanmasında

kullanılan ölçülebilir özellikler; Kağıdın cinsi, kalınlık

veya gramajıdır.

Gramaj standart çevre koşullarında (20C sıcaklık ve

%65 bağıl nem) kağıdın birim alanının ağırlığıdır ve

genellikle g/m2 birimi ile belirtilir.

• Optik özellikler :

Kağıtların kalitelerinin belirlenmesinde önemli olan

diğer bir grup kriterdir. Renk, matlık, parlaklık ve

saydamlık bu açıdan önemlidir. Bunlardan renk,

kağıdın görünüşü ile ilgili bir özelliktir.

• Standart mavi-beyaz ışığın yansıması olarak

tanımlanabilen parlaklık, baskı ile doğrudan

ilgili bir özelliktir. Opaklık ise, ışık geçişini

engelleme olup, kağıtlar opak veya semi-opak

gibi sınıflara ayrılabilir.

• Dayanım özellikleri :

Kağıtların dayanıklıklarına ilişkin nitelikler ise, özellikle

kağıdın koruma ve malı taşıyabilmesi açısından

önemlidir. Bu açıdan üzerinde durulan özellikler:

Gerilme gücü, çekme dayanımı, başlangıç yırtılma

dayanımı, iç yırtılma dayanımı ve patlama dayanımıdır.

• Geçirgenlik özellikleri :

Ambalajlanan ürünün nem ve oksijene duyarlı olduğu

durumlarda, kağıdın bu etkenlere karşı koruma özellikleri

de belirlenir. Buna göre gerekirse kağıt, belirtilen

özellikleri sağlayabilecek diğer ambalaj materyalleri ile

birlikte kullanılır.

Ya da ambalajlanan ürünle çevre arasında su ve yağ

geçirmezlik özelliği sağlamak üzere geliştirilmiş kağıt

türlerinden yararlanılır.

Kağıt Çeşitleri ve Kağıt Esaslı Ambalajlar

Kağıt esaslı ambalajlar beş grup altında toplanır.

• Sargılık kağıtlar

• Karton kutular

• Oluklu mukavva kutular

• Viol

• Polistirenli kutular

Sargılık Kağıtlar:

• Kraft Kağıtlar: Genellikle iğne yapraklı yumuşak

ağaçlardan elde edilen dayanıklı bir kağıt çeşididir.

• Taklit Kraft Kağıtlar: Kraft kağıdı kadar dayanıklı

olmamakla beraber ucuz olmaları nedeniyle kraft

kağıdı yerine kullanılabilir.

• Sülfit Kağıdı: Üzerine baskı yapılabilir. Daha çok

küçük torba, poşet yapımında etiket olarak ve folyo

laminasyonlarında kullanılır.

• Parşömen Kağıdı: Parşömen kağıtlar kokusuz,

tatsız, yağ ve suya dayanıklı saf selüloz kağıtlardır.

Yağlı bisküvi ve diğer unlu mamuller, tereyağı,

margarin, peynir, taze ve kızarmış balık, kırmızı ve

beyaz et ambalajlanmasında geniş ölçüde kullanılır.

• Taklit Parşömen Kağıdı:

Et, sosis, salam gibi yüksek oranda yağ içeren

gıdaların, tereyağı ve margarinlerin ayrıca kokunun

muhafazasına olanak verdiğinden kahve, hazır çorba

vb., ve nem geçirmez özelliği olduğundan hem yağ

hem su oranı yüksek gıdaların ambalajlanmasında

kullanılırlar.

• Hutpak Kağıdı: Düşük gramajlı ve dayanıklı bir

kağıt olup daha çok meyve ve sebzelerin

ambalajlanmasında kullanılır.

• Neme Dayanıklı Kağıtlar: Nemli koşullarda

uzun süre özelliklerini koruyabildiklerinden

özellikle balık ve et ambalajı olarak uygundur.

• İpek Kağıtlar: Kolaylıkla bükülebilen ve hava

geçirgenliği çok yüksek olan malzemelerdir.

Özellikle limon portakal gibi ürünler için sargılık

olarak kullanılır.

• Vaks kaplanmış kağıtlar : Genelde parafin veya

vaks emdirilmiş ya da parafin vaks ile kaplanmış

kağıtlardır.

• Plastik kaplanmış kağıtlar : Kağıdı plastikle

kaplamanın asıl amacı, ona istenen düzeyde

geçirmezlik ve ısıl yapışma özelliği

kazandırmaktadır. Bu amaçla kullanılan materyaller;

LDPE, PVDC, Mum, lateks karışımlar ve Al

folyodur.

