ตำ��น�นสื�บทอดพระกรรมฐ�นม�ชฌิ�ม� แบบลำ��ด�บของพระร�หุ�ลำเถรเจ้��

วั�ดราชสิ�ทธาราม ราชวัรวั�หาร(พลั�บ)

พ�มพ�เผยแพร� ผด�งพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บของ

พระร�หุ�ลำเถรเจ้�� องค์!ตำ�นพระกรรมฐ�นม�ชฌิ�ม�

สิ!บทอดต่�อมาโดยสืมเด"จ้พระสื�งฆร�ชญ�ณสื�งวรเถรเจ้�� (สื�ก ไก(เถ�)อน)

------------------------------------

1

ตำ��น�นก�รสื�บทอดพระกรรมฐ�นม�ชฌิ�ม� แบบลำ��ด�บ ของพระร�หุ�ลำเถรเจ้��สิ!บต่�อมาจนถึ&ง สิมเด'จพระสิ�งฆราชญาณสิ�งวัร (สิ�ก ไก�เถึ!,อน)

พระคร.สิ�งฆร�กษ์�วั0ระ ฐานวั0โร เร0ยบเร0ยง.-------------------------------------------------------------------------------------------------------

ISBN……………………………………………………………

พ�มพ�คร�1งท0, ๑ เด!อนก�นยายน พ.ศ. ๒๕๔๘ จ�านวัน ๑,๕๐๐ เลั�มพ�มพ�คร�1งท0, ๒ เด!อน............. พ.ศ............ จ�านวัน ........ เลั�ม

พ�มพ�เพ!,อเผยแพร� เพ!,อร�าลั&กถึ&งพระเก0ยรต่�ค�ณ แลัะสินองพระประสิงฆ�ในการสิ!บทอด

พระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บของสิมเด'จพระสิ�งฆราชไก�เถึ!,อน

วั�ดราชสิ�ทธาราม(พลั�บ) พระอาจารย�ใหญ�กรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ ประจ�าย�คร�ต่นโกสิ�นทร�

หน;าปก พระพ�ทธจ�ฬาร�กษ์� พระประธานพระอ�โบสิถึวั�ดราชสิ�ทธาราม(พลั�บ)

2

ปกหลั�ง พระร.ปเหม!อน สิมเด'จพระสิ�งฆราชญาณสิ�งวัรมหาเถึร (สิ�ก ไก�เถึ!,อน)

พ�มพ�ท0,โรงพ�มพ�………………………………………………………

……สิงวันลั�ขสิ�ทธ�………………………………………………………

…

----------------------------------ค์��น��

เพ!,อด�าเน�นต่ามควัามพระประสิงค�ในการสิ!บทอดพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ ฝ่>ายเถึรวัาท ของสิมเด'จพระสิ�งฆราช ญาณสิ�งวัรมหาเถึรเจ;า (สิ�ก ไก�เถึ!,อน) ซึ่&,งถึ!อต่ามคต่�ท0,พระอรห�นต่� พ�ทธสิาวัก ท0,ได;วัางหลั�กพระธรรมวั�น�ย แลัะธรรมปฏิ�บ�ต่�เปAนแบบแผนไวั; เม!, อคร�1งปฐมสิ�งคายนา แลัะน�บถึ!อแพร�หลัายมาในประเทศไทย พม�า ลั�งกา ลัาวั แลัะก�มพ.ชา แลัะญวันต่อนใต่;

ข;าพเจ;าได;จ�ดท�าหน�งสิ!อเลั�มน01ข&1นเพ!,อเผยแพร� แลัะมอบเปAนสิมบ�ต่�อ�นลั�1าค�า ไวั;ในพระพ�ทธศาสินา ให;พ�ทธศาสิน�กชนท�1งหลัาย ท0,สินใจอยากทราบถึ&งเร!,องราวั ควัามเปAนมาของพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ อย�างห�นยาน ฝ่>ายเถึรวัาท เร�,มต่�1งแต่�องค�ต่;นพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ ต่ลัอด

3

จนการสิ!บทอดอย�างเปAนมาต่ามลั�า ด�บ จนถึ&งประเทศสิยาม(ประเทศไทย) ในสิม�ยสิ�โขท�ย มาจนถึ&งปBจจ�บ�นน01

เม!,อค;นควั;าเพ�,มเต่�มไปก'พบวั�า เน!1อหาสิาระสิ�าค�ญม0มากข&1น ควัรแก�เร0ยบเร0ยง ท�าไวั;เปAนต่�านานการสิ!บทอดพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ อย�างห�นยาน ฝ่>ายเถึรวัาท แลัะเม!,อค;นควั;าเร0ยบเร0ยงมากข&1นไปอ0กจ&งพบวั�า ถึ;าเข0ยนไวั;เพ�,มเต่�มจากของเก�า อาจจะเปAนประโยชน�ต่�อการศ&กษ์าประวั�ต่�พระพ�ทธศาสินา แลัะสิ!บทอดพระพ�ทธศาสินา ข;างฝ่>ายปฏิ�บ�ต่� ต่�อไป

พระคร.สิ�งฆร�กษ์�วั0ระฐานวั0โร คณะ๕วั�ดราชสิ�ทธาราม

โทรศ�พท� ๐ ๒๔๖๕ ๒๕๕๒– –

๐ ๙๓๑๖ ๒๕๕๒– –

--------------------------------

สื�รบ�ญราห�ลัเถึรคาถึาประวั�ต่�ของพระราห�ลัเถึรเจ;าพระราห�ลัก�มาร ท.ลัขอราชสิมบ�ต่� จากพระบรมศาสิดา

4

ราห�ลัก�มาร บรรพชาพระเจ;าสิ�ทโธทนะ ขอพรพระบรมศาสิดาประวั�ต่�การศ&กษ์าสิมถึะ-วั�ปBสิสินา ของพระราห�ลัเถึรธรรมท0,พระบรมศาสิดา ต่ร�สิสิอนพระราห�ลัธานพระกรค.�พระบารม0 ค.�พระกรรมฐานม�ชฌิ�มาพระพ�ทธเจ;า ทรงแสิดง จ�ฬราห�โลัวัาทสิ.ต่รพระราห�ลัเถึรเจ;า องค�ปฐมต่;นแบบ ห�มจ0วัรร�ดอกพระราห�ลัเถึรเจ;า เข;าน�พพานควัามสิ�มพ�นธ�ระหวั�างกรรมฐานม�ชฌิ�มา ก�บค�มภี0ร�ม.ลัก�จจายน�พระกรรมฐานม�ชฌิมา ม0มาต่�กา ด�งน01ม.ลัเหต่�รจนา พระค�มภี0ร�ม.ลัก�จจายน�พระค�มภี0ร�ม.ลัก�จจายน�ม0มาต่�กา ๖๗๓ สิ.ต่รการสิ!บทอดพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา ย�คพ�ทธกาลัพระมหาสิาวักประจ�าท�ศสิ�ทธ�วั�หาร�ก ของพระราห�ลัเถึรเจ;าย�คหลั�งพ�ทธกาลัพระโสิณเถึรเจ;า พระอ�ต่ระเถึรเจ;า ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาต่ต่�ยสิ�งคายนาพระเจ;าอโศกสิ�งพระสิงฆ� ไปเผยแพร�พระศาสินาพระโสิณะเถึร พระอ�ต่ระเถึร แวัะ เกาะลั�งกาพระโสิณเถึร พระอ�ต่ระเถึร สิ!บพระศาสินาไวั;ท0,เกาะลั�งกาประวั�ต่�พระอ�บาลั0เถึร พระองค�แรก ของเกาะลั�งกาไม;เท;าเบ�กไพร ไผ�ยอดต่าลั ของพระอ�บาลั0เถึร

5

ไม;เท;าเบ�กไพร เถึาอร�ยะพระโสิณเถึร พระอ�ต่ระเถึร ออกจากลั�งกา มานครศร0ธรรมราชพระโสิณเถึร พระอ�ต่ระเถึร ออกจากนครศร0ธรรมราช มาสิ�วัรรณภี.ม�พระโสิณเถึร เทศนาโปรด ชาวัเม!องควัามย�อในพรหมชาลัสิ.ต่รย�คสิ�วัรรณภี.ม�สิ�,งสิ�าค�ญสิม�ยสิ�วัรรณภี.ม�พระเถึรเจ;า แยกย;ายไปประกาศพระศาสินาพระวั�ต่�พระโสิณเถึรเจ;าประวั�ต่�พระอ�ต่ระเถึรเจ;าพระราชา ผ.;ครองเม!องศร0สิ�วัรรณศร0พระอร�ยะสิงฆ� สิ!บพระกรรมฐาน เม!องศร0สิ�วัรรณประวั�ต่�พระชาลัต่ะเถึรเจ;าประวั�ต่�พระก�ต่ต่ระเถึรเจ;าอาณาจ�กรราม�ญศร0พระอร�ยะสิงฆ� สิ!บพระกรรมฐาน เม!องสิะเท�มอาณาจ�กรนครศร0เกษ์ต่ร(แปร)

อาณาจ�กรปBจจ�ยนครอาณาจ�กรพ�กามอาณาจ�กรแสินหวั0ประวั�ต่�พระภี.ร�ยเถึรศร0อร�ยะพระสิงฆ� สิ!บพระกรรมฐานเม!องศร0เทพลั�าด�บพระราชาธ�ราช เม!องสิ�วัรรณสิ�งข�

6

ศร0อร�ยพระสิงฆ� สิ!บพระกรรมฐาน เม!องสิ�วัรรณสิ�งข�วั�ดสิร;างสิม�ยสิ�วัรรณภี.ม�(ฟู.น�น)-

เม!องสิ�วัรรณสิ�งข�ย�คทวัาราวัด0ลั�าด�บกษ์�ต่ร�ย� ปกครองอาณาจ�กรศร0ทวัาราวัด0วั�ดสิ�าค�ญ แลัะพระค�มภี0ร� ย�คศร0ทวัาราวัด0ศร0พระอร�ยสิงฆ� สิ!บพระกรรมฐาน ย�คศร0ทวัาราวัด0 ต่�าแหน�งพระพ�ทธโฆษ์าจารย� ย�คศร0ทวัาราวัด0วั�ดสิร;างสิม�ยศร0ทวัาราวัด0ย�คลัะโวั;อ�สิระ ถึ&งย�คลัะโวั;ขอมพระศาสินาจากเม!องศร0สิ�ชนาลั�ย สิ.�เม!องสิ�โขท�ยลั�าด�บกษ์�ต่ร�ย� ครองเม!องสิ�โขท�ย-

ย�คแรรกสิร;างเม!องลั�าด�บกษ์�ต่ร�ย�ราชวังศ�พระร�วัง ครองอาณาจ�กรสิ�โขท�ยพระพ�ทธโฆษ์าจารย� เม!องสิ�โขท�ย ถึ&งอาณาจ�กรสิ�โขท�ยศร0พระอร�ยสิงฆ� สิ!บทอดพระกรรมฐาน เต่โชกสิ�ณศร0พระอร�ยสิงฆ� สิ!บพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา ย�คสิ�โขท�ยวั�ดท0,สิร;าง ย�คสิ�โขท�ย อ�สิระ แลัะย�คสิ�โขท�ย ขอมเร!องอ�านาจย�คอาณาจ�กรสิ�โขท�ยท0,ก�ลัปนา ย�คสิ�โขท�ยท�าเน0ยบคณะสิงฆ�ย�คสิ�โขท�ยศร0พระอร�ยสิงฆ� สิ!บพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา วั�ดหนองจ�กศร0พระอร�ยสิงฆ� สิ!บพระกรรมฐาน วั�ดป>าแก;วัการเข;าค!บ เข;าสิ�บ เข;าสิะกด เร�,มคร�1งแรก ย�คสิ�โขท�ยย�คอโยธยาลั�าด�บกษ์�ต่ร�ย�ครอง เม!องอโยธยา

7

ศร0พระอร�ยสิงฆ� สิ!บทอดพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา ย�คอโยธยาย�ดอาณาจ�กรกร�งศร0อย�ธยารายพระนาม พระมหากษ์�ต่ร�ย� ครองกร�งศร0อย�ธยาต่�าแหน�งพระพ�ทธโฆษ์าจารย� ย�คอย�ธยาสิถึาปนา วั�ดป>าแก;วัศร0พระอร�ยสิงฆ� สิ!บทอดพระกรรมฐานม�ชฌิมา- วั�ดป>าแก;วั ย�คอย�ธยาเร!,องการสิ!บทอดไม;ท;าไผ�ยอดต่าลัการเปลั0,ยนแปลังการปกครองคณะสิงฆ� สิม�ยพระเจ;าอย.�ห�วับรมโกศรายนาม-รายพระนามพระอธ�การวั�ดท�าหอยย�คธนบ�ร0ย�คกร�งร�ต่นโกสิ�นทร�ศร0พระอร�ยสิงฆ�สิ!บทอดพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา ย�คกร�งร�ต่นโกสิ�นทร�ภีาคสิร�ป ลั�าด�บพระอร�ยสิงฆ� สิ!บทอด-

พระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บต่�านานการเข;าสิ�พ เข;าค!บ เข;าสิะกด

8

----------------------------------

ตำ��น�นก�รสื�บทอดพระกรรมฐ�นม�ชฌิ�ม� ท�งสื�ยกลำ�ง แบบลำ��ด�บ

พระร�หุ�ลำมหุ�เถรเจ้��พ�ทธช�โนรสืสื�บทอดม�ถ-ง สืมเด"จ้พระสื�งฆร�ช ไก(เถ�)อน

------------------------------------ข;าฯขอนอบน;อมแด� องค�พระสิ�มมาสิ�มพ�ทธเจ;า ๒ ลั;าน ๔

หม!,น ๘ พ�น ๑๐๙พระองค� ด;วัยเศ0ยรเกลั;าฯ ของข;าฯ ข;าฯขอนอบน;อมแด� พระธรรมเจ;า พระสิงฆเจ;า ขอนอบ

น;อมแด� พระอร�ยสิงฆ�เจ;า องค�ต่;นพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ ค!อพระราห�ลัเถึรเจ;า ขอนอบน;อมพระอร�ยสิงฆ�ผ.;สิ!บทอดพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ ค!อพระโกลั�กเถึรเจ;า พระม�ลัลั�กเถึรเจ;า พระโมคค�ลัลั0บ�ต่รเถึรเจ;า พระโสิณเถึรเจ;า พระอ�ต่รเถึรเจ;า แห�งด�นแดน ชมพ.ทวั0ป

แลัะข;าพเจ;าขอนอบน;อมแด� พระราชสิาม0รามมหาเถึรเจ;า (เพชร) ย�คทวัาราวัด0 พระญาณสิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า (สิ�งห�) ย�คสิ�โขท�ย พระพนร�ต่ (รอด) ย�คกร�งศร0อย�ธยา แลัะสิมเด'จ

9

พระสิ�งฆราช (สิ�กไก�เถึ!,อน ) ย�คกร�งร�ต่นโกสิ�นทร� แห�งด�นแดนสิ�วัรรณภี.ม�

ข;าพเจ;า ขอพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ จงต่�1งอย.�นาน ต่ลัอด ๕๐๐๐ ปJด;วัยเทอญฯ

--------------------------------------------------ค์��กลำ(�วของร�หุ�ลำเถรเจ้��

ผ.;คนท�1งหลัายร. ;จ�กเราวั�า พระราห�ลัผ.;เจร�ญ ม0ควัามบ.รณ�ด;วัยค�ณสิมบ�ต่� ๒ ประการค!อ ช�ตำ�สืมบ�ตำ� ๑ ปฏิ�บ�ตำ�สืมบ�ตำ� ๑ เราเปAนพระโอรสิของพระพ�ทธเจ;า แลัของท�านผ.;ม0ปBญญาเห'นธรรมท�1งหลัาย เพราะอาสิวัะก�เลัศของเราสิ�1นไป แลัะการเก�ดในภีพใหม� ของเราไม�ม0อ0กต่�อไป เราเปAนพระอรห�นต่� เปAนพระข�เณยบ�คคลั เปAนผ.;ม0วั�ชชา ๓ เปAนผ.;เห'นอมต่ะธรรม ค!อธรรมท0,ไม�ต่าย สิ�ต่วั�ท� 1งหลัาย เปAนเหม!อนคนต่าบอด เพราะเปAนผ.;ไม�เห'นโทษ์ในกามค�ณ ถึ.กข�ายค!อต่�ณหาปกคลั�มใจแลั;วัถึ.กหลั�งคา ค!อต่�ณหาควัามอยาก ปกปKดแลั;วัถึ.กก�เลัศมาร ผ.กแลั;วัด;วัยเคร!,องผ.ก ค!อควัามประมาท เหม!อนปลัาต่�ดในแห เราถึอนกามราคะ น�1นข&1นได;แลั;วั ต่�ดเคร!,องผ.กของมาร ค!อสิ�งโยชน�ได;แลั;วั ถึอนต่�ณหา ค!อควัามอยาก พร;อมท�1งราก ค!ออน�สิ�ยข&1นแลั;วั เปAนผ.;ม0ควัามเย!อกเย'นด�บแลั (มาใน เถึรคาถึา พระสิ�ต่�นต่ปKฏิก ข�ททกะน�กาย เถึรคาถึา)

----------------------------------ประว�ตำ�พระร�หุ�ลำเถรเจ้��

ท�านพระราห�ลัเถึรเจ;า ทรงเปAนพระราชโอรสิของ เจ;าชายสิ�ทธ�ต่ถึะราชก�มาร ก�บพระนางยโสิธรา หร!อพระนางพ�มพา พระราห�ลัเปAน พระราชน�ดดา(หลัาน)ของพระเจ;าสิ�ทโธทนะ ผ.;

10

ครองกร�งกบ�ลัพ�สิด�� ประสิ.ต่�วั�นท0,พระมหาบ�ร�ษ์ เสิด'จออกผนวัช

วั�นน�1น พระมหาบ�ร�ษ์ทรงได;สิด�บข�าวัพระราชโอรสิประสิ.ต่� จ&งออกพระโอษ์ฐ�วั�า ร�หุ�ลำ�ง ช�ตำ�ง ร�หุ�ลำ�ง ช�ตำ�ง ซึ่&,งแปลัวั�า บ�วังเก�ดข&1นแลั;วั บ�วังเก�ดข&1นแลั;วั เคร!,องพ�นธนาการเก�ดข&1นแก�เรา จ�าเด�มแต่�น�1นมาพระราชก�มารจ&งได;พระนามวั�า ร�หุ�ลำ ม0เร!,องเลั�าไวั;วั�า เม!,อเจ;าชายราห�ลัประสิ.ต่� พวักราชบ�ร�ษ์น�าหน�งสิ!อบอกข�าวั มาวัางไวั;บนพระห�ต่ถึ�ของพระมหาบ�ร�ษ์ ลั�าด�บน�1นควัามสิ�เนหาร�กใคร�ในพระโอรสิท�าให;พระวัรกายท�กสิ�วันของพระมหาบ�ร�ษ์ซึ่าบซึ่�าน พระมหาบ�ร�ษ์ด�าร�วั�า เม!,อบ�ต่รเก�ดเพ0ยงคนเด0ยวั ควัามสิ�เนหาร�กใคร�ในบ�ต่รย�งเปAนถึ&งเพ0ยงน01 ถึ;าเราจะม0บ�ต่รมากกวั�า ๑๐๐๐ คน ในบรรดาบ�ต่รเหลั�าน�1นเม!,อคนหน&,งเก�ดมา ควัามผ.กพ�นด;วัยสิ�เนหาร�กใคร� ก'เพ�,มมากข&1นอย�างน01 ห�วัใจจะแต่กสิลัายเปAนแน�แท;

เพราะเหต่�น�1น พระมหาบ�ร�ษ์จ&งต่ร�สิวั�า บ(วงเก�ดแลำ�ว เค์ร�)องผู2กพ�นเก�ดแลำ�ว ในวั�นน�1นเองพระมหาบ�ร�ษ์ ทรงสิลัะราชสิมบ�ต่�ออกผนวัช ในเวัลัากลัางด&กค!นน�1นเอง

เม!,อพระบรมศาสิดาต่ร�สิร. ;แลั;วั ได;สิองพรรษ์า ย�างเข;าพรรษ์าท0,สิาม เสิด'จมาโปรดพระประย.รญาต่�ท0,กร�งกบ�ลัพ�สิด�� โดยการท.ลัเช�ญของ พระกาฬ�ทาย0เถึรเจ;า พร;อมด;วัยพระสิงฆ�สิองหม!,นร.ปเปAนบร�วัาร เด�นทางมา กร�งกบ�ลัพ�สิด�� ใช;เวัลัาเด�นทาง ๖๐ วั�นพอด0

เสิด'จประท�บอย.�ท0,น�โครธาราม นอกนครกบ�ลัพ�สิด�� วั�นท0, ๗ แห�งการเสิด'จนครกบ�ลัพ�สิด�� พระบรมศาสิดาเสิด'จไปท0,พระ

11

ราชน�เวัศท0,อย.�ของพระนางยโสิธรา ซึ่&,งเปAนพระราชเทวั0เก�าของพระองค�

พระราห�ลัผ.;เปAนพระราชโอรสิ ออกมาท.ลัขอราชสิมบ�ต่�ท0,ต่นควัรจะได; ต่ามพระด�าร�สิของพระนางพ�มพาราชมารดา ราห�ลัราชก�มารถึวัายบ�งคมพระบรมศาสิดาแลั;วั ทอดพระเนต่รด.พระบรมศาสิดา ก'บ�งเก�ดควัามร�กใคร�สิ�เน�หาในพระราชบ�ดา ทรงเก�ดควัามปร�โมทย!โสิมน�สิ เก�ดควัามป3ตำ�ใจ้ เก�ดควัามสืงบใจ้ ค!อปBสิสิ�ทธ� ม0จ�ต่เปAนสื�ขสืงบ ม5พระหุฤท�ยตำ�7งม�)น เปAนอ�ปจารสิมาธ�

พระราห�ลัก�มารจ&งต่ร�สิชมพระบรมศาสิดาวั�า ร(มเง�พระฉ�ย�ลำ�กษณ!ของพระองค์!เย"นสืดช�)นย�)งน�ก พระพ�กตำร!ของพระองค์!ก"สืดใสืสื�ดประม�ณย�)ง

เน!, องจากราห�ลัก�มาร ทรงสิร;างสิมพระสิาวักบารม0 มาหลัายอสิงไข แสินมหาก�ป น�บพระชาต่�ไม�ถึ;วัน จ&งทรงได; พระปJต่� ค!อปJต่� ๕ ประการ ปBสิสิ�ทธ� ค!อพระย�คลั ๖ ประการ สิ�ขสิมาธ� ค!อสิ�ขสิมาธ� ๒ ประการ ม0จ�ต่ต่�1งม�,นเปAนสิมาธ� ถึ&งข�1นอ�ปจารฌิาน เปAนสิ�มมาสิมาธ�ท0,สิมบ.รณ� ต่�1งแต่�คร�1งแรกท0,ทอดพระเนต่รเห'นพระบรมศาสิดา เน!, องจากค�ณของพระบรมศาสิดา หร!อค�ณของพระพ�ทธเจ;าม0ควัามลั&กซึ่&1งย�,งน�ก ยากท0,จะหย�,งลังให;ถึ&งท0,สิ�ดได;ยาก จ�ต่ของราห�ลัก�มาร จ&งไม�แลั�นไปถึ&งอ�ปปนาสิมาธ� หร!ออ�ปปนาฌิาน

หลั�งจากน�1นราห�ลัก�มาร จ&งเฝ่Lาเจรจาปราสิ�ยแสิดงควัามร�กใคร�ม0ประการต่�างๆในพระบรมศาสิดา คร�1นเห'นพระบรมศาสิดาจะเสิด'จกลั�บ จ&งท.ลัขอพระราชสิมบ�ต่� แลัะเสิด'จต่�ดต่ามไปด;วัย พระบรมศาสิดาด�าร�วั�า บรรดาทร�พย�ท� 1งหลัายท0,จะ

12

ถึาวัรม�,นคง แลัะประเสิร�ฐกวั�าอร�ยทร�พย�ไม�ม0 เราควัรจะให;อร�ยทร�พย�แก� ราห�ลัก�มารเถึ�ด

เม!,อทรงพระราชด�าร�อย�างน01แลั;วั ก'เสิด'จออกจากกร�งกบ�ลัพ�ศด�� ผ�านมาทางกร�งพาราณสิ0 ลั�ถึ&งพระนครสิาวั�ต่ถึ0 จ&งต่ร�สิสิ�,งพระสิาร0บ�ต่รวั�า ถึ;าอย�างน�1นพระสิาร0บ�ต่ร เธอจงบวัชให;ราห�ลัเถึ�ด คร�1งน�1นราห�ลัก�มารย�งทรงพระเยาวั�อย.� เวัลัาน�1นราห�ลัก�มารม0พระชนมาย�ได; ๗ พรรษ์า ม0อาย�ไม�ครบอ�ปสิมบท พระสิาร0บ�ต่รจ&งท.ลัถึามพระบรมศาสิดาวั�า จะให;ข;าพระองค�บวัช ราห�ลัก�มารอย�างไร

พระบรมศาสิดาปรารภีเร!,องน01ให;เปAนอ�บ�ต่�เหต่� ทรงต่ร�สิแสิดงสิ�กขาบท ๑๐ ประการ จ&งทรงอน�ญาต่�ให;ภี�กษ์�บวัชก�ลับ�ต่ร ท0,ม0อาย�ย�งไม�ครบอ�ปสิมบทให;เปAน สิามเณร ด;วัยไต่รสิรณะคมน� เร0ยกวั�าบรรพชา ราห�ลัก�มาร บรรพชาเปAนสิามเณร ณ. พระเชต่วั�นมหาวั�หาร อารามของท�านอนาถึบ�ณฑิ�กเศรษ์ฐ0 พระมหาโมคค�ลัลัานะเถึร ปลังพระเกสิา ของพระก�มารแลั;วัถึวัายผ;ากาสิายะ พระสิาร0บ�ต่รเถึรถึวัายสิรณะ พระมหาก�สิสิปะเถึร เปAนให;โอวัาท สิามเณรราห�ลั จ&งทรงเปAนสิามเณร พระองค�แรกในพระพ�ทธศาสินา แลัะบรรพชาด;วัยไต่รสิรณะคมน� องค�แรกของพระพ�ทธศาสินาด;วัย

พระสื�ร5บ�ตำรเถรเจ้�� เปร0ยบเหม!อนผ.;ให;ก�าเน�ด พระโมค์ค์�ลำลำ�นะเถรเจ้�� เปร0ยบเหม!อนผ.;บ�าร�งเลั01ยงทารกท0,เก�ดแลั;วั พระสิาร0บ�ต่รเถึร ย�อมแนะน�าในโสิดาปBต่ต่�ผลั พอท0,จะบอก แสิดง บ�ญญ�ต่� แต่�งต่�1ง เปKดเผย จ�าแนก ท�าให;ง�ายซึ่&,งอร�สิ�จสิ0, ได;โดยพ�ศดาร พระโมคค�ลัลัานะเถึร ย�อมแนะน�าในผลัช�1นสิ.งข&1นไป

13

บรรพชาอ�ปสิมบท ด;วัยไต่รสิรณะคมน� พระผ.;ม0พระภีาคทรงอน�ญาต่ ท0,กร�งพาราณสิ0 บรรพชา อ�ปสิมบท อาจารย�ไม�เปAนใหญ� อ�ปBชฌิาย�เท�าน�1นเปAนใหญ�

ได;ย�นวั�าโหรท�1งหลัายได;ท�านายพระบรมโพธ�สิ�ต่วั� ในวั�นมหามงคลัวั�าจะได;เปAนพระเจ;าจ�กรพรรด� ฉั�นใดก'ฉั�นน�1น ก'ได;ท�านายท�1งพระน�นทะ พระราห�ลั ในวั�นมหามงคลัวั�า จะได;เปAน พระเจ;าจ�กรพรรด� พระเจ;าสิ�ทโธทนะก'ต่�1ง จ�ต่คอยชมพระเจ;าจ�กรพรรด�สิ�ร� แต่�ทรงผนวัชหมด จ&งโทรมน�สิ ต่�อมาจ&งขอพ�ทธาน�ญาต่� พระบรมศาสิดาวั�า จะบวัชก�ลับ�ต่รต่;องขออน�ญาต่�จากมารดา บ�ดาก�อน

ต่�1งแต่� ราห�ลัก�มารบรรพชามา พระผ.;ม0พระภีาคเจ;าก'ไม�ทรงบรรพชาให;บ�ต่ร ท0,มารดาบ�ดา ไม�อน�ญาต่

ราห�ลัก�มาร บรรพชาเปAนสิามเณรแลั;วั ทรงต่�ดต่ามเสิด'จพระบรมศาสิดา พระอ�ปBชฌิาย� แลัะพระอาจารย�ของต่นไป ต่ามสิถึานท0,ต่�างๆ ต่ลัอด

สิามเณรราห�ลัลั�กข&1นแต่�เช;าต่ร. � ต่� 1งแต่�วั�นท0,บรรพชาแลั;วั กอบทรายข&1นเต่'มม!อต่�1งจ�ต่ปรารถึนาวั�า เราพ&งได;ร�บค�าสิ� ,งสิอน ม0ประมาณเท�าเมลั'ดทรายในก�าม!อ จากพระพ�ทธเจ;า พระอ�ปBชฌิาย� แลัะอาจารย�ท� 1งหลัาย ในวั�นน01

ท�านจ&งได;ช!,อวั�าเปAนยอด ของเหลั�าภี�กษ์� ผ.;ใคร�ในการศ&กษ์า ซึ่&,งหมายถึ&ง ผ.;ใคร�ในการศ&กษ์าซึ่&,งสิ�กขา ๓ ค!อ ศ0ลั สิมาธ� ปBญญา

ก�รศึ-กษ�พระกรรมฐ�น ของสื�มเณรร�หุ�ลำ จ้นถ-งก�รอ�ปสืมบท สิามเณร ราห�ลัออกจากกร�งกบ�ลัพ�ศด�� พ�กท0,ป>าอ�สิ�ปะต่ะนะมฤคทายวั�น สิามเณรราห�ลั ศ&กษ์าพระ

14

สิมถึะกรรมฐานเบ!1องต่;น ค!อธรรมต่ามลั�าด�บข�1น ในป>าแห�งน01 สิามเณรราห�ลั เม!,อบรรพชาแลั;วั ม�กจะปรารภี ก�บพระสิาร0บ�ต่ร ผ.;ทรงปBญญา องค�พระอ�ปBชฌิาย�เสิมอมาวั�า ทอดพระเนต่รพระบรมศาสิดาแลั;วั จ�ต่เปAนสิ�ข สิมาธ�ต่�1งม�,น

ท�านพระสิาร0บ�ต่ร ผ.;เลั�ศทางปBญญาจ&งต่ร�สิสิอน สิามเณรราห�ลัวั�า ท0,จ�ต่เปAนสิ�ข แลัะต่�1งม�,นน01 เพราะค�ณของพระพ�ทธเจ;า เม!,อทอดพระเนต่รเห'นพระพ�ทธเจ;าแลั;วั จ�ต่เก�ดปราโมทย� เก�ดปราโมทย�แลั;วั เก�ดปJต่� ๕ ปJต่�ม0๕ประการ ค!อ ข�ททกาปJต่� ขณ�กาปJต่� โอกก�นต่�กาปJต่� อ�พเพงคาปJต่� ผรณาปJต่� กายก'สิงบ จ�ต่ก'สิงบ เปAนปBสิสิ�ทธ� เก�ดย�คลัธรรม ๖ ประการค!อ กายปBสิสิ�ทธ�-จ�ต่ปBสิสิ�ทธ� กายลัห�ต่า-จ�ต่ลัห�ต่า กายม�ท�ต่า-จ�ต่ม�ท�ต่า กายก�มม�ญญะต่า-จ�ต่ก�มม�ญญะต่า กายปาค�ญญะต่า-จ�ต่ปาค�ญญะต่า กาย�ช�คคต่า-จ�ต่ต่�ช�คคต่า เม!,อกายสิงบ จ�ต่ก'สิงบ กาย แลัะจ�ต่ ย�อมเปAนสิ�ข เก�ดเปAนสิ�ขสิมาธ� ๒ ประการ กายสิ�ข จ�ต่สิ�ข แลัะอ�ปจารพ�ทธาน�สิสิต่� ม0จ�ต่ต่�1งม�,นเปAนอ�ปจารสิมาธ�

พระสิาร0บ�ต่รก'กลั�าวัสิอน วั�ธ0การปร�บจ�ต่ เปAนข�1นๆไป เพ!,อให;จ�ต่ประณ0ต่เปAนข�1นๆ แก;จ�ต่หลัอก จ�ต่หลัอน จ�ต่อ�ปาทาน

พระสิาร0บ�ต่รเถึรเจ;า ผ.;ทรงปBญญา จ&งให;สิามเณรราห�ลัศ&กษ์า พระร�ศึม5พระป3ตำ� ๕ ประก�ร ค!อพระร�ศม0ข�ททกาปJต่� พระร�ศม0ขณ�กาปJต่� พระร�ศม0โอกก�นต่�กาปJต่� พระร�ศม0อ�พเพงคาปJต่� พระร�ศม0ผรณาปJต่�

พระร�ศึม5พระย�ค์ลำ ๖ ประก�ร ค!อ พระร�ศม0กายปBสิสิ�ทธ� จ�ต่ปBสิสิ�ทธ� พระร�ศม0กายลัห�ต่า จ�ต่ลัห�ต่า พระร�ศม0กายม�ท�ต่า จ�ต่ม�ท�ต่า พระร�ศม0กายก�มม�ญญะต่า จ�ต่ก�มม�ญญะต่า พระ

15

ร�ศม0กายปาค�ญญะต่า จ�ต่ปาค�ญญะต่า พระร�ศม0กายช�คคะต่า จ�ต่สิ�คะต่า

พระร�ศึม5พระสื�ขสืม�ธ� ๒ ประก�ร พระร�ศม0กายสิ�ข จ�ต่สิ�ข พระร�ศม0อ�ปจารพ�ทธาน�สิสิต่� การน�,งเอาซึ่&,งพระร�ศม0ก'ค!อร.ปปรม�ต่ถึ�น�1นเอง เพ!,อปร�บระด�บจ�ต่สิมาธ� เปAนการเร0ยนเพ!,อปร�บจ�ต่เปAนข�1น เปAนต่อน แก;จ�ต่อ�ปทาน จ�ต่หลัอน จ�ต่ไม�ออกนอกหลั.�นอกทาง จ�ต่เปAนอ�ปจารสิมาธ� (เร0ยนปJต่� ย�คลั สิ�ขเปAน ดวังธาต่� )

ต่�อจากน�1นพระสิาร0บ�ต่รเถึรเจ;า ทรงสิอนสิามเณรราห�ลั เพ!,อปร�บจ�ต่ให;คลั�องแคลั�วั เปAนข�1น เปAนต่อน โดยเข;าสิ�บปJต่�ห;า เปAนอน�โลัม ๑-๓-๒-๔-๓-๕ เปAนปฏิ�โลัม ๕-๓-๔-๒-๓-๑ เข;าค!บปJต่�ห;าเปAนอน�โลัม ๑-๓-๕-๒-๔ เปAนปฏิ�โลัม ๔-๒-๕-๓-๑ เข;าวั�ดออกวั�ดพระปJต่�ห;าเปAนอน�โลัม ๑-๒-๓-๔-๕ เปAนปฏิ�โลัม ๕-๔-๓-๒-๑ (ปร�บจ�ต่คลั�องแคลั�วัช�1นท0,๑)

การปร�บจ�ต่ให;คลั�องแคลั�วัช�1นท0, ๒ ค!อเข;าสิ�บย�คลัธรรมห ก เ ปA น อ น� โ ลั ม ๑ -๓ -๒ -๔ -๓ -๕ -๔ -๖ เ ปA น ป ฏิ� โ ลั ม ๖ -๔ -๕ -๓ -๔ -๒ -๓ -๑ เข; าค! บย� คลัธรรมหกเปAนอน� โลัม ๑-๓-๕-๒-๔-๖ เปAนปฏิ�โลัม ๖-๔-๒-๕-๓-๑ แลัะเข;าวั�ด ออกวั�ดเปAนอน�โลัม ๑-๒-๓-๔-๕-๖ เปAนปฏิ�โลัม ๖-๕-๔-๓-๒-๑

การปร�บจ�ต่ให;คลั�องแคลั�วัช�1นท0, ๓ ปร�บจ�ต่ในช�1นสิ�ขสิมาธ� ม0แต่�เข;าวั�ดออกวั�ดเปAนอน�โลัม ๑-๒ เปAนปฏิ�โลัม ๒-๑

ต่�อมาสิม�ยหลั�งเม!,อสิามเณรราห�ลั ทรงอ�สิมบทเปAนพระภี�กษ์�แลั;วั ทรงม0หม.�ภี�กษ์�เข;ามาศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ ก�บพระองค�ท�านมากมาย

16

อย.�มาวั�นหน&,งขณะหม.�ภี�กษ์�สิ�ทธ�วั�หาร�ก อ�นเต่วัาสิ�ก ก�าลั�งน�,งบ�าเพ'ญภีาวันาสิมาธ�ในห;องพ�ทธค�ณ ณป>าอ�นธวั�น เม!องสิาวั�ต่ถึ0 บางร.ปน�,งภีาวันาอย.�ในห;องพระปJต่� ๕ ก'ม0 บางร.ปน�,งภีาวันาอย.�ในห;อง พระย�คลั๖ ก'ม0 บางร.ปน�,งภีาวันาอย.�ในห;องสิ�ขสิมาธ�อย.�ก'ม0

ขณะน�1นบ�งเอ�ญ เก�ดม0ก�,งไม;ไม�ใหญ�น�ก แต่�แห;งแลั;วั ห�กต่กลังมากระทบพ!1นด�น เก�ดเสิ0ยงด�ง หม.�พระภี�กษ์�ท0,ก�าลั�งน�,งภีาวันาอย.�ในห;อง พ�ทธค�ณ ต่�างม0จ�ต่สิมาธ�ไหวั จ�ต่หลั�ดออกจากสิมาธ�

พระราห�ลัเถึรเจ;า ทรงทอดพระเนต่รเห'นแลั;วั ทรงม0พระด�าร�วั�า เสิ0ยงน01เปAนเสิ01ยนหนามต่�อสิมาธ� ม0เสิ0ยงกระทบด�งน�ดเด0ยวั พระภี�กษ์�เหลั�าน01ก'ม0จ�ต่ไหวั ต่กจากสิมาธ�เสิ0ยแลั;วั

ต่�อมาพระราห�ลัเถึรเจ;าจ&งทรงฝ่Qกหม.�พระภี�กษ์�สิ�ทธ�วั�หาร�ก อ�นเต่วัาสิ�ก ท0,ก�าลั�งเจร�ญภีาวันาในห;องพ�ทธค�ณ ให;เคยช�นต่�อเสิ0ยง ม0จ�ต่ม�1นคงต่�อเสิ0ยง ม0จ�ต่ไม�ต่กจากสิมาธ�ได;ง�าย จ&งทรงให;บางร.ปเข;าปJต่� ๕ เปAนอน�โลัม ปฏิ�โลัม ให;บางร.ปเข;าย�คลัหก เปAนอน�โลัม ปฏิ�โลัม ให;บางร.ปเข;าสิ�ขสิมาธ� เปAนอน�โลัม แลัะปฏิ�โลัม

ขณะภี�กษ์� เหลั�าน�1นทรงน�,งสิมาธ�อย.� พระราห�ลัเถึรเจ;า ทรงใช;ไม;ยาวัประมาณค!บเคาะให;เก�ดเสิ0ยงด�ง ภี�กษ์�เหลั�าน�1นก'ม0จ�ต่ไหวั ต่กจากสิมาธ�

ทรงเคาะไม;ให;เก�ดเสิ0ยงด�งหลัายๆคร�1ง จ�ต่ท0,เคยไหวัง�าย ก'ไหวัน;อยลัง เพราะเคยช�นก�บเสิ0ยง เน!,องจากม0สิต่�ระวั�งอย.� แลัะต่�อมาจ�ต่สิมาธ� ก'ม0ควัามกลั;าแข'ง ต่�อเสิ0ยงมากข&1นไม�หวั�,น

17

ไหวัต่�อเสิ0ยง เหต่�น01จ&งเปAนท0,มาของการเข;าสิะกดพระปJต่�ห;า พระย�คลัหก พระสิ�ขสิมาธ� ๒ ประการ

ต่�อมาทรงศ&กษ์า พระอ�น�ป�นสืตำ�กรรมฐ�น ๙ จ�ดสิ�มผ�สิ ซึ่&,งเปAนฝ่>ายสิมถึะ ก�บพระบรมศาสิดา แลัะพระสิาร0บ�ต่ร เพ!,อปร�บจ�ต่ให;แนบแน�นประณ0ต่ข&1นสิ.� อ�ปปนาสิมาธ�

ทรงศ&กษ์า กายคต่าสิต่�กรรมฐาน หร!ออาการสิามสิ�บสิอง๑ กสิ�ณ ๑๐ ประการ๑ อสิ�ภีะ ๑๐ ประการ๑ เน!, องจากพระกรรมฐาน ๓ อย�างน01เปAนพระกรรมฐานต่�อเน!,องอานาปานสิต่� ในกายคต่าสิต่�กรรมฐานสิ.ต่ร เพ!,อน�าไปเจร�ญกายาน�ปBสิสินาสิต่�ปBฎฐาน

ทรงศ&กษ์า แผ�กสิ�ณ ๑๐ ประการ แผ�เมต่ต่า ๑๐ ท�ศ แผ�กร�ณา ๑๐ ท�ศ แผ� ม�ท�ต่า ๑๐ ท�ศ แผ�อ�เบกขา ๑๐ ท�ศ ก�บพระโมคค�ลัลัานเถึรเจ;า ผ.;เลั�ศ ทางอ�ทธ�ฤทธ�S

ทรงศ&กษ์าร.ปฌิานปBญจกน�ย ก�บพระอ�สิสิช�เถึรเจ;า (ท�านช�านาญในร.ปฌิาน มาต่�1งแต่�เปAนพราหมณ�)

ทรงศ&กษ์าอน�สิสิต่� เจ'ดประการ ค!อธ�มมาน�สิสิต่� สิ�งฆาน�สิสิต่� สิ0ลัาน�สิสิต่� จาคาน�สิสิต่� เทวัต่าน�สิสิต่� มรณสิต่� อ�ปสิมาน�สิสิต่� ก�บพระสิาร0บ�ต่รเถึรเจ;า

ท�านพระสิาร0บ�ต่รเถึร ท�านรอบร. ;พระกรรมฐานท�1ง ๔๐ กอง ของพระสิ�มมาสิ�มพ�ทธเจ;า เพราะท�านเปAน พระอ�ครสิาวัก ผ.;เลั�ศทางปBญญา

ทรงศ&กษ์าพรหมวั�หาร ๔ ค!อเมต่ต่า กร�ณา ม�ท�ต่า อ�เบกขา แลัะศ&กษ์าการเข;าสิ�ขสิ�ญญา ลัห�สิ�ญญา ก�บ พระมหานามเถึรเจ;า (พระมหาเถึรเจ;าในกลั��ม พระปBญจวั�คค0ย�)

ทรงศ&กษ์าวั�สิ�ทธ� ๗ ประการ ก�บสิมเด'จพระบรมศาสิดา

18

ทรงศ&กษ์าวั�ปBสิสินาญาณ ๑๐ อาหาเรปฏิ�ก.ลัสิ�ญญา ๑(๑๐) จต่�ธาต่�วัวั�ฏิฐาน ๑(๔๒) ก�บพระต่�สิสิเมต่เต่ยยะเถึร (พราหมณ�มานพ ๑๖ คน)

ทรงศ&กษ์าอร.ปฌิาน ๔ ก�บพระภี�ทท�ยะเถึร (พระมหาเถึรเจ;าในกลั��ม พระปBญจวั�คค0ย�)ทรงศ&กษ์าร.ป-นาม แลัะสิ�งขารการปร�งแต่�ง ศ&กษ์า

ค�มภี0ร�ม.ลัก�จจายน� ก�บพระมหาก�จจายนเถึร ๆ รจนาพระค�มภี0ร�ม.ลัก�จจายน� ก�อนพระราห�ลัเถึรเจ;าน�พพาน ๕ พรรษ์า

ทรงศ&กษ์าพระมหาสิต่�ปBฏิฐาน ๔ ก�บพระมหาก�สิสิปเถึรเจ;า เปAนโอวัาทข;อท0, ๓ ท0,พระพ�ทธเจ;าประทานแก�พระมหาก�สิสิปเถึรเจ;าวั�า เราจะไม�ลัะสิต่�ไปในกาย พ�จารณากายเปAนอารมณ� เวัทนาน�ปBสิสินาสิต่�ปBฏิฐาน จ�ต่ต่าน�ปBสิสินาสิต่�ปBฏิฐาน ธรรมาน�ปBสิสินาสิต่�ปBฏิฐาน เปAนพระกรรมฐานต่�อเน!,องจาก กายาน�ปBสิสินาสิต่�ปBฎฐาน

ทรงศ&กษ์าโพธ�ปBกข�ยธรรม ๓๗ ประการ ก�บสิมเด'จพระบรมศาสิดา

ทรงศ&กษ์า เตำโชธ�ตำ� ธ�ตำ�ไฟ (เต่โชกสิ�ณ) ก�บชน�ลั ๓ พ0,น;องทรงศ&กษ์าพระไต่รลั�กษ์ณ� อน�จจ�ง ท�กข�ง อน�ต่ต่า ก�บพระอานนทเถึรเจ;าทรงศ&กษ์าการปลังสิ�งขาร ค!อการพ�จารณาสิ�งขาร ม0

เกษ์า เปAนต่;น ก�บพระอ�บาลั0เถึรเจ;า เน!,องจากอด0ต่พระอ�บาลั0เถึรเจ;าท�านเปAนก�ลับก ค!อช�างต่�ดผม มาก�อน

ทรงศ&กษ์ากายาน�ปBสิสินาสิต่�ปBฏิฐาน เปAนการศ&กษ์าทบทวัน ก�บพระอน�ร�ธเถึรเจ;า

19

ทรงศ&กษ์า ร.ป เวัทนา สิ�ญญา สิ�งขาร วั�ญญาณ ลัะการย&ดม�,น ถึ!อม�,นในเบญจข�นธ� แลัะอายต่นภีายใน ภีายนอก เพ!,อคลัายสิ�กกายท�ฏิฐ� คลัายก�าหน�ด จ�ต่หลั�ดพ;นจากก�เลัสิ

ทรงพ�จารณา ด�น น�1า ลัม ไฟู ไม�ใช�เรา ไม�เปAนเรา เพ!,อคลัายก�าหน�ด เจร�ญอสิ�ภีะ เพ!,อลัะราคะ เจร�ญเมต่ต่าภีาวันา เพ!, อลัะพยาบาท เจร�ญกร�ณาภีาวันา เพ!, อลัะวั�ห�งสิา เจร�ญม�ท�ต่าภีาวันา เพ!,อลัะ อรต่� เจร�ญอ�เบกขาภีาวันา เพ!,อลัะปฏิ�ฆะ เจร�ญอน�จจะสิ�ญญา เพ!,อลัะอ�สิม�มานะ เจร�ญอานาปานสิต่� เพ!, อควัามเบ!, อหน�าย คลัายก�าหน�ด แลัะเจร�ญเมต่ต่าเจโต่วั�ม�ต่ต่� หร!อออกบ�วับานพรหมวั�หาร เพ!,อควัามหลั�ดพ;นอ�นงาม ท�1งหมดน01ทรงศ&กษ์า ก�บสิมเด'จพระบรมศาสิดา

----------------------------------ท�านพระราห�ลัเถึรเปAนผ.;ม0ควัามกต่�ญญู.มาก เม!,อทราบวั�า

พระสิาร0บ�ต่รเถึรเจ;า องค�อ�ปBชฌิาย�อย.�ทางท�ศไหน ท�านจะบรรทม ห�นพระเศ0ยรไปทางท�ศน�1นเสิมอๆ

วั�นหน&,งพระเจ;าสิ�ทโธทนมหาราช ประชวัรหน�ก ทรงปวัดต่ลัอดพระวัรกาย จ&งทรงระลั&กถึ&งพระราชโอรสิ พระราชน�ดดา สิมเด'จพระบรมศาสิดาทรงทราบวัาระจ�ต่ จ&งต่ร�สิชวันพระน�นทะ พระอานนท� ราห�ลัสิามเณร แลัะ พระอรห�นต่� ๕๐๐ ร.ป ทรงพาเสิด'จทางอากาศถึ&งฉั�บพลั�น พระผ.;ม0พระภีาคเจ;า ต่ร�สิอธ�ฐานทรงลั.บ พระศ�ระเกลั;า พระน�นทะอธ�ฎฐาน ลั.บพระสิร0ระกายขวัา พระอานนท�อธ�ฎฐาน ลั.บพระสิร0ระกายซึ่;าย

สื�มเณรร�หุ�ลำทรงอธ�ฎฐาน ลั.บพระปร�ษ์ฎางค�(หลั�ง)

พระโรคาพาธเจ'บปวัดท�1งปวัง ของพระเจ;าสิ�ทโธทนะ ก'ระง�บ

20

หายสิ�1น ต่�อมาพระศาสิดาต่ร�สิ อน�จจาท�สิ�งย�ต่ต่� ต่ลัอดค!น วั�นท0, ๗ พ�ทธบ�ดาบรรลั�พระอรห�นต่�

ธรรมท0,พระพ�ทธเจ;า ทรงต่ร�สิสิอนพระราห�ลั เช�นทรงต่ร�สิสิอนเร!,อง การพ.ดเท'จ พ.ดไม�จร�ง ท�1งๆท0,ร. ; เร!,องการลัะอห�งการ ค!อควัามสิ�าค�ญวั�าต่�วัก. มม�งการ ค!อควัามสิ�าค�ญวั�าของก. มานาน�สิ�ย ค!อการถึ!อต่�วั ถึ!อต่น เร!,องด�น น�1า ลัม ไฟู ท0,เปAนภีายใน ท0,เปAนภีายนอก ไม�เปAนเรา ไม�ใช;เรา ไม�เปAนเรา สิอนเร!,องร.ปท�1งปวัง ไม�ใช�ของเรา ไม�เปAนเรา สิอนร.ปม0ลั�กษ์ณะหยาบ แข;นแข'ง เปAนธาต่�ด�น เช�น ผม ขน เลั'บ ฟูBน หน�ง ไม�ใช�ของเรา ไม�เปAนเรา เปAนปฐวั0ธาต่� ทรงสิอนเร!,อง ร.ปท0,ม0ลั�กษ์ณะเอ�บอาบ เช�น ด0 เสิลัด หนอง เลั!อด ไม�ใช�ของเรา ไม�เปAนเรา เปAนอาโบธาต่� ร.ปเปAนเต่โช อาศ�ยต่น ร.ปเปAน วัาโย อาศ�ยต่น แลัะ อากาศ ฯลัฯ ด;วัยพระโอวัาสิน01 ท�านสิามเณรราห�ลัสิ�าเร'จ พระโสืด�ป@ตำตำ�ผูลำ แลัะสืกท�ค์ม�ผูลำ เปAนเสิขบ�คคลัในพระพ�ทธศาสินา ต่ร�สิสิอนให; ลัะฉั�นทะราคะ สิ�าเร'จเปAนอน�ค์�ม�ผูลำ เม!,อบวัชในพรรษ์าแรก ๒๐ พรรษ์า เสิขบ�คคลั

ภีายหลั�งพระบรมศาสิดาทรงทราบวั�าญาณ ค!อควัามร. ; ของท�านพระราห�ลับ�มวั�ม�ต่�ธรรมแก�กลั;าแลั;วั ในเวัลัาท0,ราห�ลัเปAนภี�กษ์�ย�งไม�ม0พรรษ์า

บางแห�งวั�าม0ชนมาย� ๓๒ พรรษ์า ประท�บน�,งท0,ป>าอ�นธวั�น ต่ร�สิจ�ฬราห�โลัวัาทสิ.ต่ร เวัลัาจบธรรมเทศนา พระราห�ลัเถึระ บรรลั�พระอรห�ต่ผลั พร;อมก�บเทวัดาแสินพ�นโกฎ� เทวัดาท0,เปAนพระโสิดาบ�น พระสิกทาคาม0 แลัะพระอนาคาม0 น�บไม�ถึ;วัน. ต่�อมาภีายหลั�งพระ ศาสิดาทรงประท�บน�,งท�ามกลัางพระอร�ยสิงฆ�

21

สิาวัก ทรงสิถึาปนาพระราห�ลัเถึระไวั;ในต่�าแหน�ง เอต่ท�คคะ ยอดของเหลั�าภี�กษ์�ผ.;ใคร�ต่�อการศ&กษ์า ในศ0ลั สิมาธ� ปBญญา ว�ม�ตำ�ธรรม ๑๕ เหลั�าน01ค!อ ๑.ศ0ลัสิ�งวัร ๒.ควัามค�;มครองทวัารในอ�นทร0ย� ๓. ควัามร. ;จ�กประมาณในโภีชนะ ๔.

ชาคร�ยาน�โยค ๕. ศร�ทธา ๖.ห�ร� ๗.โอต่ต่�ปปะ ๘.พาห�สิ�จจะ ๙.

ควัามเปAนผ.;ปรารภีควัามเพ0ยร ๑๐. ควัามเปAนผ.;ม0สิต่�ต่�1งม�,น ๑๑.ควัามเปAนผ.;ถึ&งพร;อมด;วัยปBญญา ๑๒.ควัามเปAนผ.;ถึ&งพร;อมด;วัยร.ปาวัจรปฐมฌิาน ๑๓.ควัามเปAนผ.;ถึ&งพร;อมด;วัยร.ปาวัจรท�ต่�ยฌิาน ๑๔.ควัามเปAนผ.;ถึ&งพร;อมด;วัยร.ปาวัจรต่ต่�ยฌิาน ๑๕. ควัามเปAนผ.;ถึ&งพร;อมด;วัยร.ปาวัจรจต่�ถึะฌิาน

เม!,อท�านพระราห�ลัเถึรเจ;า ได;สิ�าเร'จอรห�ต่ผลัแลั;วั ท�านได;ต่ร�สิสิรรเสิร�ญค�ณพระศาสิดาด�งน01

พระพ�ทธเจ;า ผ.;ม0ปBญญาเฉัลั0ยวัฉัลัาด ทรงสิมบ.รณ�ด;วัยศ0ลั ทรงร�กษ์า เราเหม!อน นกต่;อยต่0วั�ด พ&งร�กษ์าพ!1ชพ�นธ�� เหม!อนเน!1อจามร0 ร�กษ์าขนหางสิ.งสิ�ดฉัะน�1น

ธ�รพระกร ค์2(พระบ�รม5ค์2(พระกรรมฐ�น เก�ดแก(ท(�นพระร�หุ�ลำเถรเจ้��

เม!,อท�านพระราห�ลัเถึรเจ;า ม0พระชนมาย�ได; ๓๑ พรรษ์า ๑๑ ย�างเข;าสิ.�พระภี�กษ์�ผ.;เถึรแลั;วั ขณะเม!, อท�านประท�บน�,งบ�าเพ'ญสิมณะธรรม อย.�ท0,ป>าอ�นธวั�น นอกกร�งสิาวั�ต่ถึ0

คร�1งน�1นม0เทวัดาต่นหน&,ง อ�นน�บเน!, องในหม.�พรหม ช�1นสิ�ทธาวัาสิ ได;มาสิ�งสิถึ�ต่คอยท�า ท�านพระราห�ลัเถึร อย.� ณ ท0,ต่;นโพธ�ต่ร�สิร. ; ของสิมเด'จพระสิ�มมาสิ�มพ�ทธเจ;า ได;ทราบด;วัยใจแห�งต่นวั�า บารม0วั�ม�ต่ต่�ธรรม ของท�านพระราห�ลัเถึรแก�กลั;าแลั;วั ก'สิม�ยน�1นแลั ธ�รพระกร ค.�พระบารม0ธรรม ค.�พระกรรม

22

ฐานม�ชฌิ�มา ของท�านพระราห�ลั ได;เก�ดข&1นแลั;วั แก�เต่'มท0,แลั;วั ณ ป>าอ�นธวั�น ในดงไม;ไผ�ยอดต่าลั

เทวัดา อ�นน�บเน!,องในหม.�พรหม ช�1นสิ�ธาวัาสิ ท0,สิ�งสิถึ�ต่คอยท�า ท�านพระราห�ลัอย.� ณ ต่;นโพธ�ต่ร�สิร. ;น� 1น ได;เข;าไปหา ท�านพระราห�ลัเถึรเจ;า แลั;วักลั�าวัวั�า ข;าพระองค�เปAนเทพดาท0,สิ�งสิถึ�ต่อย.� ณ ควังไม;พระศร0มหาโพธ� ต่ร�สิร. ;ของพระบรมคร.

บ�ดน01ธารพระกร ค.�พระบารม0 ค.�พระกรรมฐานม�ชฌิ�มา ของท�านพระราห�ลัเถึร ได; เก�ดข&1 นแลั;วั แก�กลั;าแลั;วั ขออาราธนาน�มนต่� ท�านพระราห�ลัไปน�าเอา ไม;ธารพระกร ท0,ดงไผ�ยอดต่าลั ในป>าอ�นธวั�นน01เถึ�ด

ท�านพระราห�ลั ได;เสิด'จไปท0,ดงไผ�ยอดต่าลัน�1น ถึ&งแลั;วั เทวัดาต่นน�1น แสิดงให;ท�านราห�ลัทราบวั�า ธารพระกรไผ�ยอดต่าลัอย.� ท0,ต่;นไผ�ยอดต่าลัน01 เปAนต่;นท0,แก�สิ.งท0,สิ�ดใน ดงไผ�ยอดต่าลัน01

ขณะน�1นท�านพระราห�ลั ม0ควัามวั�ต่กแห�งใจวั�า จะต่�ด ต่;นไผ�ยอดต่าลัอย�างไร เทวัดาต่นน�1นทราบควัามปร�วั�ต่กแห�งใจของท�านพระราห�ลั จ&งบรรดาลัให; คนต่�ดฟูUนในท0,ไกลั;ป>าน01 มา ณ ท0,แห�งน01 คร�1นคนต่�ดฟูUนอ�นเทวัดาดลัใจมาถึ&งท0,แห�งน01 เห'นท�านพระเถึร ทราบอาการของพระเถึรวั�า ต่;องการ ปลัายยอดของไผ�ยอดต่าลัน�1น จ&งต่�ดมาถึวัายท�านพระราห�ลั ประมาณหน&,งวัา ต่�ดแลั;วัเทวัดาประจ�าต่;นไผ�ยอดต่าลัก'มา สิ�งสิถึ�ต่ประจ�าอย.� ท0,ไม;ธาร พระกร แลัะไม;ธารพระกรน01ได;เปAนไม;ท0,ม0อาน�ภีาพมาก

คร�1งน�1นท�านพระราห�ลัเถึร ได;ธารพระกรค.�บารม0แลั;วั ก'เสิด'จไปบ�าเพ'ญสิมณธรรมต่�อ ณ ป>าอ�นธวั�น ไม;ธารพระกรไผ�

23

ยอดต่าลัน01 ถึ!อเปAนเสิม!อน ร�ต่นเจ'ดประการ ประจ�าพระองค�ของพระเจ;าจ�กรพรรด�S หร!อเสิม!อนเคร!,องราชกก�ธภี�ณฑิ� ของพระเจ;าแผ�นด�น สิ�วันไม;ธารพระกร ไผ�ยอดต่าลั ของท�านพระราห�ลัเถึร หร!อของพระอร�ยเจ;าท�1งหลัาย แสิดงถึ&งบารม0ธรรม ของพระอร�ยเจ;าแต่�ลัะองค� ซึ่&,งน�บวั�าสิ.งกวั�า แก;วัเจ'ดประการ ของพระเจ;าจ�กรพรรด�S หร!อเคร!,องราชกก�ธภี�ณฑิ� ของพระราชา หร!อพระเจ;าแผ�นด�น เพราะเปAนของพระอร�ยเจ;าผ.;พ;นโลัก เหน!อโลัก เหน!อโลัก�ยะธรรมท�1งปวัง พระอร�ยะท0,จะได; ไม;เท;าเบ�กไพร ไผ�ยอดต่าลั ต่;องเปAนผ.;ม0จ�กรธรรม ๔ ประการค!อ ๑.ปฎ�ร.ปเทสิวัาสิะ อย.� ในถึ�,นท0, เหมาะ ๒. สิ�ปป�ร�สิ.ปBสิสิยะ สิมาคมก�บคนด0 ม0พระอร�ยเจ;าเปAนต่;น ๓. อ�ต่ต่สิ�มมาปณ�ธ� ต่� 1งต่นไวั;ชอบ สิ�,งสิ�าค�ญประการสิ�ดท;ายค!อ ข;อ ๔ ป�พเพกต่ป�ญญต่า ได;กระท�าควัามด0ไวั;แต่�ปางก�อน จ&งจะได; จ�กรร�ต่น ค!อไม;เท;าประกอบบารม0ธรรมน01

จ้�กรร�ตำน ประกอบบ�รม5 ของพระอร�ยเจ้��๑.ธารพระกรใผ�ยอดต่าลั จ้�กรร�ตำน ประกอบบ�รม5ธรรม ของพระเจ้��จ้�กรพรรด�A โดยธรรม ๑.ช;างแก;วั ๒.ม;าแก;วั ๓.นางแก;วั ๔.ข�นคลั�งแก;วั ๕.ข�นพลัแก;วั ๖. จ�กรแก;วั ๗.แก;วัมณ0 จ้�กรร�ตำน ประกอบบ�รม5ธรรม ของพระร�ช�ธ�ร�ช ๑.พระมหาพ�ช�ยมงก�ฏิ ๒พระแสิงขรรค�ช�ยศร0 ๓.ธารพระกร ๔ .วัาลัวั�ชน0 ๕.ฉัลัองพระบาท

----------------------------ตำ�นไม�ไผู(ยอดตำ�ลำ เปAนต่;นไม;สิ.งประมาณ ห;า ถึ&งเจ'ดวัา

โค;นต่;นเท�าต่;นแขน ลั�าต่;นเลั0ยวัเลั'กข&1นไปเร!,อย ๆเปลั!อกลั�าต่;น เปAนลัายเหม!อนข;อไผ� ม0ใบเปAนพ� �มอย.�ปลัายยอดเหม!อนใบต่าลั

24

ก;านใบม0หนามต่ามขอบเหม!อนก;านต่าลั ม0ดอกเปAนช;อระย;าห;ากลั0บ สิ0ขาวัปนเหลั!องม�น เร0ยกวั�าไผ�ยอดต่าลั ม0เทวัดาสิ�งสิถึ�ต่ในต่;น เปAนต่;นไม;ม0ท0,ม0อาย�ย!นนาน ห;าร;อย ถึ&งพ�นปJ เปAนไม;เน!1 อแข;ง เปAนไม;สิ�าหร�บท�าธารพระกร ค.�บารม0ของพระอร�ยบ�คคลั

กลำ(�วว(� ท(�นพระร�หุ�ลำเถร ไม(เค์ยเหุย5ยดหุลำ�งบนเตำ5ยงตำลำอดเวลำ� ๑๒ พรรษ�(ช�วังปฏิ�บ�ต่�ธรรม ก�อนเปAนพระอเสิขบ�คคลั)) อ�ปสิมบท พระชนมาย� ๒๐ บ�าเพ'ญวั�ปBสิสินากรรมฐาน ๑๒พรรษ์า บรรลั�อรห�ต่ผลั พระชนมาย� ๓๒ พรรษ์า ๑๒ ทรงเผยแพร�พระกรรมฐานม�ชฌิ�มา ๑๐ พรรษ์า เข;าสิ.�พระน�พพานเม!,อพระชนมาย�ได; ๔๒ พรรษ์า

แลัะย�งม0พระมหาเถึรเจ;าอ!,นๆอ0กเช�นพระสิาร0บ�ต่รเถึระ ไม�เคยเหย0ยดหลั�งบนเต่0ยงต่ลัอด ๓๐ พรรษ์า พระมหาโมคค�ลัลัานเถึระก'เหม!อนก�น. พระมหาก�สิสิปเถึระไม�เคยเหย0ยดหลั�งบนเต่0ยง ๑๒๐ พรรษ์า พระอน�ร�ทธเถึระ ๕๕ พรรษ์า พระภี�ทท�ยเถึระ ๓๐ พรรษ์า พระโสิณเถึระ ๑๘ พรรษ์า พระร�ฎฐปาลัเถึระ ๑๒ พรรษ์า พระอานนทเถึระ ๑๕ พรรษ์า พระพาก�ลัเถึระ ๘๐ พรรษ์า(หลั�งบวัชเม!,ออาย� ๘๐ อาย� ๑๖๐ พรรษ์า จ&งน�พพาน) พระนาฬกเถึระ(นาลักเถึระ)ไม�เคยเหย0ยดหลั�งบนเต่0ยงจนปร�น�พพาน ในอ�ร�ยาบถึย!น หลั�งสิ�าเร'จอรห�ต่ผลัแลั;วั ด�ารงค�ชนมาย�สิ�งขารอย.�เพ0ยง ๗ เด!อน

ท(�นพระร�หุ�ลำเถร ทรงบรรลั�พระอรห�นต่� พร;อมด;วัยมรรค ๔ ผลั ๔ อภี�ญญา ๖ปฏิ�สิ�มภี�ทา ๔ วั�โมกข� ๘ แลั;วั กาลัต่�อมาก'ม0ก�ลับ�ต่ร ท0,ได;ทราบก�ต่ต่�ศ�พท�วั�า ท�านพระราห�ลัเถึรเจ;าน�1น สิมเด'จพระบรมศาสิดาสิถึาปนาท�านเปAนเอต่ท�คคะในทาง

25

ผู2�ใค์ร(ในก�รศึ-กษ� ก�ลับ�ต่รท0,ม0ธาต่�เด0ยวัก�บท�านพระราห�ลัเถึรเจ;า ก'เข;ามาเปAนสิ�ทธ�วั�หาร�ก แลัะอ�นเต่วัาสิ�ก ศ&กษ์าในสิ�าน�กของท�านพระราห�ลัเถึรเจ;า ต่ามแบบอย�างท0,พระองค�ท�านได;ศ&กษ์ามา เพ!,อสิ!บทอดการต่�1งควัามปรารถึนา แลัะเจต่นารมณ�ของพระองค�ท�าน จ�านวัน ๑๐๐ ร.ปเศษ์ พระเถึร ท0,สิ!บทอดพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา ของพระราห�ลัเถึรเจ;าองค�หน&,ง นามวั�า พระโกลำ�กะเถรเจ้�� เปAนต่;น

พระราห�ลัเถึรเจ;า คร�1งทรงบรรพชาเปAนสิามเณร ทรงน��งห�มจ0วัร แบบม0ร�ดประคดพระอ�ระ(ปBจจ�บ�นเร0ยกวั�าห�มดอง)

คร�1นได;อ�ปสิมบท โดยเอห�ภี�กข�อ�ปสิ�มปทา จากพระสิ�มมาสิ�มพ�ทธเจ;าแลั;วั ท�านพระราห�ลัเถึรเจ;า ก'ย�งทรงน��งห�มจ0วัร แบบร�ดอก อย�างคร�1งเปAนสิามเณร ต่ลัอดมา จนเข;าน�พพาน

ต่�อมาเม!,อพระราห�ลัเถึรเจ;า น�พพานแลั;วั สิ�ทธ�วั�หาร�ก ผ.;สิ!บทอดพระกรรมฐานของพระราห�ลัเถึรเจ;า ก'พาก�นห�มจ0วัร แบบร�ดประคดอกก�น ต่ลัอดมา พร;อมสิ!บทอดไม;เท;าไผ�ยอดต่าลัของพระองค�ท�านด;วัย

เม!, อถึ&งต่ต่�ยสิ�งคายนา พระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ แลัะการน��งห�มจ0วัร แบบร�ดอก ก'เผยแพร�มาโดยพระโมคค�ลัลั0บ�ต่รต่�สิสิเถึรเจ;า เข;ามาถึ&งลั�งกาทวั0ป โดยพระมห�นทรเถึรเจ;า มาสิ�วัรรณภี.ม�โดย พระโสิณเถึรเจ;า พระอ�ต่รเถึรเจ;า ผ�านมาถึ&งย�ดศร0ทวัารวัด0 ย�คสิ�โขท�ย ย�ดอย�ธยา จนถึ&งย�ดร�ต่นโกสิ�นทร� จนถึ&งท�กวั�นน01ท0,เร0ยกวั�า มหาน�กาย

พระร�หุ�ลำเถรเจ้�� ท�านด�ารงค�พระชนม�สิ�งขาร สิมควัรแก�กาลัแลั;วั ก'เสิด'จด�บข�นธ�น�พพาน ณ พระแท�นปBณฑิ�ก�มพลัศ�ลัาอาสิน� ของท;าวัสิ�กเทวัราช บนสิวัรรค�ช�1นดาวัด&งสิ�เทวัโลัก

26

เม!,อพระชนมาย�ได;ประมาณ ๔๒ พรรษ์า น�พพานก(อนสืมเด"จ้พระบรมศึ�สืด� ๙ พรรษ� เม!,อพ�ทธกาลัท0, ๓๖

พระราห�ลัเถึรเจ;า น�พพานก�อน พระสื�ร5บ�ตำรเถรเจ้�� ๘ พรรษ� พระสิาร0บ�ต่รน�พพาน วั�นป�รณม0เพ'ญ เด!อน ๑๒ เม!,อพ�ทธกาลัท0, ๔๔

พระราห�ลัเถึรเจ;า น�พพานก�อนพระโมค์ค์�ลำลำ�นเถรเจ้�� ๘ พรรษ� พระโมคค�ลัลัานะน�พพาน วั�นสิ�1นเด!อน ๑๒ ค!อ แรม ๑๕ ค�,า เม!,อพ�ทธกาลัท0, ๔๔

พระมหุ�สื�วกประจ้��ท�ศึย�ค์พ�ทธก�ลำพระพ� ทธเจ้��สืถ�ตำ ท�ศึเบ�7 องบน ท�ศึบ2 รพ� พระ

