Embed Size (px)
Citation preview
NDIHMASHTETEumlRORE
Kapacitetet dhe pavareumlsia e institucionevepeumlr ndihmeuml shteteumlrore
Shkurt 2020
INSTITUTI GAP
Kapacitetet dhe pavareumlsia e institucioneve peumlr ndihmeuml shteteumlrore
Shkurt 2020
Instituti i Prishtineumls peumlr Sudime PolitikeldquoRexhep Lucirdquo rruga 155Prishtina 10 000Webfaqja wwwpips-ksorgE-mail infopips-ksorgTelfax +383 38 224 577
Opinionet e shprehura neuml keumlteuml dokument jo domosdosmeumlrisht pasqyrojneuml qeumlndrimet e donatoreumlve apo aneumltareumlve teuml bordit teuml Grupit peumlr Studime Juridike dhe Politike Institutit GAP apo Institutit teuml Prishtineumls peumlr Studime Politike Teuml gjitha teuml drejtat e rezervuara Asnjeuml pjeseuml e keumltij publikimi nuk mund teuml riprodhohet apo peumlrdoret neuml ccedilfareumldo forme pa leje paraprake Peumlr keumlrkesa teuml keumlsaj natyre kontaktoni zyreumln administrative teuml Grupit peumlr Studime Juridike dhe Politike Institutin GAP apo Institutin e Prishtineumls peumlr Studime Politike
Autor Instituti GAP
Instituti GAPldquoSejdi Kryeziurdquo nr 44Prishtina 10 000Webfaqja wwwinstitutigaporgE-mail infoinstitutigaporgTelfax +383 38 609 339
Grupi peumlr Studime Juridike dhe PolitikeldquoRexhep Lucirdquo rruga 161Prishtina 10 000 Webfaqja wwwlegalpoliticalstudiesorg E-mail officelegalpoliticalstudiesorg Telfax +383 38 234 456
4
HyrjeDheumlnia e ndihmeumls shteteumlrore peumlr subjekte teuml ndryshme qofteuml ajo neuml formeuml teuml skemeumls apo ndihmeumls individuale kategorizohet neuml ndihmeuml shteteumlrore teuml lejuar dhe teuml ndaluar Reumlndeumlsi teuml veccedilanteuml neuml keumlteuml fusheuml merr rregullimi i ndihmeumls seuml ndaluar peumlr shkak teuml ndikimit negativ qeuml mund teuml keteuml neuml zhvillimin e konkurrenceumls neuml njeuml sektor duke krijuar poziteuml dominuese peumlr ndonjeuml subjekt teuml caktuar dhe duke mbyllur tregun peumlr aktereuml tjereuml Prandaj puna dhe pavareumlsia e institucioneve neuml trajtimin e ndihmave individuale dhe skemave teuml ndihmeumls shteteumlrore janeuml shumeuml teuml reumlndeumlsishme peumlr ekonomineuml e vendit Ato sheumlrbejneuml peumlr teuml ruajtur paraneuml publike dhe peumlr teuml mbrojtur konkurrenceumln neuml treg
Kosova dhe shtetet fqinje sikurse Shqipeumlria Mali i Zi Serbia dhe Maqedonia e Veriut janeuml paleuml neumlnshkruese teuml Traktatit teuml Komunitetit teuml Energjiseuml (TKE) Nga ky traktat burojneuml obligime peumlr paleumlt lidhur me transpozimin e legjislacionit teuml Bashkimit Evropian (BE-seuml) mbi energjineuml elektrike konkurrenceumln dhe mjedisin neuml legjislacionin e vendit neumlnshkrues Sa i peumlrket ndihmeumls shteteumlrore neni 18 i Traktatit qeuml eumlshteuml i ngjasheumlm dhe korrespondon me nenin 107 teuml Traktatit peumlr Funksionimin e Bashkimit Evropian (TFBE) keumlrkon nga aneumltareumlt e TKE teuml ndalojneuml ndihmeumln shteteumlrore e cila deumlmton konkurrenceumln dhe ndikon neuml tregtimin e energjiseuml neuml mes teuml Paleumlve Kontraktuese1 Gjithashtu si paleuml neumlnshkruese teuml Marreumlveshjes seuml Stabilizim Asociimit (MSA) keumlto shtete obligohen