Karton Ve Karton Kutular

Gıda sanayinde çoğunlukla dış ambalaj olarak

yaygın ölçüde kullanılan ambalajlardan biri de

karton kutulardır. Bunlar, katlanabilir olup

olmadıklarına göre iki grupta incelenebilirler.

• Karton kutuların, kesilmiş, katlanmış ve fakat kutu

haline dönüştürülmemiş bir durumda üretilmelerine

bağlı olarak taşıma ve depolamada çok az yer

tutmaları önemli bir avantaj oluşturmaktadır.

Kesilmiş ve baskısı yapılmış kartonlar, kutu haline

getirilmek üzere, kutu kıvırma ve yapıştırma

makinelerinden geçirilerek kullanılmaktadır.

Karton Türleri

1. Kaplanmamış Kartonlar

Kromo karton taklitleri : Bir yüzü beyaz ve

pürüzsüz, kaplanmamış bir karton çeşididir.

Genellikle 4 kattan oluşur. Üst yüzü beyaz ağartılmış

saf selülozdan üretilir.

• Ara katlar odun hamuru veya atık kağıttan yapılır.

Arka yüzü sarımsı beyaz odun hamuru veya yarı

ağartılmış selüloz veya atık kağıttandır. Ya da

ağartılmış selülozdan beyaz renkli olabilir.

Gramajları 200-350 g/m2 arasındadır.

Tripleks karton : Bir yüzü düz – pürüzsüz olan

üç katlı bir karton çeşididir. Üst yüz selülozdan

veya atık kağıttandır. Ara katlar atık kağıt

hamurundan oluşturulur. Arka yüzü açık renkli

olup odun hamuru veya atık kağıt esaslıdır.

• Dublex Karton : Bir yüzü düz – pürüzsüz iki

kattan oluşan bir karton çeşididir. Üst yüzeyi

selüloz veya odun hamuru veya atık kağıt esaslıdır.

Arka yüzü atık kağıt ya da selüloz katkılı atık

kağıttandır.

2. Kaplanmış Kartonlar

Önceden de belirtildiği gibi, yüzeye hafif

pürüzlülük kazandırabilmek ve bu bağlamda ve

kaliteli baskı yapabilmek için bazı özel karışımlarla

muamele edilmiş kartonlardır.

• Kromo karton : Selüloz ve odun hamuru gibi

birincil elyaflardan elde edilen, atık kağıt, kırpıntı

kağıt, linter gibi ikincil elyafları içermeyen çok katlı

bir kartondur. Bir yüzü en az 15 gr/m2 düzeyde

kaplanmıştır. Üst yüzeyi çok beyazdır. Orta

katman açık renklidir.

Kromo tripleks karton : Bir yüzü en az 10

gr/m2 düzeyinde kaplanmış üç katlı bir karton

çeşididir.

Kromo dubleks karton : Bir yüzü en az 10

gr/m2 düzeyinde kaplanmış iki katlı bir karton

çeşididir.

3. Plastik kaplanmış kartonlar

Başta pastörize süt,uzun ömürlü süt ve dondurulmuş

gıdalar olmak üzere pek çok gıdanın ambalajlanmasında

plastik kaplanmış kartonlardan hazırlanan kutular

kullanılmaktadır. Bu amaçla LDPE (alçak yoğunluklu

polietilen), PP (Polipropilen) ve PET (polietilen tereftalat)

kaplamalardan yararlanılmaktadır.

• Ayrıca kağıt ambalajlarda olduğu gibi, dispersiyon

kaplama uygulamaları ya da erimiş kitlelerle

kaplamalar da yapılmaktadır.

• Bu amaçla: PVDC –karışık polimerizatlar,

Ionomerler (Surlyn), Polivinilasetat, silikon ve

florokarbon reçineleri gibi dispersiyon ve bazen

emilsiyonlardan yararlanılmaktadır.

Erimiş kitle kaplamalar ise; çeşitli vakslar, hotmelts

karışımlar (vaks + plastik) ve LDPE gibi polimerler

ile gerçekleştirilmektedir. Bu tür uygulamalarla

Kartona mükemmel geçirmezlik ve ısıl yapışabilirlik

özellikleri kazandırılabilmektedir.

Oluklu Mukavva Ambalajlar

Oluklu mukavva, mal ve eşyaların korunması ve

paketlenmesi ihtiyacı nedeni ile yeni bir kâğıt

kullanımı olarak ortaya çıkmıştır. Bugüne kadar

değişimlere uğramış olmasına rağmen, oluklu

mukavva hammaddesi açısından eski örneklerinden

çok farklı değildir.