โกญฑิ�ญญะเถึรเจ;า ประจ�า ธาต่�ด�น พระสิงฆ�องค�แรกในพระพ�ทธศาสินา ผ.;ร. ;ราต่ร0นานท�ศึอ�ค์เนย! พระก�สิสิปเถึรเจ;า องค�ปฐมสิ�งคายนา ร�กษ์าพระธรรมวั�น�ย ท�ศึท�กษ�ณ พระสิาร0บ�ต่รเถึรเจ;าพระสิาร0บ�ต่รเถึรเจ;า พระอ�ครสิาวักเบ!1องขวัา ทางเลั�ศปBญญา ท�ศึหุรด5 พระอ�บาลั0เถึรเจ;า ร�กษ์าพระวั�น�ย ท�ศึประจ้�ม พระอานนทเถึรเจ;าประจ�าธาต่�ไฟู พ�ทธอ�ปBฎฐาก ร�กษ์าพระธรรม ทรงพห.สิ.ต่ท�ศึพ�ย�พ พระมหาก�จจายนเถึรเจ;ารจนาพระค�มภี0ร�ม.ลัก�จจายน� ร�กษ์าเน!1อควัาม ท�ศึอ�ดร พระโมคค�ลัลัาเถึรเจ;าประจ�าธาต่�ลัม อ�ครสิาวักเบ!1 องซึ่;าย เลั�ศทางอ�ทธ�ฤทธ�S

ท�ศึอ�สื�ร เปAนท�ศสิ�ดท;าย พระร�หุ�ลำเถรเจ้�� ทรงประจ�าท�ศน01 แลัะสิ!บทอดพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ

----------------------------------------ก�รสื�บทอดพระกรรมฐ�นม�ชฌิ�ม� แบบลำ��ด�บ

พระพ�ทธศึ�สืน� ย�ค์ตำ�นพ�ทธก�ลำ

27

พระร�หุ�ลำเถรเจ้�� ทรงเปAนต่;นสิาย ต่;นแบบ เปAนพระอาจารย�ใหญ�พระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ ประจ�าต่;นย�คพ�ทธกาลั

ย�ค์ปลำ�ยพ�ทธก�ลำ ถ-งหุลำ�งพ�ทธก�ลำค์ร�7ง ปฐมสื�งค์�ยน�

พระราห�ลัเถึรเจ;า พระองค�ท�าน ทรงม0สิ�ทธ�วั�หาร�กในคร�1งพ�ทธกาลั พระองค�หน&,งนามวั�า พระโกลำ�กะเถรเจ้�� เปAนผ.;สิ!บพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา องค�ต่�อมา พระโกลั�กะเถึรเจ;า ได;เข;าร�วัมสิ�งคายนา ก�บพระอรห�นต่� ๕๐๐ ร.ป

ปฐมสิ�งคายนา ปรารภีเร!,องพระสิ�ภี�ททะภี�กษ์�ผ.;บวัชเม!,อแก� กลั�าวัจ;วังจาบพระธรรมวั�น�ย จ&งปรารภีท0,จะท�าให;พระธรรมวั�น�ยร� �งเร!,องสิ!บไป คร�1งน�1น พระมหุ�ก�สืสืปะเถรเจ้�� เปAนประธาน แลัะเปAนผ.;ถึาม พระอ�บ�ลำ5เถรเจ้�� เปAนผ.;วั�สิ�ชนาพระวั�น�ย พระอ�นนท!เถรเจ้�� เปAนผ.;วั�สิ�ชนาพระธรรม ประช�มสิ�งคายนาท0,ถึ�1าสิ�ต่ต่บรรณค.หา ภี.เขาเวัภีารบรรพต่ เม!องราชคฤห� หลั�งเข;าพ�ทธปร�น�พพานได; สิามเด!อน โดยพระเจ;าอชาต่�ศ�ต่ร. ทรงเปAนศาสิน.ปถึ�มภีพ สิ�1นเวัลัา ๗ เด!อนจ&งแลั;วัเสิร'จ

พระพ�ทธศึ�สืน� ย�ค์หุลำ�งพ�ทธก�ลำ ค์ร�7งท�ตำ�ยสื�งค์�ยน� พระม�นลำ�กะเถระเจ้�� เปAนพระอาจารย�ใหญ�พระกรรมฐาน

ม�ชฌิ�มา ประจ�าย�คหลั�งพ�ทธกาลั ในด�นแดนชมภี.ทวั0ป ท�านประสิ.ต่�หลั�งพ� ทธกาลัลั�วังแลั;วัได; ๒๙ พรรษ์า บรรพชาอ�ปสิมบทในสิ�าน�กพระโกลั�กะเถึรเจ;า ท0,เม!องเวัสิาลั0 ศ&กษ์าพระกรรมฐาน แบบม�ชฌิ�มาในสิ�าน�ก พระโกลำ�กะเถรเจ้��ๆ

28

ท�านเปAนสิ�ทธ�วั�หาร�ก ของพระราห�ลัเถึรเจ;า พระม�นลั�กะเถึรเจ;า ท�านได;เข;าร�วัมท�ต่�ยสิ�งคายนา

ท�านน�พพานหลั�งพ�ทธกาลัลั�วังแลั;วัได; ๑๑๔ ปJ ชนมาย�ประมาณ ๘๕ พรรษ์า หลั�งท�านน�พพานแลั;วับารม0ธรรมของท�านย�งแผ�ไปอ0ก ๕๐๐ ปJ โดยท�านเจร�ญอ�ทธ�บาทภีาวันา เข;าสิ�ขสิ�ญญา ลัห�สิ�ญญา อธ�ฐานกายท�พย�ด.แลัร�กษ์าพระศาสินา ต่�อไปอ0ก ๕๐๐ ปJ หลั�งเข;าน�พพาน

ท�ตำ�ยสื�งค์�ยน� ปรารภีเร!,องภี�กษ์�วั�ชช0บ�ต่ร แสิดงวั�ต่ถึ� ๑๐ ประการนอกธรรมนอกวั�น�ย พระยศึก�ก�ณฑกบ�ตำร เปAนผ.;ช�กชวันให;พระอรห�นต่� ๗๐๐ ร.ป ใน ๗๐๐ ร.ปน�1นม0 พระม�นลำ�กะเถรเจ้�� รวมอย2(ด�วย พระเรวตำะเปEนผู2�ถ�ม พระสื�พพก�ม5 เปEนผู2�ว�สื�ชชน� ประช�มท�าท0,วัาสิ�การาม เม!องเวัสิาลั0 เม!, อพ�ทธกาลัลั�วังแลั;วัได; ๑๐๐ ปJ โดยพระเจ;ากาลัาโศกราช เปAนศาสิน.ปถึ�มภีก ท�าสิ�1นเวัลัา ๘ เด!อนจ&งเสิร'จ

พระม�นลำ�กะเถรเจ้�� บอกพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ ให;แก�สิ�ทธ�วั�หาร�กสิ!บต่�อมา ค!อ พระโสืณกะเถรเจ้��

พระโสืณกะเถรเจ้�� บอกพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา ให;ก�บ พระสื�ค์ค์วะเถรเจ้�� แลำะพระจ้�ณฑว�ชช5เถรเจ้��

พระสื�ค์ค์วะเถรเจ้�� บอกพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาให;ก�บ พระโมค์ลำ5บ�ตำรตำ�สืสืะเถรเจ้�� แลัะพระโสืน�นตำะเถรเจ้��

พระจ้�ณฑว�ชช5 บอกพ�ทธพจน�ให;ก�บ พระโมค์ค์�ลำลำ5บ�ตำตำ�สืสืะเถรเจ้�� แลัะพระโสืน�นตำะเถรเจ้��

พระโมคลั0บ�ต่รต่�สิสิะเถึรเจ;า ข&1นพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาให;ก�บ พระโสืณเถรเจ้�� แลำะพระอ�ตำระเถรเจ้�� แลัะให;สิอบอารมณ�ก�บ พระโสืน�ตำตำเถรเจ้��

29

ต่�อมาพระโสืณเถรเจ้�� บอกพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาให;ก�บ พระช�ลำตำะเถรเจ้�� พระก�ตำตำระเถรเจ้�� พระภู2ร�ยะเถรเจ้��

พระอ�ตำระเถรเจ้�� บอกกรรมฐานให;ก�บ พระญ�ณเถรเจ้�� พระมหาเถึรท�1ง ๔ พระองค�ได;เข;าร�วัม ต่ต่�ยสิ�งคายนา ค!อ ๑.พระโมคค�ลัลั0บ�ต่ต่�สิสิะ ๒.พระโสิน�นต่ะเถึร ๓.พระโสิณเถึร ๔.พระอ�ต่รเถึร

พระพ�ทธศึ�สืน� ย�ค์หุลำ�งพ�ทธก�ลำ ค์ร�7งตำตำ�ยสื�งค์�ยน�พ�ทธก�ลำลั�วังแลั;วัได;ประมาณ ๒๑๖ ปJ ก�อนต่ต่�ย

สิ�งคายนา จ&งหมดพระกรรมฐานแบบสิ�นโดดค!อ การเจร�ญพระกรรมฐานแบบกองใด กองหน&,ง อย�างใด อย�างหน&,ง ของพระมหาสิาวักท�1งหลัาย เหลั!อแต่�พระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ เปAนพระกรรมฐานทางสิายกลัาง ของพระราห�ลัเถึรเจ;า

เหต่�ท0,เร0ยกพระกรรมฐาน ม�ชฌิ�ม� แบบลำ��ด�บ เพราะเปAนพระกรรมฐานท0,ไม�เอนเอ0ยงไปข;างใดข;างหน&,ง ในพระสิมถึกรรมฐานท�1ง ๔๐ กอง แลัะเร0ยนเปAนลั�าด�บไปจนครบ ๔๐ กอง เปAนการรวับรวัมเอาพระสิมถึะกรรมฐานท�1ง ๔๐ กอง แลัะวั�ปBสิสินาท�1งมวัลัไวั;ในท0,เด0ยวัก�น

เพ!,อไม�ให;พระสิมถึะกรรมฐาน ๔๐กอง แลัะพระวั�ปBสิสินาท�1งมวัลั แต่กกระจายสิ.ญหายไปในทางปฏิ�บ�ต่� (ค!อไม�เหลั!อ แต่�ต่�ารา) อ0กท�1งไม�ให;ควัามสิ�าค�ญก�บพระกรรมฐานกองใด กองหน&,ง

พระกรรมฐานแบบม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ อ�นเปAนของ พระผ.;เปAนเอต่ท�คคะ เปAนเลั�ศทาง เปAนผ.;ใคร�ในการศ&กษ์า ศ0ลั สิมาธ� ปBญญา ค!อ พระร�หุ�ลำเถรเจ้��

30

ต่ต่�ยสิ�งคายนา ปรารภีเด0ยรถึ0ย�มากมาย ปลัอมบวัชในพระพ�ทธศาสินา เพราะม0ลัาภีสิ�กการะเก�ดข&1นมาก พระอรห�นต่� ๑,๐๐๐ ร.ป พระโมค์ค์ลำ5บ�ตำรตำ�สืสืะเถรเปEนประธ�น ขณะน�1นพระชนมาย�ได; ๑๑๘ พรรษ์า (ชนมาย� ๑๒๐ ปJจ&งเข;าน�พพาน)

ประช�มท�าสิ�งคายนาก�นท0,อโศการาม เม!องปาฏิลั0บ�ต่ร ประมาณปJพระพ�ทธศ�กราช ๒๓๔ โดยพระเจ;าอโศกมหาราช หร!อพระเจ;าศร0ธรรมาโศกราช ทรงเปAนองค�ศาสิน.ปถึ�มภีพ สิ�1นเวัลัา ๙ เด!อนจ&งเสิร'จ

พระโมค์ค์ลำ5บ�ตำรตำ�สืสืะเถรเจ้�� ประสิ.ต่�ในเร!,อนของ นางโมคคลั0พราหมณ� ได;นามวั�า ต่�สิสิะมานพ ชนมาย�ได; ๑๖ พรรษ์า พระสื�ค์ค์วะเถร น�าต่�สิสิะมานพ ออกบวัชในพระพ�ทธศาสินา เพ!,อเร0ยน พ�ทธมนตำ! ต่�สิสิะมานพ บรรพชาแลั;วั ได;บอกพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา เบ!1องต่;น ม0ปJต่�ท� 1งห;า พระย�คลัท�1งหก สิ�ขสิมาธ�สิองให;สิามเณรต่�สิสิะ เธอท�าบร�กรรม พ�ทโธ ในห;องพ�ทธาน�สิสิต่�กรรมฐานน�1นอย.� ลัะสิ�กกายท�ฎฐ� ลัะควัามสิงสิ�ยพระร�ต่นไต่ร ด�ารงอย.�ในโสิดาปBต่ต่�ผลัแลั;วั

พระอาจารย� ค�ดวั�า ถึ;าบอกพระกรรมฐานเพ�,มให;แก�สิามเณรต่�สิสิะ เธอจะม0ควัามขวันขวัายน;อย ในการท0,จะเร0ยนเอา พ�ทธพจ้น!

พระสื�ค์ค์วะเถร จ&งสิ�งสิามเณรต่�สิสิะ ไปเร0ยนพ�ทธพจน� จาก พระจ้�ณฑว�ชช5เถรเจ้�� ต่�สิสิะสิามเณร ได;เร0ยนเอาพ�ทธพจน�น�1นท�1งหมด ยกเวั;นวั�น�ยปKฎก อ�ปสิมบทแลั;วัย�งไม�ได;พรรษ์า ทรงพระไต่รปKฎก คร�1นพระอาจารย� แลัะอ�ปBชฌิายะ น�พพานแลั;วั ทรงเจร�ญกรรมฐานม�ชฌิ�มาต่�อจนจบต่ามลั�าด�บ

31

แลัะบรรลั�พระอรห�นต่� แลัะได;บอกพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แลัะพระพ�ทธพจน� ธรรมวั�น�ย แก�ภี�กษ์�เปAนจ�านวันมาก

พระโมคคลั0บ�ต่รต่�สิสิะ เปAนพระอ�ปBชฌิาย� ของพระมห�นท�เถึรเจ;า พระโสิณเถึรเจ;า พระอ�ต่รเถึรเจ;า

พระเจ้��อโศึก สื(งพระสืงฆ!ไปเผูยแผู(พระศึ�สืน�ท�านพระโมคคลั0บ�ต่รต่�สิสิเถึรเจ;า คร�1นท�าต่ต่�ยสิ�งคายนา

เสิร'จแลั;วั จ&งด�าร�วั�า ตำ(อไปภู�ยหุน��ว(�พระศึ�สืน�จ้ะด��รงม�)น ณ ท5)ใด ค์ร�7นพ�จ้�รณ�แลำ�วท(�นก"ทร�บด�วย พระอน�ค์ตำ�งสืญ�ณว(� พระศึ�สืน�จ้ะด��รงม�)นในป@จ้จ้�นตำชนบท ท�านจ&งมอบให;ภี�กษ์�เหลั�าน�1น สิ�งท�านเหลั�าน�1นไปในร�ฐน�1นๆค!อ

๑.พระม�ชฌิ�มต่�กเถึร ไปก�สิม0รค�นธารร�ฐ ๒.,พระมหาเทวัเถึร ไป มห�สิกมณฑิลั ๓.พระร�กข�ต่เถึร ไปแควั;น วันวัาสิ0 ๔.พระโยนกธรรมร�ต่ ไปแควั;นอปร�นต่กะ ๕.พระมหาธรรมร�กร�ต่ ไปมหาร�ฐ ๖.พระมหาร�กข�ต่เถึร ไปโยนกโลัก ๗.พระม�ชฌิ�มเถึร ไปห�มวั�นต่ประเทศ ๘.พระมหุ�นทเถร ไปลั�งกาทวั0ป ๙.พระโสืณเถร พระอ�ตำระเถร ไปสื�วรรณภู2ม�

พระโมคคลั0บ�ต่รต่�สิสิเถึรเจ;า สิ�งพระโสิณเถึร พระอ�ต่ระ ไปสิ�วัรรณภี.ม� แลั;วัสิ�,งวั�า ผ.;เปAนเจ;าผ.;เจร�ญท�1งสิอง เม!,อไปถึ&งสิถึานท0,น�1นแลั;วั จงประด�ษ์ฐานพระศาสินาในสิ�วัรรณภี.ม�น�1น

พระเถึรเจ;าท�1งสิองก'นม�สิการ ลัาพระโมคค�ลัลั0บ�ต่รต่�สิสิเถึรเจ;า แลัะพระภี�กษ์�สิงฆ� แลั;วัออกมาจากท0,ประช�มน�1น

คณะสิงฆ�ท0,จะไปด�นแดน สิ�วัรรณภี.ม� ม0พระเถึรผ.;ใหญ� หร!อพระเถึรองค�ใหญ� ๕ ร.ป ค!อ ๑.พระโสืณเถรเจ้�� ๒.พระอ�ตำระเถรเจ้�� ๓.พระช�ลำตำะเถรเจ้�� ๔.พระก�ตำตำระเถรเจ้�� ๕.พระภู2ร�ยะเถรเจ้�� แลัะพระสิงฆ�สิ�ทธ�วั�หาร�ก พระโสิณเถึร

32

เจ;า พระอ�ต่ระเถึรเจ;าอ0ก ๗ ร.ป ค!อ ๑. พระญ�ณเถร ๒.

พระณ�ช�เถร ๓.พระปฐว5เถร ๔.พระช�ตำเถร ๕.พระตำ�สืสืะเถร ๖. พระป�โสืเถร ๗. พระเตำช�ตำะเถร รวัม ๑๒ ร.ป

หุลำ�งตำตำ�ยสื�งค์�ยน�แลำ�ว ไม�นาน คณะของพระโสิณเถึร พระอ�ต่ระเถึระ จ&งเด�นทางออกจาก อโศการามมหาวั�หาร เม!องปาฎลั0บ�ต่ร กร�งราชคฤห� ในชมพ.ทวั0ป

มาแวัะท0,เกาะลั�งกาก�อน ในสิม�ยพระเจ;าก�ฎสิ0วัะเทวัะ คณะของพระโสิณเถึรเจ;า ลั�วังหน;ามาก�อน คณะของพระมห�นทเถึรเจ;า

คณะของพระโสิณเถึรเจ;า พระอ�ต่ระเถึรเจ;า อย.�เกาะลั�งกาน�1น ได;บอกพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา ให;ก�บ พระจ้�ตำตำกะเถรเจ้��

กาลัต่�อมาพระจ�ต่ต่กะเถึรเจ;า เปAนอาจารย�บอกพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาให;ก�บ พระอ�บ�ลำ5เถรเจ้�� แห�งเกาะลั�งกา

ประว�ตำ�พระอ�บ�ลำ5 องค์!แรก ของลำ�งก�พระอ�บ�ลำ5เถรเจ้�� พระองค�ท�านประสิ.ต่�ท0,เกาะลั�งกา หร!อ

เร0ยกวั�า ต่ามพปBณณ�ทวั0ป เม!,อพ�ทธกาลัลั�วังแลั;วัได;ประมาณ ๒๗๕ ปJ ร�ชสืม�ยพระเจ้��เทว�น�มปJยตำ�สืสืะ หลั�งสิ�งคายนาคร�1งแรกของลั�งกาลั�วังมาแลั;วั ได; ๓๙ ปJ

พระอ�บาลั0เถึรเจ;าเข;าน�พพาน เม!,อพ�ทธกาลัลั�วังแลั;วัได; ๓๗๑ พรรษ์า ชนมาย� ๙๖ พรรษ์า สืม�ยพระเจ้��เอฬ�ร ทม�ฬ แหุ(งลำ�งก�ทว5ป

พระอ�บาลั0เถึรเจ;า ไม�ท�นเข;าร�วัมการสิ�งคายนาคร�1งท0, ๒ ในเกาะลั�งกา(๔๓๖ ๔๕๐– ) พระอ� บ�ลำร5เถรเจ้�� บรรพชา-

อ�ปสิมบท ก�บพระจ�ต่ต่กะเถึรเจ;า ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บก�บ พระจ�ต่ต่กะเถึรเจ;า

33

ต่�อมาพระอ�บาลั0เถึรเจ;า ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาทางสิมาธ�ก�บ พระม�นลั�กะเถึรเจ;า แลัะศ&กษ์าพระวั�น�ยก�บ พระสิ�มนะเถึรเจ;า ต่�อมาพระอ�บาลั0ได;บอกพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา ให;แก� พระอภี�ยเถึรเจ;า

พระอ�บาลั0เถึรเจ;า ได;ร�บสิ!บทอดไม;ไผ�ยอดต่าลัสิ0ด�าน�ลัของพระราห�ลัเถึรเจ;า มาจากพระมห�นทเถึรเจ;า ซึ่&,งต่�อมาพระองค�ท�านได;มอบไม;เท;าไผ�ยอดต่าลัน01ให;ก�บ พระสื�ญญปะเถรเจ้�� สิ�ทธ�วั�หาร�กของท�าน ให;น�ามาย�งด�นแดนสิ�วัรรณภี.ม�

พระอ�บาลั0เถึรเจ;า เข;าน�พพานเม!,อพ�ทธกาลัลั�วังแลั;วัได;ประมาณ ๓๗๑ ปJ เม!,อสิ�ร�มาย�ได; ๙๖พรรษ์า

----------------------------หลั�งจากพระเจ;าก�ฎสิ0วัะ สิวัรรคต่แลั;วั พระเจ;าเทวัาน�มปKย

ต่�สิสิะข&1นครองราช คณะของพระมห�นทเถึรเจ;า จ&งเด�นทางมาย�งเกาะลั�งกา

คณะของพระมห�นทเถึรเจ;า ก�บคณะพระโสิณเถึรเจ;า พระอ�ต่ระเถึรเจ;า ได;ร�วัมก�นท�าสิ�งคายนาคร�1งแรกในเกาะลั�งกา น�บเปAนคร�1งท0, ๔ ของพระพ�ทธศาสินา แลัะน�บเปAนคร�1งแรก ของเกาะลั�งกา

ก�รสื�งค์�ยน�ในเก�ะลำ�งก� ค์ร�7งแรก ปรารภี จะให;พระศาสินาประด�ษ์ฐานต่�1งม�,น ในลั�งกา พระสิงฆ� ๖๘.๐๐๐ ร.ป ม0พระมห�นทเถึร เปAนประธาน แลัะเปAนผ.;ถึาม ท�าท0,ถึ.การาม เม!องอน�ราชบ�ร0 เม!,อปJพระพ�ทธศ�กราช ๒๓๖ โดยพระเจ;าเทวัาน�มปKยต่�สิสิะ เปAนองค�ศาสิน.ปถึ�มภีก� สิ�1นเวัลัา ๑๐ เด!อน จ&งเสิร'จ

ก�รสื�งค์�ยน�ค์ร�7งท5)สือง(๔๓๖-๔๕๐) ของลั�งกา ปรารภีพระสิงฆ� แต่กก�นเปAน ๒ พวัก พวักมหุ�ว�หุ�ร(ศ.นย�กลัางการ

34

ศ&กษ์าพระพ�ทธศาสินา เคยเปAนท0,พ�ก พระพ�ทธโฆษ์าจารย� ชาวัชมพ.ทวั0ป เม!,อคร�1งท0,ท�านมาแปลัค�มภี0ร�สิ�งหฬ เปAน มคธ)

ก�บพวักอภู�ยค์�ร5ว�หุ�ร (วั�ดท0,พระเจ;าวั�ฏิฏิคามณ0อภี�ย สิร;างถึวัาย พระต่�สิสิเถึร ในเกาะลั�งกา) แลัะค�าน&งวั�า สิ!บไปภีายหน;าก�ลับ�ต่รจะถึอยปBญญา ค์วรจ้�ร-กพระธรรมว�น�ยลำงในใบลำ�น พระอรห�นต่�เจ;า ๕๐๐ ร.ป ม0พระสิ�ญญปะเถึรเจ;า พระจ�รสิะเถึรเจ;า พระม�คค0เถึรเจ;า รวัมอย.�ด;วัย ประช�มก�นสิวัดซึ่;อมแลั;วัจารพ�ทธพจน�ลังในใบลัาน ณ. อ�โลำกเลำณสืถ�น ในมลัยชนบท ในลั�งกาทวั0ป โดยพระเจ;าวั�ฏิฏิคามณ0อภี�ย เปAนศาสิน.ปถึ�มภีก (คร�1งท0, ๕ ไม�เปAนท0,ร �บรองท�,วัไป)

ประมาณปJพระพ�ทธศ�กราช ๖๐๙ – ๖๕๓ พระอ�ปต่�สิสิเถึร แห�งลั�งกาทวั0ป ปรารภีก�ลับ�ต่รจะเสิ!,อมถึอยปBญญา จ&งน�าเอากรรมฐานม�ชฌิ�มา มารวัมเปAนหมวัดหม.� แต่�งค�มภี0ร�วั�ม�ต่ต่�มรรค ข&1นมา ในร�ชสิม�ยวัสิภีะ แห�งลั�งกา

ปJพระพ�ทธศ�กราช ๙๕๖ พระพ�ทธโฆษ์าจารย� แต่�งค�มภี0ร�พระวั�สิ�ทธ�มรรค โดยน�าร�างเค;าม.ลัมาจาก ค�มภี0ร�พระวั�ม�ต่ต่�มรรค แลัะค�มภี0ร�พระไต่รปKฏิก ต่รงก�บร�ชสิม�ยพระเจ;ามหานาม แห�งลั�งกา เพ!,อแปลัอรรถึคาถึาสิ�งหฬ กลั�บมาเปAนภีาษ์ามคธ

ปJพระพ�ทธศ�กราช ๑๘๐๐ เศษ์ พระมหาร�ต่นปBญญา น�กปราชญ� แห�งลั;านช;าง แต่�งพระค�มภี0ร�ม.ลักรรมฐาน โดยน�าเค;าม.ลัมาจาก ค�มภี0ร�พระวั�สิ�ทธ�มรรค ค�มภี0ร�อภี�ธ�มม�ต่ถึสิ�งคหะ เพ!,อให;ก�ลับ�ต่รเข;าใจค�มภี0ร�วั�สิ�ทธ�มรรค โดยภีาษ์าท;องถึ�,น แต่�งในร�ชสิม�ยพญาม�งราย

35

ค์ณะพระโสืณเถร พระอ�ตำรเถร ม�นค์รศึร5ธรรมร�ชคณะของพระโสิณเถึรเจ;า พระอ�ต่ระเถึรเจ;า พ�กเผยแผ�

พระศาสินาอย.� ในเกาะลั�งกา เปAนเวัลัาระยะหน&, ง จ&งเด�นทางออกจากเกาะลั�งกา มานครต่ามพรลั�งค� หร!อสิ�ร�ธรรมราช หร!อนครศร0ธรรมราช

เม!,อมาจากเกาะลั�งกาน�1น ม0พระสิงฆ�สิ�ทธ�วั�หาร�ก ต่�ดต่ามมาอ0ก ๕ ร.ป ค!อ ๑.พระโสิต่ถึ�ยะเถึร ๒. พระช�ต่ต่ะเถึร ๓. พระเสิวักะเถึร ๔. พระช�นโสิเถึร ๕. พระปาลัะเถึร รวัมเปAน ๑๗ ร.ป

คณะพระโสิณเถึร พระอ�ต่รเถึร พ�กเผยแผ�พระศาสินาท0,นครศร0ธรรมราช เปAนเวัลัาประมาณ ๓ ปJ จ&งเด�นทางออกจากน ค ร ศ ร0ธ ร ร ม ร า ช ม า สิ� วั ร ร ณ ภี.ม� ม0 สิ� ท ธ� วั� ห ร�ก จ า กนครศร0ธรรมราช ต่�ดต่ามจาร�กมาด;วัยอ0ก ๓ องค� ค!อ ๑.พระโกลั�นยาเถึร ๒.พระปKต่ะเถึร ๓.พระเชต่�เถึร รวัมเปAน ๒๐ องค�ค์ณะพระโสืณเถร พระอ�ตำระเถร เด�นท�งม�ถ-งสื�วรรณภู2ม� ค์ณะของ พระโสืณเถรเจ้�� พระอ�ตำระเถระเจ้�� พระช�ลำตำะเถรเจ้�� พระก�ตำตำระเถระเจ้�� แลำะ พระภู2ร�ยะเถรเจ้�� พร;อมคณะสิงฆ�อ0ก ๑๕ ร.ปค!อ ๑.พระญาณเถึรเจ;า ๒. พระณ�ชาเถึรเจ;า ๓. พระปถึวั0เถึรเจ;า ๔. พระชาต่�เถึรเจ;า ๕. พระต่�สิสิเถึรเจ;า ๖. พระปาโสิเถึรเจ;า ๗. พระเต่ช�ต่ะเถึรเจ;า ๘. พระโสิต่ถึ�ยะเถึรเจ;า ๙. พระช�ต่ต่ะเถึรเจ;า ๑๐. พระเสิวักะเถึรเจ;า ๑๑. พระช�นโสิเถึรเจ;า ๑๒. พระปาลัะเถึรเจ;า ๑๓. พระโกลั�นยาเถึร ๑๔. พระปKต่ะเถึร ๑๕. พระเชต่�เถึร รวัมเปAนคณะพระสิงฆ� ๒๐ ร.ป ออกเด�นทางมาย�งด�นแดนสิ�วัรรณภี.ม�

36

ค ณ ะ ข อ ง พ ร ะ โ สิ ณ เ ถึ ร พ ร ะ อ� ต่ ร เ ถึ ร อ อ ก จ า กนครศร0ธรรมราช (นครต่าพรลั�งค�) เข;าอ�าวัจ�นหลั�น (อ�าวัไทย) มาข&1นท0,เม!องศร0สิ�วัรรณ (เม!องนครปฐม) อ�นเปAนเม!องน;อย เปAนเม!องท�าชายทะเลั เม!,อประมาณพ�ทธกาลัลั�วังแลั;วัได; ๒๗๔ ป3 สิม�ยพระเจ;าศร0สิ�วัรรณวังศาท0, ๑

แถึบน01ม0เม!องพระรถึ (ชลับ�ร0) เม!องพลั�บพลั0 (เพชรบ�ร0) เม!องต่�กศ�ลัามหานคร เม!องโกสิ�มพ0 เม!องสิาวั�ต่ถึ0 เม!องสิ�วัรรณสิ�งข� (อ.�ทอง-สิ�พรรณบ�ร0) เม!องนครไชยศร0 เม!องค.บ�วั (ราชบ�ร0) เม!องค.เม!อง (สิ�งห�บ�ร0) เม!องอ.�ต่ะเภีา(ช�ยนาท)

เม!องจ�นเสิน เม!องบน (นครสิวัรรค�) ดงลัะคร(ปราจ0นบ�ร0) เม!องศร0เทพ(เพรชบ.รณ�)

ปJพระพ�ทธศ�กราช ๒๗๔ น�1น อาณาจ�กรฟู.น�น ก�าลั�งร� �งเร!,อง แต่�ไม�ได;แผ�ขยายอ�านาจมาถึ&งเม!องเหลั�าน01 เม!องเหลั�าน01จ&งต่�1งต่�วัเปAนอ�สิระอย.�ท�กเม!อง

ย�คสิ�วัรรณภี.ม� ม0ศ.นย�กลัางอย.�ท0, เม!องต่�กศ�ลัามหานคร แลัะเม!องสิ�วัรรณสิ�งข� (อ.�ทอง) เพราะเปAนเม!องใหญ� ภีาคกลัาง

สิ�วันทางท�ศเหน!อ ค!อเม!องศร0เทพ (เพรชบ.รณ�) เปAนเม!องใหญ� เม!องเหลั�าน01รวัมเร0ยกวั�า ด�นแดนสิ�วัรรณภี.ม�

ท0ในด�นแดนสิ�วัรรณภี.ม�คร�1งน�1น ม0คนจ�าพวักหน&,ง เปAนพวักชาวัเกาะ เร0ยกวั�าพวักผ0เสิ!1อน�1า เปAนผ.;ม0จ�ต่ใจร;าย มาจากเกาะกลัางทะเลั ชอบก�นเด'กทารกท�1งหลัายท0,เก�ดแลั;วัในวั�ง ของพระเจ;าศร0สิ�วัรรณ เม!องศร0สิ�วัรรณ (นครปฐม) คร�1นก�นเด'กแลั;วัก'กลั�บไปเกาะกลัางทะเลั มหาสิม�ทร

37

ขณะน�1นม0เด'กทารกคนหน&,งคลัอดในวั�ง ฝ่.งชนท�1งหลัายเม!องศร0สิ�วัรรณ (นครปฐม) เห'นคณะของ พระโสิณเถึรเจ;า พระอ�ต่ระเถึรเจ;า น��งห�มอย�างสิมณะ คนเม!องศร0สิ�วัรรณไม�เคยเห'น ก'สิ�าค�ญผ�ดค�ดวั�าเปAนพวักของ นางมน�ษ์ย�ก�นคน ผ0เสิ!1อน�1า คนท�1งหลัายก'กลั�าวัวั�า พวักนางมน�ษ์ย�ก�นคนใจร;าย ผ0เสิ!1อน�1า ของพวักเราท�1งหลัายมาแลั;วั

คณะของพระโสิณเถึรเจ;า พระอ�ต่ระเถึรเจ;า ก'กลั�าวัวั�า พวกเร�เปEนสืมณะถ�อศึ5ลำ ไม(ฆ(�สื�ตำว! ม5ก�ลำย�ณธรรม จ้ะเปEนพวกของมน�ษย!ก�นค์น หุ�ม�ได� ท�านกลั�าวัย�งไม�ท�นจบ พวักผ0เสิ!1อน�1า มน�ษ์ย�ก�นคนน�1นก'มา

ขณะน�1นพวักมน�ษ์ย�ก�นคนใจร;าย ได;ออกมาก�บพวักพ;องด;วัย กลำ(�วว(�จ้ะม�ก�นท�รกท�7งหุลำ�ย ของช�วเม�องศึร5สื�วรรณ พวักชาวัเม!องศร0สิ�วัรรณพาก�นเห'นพวักนางมน�ษ์ย�ก�นคน ใจร;าย ก'พาก�นหวั0ดร;องท�,วัไป พวักผ.;ใหญ�ท�1งหลัายก'ต่�1งกองระวั�งร�กษ์า ณ. ท0,น�1นอย.�โดยรอบ

คณะของพระเถึรเจ;าท�1งหลัายก' แสิดงต่นให;ใหญ�กวั�า พวักมน�ษ์ย�ก�นคนท�1งกลัาย ๆ เห'นเข;าก'พาก�นกลั�วัหน0ออกทะเลัไปเกาะกลัางสิม�ทร พวักชาวัเม!องศร0สิ�วัรรณ ก'พาก�นชมชอบเคารพน�บถึ!อ คณะของพระโสิณ พระอ�ต่ระเถึร

ค์ณะพระโสืณเถร พระอ�ตำระเถร เทศึน�โปรดช�วเม�อง

พระโสิณเถึรเจ;าเลั!อกเทศนา พรหุมช�ลำสื2ตำร เพราะคนสิม�ยน�1นม0จ�ต่ใจร;ายชอบท�าปานาต่�บาต่ ก�นคน ไม�ม0ก�ลัยาณธรรม

38

ค�าวั�าผ0เสิ!1อน�1า หมายถึ&งคนม0จ�ต่ใจร;าย ใจบาป ไม�ม0ศ0ลั ไม�ม0ธรรม เปAนชาวัเกาะชาวัประมง พระโสิณเถึรเจ;า เทศสิอนให;ชนท�1งหลัาย เม!องศร0สิ�วัรรณ (นครปฐม) อย.�ในธรรมนองครองธรรม ม0ศ0ลั ม0ก�ลัยาณธรรม คร�1งน�1นชาวัเม!องศร0สิ�วัรรณจ�านวันมาก ค�ารงอย.�ในไต่รสิรณคม แลัะศ0ลัท�1งหลัาย

ชาวัเม!องศร0สิ�วัรรณ สิ�วันใหญ�เปAนชนชาต่� มอญ โบร�ณ น�บถึ!อ ศาสินาพราหมณ� น�บถึ!อผ0 ต่�อมาม0ผ.;คนชาวัเม!องศร0สิ�วัรรณค�อยๆ เข;ามาบรรพชาอ�ปสิมบทก�นมากข&1น ต่ามลั�าด�บ โดยม0พระโสิณเถึร เปAนพระอ�ปBชฌิาย�

พระเจ;าศร0สิ�วัรรณวังศาท0, ๑ เม!องศร0สิ�วัรรณ ทรงเลั!,อมใสิ คณะของพระโสิณเถึภีร พระอ�ต่รเถึร ทรงสิร;าง ว�ดปฐมโพธ�Aค์�ณ (ปBจจ�บ�นค!อ วั�ดพระปฐมเจด0ย� ปฐมโพธ�Sค�ณ หมายถึ&งค�ณแห�งพระพ�ทธเจ;า) ถึวัายพระมหาเถึรผ.;ใหญ�ท�1ง ๕ ร.ป แลัะคณะสิ�ทธ�วั�หาร�กของท�านอ0ก ๑๕ ร.ป อย.�จ�าพรรษ์า ณ. วั�ดปฐมโพธ�Sค�ณ เม!องศร0สิ�วัรรณ

คณะของพระโสิณเถึรเจ;า แลัะพระอ�ต่ระเถึรเจ;า ได;อ�ญเช�ญหน�อพระศร0มหาโพธ�S จากพ�ทธคยา ในชมพ.ทวั0ป แลัะพระบรมสิาร0ร�กธาต่� ของพระพ�ทธเจ;ามาด;วัยทะนานหน&,ง ท�1งสิองสิ�,งน01 พระเจ;าอโศกมหาราช พระราชทานให;มาในคร�1งน�1นด;วัย เพ!,อน�าไปประด�ษ์ฐานพระพ�ทธศาสินาในนานาประเทศ

ปBจจ�บ�นน01 หน�อพระศร0มหาโพธ�Sซึ่&,งคณะของพระโสิณเถึร พระอ� ต่ระเถึร น�า มาได;สิ.ญหายไปแลั;วั สิ�วันพระบรมสิาร0ร�กธาต่�จ�านวันหน&,ง อย.�ในองค�พระปฐมเจด0ย�องค�เด�มข;างใน

39

ป2ชณ5ย!ว�ตำถ� สื��ด�ญ ย�ค์สื�วรรณภู2ม�๑.พระธ�ตำ�เจ้ด5ย! พระเจ;าอโศกมหาราช ทรงแจก

พระบรมสิาร0ร�กธาต่� ไปประด�ษ์ฐานในประเทศต่�าง คร�1งน�1นคณะของ พระโสิณเถึร พระอ� ต่ระเถึร ได;น�า พระบรมสิาร0ร�กธาต่� มาสิ�วัรรณภี.ม�ในคร�1งน�1นด;วัย ปBจจ�บ�นบรรจ�อย.�ในพระเจด0ย�องค�ใน ของพระเจด0ย� วั�ดปฐมเจด0ย�

๒.บร�โภูค์เจ้ด5ย! คณะของพระโสิณเถึร พระอ�ต่ระเถึร ได;หน�อพระศร0มหาโพธ�Sมาจากพ�ทธคะยา มาปลั.กไวั;ท0,วั�ดปฐมโพธ�ค�ณ(วั�ดประปฐมเจด0ย�) ต่;นเด�มสิ.ญหายไม�ม0เค;าเด�มเหลั!ออย.�

ต่�อมาม0ก�ลับ�ต่รเลั!,อมใสิบรรพชาอ�ปสิมบทก�นมากแลั;วัใน เม!องศร0สิ�วัรรณ(นครปฐม) พระมหาเถึรผ.; ใหญ�ท�1ง ๕ พระองค�ก'ได; แยกย;ายก�นไป เผยแผ� ต่�1งพระศาสินาต่ามเม!องต่�างๆ

พระพ�ทธศึ�สืน� ย�ค์สื�วรรณภู2ม�พระพ�ทธศาสินาต่�1งม�,นในด�นแดนสิ�วัรรณภี.ม�

ย�ค์ตำ�นสื�วรรณภู2ม� ต่รงก�บอาณาจ�กรฟู. น�น ก�า ลั�งร� �งเร!อง อ�ณ�จ้�กรฟ2น�น เปAนอาณาจ�กรเก�าแก� ในด�นแดนสิ�วัรรณภี.ม� ม0อ�านาจร� �งเร!องมานานกวั�า ๕๐๐ ปJ แผ�อ�านาจไปทางภีาคต่ะวั�นออกเฉั0ยงเหน!อ ของด�นแดนท0, เปAนราชอาณาจ�กรไทย แลัะภีาคใต่;ของด�นแดนท0,เปAนประเทสิลัาวั ทางใต่;ถึ&งแหลัมมาลัาย. ทางต่อนใต่;ของเวั0ยดนาม แลัะม0อ�านาจเหน!ออาณาจ�กรขอมด;วัย

ศ.นย�กลัางของ ย�คสิ�วัรรณภี.ม�ค!อ เม�องตำ�กกศึ�ลำ�มหุ�นค์ร ซึ่&,งเปAนเม!องใหญ� ม0เม!องน;อยเปAนบร�วัารค!อ เม!อง

40

สิาวั�ต่ถึ0 เม!องโกสิ�มพ0(อย.�ใกลั;เม!องต่�กกศ�ลัามหานคร) เม!องทวัารบ�ร0 เม!องสิ�นต่ะนาหะ เม!องอะเสิ เม!องสิ�วัรรณสิ�งข� (อ.�ทอง) เปAนต่;นสิ�วันเม!องศร0สิ�วัรรณ(นครปฐม) ย�งเปAนเม!องใกลั;ชายทะเลัฯลัฯ

หุม�ยเหุตำ� เม!องใหญ� เม!องน;อยท�1งปวังในแถึบน01ต่�างต่�1งนามเม!องเลั0ยนแบบ เม!องในด�นแดนชมพ.ทวั0ป แลัะเม!องต่ามลั�ทธ�พราหมณ�

เม!องต่�างๆเหลั�าน01ต่�าง ต่�1งต่�วัเปAนอ�สิระแก�ก�น ย�งไม�รวัมเปAนแวั�นแควั;น เม!องศร0สิ�วัรรณ(เม!องนครปฐม) เปAนเม!องท0,พระโสิณเถึรเจ;า พระอ�ต่รเถึรเจ;า ข&1นมาประกาศศาสินาเปAนคร�1งแรก

ย�คสิ�วัรรณภี.ม� ปJพระพ�ทธศ�กราช ๒๗๔ น�1น เม!องท0,ม0อ�านาจมากท0,สิ�ดค!อ เม�องตำ�กกศึ�ลำ�มหุ�นค์ร ชาวัเม!องเปAนชนชาต่�มอญโบราณ

ถึ&งประมาณปJพระพ� ทธศ�กราช ๒๙๐ ๓๐๖ ในย�ค–

สิ�วัรรณภี.ม�น�1น พญ�สื�กรด�� เจ;าผ.;ครองเม!องต่�กกศ�ลัามหานคร ท�าการลับศ�กราช ต่�1งจ�ลัศ�กราชข&1นมาใหม�

สิ�1นสิม�ยพญาสิ�กรด�าแลั;วั เม!องต่�กกศ�ลัามหานคร ก'เสิ!,อมหมดอ�านาจลังต่ามลั�าด�บ แลัะหมดอ�านาจไปในท0,สิ�ด ต่�อมาเม!องสิ�วัรรณสิ�งข� (อ.�ทอง) เร�,มม0อ�านาจร� �งเร!องข&1นมา จนเข;าถึ&งย�คศร0ทวัารวัด0 เม!องสิ�วัรรณสิ�งข� จ&งเปลั0,ยนนามมาเปAนเม!องทวัารวัด0 หร!อเม!องศร0ทวัารวัด0

พระพ�ทธศาสินา เร�,มต่;นข&1นในย�คสิ�วัรรณภี.ม� เร�,มต่�1งแต่�ประมาณปJพระพ�ทธศ�กราช ๒๗๔ - ๔๖๗ รวัมระยะเวัลัานาน ๑๙๓ ปJ

41

------------------------ประว�ตำ� ก�รเผูยแพร( พระศึ�สืน�ของ พระโสืณเถรเจ้��พระโสิณเถึรเจ;า เปAนสิ�ทธ�วั�หาร�กของ พระโมค์ค์ลำ5บ�ตำรตำ�

สืสืเถร ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา ก�บพระโมคค�ลัลั0บ�ต่รต่�สิสิเถึร แลัะพระโสืน�นตำะเถรเจ้�� ในด�นแดนชมพ.ทวั0ป เด�นทางมา ถึ&งย�งด�นแดนสิ�วัรรณภี.ม� ประมาณพ�ทธกาลัลั�วังแลั;วัได; ๒๗๔ ปJ เด�มท�านสิถึ�ต่ ว�ดปฐมโพธ�ค์�ณ (วั�ดปฐมเจด0ย�) เม!องศร0สิ�วัรรณ (มอญ นครปฐม) อย.�เม!องศร0สิ�วัรรณ ๘ ปJ

พ�ทธกาลัลั�วังแลั;วัได; ๒๘๒ ปJ พระโสืณเถรเจ้�� พระอ�ต่ระเถึรเจ;า พระณ�ชาเถึร พระชาต่�เถึร พระต่�สิสิเถึร ออกเด�นทางไปต่�1งพระศาสินา ท0,เม!องสิ�วัรรณสิ�งข� (อ.�ทอง) สิถึ�ต่วั�ดท;าวัอ.�ทอง เม!องสิ�วัรรณสิ�งข� (อ.�ทอง) ต่รงก�บร�ชสิม�ยพระเจ;าท;าวัอ.�ทองท0, ๑ เม!องสิ�วัรรณสิ�งข� (อ.�ทอง)

พระเจ;าท;าวัอ.�ทองท0, ๑ สิถึาปนา พระโสิณเถึรเจ;าเปAน พระร�ชสื�ม5ร�มมหุ�เถรเจ้�� เปAนใหญ�กวั�าพระสิงฆ�ท�1งปวังในเม!องสิ�วัรรณสิ�งข� (อ.�ทอง) พระโสิณเถึรเจ;าน�พพานท0,เม!องอ.�ทอง เม!,อพระชนมาย�ได;ประมาณ ๘๙ พรรษ์า

ลำ��ด�บ พระร�ช�ธ�ร�ช เม�องสื�วรรณสื�งข!(อ.�ทอง สิ�พรรณบ�ร0)

๑.พระเจ้��ท��วอ2 (ทองท5) ๑ เม!องสิ�วัรรณสิ�งข� (เม!องอ.�ทอง)

๒๘๒ - ๒๙๘ ๑๖ปJ๒.พระเจ้��ท��วอ2 (ทองท5) ๒ เม!องสิ�วัรรณสิ�งข� (เม!องอ.�ทอง)

๒๙๘ ๓๑๘ ๒๐ปJ–

๓.พระเจ้��ท��วอ2 (ทองท5) ๓ เม!องสิ�วัรรณสิ�งข� (เม!องอ.�ทอง)

๓๑๘ - ๓๒๕ ๗ ปJ

42

(เปลั0,ยนจากราชวังศ� อ. �ทอง มาเปAนราชวังศ�กะลั�งคะ)

๔.พระเจ้��กะลำ�งค์ะร�ชท5) ๑ เม!องสิ�วัรรณสิ�งข (เม!องอ.�ทอง)

๓๒๕ ๓๖๑ ๓๖ ปJ –

๕.พระเจ้��กะลำ�งค์ะร�ชท5) ๒ เม!องสิ�วัรรณสิ�งข� (เม!องอ.�ทอง)

๓๖๑ ๓๘๘ ๒๗ ปJ –

(เปลั0,ยนเปAน ราชวังศ� ช�ยเชษ์)

๖.พระเจ้��ช�ยเชษฐ� เม!องสิ�วัรรณสิ�งข� (เม!องอ.�ทอง)

๓๘๘ ๔๔๔ ๕๖ ปJ –

๗.พระเจ้��ช�ยฟL�ร�ช� เม!องสิ�วัรรณสิ�งข� (เม!องอ.�ทอง)

๔๔๔ ๔๖๗ ๒๓ปJ–

สิม�ยพระเจ;าช�ยฟูLา ต่รงก�บร�ชสิม�ยพระเจ;าวั�ฏิฏิคามณ0อภี�ย ครองราชในอน�ราชบ�ร0 เม!องลั�งกา พระเจ;าวั�ฎฎคามณ0อภี�ย ได;ท�าสิ�งคายนาพระไต่รปKฎกปรารภีสิงฆ�แต่กเปAนสิองฝ่>าย ภีายหลั�งก�ลับ�ต่รจะถึอยปBญญา ควัรจะจาร&กพระธรรมวั�น�ยลังในใบลัาน พระอรห�น ๕๐๐ ร.ปร�วัมท�าสิ�งคายนา ณ อาโลักเลัณสิถึาน ในมลัยชนบท พระเจ;าวั�ฎฎคามณ0อภี�ย ทรงเปAนศาสิน.ปถึ�มภีก�

ศึร5พระอร�ยะสืงฆ!สื�บทอดพระกรรมฐ�นม�ชฌิ�ม� แบบลำ��ด�บ

เม!องสิ�วัรรณสิ�งข�(อ.�ทอง สิ�พรรณบ�ร0)๑.พระร�ชสื�ม5ร�มมหุ�เถรเจ้�� พระนามเด�มวั�า พระ

โสิณเถึรเจ;า สิถึ�ต่วั�ดปฐมโพธ�ค�ณ เม!องสิ�วัรรณสิ�งข� สิม�ยพระเจ;าท;าวัอ.�ทองท0, ๑ น�พพานในร�ชกาลัน�1น อาย�ได; ๘๙ พรรษ์า

43

๒.พระร�ชสื�ม5ร�มมหุ�เถรเจ้�� พระนามเด�มวั�า พระชาลัต่ะเถึรเจ;า สิถึ�ต่วั�ดปฐมโพธ�ค�ณ เม!องสิ�วัรรณสิ�งข� สิม�ยพระเจ;าท;าวัอ.�ทองท0, ๒ น�พพานเม!,ออาย�ได; ๙๐ พรรษ์า สิม�ยพระเจ;าท;าวัอ.�ทองท0, ๓

๓.พระร�ชสื�ม5ร�มมหุ�เถรเจ้�� พระนามเด�มวั�า พระญาณเถึรเจ;า สิถึ�ต่วั�ดท;าวัอ.�ทอง สิม�ยพระเจ;ากะลั�งคะราชท0, ๑ เม!องสิ�วัรรณสิ�งข� (เม!องอ.�ทอง)

พระญาณเถึรเจ;า เด�มสิถึ�ต่วั�ดปฐมโพธ�Sค�ณ (วั�ดพระปฐมเจด0ย�) เปAนศ�ษ์ย� พระอ�ต่รเถึรเจ;า ต่�อมาพระญาณเถึรเจ;า บอกพระกรรมฐษ์นม�ชฌิ�มาให;แก� พระราชสิาม0รามมหาเถึรเจ;า (เพชร)

๔.พระร�ชสื�ม5ร�มมหุ�เถรเจ้�� ม0พระนามเด�มวั�า เพชร สิถึ�ต่วั�ดท;าวัอ.�ทอง เม!องสิ�วัรรณสิ�งข�(อ.�ทอง) สิม�ยพระเจ;ากะลั�งคะราชท0,๒ พระราชสิาม0รามมหาเถึรเจ;า(เพชร) บอกพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาให;ก�บ พระสิ�ทธาจารย�ญาณเถึรเจ;า(ด;วัง)

พระเจ;ากะลั�งคะราชท0,๒ ต่�1งพระเถึร ไวั;ผ.;ช�วัยงาน พระราชสิาม0รามมหาเถึรเจ;า ๔ พระองค� ด�งน01ค!อ ๑.พระสิ�ทธาบ.รพาเถึร ท�าหน;าท0,ประจ�าเขต่อย.� ท�ศต่ะวั�นออก

๒.พระสิ�ทธาปBจฉั�มาเถึร ท�าหน;าท0,ประจ�าเขต่อย.� ท�ศต่ก

๓.พระสิ�ทธาท�กษ์�ณาเถึร ท�าหน;าท0,ประจ�าเขต่อย.� ท�ศใต่;

44

๔.พระสิ�ทธาอ�ต่ราเถึร ท�าหน;าท0,ประจ�าเขต่อย.� ท�ศท�ศเหน!อ

พระราชสิาม0รามมหาเถึรเจ;า (เพชร) ประสิ.ต่�เม!,อพ�ทธกาลัลั�วังแลั;วัได;ประมาณ ๒๘๐ ปJ สิม�ยพระเจ;าศร0สิ�วัรรณท0, ๑ เม!องศร0สิ�วัรรณ (นครปฐม) บรรพชา-อ�ปสิมบท ก�บพระญาณเถึรเจ;า วั�ดปฐมโพธ�Sค�ณ เม!องศร0สิ�วัรรณ ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาก�บ พระญ�ณเถรเจ้��

ต่�อมาพระราชสิาม0รามมหาเถึรเจ;า (เพชร) ได;ย;ายต่ามพระญาณเถึรเจ;า องค�พระอ�ปBชฌิาย� ไปสิถึ�ต่วั�ดท;าวัอ.�ทอง เม!องสิ�วัรรณสิ�งข�(อ.�ทอง)

ต่�อมาพระราชสิาม0รามมหาเถึรเจ;า(เพชร) ทรงศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ ก�บ พระอ�บ�ลำ5เถรเจ้�� แห�งเกาะลั�งกา ทางสิมาธ�จ�ต่

พ�ทธกาลัลั�วังแลั;วัได;ประมาณ ๓๖๐ ปJ ต่รงก�บร�ชสิม�ยของพระเจ;าเอฬารทม�ฬ แห�งลั�งกา ม0คณะสิงฆ�ลั�งกา เด�นทางมาสิ�วัรรณภี.ม� ๓พระองค�ค!อ พระสื�ญญปะเถรเจ้��๑ พระจ้�รสืะเถรเจ้��๑ พระม�ค์ค์5เถรเจ้�� ๑ โดยม0พระสิ�ญญปะเถึรเจ;า เปAนห�วัหน;าคณะ

คณะสิงฆ�ลั�งกา ได;มอบไม;เท;าไผ�ยอดต่าลัสิ0ด�า ยาวัสิามศอก ของพระราห�ลัเถึรเจ;า ให;ก�บพระราชสิาม0รามมหาเถึรเจ;า(เพชร) ซึ่&,งพระอ�บาลั0เถึรเจ;า พระมหาเถึร แห�งลั�งกา ม0ค�าสิ� ,งให; คณะของพระสิ�ญญปะเถึรเจ;า น�ามามอบให;พระราชสิาม0รามมหาเถึรเจ;า(เพชร) ท0,วั�ดท;าวัอ.�ทอง เม!องสิ�วัรรณสิ�งข�(อ.�ทอง) เพร�ะเหุตำ�ว(� จ้ะเปEนด�นแดนท5)ร�(งเร�อง ของพระพ�ทธศึ�สืน�ตำ(อไปในก�ลำภู�ยหุน�� อ0กท�1งพระราชสิาม0

45

รามมหาเถึรเจ;า ได;เปAนศ�ษ์ย� ศ&กษ์าพระกรรมฐานจากพระอ�บาลั0เถึรเจ;าด;วัย

พระราชสิาม0รามมหาเถึรเจ;า(เพชร)ได;น�าไม;เท;าไผ�ยอดต่าลั ของพระอ�บาลั0เถึรเจ;า แห�งลั�งกา ผ.;เปAนพระอาจารย� ต่�1งบ.ชาไวั; ท0,วั�ดท;าวัอ.�ทอง เม!องสิ�วัรรณสิ�งข� (อ.�ทอง) แลัะพระองค�ท�านเอง ทรงใช;ไม;เท;าเบ�กไพร ไผ�ยอดต่าลั ท0,ร �บสิ!บทอดมาจาก พระอ�ต่ระเถึรเจ;า

พระราชสิาม0รามมหาเถึรเจ;า(เพชร) เข;าน�พพาน เม!,อพ�ทธกาลัลั�วังแลั;วัได;ประมาณ ๓๖๗ พรรษ์า พระชนมาย�ได;ประมาณ ๘๗ พรรษ์า

พระองค�ท�าน น�พพาน ท0,เม!องสิ�วัรรณสิ�งข� (เม!องอ.�ทอง)

ต่�อมาบารม0ธรรมของพระราชสิาม0รามมหาเถึรเจ;า(เพชร) ย�งแผ�ไปอ0กประมาณ ๔๕๐ ปJ หลั�งพระองค�ท�านน�พพาน

พระราชสิาม0รามมหาเถึรเจ;า(เพชร) น�บเปAนพระอาจารย�ใหญ�กรรมฐานม�ชฌิ�มา ประจ�าย�คศร0ทวัาราวัด0

๕. พระสื�ทธ�จ้�รย!ญ�ณเถรเจ้�� ม0พระนามเด�มวั�า ด�วง สิถึ�ต่วั�ดศร0สิ�วัรรณ เม!องสิ�วัรรณสิ�งข�(อ.�ทอง) สืม�ยพระเจ้��ช�ยเชษฐ� พระสิ�ทธาจารย�ญาณเถึรเจ;า(ด;วัง)

พระองค�ท�านเปAนสิ�ทธ�วั�หาร�กของ พระราชสิาม0รามมหาเถึรเจ;า(เพชร)

พระสิ�ทธาจารย�ญาณเถึรเจ;า(ด;วัง)ท�านบอกพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาให;ก�บ พระสิ�ทธาจารย�ญาณเถึรเจ;า (อ�ง)

วั�ดศร0สิ�วัรรณ เม!องสิ�วัรรณสิ�งข� เปAนวั�ดประจ�าร�ชกาลัของ พระเจ;าช�ยเชษ์ฐาๆ สิร;างถึวัาย พระสิ�ทธาจารย�ญาณเถึรเจ;า (ด;วัง)

46

๖.พระสื�ทธ�จ้�รย!ญ�ณเถรเจ้�� ม0พระนามเด�มวั�า อ�ง สิถึ�ต่วั�ดศร0สิ�วัรรณ เม!องสิ�วัรรณสิ�งข� (อ.�ทอง) สิม�ยพระเจ;าช�ยฟูLาราชา

ท�านเปAนสิ�ทธ�วั�หาร�ก ของพระสิ�ทธาจารย�ญาณเถึรเจ;า(ด;วัง) พระสิ�ทธาจารย�ญาณเถึร(อ�ง) บอกพระกรรมฐาน แบบม�ชฌิ�มาให;ก�บ พระญาณสิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า (ใจ)

หมดย�ค พระอร�ยมหาเถึรเจ;า ประจ�าย�คสิ�วัรรณภี.ม� เม!องสิ�วัรรณสิ�งข� (เม!องอ.�ทอง)

ประว�ตำ� ก�รเผูยแพร( พระศึ�สืน�ของ พระอ�ตำระเถรเจ้��

พระอ�ต่รเถึรเจ;า เปAนสิ�ทธ�วั�หาร�กของ พระโมค์ค์ลำ5บ�ตำรตำ�สืสืเถร ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาก�บพระโมคค�ลัลั0บ�ต่รต่�สิสิเถึร แลัะพระโสืน�นตำะเถรเจ้�� ในด�นแดนชมพ.ทวั0ป พระอ�ต่ระเถึรเจ;า บอกพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา ให;ก�บ พระญ�ณเถรเจ้�� ซึ่&,งเด�นทางมาจากชมพ.ทวั0ปด;วัยก�น

พระอ�ต่ระเถึรเจ;า เด�นทางมาถึ&งย�งด�นแดนสิ�วัรรณภี.ม� เม!,อประมาณพ�ทธกาลัลั�วังแลั;วัได; ๒๗๔ ปJ สิถึ�ต่วั�ดปฐมโพธ�Sค�ณ(วั�ดพระปฐมเจด0ย�)

กาลัต่�อมา พระเจ;าสิ�วัรรณวังศาท0, ๒ เม!องศร0สิ�วัรรณ (นครปฐม) สิถึาปนาให;ท�านเปAน พระร�ชสื�ม5ร�มมหุ�เถรเจ้�� สิถึ�ต่วั�ดปฐมโพธ�Sค�ณ(วั�ดปฐมเจด0ย�) เปAนใหญ�กวั�าสิงฆ�ท�1งปวังใน เม!องศร0สิ�วัรรณ พระอ�ต่ระเถึรเจ;าน�พพาน ในร�ชสิม�ยพระเจ;าศร0สิ�วัรรณวังศาท0, ๓ เม!,อชนมาย�ได;ประมาณ ๙๓ พรรษ์า

--------------------------

47

ลำ��ด�บพระร�ช�ธ�ร�ชเม�อง ศึร5สื�วรรณ (มอญ นครปฐม)

(เปAนชนชาต่�มอญโบราณ)

๑.พระเจ้��ศึร5สื�วรรณวงศึ�ท5) ๑ ต่�1งแต่�พ.ศ. ๒๖๘ ถึ&ง ๒๘๖ รวัม ๑๘ ปJ พระเจ;าศร0สิ�วัรรณวังศาท0, ๑ ครองเม!องศร0สิ�วัรรณ ก�อนคณะพระโสิณเถึรเจ;า พระอ�ต่ระเถึรเจ;า มาประด�ษ์ฐานพระศาสินา ๖ ปJ

๒.พระเจ้��ศึร5สื�วรรณวงศึ�ท5) ๒ ต่�1งแต่� พ.ศ. ๒๘๖ ถึ&งพ.ศ. ๓๒๗ รวัม ๔๑ ปJ

๓ พระเจ้��ศึร5สื�วรรณวงศึ�ท5) ๓ ต่�1งแต่�พ.ศ.๓๒๗ ถึ&งพ.ศ. ๓๔๗ รวัม ๒๐ ปJ

๔.พระเจ้��สื�งหุ!ช�ย ต่�1งแต่�พ.ศ.๓๔๗ ถึ&งพ.ศ. ๓๕๖ รวัม ๘ ปJ

๕.พระเจ้��สื�วรรณสื�งหุ! ต่�1งแต่�พ.ศ.๓๕๕ ถึ&งพ.ศ. ๓๘๐ รวัม ๒๕ ปJ

๖.พระเจ้��สื�งหุ!ทอง ต่�1งแต่�พ.ศ.๓๘๐ ถึ&งพ.ศ.๓๙๙ รวัม ๑๙ ปJ

๗.พระเจ้��สื�งหุ!หุลำ ต่�1งแต่�พ.ศ.๓๙๙ ถึ&งพ.ศ.๔๒๓ รวัม ๒๔ ปJ

๘. พระเจ้��สื�งหุ!ช�ตำ� ต่�1งแต่�พ.ศ.๔๒๓ ถึ&งพ.ศ.๔๔๑ รวัม๑๘ ปJ

ผ�านพ;นย�คสิ�วัรรณภี.ม� เข;าถึ&งย�ดศร0ทวัาราวัด0------------------------------------

ศึร5พระอร�ยะสืงฆ!ผู2�สื�บทอดพระกรรมฐ�นม�ชฌิ�ม�เม�องศึร5สื�วรรรณ(นครปฐม) ย�คสิ�วัรรณภี.ม�

48

๑. พระร�ชสื�ม5ร�มมหุ�เถรเจ้�� ม0พระนามเด�มวั�า พระอ�ต่ระเถึรเจ;า สิถึ�ต่วั�ดปฐมโพธ�ค�ณ เม!องศร0สิ�วัรร สิม�ยพระเจ;าศร0สิ�วัรรณวังศาท0,๑-๒-๓ ๒. พระร�ชสื�ม5ร�มมหุ�เถรเจ้�� ม0พระนามเด�มวั�า พระเสิวักะเถึรเจ;า สิถึ�ต่วั�ดปฐมโพธ�ค�ณ เม!องศร0สิ�วัรรณ สิม�ยพระเจ;าสิ�งห�ช�ย ถึ&ง สิม�ยพระเจ;าสิ�วัรรณสิ�งห�

๓. พระร�ชสื�ม5ร�มมหุ�เถรเจ้�� ม0พระนามเด�มวั�า พระสิ�ทธ�ต่ะเถึรเจ;า สิถึ�ต่วั�ดปฐมโพธ�ค�ณ เม!องศร0สิ�วัรรณ สิม�ยพระเจ;าสิ�วัรรณสิ�งห� ถึ&งสิม�ยพระเจ;าสิ�งห�ทอง

๔. พระร�ชสื�ม5ร�มมหุ�เถรเจ้�� ม0พระนามเด�มวั�า พระปาลัม�ต่เถึรเจ;า สิถึ�ต่วั�ดปฐมโพธ�ค�ณ เม!องศร0สิ�วัรรณ สิม�ยพระเจ;าสิ�งห�หลั ถึ&ง สิม�ยพระเจ;าสิ�งห�ชาต่�

ผ�านพ;นย�คสิ�วัรรณภี.ม� เม!องศร0สิ�วัรรณ(นครปฐม)

อ า ณ า จ� ก ร ฟู. น� น เ ร�, ม เ สิ!, อ ม ถึ อ ย ลั ง เ ม! อ ง ศ ร0สิ�วัรรณ(นครปฐม) เข;าไปรวัมอย.�ก�บ อาณาจ�กรศร0ทวัาราวัด0 เข;าสิ.�ย�คศร0ทวัาราวัด0

ประว�ตำ� ก�รเผูยแพร( พระศึ�สืน�ของ พระช�ลำตำะเถรเจ้��

พระชาลัต่ะเถึรเจ;าท�านเปAน สิ�ทธ�วั�หาร�กของ พระโสิณเถึรเจ;า ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาก�บพระโสิณเถึรเจ;า พระชาลัต่ะเถึรเจ;า เด�นทางมาย�งด�นแดนสิ�วัรรณภี.ม� เม!,อพ�ทธกาลัลั�วังแลั;วัได; ๒๗๔ ปJ เด�มสิถึ�ต่วั�ดปฐมโพธ�Sค�ณ (ปฐมเจด0ย�) เม!องศร0สิ�วัรรณ (นครปฐม)

ภีายหลั�งเม!,อพระโสิณเถึรเจ;า เข;าน�พพานแลั;วั พระชาลัต่ะเถึรเจ;า ได;ร�บอาราธนาจาก พระเจ;าท;าวัอ.�ทองท0,๒ ให;ไปสิถึ�ต่

49

วั�ดท;าวัอ.�ทอง เม!องสิ�วัรรณสิ�งข�(อ.�ทอง) พระเจ;าท;าวัอ.�ทองท0, ๒ สิถึาปนาให;ท�านเปAน พระราชสิาม0รามมหาเถึรเจ;า เปAนใหญ�กวั�าสิงฆ�ท�1งปวังใน เม!องสิ�วัรรณสิ�งข�(อ.�ทอง) ต่�อจากพระโสิณเถึรเจ;า

พระชาลัต่ะเถึรเจ;า เข;าน�พพานท0, เม!องสิ�วัรรณสิ�งข� (อ.�ทอง) เม!,อชนมาย�ได;ประมาณ ๙๐ พรรษ์า

ประว�ตำ� ก�รเผูยแพร( พระศึ�สืน�ของ พระก�ตำตำรเถรเจ้��พระก�ต่ต่รเถึรเจ;า ท�านเปAนสิ�ทธ�วั�หาร�ก ของพระโสิณเถึร

เจ;า ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาก�บ พระโสืณเถรเจ้�� เด�นทางมาย�ง ด�นแดนสิ�วัรรณภี.ม� เม!,อพ�ทธกาลัลั�วังแลั;วัได; ๒๗๔ ปJ

ภีายหลั�ง พระพ�ทธศ�กราชลั�วังแลั;วัได; ๒๘๒ พระช�ลำตำะเถรเจ้�� พระก�ตำตำระเถรเจ้�� พร;อมด;วัย พระปถึวั0เถึร พระปาโสิเถึร พระเต่ช�ต่เถึร พร;อมด;วัยพระสิงฆ�อ0ก ๕ ร.ป รวัมเปAนสิงฆ�ทศวัรรค ออกเด�นทางจาร�กไปต่�1งพระศาสินา ท0,เม!องสิ�ธรรม (สิะเท�ม) อาณาจ�กรราม�ญเก�า(มอญ) หร!ออาณาจ�กรราม สิถึ�ต่วั�ดธาต่�ทอง ร�ชสิม�ยพระเจ;าปกสิะ

ต่�อมาพระเจ;าปกสิะ สิถึาปนาให;พระก�ต่ต่ระเถึรเจ;า เปAนพระร�ชสืปท�งเถรเจ้�� เปAนใหญ�กวั�าสิงฆ�ท�1งปวังใน เม!องสิะเท�ม พระก�ต่ต่ระเถึรเจ;า เข;าน�พพานท0,เม!องสิะเท�ม เม!,อชนมาย�ได; ๗๘ พรรษ์า

อ�ณ�จ้�กรร�ม�ญ มอญ หุร�ออ�ณ�จ้�กรร�มอาณาจ�กรราม�ญ(ราม) ม0ศ.นย�กลัางอย.�ท0, เม!องสิ�

ธรรม(สิะเท�ม) เม!องสิ�ธรรม พม�าเร0ยกวั�า เม!องสิระถึ�ง ต่�1งอย.�ใกลั;แม�น�1า สิะโต่ง ม0เม!องบร�วัาร ค!อ เม!องต่องอ. เม!องพะ

50

โค(หงษ์าวัด0) เม!องสิะโต่ง เม!องนครพ�น เม!องเมาะลั�าเร�ง เม!องมะร�ด เม!องเช0ยง เม!องต่ะนาวัศร0 เม!องสิ�งขร เม!องทวัาย

ศึร5พระอร�ยะสืงฆ!สื�บทอดพระกรรมฐ�นเม�องสืะเท�ม

๑.พระร�ชสืปท�งเถรเจ้�� พระนามเด�ม พระก�ต่ต่ระเถึรเจ;า วั�ดธาต่�ทอง เม!องสิะเท�ม สิม�ยพระเจ;าปกสิะ

๒.พระร�ชปท�งเถรเจ้�� พระนามเด�ม พระปถึวั0เถึร วั�ดธาต่�ทอง เม!องสิะเท�ม

๓.พระร�ชปท�งเถรเจ้�� พระนามเด�ม พระปาโสิเถึร วั�ดธาต่�ทอง เม!องสิะเท�ม

๔.พระร�ชปท�งเถรเจ้�� พระนามเด�ม พระเต่ช�ต่ะเถึรวั�ดธาต่�ทอง เม!องสิะเท�ม พระก�ต่ต่รเถึระเจ;า ต่�1งพระพ�ทธศาสินาในอาณาจ�กรราม�ญ (มอญ) ประมาณ ๓ ปJ กาลัต่�อมาปJพระพ�ทธศ�กราช ๒๘๕

ต่�อมา พระราชสิปท�งเถึรเจ;า (พระก�ต่ต่รเถึระเจ;า) วั�ดธาต่�ทอง ได;สิ�งพระมหาเถึรผ.;ใหญ� ๕ ร.ป ค!อ ๑.พระเต่ช�ต่มหาเถึรเจ;า ๒. พระภี�ททยะเถึรเจ;า ๓. พระเกโต่เถึรเจ;า ๔. พระจ�ต่ต่ระเถึระเจ;า ๕.พระโฆษ์ะเถึระเจ;า พร;อมด;วัยพระสิงฆ�อ0ก ๕ องค� ไปประด�ษ์ฐานพระพ�ทธศาสินาท0, นค์รศึร5เกษตำร (เม!องแปร) อ�ณ�จ้�กรไทยใหุญ( สิม�ยน�1นเร0ยกวั�าแควั;นวันวัาสิ0 ( เม!องวันวัาสิ0 ม0อ0กเม!องหน&,งอย.�ท0, แควั;นมห�ษ์าป�ระ ในชมพ.ทวั0ป) ไปคร�1งน�1นต่รงก�บสิม�ยพระเจ;าค�าลั!อ ครองนครศร0เกษ์ต่ร

51

อาณาจ�กรนครศร0เกษ์ต่ร (เม!องแปร) ชนชาต่�ไทยใหญ� สิม�ยสิ�วัรรณภี.ม� (ฟู.น�น)สิร;างข&1นเม!อพ�ทธกาลัลั�วังแลั;วัได; ๑๐๑ ปJ

ม0ศ.นย�กลัางอย.�ท0,นครศร0เกษ์ต่ร เม!องบร�วัาร ค!อ เม!องก�สิ�มนคร (เม!องพะสิ�ม) อาณาจ�กรศร0เกษ์ต่ร คร�1งสิม�ยสิ�วัรรณภี.ม�น�1น ย�งเปAนช�มชนเม!องเลั'กๆ ช!,อวั�าเม!องปะย.

