Upload
others
View
11
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
KARBONOAREN KIMIKA
FORMULAZIO ETA NOMENKLATURA
[C]=1s2 2s2 2px1 2py1 2pz0
[C]=1s2 2s1 2px1 2py1 2pz1
KARBONO ATOMOAREN PROPIETATEAK
Karbono atomoaren (Z = 6) funtsezko egitura elektronikoa honako hau da:
baina 2s orbitaleko elektroi bat orbitalez igotzean, beste hau bilakatzen da:
Karbonoak, hortaz, lau lotura kobalente era ditzake. Hau da bere balentzia ohikoena 4 da.
Balentzia eta oxidazio zenbakia ez da kontzeptu berdina
Adarkatua
Lineala
KARBONODUN KATEAK
MOLEKULA ORGANIKOEN ADIRAZPIDEA
Formula enpirikoa: Substantzian zein atomo eta zein proportziotan dauden esaten digu. Adibidez: (CH2 )
Formula molekularra: Substantzian atomo bakoitzeko zenbat dauden esaten digu. Adibidez: C4H8
Formula erdigaratua: hauetan karbonoaren loturak bakarrik agertzen dira. Formulan parte hartzen duten beste atomoak beraiei dagokien karbonora lotzen dira (loturak irudikatu gabe). Adibidez: CH3 - CH = CH - CH3
Formula garatua: Hauek konposatuan parte hartzen duten karbono eta beste elementu guztien artean lotura guztiak azaltzen dituzte. Adibidez:
H − C − C = C − C − H
Formula tridimentsionala: hauek molekularen atomoak espazioan nola dauden kokaturik adierazten digute.
H
H H H
H
H
TALDE FUNTZIONALAK
Talde funtzionala era berezian lotutako atomoen talde bat da, molekularen oinarrizko propietate kimikoen kausa.
FORMULAZIO ETA NOMENKLATURA
HIDROKARBUROAK
C H3 met-ano CH3 − CH3 et-ano CH3 − CH2 − CH3 prop-ano CH3 − CH2 − CH2 − CH3 but-ano
C H2− met-ilo CH3 − CH3− et-ilo CH3 − CH2 − CH2− prop-ilo CH3 − CH2 − CH2 − CH2− but-ilo
HIDROKARBUROAK
Alkilo-taldeak: erradikalak edo ordezkatzaileak (- R)
ALKANOAK
Formula molekularra: CnH2n+2 -ano amaiera
•Kate karbonatu nagusia identifikatzen da: kate hori posible diren desberdinen artean, luzera handiena duena Kopuru bereko bi edo gehiago egonez gero, ordezkatzaile gehien dituena izango da kate nagusia.
Izendatzeko arauak
ALKANOAK
• Zenbait alkilo talde berdin badaude, izenaren aurretik kopurua adierazten duen aurrizki bat jartzen da: di-, tri-, tetra-, penta-,…
• Kate nagusiko C atomoen zenbakitzea, alkilo taldeen lekutzaileei zenbaki txikienak esleitzea ahalbidetzen duen katearen muturretik hasten da. Berdinak direnean, ordena alfabetikoaren arabera arinago dauden ordezkatzaileei esleitzen dizkiena izango da.
• Alkilo taldeak ordena alfabetikoaren arabera izendatzen dira.Talde horien izenek beharrezkoa badute, posizioa adierazten duen zenbaki lekutzaile bat daramate aurrean.
ALKENOAK edo ETILENIKOAK
Formula molekularra, lotura bikoitz bakarra duenenan: CnH2n
-eno amaiera
Lotura hirukoitz bakarra dutenean, formula orokorra Cn H2n-2 2 da, non n = 2, 3, 4, ...
ALKINOAK edo AZETILENIKOAK
-ino amaiera
Karbono atomo-kopuru berdineko alkanoak bezala izendatzen dira, ZIKLO aurrizkia aurretik jarriaz
HIDROKARBURO ZIKLIKOAK
Zikloalkanoen formula molekularra: CnH2n Ziklo- aurrizkia
HIDROKARBURO AROMATIKOAK
Bentzenoaren deribatuak dira
Bentzenoaren formula molekularra: C6H6
feniloa
CH3 tolouenoa
DERIBATU HALOGENATUAK
• Izendatzerakoan, dagokion hidrokarburoaren izenaren aurrean halogenoaren izena jartzen dugu (fluoro, bromo, iodo, kloro). Halogenoaren kokapena lekutzaileak jarriz adierazten da
CH3 – CH2- CH2C l 1 -kloropropano
CH3 - CH=CH-Cl 1 -kloro-1-propeno.
• Lotura bikoitza (edota hirukoitzak) eta halogenoak daudenean, lotura anizkoitza duen karbonoari zenbakirik txikiena ematen zaio (ez halogenoa duen karbonoari) . • Katea adarkatua baldin bada, halogenoak beste edozein erradikal bat bezala kontsideratzen dira, orden alfabetikoari jarraituz. CH3 - CH=CH-CH-CH=CH2 3 - kloro-1,4-hexadieno │ Cl
KONPOSATU OXIGENATUAK
ALKOHOLAK eta FENOLAK –OH taldea -ol amaiera
OH
fenola
ETERRAK
-O- taldea “eter” hitza
ALDEHIDOAK
H
O C
-al amaiera
taldea
-C=O- taldea -ona amaiera
ZETONAK
AZIDOAK
O
OH C
-oiko amaiera
ESTERRAK
“R erradikala” + -oato amaiera
O
O-R C
KONPOSATU NITROGENATUAK
AMINAK
-amina amaiera
Taldea:
R-NH2 primarioa
R-NH-R´ sekundarioa
R-N-R´ tertziarioa
R´´
AMIDAK
O
NH2 C taldea
-amida amaiera
NITRILOAK
–CN taldea
-nitrilo amaiera
Metil zianuroa Etil zianuroa
NITRODERIBATUAK
–NO2 taldea
Nitro- aurrizkia NO2
CH3 NO2
NO2 trinitrotoluenoa