• Hammaddesi olan kağıdın yeniden

üretilebilen, yeniden kullanılabilen ve geri

dönüştürülebilen bir madde olması dolayısıyla

çevre uyumu en yüksek olan ambalaj türü

diye tanımlanabilir.

En fazla yaş meyve ve sebze ile işlenmiş gıda

ambalajında kullanılan oluklu mukavva ambalaj,

basta içecek, kimya, tekstil, beyaz eşya, kahverengi

eşya, tütün mamulleri ve inşaat sektörleri olmak

üzere yaklaşık 25 sektörün ambalaj ihtiyacını

karşılamaktadır.

• Dağıtım harcamalarını azaltarak, üretim ile tüketim

noktası arasındaki yolda, paketlediği ürün veya

ürünleri en iyi biçimde bir arada tutma, koruma,

tasıma, tanıtma görevini üstlenen oluklu mukavva

ambalajların kullanıldığı alanlar, her geçen gün

artmaktadır.

• Sıvı, katı, taneli, yumuşak, sert, dayanıklı veya

hassas tüm ürünler, oluklu mukavva ile güvenli

olarak ambalajlanabilmektedir.

• Her oluklu mukavva kutu, paketlediği ürün

özelliklerine uygun olarak tasarlanmakta; dolum

koşullarına, palete, istife, depolama ve nakliyeye

uygunluğu göz önüne alınarak üretilmektedir.

• Oluklu mukavvaların özellikleri, cinslerine,

üretimlerinde kullanılan kâğıtlara ve yardımcı

malzemeye bağlı olarak değişmektedir. Kullanılan

hammadde ve üretim yöntemleri, kâğıtlara

birbirinden farklı özellikler kazandırmaktadır.

• Oluklu mukavva üretiminde kullanılan kâğıtlar;

odundan, saman ve benzeri bitkilerden, atık kâğıttan

elde edilen, cinsine göre farklı oranlarda kullanılan

elyaf, su, katkı maddeleri ve kâğıt yapım yöntemleri

kullanılarak üretilmektedir.

• Kağıdın mekanik özelliklerini iyileştirmek, neme,

yağa direncini artırmak, yüzey düzgünlüğünü

sağlamak, renklendirmek amacı ile de nişasta ve

renklendirici maddeler kullanılmaktadır.

Oluklu mukavva kâğıtları; iç, dış yüzler ve ara

katlarda kullanılan Liner; ondülede kullanılan

Fluting kâğıtlar olarak iki ana gruba ayrılırlar. Liner

kağıtlar Kraft Liner ve Test Liner; fluting kâğıtlar ise

NSSC ve Saman Fluting’dir. Schrenz veya Geri

Kazanılmış Kâğıt (Recycled) olarak adlandırılan ve

üretilen kâğıtlar ise cinslerine göre liner veya fluting

olarak kullanılabilir.

• Tek dalgalı oluklu mukavvanın yanında çift dalgalı ve

üç dalgalı oluklu mukavva da üretilmektedir. Oluklu

mukavvanın çeşitleri katman sayısına göre ve

dalgaların yapısına göre de farklılaşır.

Belli başlı dalga tipleri ise A, B, C, E’dir.

• A dalga tipi (İri dalgalı oluklu mukavva)

Oluk yüksekliği 4,5 mm ile 4.7 mm arasında değişen, bir

metrede 104-125 oluk sayısına sahip mukavvadır. Oluk

yüksekliğinin fazlalığı, düşeydeki yükleri iyi taşımasını,

yataydaki etkilere karşı da iyi tamponlamayı sağlar. Ezilmeye

karşı dayanıksızdır ve düzgün baskı yüzeyi vermez. Bu tip

dalga genellikle çift dalga tipi oluklu mukavvalarda iç yüzeyde

kullanılır.

• B dalga tipi (İnce dalgalı oluklu mukavva)

Oluk yüksekliği 2,1 mm ile 2,9mm arasında değişen,

bir metrede 150-184 oluk sayısına sahip

mukavvadır.

En geniş kullanım alanına sahip mukavvadır. Oluk

yüksekliğinin az olması nedeniyle düşeydeki yükleri

iyi taşıyamaz ama yüzey ezilmeye karşı dayanıklıdır

ve dolayısıyla daha düzgün baskı yüzeyi (A dalga

tipine göre) sağlar.

• C dalga tipi (Orta dalgalı oluklu mukavva)

Oluk yüksekliği 3,5 mm – 3,7 mm arasında değişen,

bir metrede 120-145 oluk barındıran mukavvadır.