พ.ศ.๑๐๑ พระเจ้��ทว�ตำะปวง เปAนปฐมกษ์�ต่ร�ย� แห�งอาณาจ�กรศร0เกษ์ต่ร (ปะย.)จนถึ&ง

พ.ศ. ๑๙๓ ๒๔๓ พระเจ;ารานปวัง ครองอาณาจ�กรศร0–

เกษ์ต่ร(แปร) ต่�อมา พ.ศ ๔๓๓. สิม�ยพระเจ;างาต่ะบา (พระเจ;าก�กก�ฎสิ0สิะ)

ครองนครศร0เกษ์ต่ร(เม!องแปร) พระพ�ทธศาสินาร� �งเร!องมาก ต่รงก�บสิม�ยพระเจ;าวั�ฎฎคามณ0 ครองลั�งกา จาร&กพระไต่รปKฎก ลังในใบลัาน พระเถึรท�1งห;าพระองค� ประกาศพระพ�ทธศาสินาอย.�นครศร0เกษ์ต่ร ประมาณ ๖ ปJ จ&งไปประกาศศาสินาท0,เม!องปBจจ�ยนคร หมดสิม�ยพระเจ;างาต่ะบา ก'เข;าสิ.ย�ค ศร0ทวัาราวัด0

เม�องศึร5ป@จ้จ้�ยนค์ร(พม�า)ย�คสิ�วัรรณภี.ม� (ฟู.น�น)

ประมาณ พระพ�ทธศ�กราช ๒๘๙ คร�1งน�1น เม!องศร0ปBจจ�ยนคร ย�งเปAนต่�าบลัเลั'ก เม!องเลั'ก ช!,อวั�า เม�องป�ณณค์�ม หร!อป�ค�า หร!อบ�ณกาม ม0เจ;าเม!องช!,อวั�า พระเจ;าจ�ยะ เปAนชนชาต่� ฉั�,น คะฉั�,น ต่�อมาประมาณ ๗๐๐ ปJ เม!องป�ณณคาม เปลั0,ยนมาเปAน เม�องศึร5ป@จ้จ้�ยนค์ร ต่�อมาเปลั0,ยนมาเปAน เม�องอร�ม�ททนป�ระ เม!,อพระเจ;าอน�ร�ทธ ครองราชสิมบ�ต่�ในปJ

52

พระพ�ทธศ�กราช ๑๕๖๑ เม!อง อร�ม�ททนป�ระ เปลั0,ยนช!,อมาเปAน เม�องพ�ก�ม แลัะสิถึาปนาเปAนอาณาจ�กรพ�กาม อาณาจ�กรพ�กาม ม0เม!องบร�วัารค!อ เม!องมะลัะยา เม!องต่ะเก�ง เม!องค�ง เม!องร�ม ฯลัฯ

อ�ณ�จ้�กรศึร5ป@จ้จ้�ยนค์ร(พ�ก�ม)

ย�คสิ�วัรรณภี.ม� พ.ศ. ๙๓๑ ๙๕๖ พระเจ;ากะยวังท�ร�ด ครองนคร–

พ�กาม(เม!องศร0ปBจจ�ยนคร)

เข;าสิ.�ย�ค ศร0ทวัาราวัด0 แลั;วั พ.ศ. ๙๕๖- พระเจ;าไสิยท�น ครองนครพ�กาม(เม!องศร0ปBจจ�ยนคร)

ฯลัฯเม�องอร�ม�ททนะ(พ�ก�ม)

พระพ�ทธศ�กราช ๑๐๖๑ พระเจ;าอน�ร�ทธ องค�แรก (คนลัะองค� ก�บพระเจ;าอน�ร�ทธ อโนรทาโสิ ) สิ�งราชท.ต่มา เม!องสิ�ธรรม ขอพระไต่รปKฏิก แลัะขอพระบรมธาต่�ของพระพ�ทธเจ;า จากพระเจ;าสิ�ร�ยะ เม!องสิ�ธรรม พระเจ;าสิ�ร�ยะ ไม�โปรดพระราชทานให; พระเจ;าอน�ร�ทธ ทรงพระพ�โรธ ยกกองท�พมา ต่0เม!องสิ�ธรรมได; พระเจ;าอน�ร�ทธ จ&งขนเอาพระไต่รปKฏิก แลัะพระบรมธาต่� ไปไวั;ท0,เม!องอร�ม�ททนะ

อ�ณ�จ้�กรพ�ก�มย�คสิ�วัรรณภี.ม�

พ.ศ. ๑๕๓๕ ครองราชย� พ.ศ. ๑๖๑๔ พระเจ;าอน�ร�ทธ องค�ท0,สิอง (พระเจ;าอโนรทาโสิ)เม!องอร�ม�ททนะยกกองท�พมาต่0เม!องศร0ทวัารวัด0(เม!องอ.�ทอง ) สิม�ยพระเจ;าอภี�น�นท� (มอ

53

ญ เร0ยกวั�าพระเจ;ามโนหาร� ชาวัเม!องพ�กามเร0ยก พระเจ;าอภี�น�นต่�วั�า พระเจ;ามน.หะ ) ต่0ได;เม!องศร0ทวัาราวัด0 ขนเอาพระพ�ทธร.ปท�าด;วัยศ�ลัาด�า ๒ องค� น�าไปไวั;เม!องพ�กาม พร;อมพระภี�กษ์�สิงฆ�ร. ;พระไต่รปKฏิกจากเม!องศร0ทวัาราวัด0กวั�า ๑๐๐๐ ร.ป ไปเม!องพ�กาม

พ.ศ. ๑๖๖๓ -พ.ศ. ๑๖๗๐ พระเจ;านรปต่� สิ�ทธ�สิ� ครองเม!องอร�ม�ททนะ

พ.ศ. ๑๗๖๒ พระเจ;าไชยสิ�งขะ เข;าย�คสิ�โขท�ย ประมาณปJพระพ�ทธศ�กราช ๒๙๑ พระราชสิปท�งเถึรเจ;า

(พระก�ต่ต่ระเถึร) สิ�งคณะของ พระเตำช�ตำะเถร ไปประกาศศาสินาท0, เม!องนามโคต่ร(แสินหวั0) เวัลัาน�1น เม!องนามโคต่ร(แสินหวั0)ย�งเปAนต่�าบลัเลั'กๆ เม!องเลั'กๆ ช!,อ เม�องน�มโค์ตำร (นาโม หร!อบ;านหม;อ) ต่�อมาประมาณ ๗๐๐ ปJ เม!องนามโคต่ร ได;เปลั0,ยนจาก เม�องแสืนหุว5 เปEนอ�ณ�จ้�กรแสืนหุว5 ม0ศ.นย�กลัางอย.�ท0, เม!องแสินหวั0(เม!องเช0ยงหน0เจ;าฟูLา) ม0เม!องบร�วัารค!อ เม!องหญ�,นเจ;าฟูLา เม!องก�องเจ;าฟูLา เม!องม�ต่รเจ;าฟูLา เม!องไมเจ;าฟูLา เม!องแหนเจ;าฟูLา เม!องสิ0โพธ�เจ;า เม!ององผ�อง เม!องบะงอ เม!องนาโม เม!องง;าวั เม!องหมกใหม� เม!องในเจ;าฟูLา เม!อง ญ�องห;วัยเจ;าฟูLา

-------------------------------ประว�ตำ� ก�รเผูยแพร( พระศึ�สืน�ของ พระภู2ร�ยะเถรเจ้��

พระภี.ร�ยเถึรเจ;า เปAนสิ�ทธ�วั�หาร�กของ พระโสิณเถึรเจ;า ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาก�บ พระโสืณเถรเจ้�� เด�นทางมาสิ�วัรรณภี.ม� เม!, อพ�ทธกาลัลั�วังแลั;วัได; ๒๗๔ ปJ กาลัต่�อมาพ�ทธกาลัลั�วังแลั;วัได; ๒๘๒ พระภู2ร�ยเถรเจ้�� พร;อมด;วัย พระ

54

โสิต่ถึ�ยะเถึร พระช�ต่ต่ะเถึร พระช�นโสิเถึร พระปาลัเถึร จาร�กออกเด�นทาง ไปต่�1งพระศาสินาท0,เม!องศร0เทพ (เพรชบ.รณ�) สิถึ�ต่วั�ดเทพช�ยภี.ม� เม!องศร0เทพ (เปAนชนชาต่�ลัะวั;า) ร�ชสิม�ยพระเจ;าสิ�งหราช

กาลัต่�อมา พระเจ;าสิ�งหราช สิถึาปนาพระภี.ร�ยะเถึรเจ;าเปAน พระร�ชสื�ม5ร�มมหุ�เถรเจ้�� เปAนใหญ�กวั�าสิงฆ�ท�1งปวังในเม!องศร0เทพ พระภี.ร�ยะเถึรเจ;า น�พพานท0,เม!องศร0เทพ เม!,อชนมาย�ได;ประมาณ ๙๐ พรรษ์า

ศึร5พระอร�ยสืงฆ!สื�บทอดพระกรรมฐ�นม�ชฌิ�ม� เม�องศึร5เทพ

๑. พระร�ชสื�ม5ร�มมหุ�เถรเจ้�� พระนามเด�ม พระก�ต่ต่ระเถึรเจ;า สิถึ�ต่วั�ดเทพช�ยภี.ม� เม!องศร0เทพ ร�ชสิม�ยพระเจ;าสิ�งหราช

หุม�ยเหุตำ� พระนาม พระร�ชสื�ม5ร�มมหุ�เถร“

เจ้�� ” สิถึาปนาคร�1งแรกท0, เม!องศร0สิ�วัรรณ(นครปฐม)ก�อน พระมหาเถึรเจ;า ท0,ได;ร�บการสิถึาปนาเปAนพระองค�แรกค!อ พระอ�ต่ระเถึรเจ;า คร�1งน�1นพระเจ;าศร0สิ�วัรรณวังศาท0, ๒ เม!องศร0สิ�วัรรณ(นครปฐม) ม0พระราชด�าร�ท0,จะสิถึาปนา พระโสืณเถรเจ้�� เปAนประธานสิงฆ�ประจ�าเม!องศร0สิ�วัรรณ(นครปฐม) แต่�พระโสิณเถึรเจ;า ออกเด�นทางจาร�กไปเผยแผ�ต่�1งพระศาสินาท0, เม!องสิ�วัรรณสิ�งข�(ทวัาราวัด0 หร!อ อ.�ทอง)ก�อน ภีายหลั�งพระเจ;าท;าวัอ.�ทองท0, ๑ เม!องสิ�วัรรณสิ�งข�(อ.�ทอง) ทรงทราบก�ต่ต่� ศ� พ ท� ถึ& งการ สิ ถึ าปนาปร ะธาน สิ ง ฆ� ใน เ ม! องศ ร0สิ�วัรรณ(นครปฐม) พระเจ;าท;าวัอ.�ทองท0, ๑จ&งได;สิถึาปนา พระโสิณเถึรเจ;า เปAน พระร�ชสื�ม5ร�มมหุ�เถรเจ้��“ ” ให;เปAน

55

ประธานสิงฆ�องค�แรก ประจ�า เม!องสิ�วัรรณสิ�งข�(ทวัาราวัด0 หร!อ อ.�ทอง) เม!,อพระโสิณเถึรเจ;า เข;าน�พพานแลั;วั พระเจ;าท;าวัอ.�ทองท0, ๒ จ&งได;อาราธนาน�มนต่� พระชาลัต่ะเถึรเจ;า(พระราชสิาม0รามมหาเถึรเจ;า) ไปเปAนประธานสิงฆ�ในเม!องสิ�วัรรณสิ�งข�(ทวัาราวัด0 หร!อ อ.�ทอง)สิ!บต่�อไป เม!,อพระชาลัต่ะเถึรเจ;า น�พพานแลั;วั พระเจ;ากะลั�งคะราชท0, ๑ (เปลั0,ยนราชวังศ�ใหม�)จ&งได;อาราธนา พระญาณเถึรเจ;า (พระราชสิาม0รามมหาเถึรเจ;า) เปAนประธานสิงฆ� สิ!บต่�อไปท0,เม!องสิ�วัรรณสิ�งข�(ทวัารวัด0หร!ออ.�ทอง)

พระเจ;าสิ�งหราช เม!องศร0เทพ(เพรชบ.รณ�ปBจจ�บ�น) ได;ทรงทราบก�ต่ต่�ศ�พท� ถึ&งการสิถึาปนาประม�ขสิงฆ� พระองค�จ&งได;สิถึาปนา พระภี.ร�ยะเถึรเจ;าเปAน พระร�ชสื�ม5ร�มมหุ�เถร“

เจ้��” เปAนใหญ�กวั�าสิงฆ�ท�1งปวัง ประจ�าเม!องศร0เทพ ควัามน01ทราบไปถึ&ง พระเจ;าปกสิะ เม!องสิะเท�ม(สิ�ธรรมวัด0) พระองค�จ&งได;สิถึาปนา พระก�ต่ต่ระเถึรเจ;า เปAน พระร�ชสืปท�งเถรกว�ด(พระราชสิปท�งเถึรเจ;า) เปAนใหญ�กวั�าสิงฆ�ท�1งปวัง ในเม!องสิะเท�ม(สิ�ธรรมวัด0) เม!องท�1งหลัายเหลั�าน01 ต่�างต่�ดต่�อค;าขาย ไปมา แลัะต่�ดต่�อทางการท.ต่ต่�อก�นเสิมอมาเน!องๆ ต่�างเปAนเม!องอ�สิระ พระมหาเถึรเจ;าท�1ง ๕ พระองค�เม!,อจะไปจากเม!องศร0สิ�วัรรณ(นครปฐม) ไปเผยแผ�ต่�1งพระศาสินาต่ามเม!องต่�างๆเหลั�าน01 ไปพร;อมด;วัยคณะพระสิงฆ�ปBญจวัรรค หร!อมากกวั�าน�1น เพราะอาจอาพาธ หร!อมรณะภีาพลังระหวั�างทาง พระภี�กษ์�ม0มาก เหต่�เพราะต่�1งพระศาสินาท0,เม!องศร0สิ�วัรรณ(นครปฐม)มานานหลัายปJ จ&งม0พระสิงฆ�สิาวักเปAน

56

บร�วัารมาก แลัะได;ต่�ดต่ามไปย�งเม!องต่�างๆ พร;อมท0,จะให;การอ�ปสิมบทก�ลับ�ต่รต่�อไป

---------------------------------------------ว�ดสืร��ง ย�ค์สื�วรรณภู2ม�

(ต่รงก�บสิม�ยฟู.น�น ก�าลั�งร�ง�เร!อง)

๑. ว�ดปฐมโพธ�ค์�ณ พระเจ;าศร0สิ�วัรรณวังศาท0, ๑ เม!องศร0สิ�วัรรณ (นครปฐม) ทรงสิร;างถึวัาย คณะพระโสิณเถึรเจ;า พระอ�ต่ระเถึรเจ;า แลัะคณะสิงฆ�อ0ก ๑๕ ร.ป ในสิม�ยสิ�วัรรณภี.ม� (ฟู.น�น) วั�ดปฐมโพธ�ค�ณปBจจ�บ�นค!อ วั�ดพระปฐมเจด0ย� จ�งหวั�ดนครปฐม

๒.ว�ดท��วอ2 (ทอง พระเจ;าท;าวัอ.�ทองท0, ๑ เม!องสิ�วัรรณสิ�งข�(เม!องทวัารวัด0 หร!อเม!องอ.�ทอง) ทรงสิร;างถึวัาย พระโสิณเถึรเจ;า ในสิม�ยสิ�วัรรณภี.ม�(ต่รงก�บย�คฟู.น�น ก�า ลั�งร� �งเร!อง)

๓.ว�ดธ�ตำ�ทอง พระเจ;าสิกปะ เม!องสิะเท�ม (สิ�ธรรมวัด0) ทรงสิร;างถึวัาย พระก�ต่ต่ระเถึรเจ;า ในสิม�ยสิ�วัรรณภี.ม� (ต่รงก�บย�คฟู.น�น ก�าลั�งร� �งเร!อง)

๔.ว�ดเทพช�ยภู2ม� พระเจ;าสิ�งหราช เม!องศร0เทพ(เพรชบ.รณ�) ทรงสิร;างถึวัาย พระภี.ร�ยะเถึรเจ;า สิม�ยสิ�วัรรณภี.ม� (ต่รงก�บย�คฟู.น�น ก�าลั�งร� �งเร!,อง)

๕.ว�ดศึร5สื�วรรณ พระเจ;าช�ยเชษ์ฐา เม!องสิ�วัรรณสิ�งข�(เม!องทวัารวัด0 หร!อ เม!องอ.�ทอง) ทรงสิร;างถึวัาย พระสิ�ทธาจารย�ญาณเถึร(ด;วัง) ปลัายสิม�ยสิ�วัรรณภี.ม� (ต่รงก�บฟู.น�น ก�าลั�งร� �งเร!อง)

---------------------------------

57

พระพ�ทธศึ�สืน� ย�ค์ศึร5ทว�รวด5(ศร0ทวัารวัต่0 ศวัรป�ณยะ บ�ญของพระราชา แห�งศร0ทวัารวัด0)

หุมดย�ค์สื�วรรณภู2ม� เข��สื2(ย�ค์ศึร5ทว�รวด5 เวัลัาน�1นอาณาจ�กรฟู.น�น ค�อยเสิ!,อมสิลัาย ถึอยอ�านาจลัง เม!องต่�างๆในแถึบน01 ต่�างรวัมต่�วัก�น เปAนอาณาจ�กร เปAนแวั�นแควั;นเร0ยกวั�า อ�ณ�จ้�กรศึร5ทว�รวด5

หลั�งจากพระเจ;าช�ยฟูLาราชา เม!องสิ�วัรรณสิ�งข� (อ.�ทอง)

ย�คสิ�วัรรณภี.ม� สิ�1นช0พต่�กสิ�ยลังแลั;วั พระเจ;าประโดง (มอญ)

เข;าย&ดเม!องสิ�วัรรณสิ�งข�ได; พระเจ;าประโดง ได;ครองเม!องสิ�วัรรณสิ�งข� (อ.�ทอง)แลั;วั

ได;เปลั0,ยนนามเม!องใหม�วั�า ทว�รบ�ร5 หมายถึ&ง เม!องท0,ม0ประต่.สิ0,ด;าน

พระเจ;าประโดง จ&งโปรดเกลั;าฯให;ข�คค. รอบเม!อง แลั;วัสิร;างก�าแพงเม!อง ก�อด;วัยอ�ฐ ม0ประต่.เปAนสิ0,ท�ศแลั;วั สิถึาปนาเม!องทวัารบ�ร0 ข&1นเปAนอาณาจ�กร ศร0ทวัารวัด0 ย�คศร0ทวัารวัด0 จ&งเร�,มต่�1งแต่�น�1นมา

ต่�อมาก'ม0บรรดา เม!องเลั'ก เม!องน;อยต่�างๆ ได;ขอเข;ามาอย.�ใต่;ร�มโพธ�สิมภีาร ของพระเจ;าประโดง เม!องทวัารวัด0 มากข&1น แลัะก�าลั�งไพร�พลั ก'มากข&1นไปเปAนลั�าด�บ

ศึ2นย!กลำ�งของอ�ณ�จ้�กรศึร5ทว�รวด5 อย.�ท0,เม!องทวัารบ�ร0 (อ.�ทอง) ค!อท0,เม!องสิ�วัรรณสิ�งข�เด�ม หร!อเม!องอ.�ทอง เก�าในปBจจ�บ�น

58

เม!องศร0ทวัารวัด0 ต่�1งอย.�บนฝ่B, งแม�น�1าจรเข;สิามพ�น ซึ่&,งปBจจ�บ�นอย.�ท0,อ�าเภีออ.�ทอง จ�งหวั�ดสิ�พรรณบ�ร0

ย�คอาณาจ�กร ศร0ทวัารวัด0 เร�,มต่�1งแต่�ประมาณปJพระพ�ทธศ�กราช ๔๖๗ - ๑๖๑๔ ปJ กร�งศร0ทวัารวัด0 เปAนราชธาน0 มายาวันาน รวัมระยะได;ประมาณ ๑๑๔๗ ปJเศษ์

พระเจ้��ประโดง ทรงเปAนปฐมกษ์�ต่ร�ย� ของอาณาจ�กรศร0ทวัารวัด0 ต่�อมาขยายพระราชอานาเขต่ มาจนถึ&งเม!องศร0สิ�วัรรณ (เม!องนครปฐม) ชนชาต่�สิ�วันใหญ�ของเม!องศร0ทวัารวัด0 เปAนชนชาต่�มอญ ใช;ภีาษ์า แลัะอ�กษ์รมอญโบราณ

เม!องบร�วัาร ช�1นในของแควั;นศร0ทวัารวัด0 ม0 เม!องต่�กกศ�ลัามหานคร(อย.�ไกลั;เม!องทวัารวัด0) เม!องต่�กการบ�ร0 เม!องสิ�นต่ะนาหะ เม!องอะเสิ เม!องโกสิ�มพ0 เม!องสิ�ธรรม(สิะเท�ม)

แลัะห�วัเม!องมอญเก�า ท�1งสิ�1น ต่กมาเปAนของแควั;นศร0ทวัารวัด0 ซึ่&,งเปAนชนชาต่�มอญด;วัยก�น

เม!องบร�วัารรอบนอก ค!อเม!องค.บ�วั ราชบ�ร0 ลั��มแม�น�1าแม�กลัอง ๑ เม!องพระประโทน ๑ เม!องนครไชยศร0 ๑ เม!องอ.�ต่ะเภีา ๑เม!องสิวัางค�บ�ร0 ๑ เม!องบ;านค.เม!อง (สิ�งห�บ�ร0) ๑เม!องจ�นทะเสิน ต่อนบนของลั��มแม�น�1าเจ;าพระยา ๑เม!องบน๑ เม!องเสินา๑(นครราชสิ0มา ) เม!องศร0มโหสิถึ ฝ่ากต่ะวั�นออก ของลั��มแม�น�1า เจ;าพระยา ๑เม!องดงลัะคร เม!องดงพระศร0มหาโพธ�S เม!องศร0วั�ต่สิะป�ระ( ปราจ0นบ�ร0) ๑ เม!องพระรถึ (ชลับ�ร0) เม!องศร0พโลั ๑(ชลับ�ร0) ๑เม!องฟูLาแดดสิ.งยาง(

กาฬสิ�นธ��) ๑ เม!องหนองแซึ่ง (สิระบ�ร0) ๑ เม!องศร0เทพ (เพชรบ.รณ� )ในลั��มแม�น�1าป>าสิ�ก ๑ เม!องสิวัางค�บ�ร0(ช�ยนาท)๑ เม!องนาเคนทร๑ เม!องยะร�ง ในคาบสิม�ทรภีาคใต่; ๑

59

ประมาณปJพระพ�ทธศ�กราช ๑๐๐๒ พระยากาฬวัรรณด�สิ เม!องต่�กกะศ�ลัามหานคร ลังไปสิร;างเม!องลัะโวั; บนลั��มแม�น�1าลัพบ�ร0

พระกาฬวัรรณด�สิ เปAนชนชาต่�มอญ แลัะคร�1งน�1นเม!องลัะโวั; ก'เปAนเม!องบร�วัารของ อาณาจ�กรศร0ทวัารวัด0

ประมาณปJพระพ�ทธศ�กราช ๑๒๐๕-๑๓๐๐ พระนางจามเทวั0 สิร;างเม!องห�ร�ภี�ญช�ย ชาวัเม!องห�ร�ภี�ญช�ย สิ�วันใหญ�เปAนชนชาต่�มอญ (เม!องลั�าพ.น) ม0เม!องเขลัางค�นคร(ลั�าปาง)

เม!องห�ร�ภี�ญช�ย เปAนเม!องบร�วัารทางเหน!อ ของอาณาจ�กรศร0ทวัารวัด0

ลำ��ด�บกษ�ตำร�ย!ผู2�ค์รองอ�ณ�จ้�กรศึร5ทว�รวด5พระนามพระมหากษ์�ต่ร�ย� เปAนสิ�าเน0ยงไท

๑.พระเจ;าประโดง ๔๖๗ ๔๙๔ – ๒๗ ปJ๒.พระเจ;าประด�ง ๔๙๔ ๕๑๗ – ๒๓ ปJ๓.พระเจ;าปรม�ต่ถึ� ๕๑๗ ๕๕๐ – ๓๓ ปJ๔.พระเจ;าเกต่�เกลั;า ๕๕๐ ๕๗๐ – ๒๐ ปJ๕.พระเจ;าช�ยฟูLา ๕๗๐ ๖๐๖ – ๓๖ ปJ๖.พระเจ;านพร�ต่น� ๖๐๖ - ๖๒๕ ๑๙ ปJ๗.พระเจ;าประสิ�ทธ�ช�ย ๖๒๕ ๖๕๐ – ๒๕ ปJ ร�ชสิม�ยพระเจ;านพร�ต่น แลัะพระเจ;าประสิ�ทธ�ช�ย ต่รง

ก�บสิม�ยพระเจ;าวัสิภีะ ครองกร�งลั�งกา ในร�ชกาลัน01 พระอ�ปต่�สิสิะเถึรเจ;า รจนา พระค�มภี0ร�วั�ม�ต่ต่�มรรด ปรารภีร;อยกรองพระกรรมฐานให;เปAนหมวัดหม.�

๘.พระเจ;าจ�ต่แสิง ๖๕๐ ๖๖๕ – ๑๕ ปJ๙.พระเจ;าฟูLาสิ�ง ๖๖๕ ๗๐๐ – ๓๕ ปJ

60

๑๐.พระเจ;าช�ยสิ�ทธ�S ๗๐๐ ๗๑๗ – ๑๗ ปJ๑๑.พระเจ;าเอกท�ต่ ๗๑๗ ๘๐๕ – ๓๒ ปJ๑๒.พระเจ;าเกต่�แก;วั ๘๐๕ ๘๓๓ – ๒๘ ปJ๑๓.พระเจ;าร� �งฟูLา ๘๓๓ ๘๔๕ – ๑๒ ปJ๑๔.พระเจ;าอ�นธรรม ๘๔๕ ๘๙๐– ๔๕ ปJ๑๕.พระเจ;าปรกเกต่� ๘๙๐ ๙๑๓ – ๒๓ ปJ๑๖.พระเจ;าร�ต่นวังศ� ๙๑๓ ๙๒๘ – ๑๕ ปJ๑๗.พระเจ;าปรม�นทร� ๙๒๘ ๙๓๕ – ๗ ปJ

เปลั0,ยนราชวังศ�ใหม�๑๘.พระเจ;าช�ยสิ�ทธ�S ๙๓๕ ๙๕๔ – ๑๙ ปJ๑๙.พระเจ;าจ�ต่ช�ย ๙๕๔ ๙๘๖ – ๓๒ ปJ ร�ชสิม�ยพระเจ;าจ�ต่ช�ย ครองศร0ทวัารวัด0 ต่รงก�บร�ช

สิม�ยพระเจ;ามหานาม ครองกร�งลั�งกา เวัลัาน�1นพระพ�ทธโฆสิะ แต่�งพระค�มภี0ร�วั�สิ�ธ�มรรค

๒๐.พระเจ;าช�ยฟูLา ๙๘๖ ๑๐๐๒ – ๑๖ ปJ๒๑.พระเจ;าก;องฟูLา ๑๐๐๒ ๑๐๒๔ – ๒๒ ปJ๒๒.พระเจ;าแสิงฟูLา ๑๐๒๔ ๑๐๖๐ – ๓๖ ปJ๒๓.พระเจ;าพงษ์�ฟูLา ๑๐๖๐ ๑๐๗๒ – ๑๒ ปJ๒๔.พระเจ;าประคองช�ย๑๐๗๒ ๑๑๐๑ – ๒๙ ปJ๒๕พระเจ;าประเด�มช�ย๑๑๐๑ ๑๑๒๘ – ๒๗ ปJ๒๖.พระเจ;าก�หลั�,น ๑๑๒๘ ๑๑๕๖ – ๒๘ ปJ๒๗.พระเจ;าช�นแสิง ๑๑๕๖ ๑๑๗๓ – ๑๗ ปJ๒๘พระเจ;าค�าฟูLา ๑๑๗๓ ๑๑๙๕ – ๒๒ ปJ๒๙พระเจ;าช�ยกานต่� ๑๑๙๕-๑๒๐๐ ๕ ปJ๓๐.พระเจ;าสิามช�ยฟูLา ๑๒๐๐ ๑๒๓๐ – ๓๐ ปJ

61

ในร�ชสิม�ยพระเจ;าสิามช�ยฟูLา คณะพระสิงฆ�ลั�งกาได;น�าพระค�มภี0ร�พระวั�สิ�ทธ�มรรคท0, พระพ�ทธโฆษจ้�รย! แหุ(งลำ�งก� รจ้น� ไวั;ในร�ชสิม�ยพระเจ;ามหานาม แลัะพระค�มภี0ร�อ!,นๆ มาท0,แควั;นศร0ทวัารวัด0 พระเจ;าสิามช�ยฟูLา ทรงเลั!,อมใสิใน พระค�มภี0ร�ท0,พระพ�ทธโฆษ์าจารย� รจนา จ&งทรงแต่�งต่�1ง มหาเถึรผ.;ทรงพระไต่รปKฎก ในเม!องศร0ทวัาราวัด0 ให;ด�ารงต่�าแหน�ง ในราชท�นนามท0, พระพ�ทธโฆษ�จ้�รย! สิถึ�ต่ ณ วั�ดแสินท;าวัโคต่ร

ต่�อมาพระเจ;าสิามช�ยฟูLา ได;ทรงน�าศ�ลัา ในสิถึานท0,ท0,เช!,อถึ!อก�นวั�า เคยเปAนท0,ประท�บน�,งของพระพ�ทธเจ;าเม!,อคร�1งประท�บเทศนาบนศ�ลัาน01 ซึ่&,งอย.�ฝ่ากหน&,งของแม�น�1า หลั�งเม!องศร0ทวัารวัด0(อโยธยา หร!ออ.�ทอง) พระเจ;าสิามช�ยฟูLาโปรดเกลั;าฯให;ประช�มช�างฝ่Jม!อเอก สิลั�กเปAนร.ป วังลั;อพระธรรมจ�กร ต่�1งอย.�บนเสิาห�น

ต่�อมาพระเจ;าสิามช�ยฟูLา ทรงน�า เอาศ�ลัาขาวั ศ�ลัาด�า ศ�ลัาเข0ยวั ศ�ลัาแก;วัขาวั ท0,เช!,อถึ!อก�นวั�า เปAนท0,ต่� 1งบาต่รของพระพ�ทธเจ;า ณ บ;านแม�ซึ่;องแม;วั ให;ช�างฝ่Jม!อเอก สิลั�กแท�งศ�ลัาท�1งสิ�1น เปAนร.ปพระพ�ทธปฎ�มา บางแสิดงปฐมเทศนา ๕ องค� ด�งน01

๑. สืลำ�กศึ�ลำ�ข�ว สิลั�กเปAนพ�ทธปฏิ�มา ปางปฐมเทศนาประท�บน�,งห;อยพระบาท พระห�ต่ถึ�ขวัายกข&1นท�าน�1วัพระห�ต่ถึ�กร0ดเปAนวังกลัม พระห�ต่ถึ�ซึ่;ายวัางบนพระเพลัา สิร;างไวั; ณ เม!องศร0ทวัารวัด0

๒ .สื ลำ� ก ศึ� ลำ � ด�� สื ลำ� ก เ ปE น พ ร ะ พ� ท ธ ป ฏิ� ม � ป า งปฐมเทศนาประท�บน�,งข�ดสิมาธ� พระห�ต่ถึ�ขวัายกเหน!อแนบพระ

62

อ�ระ พระห�ต่ถึ�ซึ่;ายประคองพระห�ต่ถึ�ขวัา พระพ�ทธปฏิ�มาน01ประด�ษ์ฐานไวั;ท0, เม!องศร0ทวัารวัด0(อโยธา หร!อ อ.�ทอง)

กาลัต่�อมาปลัายสิม�ยทวัารวัด0 พระเจ;าอน�ร�ทธมหาราช แห�งเม!องอร�ม�ทธนบ�ร0 อาณาจ�กรพ�กาม ต่0ได;เม!องศร0ทวัารวัด0แลั;วั จ&งอาราธนา พระศ�ลัาขาวัปางปฐมเทศนาน�,งห;อยพระบาท แลัะพระศ�ลัาด�า ปางปฐมเทศนา น�,งข�ดสิมาธ� ไปไวั;ท0เม!องอร�ม�ทธนบ�ร0 เม!,อประมาณปJพระพ�ทธศ�กราช ลั�วังแลั;วัได; ๑๕๖๖ พรรษ์า

๓.สืลำ�กศึ�ลำ�เข5ยว แท�งใหญ� แบ�งสิลั�กได;สิามองค� สิลั�กเปAนพระพ� ทร.ปปฏิ�มา ปางปฐมเทศนาน�,งห;อยพระบาท พระห�ต่ถึ�ขวัายกข&1นท�าน�1วัพระห�ต่ถึ�กร0ดเปAนวังกลัม พระห�ต่ถึ�ซึ่;ายวัางลังบนพระเพลัา สิลั�กได;สิามองค�, องค�หน&,งอาราธนาไปประด�ษ์ฐานไวั;ท0, เม�องลำะโว� องค�หน&, ง อาราธนาไปประด�ษ์ฐานไวั;ท0,เม�องสื�ธรรม(สิะเท�ม) องค�หน&,ง อาราธนาไปประด�ษ์ฐานไวั;ท0,เม�องตำ�กศึ�ลำ�มหุ�นค์ร องค�หน&,ง

กาลัต่�อมาพระเจ;าเม!องสิ�ธรรม ทรงน�าพระพ�ทธศ�ลัาเข0ยวั ไปไวั;ท0,เม!องต่�กการบ�ร0 ซึ่�อนไวั;ในพระพ�ทธร.ปองค�ใหญ� แลั;วัก�ออ�ฐโบกป.นท�บบ�งองค�พระไวั;

สิ�วันพระพ�ทธศ�ลัาเข0ยวัท0,ประด�ษ์ฐานอย.� เม�องตำ�กกะศึ�ลำ�มหุ�นค์ร ต่�อมาภีายหลั�งเจ;าเม!องต่�กกะศ�ลัามหานคร น�าไปถึวัายพระเจ;าอน�ร�ทธมหาราช หร!อพระเจ;าม�งนรทาโสิ แห�งเม!องอร�ม�ทธนบ�ร0เม!, อประมาณปJพระพ�ทธศ�กราชลั�วังแลั;วัได; ๑๖๐๐ ปJเศษ์

ต่�อมาพระเจ;าอน�ร�ทธมหาราช ทรงใช;ให;มหาอ�ามาต่ย� น�าเอาพระพ�ทธศ�ลัาเข0ยวัไปมอบให; นางปท�มเทวั0 แห�งเม!องห�ร�

63

ภี�ญช�ย พระนางปท�มเทวั0โปรดเกลั;าฯให;น�าพระพ�ทธศ�ลัาเข0ยวัไปไวั;ท0, เม!องเขลัางค�นคร(ลั�าปาง)

ต่�อมาถึ&งสิม�ยกร�งศร0อย�ธยา สิมเด'จพระนารายณ�มหาราช ต่0เม!องลั�าปางได; พระองค�จ&งได;อาราธนาพระพ�ทธศ�ลัาเข0ยวัปางปฐมเทศนาน�,งห;อยพระบาท มาประด�ษ์ฐานไวั;ท0, กร�งศร0อย�ธยา(ไม�ทราบวั�าอย.�ท0,ไหน บางแห�งวั�าไวั;วั�ดหน;าพระเมร�)

๔. สืลำ�กศึ�ลำ�แก�วข�วหุ�นใสื เปAนพระพ�ทธร.ปปางสิมาธ� เร0ยกวั�า พระพ�ทธเสืตำ�งค์มณ5 พระเจ;าสิามช�ยฟูLา โปรดพระราชทานพระแก;วัขาวั พระพ�ทธเสิต่�งคมณ0 มาประด�ษ์ฐานไวั;ท0,เม!องลัะโวั;

ต่�อมาเม!,อพระนางจามเทวั0 ออกจากเม!องลัะโวั; ไปครองเม!องห�ร�ภี�ญช�ย พระน�งจ้�มเทว5 ทรงอาราธนา พระพ�ทธศึ�ลำ�เข5ยว แลำะพระเสืตำ�งค์มณ5 ไปประด�ษ์ฐานท0, เม!องห�ร�ภี�ญช�ยด;วัย ๐สิ�1นพระเจ;าสิามช�ยฟูLา เปลั0,ยนราชวังศ�ใหม� เปAนพระราชวังศ�

ภี�ทรราช๐๓๑.พระเจ้��ภู�ทรร�ช ๑๒๓๐ ๑๒๔๘ – ๑๘ ปJ๓๒.พระเจ้��เชวงช�ย ๑๒๔๘ ๑๒๗๒ – ๒๔ ปJ๓๓.พระเจ้��สื�ทธ�ช�ย ๑๒๗๒ ๑๒๘๔– ๑๒ ปJ๓๔.พระเจ้��ช�ยเกม ๑๒๘๔-๑๒๙๙ ๑๕ ปJ๓๕.พระเจ้��เฉลำ�มช�ยฟL� ๑๒๙๙ ๑๓๓๔ – ๓๕ ปJ๓๖.พระเจ้��ปร�สื�ททอง ๑๓๓๔ -๑๓๗๙ ๔๕ ปJ๓๗.พระเจ้��ประก�ตำช�ย ๑๓๗๙ ๑๔๐๒ – ๒๓ ปJ๓๘.พระเจ้��ร�ตำนช�ย ๑๔๐๒ ๑๔๒๗ – ๒๕ ปJ

64

๓๙.พระเจ้��แสืงฟL� ๑๔๒๗ ๑๔๔๐ – ๑๓ ปJ๔๐.พระเจ้��ช�ยบด�นทร! ๑๔๔๐ ๑๔๖๖ – ๒๖ ปJ๔๑.พระเจ้��ช�ยสื�มฟL� ๑๔๖๖ ๑๔๗๙ – ๑๓ ปJ๔๒.พระเจ้��ก�รน�นท! ๑๔๗๙ ๑๕๐๔ – ๒๕ ปJ๔๓.พระเจ้��ปองฟL� ๑๕๐๔ ๑๕๓๒ – ๒๘ ปJ๔๔.พระเจ้��ช�ยเชตำ� ๑๕๓๒-๑๕๘๒ ๕๐ ปJ ปJพระพ�ทธศ�กราช ๑๕๑๗ พระเจ;าก!อนา(คนลัะองค�

ก�บพญาก!อนา แห�งลั;านนา) แห�งเม!องศร0สิ�ชชนาลั�ย ยกพลัมาสิร;างเม!องใหม�ท0, ช�มชนหาดสิ.ง สิร;างเม!องสิ�โขท�ยข&1นมา ต่�อมาประมาณปJพระพ�ทธศ�กราช ๑๗๖๒ พ�อข�นศร0อ�นทราท�ต่ย� สิถึาปนาเปAนอาณาจ�กรกร�งสิ�โขท�ย พระเจ้��ก�อน� เม!องสิ�โขท�ยพระองค�น01 เปAนคนลัะองค�ก�บ พญ�ก�อน� กษ์�ต่ร�ย�ลั�าด�บท0, ๖ แห�งอาณาจ�กรลั;านนา

๔๕.พระเจ้��อภู�น�นท! ๑๕๘๒ ๑๖๑๔ – ๓๒ ปJ ร�ชสิม�ยของพระเจ;าอภี�น�นท�น01 มอญเร0ยกวั�า พระเจ;า

มโนหาร� พ�กามเร0ยกวั�า มน.หะ เปAนพระเจ;าแผ�นด�นองค�สิ�ดท;ายของ อาณาจ�กร ศร0ทวัารวัด0

ประมาณปJพระพ�ทธศ�กราช ๑๖๐๗ พระเจ;าสิ�ร�ยวัรม�นท0, ๒ ยกกองท�พมาต่0เม!องลัะไวั;ได; แลัะสิ�งพระราชโอรสิมาปกครอง ด.แลั

เม!องลัะโวั; เปAนเม!องมหาอ�ปราช ของขอมๆ มาต่0เม!องลัะโวั;คร�1งน�1นต่รงก�บร�ชสิม�ย พระเจ;ากรช�ย (เช!,อกษ์�ต่ร�ย�ศร0วั�ช�ย) ครองเม!องลัะโวั;

ประมาณปJพระพ�ทธศ�กราช ๑๖๑๔ พระเจ;าอโนรทาโสิ (ชาวัมอญ แลัะชาวัไทย เร0ยกวั�าพระเจ;าอน�ร�ทธ) เม!องพ�กาม

65

ม0พระราชสิารมาขอพ�ทธร.ปศ�ลัาด�า ๑ องค� เพ!,อไปไวั;สิ�กการบ.ชา ท0,เม!องพ�กาม พระเจ;าอภี�น�นท�(มโนหาร�) ม�อาจถึวัายให;ได; ด;วัยควัามเคารพน�บถึ!อในพระพ�ทธปฏิ�มาน�1นย�,งน�ก

กลั�าวัวั�า พระเจ;าอภี�น�นท� เปAนพระราชาผ.;ทรงธรรม ม0ศ0ลัเปAนต่บะ พระเจ;าอโนรทาโสิ (พระเจ;าอน�ร�ทธมหาราช) จ&งทรงพระพ�โรธ ยกกองท�พมาต่0เม!องศร0ทวัารวัด0 (หน�งสิ!อช�นกาลัมาลั�น0 เร0ยกเม!องอโยธยา,อ.�ทอง) ยกท�พเร!อเข;ามาเม!องศร0ทวัารวัด0หลัายคร�1งหลัายหน ก'ไม�อาจเข;าถึ&งชานเม!องศร0ทวัารวัด0ได; ท� 1งน01เปAนด;วัยต่บะเดชะแห�งการร�กษ์าศ0ลั ของพระเจ;าอภี�น�นท�น�1นเอง

ต่�อมาพระเจ;าอน�ร�ทธ ได;ทรงต่ร�สิถึามท�านป�โรห�ต่าจารย� วั�าเหต่�ใดจ&งเข;าไม�ถึ&ง ชานเม!องศร0ทวัารวัด0 ได;สิ�กคร�1ง ท�านป�โรห�ต่าจารย� ต่รวัจด.แลั;วัก'ถึวัายพระพรวั�า เหต่�ท�1งน01เพราะเปAนด;วัยต่บะเดชะ แห�งการร�กษ์าศ0ลั ของพระเจ;าอภี�น�นท� ด;วัยอ�านาจแห�งศ0ลั จ&งบ�งหนทางไปเม!องศร0ทวัารวัด0 ด;วัยเทวัดาแสิร;งบ�นดาลัให;หลังทาง

พระเจ;าอน�ร�ทธ ทรงสิด�บด�งน�1น จ&งสิ�งพระราชธ�ดาของต่นไปถึวัายพระเจ;าอภี�น�นท�(มโนหาร�) เพ!,อท�าลัายต่บะแห�งศ0ลั ของพระเจ;าอภี�น�นท� กาลัต่�อมาพระราชธ�ดาสิามารถึท�าลัายต่บะศ0ลั ของพระเจ;าอภี�น�นท�ได;แลั;วั

พระนางได;สิ�งราชบ�ร�ษ์ไปรายงานให;พระราชบ�ดาทรงทราบ พระเจ;าอน�ร�ทธ แห�งอาณาจ�กรพ�กามทรงทราบด�งน�1นแลั;วั ก'ทรงยกท�พหลัวังมาต่0เม!องศร0ทวัารวัด0(อ.�ทอง ได;โดยง�าย

66

คร�1นย&ดเม!องศร0ทวัารวัด0 ได;แลั;วั ได;ขนเอาพระพ�ทธศ�ลัาด�า ๑ องค� พระพ�ทธศ�ลัาขาวั ๑ องค� รวัม ๒ องค� พร;อมพระค�มภี0ร�พระ ไต่รปKฏิก (อ�กษ์รมอญ บาลั0) แลัะพระบรมสิาร0ร�กธาต่� ท0,พระเจ;าอภี�น�นท� เก'บบ.ชาไวั;ในผอบแก;วัศ�ลัา ต่ามราชประเพณ0แต่�โบราณมา ของเม!องศร0ทวัารวัด0 (เม!องอ.�ทอง ) ขนของท�1งหมดใสิ�หลั�งช;างมา ๓๓ เช!อก น�ามานครพ�กาม แลัะได;อาราธนาพระสิงฆ� ทรงพระไต่รปKฏิก แลัะพระวั�ปBสิสินากรรมฐานม�ชฌิ�มา มาจากเม!องศร0ทวัารวัด0 (เม!องอ.�ทอง ) อ0กท�1งย�งได;กวัาดต่;อนผ.;คน พลัเม!องมาไวั;ท0,เม!องพ�กาม เหลั!อไวั;ท0,เม!องศร0ทวัารวัด0 เพ0ยงเลั'กน;อย พลัเม!องท0,เหลั!อก'หน0ไปอย.�เม!องลัะโวั;บ;าง หน0ไปอย.�เม!องห�ร�ภี�ญช�ยบ;าง จนเม!องศร0ทวัารวัด0 กลัายเปAนเม!องร;าง ไปในท0,สิ�ด

ต่�อมาด�นแดนแห�งน01 ก'เปAนท0,อาศ�ยของบ�คคลัชนชาต่�อ!,น แลัะเปลั0,ยนนามเปAน เม�องอ2 (ทอง ในกาลัต่�อมา แลัะชนชาต่�มอญโบราณ ก'หมดไปจากถึ�,นฐาน ด�นแดนแถึบน01 แควั;นศร0ทวัารวัด0จ&งสิ�1นสิ�ดลังแต่�คร�1งน�1นมา

ปJพระพ�ทธศ�กราช ๑๖๔๓ ทางเม!องสิ�โขท�ย หลั�งสิ�1นร�ชสิม�ยพระเจ;าประก�นต่�ราชแลั;วั พระเจ;าสิ�ร�ยวัรม�นท0, ๒ ยกกองท�พมาย&ดเม!องสิ�โขท�ยได;

พระเจ;าสิ�ร�ยวัรม�นท0,๒ ทรงแต่�งต่�1งพระเจ;าปท�มวังศ� เจ;านายในพระราชวังศ�สิ�ร�ยวัรม�น มาครองเม!องสิ�โขท�ยๆ ก'เปAนเม!องพระยามหานคร ของขอมต่�1งแต่�น�1นมา

-----------------------------ว�ดท5)สืร��ง ในย�ค์ ว�ดแสืนท��วโค์ตำร วั�ดศร0สิ�วัรรณ วั�ด

พญาราม วั�ดสิ�วัรรณาราม

67

.พระค์�มภู5ร!พระไตำรปJฏิก ย�คศร0ทวัารวัด0 น�ามาจากลั�งกา อ�กษ์รสิ�งหลั-บาลั0 ต่�อมาปร�วั�ฏิมาเปAนอ�กษ์ร มอญโบราณ-

บาลั0 ก�อนน�1นจ�ามาด;วัยม�ขปาฐ ก�อนม0ต่�วัอ�กษ์ร พระค์�มภู5ร!ม2ลำก�จ้จ้�ยน! ผ.;รจนา พระมหาก�จจายน�

เถึรเจ;า ภีาษ์บาลั0 ต่�อมาปร�วั�ฎ เปAนภีาษ์า แลัะ อ�กษ์รมอญ พระค์�มภู5ร!พระว�สื�ทธ�มรรค์ ผ.;รจนา พระพ�ทธโฆษ์า

จารย� ภีาษ์าบาลั0 เข;ามาปลัายสิม�ยทวัารวัด0 ประมาณ พระพ�ทธศ�กราช ๑๓๐๐

ต่�อมาม0การสิถึาปนา พระเถึรผ.;ทรงพระไต่รปKฏิก ในราชท�นนามท0, พระพ�ทธโฆษ�จ้�รย! เปAนคร�1งแรกใน ย�คศร0ทวัารวัด0น01

พระค�มภี0ร�อ!, นๆ ท0,มาพร;อมก�บ พระค�มภี0ร�พระวั�สิ�ทธ�มรรคค!อ พระอรรถึกถึาจต่�ราคะ พระอรรถึกถึาฎ0กาพระอภี�ธรรมวัดาร พระอภี�ธรรมสิ�งคหะ พระสิ�ม�งคลัวั�ลัาสิ�น0 พระปBญจสิ.ทน0 พระสิาร�ต่ถึปกาสิ�น0 พระมโณรสิป.รณ0 พระสิ�โนรสิปกาสิ�น0 พระอรรถึกถึาฎ0กาวั�น�ย พระธรรมบท พระธรรมมหากถึา พระมธ�ร�ต่ถึป.รณวั�ลัาสิ�น0 พระธรรมชาดก พระช�นาลั�งการ พระสิาร�ต่ถึท0ปน0 พระพ�ทธวังศ� พระสิารสิ�งคหะ พระม�ลั�นทปBญหา พระปาเลัยกะ พระมหาน�ทาน พระอนาคต่วังศ� พระจร�ยาปKฏิก พระโลักบ�ญญ�ต่� พระมหาก�ลัป พระอร�ณวั�ต่ต่� พระสิม�นต่ปาสิาท�กา พระจ�กษ์ณาภี�ธรรม พระอน�ฎ0กาห�งธรรม พระสิาร�ร�กวั�น�จฉั�ย พระโลัก�ปปBต่ต่� เปAนต่;น

พระกรรมฐานท0,ศ&กษ์าก�น ในย�คศร0ทวัาราวัด0 ค!อ พระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ สิ!บทอดมาจาก วั�ดศร0สิ�วัรรณ เม!องสิ�วัรรณสิ�งข� ย�คสิ�วัรรณภี.ม� คร�1งโน;น

68

พระค์�มภู5ร!เทศึข-7นธรรม หร!อค�มภี0ร�ปร�ยาย ข&1นพระกรรมฐาน ม0ข&1นคร�1งแรกในย�คศร0ทวัารวัด0 บรรยายเพ!,อป.พ!1นฐาน ท�าควัามเข;าใจ สิ�าหร�บผ.;แรกเร0ยนพระกรรมฐานใหม�ๆ ค�มภี0ร�น01 จารด;วัยอ�กษ์รมอญโบราณ รจนาโดย พระสิ�ทธาบ.รพาเถึร (ทอง) พระผ.;ช�วัย ของ พระสิ�ทธาจารย�ญาณเถึร (ด;วัง)

พระอร�ยะสืงฆ!ผู2�สื�บทอดพระกรรมฐ�นม�ชฌิ�ม� แบบลำ��ด�บ

ย�ค์ศึร5ทว�รวด5๑. พระญ�ณสื�วรรณมหุ�เถรเจ้�� ม0พระนามเด�มวั�า

ใจ้ สิถึ�ต่วั�ดศร0สิ�วัรรณ เม!องศร0ทวัารวัด0 (อ.�ทอง)

ในร�ชสิม�ยพระเจ;าประโดง พระญ�ณสื�วรรณมหุ�เถรเจ้��(ใจ้) ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ สิ!บต่�อมาจากพระญาณสิ�ทธาจารย�เถึรเจ;า(ด;วัง) แลัะพระสิ�ทธาบ.รพาเถึร(ทอง) แลัะท�านร�บการสิ!บทอดพระค�มภี0ร�เทศข&1นธรรม (ข&1นพระกรรมฐาน) จ้�ก พระสื�ทธ�บ2รพ�เถร(ทอง)

พระเจ้��ประโดง สิถึาปนาพระมหาเถึรเจ;า (ใจ) เปAน พระญ�ณสื�วรรณมหุ�เถรเจ้�� เปEนประธ�นสืงฆ! เม�องศึร5ทว�ร�วด5,

พระเจ;าประโดง ต่�1งพระเถึรผ.;ช�วัย ไวั;ช�วัยงาน พระญาณสิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า ๔ พระองค� ค!อ

๑.พระธรรมปKฎกมหาเถึร ๑ ท�าหน;าท0,ด.แลัค�าสิอน แลัะบอกพระไต่รปKฏิก

69

๒.พระธรรมวั�น�ยมหาเถึร ๑ ท�าหน;าท0,ควับค�มด.แลัควัามถึ.กต่;องของ พระธรรมวั�น�ย แลัะด.แลัควัามประพฤต่�

ของพระสิงฆ� ๓.พระธรรมพ�ธ0มหาเถึร ๑ ท�าหน;าท0,ควับค�มด.

พ�ธ0การสิงฆ� ไม�ให;นอกลั.� นอกทาง

๔.พระธรรมรจนามหาเถึร ๑ ท�าหน;าท0,ร �บค�าสิ� ,ง (เลัขา)

พระเจ้��ประโดง เคยผนวัชในพระพ�ทธศาสินา ท0,วั�ดศร0สิ�วัรรณ เม!องสิ�วัรรณสิ�งข�(อ.�ทอง) ม0 พระญ�ณสื�วรรณมหุ�เถรเจ้�� (ใจ) เปAนพระราชอ�ปBชธยาจารย�

เม!,อพระเจ;าประโดงข&1น ครองราชสิมบ�ต่� ในเม!องศร0ทวัารวัด0แลั;วั จ&งสิถึาปนา พระมหุ�เถรเจ้�� (ใจ) ข&1นเปAน พระญ�ณสื�วรรณมหุ�เถรเจ้�� เปAนประธานสิงฆ�ท�1งปวัง ในเม!องศร0ทวัารวัด0

๒.พระญ�ณว�ม�ตำตำ�สื�วรรณ มหุ�เถรเจ้�� ม0 พ ร ะ น า มเด�มวั�า ไข สิถึ�ต่วั�ดศร0สิ�วัรรณ เม!องศร0ทวัารวัด0 สิม�ยพระเจ;าประด�ง พระญาณวั�ม�ต่ต่�สิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า (ไข) ทรงศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาก�บ พระญาณสิ�ทธาจารย�เถึรเจ;า(ด;วัง) แลัะพระสิ�ทธาบ.รพาเถึร(ทอง) เปAนศ�ษ์ย�อาจารย�เด0ยวัก�นก�บ พระญาณสิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า (ใจ) แลัะท�านย�งสิ!บทอดพระค�มภี0ร�เทศข&1นธรรม จากพระญาณสิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(ใจ) ด;วัย

70

พระญาณวั�ม�ต่ต่�สิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(ไข) พระองค�ท�านเคยไปบ�าเพ'ญสิมณะธรรม ในป>านอกก�าแพงเม!องศร0ทวัารวัด0 อ�นเคยเปAนท0,ต่� 1ง วั�ดท;าวัอ.�ทอง ซึ่&,งบ�ดน01เปAนป>ารกร;าง เง0ยบสิงบ พระญาณวั�ม�ต่ต่�สิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(ไข) พระองค�ท�านได;พบ ไม;เท;าเบ�กไพร ไผ�ยอดต่าลั ของพระอ�บาลั0 แห�งลั�งกา ซึ่&,งได;มอบให;ไวั;แก� พระราชสิาม0รามมหาเถึรเจ;า(เพชร) แห�งวั�ดท;าวัอ.�ทอง ในคร�1งกระน�1น

๓. พระญ�ณว�ม�ตำตำ�สื�วรรณ มหุ�เถรเจ้�� ม0 พ ร ะ น า มเด�มวั�า แสืง สิ ถึ� ต่ วั�ด ศ ร0สิ� วั ร ร ณ เ ม! อ ง ศ ร0ท วั า ร วั ด0 (อ.�ทอง) ในร�ชสิม�ยพระเจ้��ปรม�ตำถ! พระญาณวั�ม�ต่ต่�สิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า (แสิง) ทรงศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาก�บ พระญาณวั�ม�ต่ต่�สิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(ไข) แลัะร�บสิ!บทอด พระค�มภี0ร�เทศข&1นธรรม จากพระญาณวั�ม�ต่ต่�สิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(ไข)

๔.พระญ�ณว�ม�ตำตำ�สื�วรรณมหุ�เถรเจ้�� ม0 พ ร ะ น า มเด�มวั�า ช�ย สิถึ�ต่วั�ดศร0สิ�วัรรณ เม!องศร0ทวัารวัด0 สิม�ย พระเจ้��ปรม�ตำถ! พระญาณวั�ม�ต่ต่�สิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า (ช�ย)

ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาก�บ พระญาณวั�ม�ต่ต่�สิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(ไข) สิ!บทอดพระค�มภี0ร�เทศข&1นธรรม จากพระญาณวั�ม�ต่ต่�สิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า (แสิง)

๕.พระญ�ณว�ม�ตำตำ�สื�วรรณมหุ�เถรเจ้�� ม0 พ ร ะ น า มเด�มวั�า โตำ สิถึ�ต่วั�ดศร0สิ�วัรรณ เม!องศร0ทวัารวัด0 สิม�ยพระเจ้��เกตำ�เกลำ�� พระญาณวั�ม�ต่ต่�สิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(โต่)

ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาก�บ พระญาณวั�ม�ต่ต่�สิ�วัรรณมหา

71

เถึรเจ;า(แสิง) สิ!บทอดพระค�มภี0ร�เทศข&1นธรรม จากพระญาณวั�ม�ต่ต่�สิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(ช�ย)

๖.พระญ�ณว�ม�ตำตำ�สื�วรรณมหุ�เถรเจ้�� ม0 พ ร ะ น า มเด�มวั�า จ้ร�ง สิ ถึ� ต่ วั�ด ศ ร0สิ� วั ร ร ณ เ ม! อ ง ศ ร0ท วั า ร วั ด0 พระเจ้��เกตำ�เกลำ�� พระญาณวั�ม�ต่ต่�สิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(จร�ง) ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาก�บ พระญาณวั�ม�ต่ต่�สิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(แสิง) สิ!บทอดพระค�มภี0ร�เทศข&1นธรรม จากพระญาณวั�ม�ต่ต่�สิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(โต่)

๗.พระญ�ณว�ม�ตำตำ�สื�วรรณมหุ�เถรเจ้�� ม0 พ ร ะ น า มเด�มวั�า พ(วง สิถึ�ต่วั�ดศร0สิ�วัรรณ เม!องศร0ทวัารวัด0 สิม�ยพระเจ้��ช�ยฟL� พระญาณวั�ม�ต่ต่�สิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(พ�วัง)

ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาก�บ พระญาณวั�ม�ต่ต่�สิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(ช�ย) สิ!บทอดพระค�มภี0ร�เทศข&1นธรรม จากพระญาณวั�ม�ต่ต่�สิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(จร�ง)

๘.พระญ�ณว�ม�ตำตำ�สื�วรรณมหุ�เถรเจ้�� ม0 พ ร ะ น า มเด�มวั�า เกตำ� สิถึ�ต่วั�ดศร0สิ�วัรรณ เม!องศร0ทวัารวัด0(อ.�ทอง)

ในร�ชสิม�ยพระเจ้��นพร�ตำน! พระญาณวั�ม�ต่ต่�สิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(เกต่�) พระศ&กษ์าพระกรรมฐานก�บ พระญาณวั�ม�ต่ต่�สิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(พ�วัง) สิ!บทอดพระค�มภี0ร�เทศข&1นธรรม จากพระญาณวั�ม�ต่ต่�สิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(พ�วัง)

๙.พระญ�ณร�ตำนสื�วรรณมหุ�เถรเจ้�� ม0 พ ร ะ น า มเด�มวั�าสื�น สิถึ�ต่วั�ดศร0สิ�วัรรณ เม!องศร0ทวัารวัด0 สิม�ยพระเจ้��ประสื�ทธ�Aช�ย พระญาณร�ต่นสิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(สิาน) ศ&กษ์าพระกรรมฐาน ม�ชฌิ�มาก�บ พระญาณวั�ม�ต่ต่

72

สิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(เกต่�) สิ!บทอดพระค�มภี0ร�เทศข&1นธรรม จาก พระญาณวั�ม�ต่ต่�สิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(เกต่�)

๑๐.พระญ�ณร�ตำนสื�วรรณมหุ�เถรเจ้�� ม0 พ ร ะ น า มเด�มวั�า ตำ� บรรพชามาต่�1งแต่�สิามเณร สิถึ�ต่วั�ดศร0สิ�วัรรณ เม!องศร0ทวัารวัด0 สิม�ยพระเจ้��จ้�ตำแสืง พระญาณร�ต่นสิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(ต่า) ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาก�บ พระธรรมปKฏิกมหาเถึร(ชา) สิ!บทอดพระค�มภี0ร�เทศข&1นธรรม จากพระญาณวั�ม�ต่ต่�สิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(สิาน)

๑๑.พระญ�ณร�ตำนสื�วรรณมหุ�เถรเจ้�� ม0 พ ร ะ น า มเด�มวั�า ป�น บรรพชามาต่�1งแต่�เปAนสิามเณร สิถึ�ต่วั�ดศร0สิ�วัรรณ เม!องศร0ทวัารวัด0 สิม�ยพระเจ้��ฟL�สื(ง พระญาณร�ต่นสิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(ปาน) ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาก�บ พระญาณวั�ม�ต่ต่�สิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(ช�ย) สิ!บทอดพระค�มภี0ร�เทศข&1นธรรม จากพระญาณวั�ม�ต่ต่�สิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(ต่า)

๑๒.พระญ�ณร�ตำนสื�วรรณมหุ�เถรเจ้�� ม0 พ ร ะ น า มเด�มวั�า ด�� บรรพชามาต่�1งแต่�เปAนสิามเณร สิถึ�ต่วั�ดศร0สิ�วัรรณ เม!องศร0ทวัารวัด0 สิม�ยพระเจ้��ฟL�สื(ง พระญาณ ร�ต่นสิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(ด�า) ศ&กษ์าสิ�งพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาก�บ พระญาณวั�ม�ต่ต่�สิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(แสิง) สิ!บทอดพระค�มภี0ร�เทศข&1นธรรม จาก พระญาณวั�ม�ต่ต่�สิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า (ปาน)

๑๓.พระญ�ณร�ตำนวงศึ!มหุ�เถรเจ้�� ม0 พ ร ะ น า มเด�มวั�า ก(อ สืถ�ตำว�ดแสืนท��วโค์ตำร เม!องทวัารวัด0 สิม�ยพระเจ้��ช�ยสื�ทธ�A พระญาณร�ต่นวังศ�มหาเถึรเจ;า(กอ)

ศ&กษ์าพระกรรมฐาน แบบม�ชฌิ�มาก�บ พระญาณร�ต่นสิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(ด�า )

73

ว�ดแสืนท��วโค์ตำร ข�นนางเม!องสิ�วัรรณสิ�งข� นามวั�า แสินท;าวัโคต่ร เปAนผ.;สิร;าง กาลัต่�อมาพระเจ้��ช�ยสื�ทธ�A สิถึาปนาวั�ดแสินท;าวัโคต่ร ให;วั�ฒนาถึาวัรด0ข&1นกวั�าแต่�ก�อน ยกเปAนวั�ดในราชวังศ� ต่�อมาได; อาราธนาพระญาณร�ต่นวังศ�มหาเถึรเจ;า(ก�อ) มาสิถึ�ต่วั�ดแสินท;าวัโคต่ร ท0,สิถึาปนาข&1นใหม�น01

๑๔.พระญ�ณร�ตำนวงศึ!มหุ�เถรเจ้�� ม0 พ ร ะ น า มเด�มวั�า (เพ5ยร) สิถึ�ต่วั�ดแสินท;าวัโคต่ร เม!องศร0ทวัารวัด0 สิม�ยพระเจ้��เอกท�ตำ พระญาณร�ต่นวังศ�มหาเถึรเจ;า (เพ0ยร) ศ&กษ์าพระกรรมฐาน แบบม�ชฌิ�มาก�บ พระญาณร�ต่นวังศ�มหาเถึรเจ;า (ก�อ)

๑๕.พระญ�ณร�ตำนวงศึ!มหุ�เถรเจ้�� ม0 พ ร ะ น า มเด�มวั�า แดง สิถึ�ต่วั�ดแสินท;าวัโคต่ร เม!องศร0ทวัารวัด0 สิม�ยพระเจ้��เกตำ�แก�ว พระญาณร�ต่นวังศ�มหาเถึรเจ;า(แดง) ศ&กษ์าพระกรรมฐาน แบบม�ชฌิ�มาก�บ พระญาณร�ต่นวังศ�มหาเถึรเจ;า(เพ0ยร)

๑๖.พระญ�ณร�ตำนวงศึ!มหุ�เถรเจ้�� ม0 พ ร ะ น า มเด�มวั�า ธรรม สิถึ�ต่วั�ดแสินท;าวัโคต่ร เม!องศร0ทวัารวัด0 สิม�ยพระเจ้��ร�(งฟL� พระญาณร�ต่นวังศ�มหาเถึรเจ;า(ธรรม) ศ&กษ์าพระกรรมฐาน แบบม�ชฌิ�มาก�บ พระญาณร�ต่นวังศ�มหาเถึรเจ;า(เพ0ยร)

๑๗.พระญ�ณร�ตำนวงศึ!มหุ�เถรเจ้�� ม0 พ ร ะ น า มเด�มวั�า แสืง สืถ�ตำว�ดแสืนท��วโค์ตำร เม!องศร0ทวัารวัด0 สืม�ยพระเจ้��ร�(งฟL� พระญาณร�ต่นวังศ�มหาเถึรเจ;า (แสิง) ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาก�บ พระญาณร�ต่นวังศ�มหาเถึรเจ;า (ธรรม)

74

๑๘.พระญ�ณร�ตำนวงศึ!มหุ�เถรเจ้�� ม0 พ ร ะ น า มเด�มวั�า ฟL� สิถึ�ต่วั�ดแสินท;าวัโคต่ร เม!องศร0ทวัารวัด0 สิม�ยพระเจ้��อ�นธรรม พระญาณร�ต่นวังศ�มหาเถึรเจ;า(ฟูLา) ศ&กษ์าพระกรรมฐาน แบบม�ชฌิ�มาก�บ พระญาณร�ต่นวังศ�มหาเถึรเจ;า(แสิง)

๑๙.พระญ�ณร�ตำนวงศึ!มหุ�เถรเจ้�� ม0 พ ร ะ น า มเด�มวั�า ข�ว สิถึ�ต่วั�ดแสินท;าวัโคต่ร เม!องศร0ทวัารวัด0 ในร�ชสิม�ยพระเจ้��อ�นธรรม พระญาณร�ต่นวังศ�มหาเถึรเจ;า(ขาวั) ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาก�บ………………..

๒๐.พระญ�ณร�ตำนวงศึ!มหุ�เถรเจ้�� ม0 พ ร ะ น า มเด�มวั�า เดช สิถึ�ต่วั�ดแสินท;าวัโคต่ร เม!องศร0ทวัารวัด0 สิม�ยพระเจ้��ปรกเกตำ� พระญาณร�ต่วังศ�มหาเถึรเจ;า(เดช) ศ&กษ์าพระกรรมฐาน แบบม�ชฌิ�มาก�บ พระญาณร�ต่นวังศ�มหาเถึรเจ;า (แสิง)

๒๑พระญ�ณร�ตำนวงศึ!มหุ�เถรเจ้�� ม0 พ ร ะ น า มเด�มวั�า ย� สิถึ�ต่วั�ดแสินท;าวัโคต่ร เม!องศร0ทวัารวัด0 สิม�ยพระเจ้��ร�ตำนวงศึ! พระญาณร�ต่นวังศ�มหาเถึรเจ;า(ยา) ศ&กษ์าพระกรรมฐาน แบบม�ชฌิ�มาก�บ พระญาณร�ต่นวังศ�มหาเถึรเจ;า(เดช)

๒๒.พระญ�ณร�ตำนวงศึ!มหุ�เถรเจ้�� ม0พระนามเด�มวั�า ข�ว สิถึ�ต่วั�ดแสินท;าวัโคต่ร เม!องศร0ทวัารวัด0 สิม�ยพระเจ้��ปรม�นทร! พระญาณร�ต่นวังศ�มหาเถึรเจ;า(ขาวั) ศ&กษ์าพระกรรมฐาน แบบม�ชฌิ�มาก�บ พระญาณร�ต่นวังศ�มหาเถึรเจ;า(เดช)

75

๒๓.พระญ�ณไตำรโลำกมหุ�เถรเจ้�� ม0 พ ร ะ น า มเด�มวั�า ตำอง สิถึ�ต่วั�ดแสินท;าวัโคต่ร เม!องศร0ทวัารวัด0 สิม�ยพระเจ้��ช�ยสื�ทธ�A พระญาณไต่รโลักมหาเถึรเจ;า (ต่อง) ศ&กษ์าพระกรรมฐาน แบบม�ชฌิ�มาก�บ พระญาณร�ต่นวังศ�มหาเถึรเจ;า (ขาวั)

พระเจ;าช�ยสิ�ทธ�S เปAนพระญาต่�ข;างพระมเหสิ0 ของพระเจ;าปรม�นทร� ต่�อมาข&1นครองราช เปลั0,ยนราชวังศ�

๒๔.พระญ�ณไตำรโลำกมหุ�เถรเจ้�� ม0 พ ร ะ น า มเด�มวั�า ชอบ สิถึ�ต่วั�ดแสินท;าวัโคต่ร เม!องศร0ทวัารวัด0 สิม�ยพระเจ้��จ้�ตำช�ย

๒๕.พระญ�ณไตำรว�ฒิ�ค์�ณมหุ�เถรเจ้�� ม0พระนามเด�มวั�า ปอ สิถึ�ต่วั�ดพญาราม เม!องศร0ทวัารวัด0 สิม�ยพระเจ้��ช�ยฟL�

๒๖.พระญ�ณไตำรว�ฒิ�ค์�ณมหุ�เถรเจ้�� ม0 พ ร ะ น า มเด�มวั�า แพร สิถึ�ต่วั�ดพญาราม เม!องศร0ทวัารวัด0 สิม�ยพระเจ้��ก�องฟL�

๒๗.พระญ�ณไตำรว�ฒิ�ค์�ณมหุ�เถรเจ้�� ม0 พ ร ะ น า มเด�มวั�า อ�ง สิถึ�ต่วั�ดพญาราม เม!องศร0ทวัารวัด0 สิม�ยพระเจ้��แสืงช�ย

๒๘.พระญ�ณไตำรว�ฒิ�ค์�ณมหุ�เถรเจ้�� ม0 พ ร ะ น า มเด�มวั�า ช�ตำ สิถึ�ต่วั�ดพญาราม เม!องศร0ทวัารวัด0 สิม�ยพระเจ้��พงศึ!ฟL�

๒๙.พระญ�ณไตำรโลำกมหุ�เถรเจ้�� ม0 พ ร ะ น า มเด�มวั�า อ�ด สิถึ�ต่วั�ดแสินท;าวัโคต่ร เม!องศร0ทวัารวัด0 สิม�ยพระเจ้��ประค์องช�ย

76

๓๐.พระญ�ณไตำรลำ�กษณ!มหุ�เถรเจ้�� ม0 พ ร ะ น า มเด�มวั�า แสืม สิถึ�ต่วั�ดแสินท;าวัโคต่ร เม!องศร0ทวัารวัด0 สิม�ยพระเจ้��ประเด�มช�ย

๓๑. พระญ�ณไตำรลำ�กษณ!มหุ�เถรเจ้�� ม0 พ ร ะ น า มเด�มวั�า เพชร สิถึ�ต่วั�ดแสินท;าวัโคต่ร เม!องศร0ทวัารวัด0 สืม�ยพระเจ้��ก�หุลำ�)น

๓๒.พระญ�ณไตำรลำ�กษณ!มหุ�เถรเจ้�� ม0 พ ร ะ น า มเด�มวั�า โปง สิถึ�ต่วั�ดแสินท;าวัโคต่ร เม!องศร0ทวัารวัด0 สืม�ยพระเจ้��ช�นแสืง

๓๓.พระญ�ณไตำรลำ�กษณ!มหุ�เถรเจ้�� ม0 พ ร ะ น า มเด�มวั�า ผูลำ สิถึ�ต่วั�ดแสินท;าวัโคต่ร เม!องศร0ทวัารวัด0 สืม�ยพระเจ้��ค์��ฟL�

๓๔.พระญ�ณไตำรโลำกมหุ�เถรเจ้�� ม0 พ ร ะ น า มเด�มวั�า พ�งค์ะ สิถึ�ต่วั�ดแสินท;าวัโคต่ร เม!องศร0ทวัารวัด0 สิม�ยพระเจ้��ช�ยก�นตำ!

๓๕.พระญ�ณไตำรโลำกมหุ�เถรเจ้�� ม0 พ ร ะ น า มเด�มวั�า ค์�ตำ สิถึ�ต่วั�ดแสินท;าวัโคต่ร เม!องศร0ทวัารวัด0 สิม�ยพระเจ้��สื�มช�ยฟL�

๓๖.พระญ�ณประสื�ทธ�Aมหุ�เถรเจ้�� ม0 พ ร ะ น า มเด�มวั�า เองน�� สืถ�ตำว�ดสื�วรรณ�ร�ม เม!องศร0ทวัารวัด0 สืม�ยพระเจ้��ภู�ทรร�ช

๓๗.พระญ�ณประสื�ทธ�Aมหุ�เถรเจ้�� ม0พระนามเด�มวั�า เกด สืถ�ตำว�ดสื�วรรณ�ร�ม เม!องศร0ทวัารวัด0 สืม�ยพระเจ้��ภู�ทรร�ช (เปลำ5)ยนร�ชวงศึ! )

77

๓๘.พระญ�ณประสื�ทธ�Aมหุ�เถรเจ้�� ม0พระนามเด�มวั�า จ้5บ สิถึ�ต่วั�ดสิ�วัรรณาราม เม!องศร0ทวัารวัด0 สิม�ยพระเจ้��เชวงช�ย

๓๙.พระญ�ณประสื�ทธ�Aมหุ�เถรเจ้�� ม0 พ ร ะ น า มเด�มวั�า กลำ�)น สิถึ�ต่วั�ดสิ�วัรรณาราม เม!องศร0ทวัารวัด0 สิม�ยพระเจ้��สื�ทธ�ช�ย

๔๐.พระญ�ณไตำรโลำกมหุ�เถรเจ้�� ม0พระนามเด�มวั�า แพร สิถึ�ต่วั�ดแสินท;าวัโคต่ร เม!องศร0ทวัารวัด0 สิม�ยพระเจ้��ช�ยเกษม

๔๑.พระญ�ณไตำรโลำกมหุ�เถรเจ้�� ม0พระนามเด�มวั�า ช�ด สิถึ�ต่วั�ดแสินท;าวัโคต่ร เม!องศร0ทวัารวัด0 สิม�ยพระเจ้��เฉลำ�มช�ยฟL�

๔๒.พระญ�ณไตำรโลำกมหุ�เถรเจ้�� ม0พระนามเด�มวั�า ป�น สิถึ�ต่วั�ดแสินท;าวัโคต่ร เม!องศร0ทวัารวัด0 สิม�ยพระเจ้��ปร�สื�ททอง

๔๓.พระญ�ณไตำรโลำกมหุ�เถรเจ้�� ม0พระนามเด�มวั�า ช�ด สิถึ�ต่วั�ดแสินท;าวัโคต่รเม!องศร0ทวัารวัด0 สิม�ย พระเจ้��ปร�สื�ททอง

๔๔.พระญ�ณไตำรโลำกมหุ�เถรเจ้�� ม0พระนามเด�มวั�า ช�ย สิถึ�ต่วั�ดแสินท;าวัโคต่ร เม!องศร0ทวัารวัด0 สิม�ยพระเจ้��ประก�ตำช�ย

๔๕.พระญ�ณไตำรโลำกมหุ�เถรเจ้�� ม0พระนามเด�มวั�า กลำ(อม สิถึ�ต่วั�ดแสินท;าวัโคต่ร เม!องศร0ทวัารวัด0 สิม�ยพระเจ้��ร�ตำนช�ย

78

๔๖.พระญ�ณไตำรโลำกมหุ�เถรเจ้�� ม0พระนามเด�มวั�า เวท สิถึ�ต่วั�ดแสินท;าวัโคต่ร เม!องศร0ทวัารวัด0 สิม�ยพระเจ้��แสืงฟL�

๔๗. พระญ�ณไตำรโลำกมหุ�เถรเจ้�� ม0พระนามเด�มวั�า สื5 สิถึ�ต่วั�ดแสินท;าวัโคต่ร เม!องศร0ทวัารวัด0 สิม�ยพระเจ้��ช�ยบด�นทร!

๔๘.พระญ�ณไตำรโลำกมหุ�เถรเจ้�� ม0พระนามเด�มวั�า สื�ก สิถึ�ต่วั�ดแสินท;าวัโคต่ร เม!องศร0ทวัารวัด0 สิม�ยพระเจ้��ช�ยสื�มฟL�

๔๙.พระญ�ณไตำรโลำกมหุ�เถรเจ้�� ม0พระนามเด�มวั�า เดช สิถึ�ต่วั�ดแสินท;าวัโคต่ร เม!องศร0ทวัารวัด0 สิม�ยพระเจ้��ก�ระน�น

๕๐.พระญ�ณไตำรโลำกมหุ�เถรเจ้�� ม0พระนามเด�มวั�า ฟ@ก สิถึ�ต่วั�ดแสินท;าวัโคต่ร เม!องศร0ทวัารวัด0 สิม�ยพระเจ้��ปองฟL�

๕๑.พระญ�ณไตำรโลำกมหุ�เถรเจ้�� ม0พระนามเด�มวั�า ปลำ� สิถึ�ต่วั�ดแสินท;าวัโคต่ร เม!องศร0ทวัารวัด0 สิม�ยพระเจ้��ช�ยเชษ

๕๒.พระญ�ณไตำรโลำกมหุ�เถรเจ้�� ม0พระนามเด�มวั�า เกด สิถึ�ต่วั�ดแสินท;าวัโคต่ร เม!องศร0ทวัารวัด0 สิม�ย พระเจ้��ช�ยเชษ พระญาณไต่รโลักมหาเถึรเจ;า(เกด) เปAนมาจนถึ&งร�ชสิม�ย พระเจ้��อภู�น�นท! พระญาณไต่รโลักมหาเถึรเจ;า(เกด)

๕๓พระญ�ณไตำรโลำกมหุ�เถรเจ้�� ม0พระนามเด�มวั�า เขตำ สิถึ�ต่วั�ดแสินท;าวัโคต่ร เม!องศร0ทวัารวัด0 สิม�ยพระเจ้��อภู�น�นท!

79

พระญาณไต่รโลักมหาเถึรเจ;า (เขต่) เปAนประธานสิงฆ� อาณาจ�กรศร0ทวัารวัด0 องค�สิ�ดท;าย ของย�คศร0ทวัารวัด0

สิม�ยศร0ทวัารวัด0 วั�ดแสินท;าวัโคต่ร เปAนสิ�าน�กพระกรรมฐานหลั�ก สิ�าน�กใหญ� คงแบบแผนไวั;อย�างม�,นคง สิ�าน�กพระกรรมฐานเลั'กม0 วั�ดศร0สิ�วัรรณ วั�ดพญาราม วั�ดสิ�วัรรณาราม ฯลัฯ

-----------------------------ว�ดท5)สืร��งสืม�ยทว�รวด5

๑.ว�ดแสืนท��วโค์ตำร เด�มเปAนวั�ดท0,ข�นนางในเม!องสิ�วัรรณสิ�งข� สิม�ยต่;นๆ นามวั�าแสินท;าวัโคต่ร เปAนผ.;สิร;าง ต่�อมาพระเจ;าช�ยสิ�ทธ�S ทรงสิถึาปนา วั�ดแสินท;าวัโคต่ร ให;วั�ฒนาด0ข&1นกวั�าเก�า แลั;วัอาราธนา พระญาณร�ต่นวังศ�มหาเถึรเจ;า มาสิถึ�ต่วั�ดแสินท;าวัโคต่ร เปAนใหญ� เปAนประธานสิงฆ� ในเม!องทวัารบ�ร0 แควั;นศร0ทวัารวัด0

๒.ว�ดพญ�ร�ม พระเจ;าช�ยฟูLาช�ย แควั;นศร0ทวัารวัด0 ทรงสิร;างถึวัาย พระญาณไต่รวั�ฒ�ค�ณเถึร (ปอ)

๓.ว�ดสื�วรรณ�ร�ม พระเจ;าภี�ทรราช เม!องอโยธยา(อ.�ทอง) แควั;นศร0ทวัารวัด0 ทรงสิร;างถึวัาย

พระญาณประสิ�ทธ�เถึร(เองน�า) แควั;นศร0ทวัารวัด0 เสิ!,อมสิลัาย เพราะผ.;น�าเปAนธรรม

ราชา ร�กษ์าศ0ลั ม0สิ�จจะ จ&งอ�อนแอ ในการสิงคราม พระเจ;าอน�ร�ทธ หร!ออโนรทาโสิ จ&งยกมาย&ดเม!องได;ง�ายอ0กอย�างหน&,งค!อ ม0เก�ด ม0ต่� 1งอย.� แลั;วัก'เสิ!, อมสิลัาย ต่ามกฏิแห�งพระไต่รลั�กษ์ณ� ของพระพ�ทธศาสินา เหม!อนอย�างการลั�มสิลัาย ของพระพ�ทธศาสินาในอ�นเด0ย

----------------------------------

80

พระพ�ทธศึ�สืน�จ้�ก ย�ค์ศึร5ทว�รวด5 สื2(ย�ค์สื�โขท�ย๑.เม!องสิ�โขท�ย ย�คแรกสิร;าง เปAนเม!องอ�สิระ กษ์�ต่ร�ย�

แลัะชาวัเม!องเปAนชนชาต่�มอญ ม0พระราชาธ�ราชสิ!บต่�อมาถึ&ง ๕ พระองค� ต่�อมาจ&งเปลั0,ยนเปAนวังศ� ของพระเจ;าประก�นต่�ราช

หมดราชวังศ� ของพระเจ;าประก�นต่�ราชแลั;วั วังศ�พระเจ;าสิ�ร�ยวัรม�น เม!องยโสิธรป�ระ เข;ามาครอง เม!องสิ�โขท�ย แทน

๒.เม!องสิ�โขท�ย ย�คอย.�ในอ�านาจขอม ชนช�1นปกครองเปAนชนชาต่�ขอม ชาวัเม!องเปAนชนชาต่� ขอมบ;าง มอญบ;าง ไทยใหญ�บ;าง ย�คน01ม0กษ์�ต่ร�ย� ปกครอง ๓ พระองค� ต่�1งแต่�พระเจ;าปท�มวังศ� ถึ&งพระเจ;าสิ�ร�ยวังศ� ถึ&งพระเจ;าจ�นทวังศ�

๓.เม!องสิ�โขท�ย ย�คเปAนอ�สิระจากขอม กษ์�ต่ร�ยทรงเปAนสิาม�ญชน มาก�อน ทรงเปAนเช!1อมอญ จากกร�งลัะโวั; ย�คน01ม0กษ์�ต่ร�ย�สิ!บวังศ� ๒ พระองค� ค!อพระเจ;าอร�ณราชา ชาวัเม!องเร0ยกวั�า พระร�วัง แลัะถึ&งพระเจ;าช�ยฟูLา ซึ่&,งเปAนพระราชโอรสิ ของพระเจ;าอร�ณราชา

๔.เม!องสิ�โขท�ย ย�คไทยใหญ� เปAนอ�สิระจากขอม ม0กษ์�ต่ร�ย�ปกครอง ๑ องค� ค!อพ�อข�นนาวัน�าถึม พระองค�ทรงเปAนชนชาต่�ไทยใหญ�

๕.เม!องสิ�โขท�ย ย�คสิถึาปนาเปAนอาณาจ�กรสิ�โขท�ย เปEนชนช�วไทย น�บต่�1งแต่�พ�อข�นศร0อ�นทราท�ต่ย� ถึ&งพระมหาธรรมราชาท0, ๔ หร!อพระบรมบาลั

พระมหาเถึรเจ;า ท0,กษ์�ต่ร�ย� แลัะประชาชน น�บถึ!อวั�า เปAนพระอาจารย�ใหญ�กรรมฐานม�ชฌิ�มา ประจ�าย�คอาณาจ�กร

81

สิ�โขท�ยค!อ พระญ�ณสื�วรรณมหุ�เถรเจ้�� ม0พระนามเด�มวั�า สื�งหุ!

ภีาษ์า แลัะอ�กษ์รท0,ใช;ก�นในกร�งสิ�โขท�ย ย�คแรกสิร;างค!อ ภีาษ์ามอญ อ�กษ์รมอญ ภีาษ์า แลัะอ�กษ์ร ท0,ใช;ก�นในเม!องสิ�โขท�ย ย�คขอมเร!องอ�านาจ ค!อภีาษ์ามอญ ภีาษ์าขอม ภีาษ์าไทยใหญ� อ�กษ์รท0,ใช;ค!อ มอญ ขอม ไทยใหญ�

พระค�มภี0ร�พระไต่รปKฏิก คร�1งแรกได;มาจากเม!องศร0ทวัาราวัด0 จาร&กด;วัยอ�กษ์รมอญโบราณ ต่�อมา ได;พระไต่รปKฏิก มาจากลั�งกา เปAนอ�กษ์รสิ�งหฬ-บาลั0 แลั;วัปร�วั�ฎมาเปAนอ�กษ์รขอมบาลั0 พระค�มภี0ร�ม.ลัก�จจายน� ผ.;รจนา พระมหาก�จจายน�เถึรเจ;า ภีาษ์าบาลั0 พระค�มภี0ร�พระวั�สิ�ทธ�มรรค ผ.;รจนา พระพ�ทธโฆษ์าจารย� ภีาษ์าบาลั0 พระค�มภี0ร�ม.ลัพระกรรมฐาน ผ.;รจนา พระมหาร�ต่นปBญญาเถึร ภีาษ์าลัานนา พระค�มภี0ร�พระอภี�ธรรมม�ต่ถึะสิ�งคหะ ผ.;รจนา พระอน�ร�ทธาจารย� พระค�มภี0ร�สิต่�ปBฎฐานสิ.ต่ร พระค�มภี0ร�มหาสิต่�ปBฏิฐานสิ.ต่ร พระอรรถึกถึาจต่�ราคะ พระอรรถึกถึาฎ0กาพระอภี�ธรรมวัดาร พระอภี�ธรรมสิ�งคหะ พระสิ�ม�งคลัวั�ลัาสิ�น0 พระปBญจสิ.ทน0 พระสิาร�ต่ถึปกาสิ�น0 พระมโณรสิป.รณ0 พระสิ�โนรสิปกาสิ�น0 พระอรรถึกถึาฎ0กาวั�น�ย พระธรรมบท พระธรรมมหากถึา พระมธ�ร�ต่ถึป.รณวั�ลัาสิ�น0 พระธรรมชาดก พระช�นาลั�งการ พระสิาร�ต่ถึท0ปน0 พระพ�ทธวังศ� พระสิารสิ�งคหะ พระม�ลั�นทปBญหา พระปาเลัยกะ พระมหาน�ทาน พระอนาคต่วังศ� พระจร�ยาปKฏิก พระโลักบ�ญญ�ต่� พระมหาก�ลัป พระอร�ณวั�ต่ต่� พระสิม�นต่ปาสิาท�กา พระจ�กษ์ณาภี�ธรรม พระอน�ฎ0กาห�งธรรม พระสิาร�ร�กวั�น�จฉั�ย พระโลัก�ปปBต่ต่� เปAนต่;น

82

พระกรรมฐานท0,ใช;ศ&กษ์าก�นใน วั�ดมหาธาต่� วั�ดป>ามะม�วัง เม!องสิ�โขท�ย ย�คขอมเร!องอ�านาจค!อ พระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ ซึ่&,งสิ!บต่�อมาจาก พ(อเจ้��แพร วั�ดดงต่าลั เม!องบ;านค.เม!อง (สิ�งห�บ�ร0) ชานกร�งลัะโวั;

ว�ดมหุ�ธ�ตำ� เม!องสิ�โขท�ย เด�มนามวั�า วั�ดม�,งเม!อง แต่�ก�อนเปAนท0,สิถึ�ต่ของพระปKยรามสิถึ�ต่มหาเถึรเจ;า ถึ&ง ๔ พระองค� ท�1ง ๔ พระองค� ทรงศ&กษ์าเต่โชกสิ�ณ

สืร��งเม�องสื�โขท�ยเน!,องจาก เม!องศร0สิ�ชนาลั�ย เก�ดน�1าท�วัมข�ง เปAนเวัลัานาน

เก!อบท�กปJ แลัะก'เก�ดโรคภี�ยไข;เจ'บต่ามมาด;วัย ชาวับ;าน ชาวัเม!อง ก'เด!อดร;อนมาก การท�านา ก'ม�ได;ผลั

พระเจ;าก!อนา กษ์�ต่ร�ย�เม!องศร0สิ�ชชนาลั�ย จ&งม0ด�าร�สิสิ�,งให;ราชบ�ร�ษ์ แลัะพวักพระโหราจารย� พ�อพราหมณ� ไปแสิวังหา ช�ยภี.ม�อ�นเปAนมงคลั เพ!,อสิร;างเม!องใหม�

พวักราชบ�ร�ษ์ แลัะโหราจารย� เท0,ยวัไปโดยปBจฉั�มท�ศ ถ-งประเทศึช�มชนหุ�ดสื2ง ซึ่&,งเปAนท0,สิ.งประกอบไปด;วัย ห;วัย หนอง คลัองบ&ง บร�บ.รณ�ด;วัยพรรณม�จฉัาชาต่�ต่�างๆ พ�นธ�พฤกษ์า ป>าไม; ก'บร�บ.รณ� พวักราชบ�ร�ษ์ พ�อพราหมณ� จ&งกลั�บไปท.ลั พระเจ;าก!อนา

พระเจ;าก!อนา จ&งโปรดให;ยกพลัโยธาประชาราษ์ฎร มา ณ ช�มชน ต่�าบลัหาดสิ.ง สิร;างเม!องใหม�ข&1นมา ประกอบไปด;วัยมหามณเฑิ0ยร พระราชวั�ง แลัะข�คค.รอบเม!อง เอาเน�นด�นเปAนก�าแพงเม!อง แลั;วัขนานนามเม!องวั�า สื�โขท�ย หมายควัามถึ&งด�นแดนแห�งร� �งอร�ณ เพราะสิร;างเม!อง เวัลัาพระอาท�ต่ย�ข&1น

83

พอด0 การสิถึาปนาช�มชนต่�าบลัหาดสิ.ง เปAนเม!องสิ�โขท�ย ต่กประมาณปJพระพ�ทธศ�กราช ๑๕๓๔ เม!องสิ�โขท�ย ต่�1งอย.�บร�เวัณท0,ราบลั��มแม�น�1ายม ซึ่&,งเปAนสิาขาของแม�น�1า เจ;าพระยา สิลั�บก�บท0,ดอน จ&งม0น�1า อ� ดมสิมบ.รณ�ในหน;าฝ่น น�1าน;อยในหน;าแลั;ง รอบๆเม!องสิ�โขท�ย ม0ป>าไม;ข&1นอย.�ท� ,วัไป

เม!องสิ�โขท�ยจ&งม0ควัามอ�ดมสิมบ.รณ� ไปด;วัยพ!ชพ�นธ��ไม;ธรรมชาต่� ม0การท�านา ท�าไร� โดยท�,วัไป

พระเจ้��ก�อน� ทรงสิร;างวั�ดม�,งเม!อง เปAนวั�ดประจ�าเม!อง กลัางเม!องสิ�โขท�ย ทรงอาราธนาพระมหาเถึรเจ;า นามวั�า ยอด ม า จ า ก เ ม! อ ง ศ ร0สิ� ช ช น า ลั� ย ม า สิ ถึ� ต่ ณ .วั�ด ม�, ง เ ม! อ ง พระราชทาน พระราชท�นนามวั�า พระปKยะรามสิถึ�ต่มหาเถึรเจ;า เปAนประธานสิงฆ�คามวัาสิ0-อร�ญวัาสิ0 ประจ�าเม!องสิ�โขท�ย

พระเจ้��ก�อน� ทรงสิร;างวั�ดป>ามะม�วัง เปAนท0,สิถึ�ต่ของพระพ�ทธโฆษ์าจารย� ผ.;เปAนประธานสิงฆ�คามวัาสิ0 ประจ�าเม!องสิ�โขท�ย ทรงสิร;างวั�ดหนองจ�ก เปAนท0,สิถึ�ต่ของ พระคร.ธรรมราชา ประธานสิงฆ�ฝ่>ายอร�ญวัาสิ0 ประจ�าเม!องสิ�โขท�ย

ลำ��ด�บกษ�ตำร�ย! ค์รองเม�องสื�โขท�ยย�คแรกสิร;างเม!อง

๑.พระเจ้��ก�อน� พ.ศ.๑๕๑๗ - พ.ศ. ๑๕๓๔ รวัม ๑๗ ปJ๒.พระเจ้��แสืงช�ย พ.ศ.๑๕๓๔ –.พ.ศ.๑๕๕๔ รวัาม ๒๐ ปJ๓.พระเจ้��ช�ยสื�ทธ�A พ.ศ.๑๕๕๔ –.พ.ศ.๑๕๘๙ รวัม ๓๕ ปJ

84

๔.พระเจ้��วรช�ย พ.ศ.๑๕๘๙ –.พ.ศ.๑๖๑๑ รวัม๒๒ ปJ

ปลัายร�ชสิม�ยพระเจ;าวัรช�ย ซึ่&,งเปAนกษ์�ต่ร�ย�เช!1อสิายมอญ ครองเม!องสิ�โขท�ยอย.�น�1น เวัลัาน�1นพระเจ;าอน�ร�ทธมหาราช แห�งอาณาจ�กรพ�กาม (พม�า) เร�,มเข;ามาต่0อาณาจ�กรศร0ทวัาราวัด0บ;างแลั;วั

คร�1นสิ�1นร�ชสิม�ยพระเจ;าวัรช�ยแลั;วั จ&งเปลั0,ยนมาเปAนราชวังศ� พระเจ;าประก�นต่�ราช ซึ่&,งเปAนเช!1อสิายมอญเหม!อนก�น จ&งหมดวังศ� พระเจ;าก!อนา ๕.พระเจ้��ประก�นตำ�ร�ช พ.ศ.๑๖๑๑ –.พ.ศ.๑๖๒๗ รวัม ๑๖ ปJ

พระเจ;าประก�นต่�ราช ทรงโปรดให; บ.รณะวั�ดม�,งเม!อง ให;วั�ฒนาถึาวัรด0 ข&1นกวั�าเก�า แลั;วัทรงสิร;างพระมหาธาต่�เจด0ย� บรรจ�พระบรมสิาร0ร�กธาต่� ไวั;กลัางเม!องสิ�โขท�ย แลั;วัพระราชทานขนานนามพระอารามใหม�วั�า ว�ดมหุ�ธ�ตำ� โปรดให;เปAนท0,สิถึ�ต่ของ พระญาณสิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า สิ�งฆราชาเม!องสิ�โขท�ย ซึ่&,งเปAนพระอาจารย� ของพระเจ;าประก�นต่�ราช

ประมาณปJพระพ�ทธศ�กราช ๑๖๑๔ อาณาจ�กรศร0ทวัาราวัด0 ลั�มสิลัายลัง ถึ.กพระเจ;าอน�ร�ทธมหาราช แห�งอาณาจ�กรพ�กามย&ดได;

สิ�วันทางเม!องลัะโวั; ก'ต่กเปAนของพระเจ;าสิ�ร�ยะช�ยวัรม�นท0,๒ แลั;วั ต่�อมาพระเจ;า สิ�ร�ยช�ยวัรม�น ท0, ๒ ค�ดท0,จะมาย&ดเม!องสิ�โขท�ย แต่�ย�งทรงเกรงพระราชอ�านาจ ของพระเจ;าประก�นต่�ราชอย.�

85

ฉัะน�1นในร�ชกาลัพระเจ;าประก�นต่�ราชน01 พระเจ;าสิ�ร�ยช�ยวัรม�นท0, ๒ เม!องยโสิธรป�ระ จ&งได;สิ�งราชท.ต่ มาขอด�าเน�นทางพระราชไมต่ร0 ไวั;ก�อนเพ!,อเปAนการด.ลัาดเลัาพระเจ;าประก�นต่�ราช แต่�เด�มทรงเปAนสิาม�ญชนมาก�อน ทรงเสิาะแสิวังหาเร0ยนวั�ชาก�บฤาษ์0 ต่�อมาได;พบก�บ พระมหาเถึรเจ;า นามวั�า สิ�งห� จ&งได;ขอเข;าเปAนศ�ษ์ย�ศ&กษ์าวั�ชาก�บพระมหาเถึร แลัะศ&กษ์าสิมถึะ-วั�ปBสิสินาม�ชฌิ�มา ก�บพระมหาเถึรในถึ�1าแห�งหน&,งในป>าเม!องสิ�โขท�ย เม!,อศ&กษ์าจบแลั;วั พระมหาเถึรเจ;า ได;มอบก�าไลัสิ�าร�ด เปAนของกายสิ�ทธ�S อ�นเปAนของเก�าสิม�ยทวัารวัด0 อ�นม0อย.�ในถึ�1าน�1น ต่�อมาจ&งท�าให; พระเจ;าประก�นต่�ราช ม0ฤทธ�ม0เดชมาก ทรงม0พลัะก�าลั�งเท�าช;างสิาร ๓ เช!อก ต่�อมาได;ครองเม!องสิ�โขท�ย

เม!,อพระเจ;าประก�นต่�ราช ครองเม!องสิ�โขท�ยแลั;วั จ&งทรงอาราธนาพระมหาเถึรเจ;าสิ�งห� มาครองวั�ดมหาธาต่� สิถึาปนาให;เปAน พระญาณสิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า เปAนประธานสิงฆ�ในเม!องสิ�โขท�ย

หลั�งจากพระเจ;าประก�นต่�ราชสิ�1นพระชนม�แลั;วั ก�า ไลัสิ�า ร�ด กายสิ�ทธ�Sค.�น� 1น ก'อ�นต่รธาร หายไปในพ!1 นปถึพ0 ไปประด�ษ์ฐานอย.�ในถึ�1าต่ามเด�ม ๖.พระเจ้��ปท�มวงศึ! (ขอม) ๑๖๒๗- ๑๖๕๐

๒๓ ปJ เม!,อสิ�1นร�ชกาลัพระเจ;าประก�นต่�ราชแลั;วั พระเจ;าสิ�ร�ย

ช�ยวัรม�นท0, ๒ แห�งเม!องยโสิธรป�ระ จ&งได;ยกกองท�พมาย&ดเม!องสิ�โขท�ยได; โปรดเกลั;าฯให;เจ;านายในพระราชวังศ�สิ�ร�ยวัรม�น มาปกครองเม!องสิ�โขท�ย

86

พระเจ;าปท�มวังศ� เสิด'จมาครองเม!องสิ�โขท�ย หลั�งจากขอมย&ดครองกร�งลัะโวั;ได;ก�อนแลั;วั จากน�1นเม!องสิ�โขท�ย จ&งต่กเปAนเม!องพระยามหานคร ของขอมต่�1งแต่�น�1นมา เม!องสิ�โขท�ย อย.�ในอ�านาจขอม ประมาณ ๕๗ ปJเศษ์

ร�ชสิม�ยพระเจ;าปท�มวังศ� ครองเม!องสิ�โขท�ยน01 พระเจ;าวั�ชยะพาห� แห�งลั�งกา สิ�งคณะสิมณะท.ต่ มาสิองคณะค!อ คณะวั�นร�ต่ คณะป>าแก;วั พระเจ;าปท�มวังศ� โปรดเกลั;าฯ ให;พระสิงฆ�คณะวั�นร�ต่ คณะป>าแก;วั ไปสิถึ�ต่วั�ดป>าร�ต่นา ๗.พระเจ้��สื�ร�ยะวงศึ! พ.ศ.๑๖๕๐ –.พ.ศ.๑๖๖๕

รวัม ๑๕ ปJ พระเจ;าสิ�ร�ยวังศ� (พระเจ;าสิ�ร�ยราชา) ทรงเปAนพระราชโอรสิ ของพระเจ;าปท�มวังศ� พระเจ;าสิ�ร�ยะราชา หร!อพระเจ;าสิ�ร�ยะวังศ�

พระเจ;าสิ�ร�ยวังศ� ทรงม0พระราชโอรสิพระองค�หน&,ง ทรงพระนามวั�า พระเจ;าจ�นทวังศ� หร!อพวักมอญเร0ยกพระนามวั�า พระเจ;าจ�นทะราชา ๘.พระเจ้��จ้�นทะวงศึ! พ.ศ.๑๖๖๕ พ– .ศ..๑๖๘๔

รวัม ๑๙ ปJ พระเจ;าจ�นทวังศ� ม0พระราชโอรสิ พระองค�หน&,งทรง

พระนามวั�า พระเจ;าฟูLาช�ย พระเจ;าจ�นทะวังศ� โปรดให;พระโอรสิของพระองค� ไปครองเม!องอโยธยา เม!,อสิ�1นร�ชกาลัพระเจ;าจ�นทะวังศ�แลั;วั

พระเจ;าฟูLาช�ย ซึ่&,งปกครองเม!อง อโยธยา ได;เปลั0,ยนพระนามเปAนพระเจ;าโลักนาถึ เปAนปฐมกษ์�ต่ร�ย�เม!องอโยธยา แลัะเปลั0,ยนเม!องหลัวังจากลัพบ�ร0 มาอย.�ท0,เม!องอโยธยา

87

เม!องสิ�โขท�ย จ&งเปAนเม!องอ�สิระจากขอม แลัะหมดวังศ�พระเจ;าปท�มวังศ� ซึ่&,งเปAนเช!1อสิาย พระเจ;าสิ�ร�ยช�ยวัรม�นท0, ๒

ต่�อมาเปลั0,ยนมาเปAนวังศ� ของพระเจ;าอร�ณราชา หร!อพระร�วังเจ;า พระองค�ทรงเปAนเช!1 อมอญ กร�งลัะโวั; ขอม เม!องก�มโพช เร0ยกพระนามวั�า พระเจ;าอร�ณวังศ�

พระเจ;าอร�ณราชา ม0พระนามเด�มวั�า ร(วง ทรงเปAนชนชาต่�มอญ เด�มอย.�ท0,เม!องลัะโวั; เปAนบ�ต่รนายคงเครา นายกองสิ�วัยน�1า ชาวัเม!องลัะโวั; ต่�อมา นายร�วัง ได;เปAนนายกองสิ�วัยน�1า แทนบ�ดา เปAนผ.;ม0วัาจาสิ�ทธ�S เร0ยกวั�าปากพระร�วัง พระองค�ม0ฤทธ�S ม0เดชมาก ขอมกลั�วัฤทธ�Sพระร�วังมาก จ&งค�ดก�า จ�ด พระร�วังจ&งเสิด'จหน0ราชภี�ย มาจากเม!องลัะโวั; มาผนวัชอย.�ท0,วั�ดมหาธาต่� กลัางเม!องสิ�โขท�ย

พระเจ;าอร�ณราชา ทรงผนวัช ก�บพระญาณสิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า เม!,อผนวัชอย.�น�1นชาวัเม!องขนานพระนามของพระองค�ท�านวั�า พระร�วัง

เน!,องจากเวัลัาน�1นม0ราชบ�ร�ษ์เม!องลัะโวั; มาสิ!บข�าวัต่ามพระองค�ท�าน ถึ&งวั�ดมหาธาต่� เม!องสิ�โขท�ย ขณะน�1นพระร�วัง ก�า ลั�งกวัาดลัานวั�ดอย.� ราชบ�ร�ษ์น�1นไม�ทราบวั�าท�านเปAนพระร�วังเจ;า ราชบ�ร�ษ์จ&งถึามพระร�วังวั�า ร. ;จ�กพระร�วังไหม พระร�วังเจ;าจ&งต่ร�สิวั�า ใหุ�รออย2( ณ ท5)น57ก(อน จ้ะไปตำ�มพระร(วงม�ใหุ�

เม!,อพระร�วังกลั�าวัด�งน�1น ราชบ�ร�ษ์น�1น ก'อย.�ต่รงน�1นเองไม�สิามารถึไปจากท0,น�1นได; เปAนเพราะด;วัยวัาจาสิ�ทธ�S ของพระร�วังเจ;า

88

๙.พระเจ้��อร�ณร�ช� (พระร�วัง) ๑๖๘๔ -๑๗๑๒ ๒๘ ปJ ต่�อมาพระเจ;าจ�นทราชา พระน�ดดาของพระเจ;าปท�ม

วังศ�(ขอม) เจ;าเม!องสิ�โขท�ยท�วังคต่ เสินาบด0ประช�มก�นวั�า วังศาน�วังศ�ไม�ม0แลั;วั (เพราะพระราชโอรสิของพระเจ;าจ�นทะราชา ค!อพระเจ;าฟูLาช�ย เสิด'จไปครองเม!องอโยธยา) วั�าจะเอาผ.;ใดเลั�าเปAนเจ;าครองเม!องสิ�โขท�ย เห'นแต่�พระร�วัง ศ�ษ์ย�พระญาณสิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า ทรงผนวัชอย.�วั�ดมหาธาต่� เสินาบด0จ&งพร;อมก�นอ�ญเช�ญพระร�วังเจ;า ลัาผนวัชออกมา แลั;วัร�บพระร�วังเจ;าเข;ามาครองเม!องสิ�โขท�ย ถึวัายพระนามวั�า พระเจ;าอร�ณราชา หร!อเร0ยกอ0กพระนามหน&,งวั�า พระเจ;าอร�ณวังศ�

เม!,อพระร�วัง ลัาผนวัช มาครองเม!องสิ�โขท�ยน�1น พระญาณสิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า ได;มอบไม;เท;าไผ�ยอดต่าลั กายสิ�ทธ�S ให;แก�พระร�วัง พระองค�ท�านจ&งม0ฤทธ�Sม0เดชมาก เน!,องจากท�านได;ศ&กษ์าสิมถึะวั�ปBสิสินากรรมฐาน ก�บพระอ�ปBชฌิาจารย� จนได;อภี�ญญาบางอย�าง พระอ�ปBชฌิาย�ของท�านจ&งมอบไม;เท;าไผ�ยอดต่าลัให; เพ!,อประกอบบารม0 ของควัามเปAนพระราชา

อ�ปBชฌิาย�ของท�านได;บอกวั�า ไม;เท;าไผ�ยอดต่าลัน01 เปAนของพระอร�ยสิงฆ�ในสิม�ยทวัารวัด0 ให;ร�กษ์าไวั;ให;ด0 แลั;วับอกวั�ธ0ใช;ไม;เท;ากายสิ�ทธ�S

พระเจ;าอร�ณราชา ทรงม0พระราชโอรสิพระองค�หน&,ง ทรงพระนามวั�า พระเจ;าช�ยฟูLา ๑๐.พระเจ้��ช�ยฟL�พ.ศ.๑๗๑๒ พ– .ศ.๑๗๔๒

รวัม ๓๐ ปJ

89

พระเจ;าช�ยฟูLา ทรงเปAนพระราชโอรสิพระองค�เด0ยวั ของพระเจ;าอร�ณราชา(พระร�วัง) พระเจ;าช�ยฟูLา ทรงม0แต่�พระราชธ�ดา ไม�ม0พระราชโอรสิสิ!บราชสิมบ�ต่� เม!, อสิ�1นร�ชกาลัพระเจ;าช�ยฟูLาแลั;วั จ&งหมดราชวังศ�พระร�วัง ซึ่&,งเปAนเช!1อสิายมอญ ต่�อมาเปลั0,ยนเปAนราชวังศ�พ�อข�นนาวัน�าถึม เจ;าฟูLาไทใหญ� ๑๑.พ(อข�นน�วน��ถม พ.ศ.๑๗๔๒ พ– .ศ.๑๗๖๑ รวัม ๑๙ ปJ วังศ�พ�อข�นนาวัน�าถึม ม0กษ์�ต่ร�ย�ปกครองเม!องสิ�โขท�ยพระองค�เด0ยวั ต่�อมาเปลั0,ยนเปAนราชวังศ�พระร�วัง ซึ่&,งเปAนไทยปBจจ�บ�นน01 ๑๒.พ(อข�นบ�งกลำ�งหุ�ว พ.ศ.๑๗๖๑ –.พ.ศ.๑๗๖๒ รวัม ๑ ปJ พ�อข�นบางกลัางหาวั ประสิ.ต่�ประมาณปJพระพ�ทธศ�กราช ๑๗๔๒ ณ เม!องศร0 สิ�ชนาลั�ย พระบ�ดาทรงพระนามวั�า พ�อข�นร�วังน�าไท พระราชมารดาทรงพระนามวั�า นางผ�วัทอง พ�อข�นบางกลัางหาวั ม0พระมเหสิ0 ทรงพระนามวั�า นางเสิ!อง พ�อข�นบางกลัางหาวัแต่�ก�อนท�านเปAน เจ;าเม!องบางยาง แลั;วัมาครองเม!องศร0สิ�ชนาลั�ย ต่�อมาได;ครองเม!องสิ�โขท�ย แลั;วัสิถึาปนาเปAนเม!องสิ�โขท�ย เปAนอาณาจ�กรสิ�โขท�ย

------------------------------------ลำ��ด�บกษ�ตำร�ย!ร�ชวงศึ!พระร(วง แหุ(งอ�ณ�จ้�กรกร�งศึร5

สื�โขท�ย๑. พ(อข�นศึร5อ�นทร�ท�ตำย! ๑๗๖๒ -

๑๗๘๑ ๑๙

90

พ�อข�นศร0อ�นทราท�ต่ย� ทรงม0พระนามเด�มวั�า พ�อข�นบางกลัางหาวั กษ์�ต่ร�ย�ขอมเร0ยกพระนามวั�า ศร0อ�นทรบด�นทราท�ต่ย� ชาวัเม!องขนานพระนามพระองค�วั�า พระร�วังเจ;า ต่�อมากษ์�ต่ร�ย�ขอมได;ถึวัายพระขรรธ�ช�ยศร0 แด�พ�อข�นศร0อ�นทราท�ต่ย� แลัะน�บวั�าเปAนเคร!,องราชกก�ธภี�ณฑิ� อ�นหน&,ง ของราชวังศ�พระร�วัง ท0,ค.�ก�บโคณโฑิเด�นเผา ของฤาษ์0สิ�ชนาลั�ย

พระพ�ทธศ�กราช ๑๗๖๓ พระคร.ธรรมราชา(เดช) วั�ดหนองจ�ก มรณะภีาพลังแลั;วั พ�อข�นศร0อ�นทราท�ต่ย� ได;สิถึาปนาวั�ดหนองจ�กข&1นใหม� ให;ด0กวั�าเก�า แลั;วัพระราชทานนามวั�ดใหม�วั�า ว�ดปO�แก�ว ทรงอาราธนาพระอาจารย�มหาเถึร พระนามวั�า อาด ซึ่&,งสิถึ�ต่อย.�วั�ดหนองจ�กมาแต่�เด�ม สิถึาปนาให;พระมหาเถึรเจ;าเปAนท0, พระว�นร�ตำนมหุ�เถรเจ้�� เปAนเจ;าอาวัาสิพระองค�แรก ครองวั�ดป>าแก;วั ท0,ทรงสิถึาปนาข&1นใหม� แลั;วัโปรดเกลั;าฯให;ต่�าแหน�ง พระค์ร2ธรรมร�ช� ท0,เคยสิถึ�ต่วั�ดหนองจ�กไปสิถึ�ต่ ว�ดไตำรภู2ม� เม!องศร0สิ�ชชนาลั�ยแทน

ต่�อมาถึ&งร�ชสิม�ยพระมหาธรรมราชา ลั�ไท เปลั0,ยนนามวั�ดไต่รภี.ม�ใหม�วั�า ว�ดไตำรภู2ม�-ปO�แก�ว

พระพ�ทธศ�กราช ๑๖๙๖ ถึ&ง ๑๗๒๙ พระเจ;าปร�กกรมพาห�ท0, ๑ แห�งลั�งกา ท�าสิ�งคายนาพระไต่รปKฏิกคร�1งท0, ๗ เพ!,อสิอบควัามร. ;ควัามเข;าใจเร!,องพระวั�น�ยบ�ญ�ญ�ต่� จนได;พระธรรมวั�น�ยท0,ถึ.กต่;อง จ&งเปAนท0,มาของพ�ทธศาสินาน�กาย เถึรวัาท อย�างลั�งกาวังศ�

พระเจ;าจ�นทรภีาน� พระเจ;านครศร0ธรรมราช ร�วัมก�บพ�อข�นศร0อ�นทราท�ต่ย� หร!อพระเจ;าโรจน�ราช แห�งกร�งสิ�โขท�ย

91

ได;สิ�งสิมณะท.ต่ไปท.ลัขอ พระพ�ทธสื�หุ�งค์! จากพระเจ;าปร�กกมพาห�ท0, ๑ แห�งลั�งกา มาประด�ษ์ฐานย�ง กร�งสิ�โขท�ย ๒.พ(อข�นบ�นเม�อง พ.ศ.๑๗๘๑ -พ.ศ.๑๘๒๒ รวัม ๔๑ปJ สิม�ยพ�อข�นบานเม!อง ประมาณปJพระพ�ทธศ�กราช ๑๗๘๓ เม!องลัะโวั;เปAนอ�สิระจากขอม

๓.พ(อข�นร�มค์��แหุงมหุ�ร�ชพ.ศ.๑๘๒๒ - พ.ศ.๑๘๔๒ รวัม ๒๐

ปJ พ(อข�นร�มค์��แหุงมหุ�ร�ช สิม�ยย�งทรงพระเยาวั� ได;เคยเสิด'จไปศ&กษ์าวั�ชาก�บ พระสิ�กกท�นต่ะฤาษ์0 ท0,ภี.เขา เม!องลัะโวั; พระองค�ท�าน ทรงม0ฤทธ�Sม0 เดชมาก พ�อข�นรามค�าแหงมหาราช ทรงครองราช๑๘๒๒ - ๑๘๔๒ เปAนระยะเวัลัา ๒๐ ปJ เม!,อพ�อข�นรามค�าแหง ข&1นครองราชสิมบ�ต่� ในกร�งสิ�โขท�ยขณะน�1น พระเจ;าหงวันสิ0โจWวัฮ่�องเต่; หร!อก�ปไลัข�าน สิ�งกองท�พบก มาต่0กร�งพ�กาม ของพม�าได; แลัะย�งได;ย&ดด�นแดนญวันเหน!อ แลัะประเทศจามได;อ0ก ต่�อมาพระเจ;าหงวันสิ0โจWวัฮ่�องเต่; ทรงปร&กษ์า ข�นนาง ถึ&งการยกท�พมาปราบปราม กร�งสิ�โขท�ย แลัะกร�งลัะโวั; แต่�ข�นนางช!,อ เจ0ยลั.นาต่าช. ได;กราบท.ลัพระเจ;าหงวันสิ0โจWวัฮ่�องเต่;วั�า อาณาจ�กรเหลั�าน01เปAนอาณาจ�กรเลั'กๆ ไม�สิ�าค�ญแต่�อย�างใด ถึ&งแม;จะปราบปรามราบคาบลังได; ก'หาเก�ดประโยชน�อ�นใดไม� จะเสิ0ยลั01พลัเปลั�าๆ สิ.�สิ�งท.ต่ไปเจรจาเกลั0,ยกลั�อม ให;อ�อนน;อมสิวัาม�ภี�กด�S จะด0กวั�า ถึ;าแม;นวั�าอาณาจ�กรใดข�ดข!น ก'

92

สิ�งกองท�พไปปราบ พระเจ;าหงวันสิ0โจ0วัฮ่�องเต่; ทรงเห'นชอบด;วัย ปJพระพ�ทธศ�กราช ๑๘๒๕ พระเจ;าสิ0โจWวัฮ่�องเต่; พระเจ;ากร�งจ0นราชวังศ�หงวัน หร!อก�บไลัข�าน ให;ข�นนางจ0นช!,อ หอจ!อจ0, เปAนราชท.ต่เข;ามาเจร�ญทาง พระราชไมต่ร0 ก�บกร�งสิ�โขท�ย พ�อข�นรามค�าแหง ทรงร�บเปAนพระราชไมต่ร0 ด;วัยเหต่�ผลัทางการเม!อง แลัะการค;า

ปJพระพ�ทธศ�กราช ๑๘๒๙ พ�อข�นรามค�าแหงมหาราช ทรงพระกร�ณาโปรดเกลั;าฯให;ข�ดพระบรมธาต่�วั�ดช;างลั;อมข&1นมาให;คนบ.ชา คร�1งน�1น พระมหาก�สิสิปเถึรเจ;า พระสิงฆ�ลั�งกา น�กายเถึรวัาท พร;อมคณะสิงฆ� มาถึ&งกร�งสิ�โขท�ย ถึวัายพระบรมธาต่�ให; พ�อข�นรามค�าแห�ง พระองค�ท�านจ&งทรงบรรจ�พระบรมธาต่�ท�1งหมดไวั;ในพระเจด0ย� แลั;วัทรงสิร;างเจด0ย�ครอบ เร0ยกวั�าเจด0ย�วั�ดช;างลั;อม (บ.รณะ) ทรงบรรจ�พระบรมธาต่�ไวั;กลัางเม!องศร0สิ�ชนาลั�ย ต่�อมาพระมหาก�สิสิปเถึรเจ;า ได;ถึวัาย ไม;ธ�รพระกรแก�ว แลำะแผู(นเปลำ�อกไม� มาต่�กากรรมฐาน ๔๐ แลัะอ�ปเท�ห�การใช;ไม;ธารพระกรแก;วั ปลังอสิ�ภีกรรมฐาน ของพระพ�ทธเจ;า ก�บพ�อข�นรามค�า แหงมหาราช ต่�อมาพ�อข�นรามค�า แหงมหาราช ทรงม0ว�จ้�สื�ทธ�A เปAนท0,เกรงขามของ ห�วัเม!องต่�างๆ ปJพระพ�ทธศ�กราช ๒๘๓๗ พระเจ;าหงวันเสิงจงฮ่�องเต่; กษ์�ต่ร�ย�ราชวังศ�หงวัน ก�บไลัข�าน ม0ร�บสิ�,งให; พ�อข�นรามค�าแหง (เสิ01ยมกWกอYองก�งมกต่�,ง) มาเฝ่Lา หากม0เหต่�ข�ดข;องมาม�ได; ให;สิ�งราชโอรสิ อน�ชา หร!อข�นนางผ.;ใหญ�ไปแทน พระเจ;าหงวันเสิงจง ย�งร�บสิ�,งอ0กวั�า แม;ค�ดเปAนไมต่ร0ก�นแลั;วั ก'ควัรสิ�ง

93

ราชโอรสิ หร!อข�นนาง มาเปAนจ�าน�าไวั;บ;าง แต่�คร�1งน�1น พ�อข�นรามค�าแหง ก'ย�งม�ได;สิ�งผ.;ใดไป

ปJพระพ�ทธศ�กราช ๑๘๓๙ ทรงยกกองท�พเม!องสิ�โขท�ย ร�วัมก�บ กองท�พของพระเจ;าอ.�ทองท0, ๑ (ทรงม0เช!1อพระเจ;ากร�งจ0น ก�บไลัข�าน) แห�งอโยธยา ยกท�พไปต่0เม!องนครธม ของขอมได;สิ�าเร'จ โดยม0 กองท�พ ของพระเจ;าหงวันเสิงจงอ�องเต่; ให;ควัามช�วัยเหลั!อ

พ�อข�นรามค�าแหง ทรงเปAนพระสิหาย ก�บพญาม�งราย แห�งอาณาจ�กรลั;านนา แลัะทรงเปAนพระสิหายก�บ พญาง�าเม!อง แห�งอาณาจ�กรพะเยาด;วัย พ�อข�นรามค�าแห�ง ชาวัเม!องขนานพระนามพระองค�ท�านวั�า พระร�วังเจ;า ต่�1งแต่�ได;ไม;ธารพระกรแก;วั (ทางลั�งกาเร0ยกวั�า ไม;เท;าวัช�ระ) ปJพระพ�ทธศ�กราช ๑๘๓๙ พญาม�งราย เช�ญพระสิหายสิองท�านค!อ พ�อข�นรามค�าแหง แลัะพญาง�าเม!อง มาปร&กษ์าเร!,อง การสิร;างเม!องนพบ�ร0ศร0นครพ�งค�เช0ยงใหม� ต่�อมาพญาม�งราย แห�งอาณาจ�กรลั;านนา ทรงท.ลัขอพระมหุ�ก�สืสืปเถรเจ้�� พระสิงฆ�น�กายเถึรวัาทลั�งกาวังศ� พร;อมพระสิงฆ�อ0ก ๕ ร.ป จากพ�อข�นรามค�าแหงมหาราช ไปนพบ�รศร0นครพ�งค� เช0ยงใหม�

พญาม�งราย ทรงพระกร�ณาโปรดเกลั;าฯ ให;สิร;างวั�ดอร�ญวัาสิ0ข&1นท0, บร�เวัณป>าไผ� ๑๑ กอ ให;เปAนท0,พ�าน�กของพระมหาก�สิสิปเถึรเจ;า แลัะพระเถึรเหลั�าน�1น แลั;วัขนานนามพระอารามวั�า ว�ดเวฬ�ก�ฎฐ�ร�ม เปAนการน�าพระพ�ทธศาสินาน�กายเถึรวัาทอย�างลั�งกาวังศ�ไปประด�ษ์ฐานคร�1งแรกในอาณาจ�กรลั;านนา พร;อมด;วัยพระกรรมฐานม�ชธฌิ�มา แบบลั�าด�บ

94

ต่�อมาพ�อข�นรามค�าแหงมหาราช ได;ทรงเก'บ ไม�ธ�รพระกรแก�ว แลัะใบค�มภี0ร�มาต่�กากรรมฐาน ๔๐ ไวั; ในพระราชวั�ง พร;อมก�บคณโฑิ ด�นเผา ของพระฤาษ์0สิ�ชชนาลั�ยด;วัย ของสิามสิ�,งน01น�บเปAนเคร!,องราชกก�ธภี�ณฑิ� ประจ�าราชวังศ�พระร�วัง ต่�1งแต่�พ�อข�นรามค�าแหง ได;ธารพระกรแก;วั ไผ�ยอดต่าลั มาแลั;วั พระองค�ท�านก'ทรงม0ฤทธ�S ม0เดชมาก บ;านเม!องก'สิงบร�มเย'น

ปJพระพ�ทธศ�กราช ๑๘๔๒ พ�อข�นรามค�าแหงมหาราช ได;สิ�ง พญ�เลำอไท พระราชโอรสิองค�ใหญ� เปAนราชท.ต่ น�าคณะท.ต่ออกๆไปเฝ่Lา พระเจ;าหงวันเสิงจงฮ่�องเต่; ณ กร�งปBกก�,ง

แลัะถึ& งปJพระพ� ทธศ�กราช ๑๘๔๒ น�1น เอง พ�อข� นรามค�าแหง ก'เสิด'จสิวัรรคต่ เม!, อพ�อข�นรามค�าแหงเสิด'จสิวัรรคต่แลั;วั เทวัดาประเภีทบ�งบด ได;บ�งบดให;ไม;พระกรแก;วั ไผ�ยอดต่าลั หายสิาบศ.นย�ไป จากเม!องสิ�โขท�ย พ�อข�นรามค�าแหง ทรงม0พระราชโอรสิ พระราชธ�ดา ๒ องค�

๑.พระราชโอรสิ องค�ใหญ� ทรงพระนามวั�า พญาเลัอไท เสิด'จไปอย.�เม!องจ0น ๒.นางเทพสิ�ดาสิร;อยดาวั เปAนพระมเหษ์0 ของมะกะโท เม!องเมาะต่ะมะ

๔.ป2Oไสืสืงค์ร�ม พ.ศ.๑๘๔๒ -พ.ศ.๑๘๖๖ รวัม ๒๔ ปJ

กษ์� ต่ร�ย� ร าชวังศ�พระร�วัง ครองกร� งสิ� โขท�ย น�กประวั�ต่�ศาสิต่ร� ยอมร�บวั�าม0อย.� เก;าพระองค� ยกเวั;นป.> ไสิสิงคราม น�กประวั�ต่�ศาสิต่ร� ย�งไม�ยอมร�บ เพ0ยงน�บถึ!อวั�าเปAนผ.;

95

สิ�า เร'จราชการ แทนพระองค�เท�าน�1น ป.>ไสิสิงครามสิ�า เร'จราชการแทน พญาเลัอไท เน!,องจากย�งอย.�ประเทศจ0น

ป.>ไสิสิงคราม บางท0ก'เร0ยกวั�า พญาไสิยสิงคราม วั�าทรงครองราช ๒๑ ปJ พญาไสิยสิงครามทรงเปAนพระเจ;าน;าของ พญาเลัอไท หร!อพญาลั!อไท

๕.พญ�เลำอไท พ.ศ.๑๘๖๖ - พ.ศ.๑๑๘๔ รวัม๑๘ ปJ

พญาเลัอไท ทรงเปAนพระน�ดดา ของป.>ไสิยสิงครามๆ ทรงเปAนโอรสิของพ�อข�นศร0อ�นทราท�ต่ย� อ�นเก�ดแต่�เจ;าหญ�งนครศร0ธรรมราช

เม!,อพญาเลัอไท ครองราชย�ในกร�งสิ�โขท�ยแลั;วั ป.>ไสิสิงคราม ก'กลั�บไปครองราชย�อย.�เม!องนครศร0ธรรมราช ของพระราชมารดา

๖.พญ�ง�)วน��ถม พ.ศ.๑๘๘๔ -พ.ศ.๒๘๙๐ รวัม ๖ ปJ

พญาง�,วัน�าถึม ทรงเปAนราชโอรสิ ของพ�อข�นบานเม!อง

๗.พระมหุ�ธรรมร�ช�ท5) ๑พญ�ลำ�ไทพ.ศ.๑๘๙๐ -พ.ศ.

๑๙๑๒รวัม๒๒ปJ ปลัายร�ชสิม�ยพญาง�,วัน�าถึม พญาเลัอไท ได;ยกพลั

มาจากเม!องศร0สิ�ชนาลั�ยเข;ามาปราบจลัาจลัในเม!องสิ�โขท�ย แลั;วัจ&งต่�1งต่นเปAนกษ์�ต่ร�ย�

ปJพระพ�ทธศ�กราช ๑๙๐๑ พระมหาธรรมราชาท0, ๑ พญาลั�ไท ทรงสิร;างเจด0ย� บรรจ�พระบรมธาต่�ท0,เม!องนครช�ม

96

อย.�ปากคลัองสิวันหมาก แขวังก�าแพงเพชร เปAนพระบรมธาต่� ท0,ได;มาแต่�ลั�งกา

ปJพระพ�ทธศ�กราช ๑๙๑๒ พญาก!อนา แห�งลั;านนา สิ�งราชท.ต่มาเฝ่Lาพระมหาธรรมราชาท0, ๑ ลั�ไทท.ลัขออาราธนาพระสิ�มนเถึรเจ;า จากเม!องสิ�โขท�ย ไปประด�ษ์ฐานพระพ�ทธศาสินาลั�ทธ�เถึรวัาทอย�างลั�งกาวังศ� ท0,อาณาจ�กรลั;านนา พระสิ�มนเถึรเจ;าพ�าน�กอย.� วั�ดพระย!น เม!องห�ร�ภี�ญช�ย (ลั�าพ.น) สิองปJ พญาก!อนาสิร;างวั�ดบ�ปผาราม ข&1นท0,เช0ยงใหม� ทรงอาราธนา พระสิ�มนเถึรเจ;า มาจ�าพรรษ์าท0,วั�ดสิร;างใหม�น01 ทรงแต่�งต่�1งเปAน พระมหาสิวัาม0บ�พร�ต่นะมหาเถึรเจ;า แลัะเปAนประธานสิงฆ�น�กายเถึรวัาทอย�างลั�งกาวังศ� แลัะทรงให;ท�าการปฎ�สิ�งขรณ� ว�ดเวฬ�ก�ฎฐ�ร�ม ท0,สิร;างสิม�ยพญาม�งราย

พระมหาธรรมราชาท0,๑ ลั�ไท อ�ญเช�ญพระมหาสิาม0สิ�งฆราช มาจากลั�งกา มาจ�าพรรษ์าท0,วั�ดป>ามะม�วัง เม!องสิ�โขท�ย โปรดเกลั;าให;ไปพ�มพ�ลัอยพระพ�ทธบาทจากลั�งมาประด�ษ์ฐานไวั;บนยอดเขาสิ�มนก.ฎ เม!องสิ�โขท�ยด;วัย แลัะทรงอาราธนาพระมหาสิาม0สิ�งฆราช ชาวัลั�งกา จากนครพ�น หร!อเม!องเมาะต่ะมะ มาทรงเปAนพระอ�ปBชฌิาย� บวัชก�ลับ�ต่ร เผยแผ�พระพ�ทธศาสินาน�กายลั�งกาวังศ�

ทรงโปรดเกลั;าโปรดกระหม�อม ให;เททองหลั�อ พระศร0ศากยม�น0 พระพ� ทธร.ปขนาดใหญ� ประด�ษ์ฐานไวั; ณ วั�ดมหาธาต่�เม!องสิ�โขท�ย หลั�อพระพ�ทธช�นราช พระพ�ทธช�นสิ0ห� พระพ�ทธศาสิดา ม0พระค�ร�มานนท� พระอ�บาลั0เปAนองค�ประธาน หลั�อเสิร'จเร0ยบร;อยแลั;วัอ�ญเช�ญไปประด�ษ์ฐาน ณ วั�ดพระศร0

97

ร�ต่นมหาธาต่� เม!องสิองแควั (พ�ษ์ณ�โลัก ) อ�นเปAนเม!องมหาอ�ปราชแห�งใหม�ของ กร�งสิ�โขท�ย

คร�1งท0,ทรงเททองหลั�อพระพ�ทธช�นราช ทรงเททองหลั�อหลัายคร�1ง ทองท0,หลั�อพระพ�ทธช�นราช หาแลั�นเสิมอก�นไม� องค�พระแต่กร;าวัท�กคร�1ง

คร�1งน�1นม0พระสิงฆ�เด�นทางมาจากลั�งกา นามวั�าพระค�ร�มานนท� แลัะพระอ�บาลั0ท�านเด�นทางมากลัางป>า เม!องสิ�โขท�ย พบเทวัดาบ�งบด แปลังร�างเปAนปะขาวัถึ!อไม;ธารพระกรแก;วั ไผ�ยอดต่าลั ขอเด�นทางร�วัมมาด;วัย โดยบอกวั�า จะไปช�วัยพญาลั�ไท ปB1 นห��นเททองหลั�อ พระพ�ทธช�นราช

ต่�อมาภีายหลั�งพระค�ร�มานนท� พระอ�บาลั0พระสิงฆ�ลั�งกา พร;อมด;วัยช0ปะขาวัต่นน�1น ได;น�าไม;ธารพระกรแก;วัไผ�ยอดต่าลั ของเด�มของพ�อข�นรามค�าแหงท0,ศ.นย�หายไปเพราะเทวัดาบ�งบดน�1น ท�านได;น�า ไม;ธารพระกรแก;วั มามอบให;พญาลั�ไท อธ�ษ์ฐานประกอบพ�ธ0การเททองหลั�อพระพ�ทธช�นราช ต่�อมาช0ปะขาวัก'ได;ช�วัยพญาลั�ไท ปB1 นห��นพระพ�ทธช�นราช ปB1 นเสิร'จแลั;วั ก'ท�าพ�ธ0เททองหลั�อพระพ�ทธช�นราช

ทองก'แลั�นเสิมอก�น เปAนอ�ศจรรย� สิ�า เร'จเปAนองค�พระพ�ทธช�ราช ด;วัยไม;ธารพระกรแก;วั ของพระพ�ทธเจ;า ท0,พระมหาก�สิสิป พระสิงฆ�ลั�งกา น�ามาถึวัาย แด�พ�อข�นรามค�าแหงในคร�1งน�1น

เม!,อเททองหลั�อพระพ�ทธช�นราชแลั;วั ช0ปะขาวั ก'เด�นหายไปทางหม.�บ;านแห�งหน&,ง ปBจจ�บ�นเร0ยกวั�า หม.�บ;านปะขาวัหาย จนท�กวั�นน01

98

ต่�อมาพระค�ร�มานนท� พระอ�บาลั0 พระสิงฆ�ลั�งกา ได;ถึวัายต่;นพระศร0มหาโพธ�S แลัะพระไต่รปKฏิกภีาษ์ามคธ ก�บพญาลั�ไท ของสิองสิ�,งน01 ท�านได;น�ามาจากเม!องอน�ราชบ�ร0 เกาะลั�งกา

ต่�อมาพญาลั�ไท ทรงให;คณะสิงฆ�สิ�โขท�ยปร�วั�ฎฎ พระไต่รปKฏิกอ�กษ์รมคธมาเปAน อ�กษ์รขอมไทย-บาลั0

พระมหาธรรมราชาท0, ๑ พญาลั�ไท ทรงพระราชน�พนธ�หน�งสิ!อไต่รภี.ม�พระร�วัง คร�1งเปAนอ�ปราชอย.�ท0,เม!องศร0สิ�ชชนาลั�ย แลัะทรงแต่�งพระค�มภี0ร�อ0ก ๓๐ ค�มภี0ร�เช�น พระอรรถึกถึาจต่�ราคะ พระอรรถึกถึาฎ0กาพระอภี�ธรรมวัดาร พระอภี�ธรรมสิ�งคหะ พระสิ�ม�งคลัวั�ลัาสิ�น0 พระปBญจสิ.ทน0 พระสิาร�ต่ถึปกาสิ�น0 พระมโณรสิป.รณ0 พระสิ�โนรสิปกาสิ�น0 พระอรรถึกถึาฎ0กาวั�น�ย พระธรรมบท พระธรรมมหากถึา พระมธ�ร�ต่ถึป.รณวั�ลัาสิ�น0 พระธรรมชาดก พระช�นาลั�งการ พระสิาร�ต่ถึท0ปน0 พระพ�ทธวังศ� พระสิารสิ�งคหะ พระม�ลั�นทปBญหา พระปาเลัยกะ พระมหาน�ทาน พระอนาคต่วังศ� พระจร�ยาปKฏิก พระโลักบ�ญญ�ต่� พระมหาก�ลัป พระอร�ณวั�ต่ต่� พระสิม�นต่ปาสิาท�กา พระจ�กษ์ณาภี�ธรรม พระอน�ฎ0กาห�งธรรม พระสิาร�ร�กวั�น�จฉั�ย พระโลัก�ปปBต่ต่� เปAนต่;น

๘.พระมหุ�ธรรมร�ช�ท5) ๒พ.ศ.๑๙๑๒ - พ.ศ.๑๙๔๒ รวัม๓๐ ปJ

ในร�ชกาลัน01 กร�งสิ� โขท�ย เสิ0ยอ�สิระภีาพให;แก�อาณาจ�กรกร�งศร0อย�ธยา แต่�ย�งคงม0กษ์�ต่ร�ย�ปกครองอย.� ๙.พระมหุ�ธรรมร�ช�ท5) ๓ (ไสิลั!อไท)พ.ศ.๑๙๔๒ -พ.ศ.๑๙๖๒ รวัม๒๐ ปJ

99

ในร�ชกาลัน01กร�งสิ�โขท�ย ต่กเปAนเม!องประเทศราชของ อาณาจ�กรกร�งศร0อย�ธยา ๑๐.พระมหุ�ธรรมร�ช�ท5) ๔ (บรมปาลั)พ.ศ.๑๙๖๒ -พ.ศ. ๑๙๘๑รวัม๑๙ปJ ในร�ชกาลัน01 กร�งสิ�โขท�ย เปAนสิ�วันหน&,งของอาณาจ�กรกร�งศร0อย�ธยา พระบรมปาลั ได;ร�บการอภี�เษ์กให;ครองกร�งสิ�โขท�ยแลั;วั ทรงพระนามวั�า พระเจ้��สื�ร�ยวงศึ!บรมบ�ลำมหุ�ธรรมร�ช�

--------------------------------------ศึร5พระอร�ยะสืงฆ! สื�บทอดพระกรรมฐ�นม�ชฌิ�ม�

ย�ค์สื�โขท�ย ตำอนตำ�น ๑.พระญ�ณสื�วรรณมหุ�เถรเจ้�� พระนามเด�มวั�า สื�งหุ! ชาวัเม!องม�กเร0ยกขานพระองค�ท�านวั�า พระมหุ�เถรเจ้�� ท�านสิถึ�ต่วั�ดมหาธาต่� เปAนพระสิ�งฆราชา ประจ�าเม!องสิ�โขท�ย ในร�ชสิม�ยพระเจ;าประก�นต่�ราช พระองค�ท�านทรงศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ สิ!บต่�อมาจาก พ(อเจ้��แพร แลัะพ�อเจ;าขวั�ญ พ�อเจ;าเต่'ม แห�งวั�ดดงต่าลั เม!องบ;านค.เม!อง

พระญาณสิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า (สิ�งห�) ท�านบอกพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บให;ก�บ พระญาณสิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า (เช!1 อ) วั�ดมหาธาต่� เม!องสิ�โขท�ย สิม�ยย�คขอมเร!องอ�านาจ แผ�มาถึ&งเม!องสิ�โขท�ย

พระเจ้��ประก�นตำ�ร�ช สิถึาปนา พระญาณสิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า (สิ�งห�) แลั;วั ทรงต่�1งพระเถึร ช�วัยงาน พระญาณสิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า (สิ�งห�)อ0ก ๔ องค�ค!อ

100

๑.พระบ.รพาท�ศาจารย� ๒.พระปBจฉั�มาท�ศาจารย� ๓.พระท�กษ์�ณาท�ศาจารย� ๔. พระอ�ต่ราท�ศาจารย�

พระผ.;ช�วัยแบ�งหน;าท0,ท�างาน ต่ามเขต่ประจ�าท�ศ แลัะทรงอน�ญาต่ให;พระผ.;ช�วัย แต่�ลัะองค� ต่�1งพระผ.;ช�วัย ได;อ0ก ๔ องค� ค!อ ๑.พระบ.รพาอน�ท�ศาจารย� ๒.พระปBจฉั�มาอน�ท�ศาจารย� ๓.พระท�กษ์�ณาอน�ท�ศาจารย� ๔.พระอ�ต่ราอน�ท�ศาจารย�

พระญาณสิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า (สิ�งห�)) ประสิ.ต่�หลั�งพ�ทธกาลัลั�วังแลั;วัได;ประมาณ ๑,๖๐๐ปJ บรรพชาเปAนสิามเณรก�บ พ(อเจ้��แพร วั�ดดงต่าลั เม!องบ;านค.เม!อง ชานกร�งลัะโวั; แลัะอ�ปสิมบทเปAนพระภี�กษ์�ก�บ พ�อเจ;าแพร วั�ดดงต่าลั เม!องบ;านค.เม!อง ชานกร�งลัะโวั; ท�านศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา ก�บพ�อเจ;าแพร แลัะเร0ยนพระกรรมฐานเพ�,มเต่�ม อ0กเลั'กน;อยก�บ พ�อเจ;าขวั�ญ แลัะพ�อเจ;าเต่'ม แลัะศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา ทางสิมาธ�ก�บ พระราชสิาม0รามมหาเถึรเจ;า (เพชร) อด0ต่พระมหาเถึรเจ;า ย�คศร0ทวัาราวัด0

ต่�อมาท�านได;ไม;เท;าไผ�ยอดต่าลัสิ0ด�า ของพระอ�บาลั0แห�งลั�งกา ท0,ถึ�1าทางเหน!อเขต่เม!องท��งย�1ง (อ�ต่รด�ต่ถึ�)

พระองค�ท�านน�พพาน เม!,อพ�ทธกาลัลั�วังแลั;วัได; ๑๖๙๖ พรรษ์า พระชนมาย�ได;ประมาณ ๙๖ พรรษ์า ต่รงก�บร�ชสิม�ยพระเจ;าประก�นต่�ราช บารม0ธรรมของพระองค�ท�านย�งแผ�ไปอ0กประมาณ ๕๘๐ ปJ

พระญาณสิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(สิ�งห�) พระองค�ท�าน ทรงม0สิ�ทธ�วั�หาร�ก-อ�นเต่วัาสิ�กมากมาย สิ�ทธ�วั�หาร�กท0,สิ�าค�ญองค�หน&,งอย.�ท0,เม!องศร0สิ�ชนาลั�ย ค!อพระคร.ญาณสิ�ทธ�S(ร� �ง),

101

พระคร.ญาณสิ�ทธ� (ร� �ง) สิถึ�ต่วั�ดสิ�ทธาวัาสิ เม!องศร0สิ�ชนาลั�ย สิม�ยพระเจ;าศร0สิ�ธรรมราชา ชาวัเม!องเร0ยกขานพระเถึรวั�า เจ้��เถร ท�านศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา ก�บพระญาณสิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า (สิ�งห�) พระค์ร2ญ�ณสื�ทธ� ม0พระผ.;ช�วัย ๒ องค�ค!อ ๑.พระร�ต่นธรรมธร ๒.พระธรรมปKฏิก