A ve B dalgalarının iyi özelliklerini sağlamak için

ortaya çıkmıştır. Zamanla A dalganın yerini alacağı

düşünülmektedir.

• E dalga tipi (Mikro dalgalı oluklu mukavva)

Oluk yüksekliği 1,15 mm – 1,65 mm arasında

değişen, bir metrede 275-310 oluk barındıran

mukavvadır.

Metredeki oluk sayısının fazlalığı mükemmel

yüzey dayanıklılığı sağlar. Yalnız başına taşıma

amaçlı kullanılmamasına rağmen başka dalgalarla

birleştirildiğinde çok iyi bir ambalaj olur.

• Bu dalgaların yanında E dalgadan yükseklik olarak

daha küçük ve metredeki oluk sayısı daha fazla

olan F ve N dalga tipleri de vardır.

• Genelde üretilen çift katmanlı ve üç katmanlı

mukavvalarda, B+C, B+A, E+B ve E+B+B,

B+C+C, A+C+B, C+B+E dalga tipleri kullanılır.

Oluklu Mukavva Sınıfları

Tek Yüzlü Oluklu Mukavva : Bu

malzeme, sargılama, sıkıştırma ya da

yastıklama amacıyla kullanılır.

Tek Dalga Oluklu Mukavva : İç,

dış ve oluklu tabakası olmak üzere

üç kağıttan oluşan oluklu

mukavvadır.

Çift Dalga Oluklu Mukavva :

B+E ve B+C gibi ikili kombinasyonla üretilir.

Güçlü olmaları nedeniyle büyük yük taşıyabilir, üst

üste istiflenmeye çok uygundur, teleskopik kutu

yapımında ya da dökme ambalajı olarak kullanılır.

Üç Dalga Oluklu Mukavva :

A+B+E, B+A+C gibi kombinasyonlarla

üretilir. Hacimli ve çok ağır ürünlerin

taşınmasında kullanılır.

• Oluklu mukavva kutular üretim sekline göre;

ticari rulolar, yarıklı tip kutular, teleskopik

(geçmeli tip) kutular, katlamalı tip kutular ve

tavalar, sürgülü tip kutular, bükülmez tip kutular

ve kullanıma hazır yapıştırılmış kutular olmak

üzere yedi gruba ayrılmaktadır. Bir de kutu iç

parçaları vardır.

Oluklu Mukavva Kutuların Depolanması

Oluklu mukavva kutular, eklemeli veya eklemesiz,

istenilen sayıda paketler halinde bağlanarak veya istenilen

sayıda palete istiflenerek birim yük haline getirilirler.

Kutuların kurulmamış, düz halde depolanmaları,

performanslarını büyük ölçüde etkiler, bu nedenle gerek

üretici, gerekse tüketici firmanın, oluklu mukavva

ambalajları, istenilen koşullarda korumaları ve saklamaları

gerekmektedir.

Kutuların Depolanması Sırasında Alınacak Basit

Önlemler;

• Kullanılacağı zamana kadar bağlar açılmamalıdır.

• Daha sağlam bir istif için, bağların palete yerleşimi

şaşırtmalı olarak yapılmalıdır.

• Kutuların palete istif yüksekliği fazla olmamalıdır.

• Yük dağılımı eşitlemek ve yüzey zararını engellemek

için paletlerin üzerine ıskarta mukavva levhalar

konulmalıdır.

• Kutular mutlaka palet vb. bir malzeme üzerinde

bekletilmeli, hiç bir zaman döşeme üzerinde

bırakılmamalıdır. Bağlanmış kutular, atılmadan

hareket ettirilmelidir.

• İstifteki kutuların üzerine ağır malzeme

konulmamalı, ayakla basılmamalıdır.

• Kutular düzgün yüzeyler üzerinde, yatay konumda

muhafaza edilmelidir.

• Dolum öncesi, kurma kapatma zamanına kadar

kutular yatay olarak bekletilmelidir.

• Kutular kapalı mekanlarda, tozdan ve nemden

korunarak saklanmalıdır.

• Değişken ısı ve nemden korumak için, kutuları ambar

kapılarından uzakta depolamalıdır.

• Kullanım sırasında depoya ilk girenin, ilk çıkan

olmasına özen gösterilmelidir.

Viyol ambalaj,

Yenilenebilen ahşap hammaddeden yapılır. Çoğunlukla

geri dönüşümlü kâğıttan imal edilir, dolayısıyla doğal

kaynakları korur. Viyol ambalaj, kullanım ömrünün

sonunda, tamamen parçalanır ve ekolojik döngüye geri

döner.