๒.พระญ�ณสื�วรรณมหุ�เถรเจ้��(เหม) สิถึ�ต่วั�ดมหาธาต่� เปAนพระสิ�งฆราชาเม!องสิ�โขท�ย สิม�ยพระเจ;าประก�นต่�ราช พระญาณสิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(เหม) ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บมาก�บ พระญาณสิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(สิ�งห�) ๓.พระญ�ณสื�วรรณมหุ�เถรเจ้��(ช�ต่) สิถึ�ต่วั�ดมหาธาต่� สิม�ยพระเจ;าปท�มวังศ� พระญาณสิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(ช�ต่) ศ&กษ์าพระกรรมฐานก�บ พระญาณสิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า (สิ�งห�)

๔.พระญ�ณสื�วรรณมหุ�เถรเจ้�� (เช!1อ)สิถึ�ต่วั�ดมหาธาต่� เปAนพระสิ�งฆราชา ประจ�าเม!องสิ�โขท�ย สิม�ยพระเจ;าปท�มวังศ� ย�คขอมเร!องอ�านาจ

พระญาณสิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(เช!1อ)ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บก�บ พระญาณสิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(สิ�งห�)

ปJพระพ�ทธศ�กราช ๑๖๕๑ สิม�ยพระเจ;าปท�มวังศ� คณะสิงฆ�ลั�งกาเด�นทางมาท0, นครศร0ธรรมราช เปAน ค์ณะว�นร�ตำ ค์ณะปO�แก�ว จากลั�งกา พระเจ;าปท�มวังศ� โปรดให;อาราธนา คณะพระสิงฆ�ลั�งกา มาเม!องสิ�โขท�ย

102

๕.พระญ�ณสื�วรรณมหุ�เถรเจ้�� (สิาย) สิถึ�ต่วั�ดมหาธาต่� เปAนพระสิ�งฆราชา เม!องสิ�โขท�ย สิม�ยพระเจ;าสิ�ร�ยะราชา ย�คขอมเร!องอ�านาจ

พระญาณสิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(สิาย) ศ&กษ์าพระกรรมฐาน แบบม�ชฌิ�มาก�บ พระญาณสิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(เช!1อ)

๖.พระญ�ณม�น5มหุ�เถรเจ้�� (ต่า) เปAนพระสิ�งฆราชา ฝ่>ายอร�ญวัาสิ0 สิถึ�ต่วั�ดป>ามะม�วัง (อ�มพวันาราม) เม!องสิ�โขท�ย สิม�ยพระเจ;าจ�นทะราชา ย�คขอมเร!องอ�านาจ พระญาณม�น0มหาเถึรเจ;า(ต่า) ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาก�บ พระญาณสิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(สิาย)

ร�ชสิม�ยพระเจ;าจ�นทะราชา พระสิ�งฆราชา เปลั!,ยนราชท�นนาม มาเปAนพระญาณม�น0มหาเถึรเจ;า ย;ายมาสิถึ�ต่วั�ดป>ามะม�วัง แทนวั�ดมหาธาต่�

๗.พระญ�ณม�น5มหุ�เถรเจ้�� (คง) เปAนพระสิ�งฆราชา ฝ่>ายอร�ญวัาสิ0 สิถึ�ต่วั�ดป>ามะม�วัง เม!องสิ�โขท�ย ในร�ชสิม�ยพระเจ;าจ�นทะราชา ย�คขอมเร!องอ�านาจ ท�านศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาก�บ พระญาณม�น0มหาเถึร (ต่า)

๘.พระญ�ณม�น5มหุ�เถรเจ้��(อย.�) เปAนพระสิ�งฆราชา ฝ่>ายอร�ญวัาสิ0 สิถึ�ต่วั�ดป>ามะม�วัง เม!องสิ�โขท�ย สิม�ยพระเจ;าอร�ณราชา(มอญ) ชาวัเม!องเร0ยกวั�า พระร�วังเจ;า ร�ชสิม�ยน01เม!องสิ�โขท�ย เร�,มเปAนอ�สิระจากขอม พระญาณม�น0มหาเถึรเจ;า(อย.�) ศ&กษ์าพระกรรมฐานจาก พระญาณม�น0มหาเถึรเจ;า(คง)

๙.พระญ�ณม�น5มหุ�เถรเจ้�� ม0พระนามเด�มวั�า ช�ย เปAนสิ�งฆราชา เม!องสิ�โขท�ย สิถึ�ต่วั�ดป>ามะม�วัง สิม�ยพระเจ;า

103

อร�ณราชา พระญาณม�น0มหาเถึรเจ;า(ช�ย) ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาก�บ พระญาณม�น0มหาเถึรเจ;า(คง)

๑๐.พระญ�ณม�น5มหุ�เถรเจ้��(อย.� องค�ท0,๒) เปAนสิ�งฆราชา ฝ่>ายอร�ญวัาสิ0 สิถึ�ต่วั�ดป>ามะม�วัง เม!องสิ�โขท�ย ในร�ชสิม�ยพระเจ;าช�ยฟูLา พระญาณม�น0มหาเถึรเจ;า (อย.�)ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา มาก�บ พระญาณม�น0มหาเถึร (อย.� องค�แรก)

๑๑.พระญ�ณม�น5มหุ�เถรเจ้��(เสิ!อ) เปAนสิ�งฆราชา เม!องสิ�โขท�ย สิถึ�ต่วั�ดป>ามะม�วัง เม!องสิ�โขท�ย ในร�ชสิม�ยพระเจ;าช�ยฟูLา พระญาณม�น0มหาเถึรเจ;า(เสิ!อ) ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา มาก�บ พระญาณม�น0มหาเถึรเจ;า(อย.�)

๑๒.พระท�กษ�ณ�ท�ศึ�จ้�รย! (ม�,น) เปAนพระผ.;ช�วัย ของพระญาณม�น0มหาเถึรเจ;า(อย.�) พระสิ�งฆราชา ฝ่>ายอร�ญวัาสิ0

พระท�กษ์�ณาท�ศาจารย� (ม�,น) สิถึ�ต่วั�ดป>ามะม�วัง เม!องสิ�โขท�ย ร�ชสิม�ยพระเจ;าช�ยฟูLา

พระท�กษ์�ณาท�ศาจารย�(ม�,น)พระองค�ท�านไม�ค�อยได;สิถึ�ต่อย.�ภีายใน วั�ดป>ามะม�วัง ท�านม�กชอบออกเท0,ยวัสิ�ญจรจาร�กธ�ดงค�หาควัามสิงบ วั�เวักไปต่ามป>าเขา ลั�าเนาไพร ต่ามสิถึานท0,ต่�างๆ ท�านไม�ค�อยได;เด�นทางกลั�บมา วั�ดป>ามะม�วัง บ�อยน�ก นานๆคร�1งท�านจะกลั�บมาวั�ดป>ามะม�วังคร�1งหน&,ง พระท�กษ์�ณาท�ศาจารย�(ม�,น) ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาก�บ พระญาณม�น0มหาเถึรเจ;า (อย.�)

สิ�1นร�ชกาลัพระเจ;าช�ยฟูLาแลั;วั ต่�าแหน�งพระญาณม�น0มหาเถึรเจ;า ย;ายไปอย.�วั�ดไต่รต่ร&ง เม!องสิ�โขท�ย

104

๑๓ .พระญ�ณม� น5มหุ� เถร เ จ้� � (แสิง ) เปA นพร ะสิ�งฆนายก ฝ่>ายอร�ญวัาสิ0 สิถึ�ต่วั�ดไต่รต่ร&ง เม!องสิ�โขท�ย ร�ชสิม�ยพ�อข�นนาวัน�าถึม

๑๔.พระค์ร2ญ�ณไตำรโลำก (ดา) ชาวัเม!องเร0ยกท�านวั�า เจ;าเถึร (เจ;าเถึน) ท�านเปAนสิ�งฆราชาฝ่>ายอร�ญวัาสิ0 สิถึ�ต่วั�ดป>าร�ต่นา(ร�ต่นาวันาราม) ประจ�าเม!องศร0สิ�ชนาลั�ย

๑๕.พระว�นร�ตำมหุ�เถร พระนามเด�มวั�า อ�ด ร�ชสิม�ยพ�อข�นศร0อ�นทราท�ต่ย� พระวั�นร�ต่มหาเถึร(อาด)ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา สิ!บมาก�บ พระคร.ญาณไต่รโลัก(ดา) วั�ดป>าร�ต่นา เม!องศร0สิ�ชนาลั�ย

พ(อข�นศึร5อ�นทร�ท�ตำย! สิถึาปนาพระมหาเถึรอาด ข&1นเปAน พระว�นร�ตำมหุ�เถร, พระวั�นร�ต่มหาเถึร(อาด) ทรงได;ร�บพระราชาน�ญาต่ จากพ�อข�นศร0อ�นทราท�ต่ย� แต่�งต่�1งพระรองเร!,อง(ถึานาน�กรม)ได; ๔ พระองค�

๑.พระบ.รพาท�ศาจารย� ท�า ห น; า ท0, ป ร ะ จ�าเขต่ท�ศต่ะวั�นออก

๒. พระปBจฉั�มาท�ศาจารย� ท�า ห น; า ท0, ป ร ะ จ�าเขต่ท�ศต่ะวั�นต่ก

๓. พระท�กษ์�ณาท�ศาจารย� ท�า ห น; า ท0,ประจ�าเขต่ท�ศใต่;

๔. พระอ�ต่ราท�ศาจารย� ท�า ห น; า ท0, ป ร ะ จ�าเขต่ท�ศเหน!อพระรองเร!,อง ต่�1งพระอน�รองเร!,องได;อ0ก ๔ พระองค�ค!อ

๑. พระบ.รพาอน�ท�ศาจารย� ๒.พระปBจฉั�มาอน�ท�ศาจารย� ๓.พระท�กษ์�ณาอน�ท�ศาจารย� ๔.พระอ�ต่ราอน�ท�ศาจารย�

105

๒.พระว�นร�ตำมหุ�เถร พระนามเด�มวั�า ข�ว ร�ชสิม�ยพ�อข�นบาลัเม!องๆครองราชปJ พ.ศ. ๑๗๘๑- ๑๘๒๒ นาน ๔๑ ปJ พระวั�นร�ต่มหาเถึร(ขาวั) ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ ต่�อจากพระมหาเถึรข0ณาสิพเจ;า พระนามวั�า แก�ว แห�งวั�ดดงจ�ก

พระวั�นร�ต่มหาเถึร(อาด) พระวั�นร�ต่มหาเถึร(ขาวั)

พระองค�ท�านทรงร�บสิ!บทอด การเข;าค!บ เข;าสิ�พ เข;าวั�ด ออกวั�ด เข;าสิะกด พระปJต่�ห;า พระย�คลัหก พระสิ�ขสิมาธ�สิอง แลัะทรงสิ!บทอดพระค�มภี0ร�เทศข&1นธรรม ค�มภี0ร�สิวัดท�า วั�ต่รกรรมฐาน จากพระมหาเถึรข0ณาสิพเจ;า นามวั�า แก;วั ด;วัย

๓.พระว�นร�ตำมหุ�เถร พระนามเด�ม ช�)น ปลัายร�ชสิม�ยพ�อข�นบานเม!อง

๔.พระว�นร�ตำมหุ�เถร พระนามเด�มวั�า เง�น ร�ชสิม�ยพ�อข�นรามค�าแหงมหาราช ๆทรงราช พ.ศ. ๑๘๒๒ ๑๘๔๒ ๒๐– – ปJ ร�ชกาลัน01ทรงอาราธนา พระมหุ�สืว�ม5 ม�แตำ(ลำ�งก� ทรงสิร;างวั�ดอร�ญญ�ก พระราชทาน ทรงประด�ษ์ฐ�อ�กษ์รไทย

พระวั�นร�ต่มหาเถึร (เง�น) ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาต่�อจาก พระวั�นร�ต่มหาเถึร(ช!,น).

๕.พระว�นร�ตำมหุ�เถร พระนามเด�มวั�า สื�งหุ! ปลัายร�ชสิม�ยร�ชสิม�ยพ�อข�นรามค�าแห�ง ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา สิ!บต่�อจาก พระวั�นร�ต่นมหาเถึร (ช!,น)

๖.พระว�นร�ตำมหุ�เถร พระนามเด�มวั�า ม�ก ร�ชสิม�ยป.>ไสิยสิงคราม ๆ ทรงครองราชย�นาน ๒๔ ปJ พระวั�นร�ต่มหาเถึร(มาก)ศ&กษ์าพระกรรมฐานต่�อจาก พระวั�นร�ต่มหาเถึร(ขาวั)

106

ในสิม�ยป.>ไสิสิงคราม น�กประวั�ต่�ศาสิต่ร� ไม�ยอมร�บวั�าเปAนกษ์�ต่ร�ย�ในพระราชวังศ�พระร�วัง แต่�ในสิม�ยท�าน ม0ต่�าแหน�งพระวั�นร�ต่มหาเถึร สิ!บทอดวังศ�พระกรรมฐานม�ชฌิ�มา

๗.พระมหุ�ว�นร�ตำเถร พระนามเด�มวั�า ข�น ร�ชสิม�ยพญาเลัอไทๆ ทรงครองราชย�นาน ๑๘ ปJ พระวั�นร�ต่มหาเถึร(ข�น) ศ&กษ์าพระกรรมฐานต่�อจาก พระวั�นร�ต่มหาเถึร(มาก)

๘.พระว�นร�ตำมหุ�เถร พระนามเด�มวั�า เร�อง ร�ชสิม�ยพญาเลัอไท

๙.พระว�นร�ตำมหุ�เถร พระนามเด�มวั�า แสืง ร�ชสิม�ยพญาง�,วัน�าถึมๆ ทรงครองราชย� นาน ๖ ปJ พระองค�ท�านด�ารงต่�าแหน�งมาจนถึ&งร�ชสิม�ย พระมหาธรรมราชาท0, ๑ พญาลั�ไท หร!อพระเจ;าลั�ไท

พระวั�นร�ต่มหาเถึร(แสิง) ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ ต่�อจาก พระวั�นร�ต่มหาเถึร(ข�น)

๑๐.พระว�นร�ตำมหุ�เถร พระนามเด�มวั�า สื5 ร�ชสิม�ยพระมหาธรรมราชาท0, ๑ พญาลั�ไท ๆ (พญาลั!อไท)ทรงครองราชย�นาน ๒๒ ปJ พระวั�นร�ต่มหาเถึร(สิ0) พระองค�ท�านด�ารงต่�าแหน�งมาจนถึ&งร�ชสิม�ยพระมหาธรรมราชาท0, ๒ ๆพระองค�ทรงครองราชย�นาน ๓๐ ปJ

ถึ&งปJพระพ�ทธศ�กราช ๑๙๒๑ กร�งสิ�โขท�ย เสิ0ยอ�สิระภีาพให;กร�งศร0อย�ธยา พระวั�นร�ต่มหาเถึร(สิ0) ศ&กษ์าพระกรรมฐานต่�อจาก พระวั�นร�ต่มหาเถึร(แสิง)

๑๑.พระว�นร�ตำมหุ�เถร (ไม�ทราบนามเด�ม) ร�ชสิม�ยพระมหาธรรมราชาท0, ๒

107

๑๒.พระว�นร�ตำมหุ�เถร พระนามเด�มวั�า นวน เปAนในร�ชสิม�ยพระมหาธรรมราชาท0, ๓ พญาไสิยลั!อไทๆ ทรงครองราชย�นาน ๒๐ ปJ ร�ชกาลัน01กร�งสิ�โขท�ย เปAนประเทศราชของกร�งศร0อย�ธยา

๑๓.พระว�นร�ตำมหุ�เถร พระนามเด�มวั�า สือน เปAนในร�ชสิม�ย พระมหุ�ธรรมร�ช�ท5) ๔ พระย�บ�นเม�อง องค�ท0, ๒ๆ ทรงครองราชย�นาน ๑๙ ปJ ต่รงก�บแผ�นด�นสิมเด'จพระนครอ�นทร� แห�งกร�งศร0อย�ธยา พระวั�นร�ต่มหาเถึร (สิอน) ศ&กษ์าพระกรรมฐานก�บ พระวั�นร�ต่มหาเถึร(นวัน)

พระวั�นร�ต่มหาเถึร ท�กพระองค�ลั;วัน ทรงสิถึ�ต่ ณ.

วั�ดป>าแก;วั เช0,ยวัชาญทางสิมถึะ-วั�ปBสิสินากรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ วั�ดป>าแก;วั เก�ดก�อนกร�งสิ�โขท�ยประมาณ ๑๐๐ ปJเศษ์ ซึ่&,งนามเด�มค!อ วั�ดหนองจ�ก

ก�รเข��ค์�บ เข��สื�พ เข��สืกดเร�,มฟูU1 นฟู.เปลั0,ยนแปลังคร�1งแรก ในกร�งสิ�โขท�ย

การเข;าค!บ เข;าสิ�พ เข;าวั�ด(เด�นหน;า) ออกวั�ด(ถึอยหลั�ง)

เข;าสิะกด องค�พระปJต่�ท� 1งห;า พระย�คลัธรรมหกพระสิ�ขสิมาธ�สิองประการ (บางสิม�ยม0การ เข;าธาต่�ดวังสิ0 หร!อพระร�ศม0 เข;าลั�าด�บ แลั;วัจ&งเข;าสิ�พ เข;าค!บ เข;ารอบ)

พระข0ณาสิพมหาเถึรเจ;า พระนามวั�า แก�ว เร�,มฟูU1 นฟู.เปลั0,ยนแปลังให;ฝ่Qกท�าเปAนคร�1งแรก ในย�คต่;นสิ�โขท�ย พระมหาเถึรแก;วั พระองค�ท�านสิถึ�ต่วั�ดดงจ�ก เม!องสิ�โขท�ย

การฝ่Qกเข;าเข;าค!บ เข;าสิ�พ เข;าวั�ด ออกวั�ด สิะกดน�1นม0มาแต่�คร�1งพ�ทธกาลัแลั;วัในทางปฎ�บ�ต่� เหต่�ให;ม0การฝ่Qก เข;าค!บ เข;าสิ�พ เข;าวั�ด ออกวั�ด เข;าสิะกด เพราะวั�าจ�ต่ของพระโยคาวัจรเจ;า

108

สิม�ยต่�อมา ซึ่&,งหมายถึ&งหลั�งพ�ทธกาลั จ�ต่ของพระโยคาวัจร ไม�แคลั�วัคลั�อง อ�อนไหวั จ�ต่ต่กจากสิมาธ�ได;ง�าย พระองค�ท�านจ&งค�ดค;นวั�ธ0เข;าสิ�พ เข;าค!บ เข;าสิะกด ด;วัยสิมาธ� เพ!,อแก;จ�ต่ ท�าจ�ต่ ให;คลั�องแคลั�วั ม�,นคง สิามารถึด�าเน�นทางสิมาธ�ข� 1นสิ.งต่�อไปได;

พระข0ณาสิพมหาเถึรเจ;า(แก;วั) พระองค�ท�านศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา สิ!บต่�อมาก�บ พระญาณสิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(สิ�งห�) วั�ดมหาธาต่� เม!องสิ�โขท�ย พระอาจารย�ใหญ�กรรมฐาน ประจ�าย�คสิ�โขท�ย ซึ่&,งต่�อมาพระ ข0นาสิพมหาเถึรเจ;า(แก;วั) ได;บอกพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา พร;อมวั�ธ0การเข;าสิ�พ เข;าค!บ เข;าวั�ด ออกวั�ด เข;าสิะกดให;ก�บพระวั�นร�ต่มหาเถึร(ขาวั)

วั�ดป>าแก;วั เม!องสิ�โขท�ย แลัะพระวั�นร�ต่นมหาเถึร(ขาวั) ทรงสิ!บทอดวั�ธ0การต่�างๆ ของพระข0นาสิพมหาเถึรเจ;า(แก;วั)

พร;อมก�บพระค�มภี0ร�เทศข&1นธรรม บทสิวัดท�าวั�ต่รกรรมฐาน พระข0ณาสิพมหาเถึรเจ;า(แก;วั) ท�านจ&งค�ดพ�ฒนาวั�ธ0การ

ท�าให;จ�ต่ของบ�คคลั ให;ม0ควัามเข'มแข'งไม�อ�อนไหวัต่�อเสิ0ยงท0,มากระทบ ขณะเจร�ญภีาวันาได;ง�าย โดยฝ่Qกพระโยคาวัจรเจ;า ขณะก�าลั�งเจร�ญภีาวันาอย.� ท�านจะเอาลั.กต่ะก�,วัท0,ม0ร.ต่รงกลัางมาเสิ0ยบไม; แลั;วัเอาลั.กสิะกดน�1นมาเสิ0ยบต่�ดก�บเท0ยนข01ผ&1งยาวั ๘ น�1วั แลั;วัเอาก;นเท0ยน หร!อปลัายเท0ยนปBกไวั;บนไม;ต่0นกา วัางไม;ต่0นกาไวั;บนปากบาต่ร แลั;วัจ�ดเท0ยนข&1น

คร�1งแรกให;ลั!มต่าด.ไฟูเท0ยนลัามไหม;ไม;ต่�ดลั.กสิะกดหลั�นลังก;นบาต่ร เก�ดเสิ0ยงด�งข&1น ให;เอาเสิ0ยงลั.กสิะกดลั.กแรกหลั�นกระทบบาต่รด�งเปAนสิ�ญญา ต่�อมาจ&งหลั�บต่าเจร�ญสิมาธ�ภีาวันา เม!,อลั.กสิะกดลั.กท0,สิองหลั�นลังก;นบาต่รม0เสิ0ยงด�งข&1น ถึ;าผ.;สิะกดสิมาธ�จ�ต่ย�งไม�ด0พอ ม0จ�ต่วัอกแวัก ก'จะสิะด�;ง ต่�อมา

109

เม!,อลั.กสิะกดลั.กท0,สิามหลั�นลังก;นบาต่ร จ�ต่ของพระโยคาวัจรเจ;าจะไม�สิะด�;ง ม0จ�ต่เข'มแข'งข&1นต่ามลั�าด�บ จ�ต่อดทนต่�อเสิ0ยง แต่�ก�อนการเข;าสิะกดใช;ท�1งลั.กสิะกดลังในบาต่ร ให;เก�ดเสิ0ยงด�ง

การเข;าสิะกดห;องปJต่�ห;าน01 ต่�ดลั.กสิะกด หกลั.ก ด.เปAนสิ�ญญา ๑ ลั.ก อ0ก ๕ ลั.ก แทนองค�พระปJต่� ๕ ลั.กๆลัะองค� ท�าเปAนอน�โลัม ค!อเปAนไปต่ามลั�าด�บ ด�นหน;าปฏิ�โลัม ค!อทวันลั�าด�บ ย;อนจากปลัายมาหาต่;น หร!อถึอยหลั�ง การเข;าสิะกดน01ได;ใช;เปAนอ�บายฝ่Qกจ�ต่ ท�า ให;จ�ต่เปAนสิมาธ�ม� ,นคง จ�ต่ไม�ออกจากสิมาธ� หร!อต่กจากสิมาธ�ได;ง�าย เม!, อม0เสิ0ยงมากระทบโสิต่ประสิาทโดยท�นท0ท�นใด แลัะได;ใช;มาจนถึ&งปBจจ�บ�นน01 การน�าเอาลั.กสิะกดมาต่�ดเท0,ยนมาเร�,มข&1นในสิม�ย พระข0ณาสิพมหาเถึรเจ;า พระนามวั�าแก;วั แห�งเม!องสิ�โขท�ยน01 วั�ธ0การต่�างๆม0มาแต่�พ�ทธกาลั มาฟูU1 นฟู.ในสิม�ยพระมหาเถึรเจ;า(แก;วั) น01

ต่�อมา พระว�นร�ตำมหุ�เถร(ข�ว) ว�ดปO�แก�ว ท�านได;เปAนผ.;สิ!บทอดมาจาก พระข0ณาสิพมหาเถึรเจ;า(แก;วั) อ0กท0 ชาวัเม!องท�1งหลัายเร0ยกขานนาม พระข0ณาสิพมหาเถึรเจ;าวั�า เจ้��เถร

ค์�มภู5ร!เทศึข-7นธรรม พระข0นาสิพมหาเถึรเจ;า (แก;วั)

ได;ท�าการแก;ไข ปร�บปร�งเปลั0,ยนแปลังมาจากพระค�มภี0ร�เทศข&1นธรรม สิม�ยศร0ทวัาราวัด0 ของพระมหาเถึรเจ;า นามวั�า พระสื�ทธ�บ2รพเถรเจ้��(ทอง)

ว�ดสืร��งสืม�ยสื�โขท�ยย�ค์ตำ(�งๆ๑. ว�ดมหุ�ธ�ตำ� พระเจ;าประก�นต่�ราช เม!องสิ�โขท�ย

สิร;างถึวัายพระญาณสิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า (สิ�งห�)

110

๒.ว�ดสื�ทธ�ว�สื พระเจ;าสิ�ธรรมราชา(มอญ) เม!องศร0สิ�ชนาลั�ย สิร;างถึวัายพระคร.ญาณสิ�ทธ� (ร� �ง)

๓.ว�ดหุนองจ้�ก (วั�ดป>าแก;วั) พระเจ;าก!อนา(มอญ)

สิร;างถึวัาย พระคร.ธรรมราชา๔.ว�ดปO�มะม(วง พระเจ;าจ�นทะราชา(ขอม) เม!องสิ�โขท�ย

ทรงสิร;างถึวัาย พระญาณม�น0มหาเถึรเจ;า(ต่า)๕.ว�ดไตำรตำร-ง พ�อข�นนาวัน�า ถึม (เจ;าฟูLาไทใหญ�)

สิ�โขท�ย สิร;างถึวัาย พระญาณม�น0มหาเถึรเจ;า(แสิง)

๖.ว�ดปO�ร�ตำน� พ�อข�นบางกลัางหาวั (ไท) สิร;างถึวัาย พระคร.ญาณไต่รโลัก(ดา)

-----------------------ย�ค์ศึร5อโยธย�

เม�องอโยธย� ต่�1งอย.�บร�เวัณปากแม�น�1า เบ01ย ทางฝ่B, งต่ะวั�นออกของต่�วัเม!องอย�ธยาในปBจจ�บ�น อโยธยาได;พ�ฒนามาจากศ.นย�กลัางการปกครองเด�มของ แควั;นลัะไวั; มาเปAนอาณาจ�กรอโยธยา ค.�ก�นก�บเม!องเสินานคร

แควั;นลัะโวั; เด�มม0ศ.นย�กลัางการปกครองอย.�ท0, เม�องลำพบ�ร5 ต่�อมาย;ายศ.นย�กลัางการปกครองจากแควั;นลัะโวั;มาย�ง เม�องอโยธย�

เม!องอโยธยา เก�ดข&1นเม!,อประมาณพ�ทธศต่วัรรษ์ท0, ๑๘ เม!องอโยธยาน�1นอย.�ใกลั;ทะเลัมากกวั�า เม!องลัพบ�ร0 เม!องอโยธยาอย.�ในช�มทางของแม�น�1า ๓ สิายค!อ แม(น�7�เจ้��พระย� แม�น�7�ลำพบ�ร5 แม(น�7�ปO�สื�ก จ&งเปAนช�มทางการค;าขายสิ�าค�ญ โดยเฉัพาะการค;าก�บ เม!องจ0นท0,ก�าลั�งขยายต่�วั เม!องอโยธยาเจร�ญร� �งเร!องเพราะการค;าขาย ม0ประชากรเปAนช�มชนหลัาย

111

กลั��ม หลัายเผ�า ม0กษ์�ต่ร�ย�จากหลัายราชวังศ�ผลั�ดเปลั0,ยนก�นปกครอง เม!อง อโยธยา สิ!บทอดวั�ฒนธรรมหลัายอย�างมาจากเม!องลัะโวั; กษ์�ต่ร�ย� แลัะประชาชนเม!องอโยธยาน�บถึ!อ พระพ�ทธศาสินา น�กายเถึรวัาทอย�างลัพบ�ร0 แลัะลั�ทธ�เถึรวัาท อย�างลั�งกาวังศ� เม!องสิ�โขท�ย

ปลัายสิม�ยลัพบ�ร0 กษ์�ต่ร�ย�ลัะโวั; ซึ่&,งเปAนชนชาต่�ขอม มาสิร;างเม!องอโยธยา เม!,อประมาณปJพระพ�ทธศ�กราช ๑๗๒๘ เม!องอโยธยา เปAนราชธาน0อย.�ประมาณ ๑๖๕ ปJ ต่�อมาพระเจ้��อ2 (ทองท5) ๓ กษ์�ต่ร�ย�องค�ท0, ๘ แห�งอโยธยา ได;ย;ายราชธาน0 มาสิร;างเม!องใหม�ท0, หนองโสิน ต่�าบลัเวั0ยงเหลั'ก ทางท�ศท�กษ์�ณ ของเม!องอโยธยา สิ�วันเม!องเสินาราช เปAนเม!องค.�ก�นก�บ เม!องอโยธยา

ลำ��ด�บกษ�ตำร�ย!ท5)ค์รองเม�องอโยธย� พระนาม ครองราชย�ต่�1งแต่� พ.ศ. –

พ.ศ. ระยะเวัลัา๑.พระเจ้��โลำกน�ถ ๑๗๒๘ ๑๗๕๘ –

๓๐ ปJ พระเจ;าฟูLาช�ย โอรสิพระเจ;าจ�นทวังศ� มาช�วัยพระเจ;า

ช�ยสิ�ทธ�S แห�งเม!องลัะโวั; สิร;างเม!องอโยธยา ต่�1งแต่�ประมาณปJพระพ�ทธศ�กราช ๑๖๘๔

พระเจ;าฟูLาช�ย ทรงเปAนเช!1อสิายพระเจ;าปท�มวังศ� แห�งราชวังศ�สิ�ร�ยช�ยวัรม�นท0, ๒ แลัะเปAนพระน�ดดาของ พระเจ;าสิ�ร�ยวังศ� หร!อพระเจ;าสิ�ร�ยราชา ก�มโพช แห�งเม!องสิ�โขท�ย

112

พระเจ;าฟูLาช�ย ทรงเปAนพระราชโอรถึ ของพระเจ;าจ�นทวังศ� เช!1อสิายสิ�ร�ยวัรม�นท0, ๒ แห�งสิ�โขท�ย เน!,องเวัลัาน�1นจากพระเจ;าอร�ณราชา กษ์�ต่ร�ย�เช!1 อสิายมอญ ย&ดครองกร�งสิ�โขท�ยได;

พระเจ;าฟูLาช�ย พระราชโอรถึ ของพระเจ;าจ�นทวังศ� แห�งเม!องสิ�โขท�ย ทรงเห'นวั�ากร�งสิ�โขท�ยเสิ0ยเม!องแก� พระเจ;าอร�ณราชาแลั;วั แลัะกษ์�ต่�ร�ย�ขอมเม!องลัะโวั; ก'เสิ!, อมอ�า นาจลัง พระเจ;าฟูLาช�ย จ&งครองราชสิมบ�ต่�อย.�ท0, เม!องอโยธยา ทรงพระนามวั�าพระเจ;าฟูLาช�ย ภีายหลั�งหมดราชวังศ�สิ�ร�ยวัรม�นท0, ๗ เปลั!,ยนมาเปAนราชวังศ�อ�นทรวัรท0, ๑ พระเจ;าฟูLาช�ย แห�งเม!องอโยธยา จ&งต่�1งต่�วัเปAนอ�สิระ ทรงเปลั0,ยนพระนามใหม�เปAน พระเจ้��โลำกน�ถ

เช�7อสื�ยของพระเจ้��โลำกน�ถร�ชวงศึ!สื�ร�ยช�ยวรม�นท5) ๒

๑. พระเจ;าสิ�ร�ยช�ยวัรม�นท0, ๒ ครองเม!องพระนครหลัวังกร�งก�มโพช (กร�งศร0ยโสิธร -ป�ระ)๒. พระเจ;าปท�มวังศ� (ขอม) ไทยเร0ยกวั�าพระเจ;าปท�มราชา ครองเม!องสิ�โขท�ย๓.พระเจ;าสิ�ร�ยวังศ�(ขอม) ไทยเร0ยกวั�าพระเจ;าสิ�ร�ยราชา

ครองเม!องสิ�โขท�ย๔.พระเจ;าจ�นทวังศ�(ขอม) ไทยเร0ยกวั�าพระเจ;าจ�นทราชา

ครองเม!องสิ�โขท�ย๕.พระเจ;าโลักนาถึ (พระเจ;าฟูLาช�ย)

ครองเม!องอโยธยา

113

พระเจ;าโลักนาถึ หร!อพระเจ;าฟูLาช�ย ทรงเปAนพระราชโอรสิของ พระเจ;าจ�นทวังศ�(ขอม) แห�งเม!องสิ�โขท�ย

๒ .พ ร ะ เ จ้� � ป � น แ ด ง ๑ ๗ ๕ ๘ ๑ ๗ ๗ ๘– ๒๐ ปJ

พระเจ;าปานแดง ทรงพระนามเด�มวั�า พญาโคต่รบอง สิ!บเช!1อสิายมาจากลัาวัจ�กราช หลั�งจากพระเจ;าโลักนาถึ เช!1อสิายก�มโพช สิ�1นช0พต่�กสิ�ยแลั;วั พญาโคต่รปอง ได;เข;าย&ดพระราชอ�านาจ ข&1นครองราชย�สิมบ�ต่�อย.�ในเม!องอโยธยา ทรงเปลั0,ยนพระนามใหม�วั�า พระเจ;าปานแดง ในปลัายร�ชกาลัน01 เม!องอโยธยาเปAนอ�สิระจากขอม

๓ .พระเจ้� �สื�ยน�7� ผู-7 ง ๑๗๗๘ - ๑๘๐๔ ๒๖ ปJ

ต่�อมาเม!,อพระเจ;าปานแดง ทรงสิ�1นช0พต่�กสิ�ยแลั;วั เม!องอโยธยาวั�างกษ์�ต่ร�ย�ลัง บรรดาพวักเสินาอ�ามาต่ย� จ&งปลั�อยเร!ออ�ปการ(อ�ปกาน) เพ!,อหาผ.;ม0บ�ญมาครองแผ�นด�น อโยธยา เร!ออ�ปการท0,ปลั�อยไปน�1นแลั�นมาหย�ดอย.� ท0,ร �มฝ่B, งน�1า ต่รงหน;าพระพ�กต่ร� ของเจ;าชายสิายน�1า ผ&1 ง เหลั�าเสินาอ�ามาต่ย� จ&งเช�ญให;ไปครองเม!องอโย ธยา

พระเจ;าสิายน�1าผ&1ง ทรงเปAนสิาม�ญชนมาก�อน ทรงม0เช!1อสิายมอญ ไม�ทรงม0ร�ชทายาท ในร�ชสิม�ยพระเจ;าสิายน�1าผ&1ง ทรงบ.รณะซึ่�อมแซึ่ม วั�ดพณ�นเช�งข&1นมาใหม� โดยทรงสิร;าง พระใหญ�ท0,วั�ดพณ�ญเช�ง

วั�ดพณ�นเช�งเปAนวั�ด ท0,สิร;างปลัายสิม�ยลัพบ�ร0 ม0การบ.รณะซึ่�อมแซึ่มมาแทบท�กร�ชกาลั เม!,อพระเจ;าสิายน�1าผ&1งข&1นครองราชน�1น ต่รงก�บร�ชสิม�ยพ�อข�นศร0อ�นทราท�ต่ย� ครอง

114

อาณาจ�กรสิ�โขท�ยกร�งสิ�โขท�ย ร�ชสิม�ยน01กร�งอโยธยาเปAนอ�สิระจากขอม อย�างสิ�1นเช�ง หลั�งจากสิ�1นพระเจ;าสิายน�1าผ&1งแลั;วั ม0ราชวังศ�ขอม ลัะโวั;มาปกครอง

๔.พระเจ้��ฟL�ช�ย ๑๘๐๔ - ๑๘๒๑ ๑๗ ปJ พระเจ;าฟูLาช�ย นามเด�มค!อพระนารายณ�ราชบ�ต่ร สิ!บ

เช!1อสิายมาจากราชวังศ�ก�มโพช กร�งลัะโวั; ทราบวั�าพระเจ;าสิายน�1าผ&1งสิ�1นพระชนม�แลั;วั จ&งเสิด'จยกกองท�พมาย&ดครองเม!องอโยธยา ทรงเปลั0,ยนพระนามเปAนพระเจ;าฟูLาช�ย ทรงเปAนกษ์�ต่ร�ย�แห�งเม!อง อโยธยา แลัะทรงเปAนราชวังศ�กษ์�ต่ร�ย�ขอม ปกครองเม!องอโยธยา

๕.พระเจ้��สื5โลำ ๑๘๒๑- ๑๘๒๒ ครองราชไม�ถึ&ง ปJ

พระเจ;าสิ0โลั เช!1อสิายขอมก�มโพช ทรงเปAนพระราชบ�ต่รของพระเจ;าฟูLาช�ย ครองราชย�ไม�ถึ&งปJ เก�ดการเปลั0,ยนราชวังศ�ใหม� เปEนร�ชวงศึ!อ2 (ลำ�)� (พระเจ;าอ.�ทองท0, ๑) เช!1อสิายพระราชวังศ�พระเจ;ากร�งจ0นก�บไลัข�าน ร�ชกาลัน01 ต่รงก�บร�ชสิม�ยพ�อข�นบานเม!อง แห�งอาณาจ�กรสิ�โขท�ย

๖.พระเจ้��อ2 (ทองท5) ๑ ๑๘๒๒ - ๑๘๖๒ ๔๐ ปJ พระเจ;าอ.�ทองท0, ๑ ทรงม0พระนามเด�มวั�า เจ้��อ�ย เด�มท

รงเปAนพ�อค;าท�าการค;าขายทางเร!อไป-มา ระหวั�างเม!องจ0น ก�บกร�งอโยธยา แลัะทรงม0เช!1อสิายพระเจ;ากร�งจ0น ก�บไลัข�าน ภีายหลั�งเจ;าอ�ย ปราบดาภี�เษ์ก ย&ดอ�านาจจากพระเจ;าสิ0โลั แลั;วัเฉัลั�มพระนามเปAน พระเจ;าอ.�ลั�,า

115

พระเจ;าอ.�ลั�,า เม!,อทรงครองราชในเม!องอโยธยาอย.�น�1น จ�กรพรรด�จ0นถึ&งก�บยกพระธ�ดา ช!,อนางปะจามทองให;เปAนค.�ครอง อภี�เษ์กเปAนพระมเหษ์0 เม!องจ0น จ&งร. ;จ�กเม!อง อโยธยา ในนามวั�า เม!องเสิ0ยน หร!อร�ฐเสิ0ยน ต่�1งแต่�น�1นมา

ร�ชกาลัพระเจ;าอ.�ลั�,า ครองราชสิมบ�ต่�ในเม!องอโยธยา ต่รงก�บร�ชสิม�ยพ�อข�นรามค�าแหงมหาราช ป.>ไสิยสิงคราม พญาเลัอไท ครองอาณาจ�กรสิ�โขท�ย

ร�ชสิม�ยท0,พระเจ;าอ.�ลั�,า ครองราชอย.�ท0,เม!องอโยธยาน�1น ทางเม!องอ.�ทอง ของท;าวัอ.�ทอง ก'ม0อ�ทธ�พลั ก�าลั�งพลัมากข&1นต่ามลั�าด�บ แลัะเน!, องจาก ลั��มน�1าจระเข;สิามพ�น เม!องอ.�ทองเปลั0,ยนท�ศทางเด�น เก�ดท�พภี�กภี�ย เก�ดโรคระบาดต่�างๆ เจ;าเม!องอ.�ทองจ&งค�ดท0,จะแผ�อ�านาจมาทางเม!องอโย ธยา เพ!,อสิร;างเม!องใหม�

ต่�อมาภีายหลั�งคนท�1งหลัายเร0ยกขานพระนามพระเจ;าอ.�ลั�,าวั�า พระเจ;าอ.�ทองท0, ๑ ต่ามพระนามพระเจ;าอ.�ทองท0, ๒ แลัะพระเจ;าอ.�ทองท0, ๓

ในร�ชกาลัพระเจ;าอ.�ทองท0, ๑ น01ประมาณปJพระพ�ทธศ�กราช ๑๘๓๙ ทรงยกกองท�พไปต่0กร�งศร0ยโสิธรบ�ระ(นครธม)

ทรงยกไปพร;อมก�บกองท�พหลัวังของ พ�อข�นรามค�าแหง แห�งเม!องสิ�โขท�ย ต่0ได;กร�งศร0ยโสิธรป�ระ นครธม ของพวักขอม

๗.พระเจ้��อ2 (ทองท5) ๒ ๑๘๖๒ ๑๘๘๗ – ๒๕ ปJ

พระเจ;าอ.�ทองท0, ๒ ม0พระนามเด�มวั�า ท;าวัอ.�ทอง ครองอย.�เม!องอ.�ทอง(สิ�พรรณบ�ร0) เม!,อครองเม!องอ.�ทองแลั;วั จ&งต่�1งต่�วัเปAนปฐมกษ์�ต่ร�ย� แห�งพระราชวังศ�ท;าวัอ.�ทอง ครอง

116

อย.�เม!องอ.�ทอง (อย.�ลั�าน�1าจรเข;สิามพ�น สิ�พรรณบ�ร0) ต่�อมาลั�าน�1าจรเข;สิามพ�น เม!องอ.�ทองเก�ดต่!1นเข�นข&1น กระแสิน�1าแปรทางเด�น เม!องอ.�ทองจ&งกลัายเปAนเม!องก�นดารน�1า ต่;องข�ดสิระข�งน�1าไวั; ต่�อมาจ&งเก�ดโรคระบาด จ&งอพยพผ.;คนชาวัเม!อง มาต่�1งเม!องใหม�ท0,ต่�าบลัเวั0ยงเหลั'ก แขวังเม!องอโยธยา

ต่�อมาปลัายร�ชสิม�ยปJท0, ๔๐ ของพระเจ;าอ.�ทองท0, ๑ (พระเจ;าอ.�ลั�,า เช!1อสิายพระราชวังศ�จ0น) ท;าวัอ.�ทอง เจ;าเม!องอ.�ทอง จ&งเข;าย&ดเม!องอโยธยา ต่�1งต่�วัเปAนกษ์�ต่ร�ย�ครองเม!องอโยธยา ต่�อมาเม!,อท;าวัอ.�ทอง เจ;าเม!องอ.�ทอง ได;ครองเม!องอโยธยาแลั;วั จ&งทรงเปลั0,ยน พระนามเปAนพระเจ;าอ.�ทอง คนท�1งหลัายเร0ยกพระเจ;าอ.�ทองวั�า พระเจ;าอ.�ทองท0, ๒

เหต่�ท0,พระเจ;าอ.�ทองท0, ๒ ย&ดเม!องอโยธยาได;โดยง�ายดายเพราะ พระเจ;าอ.�ทองท0, ๑ ไม�ทรงม0ร�ชทายาท แลัะพ!1นเพเด�มม�ใช�คนถึ�,นฐานแถึวัน01 พวักชาวัเม!องจ&งเอาใจออกห�าง ห�นมาเข;าข;างท;าวัอ.�ทอง เจ;าเม!องอ.�ทอง ท;าวัอ.�ทอง จ&งท�าการย&ดเม!องอโยธยาได; โดยง� ายดาย แลัะต่�1งต่� วั เปAนอ�สิระ เหน!อ อาณาจ�กรสิ�โขท�ย

สิ�วันพระเจ;าอ.�ทองท0, ๑ หร!อพระเจ;าอ.�ลั�,า เช!1อสิายพระเจ;ากร�งจ0น ยกกองท�พสิม�ครพรรคพวัก กลั�บไปเม!องจ0นต่ามเด�ม

พระเจ;าอ.�ทองท0, ๒ ทรงม0พระราชบ�ต่ร ๑ องค� พระราชธ�ดา ๑ องค� พระราชบ�ต่รพระองค�หน&,ง ทรงพระนามวั�า ข�นหลัวังพระง�,วั หร!อพระบรมราชาธ�ราชท0, ๑ พระราชธ�ดา ของพระเจ;าอ.�ทองท0, ๒ทรงอภี�เษ์กสิมรสิ ก�บเจ;าราม ราชบ�ต่รเจ;าเม!องสิ�ร�ช�ย(นครปฐม) แห�งราชวังศ�เช0ยงราย

117

ต่�อมาเม!,อพระเจ;าอ.�ทองท0, ๒ สิ�1นพระชนม� เจ;ารามพระราชบ�ต่รเขย พระเจ;าอ.�ทองท0, ๒ จ&งได;ครองราชในเม!องอโยธยาต่�อมา เฉัลั�มพระนามวั�า พระเจ;าอ.�ทองท0, ๓ ราชวังศ�ท;าวัอ.�ทอง จ&งรวัมเปAนหน&,งเด0ยวัก�บราชวังศ�เช0ยงราย

พงศาวัดารของหลัวังประเสิร�ฐอ�กษ์รน�ต่�ได;มาน�1น วั�าเร�,มต่�1งแต่�ปJพระพ�ทธศ�กราช ๑๘๖๗ แรกสิถึาปนาวั�ดพแนงเช�ง ควัามจร�งวั�ดพแนงเช�ง สิร;างมานานแลั; วัปลัายสิม�ยลัะโวั;(ลัพบ�ร0) แต่�พระเจ;าอย.�ทองท0, ๒ ทรงมาบ.รณะซึ่�อมแซึ่มให;วั�ฒนาถึาวัรด0กวั�าเก�า สิ�วันวั�าพระพ�ทธร.ปใหญ� พระเจ;าแพนงวั�ดพน�ญเช�งสิร;างประมาณปJพระพ�ทธศ�กราช ๑๘๖๗ ควัามจร�งองค�พระพ�ทธร.ปสิร;างมานานแลั;วั พระเจ;าอ.�ทองท0, ๒ ทรงมาบ.รณะซึ่�อมแซึ่มเท�าน�1น ในร�ชกาลัพระเจ;าอ.�ทองท0, ๒ น01ต่รงก�บร�ชสิม�ยพญาเลัอไท พญาง�,วัน�าถึม แห�งอาณาจ�กร สิ�โขท�ย

เม!องข&1นในสิม�ยอโยธยา คร�1งน�1นค!อ เม!องอ.�ทอง เม!องสิ�พรรณภี.ม� เม!องสิ�ร�ช�ย(นครปฐม) เม!องต่ะนาวัศร0 เม!องทะวัาย เม!องสิรรค� เม!องไต่รต่ร&ง

๘พระเจ้��อ2 (ทองท5) ๓ ๑๘๘๗ ๑๘๙๓ – ๖ ปJ

พระเจ;าอ.�ทองท0, ๓ พระนามเด�มวั�า เจ;าราม เปAนพระราชบ�ต่รพระเจ;าสิ�ร�ช�ย(นครปฐม)แห�งราชวังศ�เช0ยงแสิน ต่�อมาเจ;ารามทรงเปAนพระราชบ�ต่รเขย ของพระเจ;าอ.�ทองท0, ๒ แห�งราชวังศ�ท;าวัอ.�ทอง แลัะข�นหลัวังพระง�,วั ทรงเปAนพ0,มเหสิ0 ของพระเจ;าอ.�ทองท0, ๓

118

พระเจ;าอ.�ทองท0, ๓ ทรงม0พระราชโอรสิ พระราชธ�ดา ๓ พระองค� ๑.พระราเมศวัร ๒. เจ;าแก;วั๓.เจ;าไท

ในพ�ทธศต่วัรรษ์ท0, ๑๙ ในร�ชสิม�ยพระเจ;าฟูLาช�ย พระเจ;าสิ0โลั จนถึ&งร�ชสิม�ยพระเจ;าอ.�ทองท0, ๑ -พระเจ;าอย.�ทองท0, ๓ เม!องอโยธยา ม0ก�าลั�งไพรพลัมากข&1นต่ามลั�าด�บสิามารถึรวัมต่�วัก�นก�อต่�1งอาณาจ�กรอย�ธยา ในปJพระพ� ทธศ�กราช ๑๘๙๓ ร�ชกาลัน01 ต่รงก�บร�ชสิม�ยพญาง�,วัน�าถึม จนถึ&งต่;นร�ชสิม�ย พระมหาธรรมราชาท0, ๑ พญาลั�ไทย หร!อ พญาลั!อไท แห�งกร�งสิ�โขท�ย

ต่�อมาต่�วัเม!องอโยธยา ท0,ต่� 1งอย.�บนปากน�1าเบ!1ย ถึ.กน�1าก�ดเซึ่าะเวั�1งวั;างเข;า ไม�เหมาะท0,จะสิร;างเปAนราชธาน0 แลัะได;เก�ดโรคระบาดหน�กข&1นในเม!องอโยธยา ผ.;คนลั;มต่ายลังเปAนอ�นมาก รวัมท�1งเจ;าแก;วั เจ;าไท ก'สิ�1นพระชนม� ลังด;วัยโรคระบาดน01

พระเจ;าอ.�ทองท0, ๓ จ&งย;ายราชธาน0มาต่�1งท0, ต่�าบลัหนองโสิน ซึ่&,งอย.�ทางท�ศท�กษ์�ณ ของกร�งอโยธยา สิถึาปนา กร�งศร0อย�ธยา เปAนราชธาน0ข&1นมา

ศึร5พระอร�ยะสืงฆ!สื�บทอดพระก�มม�ฏิฐ�นม�ชฌิ�ม� แบบลำ��ด�บ

ย�คอโยธยา๑.ท(�นขร�วตำ�เฒิ(� พระนามเด�มวั�า ทอง สิถึ�ต่วั�ดไชย

ปราการ ร�ชสิม�ยพระเจ;าฟูLาช�ย จนถึ&งสิม�ยพระเจ;าสิ0โลั เม!องอโยธยา ท�านขร�วัต่าเฒ�าทอง ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บก�บ พระวั�นร�ต่มหาเถึร(ขาวั) แห�งวั�ดป>าไต่รภี.ม�-ป>าแก;วั กร�งสิ�โขท�ย

119

๒.ท(�นขร�วตำ�เฒิ(� พระนามเด�มวั�า ช�)น ท�านสิถึ�ต่อย.� ว�ดสื�มไหุ เม!องอโยธยาร�ชสิม�ยพระเจ;าอ.�ทองท0, ๑ หร!อพระเจ;าท;าวัอ.�ทองท0, ๑

ท�านขร�วัต่าเฒ�าช!,น ท�านศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ สิ!บต่�อมาก�บท�านขร�วัต่าเฒ�าทอง อย.�ท0,วั�ดไชยปราการ เม!องอโยธยา ท�านขร�วัต่าเฒ�าช!,น วั�ดสิามไห ท�านม0พระชนช0พอย.�มาถึ&งสิามร�ชสิม�ย ค!อร�ชสิม�ยพระเจ;าอ.�ทองท0,หน&,ง พระเจ;าอ.�ทองท0,สิอง พระเจ;าอ.�ทองท0,สิาม

ท�านขร�วัต่าเฒ�าฃื่!,น พระองค�ท�านน�พพาน เม!,อสิ�ร�รวัมพระชนมาย�ได;ประมาณ ๑๐๓ พรรษ์า ในร�ชสิม�ยพระเจ;าท;าวัอ.�ทองท0,สิาม ก�อนท0,พระเจ;าท;าวัอ.�ทองท0,สิาม จะมาสิถึาปนากร�งศร0อย�ธยา เปAนราชธาน0 ท�านขร�วัต่าเฒ�าช!,น ม0พระชนช0พอย.�มาถึ&งสิามแผ�นด�น

ท(�นขร�วรอด หร!อท0,ชาวับ;านชาวัเม!องเร0ยกขานพระนามของพระองค�ท�านวั�า หุลำวงป2Oเฒิ(� พระองค�ท�านประสิ.ต่�ในร�ชสิม�ยพระเจ้��ท��วอ2 (ทองท5)สื�ม เปAนปJท0, ๒ในร�ชกาลัน01 พระเจ;าท;าวัอ.�ทองท0,สิาม ครองกร�งอโย ธยา ต่�1งแต่�ปJพระพ�ทธศ�กราช ๑๘๘๗ ๑๘๙๓ ปJ ทรงครองราชได; ๖ ปJ จ&ง–

ย;ายราชธาน0จากกร�งอโยธยา ไปต่�1งราชธาน0ใหม�ท0,หนองโสิน สิถึาปนากร�งศร0อย�ธยาเปAนราชธาน0 ทรงเปลั0,ยนพระนามของพระองค�ใหม�วั�า สืมเด"จ้พระเจ้��ร�ม�ธ�บด5ท5) ๑ เปAนปฐมกษ์�ต่ร�ย� แห�งราชวังศ�อ.�ทอง ครองอาณาจ�กรกร�งศร0อย�ธยา

120

หลัวังป.>เฒ�า (รอด) ทรงบรรพชาเปAนสิามเณร แลัะอ�ปสิมบท ท0,วั�ดสิามไห ขร�วตำ�เฒิ(�ช�)น เปAนพระอ�ปBชฌิาย� ท�านศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ ก�บขร�วตำ�เฒิ(�ช�)น วั�ดสิามไห องค�พระอ�ปBชฌิาย� กาลัต่�อมาย;ายไปอย.�ท0, ว�ดปO�แก�ว (วั�ดชายท��ง) กร�งศร0อย�ธยา ซึ่&,งเปAนสิ�าน�กพระกรรมฐานหลั�ก สิ�าน�กใหญ� ก�บพระพนร�ต่น (จวัน) แลัะพระพนร�ต่น (ท�านขร�วัต่าเฒ�าแดง) วั�ดป>าแก;วั

ย�ค์อ�ณ�จ้�กรกร�งศึร5อย�ธย�(ต่�1งแต่� พ.ศ. ๑๘๙๓ ๒๓๑๐ ปJ รวัม ๔๑๗ ปJ – )

อาณาจ�กรกร�งศร0อย�ธยา สิถึาปนาเม!,อจ�ลัศ�กราช ๗๑๒ ต่รงก�บ ปJพระพ�ทธศ�กราช ๑๘๙๓ ปJขาลั โทศก วั�นศ�กร� เด!อนห;า ข&1นหกค�,า เพลัาสิามนาฬิ�กาเก;าบาท ต่�า บลัหนองโสิน ขนานนามพระมหานคร ท0,สิร;างใหม� โดยเอานามพระนครเด�มเปAนนามต่;นวั�า กร�งเทพมหุ�นค์ร นามหน&,งช!,อ บวรทว�ร�วด5 เหต่�เพราะม0น�1าลั;อมรอบด�จเม!องศร0ทวัาราวัด0แต่�ก�อน นามหน&,งช!,อ ศึร5อย�ธย� เหต่�เอานามเม!องสิมเด'จพระนารายณ�อวัต่ารมาประกอบ เข;าก�นท�1งสิามนามประมวัลัเข;าด;วัยก�น จ&งเร0ยกช!,อเต่'มวั�า……….

กร�งเทพมหุ�นค์รบวรทว�ร�วด5ศึร5อย�ธย�มหุ�ด�ลำกภูพนพร�ตำนร�ชธ�น5บ�ร5รมณ!อ�ดมร�ชน�เวศึมหุ�สืถ�ณ

เม!, อแรกสิถึาปนาพระนครศร0อย�ธยาน�1น ได;สิ�งข�ท�กษ์�ณาวัรรต่ใต่;ต่;นหม�นสิ�งข�หน&,ง แลั;วัโปรดเกลั;าฯสิร;างพระท5)น�)งไพฑ2รย!มหุ�ปร�สื�ทองค์!หุน-)ง พระท5)น�)งไพชยนตำ!มหุ�ปร�สื�ทองค์!หุน-)ง พระท5)น�)งไอศึวรรค์!มหุ�ปร�สื�ทองค์!หุน-)ง แลั;วัพระเจ;าอ.�ทอง เสิด'จเข;ามาเสิวัยราชสิมบ�ต่� เม!,อ

121

พระชนม�ได; ๓๗(สิามสิ�บเจ'ด)พรรษ์า ถึวัายพระนามใหม�วั�า สืมเด"จ้พระร�ม�ธ�บด5ท5) ๑ แลั;วัโปรดให; ข�นหุลำวงพง�)ว ซึ่&,งเปAนพ0,มเหสิ0 ต่ร�สิเร0ยกวั�าพระเชษ์ฐา เปAน พระบรมร�ช� ไปครองเม!องสิ�พรรณบ�ร0 แลั;วัให;พระราชโอรสิ ทรงพระนามวั�า พระร�เมศึวร ไปครองเม!องลัพบ�ร0

ในร�ชสืม�ยสืมเด"จ้พระร�ม�ธ�บด5ท5) ๑ ม0เม!องประเทศราชข&1น สิ�บหกเม!องค!อ เม!องมะลัะกา ๑ เม!องชวัา ๑ เม!องต่ะนาวัศร0 ๑ เม!องทะวัาย ๑ เม!องเมาะต่ะมะ ๑ เม!องจ�นทบ�ร0 ๑ เม!องพ�ษ์ณ�โลัก ๑ เม!องก�า แพงเพชร ๑ เม!องพ�จ�ต่ร ๑ เม!องสิวัรรคโลัก ๑ เม!องเมาะลั�าเลั�ง ๑ เม!องนครศร0ธรรมราช ๑ เม!องสิงขลัา ๑ เม!องพ�ช�ย ๑ เม!องนครสิวัรรค� ๑ เม!องลัพบ�ร0

ร�ยพระน�มพระมหุ�กษ�ตำร�ย! แห�งราชอาณาจ�กรกร�งศร0อย�ธยา

พระนาม ครองราชย� ระยะเวัลัา

๑.สิมเด'จพระรามาธ�บด0ท0, ๑(พระเจ;าอ.�ทอง) ๑๘๙๓ –

๑๙๑๒ ๒๐ ปJ ทรงสิร;างวั�ดพ�ทไธสิวัรรย� เม!,อปJ พ.ศ. ๑๘๙๖ พร;อม

ทรงสิร;างพระปรางค�บรรจ�พระบรมธาต่�ไวั;ในพระมหาธาต่� คร�1งแรกเปAนท0,สิถึ�ต่ของพระสิ�งฆราช ต่�อมาเปAนท0,สิถึ�ต่ของพระพ�ทธโฆษ์าจารย�

ต่�อมาทรงสิร;าง วั�ดป>าแก;วั (วั�ดชายท��ง) หลั�งถึวัายพระเพลั�ง พระศพเจ;าแก;วั เจ;าไทย ทรงสิร;างวั�ดพระราม ในปลัายร�ชกาลัน01ด;วัย

122

๒.สิมเด'จพระราเมศวัร(ครองราชคร�1งแรก)๑๘๑๒-๑๘๑๓รวัม ๒ ปJ

ต่�อมาปJท0, ๓ สิมเด'จพระราเมศวัร ทรงยกราชสิมบ�ต่�ให; ข�นหลัวังพระง�,วั

๓.สิมเด'จพระบรมราชาธ�ราชท0, ๑ (ข�นหลัวังพะง�,วั) ๑๙๑๓ - ๑๙๓๑

๑๘ ปJ ทรงสิร;างวั�ดมหาธาต่� แต่�ย�งไม�แลั;วัเสิร'จ ก'เสิด'จ

สิวัรรคต่เสิ0ยก�อน๔.สิมเด'จพระเจ;าทองจ�นทร� (ทองลั�น) ๑๙๓๑ –

๑๙๓๑ ๗ วั�น เปAนพระโอรสิ ของพระบรมราชาธ�ราชท0, ๑ ครอง

ราชย�เม!,ออาย� ๑๕ ปJ ๕.สิมเด'จพระราเมศวัร (ครองราชคร�1งท0,๒) ๑๙๓๑ –

๑๙๓๘ ๖ ปJ ทรงจ�บพระเจ;าทองจ�นทร�สิ�าเร'จโทษ์ ท0,วั�ดโคกพระยา

แลั;วัเสิด'จข&1นครองราช ทรงสิร;างวั�ดมหาธาต่� ต่�อมาจนเสิร'จสิมบ.รณ� แลัะต่�อ

มาเปAนท0,สิถึ�ต่ของสิมเด'จพระสิ�งฆราช๖.สิมเด'จพระรามราชาธ�ราช ๑๙๓๘- ๑๙๕๒

๑๕ ปJ ทรงเปAนโอรสิ ของพระราเมศวัร ปJสิ�ดท;ายถึ.ก

พระนครอ�นทร� ย&ดราชสิมบ�ต่� ดปรดให;สิมเด'จพระรามราชาธ�ราช ไปปลั.กต่�าหน�กอย.�ฟูากปะท�าค.จาม

123

๗..สิมเด'จพระนคร�นทราธ�ราช ๑๙๕๒ ๑๙๖๗ – ๑๖ ปJ

สิมเด'จพระนต่ร�นทราธ�ราช ม0ราชโอรสิ ๓ พระองค�ค!อ เจ;าอ;ายพระยา เจ;าย0,พระยา เจ;าสิามพระยา

๘.สิมเด'จพระบรมราชาธ�ราชท0, ๒ (เจ;าสิามพระยา) ๑๙๖๗ ๑๙๙๑ –

๒๔ ปJ ทรงสิร;างวั�ดราชบ.รณะ ต่รงบร�เวัณท0,เจ;าอ;าย เจ;าย0,

ท�าย�ทธห�ต่ถึ0 จนสิ�1นพระชนม�๙.สิมเด'จพระบรมไต่รโลักนาถึ (พระราเมศวัร) ๑๙๙๑ ๒๐๓๑ –

๔๐ ปJ สิมเด'จพระบรมไต่รโลักนาถึ ทรงเปAนพระโอรสิใน

พระบรมราชาธ�ราชท0, ๒ แลัะทรงปฎ�สิ�งขรณ�วั�ดคร�1งใหญ� สิร;างวั�ดจ�ฬามณ0 เม!องพ�ษ์ณ�โลัก แลัะออกทรงผนวัชท0,วั�ดจ�ฬามณ0นาน แปดเด!อน สิถึาปนาวั�ดพระศร0ร�ต่นมหาธาต่� เม!องพ�ษ์ณ�โลัก

พระพ�ทธศ�กราช ๒๐๒๐ ร�ชกาลัสิมเด'จพระบรมไต่รโลักนาถึ ซึ่&,งต่รงก�บร�ชสิม�ยพระเจ;าต่� โลักราช แห�งอาณาจ�กรลั;านนา พระเจ;าต่� โลักราช ทรงอาราธนาพระเถึราน�เถึระ ผ.;แต่กฉัานในพระไต่รปKฎก ท�าสิ�งคายนาข&1นท0,วั�ดมหาโพธาราม หร!อวั�ดเจ'ดยอด แลัะย�งได;อ�ญเช�ญพระแก;วัมรกต่ จากเม!องลั�าปาง มาประด�ษ์ฐานท0, เม!องเช0ยงใหม�ด;วัย

ใน ร�ช สิ ม�ยพร ะ เ จ; า ต่� โ ลั กราช (พ .ศ . ๑๙๘๕–

๒๐๒๐)ครองลั;านนา พระร�ต่นปBญญาเถึร น�กปราชญ� แห�ง

124

ลั;านนา แต่�งพระค�มภี0ร�ม.ลักรรมฐาน โดยย�อมาจากพระค�มภี0ร�วั�สิ�ทธ�มรรค ปรารถึเร0ยบเร0ยงภีาษ์าธรรมใน วั�สิ�ทธ�มรรค ให;เข;าก�บประเพณ0ท;องถึ�,น พระค�มภี0ร�น01ต่�อมาพระภี�กษ์� ในกร�งศร0อย�ธยาใช;ศ&กษ์าหาควัามร. ;ก�น แลัะต่กทอดมาถึ&งวั�ดอร�ญวัาสิ0 ย�คกร�งร�ต่นโกสิ�นทร� ค!อวั�ดราชสิ�ทธาราม(พลั�บ)

พระค�มภี0ร�ม.ลักรรมฐาน แต่�งเม!, อประมาณปJพระพ�ทธศ�กราช ๑๙๙๓ หร!อปJพระพ�ทธศ�กราช ๒๐๖๐ เม!องเช0ยงราย อาณาจ�กรลั;านนา

๑๐.สิมเด'จพระบรมราชาธ�ราชท0, ๓ (พระอ�นทราชา) ๒๐๓๑ ๒๐๓๔ –

๔ ปJ ทรงเปAนพระราชโอรสิ ในสิมเด'จพระบรมไต่รโลัก

นาถึ ทรงครองราชย�ต่�1งแต่�ปJ ๒๒๐๖ ในฐานเม!องลั.กหลัวัง โดยสิมเด'จพระบรมไต่รโลักนาถึ ครองอย.�เม!องพ�ษ์ณ�โลัก

๑๑.สิมเด'จพระรามาธ�บด0ท0, ๒ (บรมราชาราชบ�ต่ร) ๒๐๓๔ ๒๐๗๒ –

๓๙ ปJ ทรงเปAนพระราชโอรสิ ของสิมเด'จพระบรมไต่รโลัก

นาถึ ม0พระนามเด�มวั�า พระเชษ์ฐาธ�ราช เคยเปAนอ�ปราชเม!องพ�ษ์ณ�โลัก อย.� ๓ ปJ

ทรงสิร;างวั�ดพระศร0สิรรเพชร� เปAนวั�งเด�มของสิมเด'จพระบรมไต่รโลักนาถึ ทรงอ�ท�ศ วั�ง เปAนวั�ด สิถึาปนาให;วั�ฒนาถึาวัรด0ข&1นกวั�าเก�า ทรงสิร;างพระพ�ทธร.ปย!นทองขนาดใหญ�พระนามวั�า พระศึร5สืรรเพชญ! ประด�ษ์ฐานไวั;ภีายใน วั�ดพระศร0สิรรเพชญ�

125

๑๒.สิมเด'จพระบรมราชาท0, ๔ (บรมราชามหาพ�ทธางก.ร) ๒๐๗๒ ๒๐๗๖ –

๕ ปJ ม0นามเด�มวั�าสิมเด'จพระอาท�ต่ย�วังศ�เจ;า ทรงเปAน

พระราชโอรสิของ สิมเด'จพระรามาธ�บด0ท0, ๒ ๑๓.พระร�ษ์ฎาธ�ราช ๒๐๗๖ ๒๐๗๗ – ๕ เด!อน พระร�ษ์ฏิาธ�ราช ทรงเปAนพระโอรสิของ สิมเด'จพระบรมราชาท0, ๔ ต่�อมาถึ.กพระไชยราชาธ�ราช โอรสิของสิมเด'จพระบรมราชาท0, ๒ สิ�าเร'จโทษ์

๑๔.สิมเด'จพระไชยราชาธ�ราช ๒๐๗๗ ๒๐๘๙ – ๑๓ ปJ

ทรงเปAนพระโอรสิ สิมเด'จพระรามาธ�บด0ท0, ๒ สิมเด'จพระไชยราชาธ�ราช ทรงม0โอรสิ ๒ องค�นามวั�า พระยอดฟูLา พระศร0ศ�ลัป\ สิมเด'จพระไชยราชาธ�ราช ถึ.กยาพ�ษ์สิ�1นพระชนม�

๑๕.สิมเด'จพระยอดฟูLา หร!อพระแก;วัฟูLา ๒๐๘๙ - ๒๐๙๑ ๒ ปJ ๖ เด!อน

ทรงเปAนพระราชโอรสิ ของสิมเด'จพระไชยราชาธ�ราช พระราชมารดาค!อ ท;าวัศร0สิ�ดาจ�นทร� ดดนมารดาวัางยาพ�ษ์สิวัรรคต่

๑๖.ข�นวัรวังศาธ�ราช ๒๐๙๑ -๒๐๙๑ ๕ เด!อน

เด�มม0ต่�าแหน�งเปAนพ�นบ�ต่รศร0เทพ ผ.;เฝ่Lาหอพระ

126

๑๗.สิมเด'จพระมหาจ�กรพรรด� ๒๐๙๑ ๒๑๑๑ – ๒๐ ปJ

พระนามเด�ม พระเท0ยรราชา ม0พระราชบ�ต่ร ๒องค� พระราเมศวัร ๑ พระมห�นทราธ�ราช ๑ ม0พระราชธ�ดา พระนามวั�า พระวั�สิ�ทธ�กษ์�ต่ร�ย� ทรงอ�ท�ศพระต่�าหน�กเด�มเปAนวั�ดค!อ ว�ดว�งช�ย

๑๘.สิมเด'จพระมห�นทราธ�ราช ๒๑๑๑ ๒๑๑๒ – ๑ ปJเศษ์

๑๙.สิมเด'จพระมหาธรรมราชาธ�ราช สิมเด'จพระสิรรเพชญ�ท0, ๑

ข�นพ�เรนทรเทพ ๒๑๑๒ - ๒๑๓๓ ๒๒ ปJ

ทรงม0พระบ�ดา เปAนเช!1อสิายราชวังศ�สิ�โขท�ย พระมารดาม0เช!1อสิายสิ�พรรณภี.ม� ม0พระราชโอรสิ ราชธ�ดา ๓ พระองค� ค!อพระนเรศวัร พระเอกาทศรถึ พระสิ�วัรรณเทวั0

๒๐.สิมเด'จพระนเรศวัรมหาราช ๒๑๓๓ ๒๑๔๘ – ๑๖ ปJ

(สิมเด'จพระสิรรเพชญ�ท0, ๒) ทรงเปAนราชโอรสิ ของพระมหาธรรมราชา

๒๑.สิมเด'จพระเอกาทศรถึ ๒๑๔๘ ๒๑๕๓ – ๖ ปJ

(สิมเด'จพระสิรรเพชญ�ท0, ๓) ทรงเปAนราชโอรสิของพระมหาธรรมราชา ทรงม0พระโอรสิ ๒ พระองค� ค!อพระเจ;าฟูLาสิ�ท�ศน� พระศร0เสิาวัภีาคย�

127

พระเอกาทศรถึ ทรงสิร;างวั�ดวัรเชษ์ฐาราม ถึวัายพระราชก�ศลัสิมเด'จพระนเรศวัร ทรงสิร;างพระเจด0ย�บรรจ�พระบรมธาต่� สิร;างพระไต่รปKฏิกไวั;ในหอพระสิ�ทธรรม ทรงสิร;างพระพ�ทธร.ปฉัลัองพระองค� ๕ พระองค�ไวั; ณ. วั�ดพระศร0สิรรเพชญดาราม

๒๒.พระศร0เสิาวัภีาคย� ๒๑๕๓ ๒๑๕๓ – ๑ปJ ๒ เด!อน

พระศร0เสิาวัภีาคย� ทรงเปAนโอรสิ ของพระเอกาทศรถึ ถึ.กพระศร0ศ0ลัป\ ซึ่&,งผนวัชอย.�วั�ดระฆ�ง เปAนท0, พระพ�มลัธรรม สิ�าเร'จโทษ์ด;วัยท�อนจ�นทน� น�าพระศพไปฝ่Bงท0,วั�ดดคกพระยา

๒๓.สิมเด'จพระเจ;าทรงธรรม ๒๑๕๓ ๒๑๗๑ – ๑๙ ปJ

( สิมเด'จพระสิรรเพชญ�ท0, ๔)

พระเจ;าทรงธรรม เด�มทรงพระนามวั�า พระศร0ศ0ลัป\ เปAนโอรสิของพระไชยราชาธ�ราช ผนวัชเปAนพระภี�กษ์� เปAนพระราชาคณะท0, พระพ�มลัธรรมอน�นต่ปร0ชา(พระศร0สิ�น) ทรงสิ ร;า ง ม ณ ฑิ ป ค ร อ บ ร อ ย พ ร ะ พ� ท ธ บ า ท เ ม! อ ง ป ร�น ต่ประเทศ(สิระบ�ร0)

พระเจ;าทรงธรรม ทรงม0พระโอรสิ ๓ พระองค� ค!อ พระเชษ์ฐาก�มาร พระพ�นปJศร0ศ0ลัป\ พระอาท�ต่ย�วังศ�

๒๔.สิมเด'จพระเชษ์ฐาธ�ราช ๒๑๗๑ -๒๑๗๒ ๑ ปJ ๗ เด!อน

ทรงเปAนพระโอรสิองค�ใหญ� ของพระเจ;าทรงธรรม

128

๒๕.สิมเด'จพระอาท�ต่ยวังศ� ๒๑๗๒ ๒๑๗๒ – ๖ เด!อน(๓๘ วั�น)

ทรงเปAนพระโอรสิองค�น;อย ของพระเจ;าทรงธรรม

๒๖.สิมเด'จพระเจ;าปราสิาททอง ๒๑๗๒ - ๒๑๙๙ ๒๖ ปJ

สิมเด'จพระสิรรเพชญ�ท0, ๕ พระนามเด�มเจ;าพระยากลัาโหมสิ�ร�ยวังศ� ทรงสิร;างวั�ดไชยวั�ฒนาราม สิร;างวั�ดช�มพลัน�กายาราม

๒๗.สิมเด'จเจ;าฟูLาไชย ๒๑๙๙ ๒๑๙๙ – ๙ เด!อน

เปAนโอรสิใน สิมเด'จพระเจ;าปราสิาททอง๒๘.สิมเด'จพระศร0สิ�ธรรมราชา ๒๑๙๙ ๒๑๙๙ ๒ –

เด!อน ๒๐ วั�น ทรงเปAนพระอน�ชา ของพระเจ;าปราสิาททอง๒๙.สิมเด'จพระนารายณ�มหาราช ๒๑๙๙ ๒๒๓๑ ๓๑ ปJ–

๙ เด!อน ๒ วั�น ทรงเปAนพระราชโอรสิใน สิมเด'จพระเจ;าปราสิาท

ทอง สิมเด'จพระรามาธ�บด0ท0, ๓ หร!อสิมเด'จพระนารายณ� ทรงสิร;างวั�ดพระศร0มหาธาต่� ลัพบ�ร0 วั�ดพระยม วั�ดหลัวังสิ�วัรรณาราม วั�ดเสิาธงทอง วั�ดต่องป� หลั�อพระพ�ทธร.ปทองค�า สิ.ง ๕ ศอกปางพระห;ามญาต่� ถึวัายพระนามวั�า พระบรมไตำรโลำกน�ถ พระทองค�าองค�ท0, ๒ สิ.ง ๑ ศอก ๙ น�1วั ถึวัายพระนามวั�า พระบรมไตำรภูพน�ถ

129

๓๐.สิมเด'จพระเพทราชา(จางวัางกรมช;าง) ๒๒๓๑-

๒๒๔๖ ๑๖ ปJ (สิมเด'จพระมหาบ�ร�ษ์)

๓๑.สิมเด'จพระสิรรเพ'ชญ�ท0,๘(พระเจ;าเสิ!อ) ๒๒๔๖ - ๒๒๕๑ ๖ ปJ

๓๒.สิมเด'จพระเจ;าท;ายสิระ (เจ;าฟูLาเพชร) ๒๒๕๑ - ๒๒๗๕ ๒๔ ปJ

(สิมเด'จพระสิรรเพชญ�ท0, ๙) ทรงเปAนโอรสิองค�ใหญ� ของพระเจ;าเสิ!อ

๓๓.สิมเด'จพระเจ;าอย.�ห�วับรมโกศ(เจ;าฟูLาพร)๒๒๗๕ –

๒๓๐๑ ๒๖ ปJ (สิมเด'จบรมราชาธ�ราชท0, ๓) เปAนพระโอรสิ ของ

พระเจ;าเสิ!อ ทรงสิร;างวั�ดก�ฎ0ดาวั คร�1งเปAนมหาอ�ปราช ทรงปฎ�

สิ�งขร วั�ดพระศร0สิรรเพชญ� วั�ดพระราม วั�ดข�นทอง ในร�ชกาลัน01 พระเจ;าก�ต่ต่�ราชสิ�งหะ พระเจ;าแผ�นด�น แห�งลั�งกา สิ�งสิมณะท.ต่มาขอสิมณวังศ�จากกร�งศร0อย�ธยา สิมเด'จพระเจ;าอย.�ห�วับรมโกศ สิ�งพระอ�บาลั0 วั�ดธรรมาราม พร;อมด;วัยพระอร�ยม�น0 ก�บคณะสิงฆ�อ0ก ๑๒ ร.ป ไปเผยแผ�พระพ�ทธศาสินาท0,ลั�งกาเม!,อปJพระพ�ทธศ�กราช ๒๒๙๖

๓๔.สิมเด'จพระเจ;าอ�ท�มพร (สิมเด'จบรมราชาธ�ราชท0, ๔)

เปAนพระโอรสิ ของพระเจ;าอย.�ห�วับรมโกศ พระนามเด�มค!อ เจ;าฟูLาดอกมะเด!,อ กรมข�นพรพ�น�ต่ ๒๓๐๑ ๒๓๐๑ – -

๑๐วั�น

130

๓๕.สิมเด'จพระท0,น� ,งสิ�ร�ยาศน�อมร�นทร� (สิมเด'จบรมราชาท0, ๓)

ทรงเปAนพระโอรสิ ของพระเจ;าอย.�ห�วับรมโกศ พระนามเด�มค!อ เจ;าฟูLาเอกท�ศ กรมข�นอน�ร�กษ์มนต่ร0 ๒๓๐๑–

๒๓๑๐ -๙ ปJ กร�งศร0อย�ธยาม0ราชวังศ�ปกครองห;าราชวังศ�

๑ราชวังศ�อ.�ทอง ๒.ราชวังศ�สิ�พรรณภี.ม� ๓.ราชวังศ�สิ�โขท�ย ๔.ราชวังศ�ปราสิาททอง ๕. ราชวังศ�บ;านพลั.หลัวัง ม0พระมหากษ์�ต่ร�ย�ปกครอง ๓๕ พระองค�

๐สืมเด"จ้พระร�ม�ธ�บด5ท5)๑ ทรงสิถึาปนาต่�าหน�กเวั0ยงเหลั'กเปAน ว�ดพ�ทไธศึวรรย! เม!,อปJพระพ�ทธ ๑๘๙๖ เปAนวั�ดคามวัาสิ0 สิม�ยแรกๆ วั�ดพ�ทไธศวัรรย� เปAนท0,สิถึ�ต่ของสิมเด'จพระสิ�งฆราช พระสิ�งฆราชฝ่>ายขวัา ต่�อมาเปAนท0,สิถึ�ต่ของพระพ�ทธโฆษ์าจารย� พระราชาคณะฝ่>ายค�นถึธ�ระ พระเทพม�น0 พระธรรมภีาวันาเถึร พระราชาคณะฝ่>ายวั�ปBสิสินาธ�ระ

ต่�อมาเม!,อสิถึาปนาวั�ดป>าแก;วัแลั;วั ต่�าแหน�งพระเทพม�น0 พระธรรมภีาวันาเถึร จ&งมาสิถึ�ต่ วั�ดป>าแก;วั

เม!,อสิมเด'จพระราเมศวัร ทรงครองราชคร�1งท0, ๒ ทรงสิถึาปนา วั�ดมหาธาต่� สิมเด'จพระสิ�งฆราช พระสิ�งฆราชฝ่>ายขวัา จ&งเสิด'จมาสิถึ�ต่ ณ วั�ดมหาธาต่� ต่�อมา ว�ดพ�ทไธศึวรรย! เปAนท0,สิถึ�ต่ของพระราชาคณะท0, พระพ�ทธโฆษ�จ้�รย!

ก�รสืถ�ปน� ว�ดปO�แก�ว สิถึาปนาต่�าแหน�งพระพนร�ต่น ผ.;สิ!บทอดพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ

131

สิมเด'จพระรามาธ�บด0ท0, ๑ ทรงสิถึาปนาวั�ดป>าแก;วั เม!,อปJพระพ�ทธศ�กราช ๑๙๙๐ ๑๙๐๗ เปAนท0,สิถึ�ต่ของพระพนร�ต่น– พระสิ�งฆราชฝ่>ายซึ่;าย คณะอร�ญวัาสิ0

เม!, อสิถึาปนาวั�ดป>าแก;วัแลั;วั ต่�า แหน�งพระเทพม�น0 ต่�าแหน�งพระธรรมภีาวันาเถึร จ&งย;ายจากวั�ดพ�ทไธศวัรรย� มาสิถึ�ต่วั�ดป>าแก;วั อ�นเปAนคณะอร�ญวัาสิ0

ต่�อมาปลัายสิม�ยกร�งศร0อย�ธยา สิม�ยพระเจ;าอย.�ห�วับรมโกศ ทรงสิถึาปนาวั�ดก�ฎ0ดาวั จ&งโปรดเกลั;าฯให;ย;ายต่�าแหน�งพระเทพม�น0 พระราชาคณะอร�ญวัาสิ0 ซึ่&,งเคยสิถึ�ต่วั�ดป>าแก;วั ย;ายมาสิถึ�ต่วั�ดก�ฎ0ดาวั ต่�าแหน�งพระธรรมภีาวันาเถึร มาสิถึ�ต่วั�ดราชาวัาสิ

คณะสิงฆ�วั�ดป>าแก;วั ศ&กษ์าหน�กไปในทางสิมถึะ-วั�ปBสิสินาธ�ระม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ แต่�ภีายในวั�ดป>าแก;วัก'ศ&กษ์าพระบาลั0ม.ลัก�จจายน�ด;วัย ศ&กษ์าควับค.�ก�นไป

วั�ดป>าแก;วั เด�มเปAนวั�ดราษ์ฎร�เลั'กๆม0นามเด�มวั�า วั�ดชายท��ง หลั�งจากสิมเด'จพระรามาธ�บด0ท0, ๑ (พระเจ;าอ.�ทองท0, ๓)

ทรงครองราชสิมบ�ต่�แลั;วั ๑๕ ปJ ค!อต่�1งแต่�ปJพระพ�ทธศ�กราช ๑๘๙๓ ๑๙๐๗– หลั�งจากถึวัายพระเพลั�งพระศพเจ;าแก;วั แลัะเจ;าไทย ซึ่&,งท�วังคต่ด;วัยอห�วัาต่กโรคจ&งทรงสิถึาปนาวั�ดชายท��ง ให;วั�ฒนาถึาวัรด0ข&1นกวั�าเก�า ยกข&1นเปAนพระอารามหลัวัง แลั;วัพระราชทานขนานนามพระอารามใหม�วั�า ว�ดปO�แก�ว การสิถึาปนาวั�ดป>าแก;วัน�1น สิถึาปนาก�อนสิวัรรคต่ ๕ ปJ วั�ดป>าแก;วัเปAนวั�ดพระกรรมฐานหลั�ก วั�ดพระกรรมฐานใหญ� เปAนแม�แบบพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ ท0,ศ&กษ์าก�นมาจนท�กวั�นน01

132

วั�ดป>าแก;วั กร�งศร0อย�ธยาศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาแบบลั�าด�บ เจ;าอาวัาสิวั�ดป>าแก;วั เปAนพระราชาคณะผ.;ใหญ�ท0, พระพนร�ตำน เปAนพระสิ�งฆราชฝ่>ายซึ่;าย หร!อสิ�งฆราชาฝ่>ายอร�ญวัาสิ0

พระกรรมฐานท0,ศ&กษ์าในวั�ดป>าแก;วั เปAนพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ สิ!บต่�อมาจากวั�ดไต่รภี.ม�-ป>าแก;วั กร�งสิ�โขท�ย แลัะสิ!บต่�อจากวั�ดไชยปราการ กร�งอโยธยา ประมาณปJพระพ�ทธศ�กราช ๑๘๙๓ สิม�ยกร�งศร0อย�ธยา วั�ดชายท��ง ก�อนสิถึาปนาเปAนพระอารามหลัวัง นามวั�าวั�ดป>าแก;วั ม0เจ;าอาวัาสิผ�านมาแลั;วัสิามพระองค� ๓ องค�

เจ;าอาวัาสิองค�ท0,หน&,ง ถึ&งองค�ท0,สิามวั�ดชายท��ง ไม�ได;ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ เจ;าอาวัาสิองค�ท0, ๔ ค!อท�านขร�วัจวัน วั�ดชายท��ง ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ แลัะศ&กษ์าพระบาลั0ม.ลัก�จจายน� มาก�บท�านขร�วัต่าเฒ�าช!,น วั�ดสิามไห สิม�ย กร�งอโยธยา

ประมาณปJพระพ� ทธศ�กราช ๑๙๐๗ สิมเด'จพระรามาธ�บด0ท0, ๑ สิถึาปนา วั�ดชายท��ง ให;เปAนพระอารามหลัวัง แลั;วัทรงขนานพระนามพระอารามท0,สิถึาปนาใหม�วั�า ว�ดปO�แก�ว ให;เปAนท0,สิถึ�ต่ของ พระพนร�ตำน หุร�อสืมเด"จ้พระนพร�ตำ พระสิ�งฆราชฝ่>ายซึ่;าย ศึร5พระอร�ยสืงฆ!สื�บทอดพระกรรมฐ�นม�ชฌิ�ม� แบบลำ��ด�บ

ของวั�ดป>าแก;วั สิม�ยอาณาจ�กรกร�งศร0อย�ธยาเปAนราชธาน0 หลั�งสิถึาปนาแลั;วัม0ด�งน01

๑.พระพนร�ตำน พระนามเด�มวั�า จ้วน เจ;าอาวัาสิพระองค�แรกของ วั�ดป>าแก;วั ต่�าแหน�งพระสิ�งฆราชฝ่>ายซึ่;าย

133

หร!อฝ่> ายอร�ญวัาสิ0 ด�า รงต่�า แหน�งพระพนร�ต่น ต่�1งแต่�ประมาณปJพระพ�ทธศ�กราช ๑๙๐๗ ในปลัายร�ชสิม�ยสิมเด'จพระรามาธ�บด0ท0, ๑

สิมเด'จพระรามาธ�บด0ท0, ๑ สิถึาปนาพระมหาเถึรจวัน หร!อชาวัเม!องเร0ยกท�านวั�า ท�านขร�วัจวัน เปAนพระราชาคณะท0,พระพนร�ต่น, แลัะทรงม0พระบรมราชาน�ญาต่ ให;พระพนร�ต่น(จวัน)ต่�1งพระรองเร!,อง(ถึานาน�กรม) ต่ามอย�างมาจากกร�งสิ�โขท�ยได;อ0ก ๔ พระองค�ค!อ

๑.พระบ.รพาท�ศาจารย� พ ร ะ ร อ ง เ ร!, อ งลั�าด�บท0, ๑

พระบ.รพาท�ศาจารย� พระองค�แรกของพระพนร�ต่น(จวัน) ค!อท�านขร�วัแดง ต่�อมาท�านขร�วัแดง เลั!,อนเปAนท0,พระเทพม�น0 ท�านขร�วัรอด หร!อท0,ชาวัเม!องเร0ยกขานท�านวั�า หุลำวงป2Oเฒิ(� จ&งร�บหน;าท0,เปAนพระรองเร!,องท0,พระบ.รพาท�ศาจารย� องค�ต่�อมา

๒.พระปBจฉั�มาท�ศาจารย� พ ร ะ ร อ ง เ ร!, อ งลั�าด�บท0, ๒

๓.พระท�กษ์�ณาท�ษ์าจารย� พระรองเร!,องลั�าด�บท0, ๓

๔.พระอ�ต่ราท�ศาจารย� พ ร ะ ร อ ง เ ร!, อ งลั�าด�บท0, ๔ พระรองเร!,องท�1ง ๔ พระองค� ต่�1งพระอน�รองเร!,องได;

อ0ก ๔ องค�ค!อ ๑.พระบ.รพาอน�ท�ศาจารย� ๒.พระปBจฉั�มาอน�ท�ศาจารย� ๓.พระท�กษ์�ณาอน�ท�ศาจารย� ๔.พระอ�ต่ราอน�ท�ศาจารย�

134

สิมเด'จพระรามาธ�บด0ท0, ๑ ทรงอาราธนา พระมหาเถึร หร!อท�านขร�วัจวัน จากวั�ดชายท��ง ท0,สิถึ�ต่เด�มของท�าน (ก�อนสิถึาปนา เปAนวั�ดป>าแก;วั) สิถึาปนาเปAนพระพนร�ต่น(จวัน) พระสิ�งฆราชฝ่>ายซึ่;าย ฝ่>ายอร�ญวัาสิ0

พระพนร�ต่น(จวัน) บรรพชา-อ�ปสิมบทก�บ ท�านขร�วัต่าเฒ�าช!,น ท0,วั�ดสิามไห เม!องอโยธยา ศ&กษ์พระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แลัะศ&กษ์าพระบาลั0ม.ลัก�จจายน�ก�บ ท�านขร�วัต่าเฒ�าช!,น วั�ดสิามไห เม!องอโยธยา

สิมเด'จพระรามาธ�บด0ท0, ๑ ทรงครองราชย� ต่�1งแต่� พ.ศ.๑๘๙๓ ๑๙๑๒ เปAนเวัลัานาน ๒๐ ปJ– ต่รงก�บร�ชสิม�ยพระมหาธรรมราชาท0, ๑ พญาลั�ไทย แห�งกร�งสิ�โขท�ย

พระพนร�ต่น(จวัน) เปAนเจ;าอาวัาสิวั�ดป>าแก;วั ต่�1งแต่� พ.ศ. ๑๙๐๗ เร!,อยมา มาจนถึ&งร�ชสิม�ยสิมเด'จพระราเมศวัร,

สิมเด'จพระราเมศวัร เม!, อทรงครองราชคร�1งแรก พ.ศ.

๑๙๑๒ ๑๙๑๔ เปAนเวัลัา ๒ ปJ –

พระพนร�ต่น(จวัน)เปAนเจ;าอาวัาสิวั�ดป>าแก;วั สิ!บต่�อมาจนถึ&งร�ชสิม�ยสิมเด'จพระบรมราชาธ�ราชเจ;าท0,๑ หร!ออ0กพระนามหน&,งค!อ ข�นหลัวังพง�,วั ๆทรงครองราชย� ต่�1งแต่�พ.ศ.๑๙๑๓ ๑๙๒๕ เปAนเวัลัานาน ๑๓ ปJ –

พระพนร�ต่น(จวัน) เปAนต่�อมาจนถึ&งร�ชสิม�ยพระเจ;าทองลั�,นๆ เสิวัยราชสิมบ�ต่�ได;เจ'ดวั�น ก'สิ�1นร�ชกาลั

พระพนร�ต่น(จวัน)เปAนต่�อมาจนถึ&งร�ชสิม�ยสิมเด'จพระราเมศวัร เม!,อทรงครองราชคร�1งท0, ๒

135

พระพนร�ต่น(จวัน) น�พพานเม!,อสิ�ร�อาย�ได;ประมาณ ๙๐ พรรษ์า พระพนร�ต่น(จวัน) น�พพานในปJท0, ๒ ของร�ชสิม�ยสิมเด'จพระราเมศวัร

สิมเด'จพระราเมศวัร เม!,อทรงครองราช คร�1งท0,๒ ต่�1งแต่� พ.ศ. ๑๙๒๕ ๑๙๓๐ เปAนเวัลัานาน ๖ ปJ– (ต่รงก�บร�ชสิม�ย พระมหาธรรมราชาท0, ๒ แห�งสิ�โขท�ย แลัะ สิ�โขท�ยเปAนเม!องข&1นของกร�งศร0อย�ธยา)

พระพนร�ต่น(จวัน) เปAนเจ;าอาวัาสิวั�ดป>าแก;วัถึ&ง ๕ แผ�นด�น พระพนร�ต่น(จวัน) พระองค�ท�านศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ สิ!บต่�อมาจาก ท(�นขร�วตำ�เฒิ(�(ช�)น)

วั�ดสิามไห เม!องอโยธยา พระพนร�ต่น(จวัน)เปAนสิ�ทธ�วั�หาร�ก ร� �นพ0,ของ พระพนร�ต่น(แดง) พระพนร�ต่น(รอด) หร!อหลัวังป.>เฒ�า

ร�ชสิม�ยสิมเด'จพระราเมศวัร เม!,อทรงครองราชคร�1งท0, ๒ ทรงสิถึาปนาพระมหาธาต่�สิ.ง สิ�บเก;าวัา ยอดนพศ.ลัสิ.งสิามวัา สิร;างพระอ�โบสิถึ พระวั�หารในพระอาราม พระราชทานขนานพระนามพระอารามวั�า วั�ดมหาธาต่� ต่�อมาเปAนท0,สิถึ�ต่ของ สิมเด'จพระสิ�งฆราช พระสิ�งฆราชฝ่>ายขวัา ประมาณจ�ลัศ�กราช ๗๔๙ ต่รงก�บ ปJพระพ�ทธศ�กราช ๑๙๓๐ สิมเด'จพระราเมศวัร สิถึาปนาวั�ดภี.เขาทอง

สิม�ยกร�งศร0อย�ธยาต่อนต่;น ต่�า แหน�งพระพนร�ต่น(จวัน) พระพนร�ต่น(แดง) พระพนร�ต่น(หลัวังป.>เฒ�า (รอด) พระพนร�ต่น (สิ0) พระพนร�ต่น(รอด) ย�งคงใช; พระรองเร�)อง ต่ามอย�างกร�งสิ�โขท�ย แทนพระถึานาน�กรม ถึ&ง ๕ สิม�ย ๕ องค� ต่�อมาถึ&งสิม�ยพระพนร�ต่น(แสิง) ครองวั�ดป>า

136

แก;วั จ&งเปลั0,ยนจากพระรองเร!,อง มาเปAนพระถึานาน�กรมม0 พระคร.ปลั�ดเปAนต่;น คร�1งแรกม0 ๕-๖ ต่�าแหน�ง ต่�อมาเพ�,มเปAน ๑๐ ต่�าแหน�ง แลัะเพ�,มเปAน ๑๑ ต่�าแหน�งในปลัายกร�งศร0อย�ธยา

พระราชาคณะท0,พระพนร�ต่น เปAนต่�าแหน�งพระสิ�งฆราชาฝ่>ายอร�ญวัาสิ0 พระเจ;าแผ�นด�นทรงสิถึาปนาแลั;วั ทรงถึวัายพระราชท�นนาม แลั;วัจะพระราชทาน สิ�ปทนค�นหน&,ง เสิลั0,ยงพร;อมก�บคนหาม ในแผ�นด�นกร�งศร0อย�ธยา พระพนร�ต่น เปAนพระสิ�งฆราชฝ่>ายซึ่;าย

การศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา คร�1งแรกในวั�ดป>าแก;วั ก�อนเข;าศ&กษ์าพระกรรมฐานน�1น ต่;องฝ่ากต่�วัต่�อพระร�ต่นไต่ร ข&1นถึาคข�นธ� ๕ บ.ชาพระร�ต่นไต่ร ถึาดเคร!,องข�นธ�ห;า ประกอบไปด;วัย ดอกไม;ห;ากระทง ข;าวัต่อกห;ากระทง เท0ยนห;าเลั�ม ธ.ปห;าดอก เร0ยงก�นในถึาดสิ0,เหลั0,ยมผ!นผ;า

การบ.ชาพระร�ต่นไต่รก�อนเร�,มศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ ม0คร�1งแรกในสิม�ยกร�งศร0อย�ธยา สิม�ยพระพนร�ต่น(รอด) หร!อหลัวังป.>เฒ�า เปAนเจ;าอาวัาสิองค�ท0, ๓ ของวั�ดป>าแก;วั จ�ดเปAนอ�บายในการศ&กษ์า พระกรรมฐานม�ชฌิ�มา เปAนข�1น เปAนต่อน เปAนลั�าด�บ ด�งน01

๑.อาม�สิบ.ชา บ.ชาด;วัยวั�ต่ถึ�ข;าวัของ ม0ดอกไม;ธ.ปเท0ยนเปAนต่;น

๒.ปฏิ�บ�ต่�บ.ชา บ.ชาด;วัยการปฏิ�บ�ต่� บ�าเพ'ญเพ0ยรภีาวันา

๒.พระพนร�ตำน นามเด�มวั�า แดง พระสิ�งฆราชฝ่>ายซึ่;าย หร!อฝ่>ายอร�ญวัาสิ0 ด�ารงต่�าแหน�งเจ;าอาวัาสิวั�ดป>าแก;วั ในร�ชสิม�ยสิมเด'จพระราเมศวัร เด�มพระพนร�ต่น(แดง) เปAน

137

พระรองเร!,อง(ถึานาน�กรม)ท0, พระบ.รพาท�ศาจารย� พระรองเร!,องลั�าด�บท0, ๑ ของพระพนร�ต่น(จวัน) อย.�วั�ดป>าแก;วั ต่�อมาเลั!,อนเปAนพระราชาคณะท0, พระเทพม�น0 อย.�ในวั�ดป>าแก;วั เม!,อพระพนร�ต่น(จวัน) น�พพานแลั;วั พระเทพม�น0(แดง) จ&งได;ร�บการสิถึาปนาจาก สิมเด'จพระราเมศวัร ให;เปAนท0,พระพนร�ต่น พระสิ�งฆราชฝ่>ายซึ่;าย แลั;วัยกพระบ.รพาท�ศาจารย�(รอด หร!อหลัวังป.>เฒ�า)พระรองเร!,องของพระพนร�ต่น(จวัน) ข&1นเปAนท0,พระเทพม�น0

พระพนร�ต่น(แดง) พระองค�ท�านน�พพาน ประมาณปJ พ.ศ.๑๙๓๐ ซึ่&,งเปAนปJเด0ยวัก�นก�บท0, สิมเด'จพระราเมศวัร เสิด'จสิวัรรคต่ พระพนร�ต่น(แดง) เปAนเจ;าอาวัาสิวั�ดป>าแก;วัเพ0ยง ๔ ปJ พระพนร�ต่น(แดง) ท�านศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ สิ!บเน!, องมาก�บท�านขร�วัต่าเฒ�าช!,น วั�ดสิามให

๓. พระพนร�ตำน พระนามเด�มวั�า รอด ทรงเปAนพระสิ�งฆราชฝ่>ายอร�ญวัาสิ0 ชาวัเม!องเร0ยกขาน พระองค�ท�านวั�า หุลำวงป2Oเฒิ(� พระองค�ท�านเปAนอาจารย�ใหญ�ฝ่>ายวั�ปBสิสินา แลัะทรงด�ารงต่�าแหน�งเจ;าอาวัาสิวั�ดป>าแก;วัด;วัย ท�านเปAนในร�ชสิม�ยสิมเด'จพระยารามราชาธ�ราชๆ ทรงครองราชย�๑๙๓๐–

๑๙๔๕ นาน ๑๕ ปJ พระพนร�ต่น(รอด)เปAนสิ!บมาจนถึ&งร�ชสิม�ยสิมเด'จ

พระมหานคร�นทราชาธ�ราช ๆ (พระนครอ�นทร�)ทรงครองราชย� พ.ศ. ๑๙๔๕ ๑๙๖๑ นาน ๑๘ ปJ –

พระพนร�ต่น(รอด)ท�านเปAนสิ!บมาจนถึ&งร�ชสิม�ยสิมเด'จบรมราชาธ�ราชท0, ๒ หร!อ เจ;าสิามพระยา ๆทรงครอง

138

ราชนาน ๑๗ ปJ สิมเด'จพระบรมราชาธ�ราชท0, ๒ หร!อพระนามเด�ม เจ;าสิามพระยา ทรงสิถึาปนา วั�ด มเหยงค� อ�นเปAนท0,สิถึ�ต่ของ พระธรรมก�ต่�

พระพนร�ต่น(รอด)เปAนสิ!บมาจนถึ&งร�ชสิม�ยสิมเด'จพระบรมไต่รโลักนาถึ(พระนามเด�มค!อสิมเด'จพระราเมศวัร)

พระพนร�ต่น(รอด) หร!อหลัวังป.>เฒ�าน�พพาน ในต่;นร�ชกาลัน01 ท�านม0พระชนช0พอย.�ในย�คกร�งอโยธยา ข;ามมาถึ&งย�คกร�งศร0อย�ธยา ชาวัเม!องเร0ยกขานพระนามพระองค�ท�านวั�า หุลำวงป2Oเฒิ(� ท�านอย.�มาถึ&งห;าแผ�นด�น ห;าร�ชกาลั

สิมเด'จพระบรมไต่รโลักนาถึเจ;า ยกวั�งท�าเปAนวั�ด ขนานนามวั�าวั�ดพระศร0สิรรเพชญ เปAนวั�ดในพระบรมมหาราชวั�ง ไม�ม0พระสิงฆ� เปAนวั�ดใช;สิ�าหร�บประกอบพ�ธ0หลัวัง ทรงสิถึาปนาวั�ดพระราม เปAนท0,สิถึ�ต่ของ พระเทพกวั0 ทรงสิถึาปนาวั�ดจ�ฬามณ0 ท0,เม!องพ�ษ์ณ�โลัก แลั;วัทรงผนวัชท0,วั�ดน01ระยะเวัลัาหน&,ง

พระพนร�ต่น(รอด) หร!อหลัวังป.>เฒ�า พระนามท0,ชาวัเม!องเร0ยก เพราะท�านเปAนพระมหาเถึรท0,ม0อาย�มากถึ&ง ๙๓ พรรษ์าเศษ์ ม0ผ.;คนเคารพน�บถึ!อมาก

พระพนร�ต่น(รอด) พระองค�ท�าน ประสิ.ต่�ประมาณปJพระพ�ทธศ�กราช ๑๘๙๑ สิม�ยกร�งอโยธยา เปAนปJท0, ๔ ในร�ชสิม�ยพระเจ;าอ.�ทองท0, ๓ บรมกษ์�ต่ร�ย�องค�สิ�ดท;าย แห�งกร�งอโยธยา ก�อนสิถึาปนากร�งศร0อย�ธยาเปAนราชธาน0 สิองปJเศษ์

พระพนร�ต่น(รอด)บรรพชาเปAนสิามเณร ท0,วั�ดสิามไห ก�บขร�วัต่าเฒ�าช!,น อ�ปสิมบทเม!,อประมาณปJ พ.ศ. ๑๙๑๒ ในร�ชสิม�ยสิมเด'จพระราเมศวัร แห�งกร�งศร0อย�ธยา(เม!,อทรงครอง

139

ราชสิมบ�ต่�คร�1งแรก) ท0,วั�ดสิามไห ท(�นขร�วตำ�เฒิ(�ช�)น เปAนพระอ�ปBชฌิาย� อ�ปสิมบทแลั;วัได;เลั�าเร0ยนพระกรรมฐาน แบบม�ชฌิ�มา ก�บพระอ�ปBชฌิาย� ต่�อมาพระองค�ท�าน ทรงย;ายมาสิถึ�ต่ ณ วั�ดป>าแก;วั สิม�ยพระพนร�ต่น (จวัน) ครองวั�ดป>าแก;วั

ต่�อมาพระภี�กษ์�รอดได;เปAนพระรองเร!,องช�1นท0,๑ (ถึานาน�กรม)ท0, พระบ2รพ�ท�ศึ�จ้�รย! ของพระพนร�ต่น(จวัน) กาลัต่�อมาพระบ.รพาท�ศาจารย�รอด ได;เลั!,อนเปAนพระราชาคณะท0, พระเทพม�น5,

ต่�อมาพระเทพม�น0(หลัวังป.>เฒ�า) ได;ร�บการสิถึาปนาจากสิมเด'จพระยารามราชาธ�ราชเจ;า เปAนพระราชาคณะผ.;ใหญ�ท0, พระพนร�ต่น พระสิ�งฆราชฝ่>ายซึ่;าย พระอาจารย�ใหญ�ฝ่>ายวั�ปBสิสินาธ�ระประจ�าวั�ดป>าแก;วั แลัะเปAนเจ;าอาวัาสิวั�ดป>าแก;วัด;วัย เม!,อสิ�ร�ชนมาย�ได; ๗๐ พรรษ์าเศษ์

พระพนร�ต่น (รอด) ทรงครองวั�ดป>าแก;วัมาจนถึ&ง ร�ชสิม�ยสิมเด'จพระบรมไต่รโลักนาถึเจ;า พระองค�ท�านน�พพานเม!,อประมาณปJพระพ�ทธศ�กราช ๑๙๘๑ เม!, อสิ�ร�รวัมชนมาย�ได;ประมาณ ๙๓ พรรษ์า เปAนปJท0, ๔ ในร�ชสิม�ยสิมเด'จพระบรมไต่รโลักนาถึเจ;า พระพนร�ต่น (รอด) เปAนเจ;าอาวัาสิวั�ดป>าแก;วัท�านม0พระชนม�ช0พอย.�ถึ&ง ๔ แผ�นด�น แลัะเปAนพระราชาจารย�ของพระเจ;าแผ�นด�นถึ&ง ๕ พระองค�

ก�อนพระพนร�ต่น(รอด) จะน�พพาน พระองค�ท�านได;มอบไม;เท;าไผ�ยอดต่าลัของเก�าสิ0ด�าน�ลั ของสิ!บเน!, องมาแต่� พระอ�บาลั0เถึร แห�งลั�งกา ให;ก�บ พระบ2รพ�ท�ศึ�จ้�รย!(เข�ม)

พระรองเร!,อง(ถึานาน�กรม) แลัะสิ�ทธ�วั�หาร�ก ของท�านในวั�ดป>าแก;วั เปAนผ.;สิ!บทอด

140

เร�)องก�รสื�บทอด ไม�เท��เบ�กไพรไผู(ยอดตำ�ลำ ของพระอ�บ�ลำ5 ลำ�งก�

ต่ามต่�านานการสิ!บทอดพระกรรมฐาน กลั�าวัวั�าไม;เท;าเบ�กไพร ไผ�ยอดต่าลั ของพระอ�บาลั0 แห�งเกาะลั�งกาน01 เด�มท�านพระอ�บาลั0เถึรเจ;า เกาะลั�งกา พระองค�ท�านได;ร�บสิ!บทอดมาจาก พระมห�นทเถึรเจ;า

พระมห�นทเถึรเจ;าได;ร�บสิ!บทอดมาจาก พระโสิเรยยะเถึรเจ;าๆ ได;ร�บสิ!บทอดมาจาก พระโมคค�ลัลั0บ�ต่รต่�สิสิะเถึรเจ;าๆ ได;ร�บสิ!บต่�อมาจาก ได;ร�บสิ!บทอดมาจาก พระม�ลัลั�กะเถึรเจ;าๆ ได;ร�บสิ!บทอดมาจาก พระโกลั�กะเถึรเจ;าๆ ได;ร�บสิ!บทอดมาจาก พระร�หุ�ลำเถรเจ้�� องค�ต่;นพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ เปAนของสิ!บทอดค.�พระบารม0พระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ

กาลัต่�อมาสิม�ยสิ�วัรรณภี.ม� พระอ�บาลั0เถึรเจ;า แห�งเกาะลั�งกา ให;พระสิ�ทธ�วั�หาร�ก ของท�านในเกาะลั�งกา เด�นทางออกจากเกาะลั�งกา มาสิ�วัรรณภี.ม� น�าไม;เท;าเบ�กไพร ของพระราห�ลัเถึรเจ;า มามอบให;แก� พระราชสิาม0รามมหาเถึรเจ;า(เพชร) วั�ดเท;าอ.�ทอง ย�คสิ�วัรรณภี.ม� ไม;เท;าน01ต่กทอดมาถึ&งสิม�ยทวัาราวัด0ก�บ พระญาณวั�ม�ต่ต่�สิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(ไข) ต่กทอดมาถึ&ง พระญาณสิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(สิ�งห�) วั�ดมหาธาต่� สิ�โขท�ย แลัะต่กทอดมาถึ&ง พระพนร�ต่น(รอด) หร!อหลัวังป.>เฒ�า วั�ดป>าแก;วั กร�งศร0อย�ธยา

ซึ่&,งต่�อมา พระพนร�ต่น(รอด) พระองค�ท�านทรงมอบไม;เท;าน01ให;แก� ท�านบ.รพาท�ศาจารย�เข;มๆ ท�านชอบออกสิ�ญจรจาร�กธ�ดงค� หาควัามวั�เวักไปต่ามสิถึานท0,ต่�างๆ พระบ.รพาท�ศาจารย�เข;ม ก�อนสิ�1นอาย�ไข ของท�านพระบ.รพาท�ศาจารย�(เข'ม)

141

ท�านได;มอบไม;เท;าน01ให;แก�ศ�ษ์ย�ของท�าน แลัะต่�อก�นไปเร!,อยจนเข;าปลัายกร�งศร0อย�ธยา ต่กทอดอย.�ก�บพระมหาเถึรท�านหน&,ง แลัะท�านได;ไปน�พพาน ท0,ในถึ�1าแห�งหน&,งในป>าเม!องก�าแพงเพชร เขต่ต่�ดต่�อป>า เม!องสิ� โขท�ย กาลัต่�อมาปลัายสิม�ยกร�งศร0อย�ธยา พระอาจารย�สิ�ก วั�ดท�าหอย เด�นทางไปบ�า เพ'ญสิมณะธรรมท0,ถึ�1าแห�งน01 จ&งได;น�าไม;เท;า อ�นเปAนของพระพนร�ต่น(รอด) ท0,ทรงมอบให;พระบ.รพาท�ศาจารย�(เข;ม)มาแต่�เด�มน01 กลั�บมาวั�ดท�าหอย

คร�1งถึ&งสิม�ยกร�งธนบ�ร0 พระอธ�การสิ�ก วั�ดท�าหอย เม!,อพระองค�ได; ไม;เท;าเบ�กไพร ไผ�ยอดต่าลัค.�พระบารม0ของพระองค�แลั;วั พระองค�ท�านจ&งมอบไม;เท;าไผ�ยอดต่าลัอ�นน01ให;ก�บ พระอาจารย�ฮ่� ,น วั�ดท�าหอย (ต่�อมาเปAนพระวั�น�ยร�กข�ต่ เม!,อสิถึ�ต่วั�ดพลั�บ) เอาไวั;ใช;เบ�กไพรเวัลัาออก สิ�ญจรจาร�ก-ธ�ดงค�

หลัวังป.>สิ�ก ไก�เถึ!,อน พระองค�ท�านได;ทรงพบก�บ พระพนร�ต่น(รอด) หร!อหลัวังป.>เฒ�า เม!,อประมาณปJพระพ�ทธศ�กราช ๒๓๐๖ - ๒๓๐๘ ท0,ป>าท&บเม!องก�าแพงเพชร โดยพบท�านในร�างท0,สิ�าเร'จด;วัยการอธ�ฐานจ�ต่ให;อย.�ด;วัยกายท�พย� ท0,สิามารถึจ�บต่;องกายน01ได; กายน01ไม�ต่;อง บร�หาร หร!อก�นอาหาร เพราะเปAนกายท0,สิ�าเร'จด;วัยอ�ทธ�บาท๔ เปAนกายท�พย� ท�านอธ�ฐานก�อนท�านน�พพานเลั'กน;อยเวัลัาท0,พระอาจารย�สิ�กพบก�บ พระพนร�ต่น ( รอด ) หร!อหลัวังป.> เฒ�าน�1น ท� านพบท0, ป> า เม! องก�าแพงเพชร พระพนร�ต่น (รอด) น�พพาน ด;วัยกายเน!1 อแต่กด�บมาแลั;วั เปAนเวัลัานานถึ&ง ๓๒๗ ปJ กายอธ�ฐานน01จะเห'นได;เฉัพาะหลัวังป.>สิ�ก ไก�เถึ!,อนเพราะพระองค�ท�านเปAนผ.;เหมาะสิม เปAนผ.;ทรงฌิาน แลัะจะเปAนผ.;ท0,จะได;สิ!บทอดพระกรรมฐาน

142

แบบม�ชฌิ�มา ในย�คต่�อไปหลั�งกร�งศร0อย�ธยาสิ�1นสิลัาย พระพนร�ต่น(รอด) ท�านทรงเห'นวั�าพระอาจารย�สิ�ก จะได;เปAนผ.;สิ!บทอดพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา ในย�คต่�อจากอย�ธยา แลัะทรงเห'นวั�าวั�ม�ต่ต่�ธรรม แลัะควัามร. ;ของพระอาจารย�สิ�ก ย�งไม�แก�กลั;าท�,วัถึ&งท�1งหมด ในพระกรรมฐานแบบม�ชฌิ�มา พระพนร�ต่น (รอด)

จ&งต่;องการให;พระอาจารย�สิ�ก ศ&กษ์ารายลัะเอ0ยดของ พระวั�ปBสิสินากรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบสิมบ.รณ�เต่'มร.ปแบบ ก�บหลัวังป.>เฒ�า (รอด)ท0,ขาดหายมาแต่�คร�1งกร�งศร0อย�ธยาต่อนปลัาย ท�านศ&กษ์าพระวั�ปBสิสินากรรมฐาน อย.�ก�บกายอธ�ฐาน ของหลัวังป.>เฒ�า(รอด) ประมาณหน&,งเด!อนเศษ์

สิ�,งของท0,เห'นเน!,องด;วัยกายหลัวังป.>เฒ�า เช�นจ0วัร บาต่ร กลัด ไม;เท;า เปAนของเน!,องมาจากสิ�ญญาเก�าของหลัวังป.>เฒ�า เม!,อคร�1งสิ�งขารร�างกายเน!1อของพระองค�ท�านย�งด�ารงอย.�เม!,อ ๓๒๗ ปJก�อน หลั�งจากพระอาจารย�สิ�ก ได;ศ&กษ์ารายลัะเอ0ยดต่�างๆของพระวั�ปBสิสินากรรมฐาน แบบม�ชฌิ�มาแลั;วั หลั�งจากน�1นหลัวังป.>เฒ�าก'หายไปไม�ปรากฏิร�างอ0กต่�อไป จ&งม0ค�ากลั�าวัวั�าหลัวังป.>เฒ�าจะ ม0ร�างกายก'ไม�ใช�ไม�ม0ร�างกายก'ไม�ใช�

หลั�งเสิ0ยกร�งศร0อย�ธยาแลั;วัประมาณ สิองวั�น กายอธ�ฐานของหลัวังป.>เฒ�า ก'อ�นต่รธานหายไป ไม�ปรากฎให;ชาวัเม!องเห'นต่�อไป ค!อหมดหน;าท0,ในทางโลัก ด.แลัพระศาสินาย�คอย�ธยา เพราะม0ผ.;สิ!บทอดพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ ย�คร�ต่นโกสิ�นทร�แลั;วั แลัะเปAนหน;าท0,ของพระอาจารย�สิ�ก ต่;องด.แลัร�กษ์าสิ!บทอดมรดกธรรมน01ต่�อไป

143

๔. พระพนร�ตำน นามเด�มวั�า สื5 พระสิ�งฆราชฝ่>ายอร�ญวัาสิ0 ด�ารงต่�าแหน�งเจ;าอาวัาสิวั�ดป>าแก;วั ในร�ชสิม�ยสิมเด'จบรมไต่รโลักนาถึเจ;า,

สิมเด'จพระบรมไต่รโลักนาถึเจ;า ทรงครองราชต่�1งแต่� พ.ศ.๑๙๗๗ ๑๙๙๒ เปAนเวัลัานาน ๑๖ ปJ ในร�ชกาลัน01ม0–

พระสิงฆ�จากลัานนา แลัะอย�ธยา ไปบวัชเร0ยนจาก สิ�าน�กพระวั�นร�ต่น ท0,ลั�งกา แลั;วัมาฟูU1 นน�กายลั�งกาวังศ�แบบวั�นร�ต่น พระเจ;าอย.�ห�วัทรงผนวัชท0,วั�ดจ�ฬามณ0 เม!องพ�ษ์ณ�โลัก พร;อมพระราชโอรสิ พระราชน�ดดา แลัะ ข;าราชการรวัม ๑,๐๐๐ ร.ป

พระพนร�ต่น(สิ0)เปAนสิ!บมาจนถึ&งร�ชสิม�ยสิมเด'จพ ร ะ อ� น ท ร�ร า ช า ใ น ต่; น ๆ ร�ช ก า ลั พ ร ะ พ น ร�ต่ น (สิ0 )จ& งน�พพาน(มรณะภีาพ) พระพนร�ต่น(สิ0) ท�านศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา สิ!บต่�อจาก ท(�นขร�วตำ�เฒิ(�จ้�ตำ ขร�วัต่าเฒ�าจ�ต่เปAนศ�ษ์ย� ศ&กษ์าพระกรรมฐานก�บ ท(�นขร�วตำ�เฒิ(�ช�)น

๕. พระพนร�ตำน นามเด�มวั�า รอด( องค�ท0, ๒) นามท0,ชาวัเม!องเร0ยก ท�านขร�วัต่ารอด หร!อเจ;าไท พระสิ�งฆราชฝ่>ายอร�ญวัาสิ0 ท�านด�ารงต่�าแหน�งเจ;าอาวัาสิ วั�ดป>าแก;วั ในร�ชสิม�ยสิมเด'จพระอ�นทราชาๆ ทรงครองราชย� พ.ศ. ๑๙๙๒ ๒๐๑๓– เปAนเวัลัานาน ๒๒ ปJ พระพนร�ต่น(รอด องค�ท0, ๒) ท�านศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาต่�อจาก พระพนร�ต่น(แดง)

๖.พระพนร�ตำน นามเด�มวั�า แสืง พระสิ�งฆราชฝ่>ายอร�ญวัาสิ0 ด�ารงต่�าแหน�งเจ;าอาวัาสิ วั�ดป>าแก;วั ในร�ชสิม�ยสิมเด'จพระอ�นทราชา เปAนสิ!บมาจนถึ&งร�ชสิม�ยสิมเด'จพระรามาธ�บด0ท0, ๒ หร!อพระนามเด�มวั�า พระบรมราชามหาอ�ปราช,สิมเด'จพระรามาธ�บด0ท0, ๒ ทรงครองราชสิมบ�ต่�ต่� 1งแต่�

144

พ.ศ. ๒๐๑๓ ๒๐๕๒ ครองราชเปAนเวัลัานาน ๔๐ ปJ พระพน–

ร�ต่น(แสิง)น�พพานในร�ชกาลัน01พระพนร�ต่น(แสิง)ศ&กษ์ากรรมฐานต่�อจากพระพนร�ต่น(สิ0) ๗.พระพนร�ตำน นามเด�มวั�า ค์ร��ม พระสิ�งฆราชฝ่>ายอร�ญวัาสิ0 ด�ารงต่�าแหน�งเจ;าอาวัาสิ วั�ดป>าแก;วั ในร�ชสิม�ยสิมเด'จพระรามาธ�บด0ท0, ๒ พระพนร�ต่น(คร;าม) ศ&กษ์าพระกรรมฐานต่�อจาก พระพนร�ต่น(สิ0)

สิมเด'จพระรามาธ�บด0ท0, ๒ ทรงหลั�อพระพ�ทธร.ปย!นใหญ�สิ.งได;แปดวัา หลั�อด;วัยทองสิ�มฤทธ�S ห�;มทองค�าหน�กสิองร;อยแปดสิ�บหกช�,ง ถึวัายพระนามวั�า พระศึร5สืรรเพชญ ประด�ษ์ฐานไวั;ในพระวั�หารหลัวัง ว�ดพระศึร5สืรรเพชญด�ร�ม

๘.พระพนร�ตำน นามเด�มวั�า จ้�(น พระสิ�งฆราชฝ่>ายอร�ญวัาสิ0 ด�ารงต่�าแหน�งเจ;าอาวัาสิ วั�ดป>าแก;วั ในร�ชสิม�ย สิมเด'จพระรามาธ�บด0ท0, ๒ ในร�ชกาลัสิมเด'จพระรามาธ�บด0ท0, ๒ หร!อบรมราชามหาอ�ปราช ม0 พระพนร�ต่น ถึ&ง ๓ พระองค� เพราะทรงครองราชยาวันานกวั�าพระมหากษ์�ต่ร�ย�ท�กๆพระองค�ในกร�งศร0อย�ธยา พระพนร�ต่น(จ��น)เปAนข;ามมาถึ&งร�ชสิม�ยสิมเด'จบรมราชามหาพ�ทธางก.ร, สิมเด'จพระบรมราชามหาพ�ทธางฏู^ร ทรงม0พระนามเด�มวั�า พระอาท�ต่ย�วังศ� พระองค�ทรงครองราชย� พ.ศ. ๒๐๕๒ ๒๐๕๖ นาน ๕ ปJ –

พระพนร�ต่น(จ��น) เปAนมาจนถึ&งร�ชสิม�ยสิมเด'จร�ษ์ฎาธ�ราช ซึ่&,งพระองค�ทรงครองราช ๕เด!อน

พระพนร�ต่น(จ��น)ท�านด�ารงต่�าแหน�งมาจนถึ&งต่;นร�ชสิม�ยสิมเด'จพระไชยราชาธ�ราช

145

พระพนร�ต่น(จ��น) ครองวั�ดป>าแก;วัถึ&ง ๔ แผ�นด�น พระวั�นร�ต่น(จ��น) ศ&กษ์าพระกรรมฐานสิ!บต่�อจาก พระพนร�ต่น(แสิง)

๙. พระพนร�ตำน นามเด�มวั�า เอ�Qยน พระสิ�งฆราชฝ่>ายอร�ญวัาสิ0 ด�ารงต่�าแหน�งเจ;าอาวัาสิ ว�ดปO�แก�ว ในร�ชสิม�ยสิมเด'จพระไชยราชาธ�ราช พระองค�ทรงครองราชย� พ.ศ.

๒๐๕๖ ๒๐๗๐ นาน ๑๕ ปJ พระพนร�ต่น – (เอ0_ยน) ศ&กษ์าพระกรรมฐานต่�อจาก พระพนร�ต่น(คร;าม).

๑๐.พระพนร�ตำน นามเด�มวั�า ม5 พระสิ�งฆราชฝ่>ายอร�ญวัาสิ0 ด�ารงต่�าแหน�งเจ;าอาวัาสิ วั�ดป>าแก;วั ในร�ชสิม�ยสิมเด'จพระแก;วัฟูLา พระองค�ทรงครองราช พ.ศ. ๒๐๗๐ ๒๐๗๒ นาน– ๒ปJ ๖ เด!อน

พระพนร�ต่น(ม0)เปAนจนถึ&งร�ชสิม�ยข�นวัรวังศาธ�ราช พระองค�ทรงครองราช พ.ศ. ๒๐๗๒ ๒๐๗๒ นาน ๕ เด!อน –

พระพนร�ต่น(ม0)เปAนมาจนถึ&งกลัางร�ชสิม�ยสิมเด'จพระเจ;าจ�กรพรรด�ราชาธ�ราช (พระเท0ยรราชา) เปAน ๓ แผ�นด�น พระพนร�ต่น(ม0) ศ&กษ์าพระกรรมฐานต่�อจาก พระพนร�ต่น(จ��น)

๑๑.พระพนร�ตำน นามเด�มวั�า เดช พระสิ�งฆราชฝ่>ายอร�ญวัาสิ0 ด�ารงต่�าแหน�งเจ;าอาวัาสิ วั�ดป>าแก;วั ในร�ชสิม�ยสิมเด'จพระเจ;าจ�กรพรรด�ราชาธ�ราช พระองค�ทรงครองราช พ.ศ. ๒๐๗๒ ๒๐๙๙ นาน– ๒๗ ปJ

พระพนร�ต่น(เดช)เปAนมาจนถึ&งร�ชสิม�ยสิมเด'จพระมห�ทราธ�ราช พระองค�ครองราชสิมบ�ต่� ๑ ปJ

146

พระพนร�ต่น (เดช)เปAนมาจนถึ&งปJท0, ๗ ในร�ชสิม�ยสิมเด'จพระมหาธรรมราชาธ�ราช (ข�นพ�เรนทรเทพ) ท�านเปAนอย.�ถึ&ง ๓ แผ�นด�น พระพนร�ต่น(เดช) ศ&กษ์าพระกรรมฐานต่�อจาก พระพนร�ต่น(ม0)

๑๒.พระพนร�ตำน นามเด�มวั�า สือน พระสิ�งฆราชฝ่>ายอร�ญวัาสิ0 ด�ารงต่�าแหน�งเจ;าอาวัาสิ วั�ดป>าแก;วั ในร�ชสิม�ยสิมเด'จพระมหาธรรมราชา พระองค�ทรงครองราชย� พ.ศ.

๒๑๐๐ ๒๑๒๑ นาน ๒๓ปJ –

พระพนร�ต่น(สิอน)เปAนมาจนถึ&งร�ชสิม�ยสิมเด'จพระนเรศวัรเปAนเจ; า ท� านอย.�ถึ& ง ๒ แผ�นด�น พระพนร�ต่น(สิอน) ท�านศ&กษ์าพระกรรมฐานสิ!บต่�อจาก พระพนร�ต่น(ม0)

๑๓. พระพนร�ตำน นามเด�ม พระมหุ�เถรค์�นฉ(อง พระสิ�งฆราชฝ่>ายอร�ญวัาสิ0 ด�ารงต่�าแหน�งเจ;าอาวัาสิ วั�ดป>าแก;วั ในร�ชสิม�ย สิมเด'จพระนเรศวัรเปAนเจ;า พระมหาเถึรค�นฉั�อง ท�านมาสิถึ�ต่ กร�งศร0อย�ธยาแต่�คร�1ง สิมเด'จพระมหาธรรมราชาธ�ราช ย�งทรงพระชนมาย�อย.� ต่�อมาพระพนร�ต่น(สิอน)

น�พพาน สิมเด'จพระนเรศวัรเปAนเจ;า จ&งสิถึาปนาพระมหาเถึรค�นฉั�อง ให;ด�ารงต่�าแหน�งเจ;าคณะใหญ�อร�ญวัาสิ0 ท0,พระพนร�ต่น(มหาเถึรค�นฉั�อง) สิมเด'จพระนเรศวัรเปAนเจ;าทรงครองราชต่�1งแต่� พ.ศ. ๒๑๒๑ ๒๑๓๖ นาน ๑๖ปJ –

พระพนร�ต่น(มหาเถึรค�นฉั�อง) เปAนมาจนถึ&งร�ชสิม�ยสิมเด'จเอกาทศรถึ ประมาณปJท0, ๓ แห�งร�ชกาลัน01 จ&งน�พพาน ท�านเปAนอย.�ถึ&ง ๒ แผ�นด�น

147

พระพนร�ต่น(พระมหาเถึรค�นฉั�อง) เด�มท�านอย.�ท0,เม!องแครง เปAนพระราม�ญ(มอญ) ท�านเปAนองค�ท0,ขอพระราชทานอภี�ยโทษ์นายทหารท0, ไปราชการท�พเม!, อคร�1งทรงกระท�าย�ทธห�ต่ถึ0 บนหลั�งช;าง ก�บพระมหาอ�ปราช กร�งหงสิาวัด0 แลัะนายทหารเหลั�าน01ถึ.กจ�าข�ง รอการประหาร เน!, องจากเปAนวั�นพระ ในคร�1งน�1น สิมเด'จพระนเรศวัรเปAนเจ; าทรงพระราชทานยกโทษ์ให; ต่ามค�าขอของ พระพนร�ต่น(พระมหาเถึรค�นฉั�อง)ๆ ต่�อมาเม!,อมาสิถึ�ต่ วั�ดป>าแก;วั ในกร�งศร0อย�ธยาแลั;วั ท�านได;ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาต่�อจากหลัวังป.>รอด หร!อหลัวังป.> เฒ�า หร!อพระพนร�ต่น(รอด) โดยพระพนร�ต่น(รอด)มาสิอนพระพนร�ต่น(มหาเถึรค�นฉั�อง)ให;ทางสิมาธ�น�ม�ต่ เพ!,มเต่�มเม!,อมาสิถึ�ต่ ณ วั�ดป>าแก;วั กร�งศร0อย�ธยา ในแผ�นด�นสิมเด'จพระมหาธรรมราชาธ�ราช ในคร�1งน�1นม0 พระพนร�ต่น(สิอน) เปAนเจ;าอาวัาสิวั�ดป>าแก;วั พระมหาเถึรค�นฉั�อง ท�านศ&กษ์าพระกรรมฐาน แบบม�ชฌิ�มา หร!อแบบลั�าด�บ มาในแนวัเด0ยวัก�น ท0,ราม�ญประเทศ

๑๔.พระพนร�ตำน นามเด�มวั�า อ�น พระสิ�งฆราชฝ่>ายอร�ญวัาสิ0 ด�ารงต่�าแหน�งเจ;าอาวัาสิ วั�ดป>าแก;วั ในร�ชสิม�ยสิมเด'จพระเอกาทศรถึ ๆ ทรงครองราช พ.ศ. ๒๑๓๖ ๒๑๔๔ นาน ๙– ปJ

พระพนร�ต่น(อ;น)เปAนมาจนถึ&งร�ชสิม�ยสิมเด'จพระศร0เศาวัภีาค พระองค�ทรงครองราชย� พ.ศ.๒๑๔๔ ๒๑๔๕ นาน– ๑ ปJ จ&งสิ�1นราชวังศ�อ.�ทองในร�ชกาลัน01

148

พระพนร�ต่น(อ;น) เปAนต่�อมาจนถึ&งร�ชสิม�ยพระเจ;าทรงธรรม ปJท0, ๕ ในร�ชกาลัน01 พระพนร�ต่น(อ;น) จ&งน�พพาน ท�านเปAนอย.�ถึ&ง ๓ แผ�นด�น

พระพนร�ต่น(อ;น) ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาสิ!บต่�อมาจาก พระพนร�ต่น(เดช) เม!,อคร�1งบรรพชาเปAนสิามเณร คร�1นอ�ปสิมบทแลั;วัจ&งมาศ&กษ์าต่�อ ก�บพระพนร�ต่น(มหาเถึรค�นฉั�อง) จนจบพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ

๑๕.พระพนร�ตำน นามเด�มวั�า ข�น พระสิ�งฆราชฝ่>ายอร�ญวัาสิ0 ด�ารงต่�าแหน�งเจ;าอาวัาสิ วั�ดป>าแก;วั ในร�ชสิม�ยสิมเด'จพระเจ;าทรงธรรม พระองค�ทรงครองราชย� พ.ศ.๒๑๔๕ -๒๑๗๐ นาน ๒๖ ปJ

สิมเด'จพระเจ;าทรงธรรม เด�มเปAนพระราชาคณะท0, พระพ�มลัธรรม อย.�วั�ดระฆ�ง(อย�ธยา) พ.ศ. ๒๑๙๔ ปJมะเม0ย ได;ข�าวัลัอยพระพ�ทธบาทปรากฏิ ณ. เขาสิ�วัรรณบรรบต่ จ&งเสิด'จข&1นไปทรงสิร;างพระมณฑิป แลัะ พระวั�หารบร�เวัณท�1งปวัง แลั;วัทรงแต่�งพระมหาชาต่�ค�าหลัวังไวั;สิ�าหร�บแผ�นด�น

พระพนร�ต่น(ข�น) ศ&กษ์าพระกรรมฐานก�บพระพนร�ต่น(สิอน) แลัะพระพนร�ต่น(มหาเถึรค�นฉั�อง)

๑๖ พระพนร�ตำน นามเด�มวั�า ม�ก พระสิ�งฆราชฝ่>ายอร�ญวัาสิ0 ด�ารงต่�าแหน�งเจ;าอาวัาสิ วั�ดป>าแก;วั ในร�ชสิม�ยสิมเด'จพระเชษ์ฐาธ�ราช พระองค�ทรงครองราช พ.ศ.

๒๑๗๐ ๒๑๗๐ นาน ๑ปJ ๒ เด!อน –

พระพนร�ต่น(มาก)เปAนมาจนถึ&งร�ชสิม�ยสิมเด'จพระอาท�ต่ย�วังศ� พระองค�ทรงครองราช พ.ศ. ๒๑๗๒–

๒๑๗๒ นาน ๖ เด!อน

149

พระพนร�ต่น(มาก)เปAนจนถึ&งร�ชสิม�ยพระเจ;าปราสิาททอง ปJท0, ๕ ในร�ชกาลัน01 ท�านเปAนอย.�ถึ&ง ๓ แผ�นด�น พระพนร�ต่น(มาก) ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาต่�อจาก พระพนร�ต่น(อ;น)

๑๗.พระพนร�ตำน นามเด�มวั�า ใหุญ( พระสิ�งฆราชฝ่>ายอร�ญวัาสิ0 ด�ารงต่�าแหน�งเจ;าอาวัาสิ วั�ดป>าแก;วั ในร�ชสิม�ย สิมเด'จพระเจ;าปราสิาททอง(เจ;าพระยากลัาโหมสิ�ร�ยวังศ�)

พระองค�ทรงครองราช พ.ศ. ๒๑๗๓ ๒๑๙๘ นาน ๒๖ ปJ– สิมเด'จพระเจ;าปราสิาททอง ทรงสิร;างพระอาราม วั�ดช�ยวั�ฒนาราม

พระพนร�ต่น(ใหญ�)จนถึ&งร�ชสิม�ยสิมเด'จพระศร0สิ�ธรรมราชา พระองค�ทรงครองราช พ.ศ. ๒๑๙๙ ๒๑๙๙ เปAน–

เวัลัา ๒ เด!อน ๑๐ วั�น ท�านจนถึ&งต่;นร�ชสิม�ยสิมเด'จพระนารายณ�มหาราช

พระพนร�ต่น(ใหญ�) ท�านน�พพานในร�ชกาลัน01 พระพนร�ต่น(ใหญ�)เปAนอย.�ถึ&ง ๔ แผ�นด�น พระพนร�ต่น(ใหญ�) ท�านศ&กษ์าพระกรรมฐานสิ!บต่�อจาก พระพนร�ต่น(มาก)

๑๘. พระพนร�ตำน นามเด�มวั�า บ�ญ พระสิ�งฆราชฝ่>ายอร�ญวัาสิ0 ด�ารงต่�าแหน�งเจ;าอาวัาสิ วั�ดป>าแก;วั ในร�ชสิม�ย สิมเด'จพระนารายมหาราชเปAนเจ;า พระองค�ทรงครองราช พ.ศ. ๒๑๙๙- ๒๒๒๕ นาน ๒๖ ปJ

ร�ชกาลัสิมเด'จพระนารายณ�มหาราช พระสิงฆ�อร�ญวัาสิ0ศ&กษ์าพระกรรมฐานเร�,มม0น;อยลัง เพราะศาสินาคร�สิ เร�,มเข;ามาเผยแพร�ในกร�งศร0อย�ธยา แลัะพระสิงฆ�ไปศ&กษ์าทางกวั0

150

ก�นมาก พระพนร�ต่น(บ�ญ) ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา สิ!บต่�อจาก พระพนร�ต่น(มาก)

พระพรหุมม�น5(ใหญ�) พระราชาคณะฝ่>ายวั�ปBสิสินาธ�ระ วั�ดปากน�1าประสิพ อย�ธยา ท�านเปAนพระอาจารย�ของสิมเด'จพระนารายมหาราช ลังพระต่ะกร�คมหาจ�กรพรรต่ราธ�ราช ถึวัายสิมเด'จพระนารายมหาราชเปAนเจ;า พระพรหมม�น0(ใหญ�) ท�านศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา สิ!บต่�อมาจาก พระพนร�ต่น(มาก) พร;อมท�1งได;ศ&กษ์าวั�ชาลังต่ะกร�ดมหาจ�กรพรรต่ราธ�ราช จากพระพนร�ต่น(มาก) วั�ดป>าแก;วัด;วัย

พระย�นต่�มหาจ�กรพรรต่ราธ�ราช ใช;แผ�นทองค�า กวั;าง ยาวั ๑ ค!บ ลังด;วัยพระพ�ทธค�ณ ๕๖ อ�กขระ ลังด;วัยพระธรรมค�ณ ๓๘ อ�กขระ ลังด;วัยพระสิ�งฆค�ณ ๑๔ อ�กขระ รวัมเปAน ๑๐๘ อ�กขระ ลังต่ามวั�ธ0เด�นหมากร�ก เม!,อเข;าต่ากลัางข;างใน ให;ถึอดแบบ ต่ร0น�สิ�งเห ลังพระคาถึาในพระค�มภี0ร�ร�ต่นมาลัา ให;ท�าวั�นพฤห�สิบด0 ๙ ค�,า ๔ ค�,า ๗ ค�,า เปAนข;างข&1น เปAนวั�นสิ�ทธ�โชค วั�นอมฤคโชค วั�นมหาสิ�ทธ�โชค

พระกร�,งนวัะโลัหะ ต่�า หร�บประจ�า วั�ดป>าแก;วั ประกอบด;วัยโลัหะอ�นเปAนมงคลั ๙ ชน�ด ๑.ช�นหน�ก หน&,งบาท ๒. เจ;าน�1าเง�นหน�ก สิองบาท ๓. พญาเหลั'กลัะลัายต่�วัหน�ก สิามบาท ๔. บร�สิ�ทธ� หน�ก สิ0,บาท ๕. ปลัอทบร�สิ�ทธ�Sหน�ก ห;าบาท ๖. สิ�งกระสิ0 หน�ก หกบาท ๗. ทองแดง หน�ก เจ'ดบาท ๘. เง�น หน�ก แปดบาท ๙. ทองค�าหน�ก เก;าบาท ให;ท�าวั�นพฤห�สิบด0ข;างข&1น เก;าค�,า สิ0,ค�,า เจ'ดค�,า อ�นเปAนวั�นสิ�ทธ�โชค วั�นอมฤคโชค วั�นมหาสิ�ทธ�โชค ต่ะกร�ต่จ�กรพรรต่ราธ�ราช พระ

151

ยอดธง พระกร�,งนวัโลัหะ เปAนของสิ!บเน!,องมาแต่�พระพนร�ต่น (จวัน) พระสิ�งฆราชาฝ่>ายซึ่;าย วั�ดป>าแก;วั องค�ปฐมเจ;าอาวัาสิ

๑๙.สืมเด"จ้พระญ�ณม�น5 พระสิ�งฆราชาฝ่>ายขวัา ทรงม0พระนามเด�มวั�า สื�งหุ! ทรงได;ร�บสิถึาปนาเปAนพระสิ�งฆราชาฝ่>ายขวัา ด�ารงต่�าแหน�งเจ;าอาวัาสิวั�ดป>าแก;วั เปAนพระสิ�งฆราชาฝ่>ายขวัาพระองค�แรกของกร�งศร0อย�ธยา ท0,สิถึ�ต่วั�ดป>าแก;วั พระองค�ท�านด�ารงต่�าแหน�งในร�ชสิม�ยสิมเด'จพระเพทราชา

เด�มสิมเด'จพระญาณม�น0(สิ�งห�)ท�านเปAนพระราชาคณะท0, พระศึร5สื�จ้จ้ะญ�ณม�น5 อย.�วั�ดพระพญาแมน พระองค�ท�านทรงเปAนพระราชาจารย�ของสิมเด'จพระเพทราชา แต่�คร�1งพระเพทราชา ย�งทรงผนวัชเปAนภี�กษ์�ภีาวัะ อย.�ในวั�ดพระยาแมน

สิมเด'จพระญาณม�น0 พระสิ�งฆราชา ทรงเปAนพระราชาจารย� ประทานพระโอวัาทาน�ศาสิต่ร�ในสิมณะก�จท�1งปวังม0พระค�ณมาก มาแต่�กาลัก�อน ก�บสิมเด'จพระเพทราชา

คร�1นสิมเด'จพระเพทราชา ข&1นครองราชสิมบ�ต่�ในกร�งศร0อย�ธยาแลั;วั จ&งด�าร�ท0,จะสินองพระค�ณพระอาจารย�ให;ถึ&งขนาด ต่�อมาต่�า แหน�ง พระเทพม�น5 ในวั�ดป>าแก;วัวั�างลัง สิมเด'จพระเพทราชาจ&งเลั!,อนสิมณะศ�กด�S พระศร0สิ�จจะญาณม�น0(สิ�งห�) เปAนท0,พระเทพม�น0 ย;ายมาสิถึ�ต่ วั�ดป>าแก;วั

ต่�อมาต่�าแหน�งพระพนร�ต่น วั�ดป>าแก;วัวั�างลัง สิมเด'จพระเพทราชา จ&งสิถึาปนาให;พระเทพม�น0(สิ�งห�) วั�ดป>าแก;วั ต่�1งเปAนพระสิ�งฆราชฝ่>ายอร�ญวัาสิ0 พระสิ�งฆราชฝ่>ายซึ่;ายท0, พระพนร�ตำน แลัะเปAนเจ;าอาวัาสิวั�ดป>าแก;วัด;วัย

ต่�อมาต่�าแหน�งสิมเด'จพระสิ�งฆราชฝ่>ายขวัาวั�างลังอ0ก สิมเด'จพระเพทราชา จ&งได;สิถึาปนาพระพนร�ต่น(สิ�งห�) เปAน

152

พระสื�งฆร�ช�ฝ่O�ยขว� ในราชท�นนามท0, สืมเด"จ้พระญ�ณม�น5 ตำ��แหุน(งพระสื�งฆร�ช สิถึ�ต่วั�ดป>าแก;วั ด�งเด�ม ในปลัายร�ชสิม�ยสิมเด'จพระเพทราชาน�1นเอง

สิมเด'จพระเพทราชา ทรงครองราชต่�1งแต่� พ.ศ.

๒๒๒๕ ๒๒๔๐ นาน ๑๖ปJ สิมเด'จพระญาณม�น0 พระสิ�งฆราช– สิ�1นพระชนม�ในร�ชกาลัน01 สิมเด'จพระญาณม�น0 พระสิ�งฆราช (สิ�งห�)ทรงศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา สิ!บต่�อจากพระพนร�ต่น(มาก) วั�ดป>าแก;วั

สืมเด"จ้พระญ�ณม�น5 พระสื�งฆร�ช(สิ�งห�) ทรงด�ารงต่�าแหน�งต่�างๆทางคณะสิงฆ�ด�งน01

๑. ด�ารงต่�าแหน�งพระศร0สิ�จญาณม�น0(สิ�งห�) อย.�วั�ดพญาแมน ต่�อมาต่�าแหน�งพระเทพม�น0 วั�ดป>าแก;วัวั�างลัง จ&งได;ร�บพระกร�ณาโปรดเกลั;าฯ ให;ย;ายมาสิถึ�ต่วั�ดป>าแก;วั เปAนท0,พระเ ท พ ม� น0 สิ ถึ� ต่ อ ย.� วั� ด ป> า แ ก; วั ซึ่&, ง ต่ ร ง ก� บ สิ ม�ย ท0, พ ร ะ พ นร�ต่น(บ�ญ)ครองวั�ดป>าแก;วัอย.�

๒. ด�า รงต่�า แหน�งพระพนร�ต่น สิ�งฆราชาฝ่> ายซึ่;าย เน!,องจากพระพนร�ต่(บ�ญ) มรณภีาพลัง

๓.ด�ารงต่�าแหน�งสิมเด'จพระญาณม�น0 พระสิ�งฆราช เน!,องจากสิมเด'จพระสิ�งฆราชวั�ดมหาธาต่� สิ�1นพระชนม�ลัง

สืมเด"จ้พระญ�ณม�น5 พระสิ�งฆราช(สิ�งห�) บรรพชา-

อ�ปสิมบทท0,วั�ดพญาแมน ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาก�บ พระพนร�ต่น(มาก) วั�ดป>าแก;วั ด�า รงต่�าแหน�งพระศร0สิ�จญาณม�น0 ในร�ชกาลัสิมเด'จพระเพทราชา ด�ารงต่�าแหน�งพระพนร�ต่น พระสิ�งฆราชฝ่>ายซึ่;าย ในร�ชกาลัสิมเด'จพระเพท

153

ราชา ด�ารงต่�าแหน�งสิมเด'จพระญาณม�น0 พระสิ�งฆราชฝ่>ายขวัา ในร�ชกาลัสิมเด'จพระเพทราชา

สิมเด'จพระญาณม�น พระสิ�งฆราช สิ�1นพระชนม�ในร�ชกาลัสิมเด'จพระเพทราชา พระพนร�ต่น(แปร) เปAนสิ�ทธ�วั�หาร�กศ&กษ์าพระกรรมฐาน ก�บสิมเด'จพระญาณม�น0 พระสิ�งฆราช

เม!,อคราวัท0, พระพนร�ต่น(สิ�งห�) ได;ร�บการสิถึาปนา ข&1นด�ารงต่�าแหน�งเปAน สิมเด'จพระญาณม�น0 พระสิ�งฆราชน�1น ต่�าแหน�งพระพนร�ต่น พระสิ�งฆราชฝ่>ายซึ่;ายวั�ดป>าแก;วั จ&งวั�างลัง สิมเด'จพระเพทราชา จ&งทรงสิถึาปนา พระเทพม�น0(แสิง)

วั�ดป>าแก;วั ข&1นด�ารงต่�าแหน�งพระพนร�ต่น(แสิง) พระสิ�งฆราชฝ่>ายซึ่;าย หร!อฝ่>ายอร�ญวัาสิ0 แทนต่�าแหน�งท0,วั�าง พระพนร�ต่น(แสิง) ท�านศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา สิ!บต่�อก�บ พระพนร�ต่น(บ�ญ) พระพนร�ต่น(แสิง) มรณะภีาพในปลัายร�ชสิม�ยสิมเด'จพระเพทราชา ปJเด0ยวัก�นก�บ สิมเด'จพระญาณม�น0 พระสิ�งฆราช ทรงสิ�1นพระชนม�

พระพนร�ต่น(แสิง) พระองค�ท�านม0 ถึานาน�กรมองค�หน&,งค!อ พระคร.วั�น�ยธรสิ�งห� ท�านพระคร.วั�น�ยธร(สิ�งห�) ท�านเปAนพระอาจารย�บอกพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ ให;ก�บพระพ�ทธาจารย�(แดง) พระพ�ทธาจารย�(สิ0 ) วั�ดโบสิถึ�( เปลั!,ยนนามวั�ด เปAนวั�ดโบสิถึ�ราชเดชะ สิม�ยพระเจ;าอย.�ห�วับรมโกศ)

กาลัต่�อมา พระพ�ทธาจารย�ท� 1งสิองพระองค� ได;ร�บหน;าท0, เปAนเจ;าคณะกลัางฝ่>ายอร�ญวัาสิ0 เปAนคณะท0,ทรงต่�1งข&1นใหม� ในร�ชสิม�ยสิมเด'จพระเจ;าอย.�ห�วับรมโกศ

หุม�ยเหุตำ� ต่�อมาในร�ชสิม�ยพระเจ;าอย.�ห�วับรมโกศ ทรงสิถึาปนา วั�ดก�ฎ0ดาวั แลั;วัทรงแต่�งต่�1งพระราชาคณะท0, พระ

154

เทพม�น5 ซึ่&,งเคยประจ�าวั�ดป>าแก;วั มาแต่�ก�อนน�1น โปรดเกลั;าฯให;ต่�าแหน�งพระเทพม�น0 มาเปAนพระราชาคณะประจ�า วั�ดก�ฎ0ดาวั อ�นเปAนวั�ดพระสิงฆ�ฝ่>ายสิมถึะ-วั�ปBสิสินา ท0,พระองค�ทรงสิถึาปนา

๒๐.พระพนร�ตำน นามเด�มวั�า แปร พระสิ�งฆราชฝ่>ายอร�ญวัาสิ0 ด�ารงต่�าแหน�งเจ;าอาวัาสิ วั�ดป>าแก;วั ในร�ชสิม�ยสิมเด'จพระพ�ทธเจ;าเสิ!อ(หลัวังสิรศ�กด�S)

สิมเด'จพระพ�ทธเจ;าเสิ!อ พระองค�ทรงครองราชต่�1งแต่�ปJพระพ�ทธศ�กราช ๒๒๔๐ ๒๒๔๙ นาน ๑๐ ปJ–

พระพนร�ต่น(แปร) ด�ารงต่�าแหน�งมาจนถึ&ง ต่;นร�ชสิม�ยสิมเด'จพระเจ;าอย.�ห�วัท;ายสิระ พระองค�ทรงครองราชต่�1งแต่� พ.ศ.๒๒๔๙ ๒๒๗๕ นาน ๒๗ ปJ พระพนร�ต่น– (แปร)

น�พพานในต่;นร�ชกาลัสิมเด'จพระเจ;าอย.�ห�วัท;ายสิระ พระพนร�ต่น(แปร) ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา

แบบลั�า ด�บ สิ!บมาต่�อจาก สิมเด'จพระญาณม�น0 พระสิ�งฆราช(สิ�งห�) วั�ดป>าแก;วั

๒๑ พระพนร�ตำน ม0พระนามเด�มวั�า ด�� พระสิ�งฆราชฝ่>ายอร�ญวัาสิ0 ด�ารงต่�าแหน�งเจ;าอาวัาสิ วั�ดป>าแก;วั ในร�ชสิม�ยสิมเด'จพระเจ;าอย.�ห�วัท;ายสิระ พระพนร�ต่น(ด�า) ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา สิ!บต่�อจาก พระพนร�ต่น(แปร)

๒๒.พระพนร�ตำน ม0พระนามเด�ม แก�ว พระสิ�งฆราชฝ่>ายอร�ญวัาสิ0 ด�ารงต่�าแหน�งเจ;าอาวัาสิ วั�ดป>าแก;วั ในปลัายร�ชสิม�ยสิมเด'จพระเจ;าอย.�ห�วัท;ายสิระ(เจ;าฟูLาเพชร)ๆ ทรงครองราช พ .ศ.๒๒๔๙ ๒๒๗๕ นาน ๒๗ ปJ พระพน–

ร�ต่น(แก;วั) ด�ารงต่�าแหน�งมาจนถึ&งปลัายร�ชสิม�ยสิมเด'จ

155

พระเจ;าอย.�ห�วับรมโกศ(เจ;าฟูLาพร) น�บเปAนสิม�ยสิ�ดท;าย ท0,พระพนร�ต่น(แก;วั) ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบเตำ"มร2ปแบบ ไม�ม0วั�ชาไสิยศาสิต่ร� หร!ออย�างอ!,นเข;ามาปะปน พระพนร�ต่น(แก;วั)ศ&กษ์าพระกรรมฐานสิ!บต่�อจาก พระพนร�ต่น(แปร) วั�ดป>าแก;วั พระพนร�ต่น(แก;วั) พระสิ�งฆราชาฝ่>ายอร�ญวัาสิ0 ด�ารงต่�าแหน�งพระพนร�ต่น เจ;าคณะอร�ญวัาสิ0 องค�สิ�ดท;ายของวั�ดป>าแก;วั ในย�คอย�ธยา

ร�ชสืม�ยพระเจ้��อย2(หุ�วบรมโกศึ ทรงเปลั!,ยนพระนามพระพนร�ต่น สิ�งฆราชาฝ่>ายซึ่;าย วั�ดป>าแก;วั มาเปAนพระวั�นร�ต่ หร!อพระวั�นร�ต่น เจ;าคณะคามวัาสิ0 ฝ่>ายขวัา

พระพนร�ตำน (แก;วั) พระองค�น01 ทรงข&1นพระกรรมฐาน ให;ก�บพระอาจารย�สิ�ก เม!, ออ�ปสิมบทในพรรษ์าแรก โดยการน�าของ ท�นพระคร.ร�กข�ต่ญาณ (สิ0) องค�พระอ�ปBชฌิาย� ซึ่&,งเปAนประเพณ0มาแต่�เด�มในสิม�ยกร�งศร0อย�ธยา พระอารามต่�างๆต่;องน�าภี�กษ์�ไปข&1นพระกรรมฐานในสิ�าน�กใหญ� ค!อวั�ดป>าแก;วั

ถึ&งย�คกร�งร�ต่นโกสิ�นทร� ต่�1งแต่� ปJพระพ�ทธศ�กราช ๒๓๒๕ - ๒๔๘๙ ภี�กษ์� สิงฆ� ในพระอารามต่� างๆ ในกร�งร�ต่นโกสิ�นทร� ต่;องมาข&1นพระกรรมฐาน ณ วั�ดราชสิ�ทธาราม อ�นเปAนศ.นย�กลัางพระกรรมฐานประจ�ากร�งร�ต่นโกสิ�นทร�

๒๓. พระว�นร�ตำน ม0พระนามเด�ม ใย เจ;าคณะคามวัาสิ0ฝ่>ายขวัา ด�ารงต่�าแหน�งเจ;าอาวัาสิ วั�ดป>าแก;วั ในร�ชสิม�ยสิมเด'จพระเจ;าอย.�ห�วับรมโกศ (เจ;าฟูLาพร) ทรงครองราชต่�1งแต่� พ.ศ. ๒๒๗๕ -๒๓๐๑ นาน ๒๖ ปJ

156

พระพนร�ต่น(ใย) ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา ไม�เต่'มร.ปแบบ ค!อไม�จบพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา อย�างสิมบ.รณ� พระพนร�ต่น(ใย) ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาสิ!บต่�อจาก พระพนร�ต่น(ด�า)

หุม�ยเหุตำ� ร�ชสิม�ยสิมเด'จพระเจ;าอย.�ห�วับรมโกศ หลั�งพระพนร�ต่น(แก;วั) มรณะภีาพลังแลั;วั พระเจ;าอย.�ห�วับรมโกศ ทรงเปลั0,ยนต่�าแหน�ง พระพนร�ตำน จากเจ้��ค์ณะอร�ญว�สื5ฝ่O�ยซ้��ย มาเปAนต่�าแหน�ง เจ้��ค์ณะค์�มว�สื5ฝ่O�ยขว� แลัะทรงเปลั0,ยนราชท�นนามท0, พระพนร�ต่น มาเปAนราชท�นนามท0, พระว�นร�ตำน แทนต่�1งแต่�น�1นมา

๒๔.พระว�นร�ตำน ม0พระนามเด�ม ผู� (ศ&กษ์าไม�เต่'มร.ปแบบ) เจ;าคณะคามวัาสิ0ฝ่>ายขวัา ด�ารงต่�าแหน�งเจ;าอาวัาสิ วั�ดป>าแก;วั ในร�ชสิม�ยพระเจ;าอ�ท�มพร(เจ;าฟูLาดอกมะเด!,อ กรมข�นพรพ�น�ต่) ทรงครองราชเปAนเวัลัา ๑๐ วั�น จ&งท.ลัลัาออกทรงผนวัชอย.� ณ. วั�ดประด.�

พระวั�นร�ต่น(ผา) เปAนพระวั�นร�ต่น เจ;าคณะคามวัาสิ0ฝ่>ายขวัา องค�สิ�ดท;าย ของวั�ดป>าแก;วั ในย�คอย�ธยาพระวั�นร�ต่น(ผา)ท�านด�ารงต่�าแหน�งมาจนถึ&งร�ชสิม�ยสิมเด'จเจ;าฟูLากรมข�นอน�ร�กษ์�มนต่ร0 หร!อสิมเด'จพระเจ;าท0,น� ,งสิ�ร�ยามร�นทร�ๆทรงครองราช ต่�1งแต่� พ.ศ. ๒๓๐๑ ๒๓๑๐ เปAนเวัลัา ๙ ปJ– (ศ&กษ์าไม�เต่'มร.ปแบบ) ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาสิ!บต่�อจาก พระพนร�ต่น(ด�า), พระวั�นร�ต่น(ผา) มรณะภีาพก�อนกร�งแต่ก

๒๕.ท(�นพระค์ร2ปลำ�ด (เข0ยน) ท�านสิถึ�ต่วั�ดป>าแก;วั ท�านเปAนถึานาน�กรม ของพระพนร�ต่น(แปร) วั�ดป>าแก;วั ท�านเปAน

157

พระถึานาน�กรม อย.�ในร�ชสิม�ยสิมเด'จพระพ�ทธเจ;าเสิ!อ ถึ&งสิมเด'จพระเจ;าอย.�ห�วัท;ายสิระ(เจ;าฟูLาเพชร)ๆ ครองราชสิมบ�ต่� พ.ศ. ๒๒๔๙ ๒๒๗๕ อย.�ในราชสิมบ�ต่� ๒๗ ปJ –

พระคร.ปลั�ดเข0ยน ท�านเปAนพระมหาเถึรท0,ร �กสิ�นโดด ม0ควัามม�กน;อย ชอบท�องเท0,ยวัสิ�ญจรจาร�กธ�ดงค� หาควัามสิงบวั�เวัก เท0,ยวักรรมฐานไปต่ามสิถึานท0,ต่�างๆ เพราะท�านเก�ด ค์ว�มเบ�)อหุน(�ย ภีายในวั�ดป>าแก;วั เวัลัาน�1น วั�ดป>าแก;วัเร�,มเสิ!,อมจากการศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา ภี�กษ์�ผ.;ม0ควัามร. ;ควัามสิามารถึในทางปฏิ�บ�ต่�พระกรรมฐานแบบเต่'มร.ปแบบเร�,มม0น;อยลัง เร�,มม0วั�ชาอย�างอ!,นเข;ามาปะปนก�บพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา ภี�กษ์�ท� 1งหลัายไม�ร�กษ์าของเด�ม ประพฤต่� ปฎ�บ�ต่�ก�นออกนอกลั.� นอกทาง

พระภี�กษ์�ท�1งหลัายต่�างห�นไปศ&กษ์าพระปร�ย�ต่�ธรรม แลัะวั�ชาไสิยศาสิต่ร�ก�นมาก แลั;วัไม�กลั�บมาปฏิ�บ�ต่�พระกรรมฐานม�ชฌิ�มาเพ!, มเต่�มเหม!อนอย�างแต่�ก�อน พระกรรมฐานม�ชฌิ�มา เร�,มไปเจร�ญต่ามวั�ดอร�ญวัาสิ0ต่�างๆ แต่�ไม�เต่'มร.ปแบบอย�างแต่�ก�อน ม0อย�างอ!, นเข;ามาปะปนก�บพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา มากมาย วั�ดอร�ญวัาสิ0ในกร�งศร0อย�ธยา เช�น วั�ดโบสิถึ�ราชเดชะ วั�ดโรงธรรม วั�ดก�ฎ วั�ดเจ;ามอน วั�ดประด.� วั�ดก�ฎ0ดาวั ซึ่&,งสิมเด'จพระเจ;าบรมโกศทรงสิร;าง วั�ดสิมณะโกฏิ วั�ดมเหยงคณ� วั�ดศร0อโยธยา เปAนต่;น

วั�ดท�กวั�ดในสิม�ยกร�งศร0อย�ธยา ไม�วั�าจะเปAน วั�ดคามวัาสิ0 วั�ดอร�ญวัาสิ0 จะสิอนท�1งสิองอย�างค!อ ท�1งค�นถึะธ�ระ แลัะวั�ปBสิสินาธ�ระ เม!,อจะศ&กษ์าค�นถึะธ�ระข� 1นสิ.ง ก'ต่;องไปวั�ดใหญ�ๆ เช�นวั�ดหน;าพระธาต่� วั�ดพ�ทไธศวัรรค�เปAนต่;น แลัะถึ;าจะศ&กษ์า

158

วั�ปBสิสินาธ�ระข� 1นสิ.ง ต่;องไปศ&กษ์าต่ามวั�ดใหญ�ๆ เช�น วั�ดป>าแก;วั เปAนต่;น ท�านพระคร.ปลั�ดเข0ยน ท�านศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา สิ!บต่�อจาก พระพนร�ต่น (แปร) วั�ดป>าแก;วั อย�างเต่'มร.ปแบบ

ต่�อมาต่�าแหน�ง พระพนร�ต่น หร!อพระวั�นร�ต่น วั�ดป>าแก;วั ไม�ม0พระมหาเถึรท0,ม0ควัามสิามารถึมากพอเหม!อนแต่�ก�อน ในการสิ!บทอดพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบเต่'มร.ปแบบ พอด0ก'มาเสิ0ยกร�งเสิ0ยก�อน พระวั�นร�ต่น(ผา) วั�ดป>าแก;วั ในร�ชสิม�ยพระท0,น� ,งสิ�ร�ยามร�นทร�(พระเจ;าเอกท�ศน�) จ&งเปAนพระองค�สิ�ดท;ายของ วั�ดป>าแก;วั แลัะของกร�งศร0อย�ธยา เพราะกร�งศร0อย�ธยา ก'ลั�มสิลัายลัง

สิม�ยกร�งศร0อย�ธยา เปAนราชธาน0 ผ.;คนม�กเร0ยกขานนามพระเถึรผ.;ใหญ� ในวั�ดป>าแก;วัวั�า เจ้��ไท บ;าง ซึ่&,งนามหมายถึ&ง พระพนร�ตำน, พระว�นร�ตำน หุร�อพระนพร�ตำน แห�งวั�ดป>าแก;วั

บางท0,ก'เร0ยกขานนามวั�า เจ้��พญ�ไทย บ;าง ซึ่&,งหมายถึ&ง สิมเด'จพระสิ�งฆราชาฝ่>ายขวัา ในวั�ดป>าแก;วั ซึ่&,งม0พระองค�เด0ยวัค!อ สิมเด'จพระญาณม�น0(สิ�งห�) ต่�อมาในร�ชกาลัสิมเด'จพระนเรศวัรมหาราช สิถึาปนาพระเจด0ย�ใหญ�ช�ยมงคลั ท0,ระลั&กการท�าย�ทธห�ต่ถึ0 ไวั;ใกลั;ๆ วั�ดป>าแก;วั นานมาผ.;คนจ&งเร0ยกขานนามวั�ดป>าแก;วัอ0กนามหน&,งวั�า ว�ดใหุญ(ช�ยมงค์ลำ

วั�ดป>าแก;วั จ&งม0นามเร0ยกขานก�นหลัายอย�าง เช�นวั�ดเจ;าไท วั�ดเจ;าพญาไท วั�ดใหญ�ช�ยมงคลั ซึ่&,งไม�ใช�เปAนนามเด�มของวั�ดป>าแก;วั บางสิรรพนามใช;เร0ยกนามขานพระสิงฆ�เถึร เช�นเจ;าไทบ;าง เจ;าพญาไทบ;าง

159

๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐ สิม�ยกร�งศร0อย�ธยาต่อนต่;น ถึ&งกร�งศร0อย�ธยาต่อน

กลัาง เร�,มต่�1งแต่�ร�ชสิม�ยสิมเด'จพระรามาธ�บด0ท0, ๑ (พระเจ;าอ.�ทอง) จนมาถึ&งร�ชสิม�ยสิมเด'จพระเจ;าอย.�ห�วัท;ายสิระ คณะสิงฆ�แบ�งออกเปAน สิองคณะ ค!อ..

คณะคามวัาสิ0 สิมเด'จพระสิ�งฆราช เปAนห�วัหน;าคณะ เร0ยกวั�าพระสิ�งฆราชฝ่>ายขวัา ควับค�มด.แลัพระสิงฆ�ท0,ศ&กษ์าค�นถึะธ�ระ

คณะอร�ญวัาสิ0 ม0พระพนร�ต่น เปAนพระสิ�งฆราชฝ่>ายอร�ญวัาสิ0 หร!อเร0ยกวั�าพระสิ�งฆราชฝ่>ายซึ่;าย เด�มพระสิงฆ�ฝ่>ายอร�ญวัาสิ0ม0มาก ต่�อมาจนกระท�1งถึ&งร�ชสิม�ยสิมเด'จพระนารายณ�มหาราช พระสิงฆ�อร�ญวัาสิ0เร�,มม0น;อยลังมาก พระสิ�งฆราชฝ่>ายซึ่;ายม0หน;าท0,ควับค�มด.แลั พระสิงฆ�ท0,ศ&กษ์าสิมถึะ-วั�ปBสิสินาธ�ระ

สิม�ยกร�งศร0อย�ธยาต่อนปลัาย ต่�1งแต่�ร�ชสิม�ยสิมเด'จพระเจ;าอย.�ห�วับรมโกศ ทรงปร�บปร�งการปกครองคณะสิงฆ�ข&1นใหม�ด�งน01 ต่�าแหน�งสิมเด'จพระสิ�งฆราช ซึ่&,งเปAนพระสิ�งฆราชาฝ่> ายขวัามาแต่� เด�ม ทรงปร�บปร�งเปลั!, ยนแปลังให;ต่�าแหน�งสิมเด'จพระสิ�งฆราช ฝ่>ายขวัา มาเปAนต่�าแหน�งเจ;าคณะคามวัาสิ0ฝ่>ายซึ่;าย ปกครองคณะสิงฆ�ห�วัเม!องภีาคเหน!อ

ต่�าแหน�งพระพนร�ต่น ซึ่&,งเปAนพระสิ�งฆราชฝ่>ายซึ่;าย หร!อพระสิ� งฆราช ฝ่> ายอร�ญวั า สิ0 มาแ ต่� เด� ม สิม เ ด' จพระเจ;าอย.�ห�วับรมโกศ ทรงเปลั!,ยนราชท�นนาม พระพนร�ตำน เปEนพระว�นร�ตำน เปลั!,ยนมาเปAนต่�าแหน�งเจ;าคณะคามวัาสิ0ฝ่>ายขวัา ปกครองคณะสิงฆ�ห�งเม!องปBกใต่; ต่�1งแต่�น�1นมา

160

ร�ชสิม�ยพระเจ;าอย.�ห�วับรมโกศ ทรงเพ�,มการปกครองคณะสิงฆ�ข&1นใหม�อ0กคณะหน&,งค!อ เจ้��ค์ณะกลำ�งฝ่O�ยอร�ญว�สื5 โดยม0 พระพ�ทธ�จ้�รย! เปAนห�วัหน;าคณะปกครอง ให;ปกดรองคณะพระสิงฆ�ฝ่>ายสิมถึะ-วั�ปBสิสินาในกร�ง แลัะห�วัเม!องท�กแห�ง รวัมท�1งพระคร.เจ;าคณะราม�ญ พระคร.เจ;าคณะลัาวั ยกเวั;นพระคร.ห�วัเม!อง

ก�รเปลำ5)ยนแปลำงก�รปกค์รองค์ณะสืงฆ! ในร�ชสิม�ยสิมเด'จพระเจ;าอย.�ห�วับรมโกศ

๑. ค์ณะค์�มว�สื5ฝ่O�ยซ้��ย สิมเด'จพระอร�ยวังษ์าสิ�งฆราชาธ�บด0 เปAนเจ;าคณะใหญ� สิถึ�ต่ว�ดหุน��พระธ�ตำ� ปกครองคณะสิงฆ�ห�วัเม!องภีาคเหน!อ ม0พระคร. ๒๔ ร.ป ๒๒ ห�วัเม!อง แลัะห�วัเม!องไม�ม0พระคร. ๒๖ ห�วัเม!อง สิมเด'จพระสิ�งฆราชม0 ถึานาน�กรม ๑๐ ร.ป พระคร.สิด�าปลั�ดขวัา ๑ พระคร.เฉัวั0ยงปลั�ดซึ่;าย ๑ พระคร.วั�น�ยธร ๑ พระคร.วั�น�ยธรรม ๑ พระคร.เทพสิ�ทธ�เทพาธ�บด0 ค.�สิวัดขวัา ๑ พระคร.ศร0สิ�นทรากษ์รวั�จ�ต่ร ค.�สิวัดซึ่;าย ๑ พระคร.เมธ�งกร ๑ พระคร.วัรวังษ์า ๑ พระคร.สิม�ห� ๑ พระคร.ใบฎ0กา ๑

ม0พระราชาคณะอย.�ในปกครอง ๑๗ ร.ป พระพ�มลัธรรม ๑ พระเทพกวั0 ๑ พระพรหมม�น0 ๑ พระราชม�น0 ๑ พระปรากรม ๑ พระราชกระวั� ๑ พระศร0สิมโพธ�S ๑ พระพาก�ลัเถึร ๑ พระญาณสิ�ทธ� ๑ พระอภี�ยสิรณ ๑ พระอภี�ยสิารท ๑ พระอน�ร�ทร ๑ พระโชต่�บาลั ๑ พระศร0สิ�จญาณม�น0 ๑ พระธรรมน�โรธ ๑ พระญาณร�กข�ต่ ๑ พระไต่รสิรณธ�ช ๑

๒.ค์ณะกลำ�งฝ่O�ยอร�ญว�สื5 พระพ�ทธาจารย� เปAนเจ;าคณะใหญ� สิถึ�ต่ว�ดโบสืถ!ร�ชเดชะ ปกครองบ�งค�บบ�ญชา

161

พระสิงฆ�ฝ่>ายสิมถึะ-วั�ปBสิสินา ม0พระราชาคณะอย.�ในปกครอง ๗ ร.ป ๗ วั�ด ค!อ..

๑.พระญาณไต่รโลักย� วั� ด โ ร งธรรม

๒.พระอ�บาฬิ0 วั�ดก�ฎ๓.พระญาณโพธ� วั� ด เ จ; า

มอน๔.พระธรรมโกษ์า วั� ด

ประด.�๕.พระเทพม�น0 วั� ด ก� ฎ0

ดาวั พระเจ;าอย.�ห�วับรมโกศทรงสิร;าง วั�ดก�ฏิ0ดาวั คร�1งเปAน

พระอ�ปราช๖.พระเทพโมฬิ0 วั�ดสิมณโกฎ๗.พระธรรมก�ต่� วั�ดมเห

ยงคณ�รวัมท�1ง พระคร.เจ;าคณะราม�ญ พระคร.เจ;าคณะลัาวั

รวัมท�1งพระสิงฆ�ฝ่>ายวั�ปBสิสินาธ�ระห�วัเม!องท�กแห�ง ยกเวั;นพระคร.ต่�าแหน�งห�วัเม!อง คร�1งแรกต่�าแหน�งพระพ�ทธาจารย� ม0ถึานาน�กรม ๕ ร.ป ค!อ พระคร.ปลั�ด ๑ พระคร.วั�น�ยธร ๑ พระคร.วั�น�ยธรรม ๑ พระคร.สิม�ห� ๑ พระคร.ใบฎ0กา ๑

ว�ดโบสืถ!ร�ชเดชะ แต่�เด�มมาเปAนวั�ดราษ์ฎร�เลั'กๆ ช!,อวั�า ว�ดโบสืถ! ม5พระค์ร2ว�น�ยธรสื�งหุ! ถึานาน�กรมของ พระพนร�ต่น(แสิง) วั�ดป>าแก;วั สิม�ยสิมเด'จพระญาณม�น0(สิ�งห�) พระสิ�งฆราช ครองวั�ดป>าแก;วั อย.�ในร�ชสิม�ยพระเพทราชา พระคร.

162

วั�น�ยธร(สิ�งห�) แต่�ก�อนท�านสิถึ�ต่อย.�วั�ดป>าแก;วั ต่�อมาย;ายมาเปAนเจ;าอาวัาสิ วั�ดโบสิถึ� ก�อนสิถึาปนา พระอารามข&1นใหม�

กาลัต่�อมา สิมเด'จพระเจ;าอย.�ห�วับรมโกศ ข&1นครองราชแลั;วั ทรงสิถึาปนา ว�ดโบสืถ! ให;วั�ฒนาถึาวัรด0ข&1นกวั�าเก�า แลั;วัพระราชทานนามพระอารามใหม�วั�า ว�ดโบสืถ!ร�ชเดชะ ด;วัยม0พระประสิงค�ให;เปAนท0,สิถึ�ต่ของ พระพ�ทธ�จ้�รย! เจ;าคณะกลัางอร�ญวัาสิ0 ท0,พระองค�ทรงต่�1งเปAนคณะข&1นใหม� แลัะทรงอ�ท�ศก�ศลัถึวัายพระญาต่�พระวังศ�

ตำ��แหุน(งพระพ�ทธ�จ้�รย! สืถ�ตำว�ดโบสืถร�ชเดชะ ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ ต่ามแบบอย�าง พระมหุ�เถร�จ้�รย! ว�ดปO�แก�ว ศ.นย�กลัางพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ ของกร�งศร0อย�ธยา วั�ดโบสิถึ�ราชเดชะ ม0เจ;าอาวัาสิปกครองด.แลัพระอาราม หลั�งสิถึาปนาแลั;วัด�งน01

๑.พระพ�ทธาจารย� (แดง) วั�ดโบสิถึ�ราชเดชะ ด�ารงต่�าแหน�งในปลัายร�ชสิม�ยพระเจ;าอย.�ห�วับรมโกศ ท�านครองอย.�ประมาณ ๒ ปJเศษ์ก'มรณะภีาพ

พระพ�ทธาจารย� (แดง) ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาสิ!บต่�อจาก พระคร.วั�น�ยธรสิ�งห� วั�ดโบสิถึ� (นามพระอารามก�อนสิถึาปนาเปAน วั�ดโบสิถึ�ราชเดชะ) พระคร.วั�น�ยธรสิ�งห� เปAนศ�ษ์ย�วั�ดป>าแก;วั ถึานาน�กรมของพระพนร�ต่น(แสิง) วั�ดป>าแก;วั พระพนร�ต่(แสิง) พระองค�น01 ท�านเปAนพระพนร�ต่น ในสิม�ยสิมเด'จพระญาณม�น0 พระสิ�งฆราช (สิ�งห�) ทรงครองวั�ดป>าแก;วั ซึ่&,งต่รงก�บร�ชสิม�ย สืมเด"จ้พระเพทร�ช� หร!อสิมเด'จมหาบ�ร�ษ์

163

๒.พระพ�ทธาจารย�(สิ0) ด�ารงต่�าแหน�งปลัายร�ชสิม�ยพระเจ;าอย.�ห�วับรมโกศ ถึ&งร�ชสิม�ยพระท0,น� ,งสิ�ร�ยามร�นทร� ท�านมรณภีาพในร�ชกาลัน01พระพ�ทธาจารย� (สิ0) ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา สิ!บต่�อมาจาก พระคร.วั�น�ยธรสิ�งห� วั�ดโบสิถึ� (ก�อนสิถึาปนา เปAนวั�ดโบสิถึ�ราชเดชะ)

๓.พระพ�ทธาจารย�(ม�,น) สิม�ยพระเจ;าอย.�ห�วัพระท0,น� ,งสิ�ร�ยามร�นทร� (พระเจ;าเอกท�ศน�) ศ&กษ์า พระกรรมฐานม�ชฌิ�มาสิ!บต่�อจาก พระพ�ทธาจารย�(แดง) วั�ดโบสิถึ�ราชเดชะ ท�านครองวั�ดไม�นาน ก'ถึ&งแก�มรณะภีาพ

๔.พระพ�ทธาจารย�(ขาวั) สิม�ยพระเจ;าอย.�ห�วัพระท0,น� ,งสิ�ร�ยามร�นทร�(พระเจ;าเอกท�ศน�) ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาสิ!บต่�อจากพระพ�ทธาจารย�(แดง) วั�ดโบสิถึ�ราชเดชะ ท�านครองวั�ดไม�นานก'ลัาออกจาก เจ;าคณะกลัางอร�ญวัาสิ0 ออกสิ�ญจรจาร�กธ�ดงค� หาควัามวั�เวักไปต่ามป>าเขา เพราะเก�ดควัามเบ!,อหน�าย

๕.พระพ�ทธาจารย�(เฒ�า) สิม�ยพระเจ;าอย.�ห�วัพระท0,น� ,งสิ�ร�ยามร�นทร� (พระเจ;าเอกท�ศน�) ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาสิ!บต่�อจาก พระพ�ทธาจารย�(สิ0 ) วั�ดโบสิถึ�ราชเดชะ ท�านจาร�กธ�ดงค�ออกจากวั�ดโบสิถึ�ราชเดชะก�อนกร�งแต่ก ออกสิ�ญจรจาร�กธ�ดงค� หาควัามวั�เวักไปต่ามป>าเขา

๓.เจ้��ค์ณะค์�มว�สื5ฝ่O�ยขว� ม0พระพนร�ต่น(วั�นร�ต่น)

เปAนเจ;าคณะใหญ� สิถึ�ต่ว�ดปO�แก�ว ปกครองคณะสิงฆ�ห�วัเม!องปBกใต่; ท0,ม0พระคร.ห�วัเม!อง ๔๖ ร.ป ๒๖ ห�วัเม!อง แลัะห�วัเม!องท0,ไม�ม0พระคร. ๒๐ เม!อง ม0ฐานาน�กรม ๑๑ ร.ป พระคร.ปลั�ด ๑ พระคร.วั�น�นธร ๑ พระคร.วั�น�ยธรรม ๑ พระคร.พรหม

164

สิร ค.�สิวัดขวัา ๑ พระคร.อมรสิ�ท ค.�สิวัดซึ่;าย ๑ พระคร.ธรรมค�ต่ ๑ พระคร.พ�ทธบาลั ๑ พระคร.ญาณก�จ ๑ พระคร.สิ�งฆร�กข�ต่ ๑ พระคร.สิม�ห� ๑ พระคร.ใบฎ0กา ๑

ม0พระราชาคณะอย.�ในปกครอง ๑๗ ร.ป ค!อ พระธรรมโคดม ๑ พระธรรมไต่รโลักย� ๑ พระธรรมเจด0ย� ๑ พระโพธ�วังษ์� ๑ พระธรรมวั�โรจน� ๑ พระนารท ๑ พระพ�ทธโฆษ์า ๑ พระวั�เช0ยรเถึร ๑ พระธรรมสิารเถึร ๑ พระญาณสิมโพธ�S ๑ พระอร�ยโคดม ๑ พระอร�ยวังษ์ม�น0 ๑ พระน�กรม ๑ พระน�โครธญาณ ๑ พระญาณร�งษ์0 ๑ พระอร�ยธ�ช ๑ พระอร�ยม�น0 ๑

ตำ��แหุน(งพระพ�ทธ�จ้�รย! เปAนเจ;าคณะกลัางฝ่>ายอร�ญวัาสิ0 มาปกครองพระสิงฆ�ฝ่>ายวั�ปBสิสินาธ�ระ แทน ต่�าแหน�ง พระพนร�ต่น วั�ดป>าแก;วั

ปลำ�ยกร�งศึร5อย�ธย� พระพนร�ตำน ว�ดปO�แก�ว ซ้-)งเปEนพระสื�งฆร�ช�ฝ่O�ยอร�ญว�สื5เด�ม เปลั0,ยนช!,อเปAน พระว�นร�ตำน เปEนเจ้��ค์ณะค์�มว�สื5ฝ่O�ยขว� ปกครองคณะสิงฆ�ห�วัเม!องปBกษ์�ใต่; ต่�าแหน�ง พระวั�นร�ต่น วั�ดป>าแก;วั พระเจ;าแผ�นด�นทรงสิถึาปนาแลั;วั จะพระราชทาน สิ�ปทนค�นหน&,ง เสิลั0,ยงพร;อมก�บคนหาม ม0พระคร.ห�วัเม!อง ๔๖ ห�วัเม!อง ม0พระคร. ๒๖ ห�วัเม!อง ไม�ม0พระคร. ๒๐ ห�วัเม!อง ม0 ฐานาน�กรมได; ๑๑ ร.ป ไวั;สิ�าหร�บช�วัยก�จการศาสินาฝ่>ายวั�ปBสิสินาธ�ระ ค!อ ๑ พระคร.ปลั�ด ๒.พระคร.วั�น�ยธร ๓.พระคร.วั�น�ยธรรม ๔. พระคร.พรหมสิร พระคร.ค.�สิวัดขวัา ๕. พระคร.อมรสิ�ท พระคร.ค.�สิวัดซึ่;าย ๖.

พระคร.ธรรมค�ต่ ๗. พระคร.พ�ทธบาลั ๘.พระคร.ญาณก�จ ๙.พระคร.สิ�งฆร�กข�ต่ ๑๐. พระคร.สิม�ห� ๑๑. พระคร.ใบฎ0กา

------------------------

165

๒๖. พระค์ร2ว�น�ยธรรมจ้�อย สิถึ�ต่วั�ดท�าเกวั0ยน ท�านเปAนถึานาน�กรม ในพระพนร�ต่น(แปร) วั�ดป>าแก;วั ท�านย;ายจากวั�ดป>าแก;วั มาสิถึ�ต่วั�ดท�าเกวั0ยน ในร�ชสิม�ย สิมเด'จพระเจ;าอย.�ห�วับรมโกศ(เจ;าฟูLาพร)ๆทรงครองราชต่�1งแต่� พ.ศ.

๒๒๗๕ -๒๓๐๑ นาน ๒๖ ปJ ท�านม0ชนมาย�มาถึ&ง สิม�ยพระเจ;าอ�ท�มพร(เจ;าฟูLาดอกมะเด!,อ กรมข�นพรพ�น�ต่ อย.�ในราชสิมบ�ต่� ๑๐ วั�น)

สิมเด'จพระเจ;าอย.�ห�วับรมโกศ ทรงครองราช ครองราช พ.ศ. ๒๓๗๕ ๒๓๐๑ นาน ๒๖ ปJ ในร�ชกาลัน01 ม0พระสิงฆ�ไทยไป–

ให;การอ�ปสิมบทพระสิงฆ�ท0,เกาะลั�งกา เร0ยกพระสิงฆ�ท0,พระอ�บาลั0 บรรพชา-อ�ปสิมบทวั�า สิยามวังศ� หร!ออ�บาลั0วังศ� พระคร.วั�น�ยธรรมจ;อย ท�านศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา ต่�อมาจาก พระพนร�ต่น(แปร)

๒๗.ท(�นขร�วตำ�ทอง ทางราชการสิงฆ�เร0ยกท�านวั�า พระอธ�ก�รทอง สิถึ�ต่วั�ดท�าหอย แต่�เด�มวั�ดท�าหอย ม0ช!,อวั�า วั�ดท�าข�อย ท�านขร�วัต่าทอง ท�านม0ช0วั�ต่อย.ในร�ชสิม�ยสิมเด'จพระเจ;าเสิ!อ สิมเด'จพระเจ;าท;ายสิระ สิมเด'จพระเจ;าอย.�ห�วับรมโกศ, พระเจ;าอ�ท�มพร จนถึ&งร�ชสิม�ยสิมเด'จพระเจ;าเอกท�ศน�,(พระท0,น�,งสิ�ร�ยามร�นทร� หร!อ กรมข�นอน�ร�กษ์�มนต่ร0) สิมเด'จพระเจ;าเอกท�ศน� ทรงครองราช พ.ศ. ๒๓๐๑ ๒๓๑๐ นาน ๙ ปJ– ท�านขร�วัต่าทอง ท�านเปAนพระอาจารย�บอกพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาองค�แรกของ พระอาจารย�สิ�ก วั�ดท�าหอย คร�1งพระอาจารย�สิ�กบรรพชาเปAนสิามเณร อย.�ท0,วั�ดท�าหอย ท�านขร�วัต่าทองท�านศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา สิ!บต่�อมาจาก พระคร.

166

วั�น�ยธรรมจ;อย วั�ดท�าเกวั0ยน ศ�ษ์ย�พระพนร�ต่น(แปร) วั�ดป>าแก;วั

ร�ยน�มพระอธ�ก�รว�ดท(�หุอย๑.พระอธ�การทอง หร!อท�านขร�วัต่าทอง วั�ดท�าข�อย(ท�า

หอย ) ต่�1งแต่� ร�ชสิม�ยพระ เ จ; า เสิ! อ ถึ& งร�ช สิ ม�ย สิ ม เ ด' จพระเจ;าอย.�ห�วับรมโกศ สิม�ยอย�ธยา ท�านขร�วัต่าทองศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาก�บ พระคร.วั�น�ยธรรมจ;อย วั�ดท�าเกวั0ยน

๒.พระอธ�การแย;ม วั�ดท�าข�อย(ท�าหอย) เปAนพระอธ�การในร�ชสิม�ยพระเจ;าอย.�ห�วับรมโกศ ถึ&งพระเจ;าเอกท�ศน� สิม�ยอย�ธยา ท�านพระอธ�การแย;ม ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาก�บ ท�านขร�วัต่าทอง วั�ดท�าข�อย

๓.พระอธ�การสิ�ก หร!อพระอาจารย�สิ�ก(ไก� เถึ!,อน) วั�ดท�าข�อย(ท�าหอย) เปAนพระอธ�การคร�1งแรก ในร�ชสิม�ยพระเจ;าเอกท�ศ สิม�ยอย�ธยา พระอธ�การสิ�กศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาคร�1งแรกก�บ ท�านขร�วัต่าทอง วั�ดท�าข�อย ต่�อก�บ ท�านพระคร.ร�กข�ต่ญาณ(สิ0) วั�ดโรงช;าง พระธรรมภีาวันาเถึร(อ�น) วั�ดราชาวัาสิ อย�ธยา ฯลัฯ

๔.พระอธ�การสิ�ก หร!อ พระอาจารย�(สิ�ก ไก�เถึ!,อน) วั�ดท�าหอย (ภีายหลั�งเร0ยก วั�ดท�าข�อยเพ01ยนเปAน วั�ดท�าหอย) เปAนเจ;าอาวัาสิคร�1งท0, ๒ ในร�ชสิม�ยพระเจ;าต่ากสิ�น สิม�ยกร�งธนบ�ร0

ถึ&งปJพระพ�ทธศ�กราช ๒๓๒๖ พระบาทสิมเด'จพระพ�ทธยอดฟูLาจ�ฬาโลัก ทรงอาราธนาพระอาจารย�สิ�ก มากร�งเทพ

167

โปรคเกลั;าฯให;สิถึ�ต่วั�ดพลั�บ ถึ&งร�ชกาลัท0, ๓ เปลั0,ยนช!,อเปAน วั�ดราชสิ�ทธาราม

๕.พระอธ�การมาก วั�ดท�าหอย เปAนอธ�การในร�ชสิม�ยสิ ม เ ด' จ พ ร ะ พ� ท ธ ย อ ด ฟูL า จ� ฬ า โ ลั ก สิ ม� ย ก ร� ง ร�ต่นโกสิ�นทร� ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาก�บ พระอาจารย�สิ�ก ไก�เถึ!,อน วั�ดท�าหอย

๖.พระอธ�การเต่'ม วั�ดท�าหอย เปAนพะอธ�การในร�ชสิม�ยพระบาทสิมเด'จพระพ�ทธเลั�ศหลั;านภีาลั�ย สิม�ยกร�งร�ต่นโกสิ�นทร� ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาก�บ พระอาจารย�สิ�ก ไก�เถึ!,อน วั�ดท�าหอย

๗.พระอธ�การขาม วั�ดท�าหอย เปAนพระอธ�การในร�ชสิม�ยพระบาทสิมเด'จพระน�,งเกลั;าเจ;าอย.�ห�วั สิม�ยกร�งร�ต่นโกสิ�นทร� ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาก�บ พระอาจารย�สิ�ก ไก�เถึ!,อน

๘.พระอธ�การไปลั� วั�ดท� าหอย ในร�ชสิม�ยพระบาทสิมเด'จพระน�,งเกลั;าเจ;าอย.�ห�วั สิม�ยกร�งร�ต่นโกสิ�นทร� ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาก�บ พระอาจารย�สิ�ก ไก�เถึ!,อน

ต่�อมาถึ&งปลัายร�ชกาลัท0, ๓ วั�ดท�าหอยเปAนวั�ดร;างไม�ม0เจ;าอาวัาสิปกครอง วั�ดจ&งช�าร�ดทร�ดโทรมลัง อย�างมาก พระบาทสิมเด'จพระน�,งเกลั;าเจ;าอย.�ห�วั ร�ชกาลัท0, ๓ จ&งโปรดเกลั;าฯให;อ�ญเช�ญ พระพ�ทธร.ปปางต่�างท0,ท�1งรกร;างอย.� ท0,วั�ดท�าหอย ให;น�า เอามาประด�ษ์ฐานไวั;ท0, ก�ฏิ�วั�ปBสิสินา รอบพระอ�โบสิถึวั�ดราชสิ�ทธาราม เม!,อคราวับ.รณะซึ่�อมแซึ่มใหญ� วั�ดราชสิ�ทธาราม ประมาณพระพ�ทธศ�กราช ๒๓๗๙

------------------------

168

๒๘. พระค์ร2ร�กข�ตำญ�ณ ม0นามเด�มวั�า สิ0 ชาวับ;านเร0ยกขานนามท�านวั�า หลัวังป.>สิ0 สิถึ�ต่วั�ดโรงช;าง วั�ดน01เคยเปAนท0,เลั01ยงช;างหลัวังมาแต่�โบราณกาลั วั�ดน01อย.�ฝ่B, งต่รงข;ามก�บประต่.เม!องกร�งศร0อย�ธยา ด;านเหน!อ วั�ดโรงช;าง อย.�ฝ่B, งเด0ยวัก�นก�บวั�ดพ�ทไธศวัรรค� ท�านพระคร.ร�กข�ต่ญาณ ท�านเปAนพระอ�ปBชฌิาย� บรรพชาอ�ปสิมบทพระอาจารย�สิ�ก(สิมเด'จพระสิ�งฆราชญาณสิ�งวัร สิ�ก ไก�เถึ!,อน) ท�านเปAนพระอาจารย� บอกพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาเบ!1 องต่;นสิามห;องค!อ พระปJต่� ห;าประการ พระย�คลัธรรม หกประการ พระสิ�ข สิองประการ แลัะท�านเปAนพระอาจารย�บอกพระบาลั0ม.ลัก�จจายน�เบ!1องต่;น ๓ ผ.ก ให;ก�บพระอาจารย�สิ�กด;วัย พระคร.ร�กข�ต่ญาณ(สิ0)ท�านศ&กษ์ากรรมฐานม�ชฌิ�มา สิ!บต่�อมาจาก พระคร.วั�น�ยธรรมจ;อย วั�ดท�าเกวั0ยน ศ�ษ์ย�พระพนร�ต่น(แปร)วั�ดป>าแก;วั

169

๒๙.พระธรรมภู�วน�เถร ท�านเปAนพระราชาคณะฝ่>ายวั�ปBสิสินาธ�ระ ถึ!อพ�ดงาสิาน ท�านม0นามเด�มวั�า อ�น ชาวับ;านเร0ยกท�านวั�า หลัวังป.>อ�น พระธรรมภีาวันาเถึร ท�านศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาสิ!บต่�อมาจาก พระพนร�ต่น(แปร) วั�ดป>าแก;วั

พระธรรมภีาวันาเถึร ท�านสิถึ�ต่วั�ดราชาวัาสิมาแต่�เด�ม ท�านศ&กษ์าพระบาลั0ม.ลัก�จจายน� บ� 1นต่;น บ�1นกลัาง บ�1นปลัาย ท0,วั�ดราชาวัาสิ ท�านเปAนพระอาจารย� บอกพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาข�1นสิ.ง ต่�1งแต่�อานาปานสิต่� จนถึ&ง พระวั�ปBสิสินากรรมฐาน แลัะบอกพระบาลั0ม.ลัก�จจายน�ข� 1นสิ.ง ให;ก�บพระอาจารย�สิ�ก (ไก�เถึ!, อน) ต่�อมาพระธรรม ภีาวันเถึร ได;ด�ารงต่�าแหน�งเจ;าอาวัาสิ วั�ดราชาวัาสิ ภีายหลั�งวั�ดราชาวัาสิเปAนสินามสิอบพระบาลั0ปากเปลั�า ของทางราชการสิงฆ� สิม�ยกร�งศร0อย�ธยา แห�งหน&,ง พระอาจารย�สิ�ก วั�ดท�าหอย ท�านศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาต่�อ แลัะสิอบพระบาลั0 ณ วั�ดราชาวัาสิแห�งน01

170

๓๐.ท(�นขร�วตำ� ว�ดเก�ะหุงสื! ม0นามเด�มวั�า จ้��ว คนท�1งหลัายเร0ยกท�านวั�าท�านขร�วัต่าจ;าวั ท�านศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาต่�อจาก พระพนร�ต่น (แปร) สิ�าน�กวั�ดป>าแก;วั ในร�ชสิม�ยสิมเด'จพระเจ;าเสิ!อ ท�านได;ร�บต่�า ราพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาของเก�าเปAนสิม�ดข�อยไทยด�า ๑ เลั�ม ต่�าราเด�นจ�ต่ร�กษ์าโรคต่�างๆของเก�าสิม�ดข�อยไทยด�า ๑ เลั�ม พระค�มภี0ร�เทศข&1นธรรม(พระกรรมฐาน)ฉับ�บลัานสิ�1น ของเก�า ๑ ผ.ก จากท�าน พระคร.ปลั�ดเข0ยน ถึานาน�กรม ของพระพนร�ต่น(แปร)

สิ�าน�กวั�ดป>าแก;วั เปAนต่�าราท0,ค�ดลัอก ออกก�นต่�อๆมาเปAนหลัายช�ดมาแต่�โบราณกาลั คร�1งกร�งสิ�โขท�ย

กาลัต่�อมาก�อนกร�งศร0อย�ธยาแต่ก สิามเด!อนเศษ์ ท�านขร�วัต่าจ;าวั เด�นทางออกจากวั�ดเกาะหงสิ� แขวังกร�งศร0อย�ธยา มาพบพระอาจารย�สิ�ก วั�ดท�าหอย กลัางทาง กลั�าวัวั�าท�านต่�1งใจมาคอยพระอาจารย�สิ�ก เพ!,อมอบต่�าราท�1งสิามเลั�ม แลัะบอกกรรมฐานข�1นสิ.ง ให;ก�บพระอาจารย�สิ�ก เพ!,อสิ!บทอดในกาลัต่�อไปเพราะท�านเห'นวั�า พระอาจารย�สิ�กได;อบรมบ�มวั�ม�ต่�ธรรม มาแก�กลั;าแลั;วั ควัรท0,จะได;มรรคผลัเบ!1องต่;นบ;างแลั;วั

171

ท�านขร�วัต่าจ;าวั วั�ดเกาะหงสิ� ท�านสิ�าเร'จมรรคผลัแลั;วั ม0ญาณหย�,งร. ;แก�กลั;า ท�านพบพระอาจารย�สิ�ก ท0,ป>าเม!องธนบ�ร0 แลั;วัร�วัมเด�นทางมาด;วัยก�น จนถึ&งวั�ดพลั�บร;าง แขวังธนบ�ร0 ท�านขร�วัต่าจ;าวั วั�ดเกาะหงสิ� ได;บอกพระกรรมฐานเพ�,มเต่�มให;ก�บพระอาจารย�สิ�ก กลั�าวัวั�าพระอาจารย�สิ�ก ท�านได;มรรคผลัข�1นต่;น ค!อพระโสิดาปBต่ต่�ผลัท0,วั�ดพลั�บแห�งร;างน01 โดยการแนะน�าของท�านขร�วัต่าจ;าวั วั�ดเกาะหงสิ� ก�อนท0,ท� 1งสิององค�จะแยกย;ายก�นกลั�บบ;านเก�ดของแต่�ลัะท�าน เพราะทราบข�าวั พระยาต่ากก.;กร�งศร0อย�ธยาสิ�าเร'จแลั;วั ภีายในสิามเด!อน ท�านขร�วัต่าจ;าวั จ&งได;มอบต่�าราสิม�ดข�อยไทยด�าท�1งสิองเลั�ม ก�บพระค�มภี0ร�เทศข&1นธรรมของเก�า วั�ดป>าแก;วั อย�ธยา ๑ ผ.ก ให;ก�บพระอาจารย�สิ�ก พระกรรมฐานม�ชฌิ�มาจ&งได;สิ!บทอดต่�อๆก�นมาจนถึ&ง ย�คกร�งร�ต่นโกสิ�นทร� ถึ&งปBจจ�บ�นน01

---------------------ย�ค์กร�งธนบ�ร5

(พ.ศ. ๒๓๑๐ -๒๓๒๕ ระยะเวัลัานาน ๑๕ ปJ)พระอาจารย�ศร0 วั�ดสิมอลัาย กร�งธนบ�ร0 ร�ช

สิม�ย พระรามาธ�บด0ท0, ๑(พระเจ;ากร�งธนบ�ร0) ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาสิ!บทอดมาจาก พระธรรมภีาวันาเถึร(อ�น) วั�ดราชาวัาสิ อย�ธยา

ย�ค์กร�งร�ตำนโกสื�นทร!(ต่�1งแต่� พ.ศ.๒๓๑๐ถึ&ง-พ.ศ.๒๓๒๕ )

พระค�มภี0ร�สิ�าหร�บศ&กษ์า ในวั�ดราชสิ�ทธาราม(พลั�บ) ซึ่&,งเปAนวั�ดพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา ประจ�ากร�งร�ต่นโกสิ�นทร�

172

๑.พระค�มภี0ร�พระไต่รปKฏิก อ�กษ์รขอมบาลั0 ฉับ�บสิ�งคายนาสิม�ยร�ชกาลัท0, ๑

๒. พระค�มภี0ร�ม.ลัก�จจายน� อ�กษ์รขอมบาลั0 ผ.;รจนา พระมหาก�จจายน�เถึรเจ;า ภีาษ์บาลั0 ใช;ศ&กษ์าในต่;นกร�งร�ต่นโกสิ�นทร� ถึ&งกลัางร�ต่นโกสิ�นทร�

๓. พระค�มภี0ร�พระวั�สิ�ทธ�มรรค อ�กษ์รขอมบาลั0 ผ.;รจนา พระพ�ทธโฆษ์าจารย� ภีาษ์าบาลั0ใช;ประกอบโยค ๗-๘-๙

๔. พระค�มภี0ร�ม.ลัพระกรรมฐาน อ�กษ์รขอมไทย ผ.;รจนา พระร�ต่นปBญญาเถึร ภีาษ์าขอมไทยใช;ศ&กษ์า ณ ศ.นย�กลัางกรรมฐาน วั�ดราชสิ�ทธาราม

๕.พระค�มภี0ร�พระอภี�ธรรมม�ต่ถึะสิ�งคหะ อ�กษ์รขอม บาลั0 ไทย ผ.;รจนา พระอน�ร�ทธาจารย�

๖.พระค�มภี0ร�สิต่�ปBฎฐานสิ.ต่ร พระค�มภี0ร�พรมหาสิต่�ปBฏิฐานสิ.ต่ร ๗. หน�งสิ!อไต่รภี.ม�พระร�วัง พระมหาธรรมราชาพญาลั�ไท (พญาลั!อไท) ทรงน�พนธ� พระอรรถึกถึาจต่�ราคะ พระอรรถึกถึาฎ0กาพระอภี�ธรรมวัดาร พระอภี�ธรรมสิ�งคหะ พระสิ�ม�งคลัวั�ลัาสิ�น0 พระปBญจสิ.ทน0 พระสิาร�ต่ถึปกาสิ�น0 พระมโณรสิป.รณ0 พระสิ�โนรสิปกาสิ�น0 พระอรรถึกถึาฎ0กาวั�น�ย พระธรรมบท พระธรรมมหากถึา พระมธ�ร�ต่ถึป.รณวั�ลัาสิ�น0 พระธรรมชาดก พระช�นาลั�งการ พระสิาร�ต่ถึท0ปน0 พระพ�ทธวังศ� พระสิารสิ�งคหะ พระม�ลั�นทปBญหา พระปาเลัยกะ พระมหาน�ทาน พระอนาคต่วังศ� พระจร�ยาปKฏิก พระโลักบ�ญญ�ต่� พระมหาก�ลัป พระอร�ณวั�ต่ต่� พระสิม�นต่ปาสิาท�กา พระจ�กษ์ณาภี�

173

ธรรม พระอน�ฎ0กาห�งธรรม พระสิาร�ร�กวั�น�จฉั�ย พระโลัก�ปปBต่ต่� เปAนต่;น

พระกรรมฐ�นสื��หุร�บศึ-กษ� ในว�ดร�ชสื�ทธ�ร�ม(พลำ�บ)

กร�งร�ตำนโกสื�นทร!ค!อ พระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ สิ!บต่�อมาจากวั�ด

ป>าแก;วั พระอาจารย�สิ�ก พระองค�ท�านทรงน�าสิ!บต่�อมาจากย�คอย�ธยา แลัะพระองค�ท�านทรงเปAนพระอาจารย�กรรมฐานม�ชฌิ�มา ประจ�า ย�คร�ต่นโกสิ�นทร� ชาวับ;านม�กเร0ยกขานพระนามพระองค�ท�านวั�า หุลำวงป2Oสื�ก ไก(เถ�)อน หร!อ สืมเด"จ้พระสื�งฆร�ช ไก(เถ�)อน ในปลัายพระชนม�ช0พ ชาวัเม!องเร0ยกขานพระนามท�านวั�า สืมเด"จ้พระธ�ตำ� พระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ ได;สิ!บทอดอย�างไม�ขาดสิาย มาถึ&งปBจจ�บ�นน01 ณ วั�ดราชสิ�ทธาราม

พระอาจารย�สิ�ก ประสิ.ต่� เม!,อปJพระพ�ทธศ�กราช ๒๒๗๖ ในแผ�นด�นพระเจ;าอย.�ห�วับรมโกศ แห�งกร�งศร0อย�ธยา พระบาทสิมเด'จพระพ�ทธยอดฟูLาจ�ฬาโลัก ร�ชกาลัท0, ๑ ทรงอาราธนาพระองค�ท�านมากร�งเทพฯ สิถึ�ต่วั�ดราชสิ�ทธาราม พระองค�ท�านสิ�1นพระชนม� เม!,อปJพระพ�ทธศ�กราช ๒๓๖๕ เม!,อสิ�ร�รวัมอาย�สิ�งขารได; ๙๐ พรรษ์า ในร�ชสิม�ยสิมเด'จพระพ�ทธเลั�ศหลั;านภีาลั�ย ร�ชกาลัท0, ๒ แห�งกร�งร�ต่นโกสิ�นทร� พระองค�ท�านด�ารงพระชนช0พอย.�ถึ&งสิามย�ค หกแผ�นด�น

สิามย�คค!อ ย�คกร�งศร0อย�ธยา ย�คกร�งธนบ�ร0 ย�คกร�งร�ต่นโกสิ�นทร� หกแผ�นด�นค!อ แผ�นด�นพระเจ;าอย.�ห�วับรมโกศ แผ�นด�นพระเจ;าอ�ท�มพร แผ�นด�นพระเจ;าอย.�ห�วัพระท0,น� ,งสิ�ร�ยามร�นทร�(เอกท�ศน�) แห�งกร�งศร0อย�ธยา แลัะ แผ�นด�นพระบาท

174

สิมเด'จพระบรมราชาธ�ราชรามาธ�บด0ฯ พระเจ;ากร�งธนบ�ร0 แผ�นด�นพระพ�ทธยอดฟูLาจ�ฬาโลักมหาราช แผ�นด�นสิมเด'จพระพ�ทธเลั�ศหลั;านภีาลั�ย แห�งกร�งร�ต่นโกสิ�นทร�

พระองค�ท�านทรงเปAนพระอาจารย� ของพระมหากษ์�ต่ร�ย�ถึ&ง ๔ พระองค�ค!อ ๑. สิมเด'จพระพ�ทธยอดฟูLาจ�ฬาโลัก ๒.

สิมเด'จพระพ�ทธเลั�ศหลั;านภีาลั�ย ๓. สิมเด'จพระน�,งเกลั;าเจ;าอย.�ห�วั ๔. พระบาทสิมเด'จพระจอมเกลั;าเจ;าอย.�ห�วั

ย�คท0,พระองค�ท�าน ทรงด�า รงพระชนช0พอย.�น�1น ทรง ม0 สิ� ท ธ� วั� ห า ร� ก แ ลั ะ อ� น เ ต่ วั า สิ� ก ท0, วั� ด ร า ชสิ�ทธาราม(พลั�บ)สิ�าเร'จมรรคผลั แลัะทรงอภี�ญญาอ0กหลัายร.ปเช�น พระพรหมม�น0(ช�ต่) พระวั�น�ยร�ต่(ฮ่�,น) พระคร.วั�น�ยธรรม(ก�น)๒.พระญาณโพธ�เถึร(ขาวั) พระญาณวั�สิ�ทธ�เถึร(เจ;า) พระญาณโกศลัเถึร(มาก) พระปBญญาภี�สิารเถึร(สิ�ก) ต่�อมาองค�น01ย;ายไปอย.�วั�ดโปรดเกษ์เชษ์ฏิาราม พระปKฎกโกศลัเถึร(แก;วั) พระคร.ก�จจาน�วั�ต่ร(สิ0) พระใบฏิ0กา(กลั�,น) ท�านขร�วัต่ารอด วั�ดพลั�บ พระคร.ญาณม�น0(สิน)

พระคร.ญาณก�จ(ด;วัง) ขร�วัต่าจ�น พระอาจารย�ค�า พระญาณสิ�งวัร(ด;วัง) พระญาณสิ�งวัร(บ�ญ) พระญาณโยคาภี�ร�ต่�(ม0) พระสิ�งวัราน�วังษ์�เถึร พระสิ�งวัราน�วังษ์�เถึร(เอ0,ยม) พระสิ�งวัราน�วังษ์�เถึร(ช��ม)(เมฆ)ฯลัฯ เปAนต่;น

175

ศึร5พระอร�ยสืงฆ! สื�บทอดพระกรรมฐ�นม�ชฌิ�ม� แบบลำ��ด�บ ย�คร�ต่นโกสิ�นทร�

พระอาจารย�ใหญ�ฝ่>ายวั�ปBสิสินาธ�ระ ผ.;สิ!บทอดพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ ต่�อจากสิมเด'จพระสิ�งฆราช(สิ�ก ไก�เถึ!,อน) วั�ดราชสิ�ทธาราม หร!อวั�ดพลั�บ เปAนวั�ดพระกรรมฐาน

ม�ชฌิ�มา ศ.นย�กลัางกรรมฐานของกร�งร�ต่นโกสิ�นทร� แทนวั�ดป>าแก;วั ซึ่&,งเปAนวั�ดอร�ญวัาสิ0 ในสิม�ยกร�งศร0อย�ธยา แต่�เด�มมา

ม0ผ.;สิ!บทอดต่�อด�งน01 ค!อ๑.พระพรหมม�น0(ช�ต่) ชาวัเม!องเร0ยก ท�านเจ;าค�ณหอไต่ร

สิถึ�ต่วั�ดราชสิ�ทธาราม ร�ชสิม�ยร�ชกาลัท0,๒ -ท0, ๓ ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา สิ!บต่�อมาจาก สิมเด'จพระสิ�งฆราช ไก�เถึ!,อน

๒.พระคร.วั�น�ยธรรม(ก�น) ชาวัเม!องเร0ยก หลัวังป.>ก�น สิถึ�ต่วั�ดราชสิ�ทธาราม ร�ชสิม�ยร�ชกาลัท0, ๓ ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิมา สิ!บต่�อมาจาก สิมเด'จพระสิ�งฆราช ไก�เถึ!,อน

๓.พระญาณสิ�งวัร(ด;วัง) ชาวัเม!องเร0ยก หลัวังป.>ใหญ� สิถึ�ต่วั�ดราชสิ�ทธาราม ร�ชกาลัท0, ๓ -ร�ชกาลัท0, ๔ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา สิ!บต่�อมาจาก สิมเด'จพระสิ�งฆราช ไก�เถึ!,อน ๔.พระญาณโกศลัเถึรเถึร(ร� �ง) ชาวัเม!องเร0ยก หลัวังป.>ร� �ง สิถึ�ต่วั�ดราชสิ�ทธาราม ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา สิ!บต่�อมาจาก สิมเด'จพระสิ�งฆราช ไก�เถึ!,อน ๕.พระญาณสิ�งวัร(บ�ญ) ชาวัเม!องเร0ยก หลัวังป.>บ�ญ สิถึ�ต่วั�ดราชสิ�ทธาราม ร�ชกาลัท0, ๔ ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา สิ!บต่�อมาจาก สิมเด'จพระสิ�งฆราช สิ�ก ไก�เถึ!,อน แลัะพระพรหมม�น0(ช�ต่)

176

๖.พระญาณโยคาภี�ร�ต่�เถึร(ม0) ชาวัเม!องเร0ยก หลัวังป.>ม0 สิถึ�ต่วั�ดราชสิ�ทธาราม ร�ชกาลัท0, ๔ ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา สิ!บต่�อมาจาก สิมเด'จพระสิ�งฆราช ไก�เถึ!,อน พระพรหมม�น0(ช�ต่) พระญาณสิ�งวัร(ด;วัง)

๗ .พ ร ะ สิ� ง วั ร า น� วั ง ศ� เ ถึ ร (เ ม ฆ ) ห ลั วั ง ป.> เ ม ฆ สิถึ�ต่วั�ดราชสิ�ทธาราม ร�ชกาลัท0, ๔ ร�ชกาลัท0, ๕ ศ&กษ์าพระกร–

รมฐานม�ชฌิ�มา สิ!บต่�อมาจาก สิมเด'จพระสิ�งฆราชสิ�ก ไก�เถึ!,อน พระพรหมม�น0(ช�ต่) พระญาณสิ�งวัร(ด;วัง)

๘.พระสิ�งวัราน�วังศเถึร(เอ0,ยม) หลัวังป.>ใจด0บ;าง หลัวังพ�อผ�วัเหลั!องบ;าง สิถึ�ต่วั�ดราชสิ�ทธาราม ร�ชกาลัท0, ๕ -ร�ชกาลัท0, ๖ ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา สิ!บต่�อมาจาก พระญาณสิ�งวัร(บ�ญ) พระสิ�งวัราน�วังศ�เถึร(เมฆ)

๙.พระสิ�งวัราน�วังศ�เถึร(ช��ม) เจ;าค�ณสิ�งวัราฯ หลัวังป.>ช� �มบ;าง สิถึ�ต่วั�ดราชสิ�ทธาราม ร�ชกาลัท0, ๖ ร�ชกาลัท0, ๗ ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา สิ!บต่�อมาจาก– พระสิ�งวัราน�วังศ�เถึร(เมฆ) พระสิ�งวัราน�วังศ�เถึร(เอ0,ยม)

๑๐.พระคร.สิ�งวัรสิมาธ�วั�ต่ร(แป`ะ) ชาวับ;านเร0ยกวั�า ท�านพระคร.ใหญ� สิถึ�ต่ วั�ดราชสิ�ทธาราม ร�ชกาลัท0, ๘ ร�ชกาลัท0, ๙– ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา สิ!บต่�อมาจาก พระสิ�งวัราน�วังศ�เถึร(เอ0,ยม) พระสิ�งวัราน�วัง�เถึร(ช��ม)

๑๑.พระคร.ญาณสิ�ทธ�S(เช!1อ) ชาวับ;านเร0ยกวั�า หลัวังต่าญาณ สิถึ�ต่วั�ดราชสิ�ทธาราม ร�ชกาลัท0, ๙ ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา สิ!บต่�อมาจาก พระสิ�งวัราน�วังศ�เถึร(เอ0,ยม) พระสิ�งวัราน�วังศ�เถึร(ช��ม) พระคร.สิ�งวัรสิมาธ�วั�ต่ร(แปะ̀)

177

๑๒.พระคร.ปBญญาวั�ธค�ณ(สิ�าอางค�) ชาวับ;านเร0ยกวั�า หลัวังต่าอางค� สิถึ�ต่วั�ดราชสิ�ทธาราม ร�ชกาลัท0, ๙ ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา สิ!บต่�อมาจาก พระคร.ญาณสิ�ทธ�(เช!1อ)

ม0พระอาจารย�ผ.;ช�วัยบอกพระกรรมฐานร� �นหลั�งๆอ0ก พระคร.สิ�งวัรสิมาธ�วั�ต่ร(เอ0,ยม) พระปลั�ดโต่ พระปลั�ดมาก พระสิ�มห�กลั�,น พระสิม�ห�ด0 พระสิม�ห�คง พระอาจารย� น;อย ๑๐๐ กวั�าท�าน

ลำ��ด�บก�รปฎ�บ�ตำ�พระกรรมฐ�นม�ชฌิ�ม� แบบลำ��ด�บ ๑.ตำ�7งสืม�ธ� ต่;องเร�,มศ&กษ์าจาก ร�ก เง(� เค์��ม2ลำ ของพระกรรมฐาน ซึ่&,งเปAนพระกรรมฐานท0,ม0ควัามต่�อเน!,องของจ�ต่ ค�อยเปAน ค�อยไป เปAนข�1น เปAนต่อนค!อพระปJต่� ๕ ประการ พระย�คลัธรรม ๖ ประการ พระสิ�ขสิมาธ� ๒ ประการ ท�านให;ก�าหนดจ�ต่ท0,ใต่;นาภี0 ๒ น�1วัม!อ (วั�ธ0ศ&กษ์า พระปJต่� ๕ พระย�คลั ๖ พระสิ�ขสิมาธ� ย�งม0รายลัะเอ0ยดอ0กมาก)

อธ�บ�ยว(� เม!,อม0ปJต่�เก�ด เต่'มท0,ถึ&งท0,สิ�ด จะเก�ด ควัามสิงบ ค!อปBสิสิ�ทธ� เม!,อม0ควัามสิงบถึ&งท0,สิ�ด ก'เก�ดม0 สิ�ข ม0สิ�ขถึ&งท0,สิ�ดแลั;วั จ�ต่ต่�1งม�,น เปAนอ�ปจารสิมาธ� แลัะอ�ปปนาสิมาธ� เปAนสิ�มมาสิมาธ�ท0,สิมบ.รณ�

๒.ศ&กษ์าเจร�ญภีาวันาร.ปกรรมฐาน เพ!,อขยายสิมาธ�จ�ต่ให;ประณ0ต่ย�,งข&1นไป ถึ&งอ�ปปนาสิมาธ� ศ&กษ์าต่ามลั�าด�บข�1นด�งน01 ด;วัยการเจร�ญอานาปานสิต่�ฝ่>ายสิมถึะ ต่�1งจ�ดสิ�มผ�สิ เก;าจ�ด เจร�ญกายคะต่าสิต่� หร!ออาการสิามสิ�บสิอง เจร�ญกสิ�ณสิ�บประการ เจร�ญอสิ�ภีกรรมฐาน สิ�บประการ ร.ปกรรมฐานสิอบน�ม�ต่ พระกรรมฐาน อานาปานสิต่� กายคต่าสิต่� กสิ�ณ สิ�บ

178

ประการ อสิ�ภีสิ�บประการ เปAนพระกรรมฐานต่�อเน!,องใน กายาน�ปBฎสินาสิต่�ปBฎฐาน

๓. เน!,องจากภีาวันาอสิ�ภีกรรมฐานสิ�าเร'จแลั;วั สิภีาวัจ�ต่ม0วั�ต่ก เปAนก�า ลั�งมาก ท�านจ&งให;เจร�ญร.ปฌิาน โดยอสิ�ภีกรรมฐานจะสิ�าเร'จได;แค�ปฐมฌิาน นอกน�1นฝ่Qกต่ามองค�ฌิาน ท�านให;ฝ่Qกเอาซึ่&,งฌิานปBญจกน�ย เปAนฌิานท0,ใช;สิ�าหร�บฝ่Qกบ�คคลัท0,ย�งไม�เคยได;ฌิาน แลัะไม�ช�า นาญองค�ฌิาน เม!, อช�านาญแลั;วั จ&งเปลั0,ยนมาเปAน ฌิานจต่�กะน�ย ต่�อไป สิ�าหร�บน�าไปเปAนบาทฐาน ของวั�ปBสิสินา

๔. ศ&กษ์าอร.ปกรรมฐาน ค!อเจร�ญน�สิสิต่�เจ'ด ม0ธ�มมาน�สิสิต่� สิ�งฆาน�สิสิต่� สิ0ลัาน�สิสิต่� จาคาน�สิสิต่� เทวัต่าน�สิสิต่� มรณะสิต่� อ�ปสิมาน�สิสิต่� ต่�อด;วัย พรหมวั�หาร ๔ ประการ ค!อเมต่ต่า กร�ณา ม�ท�ต่า อ�เบกขา เจร�ญอาหาเรปฏิ�ก.ลัสิ�ญญา จต่�ธาต่�วัวั�ฏิฐาน เจร�ญอร.ปฌิาน ๔ ในอร.ปกรรมฐานน01 สิอบอารมณ� หร!อ แจ;ง สิภีาวัะธรรม หร!อเร0ยกอ0กอย�างหน&,งวั�า น;องวั�ปBสิสินา

๕. จบแลั;วั ให;ท�าฌิานปBญจกน�ย ให;เปAนฌิานจต่�กะน�ย แลั;วัต่�อด;วัยอร.ปฌิานสิ0, เพ!,อเต่ร0ยมเปAนบาทฐานของวั�ปBสิสินาต่�อไป

เจ้ร�ญหุ�องว�ป@สืสืน�๖. ข&1นวั�สิ�ทธ� ๗ ประการ๗.ข&1นห;องพระไต่รลั�กษ์ณะญาณ ๓ ประการ๘.ข&1นห;องอน�วั�ปBสิสินาญาณ ๓ ประการ๙.เจร�ญวั�ปBสิสินาญาณ ๑๐ ประการ๑๐.ข&1นวั�โมกข� ๓ ประการ

179

๑๑. ข&1นอน�วั�ปBสิสินาวั�โมกข� ๓ ประการ๑๒. ข&1นพระโพธ�ปBกข�ยะธรรม ๓๗ ประการ๑๓.ข&1นสิ�งโยชน� ๑๐ ประการ๑๔. ข&1นออกบ�วับานพรหมวั�หาร หร!อ เมต่ต่าเจโต่วั�ม�ต่ต่�

จบสิมถึะ-วั�ปBสิสินากรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บ บร�บ.รณ�สิมถึะ-วั�ปBสิสินากรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บน01 ย�งม0ลัาย

ลัะเอ0ยดอ0กมาก อย.�ก�บพระอาจารย�ผ.;บอกพระก�มม�ฏิฐาน เปAนแบบหน&,งท0,ศ&กษ์ามาแต่�พ�ทธกาลั มาจนถึ&งปBจจ�บ�นน01เปAนเวัลัา ๒๕๔๐ ปJเศษ์แลั;วั ม0ผ.;สิ!บทอด โดยไม�ขาดสิาย ในอด0ต่ แลัะปBจจ�บ�น ม0ผ.;ศ&กษ์าภีาคปฏิ�บ�ต่�จบมามากต่�อมากแลั;วัน�บม�ถึ;วัน เปAนพระกรรมฐาน แบบเด0ยวัท0,ย�งม0ผ.;สิ!บทอดอย.� หลั�งพ�ทธกาลัลั�วังแลั;วัได; ๒๑๖ ก�อนสิ�งคายนาคร�1งท0, ๓ เหลั!อพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา ทางสิายกลัาง แบบลั�าด�บเท�าน�1น น�าสิ!บมาถึ&งด�นแดนสิ�วัรรณภี.ม� โดยพระโสิณเถึรเจ;า แลัะพระอ�ต่ระเถึรเจ;า

------------------------------ภู�ค์สืร�ป ลำ��ด�บพระมหุ�เถรเจ้��ผู2�สื�บทอด

พระกรรมฐ�นม�ชฌิ�ม� แบบลำ��ด�บจากด�นแดนชมภี.ทวั0ป ถึ&งด�นแดนสิ�วัรรณภี.ม�ต่� 1งแต่�ประมาณ พ.ศ. ๒๗๔ ถึ&ง พ.ศ. ๒๕๔๐

ย�ค์พ�ทธก�ลำ๑. พระร�หุ�ลำเถรเจ้�� เปEนพระอ�จ้�รย!ใหุญ(ประจ้��ย�ค์พ�ทธก�ลำ ชมภู2ทว5ป

180

หลั�งพ�ทธกาลั คร�1งปฐมสิ�งคายนา๒. พระโกลั�กะเถึรเจ;า ชมพ.ทวั0ป เปEนพระอ�จ้�รย!ใหุญ(ประจ้��ย�ค์หุลำ�งพ�ทธก�ลำ ค์ร�7งท�ตำ�ยสื�งค์�ยน�๓.พระม�ลัลั�กะเถึรเจ;า ชมพ.ทวั0ป เปAนพระอาจารย�ใหญ�ประจ�าย�คหลั�งพ�ทธกาลั พระม�ลัลั�กะเถึรเจ;า ทรงบอกพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาให;ก�บ พระโมคค�ลัลั0บ�ต่รต่�สิสิเถึรเจ;า แลัะพระโสิน�นต่เถึรเจ;า

หุลำ�งพ�ทธก�ลำ ค์ร�7งตำตำ�ยสื�งค์�ยน�๔. พระโมคค�ลัลั0บ�ต่รต่�สิสิเถึรเจ;า บอกพระกรรมฐานให;ก�บ พระโสิณเถึรเจ;า พระอ�ต่ต่รเถึรเจ;า พระมห�นท�เถึรเจ;า ต่�อมาพระเถึรท�1งสิามพระองค�เร0ยนพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา ต่�อก�บพระโสิน�นต่เถึรเจ;า เน!, องจากพระโมคค�ลัลั0บ�ต่รต่�สิสิเถึรเจ;า เข;าน�พพาน๕.สื�ยพระโสืณเถรเจ้�� พระอ�ตำตำรเถรเจ้��,พระโสิณเถึรบอกพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาให;ก�บ พระชาลัต่ะเถึรเจ;า พระก�ต่ต่ระเถึรเจ;า พระภี.ร�ยะเถึรเจ;า สื�ยพระมหุ�นทเถรเจ้�� พระอ�ฎฎ�ยเถรเจ้�� พระมห�นทเถึรบอกพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาให;ก�บ-พระอ�ต่ต่�ยะเถึรเจ;า พระสิ�มพลัะเถึรเจ;า พระภี�ททสิาลัเถึรเจ;า

ลำ�งก�ทว5ป๖.พระอ�บ�ลำ5เถรเจ้�� พระอาจารย�ใหญ�กรรมฐานม�ชฌิ�มา ประจ�าเกาะลั�งกา สิายพระโสิณเถึร พระอ�ต่ต่รเถึร เด�นทางมาแวัะพ�กลั�งกาทวั0ป บอกพระกรรมฐานให;ก�บ พระจ�ต่ต่กะเถึรเจ;า ต่�อมา

181

คณะของพระมห�นทเถึรเจ;ามาเกาะลั�งกา พระจ�ต่ต่กะเถึรเจ;า ทรงศ&กษ์าก�บ พระมห�นทเถึรเจ;าเพ�,มเต่�ม พระจ�ต่ต่กะเถึรเจ;า บอกพระกรรมฐานม�ชฌิ�มาให;ก�บ พระอ�บาลั0เถึรเจ;า แห�งเกาะลั�งกา

ศึร5พระอร�ยะสืงฆ!ผู2�สื�บทอดพระกรรมฐ�นม�ชฌิ�ม� แบบลำ��ด�บ

ย�ค์สื�วรรณภู2ม�(ฟ2น�น)

คณะพระโสิณเถึรเจ;า พระอ�ต่ต่ระเถึรเจ;าย�คสิ�วัรรณภี.ม�

(สิม�ยฟู.น�น เจ;าแห�งภี.เขา ก�าลั�งร� �งเร!อง)

พระมหาเถึรเจ;าท�1ง ห;าพระองค� เปAนพระอาจารย�ใหญ�กรรมฐานม�ชฌิ�มา ประจ�าย�คสิ�วัรรณภี.ม�

พระโสืณเถรเจ้�� ๑ พระอ�ตำตำระเถรเจ้�� ๑ พระช�ลำตำะเถรเจ้�� ๑ พระก�ตำตำระเถรเจ้�� ๑ พระภู2ร�ยะเถรเจ้�� ๑ พระญาณเถึรเจ;า ๑ พระณ�ชาเถึรเจ;า ๑ พระปถึวั0เถึรเจ;า ๑ พระชาต่�เถึรเจ;า ๑ พระต่�สิสิเถึรเจ;า ๑ พระปาโสิเถึรเจ;า ๑ พระเต่ช�ต่ะเถึรเจ;า ๑ จากชมพ.ทวั0ป ๑๒ ร.ป

ม0พระสิ�งฆเถึร ต่�ดต่ามจาร�กมาจาก เกาะลั�งกา ๕ ร.ป ค!อ พระโสิต่ถึ�ยะเถึรเจ;า ๑ พระช�ต่ต่ะเถึรเจ;า ๑ พระเสิวักะเถึรเจ;า ๑ พระช�นโสิเถึรเจ;า ๑ พระปาลัะเถึรเจ;า ๑

ม0พระสิ�งฆเถึร ต่�คต่ามจาร�กมาจาก นครต่ามพรลั�งค�(นครศร0ธรรมราช) ๓ ร.ป พระโกลั�นยาเถึรเจ;า ๑ พระปKต่ะเถึรเจ;า ๑ พระเชต่�เถึรเจ;า ๑

ค์ณะของพระโสืณเถร พระอ�ตำระเถร แยกย��ยไปเผูยแผู(ตำ�มเม�องตำ(�งๆ

182

เม�องสื�วรรณสื�งข!(เม!องทวัาราวัด0-อ.�ทอง มอญ)

(พระราชสิาม0รามมหาเถึร)

๑.พระโสิณเถึรเจ;า๒.พระชาลัต่ะเถึรเจ;า๓.พระญาณเถึรเจ;า๔.พระราชสิาม0รามเถึรเจ;า(เพชร)

๕.พระสิ�ทธาจารย�ญาณเถึรเจ;า(ด;วัง)

๖.พระสิ�ทธาจารย�ญาณเถึรเจ;า(อ�ง)

เม�องศึร5สื�วรรณ(นครปฐม-มอญ)

๑.พระอ�ต่ต่ระเถึรเจ;า๒.พระเสิวักะเถึระเจ;า ๓.พระสิ�ทธ�ต่ะเถึรเจ;า ๔.พระปาลัม�ต่ต่ะเถึรเจ;า

เม�องสืะเท�ม (เม!องมอญ)

(พระราชสิปท�งเถึร)

๑.พระก�ต่ต่ระเถึรเจ;า๒.พระปถึวั0เถึรเจ;า ๓.พระปาโสิเถึรเจ;า๔.พระเต่ช�ต่ะเถึรเจ;า

เม�องศึร5เทพ (พระราชสิาม0รามฯ)

๑.พระภี.ร�ยะเถึรเจ;า

183

๒.พระโสิต่ถึ�ยะเถึรเจ;า ๓.พระช�ต่ต่ะเถึรเจ;า๔.พระช�นโสิเถึรเจ;า๕.พระปาลัเถึรเจ;า

ศึร5พระอร�ยะสืงฆ!ผู2�สื�บทอดพระกรรมฐ�นม�ชฌิ�ม� แบบลำ��ด�บ

ย�ค์ศึร5ทว�ร�ว�ด5 พระร�ชสื�ม5ร�มมหุ�เถรเจ้��(เพชร)

เปEนพระอ�จ้�รย!ใหุญ(บรมค์ร2ประจ้��ย�ค์ทว�ร�วด5๑.พระญาณสิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(ใจ) สิ�ทธ�วั�หาร�ก

พระญาณสิ�ทธาจารย�เถึรเจ;า(ด;วัง)

(ไม�ม0ต่�าแหน�งพระพ�ทธโฆษ์าจารย�)๒.พระญาณวั�ม�ต่ต่�สิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า (ไข) สิ�ทธ�วั�หาร�ก

พระญาณสิ�ทธาจารย�เถึรเจ;า(ด;วัง)

(ไม�ม0ต่�าแหน�งพระพ�ทธโฆษ์าจารย�)

๓.พระญาณวั�ม�ต่ต่�สิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(แสิง) สิ�ทธ�วั�การ�ก พระญาณวั�ม�ต่ต่�สิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า(ไข)

(ไม�ม0ต่�าแหน�งพระพ�ทธโฆษ์าจารย�)

๔.พระญาณวั�ม�ต่ต่�สิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า (ช�ย) (ไ ม� ม0ต่�าแหน�งพระพ�ทธโฆษ์าจารย�)๕.พระญาณวั�ม�ต่ต่�สิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า (โต่) (ไ ม� ม0ต่�าแหน�งพระพ�ทธโฆษ์าจารย�)

184

๖.พระญาณวั�ม�ต่ต่�สิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า (จร�ง) (ไ ม� ม0ต่�าแหน�งพระพ�ทธโฆษ์าจารย�)๗.พระญาณวั�ม�ต่ต่�สิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า (พ�วัง) (ไ ม� ม0ต่�าแหน�งพระพ�ทธโฆษ์าจารย�)๘.พระญาณวั�ม�ต่ต่�สิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า (เกต่�) (ไ ม� ม0ต่�าแหน�งพระพ�ทธโฆษ์าจารย�)๙.พระญาณร�ต่นสิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า (สิาน) (ไ ม� ม0ต่�าแหน�งพระพ�ทธโฆษ์าจารย�)๑๐.พระญาณร�ต่นสิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า (ต่า) (ไ ม� ม0ต่�าแหน�งพระพ�ทธโฆษ์าจารย�)๑๑.พระญาณร�ต่นสิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า (ปาน) (ไ ม� ม0ต่�าแหน�งพระพ�ทธโฆษ์าจารย�)๑๒.พระญาณร�ต่นสิ�วัรรณมหาเถึรเจ;า (ด�า) (ไ ม� ม0ต่�าแหน�งพระพ�ทธโฆษ์าจารย�)๑๓.พระญาณร�ต่นวังศ�มหาเถึรเจ;า(ก�อ) (ไม�ม0ต่�าแหน�งพระพ�ทธโฆษ์าจารย�)๑๔.พระญาณร�ต่นวังศ�มหาเถึรเจ;า (เพ0ยร) (ไ ม� ม0ต่�าแหน�งพระพ�ทธโฆษ์าจารย�)๑๕.พระญาณร�ต่นวังศ�มหาเถึรเจ;า( แดง) (ไม�ม0ต่�าแหน�งพระพ�ทธโฆษ์าจารย�)๑๖.พระญาณร�ต่นวังศ�มหาเถึรเจ;า ( ธรรม) (ไ ม� ม0ต่�าแหน�งพระพ�ทธโฆษ์าจารย�)๑๗.พระญาณร�ต่นวังศ�มหาเถึรเจ;า (แสิง ) (ไ ม� ม0ต่�าแหน�งพระพ�ทธโฆษ์าจารย�)

185

๑๘.พระญาณร�ต่นวังศ�มหาเถึรเจ;า (ฟูLา) (ไม�ม0ต่�าแหน�งพระพ�ทธโฆษ์าจารย�)๑๙.พระญาณร�ต่นวังศ�มหาเถึรเจ;า (ขาวั) (ไม�ม0ต่�าแหน�งพระพ�ทธโฆษ์าจารย�)๒๐.พระญาณร�ต่นวังศ�มหาเถึรเจ;า (เดช) (ไม�ม0ต่�าแหน�งพระพ�ทธโฆษ์าจารย�)๒๑.พระญาณร�ต่นวังศ�มหาเถึรเจ;า ( ยา) (ไม�ม0ต่�าแหน�งพระพ�ทธโฆษ์าจารย�)๒๒.พระญาณร�ต่นวังศ�มหาเถึรเจ;า (ขาวั) (ไม�ม0ต่�าแหน�งพระพ�ทธโฆษ์าจารย�)๒๓.พระญาณไต่รโลักมหาเถึรเจ;า ( ต่อง) (ไม�ม0ต่�าแหน�งพระพ�ทธโฆษ์าจารย�) ๒๔.พระญาณไต่รโลักมหาเถึรเจ;า ( ชอบ) (ไม�ม0ต่�าแหน�งพระพ�ทธโฆษ์าจารย�)๒๕.พระญาณไต่รวั�ฒ�ค�ณมหาเถึรเจ;า (ปอ) (ไ ม� ม0ต่�าแหน�งพระพ�ทธโฆษ์าจารย�)๒๖.พระญาณไต่รวั�ฒ�ค�ณมหาเถึรเจ;า(แพร) (ไ ม� ม0ต่�าแหน�งพระพ�ทธโฆษ์าจารย�)๒๗.พระญาณไต่รวั�ฒ�ค�ณมหาเถึรเจ;า ( อ�ง) (ไ ม� ม0ต่�าแหน�งพระพ�ทธโฆษ์าจารย�)๒๘.พระญาณไต่รวั�ฒ�ค�ณมหาเถึรเจ;า (ช�ต่) (ไ ม� ม0ต่�าแหน�งพระพ�ทธโฆษ์าจารย�)๒๙พระญาณไต่รโลักมหาเถึรเจ;า (อาด) (ไม�ม0ต่�าแหน�งพระพ�ทธโฆษ์าจารย�)

186

๓๐.พระญาณไต่รลั�กษ์ณ�มหาเถึรเจ;า (แสิม) (ไ ม� ม0ต่�าแหน�งพระพ�ทธโฆษ์าจารย�) ๓๑.พระญาณไต่รลั�กษ์ณ�มหาเถึรเจ;า (เพชร) (ไ ม� ม0ต่�าแหน�งพระพ�ทธโฆษ์าจารย�)๓๒.พระญาณไต่รลั�กษ์ณ�มหาเถึรเจ;า ( โปง) (ไ ม� ม0ต่�าแหน�งพระพ�ทธโฆษ์าจารย�)๓๓.พระญาณไต่รลั�กษ์ณ�มหาเถึรเจ;า ( ผลั) (ไ ม� ม0ต่�าแหน�งพระพ�ทธโฆษ์าจารย�)๓๔.พระญาณไต่รโลักมหาเถึรเจ;า ( พ�งคะ) (ไ ม� ม0ต่�าแหน�งพระพ�ทธโฆษ์าจารย�)๓๕.พระญาณไต่รโลักมหาเถึรเจ;า ( ค�ต่) (ไม�ม0ต่�าแหน�งพระพ�ทธโฆษ์าจารย�)๓๖.พระญาณประสิ�ทธ�Sมหาเถึรเจ;า ( เองน�า) (ไ ม� ม0ต่�าแหน�งพระพ�ทธโฆษ์าจารย�)๓๗.พระญาณประสิ�ทธ�Sมหาเถึรเจ;า ( เกด ) (ไ ม� ม0ต่�าแหน�งพระพ�ทธโฆษ์าจารย�)๓๘.พระญาณประสิ�ทธ�Sมหาเถึรเจ;า (จ0บ) เร�,มม0ต่�าแหน�งพระพ�ทธโฆษ์าจารย� คร�1งแรก

พระพ�ทธโฆษ�จ้�รย!(โชตำ�)๓๙.พระญาณประสิ�ทธ�Sมหาเถึรเจ;า (กลั�,น) พระพ�ทธโฆษ์าจารย�(น�ด)

๔๐.พระญาณไต่รโลักมหาเถึรเจ;า ( แพร) พระพ�ทธโฆษ์าจารย�(ปลั�อง)

๔๑.พระญาณไต่รโลักมหาเถึรเจ;า ( ช�ด) พระพ�ทธโฆษ์าจารย�(วัง)

187

๔๒.พระญาณไต่รโลักมหาเถึรเจ;า (ปาน) พระพ�ทธโฆษ์าจารย�(ยา)๔๓.พระญาณไต่รโลักมหาเถึรเจ;า ( ชาด) พระพ�ทธโฆษ์าจารย�(แปลัก)

๔๔.พระญาณไต่รโลักมหาเถึรเจ;า ( ช�ย) พระพ�ทธโฆษ์าจารย�(สิอง)

๔๕.พระญาณไต่รโลักมหาเถึรเจ;า (กลั�อม) พระพ�ทธโฆษ์าจารย�(เปลั!1อง)

๔๖.พระญาณไต่รโลักมหาเถึรเจ;า ( เวัท) พระพ�ทธโฆษ์าจารย�(แสิง)

๔๗.พระญาณไต่รโลักมหาเถึรเจ;า (สิ0) พระพ�ทธโฆษ์าจารย�(ยง)

๔๘.พระญาณไต่รโลักมหาเถึรเจ;า (สิ�ก) พระพ�ทธโฆษ์าจารย�(เขต่)

๔๙.พระญาณไต่รโลักมหาเถึรเจ;า (เดช) พระพ�ทธโฆษ์าจารย�(ยก)

๕๐.พระญาณไต่รโลักมหาเถึรเจ;า ( ฟูBก) พระพ�ทธโฆษ์าจารย�(ช�วัง)

๕๑.พระญาณไต่รโลักมหาเถึรเจ;า (ปลัา) พระพ�ทธโฆษ์าจารย�(โอ)

๕๒.พระญาณไต่รโลักมหาเถึรเจ;า (เกด) พระพ�ทธโฆษ์าจารย�(สิาม)

๕๓.พระญาณไต่รโลักมหาเถึรเจ;า (เขต่ ) พระพ�ทธโฆษ์าจารย�(แช)

ศึร5พระอร�ยสืงฆ! เม�องลำะโว�

188

สื�บทอดพระกรรมฐ�นม�ชฌิ�ม� จ้�กอ�ณ�จ้�กรศึร5ทว�ร�วด5พระร�ชสื�วรรณม�น5มหุ�เถรเจ้��(ทอง) สิ�ทธ�วั�หาร�กของ พระญาณไต่รวั�ฒ�ค�ณมหาเถึรเจ;า(ปอ) ม0พระมหาเถึรเจ;าสิ!บทอดมาถึ&ง ๔๙ พระองค�

ศึร5พระอร�ยสืงฆ! เม�องบ��นค์2เม�อง (สื�งหุ!บ�ร5)สิ!บทอดพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา จากเม!องศร0ทวัาราวัด0 สิ.�เม!อง

บ;านค.เม!อง๑.พ(อเจ้�� (จ้�น) วั�ดดงต่าลั สิ�ทธ�วั�หาร�กของพระญาณไต่รโลัก วั�ดแสินท;าวัโคต่ร เม!องศร0ทวัาราวัด0๒.พ(อเจ้�� ( โย(ง) วั�ดดงต่าลั ๓.พ(อเจ้�� ( ตำ�ลำ) วั�ดดงต่าลั ๔.พ(อเจ้�� ( แพร) วั�ดดงต่าลั บอกพระกรรมฐานให;ก�บ พระญาณสิ�วัรรณ มหาเถึรเจ;า(สิ�งห�) วั�ดมหาธาต่� เม!องสิ�โขท�ย๕.พ(อเจ้��(ขว�ญ) วั�ดดงต่าลั ศ&กษ์าพระกรรมฐาน แบบม�ชฌิ�มาก�บ พ�อเจ;าแพร๖.พ(อเจ้�� (เตำ"ม) วั�ดดงต่าลั ศ&กษ์าพระกรรมฐาน แบบม�ชฌิ�มาก�บ พ�อเจ;าแพร เม!องบ;านค.เม!องไม�ม0 ต่�าแหน�งพระพ�ทธโฆษ์าจารย�

ศึร5พระอร�ยสืงฆ!ผู2�สื�บทอดพระกรรมฐ�นม�ชฌิ�ม� แบบลำ��ด�บ เม�องสื�โขท�ย ก(อน

สืถ�ปน�เปEนอ�น�จ้�กรศึร5สื�โขท�ย ๑.พระญ�ณสื�วรรณมหุ�เถรเจ้�� ( สิ�งห�) เปAนพระอาจารย�ใหญ�กรรมฐานม�ชฌิ�มา บรมคร.ประจ�าย�คกร�งสิ�โขท�ย สิม�ย

189

พระเจ;าประก�นต่�ราช สิถึ�ต่วั�ดมหาธาต่� เปAนพระสิ�งฆราชา พระองค�ท�านทรงศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา แบบลั�าด�บสิ!บต่�อมาจาก พ�อเจ;าแพร แห�งวั�ดดงต่าลั เม!องบ;านค.เม!อง ชานเม!องลัะโวั; ใกลั;เขต่เม!องสิ�โขท�ย ๑.พระญ�ณสื�วรรณมหุ�เถรเจ้��(สื�งหุ!) สิ ม� ย พ ร ะ เ จ; าประก�นต่�ราชพระพ�ทธโฆษ�จ้�รย!(โปร(ง)

๒.พระญ�ณสื�วรรณมหุ�เถรเจ้�� ( เหุม)สิม�ยพระเจ;าประก�นต่�ราช พระพ�ทธโฆษ�จ้�รย!(โปร(ง)

๓.พระญ�ณสื�วรรณมหุ�เถรเจ้��(ช�ตำ) สิม�ยพระเจ;าปท�มวังศ� พระพ�ทธโฆษ�จ้�รย!(เซ้ง)

๔.พระญ�ณสื�วรรณมหุ�เถรเจ้�� (เช�7อ) สิม�ยพระเจ;าปท�มวังศ� (องค์!เด�ม)

๕.พระญ�ณสื�วรรณมหุ�เถรเจ้�� (สื�ย) สิม�ยพระเจ;าสิ�ร�ยราชา พระพ�ทธโฆษ�จ้�รย!(อ(อน)๖.พระญ�ณม�น5มหุ�เถรเจ้�� ( ตำ� ) สิม�ยพระเจ;าจ�นทราชา พ ร ะ พ� ท ธ โ ฆ ษ �จ้�รย!(โชตำ�)๗.พระญ�ณม�น5มหุ�เถรเจ้�� ( ค์ง) สิม�ยพระเจ;าจ�นทราชา

(องค์!เด�ม)

๘.พระญ�ณม�น5มหุ�เถรเจ้�� (อย2( ) สิม�ยพระเจ;าอร�ณราชาพระพ�ทธโฆษ�จ้�รย!(ช�ย)

๙.พระญ�ณม�น5มหุ�เถรเจ้��( ช�ย) สิม�ยพระเจ;าอร�ณราชา(องค์!เด�ม)

๑๐.พระญ�ณม�น5มหุ�เถรเจ้�� ( อย2( ) สิม�ยพระเจ;าช�ยฟูLาพระพ�ทธโฆษ�จ้�รย!(แฝ่ง)

190

๑๑.พระญ�ณม�น5มหุ�เถรเจ้�� (เสื�อ) สิม�ยพระเจ;าช�ยฟูLา(องค์!เด�ม)

๑๒.พระท�กษ�ณ�ท�ศึ�จ้�รย! (ม�)น) สิม�ยพระเจ;าช�ยฟูLา(องค์!เด�ม)

๑๓.พระญ�ณม�น5มหุ�เถรเจ้��(แสืง) สิม�ยพ�อข�นนาวัน�าถึม พระพ�ทธโฆษ�จ้�รย!(ปร�อ)

๑๔.พระค์ร2ญ�ณไตำรโลำก ( ด�) สิม�ยพ�อข�นบางกลัางหาวั (องค์!เด�ม)

ศึร5พระอร�ยะสืงฆ!สื�บทอดพระกรรมฐ�นม�ชฌิ�ม� แบบลำ��ด�บ

ย�ค์สืถ�ปน�อ�น�จ้�กรสื�โขท�ย๑.พระว�นร�ตำมหุ�เถร ( อ�ด) สิม�ยข�นศร0อ�นทราท�ต่ย�พระพ�ทธโฆษ�จ้�รย!(เปลำ(ง) ๒.พระว�นร�ตำมหุ�เถร (ข�ว ) สิม�ยพ�อข�นบานเม!อง พ ร ะพ�ทธโฆษ�จ้�รย!(ก�อง)

๓.พระว�นร�ตำมหุ�เถร(ช�)น) สิม�ยพ�อข�นบานเม!อง (องค์!เด�ม)

๔.พระว�นร�ตำมหุ�เถร (เง�น) สิ ม� ย พ� อ ข� น ร า ม ค�า แ ห งมหาราชพระพ�ทธโฆษ�จ้�รย!(ข�ม)

๕.พระว�นร�ตำมหุ�เถร ( สื�งหุ!) สิม�ยพ�อข�นรามค�า แหงมหาราช (องค์!เด�ม)

๖.พระว�นร�ตำมหุ�เถร ( ม�ก) สิม�ยป.>ไสิยสิงคราม

พระพ�ทธโฆษ�จ้�รย!(ลำ�อ)

191

๗.พระมหุ�ว�นร�ตำเถร (ข�น) สิม�ยพญาเลัอไทพระพ�ทธโฆษ�จ้�รย!((เมฆ)

๘.พระว�นร�ตำมหุ�เถร( เร�อง) สิม�ยพญาเลัอไท(องค์!เด�ม)

๙.พระว�นร�ตำมหุ�เถร (แสืง) สิ ม� ย พ ญ า ง�, วั น�า ถึ มพระพ�ทธโฆษ�จ้�รย!(ช�)น)

๑๐.พระว�นร�ตำมหุ�เถร (สื5) สิม�ยพระมหาธรรมราชาท0,๑ พญาลั�ไท พระพ�ทธโฆษ�จ้�รย!(ใจ้)

๑๑พระว�นร�ตำมหุ�เถร(ไม(ทร�บ) สิม�ยพระมหาธรรมราชาท0, ๒ พระพ�ทธโฆษ�จ้�รย!(ข�น)

๑๒.พระว�นร�ตำมหุ�เถร (นวน) สิม�ยพระมหาธรรมราชาท0, ๓ พญาไสิยลั!อไท

พ ร ะ พ� ท ธ โ ฆ ษ � จ้ � รย!(สื5)

๑๒.พระว�นร�ตำมหุ�เถร (สือน)สิม�ยพระมหาธรรมราชาท0, ๔พญาบานเม!องหร!อบรมบาลั

พ ร ะ พ� ท ธ โ ฆ ษ � จ้ � รย!(ฉ�ย)

ศึร5พระอร�ยะสืงฆ!สื�บทอดพระกรรมฐ�นม�ชฌิ�ม� แบบลำ��ด�บ ย�ค์อโยธย�

๑.ท(�นขร�วตำ�เฒิ(� (ทอง) สิถึ�ต่วั�ดไชยปราการ เม!องอโยธยา ศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา พระวั�นร�ต่มหาเถึร (ขาวั) วั�ดไต่รภี.ม� ป>าแก;วั เม!องสิ�โขท�ย–

๒.ท(�นขร�วตำ�เฒิ(� ( ช�)น) สิถึ�ต่วั�ดสิามไห เม!องอโยธยา ในร�ชสิม�ยพระเจ;าอ.�ทองท0, ๑ ท�านศ&กษ์าพระกรรมฐานม�ชฌิ�มา

192

แบบลั�าด�บ ก�บท�านขร�วัต่าเฒ�าทอง วั�ดไชยปราการ เม!องอโยธยา ย�คอโยธยา ไม�ม0ต่�าแหน�งพระพ�ทโฆษ์าจารย�

ศึร5อร�ยสืงฆ!สื�บทอดพระกรรมฐ�นม�ชฌิ�ม�ย�ค์กร�งศึร5อย�ธย�เปEนร�ชธ�น5

(ต่�1งแต่� พ.ศ. ๑๘๙๓ ๒๓๑๐ ปJ รวัม ๔๑๗ ปJ – )

๐พระพนร�ต่น(รอด) หร!อหลัวังป.>เฒ�า ทรงเปAนพระอาจารย�ใหญ�-

กรรมฐานม�ชฌิ�มา บรมคร.ประจ�าย�คกร�งศร0อย�ธยา๑.พระพนร�ต่น (จวัน) วั�ดป>าแก;วั ต่�าแหน�งพระสิ�งฆราชาฝ่>ายซึ่;าย๒.พระพนร�ต่น ( แดง) วั�ดป>าแก;วั ต่�าแหน�งพระสิ�งฆราชาฝ่>ายซึ่;าย๓. พระพนร�ต่น (รอด)หลัวังป.>เฒ�า วั�ดป>าแก;วั ต่�าแหน�งพระสิ�งฆราชาฝ่>ายซึ่;าย๔. พระพนร�ต่น (สิ0 ) วั�ดป>าแก;วั ต่�าแหน�งพระสิ�งฆราชาฝ่>ายซึ่;าย

193

๕. พระพนร�ต่น(รอด องค�ท0,๒) วั�ดป>าแก;วั ต่�าแหน�งพระสิ�งฆราชาฝ่>ายซึ่;าย๖.พระพนร�ต่น (แสิง) วั�ดป>าแก;วั ต่�าแหน�งพระสิ�งฆราชาฝ่>ายซึ่;าย๗..พระพนร�ต่น ( คร;าม) วั� ด ป> า แ ก; วั

ต่�าแหน�งพระสิ�งฆราชาฝ่>ายซึ่;าย๘.พระพนร�ต่น (จ��น)

วั�ดป>าแก;วั ต่�าแหน�งพระสิ�งฆราชาฝ่>ายซึ่;าย๙.

พระพนร�ต่น ( เอ!_ยน.) วั�ดป>าแก;วั ต่�าแหน�งพระสิ�งฆราชาฝ่>ายซึ่;าย๑๐. พระพนร�ต่น(ม0) วั�ดป>าแก;วั ต่�าแหน�งพระสิ�งฆราชาฝ่>ายซึ่;าย๑๑.พระพนร�ต่น(เดช) วั� ด ป> า แ ก; วั

ต่�าแหน�งพระสิ�งฆราชาฝ่>ายซึ่;าย๑๒.พระพนร�ต่น ( สิอน) วั� ด ป> า แ ก; วั

ต่�าแหน�งพระสิ�งฆราชาฝ่>ายซึ่;าย๑๓. พระพนร�ต่น ( พระมหาเถึรค�นฉั�อง) วั�ดป>าแก;วั

ต่�าแหน�งพระสิ�งฆราชาฝ่>ายซึ่;าย๑๔..พระพนร�ต่น (อ;น) วั� ด ป> า แ ก; วั

ต่�าแหน�งพระสิ�งฆราชาฝ่>ายซึ่;าย๑๕. พระพนร�ต่น ( ข�น) วั�ดป>าแก;วั ต่�าแหน�งพระสิ�งฆราชาฝ่>ายซึ่;าย๑๖ พระพนร�ต่น (มาก) วั�ดป>าแก;วั ต่�าแหน�งพระสิ�งฆราชาฝ่>ายซึ่;าย๑๗. พระพนร�ต่น (ใหญ�) วั�ดป>าแก;วั ต่�าแหน�งพระสิ�งฆราชาฝ่>ายซึ่;าย

194

๑๘. พระพนร�ต่น ( บ�ญ) วั�ดป>าแก;วั ต่�าแหน�งพระสิ�งฆราชาฝ่>ายซึ่;าย ๑๙.สิมเด'จพระญาณม�น0 พระสิ�งฆราช(สิ�งห�)วั�ดป>าแก;วัต่�าแหน�งพระสิ�งฆราช ฝ่>ายขวัา ๒๐.พระพนร�ต่น (แปร) วั�ดป>าแก;วั ต่�าแหน�งพระสิ�งฆราชาฝ่>ายซึ่;าย๒๑ พระพนร�ต่น (ด�า) วั�ดป>าแก;วั

ต่�าแหน�งพระสิ�งฆราชาฝ่>ายซึ่;าย๒๒.พระพนร�ต่น (แก;วั) วั�ดป>าแก;วั ต่�าแหน�งพระสิ�งฆราชาฝ่>ายซึ่;าย๒๓. พระพนร�ต่น (ใย) วั�ดป>าแก;วั ต่�าแหน�งพระสิ�งฆราชาฝ่>ายซึ่;าย๒๔.พระพนร�ต่น ( ผา) วั�ดป>าแก;วั ต่�าแหน�งพระสิ�งฆราชาฝ่>ายซึ่;าย๒๕..ท�านพระคร.ปลั�ดเข0ยน วั�ดป>าแก;วั ท� าน เ ปA น ถึ านาน�กรมพระพนร�ต่น(แปร)

๒๖. พระคร.วั�น�ยธรรมจ;อย วั�ดท�าเกวั0ยน ท�านเปAนถึานาน�กรมพระพนร�ต่น(แปร)

๒๗.ท�านขร�วัต่าทอง วั�ดท�าหอย พ ร ะอาจารย� หลัวังป.>สิ�ก ไก�เถึ!,อน ๒๘. พระคร.ร�กข�ต่ญาณ(สิ0) วั�ดโรงช;าง พ ร ะอาจารย�หลัวังป.>สิ�ก ไก�เถึ!,อน

195

๒๙.พระธรรมภีาวันาเถึร ( อ�น) วั�ดราชาวัาสิ พระอาจารย�หลัวังป.>สิ�ก ไก�เถึ!,อน๓๐.ท�านขร�วัต่าเจ;า วั�ดเกาะหงสิ� พระอาจารย�หลัวังป.>สิ�ก ไก�เถึ!,อน

-----------------------------ย�ค์กร�งธนบ�ร5

(พ.ศึ. ๒๓๑๐ - พ.ศึ.๒๓๒๕ ระยะเวลำ�น�น ๑๕ ป3) พระปBญญาวั�ศาลัเถึร(ศร0)วั�ดสิมอลัาย ศ�ษ์ย� พระธรรมภีาวันาเถึร(อ�น) วั�ดราชาวัาสิ อย�ธยา เพ!,อนสิหธรรม�ก หลัวังป.>พระสิ�งฆราช(สิ�ก ไก�เถึ!,อน) วั�ดราชสิ�ทธาราม เปลั0,ยนจากย�คกร�งศร0อย�ธยามากร�งธนบ�ร0 มาถึ&งย�คกร�งร�ต่นโกสิ�นทร� (ต่�1งแต่� พ.ศ.๒๓๑๐ถึ&ง-พ.ศ.๒๓๒๕

---------------------------ย�ค์กร�งร�ตำนโกสื�นทร!

พระอ�จ้�รย!กรรมฐ�นม�ชฌิ�ม�บรมค์ร2ประจ้��ย�ค์ร�ตำนโกสื�นทร!ค์�อ หุลำวงป2Oสื�ก

ชาวับ;านเร0ยกขานพระนามท�านวั�า หุลำวงป2O ไก(เถ�)อน หุร�อสืมเด"จ้พระสื�งฆร�ช ไก(เถ�)อน

๑.พระพรหุมม�น5(ช�ตำ) ชาวัเม!องเร0ยก ท�านเจ;าค�ณหอไต่ร สิถึ�ต่วั�ดราชสิ�ทธาราม ร�ชสิม�ยร�ชกาลัท0,๒ -ท0, ๓ ศ&กษ์าพระกรรมฐานต่�อจาก สิมเด'จพระสิ�งฆราช ไก�เถึ!,อน

๒.พระค์ร2ว�น�ยธรรม(ก�น) ชาวัเม!องเร0ยก หลัวังป.>ก�น สิถึ�ต่วั�ดราชสิ�ทธาราม ร�ชสิม�ยร�ชกาลัท0, ๓ ศ&กษ์าพระกรรมฐานต่�อจาก สิมเด'จพระสิ�งฆราช ไก�เถึ!,อน

196

๓.พระญ�ณสื�งวร(ด�วง) ชาวัเม!องเร0ยก หลัวังป.>ใหญ� สิถึ�ต่วั�ดราชสิ�ทธาราม ร�ชกาลัท0, ๓ -ร�ชกาลัท0, ๔ศ&กษ์าพระกรรมฐานต่�อจาก สิมเด'จพระสิ�งฆราช ไก�เถึ!,อน ๔.พระญ�ณโกศึลำเถรเถร(ร�(ง) ชาวัเม!องเร0ยก หลัวังป.>ร� �ง สิถึ�ต่วั�ดราชสิ�ทธาราม ศ&กษ์าพระกรรมฐานต่�อจาก สิมเด'จพระสิ�งฆราช ไก�เถึ!,อน ๕.พระญ�ณสื�งวร(บ�ญ) ชาวัเม!องเร0ยก หลัวังป.>บ�ญ สิ ถึ� ต่ วั� ด ร า ช สิ� ท ธ า ร า ม ร�ชกาลัท0, ๔ ศ&กษ์าพระกรรมฐานต่�อจาก สิมเด'จพระสิ�งฆราช สิ�ก ไก�เถึ!,อน แลัะ พระพรหมม�น0(ช�ต่)

๖.พระญ�ณโยค์�ภู�ร�ตำ�เถร(ม5) ชาวัเม!องเร0ยก หลัวังป.>ม0 สิถึ�ต่วั�ดราชสิ�ทธาราม ร�ชกาลัท0, ๔ ศ&กษ์าพระกรรมฐานต่�อจาก สิมเด'จพระสิ�งฆราช ไก�เถึ!, อน พระพรหมม�น0(ช�ต่) พระญาณสิ�งวัร(ด;วัง)

๗ .พระสื�งวร�น� วงศึ! เถร(เมฆ) หลัวังป.> เ มฆ สิถึ�ต่วั�ดราชสิ�ทธาราม ร�ชกาลัท0, ๔ ร�ชกาลัท0, ๕–

ศ&กษ์าพระกรรมฐานต่�อจาก สิมเด'จพระสิ�งฆราชสิ�ก ไก�เถึ!,อน พระพรหมม�น0(ช�ต่) พระญาณสิ�งวัร(ด;วัง)

๘.พระสื�งวร�น�วงศึเถร(เอ5)ยม) สิถึ�ต่วั�ดราชสิ�ทธาราม ชาวับ;านม�กเร0ยกท�านวั�า หลัวังพ�อใจด0บ;าง หลัวังพ�อผ�วัเหลั!องบ;าง ร�ชกาลัท0, ๕ -ร�ชกาลัท0, ๖ ศ&กษ์าพระกรรมฐานต่�อต่าก พระญาณสิ�งวัร(บ�ญ) พระสิ�งวัราน�วังศ�เถึร(เมฆ)

๙.พระสื�งวร�น�วงศึ!เถร(ช�(ม) คนท�1งหลัายเร0ยกท�านวั�า เจ;าค�ณสิ�งวัราฯ บ;าง หลัวังป.>ช� �มบ;าง สิถึ�ต่วั�ด

197

ราชสิ�ทธาราม ร�ชกาลัท0, ๖ ร�ชกาลัท0, ๗ ศ&กษ์าพระกรรมฐาน–

ต่�อจาก พระสิ�งวัราน�วังศ� เถึร(เมฆ) พระสิ�งวัราน�วังศ�เถึร(เอ0,ยม)

๑๐.พระค์ร2สื�งวรสืม�ธ�ว�ตำร(แปTะ) ชาวับ;านเร0ยกวั�า ท�านพระคร.ใหญ� สิถึ�ต่วั�ดราชสิ�ทธาราม ร�ชกาลัท0, ๘–

ร�ชกาลัท0, ๙ ศ&กษ์าพระกรรมฐานต่�อจาก พระสิ�งวัราน�วังศ�เถึร(เอ0,ยม) พระสิ�งวัราน�วัง�เถึร(ช��ม)

๑๑พระค์ร2ญ�ณสื�ทธ�A(เช�7อ) ชาวับ;านเร0ยกวั�า หลัวังต่าญาณ สิถึ�ต่วั�ดราชสิ�ทธาราม ร�ชกาลัท0, ๙ ศ&กษ์าพระกรรมฐานต่�อจาก พระสิ�งวัราน�วังศ�เถึร(เอ0,ยม)

พระสิ�งวัราน�วังศ�เถึร(ช��ม) พระคร.สิ�งวัรสิมาธ�วั�ต่ร(แปะ̀)๑๒.พระค์ร2ป@ญญ�ว�ธค์�ณ(บรรจ้ง) ชาวับ;านเร0ยก

วั�า หลัวังต่าอางค� สิถึ�ต่วั�ดราชสิ�ทธาราม ร�ชกาลัท0, ๙ ศ&กษ์าพระกรรมฐานต่�อจาก พระคร.ญาณสิ�ทธ�(เช!1อ)

แลำะย�งม5ผู2�สื�บตำ(ออ5กโดยไม(ข�ดสื�ย------------------------------

ตำ��น�นก�รเข��สื�พ เข��ค์�บ เข��สืะกดกรรมฐ�น

การเข;าสิ�พ พระปJต่� ๕ พระย�คลั ๖ สิ�ขสิมาธ� ๒ พระราห�ลัเถึรเจ;า ทรงศ&กษ์าก�บพระสิาร0บ�ต่รเถึรเจ;า องค�พระอ�ปBะชฌิาย� คร�1งทรงบรรพชาเปAนสิามเณร เพ!,อให;จ�ต่ คลั�องแคลั�วั ช�าน�ช�านาญ

การเข;าสิะกด พระปJต่�ท� 1ง ๕ พระย�คลัท�1ง ๖ สิ�ขสิมาธ� ๒ ประการ พระราห�ลัเถึรเจ;า ทรงเปAนต่;นแบบ กลั�าวัค!อ สิ�ทธ�วั�หาร�กของ พระราห�ลัองค�หน&,ง ก�าลั�งน�,งบ�า เพ'ญภีาวันาอย.�

198

ขณะน�1นบ�งเอ�ญเก�ดม0ก�,งไม;แห;งห�กต่กลังสิ.�พ!1นม0เสิ0ยงด�งเก�ดข&1น พระภี�กษ์�สิ�ทธ�วั�หาร�กของ พระราห�ลัเถึรเจ;า ก�าลั�งบ�าเพ'ญภีาวันาอย.�ก'สิด�;งต่กใจเลั'กน;อย จ�ต่ก'ต่กจากสิมาธ� พระราห�ลัเถึรเจ;าเห'นด�งน�1น ทรงทราบได;ท�นท0วั�า ก�ลับ�ต่รท0,ม0จ�ต่ใจกลั;าแข;งก'ม0 ก�ลับ�ต่รท0,ม0จ�ต่ใจอ�อนไหวัต่�อเสิ0ยงก'ม0 คร�1นได;ย�นเสิ0ยงด�ง อ�นเปAนเสิ01ยนหนามต่�อสิมาธ�เก�ดข&1น ผ.;ม0จ�ต่อ�อนไหวั จ�ต่จะต่กจากสิมาธ�ท�นท0 กาลัต่�อมาพระราห�ลัเถึรเจ;า จะทรงทดลัองสิะกดสิมาธ�จ�ต่ ของพระภี�กษ์�สิ�ทธ�วั�หาร�กข&1น โดยใช;ไม;เคาะให;เก�ดเสิ0ยงด�งข&1นขณะ ภี�กษ์�สิ�ทธ�วั�หาร�กน�1นก�าลั�งเด�นจ�ต่ ในพระปJต่�ท� 1ง ๕ พระย�คลัท�1ง ๖ พระสิ�ขสิมาธ� ๒ประการ เม!,อได;ย�นเสิ0ยงไม;เคาะสิะกด ให;เลั!,อนปJต่� ย�คลั ๖ สิ�ขสิมาธ� ๒ ท0ลัะข�1น จนจ�ต่น�1นไม�สิะด�งสิะเท!อนต่�อเสิ0ยง เปAนจ�ต่ท0,ทนต่�อเสิ0ยง ม0จ�ต่เข;มแข;งข&1นเปAนลั�าด�บ

การเคาะไม;สิะกดม0มาจนถึ&ง การสิ�งคายนาคร�1งท0, ๓ จ&งเปลั!,ยนมาใช;ลั.กด�นเผา ท�1งลังในบาต่รด�นเผาให;เก�ดเสิ0ยงแทน ใช;มาจนถึ&งย�คทวัาราวัด0 ถึ&งสิม�ยสิ�โขท�ย จ&งเปลั!,ยนมาเปAนลั.กต่ะก�,วัสิะกดแทน ต่�อมาพระมหาเถึรนามวั�าแก;วั น�าลั.กสิ�กดมาจะร.ต่รงกลัางเสิ0ยบไม; ปBกก�บเท0ยนเปAนระยะ วัางเท0ยนท0,ต่�ดลั.กสิะกดไวั; บนไม;ต่0นกา น�าไม;ต่0นกาวัางบนบากบาต่ร จ�ดเท0ยน ไฟูไหม;เท0ยนลัามมาถึ&ง ไม;เสิ0ยบลั.กสิะกดอย.� ลั�กสิะกดต่กลังบาต่ด�นม0เสิ0ยงด�ง ผ.;เข;าสิะกดสิะด�;ง ลั.กต่�อๆมาต่ก ไม�สิะด�;ง ทนต่�อเสิ0ยงม0จ�ต่กลั;าแข;ง จ�ต่ไม�ต่กจากสิมาธ� วั�ธ0น01ใช;เร!,อยๆมาจนถึ&งสิม�ยอย�ธยา ร�ต่นโกสิ�นทร� ถึ&งปBจจ�บ�นน01 สิ�วันมากสิถึานท0,เข;าสิะกด จะใช;เวัลัากลัางค!น สิะกดในป>าช;า เพ!,อสิะสิงบควัามกลั�วั สิงบควัามสิะด�;งของจ�ต่

199

------------

บรรณ�น�กรม๑. กฐ�น ก�ยยกานนท�, งานยกช�อฟูLาพระอ�โบสิถึ วั�ดสิ�งข�จายวัร-

วั�หาร กร�งเทพฯ, วั�นท0, ๘ ม.ค. ๓๓๒. กรมพระยาด�ารงราชาน�ภีาพ, สิมเด'จพระเจ;าบรมวังศ�เธอ, ต่�านานพ�ทธเจด0ย�,

พ.ศ. ๒๔๖๙๓.กรมพระสิมมต่อมรพ�นธ�, สิมเด'จพระเจ;าบรมวังศ�เธอ, ต่�1งราชาคณะ-

ผ.;ใหญ� ,พ.ศ. ๒๔๖๖๔.กรมศ�ลัปากร, ประวั�ต่�วั�ดราชสิ�ทธาราม, พ�มพ�แจกในงาน-

กฐ�นพระราชทาน ณ. วั�ดราชสิ�ทธาราม , เม!,อวั�นท0, ๑๖ พ.ย. ๐๙๕.กรมศ�ลัปากร, ประวั�ต่�วั�ดสิ�งข�จายวัรวั�หาร, พ�มพ�เน!,องใน-

งานทอดกฐ�นพระราชทาน, วั�นท0, ๑๕ พ.ย. ๑๐๖.กรมศ�ลัปากร, ประวั�ต่�วั�ดอ�ปสิรสิวัรรค�, พ�มพ�เน!,องใน

งานทอดกฐ�นพระราชทาน ,๑ พ.ย. ๐๕

200

๗.กรมศ�ลัปากร, จาร&กสิม�ยสิ�โขท�ย, ๒๕๒๖๘.กรมศ�ลัปากร, ประช�มศ�ลัาจาร&กภีาค ๒, ๒๕๐๔๙.กรมศ�ลัปากร, ค�าให;การชาวักร�งเก�า, คลั�งวั�ทยา, ๒๕๑๕๑๐.โกวั�ท โกวั�ทโท, พระ, ท0,ระลั&กในวัโรกาสิ

พระราชพ�ธ0เฉัลั�ม พระชนมพรรษ์า, วั�ดโปรดเกศ

เชฎฐาราม จ.สิม�ทรปราการ ๕ ธ�นวัาคม ๒๕๔๓๑๑.ขจร สิ�ขพาน�ช, ข;อม.ลัประวั�ต่�ศาสิต่ร�สิม�ยกร�งสิ�โขท�ย,

หน�งสิ!อช�ดภีาษ์าไทยของค�ร�สิภีา ๒๕๔๕๑๒.ค�มภี0ร�พระไต่รปKฎก, พระสิ�ต่�นต่ปKฎก,ฉับ�บภีาษ์าไทยอน�สิรณ�งาน

ฉัลัอง ๒๕ พระพ�ทธศต่วัรรษ์พ.ศ. ๒๕๐๐๑๓.จ�นต่นา กระบวันแสิง, เคร!,องประกอบสิมณศ�กด�S กรมศ�ลัปากร, ๒๕๒๑๑๔.ชาญวั�ทย� เกษ์ต่รศ�ร� อย�ธยาประวั�ต่�ศาสิต่ร� แลัะการเม!อง,

ม.ลัน�ธ�โต่โยต่;า ประเทศไทย ๑๕.ณ�ฎฐภี�ทร จ�นทวั�ช, ต่าลัปBต่ร แลัะเคร!,อง

ประกอบสิมณศ�กด�S

201

กรมศ�ลัปากรจ�ดพ�มพ� เปAนหน�งสิ!อ ประกอบน�ทรรศ การพ�เศษ์ เน!,องในเทศกาลัเข;าป�ร�มพรรษ์า

๑๘ ก.ค.

๒๙ พ�มพ�ท0,โรงพ�มพ�อมร�นทร�การพ�มพ�๑๖.ดน�ย ไชยโยธา รองศาสิต่ราจารย�,ดร.,

ประวั�ต่�ศาสิต่ร�ไทย ย�คก�อนประวั�ต่�ศาสิต่ร� ถึ&งสิ�1นอณาจ�กร กร�งสิ�โขท�ย,

พ�มพ�ท0, โอ.

เอสิ. พร�1นต่�1ง เฮ่;าสิ� พ.ศ. ๒๕๔๖ ๑๗.ดน�ย ไชยโยธา รองศาสิต่ราจารย�,ดร.

ประวั�ต่�ศาสิต่ร�ไทย ย�คอาณาจ�กรอย�ธยา พ�มพ�ท0, โอ. เอสิ.

พร�1นต่�1ง เฮ่;าสิ� พ.ศ. ๒๕๔๖๑๘.ด�ารงราชาน�ภีาพ, สิมเด'จกรมพระยา,ลั�ลั�ต่มหาราช พ�มพ�ในงาน พระราชทานเพลั�งศพ พระมงคลัเทพม�น0(เอ0,ยม)

วั�ดราชสิ�ทธาราม เม!,อปJก�น พ.ศ. ๒๔๖๖๑๙.ด�ารงราชาน�ภีาพ, กรมพระยา, พระราชพงศาวัดารกร�งร�ต่น –

202

โกสิ�นทร� ร�ชกาลัท0, ๑ เลัขท0, ป. ๑๒๘๐ ห;องสิม�ดด�ารงราชาน�ภีาพ๒๐.ด�ารงราชาน�ภีาพ, กรม, หน�งสิ!อต่�านานคณะสิงฆ� ๒๑. -------------------- ไทยศ&กษ์า (ฉับ�บปร�บปร�ง) มหาวั�ทยาลั�ย-

สิ�โขท�ยธรรมาธ�ราช สิาขาวั�ชาศ�ลัปศาสิต่ร� หน�วัยท0, ๑ - ๗ หน�วัยท0, ๘ - ๑๕ พ.ศ. ๒๕๓๗๒๒.เทพโมลั0, พระ,ค�มภี0ร�จ�นดามณ0 วั�าด;วัยระเบ0ยบการใช; ภีาษ์าไทย สิม�ดไทยด�า วั�ดราชสิ�ทธาราม(พลั�บ)

๒๓.เทพย� สิาร�กบ�ต่ร, นาย, ค�มภี0ร�พระเวัท ท�ต่�ยบรรพ, จต่�ต่ถึบรรพ,

๒๔.ธ�มมาน�วั�ต่ต่�, ต่�านานพระช�ยวั�ฒน�, พ�มพ�ในงานพระราชทาน เพลั�งศพ หม�อมหลัวังสิ�รวังศ�วั�วั�ฒน� ๒๕๒๒๒๕. นายต่�อ ผ.;แปลั,หน�งสิ!อมหาราชวังศ� พงศาวัดารพม�า พ�มพ�

203

ท0, บร�ษ์�ท พ�มเนศ พร�1นต่�1งเซึ่'นเต่อร� จ�าก�ด,

เมษ์ายน ๒๕๔๕๒๖.น�โกลัาสิ� แชร�แวัสิ�, ประวั�ต่�ศาสิต่ร�ธรรมชาต่� แลัะการเม!องแห�ง-

ราชอาณาจ�กรสิยาม, สิ�นต่�ท.โกมลับ�ต่รแปลั,

สิ�าน�กพ�มพ�ก;าวัหน;า, ๒๕๐๖

๒๗.บ�งอร ปKยะพ�นธ�, ผ.;ช�วัยศาสิต่ราจารย�, ประวั�ต่�ศาสิต่ร�ไทย๒๘.ปลั�ดสิ�พจน�, พระ,สิ�งวัรสิมาธ�วั�ต่รอน�สิรณ� พ�มพ�เน!,องใน งานพระราชทานเพลั�งศพพระคร.สิ�งวัรสิมาธ�วั�ต่ร ณ. เมร�ลัอย วั�ดราชสิ�ทธาราม ๑๘ ม.ค. ๐๑๒๙.ประกาศสิมาธ�ค�ณ, พระ,หน�งสิ!อสิ.ค.สิ.

๒๕๑๖วั�ดมหาธาต่�ฯพระนคร๓๐.ปBญญาสิาม0 พระ,หน�งสิ!อศาสินวังศ� แต่�ง พ.ศ. ๒๔๐๔ ร.ต่.ท.

แสิง มนวั�ท.ร เปร0ยญ ผ.;เช0,ยวัชาญภีาษ์าสิ�นสิกฤต่

204

กองวัรรณคด0 แปลัประวั�ต่�ศาสิต่ร�

แปลัถึอดจากอ�กษ์รฉับ�บโรม�นของ ดร.เมเบ�ลั โบด พ.ศ. ๒๔๔๐พ�มพ�ใน งานพระราชทานเพลั�งศพ สิมเด'จพระพ�ฒาจารย�

(โสิม ฉั�นโน)พ.ศ. ๒๕๐๖ ๓๑.พนร�ต่น สิมเด'จพระ,วั�ดพระเชต่�พน,หน�งสิ!อสิ�งค0ต่�วังศ�

พระยาปร�ย�ต่�ธรรมธาดา(แพ ต่าลัลั�กษ์มณ)เปร0ยญ

แปลัเปAนภีาษ์าไทย พ�มพ�ในงานพระราชเพลั�งศพ พระอ�บาลั0ค�ณ.ปมาจารย�(กมลัเถึระ)วั�ดพระ- เชต่�พน พ�มพ�ท0, โรงพ�มพ� ห;างห�;นสิ�วันจ�าก�ด-

ศ�วัพร,๑ เมษ์ายน ๒๕๒๑ ๓๒.พ�ทธโฆษ์ะ, พระ,หน�งสิ!อพระวั�สิ�ทธ�มรรค,

ฉับ�บมหามง ก�ฎราชวั�ทยาลั�ยในพระบรมราช.ปถึ�มภี�

205

พ�มพ�คร�1งแรก พ.ศ. ๒๕๑๐๓๓.เม!องโบราณ, วั�ดใหญ�อ�นทาราม, ๒๕๒๕๓๔.เม!องโบราณ, วั�ดช�องนนทร0, ๒๕๒๕๓๕.เมธ0ธรรมาภีรณ�, พระ,หน�งสิ!อวั�ม�ต่ต่�มรรค พระอ�ปต่�สิสิเถึระ รจนา, ( ประย.ร ธ�มมจ�ต่โต่)แลัะคณะแปลัจากฉับ�บ ภีาษ์าอ�งกฤษ์ ของพระเอฮ่าราพระโสิมเถึระ แลัะพระเขม�นทเถึระ,สิ�าน�กพ�มพ�สิยาม ม�ถึ�นายน ๒๕๓๘ ๓๖. ราชธรรมน�เทศ, พระ, (ระแบบ จ�ต่ญาโณ)

ประวั�ต่�ศาสิต่ร� พระพ�ทธศาสินา๓๗. ราชบ�ณฑิ�ต่ยสิถึาน, หน�งสิ!อประวั�ต่�วั�ดราชสิ�ทธาราม, จ�ดพ�มพ�เปAน ท0,ระลั&ก งานถึวัายผ;าพระกฐ�นพระราชทาน,

พ�ทธศ�กราช ๒๕๔๕๓๘.เร�ง อรรถึวั�บ.ลัย�, ท�าเน0ยบสิมณศ�กด�Sสิมเด'จพระสิ�งฆราช แลัะ

206

สิมเด'จราชาคณะ สิม�ยกร�งร�ต่นโกสิ�นทร� วั�นท0, ๓ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๒๑๓๙. ร�ต่นปBญญาเถึร พระ,หน�งสิ!อช�นกาลัมาลั�น0 ฉับ�บหลัวัง ในหอ-

สิม�ด วัช�รญาณ กร�งเทพฯพระยาพจนาพ�มลั แปลั พ�มพ�ท0,โรงพ�มพ� โสิภีณ พ�พรรฒธนากร

ร.ศ.๑๒๗(๒๔๕๒) ในงานพระศพ พระเจ;า

วังษ์�เธอ พระองศ�เจ;าศ�ร�วังศ�วั�ฒน�เดช นายร;อยต่ร0ใน กรมทหารบกแลัะศพแม;นใน สิมเด'จพระเจ;า-น;องยาเธอ กรมพระภีาณ�พ�นธ – วังษ์�วัรเดช ๓๑ มกราคม ร.ศ. ๑๒๗๔๐.ลัาลั.แบร�, จดหมายเหต่�ลัาลั.แบร�, สิ�นต่� ท. โกมลับ�ต่ร แปลั,

สิ�าน�กพ�มพ�ก;าวัหน;า๒๕๑๐๔๑.วั�เช0ยร อากาศฤกษ์� แลัะ

207

สิ�นทร สิ�ภี.ต่โยธ�น, นาย, ประวั�ต่�สิมณศ�กด�S แลัะ พ�ดยศ,

โรงพ�มพ�ศร0อน�นต่�, ๒๕๒๘๔๒. ศากยบ�ต่ต่�วังศ�. พระ,อน�สิรณ�งานประจ�าปJวั�ดราชสิ�ทธาราม,

๕ เม.ย. ๐๕๔๓. สิวั�สิด�S พ�ฒนเก�ดผลั, นาวัาต่ร0, หน�งสิ!อต่�านานพระทองโบราณ,

วั�ดหงสิ�ร�ต่นาราม, กร�งเทพ,

๔๔.สิ�ร�วั�ฒน� ค�าวั�นสิา, รองศาสิต่ราจารย�, คณะโบราณคด0 มหา วั�ทยาลั�ย ศ�ลัปากร, ประวั�ต่�พระพ�ทธศาสินา ในประเทศไทย๔๕. สิ�เชาวัน� พลัอยช�ม, ดร., หน�งสิ!อพระประวั�ต่� แลัะพระน�พนธ� สิมเด'จ พระอร�ยวังษ์ญาณฯ พระสิ�ก ไก�เถึ!,อน๔๖. สิ�รพลั ด�าร�ห�ก�ลั, ร.ศ, ประวั�ต่�ศาสิต่ร� แลัะศ�ลัปห�ร�บ�ญไชย๔๗.สิ�าน�กนายกร�ฐมนต่ร0,

ประช�มศ�ลัาจาร&กภีาค ๓, ๒๕๐๘

208

๔๘.สิ�าน�กนายกร�ฐมนต่ร0,

ประช�มศ�ลัาจาร&กภีาค ๔, ๒๕๑๓๔๙.สิ�าน�กนายกร�ฐมนต่ร0,

ประช�มศ�ลัาจาร&กภีาค ๕, ๒๕๑๕๕๐.สิ�าน�กนายกร�ฐมนต่ร0,

ประช�มศ�ลัาจาร&กภีาค ๖ ต่อน ๑, ๒๕๑๗๕๑.สิ�าน�กนายกร�ฐมนต่ร0,

ประช�มศ�ลัาจาร&กภีาค ๖ ต่อน ๒, ๒๕๒๑๕๒.สิมจ�ต่ต่� สิ�มมาปBญโญ, พระมหา,คณบด0บ�ณฑิ�ต่วั�ทยาลั�ย,ประธาน คณะท�างานแลัะ เร0ยบเร0ยง ประวั�ต่�มหาวั�ทยาลั�ย นาลั�นทา, จากนาลั�นทา ถึ&ง มหาจ�ฬาฯ,

ธ�นวัาคม ๒๕๔๒ ๕๓.สิมเด'จกรมพระปรมาน�ช�ต่ช�โนรสิ, พระปฐมสิมโพธ�กถึา ฉับ�บพ�สิดาร, ธรรมบรรณาการ, ๒๕๑๗๕๔.สิมเด'จกรมพระยาด�ารงราชาน�ภีาพ, สิาสิ�นสิมเด'จ, ๒๕๐๖๕๕.สิมเด'จกรมพระยาด�ารงราชาน�ภีาพ, พระอาราม แลัะ ท�าเน0ยบสิมณศ�กด�S พ�มพ� ในงานศพเจ;าพระยาวั�ช�ต่ วังษ์� วั�ฒ�ไกร

209

(ม.ร.วั. คลั0 สิ�ท�ศน�) โรงพ�มพ�ไท, ๒๔๕๗๕๖.สิมเด'จกรมพระยาด�ารงราชาน�ภีาพ,เร!,องต่�1งราชาคณะผ.;ใหญ�ในกร�งร�ต่น-

โกสิ�นทร�โรงพ�มพ�โสิภีณพ�พรรฒ ธนากร,

๕๗.สิมเด'จกรมพระยาด�ารงราชาน�ภีาพ, ประช�มพงศาวัดาร ภีาคท0, ๑ จอมพลัสิฤษ์ด�S

แลัะค�ณหญ�งวั�จ�ต่รา ธนะร�ชต่� พ�มพ� เ ปA น อ น� สิ ร ณ� ใ น ง า นพระราชทานเพลั�งศพ นาวัาโท พระศรการวั�จ�ต่ร (ช;อย ชลัทร�พย�) ณ.เมร�วั�ดพระศร0มหาธาต่�

วั�นท0, ๑๐ พฤษ์ภีาคม ๒๔๙๙ ๕๘.สิมเด'จเจ;าฟูLากรมพระยานร�ศราน�วั�ดต่�วังศ�, บ�นท&กควัามร. ;เร!,องต่�างๆ, ๒๕๐๖

วั�นท0, ๘ มกราคม ๒๕๑๐๕๙.สิมปอง ม�ท�โต่, พระมหา, หน�งสิ!อค�มภี0ร�ม.ลั

ก�จจายน�สิ.ต่ร แปลั พร;อมอ�ทาหรณ�

วั�นท0, ๓ก�นยายน ๒๕๔๒

210

๖๐..สิ�งวัราน�วังศ�เถึร, พระ, ค�มภี0ร�สิม�ดข�อย,

เกลั'ดประวั�ต่�- สิมเด'จ พระสิ�งฆราช (สิ�ก ไก�เถึ!,อน)

๖๑.สิ�งวัราน�วังศ�เถึร, พระ,ค�มภี0ร�สิมถึะ-วั�ปBสิสินากรรมฐาน ฉับ�บลัานวั�ดราชสิ�ทธาราม(พลั�บ)

๖๒.หม�อมเจ;าดวังจ�ต่ร จ�ต่รพงศ�,

ต่าลัปBต่ร, ๒๕๐๒๖๓.หลัวังวั�ศาลัดร�ณกร (อ�1นสิาร�กบ�ต่ร), เร!,องพ�จารณาวั�ถึ0จ�ต่, พ�มพ�เน!,องใน งานพระราชทานเพลั�งศพ พระสิ�งวัราน�วังศ�- เถึร(ช��ม) วั�ดราชสิ�ทธาราม โรงพ�มพ�ศร0หงสิ� ๑๐ ม0นาคม ๒๔๗๐๖๔. หลัวังวั�ศาลัดร�ณกร(อ�1นสิาร�กบ�ต่ร), สิมถึะ-วั�ปBสิสินากรรมฐาน จ�ดพ�มพ�ข&1น พร;อมก�บการสิร;าง พระร.ปหลั�อพระสิ�งฆราช-

ไก�เถึ!,อน แลัะ ร.ปหลั�อพระคร.ญาณสิ�ทธ�S วั�ดราชสิ�ทธาราม ๑๓ เมษ์ายน ๒๕๑๑

211

๖๕. หลัวังวั�ศาลัดร�ณกร(อ�1นสิาร�กบ�ต่ร),สิมถึะ- วั�ปBสิสินากรรมฐาน หน�งสิ!องาน พระราชทานเพลั�งศพพระพ�ทธวั�ถึ0นายก(บ�ญ)

ณ. เมร� วั�ดกลัางบางแก;วั ๒๔๗๙๖๖.. อ�ดม สิ�วัรรณกาญจน�,

นาย,ท�าวั�ต่รพระ, พ�มพ�เน!,องในงานพระราชทาน

เพลั�งศพพระคร.ญาณสิ�ทธ�S

วั�ดราชสิ�ทธาราม ณ. เมร� วั�ดสิ�งข�จาย

วั�นท0, ๘ มกราคม ๒๕๑๐๖๗. Leon Vandermeersch, Directeur

de L Ecole francaise d Extreme-

Orient, Le chemin de Lanka

1992------------------------------

212