neuml bazeuml teuml nenit 75(c) teuml keumlsaj marreumlveshjeje qeuml teuml mos peumlrkrahin subjekte peumlrmes ndihmeumls shteteumlrore neuml rast se mund teuml ndikohet konkurrenca2 Edhe Marreumlveshja e Tregtiseuml seuml Lireuml peumlr Vendet e Ballkanit Juglindor (CEFTA) neumlnshkruese dhe aneumltare e seuml cileumls janeuml keumlto shtete ndalon dheumlnien e ndihmeumls shteteumlrore qeuml deformon konkurrenceumln dhe deumlmton tregtineuml mes vendeve aneumltare3 Po ashtu peumlrgjegjeumlsia peumlr ndalimin e ndihmeumls shteteumlrore buron edhe nga ligjet nacionale teuml cilat i kaneuml miratuar keumlto shtete
Mos-vlereumlsimi i projekteve teuml ndihmeumls shteteumlrore nga institucionet ka kosto teuml shumta Shtetet mund teuml peumlrballen me padi neuml gjykatat vendore nga aktereumlt teuml cileumlt janeuml deumlmtuar neuml sektoreuml neuml teuml cileumlt eumlshteuml dheumlneuml ndihmeuml shteteumlrore Kjo mund teuml rezultojeuml neuml deumlmtim teuml buxhetit shteteumlror pasi qeuml aktereumlt duhet teuml kompenzohen peumlr teuml gjitha humbjet qeuml i kaneuml peumlsuar si rrjedhojeuml e konkurrenceumls seuml deformuar me teuml cileumln janeuml peumlrballur Gjykata mund edhe trsquoi anulojeuml kontratat dhe keumlrkojeuml kthimin e ndihmeumls seuml dheumlneuml peumlr ta rikthyer konkurrenceumln neuml tregun e brendsheumlm Po ashtu kjo peumlrbeumln shkelje teuml marreumlveshjeve teuml neumlnshkruara nga keumlto shtete sikurse ajo e MSA-seuml Rrjedhimisht lejimi i skemave teuml ndihmeumls shteteumlrore neuml keumlto shtete mund ta komplikojeuml procesin e negocimit peumlr aneumltareumlsim neuml BE
Neuml keumlteuml raport Instituti GAP krahason kornizeumln institucionale peumlr ndihmeumln shteteumlrore teuml Kosoveumls dhe shteteve fqinje me fokus neuml analizimin e puneumls seuml institucioneve teuml Kosoveumls lidhur me projektet nga fusha e energjiseuml Raporti veuml neuml pah vareumlsineuml financiare nga qeveria teuml disa institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore teuml Ballkanit Pereumlndimor qeuml mund teuml rezultojeuml edhe me konflikt interesi teuml keumltyre institucioneve gjateuml vlereumlsimit teuml rasteve dhe marrjes seuml vendimeve Po ashtu nga analizimi i puneumls seuml institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore neuml Kosoveuml me fokus neuml trajtimin e projekteve nga fusha e energjiseuml del se keumlto institucione nuk janeuml duke e marreuml peumlr vlereumlsim projektin peumlr ndeumlrtimin e termocentralit ldquoKosova e Rerdquo lidhur me prezenceumln e ndihmeumls shteteumlrore Raporti rekomandon qeuml institucionet e ndihmeumls shteteumlrore duhet teuml marrin neuml trajtim teuml gjitha projektet peumlr teuml cilat ekzistojneuml indikacione qeuml ka prezenceuml teuml ndihmeumls shteteumlrore sidomos projektin ldquoKosova e Rerdquo si njeumlrin nga projektet meuml teuml meumldha infastruktorore neuml vend qeuml nga paslufta
1 Rregullat e Ndihmeumls Shteteumlrore dhe Efektivitetit teuml Kontrollit teuml Ndihmeumls Shteteumlrore neuml Sektorin e Energjiseuml Elektrike sipas Trakta-tit teuml Komunitetit teuml Energjiseuml Burimi httpsbitly2QD8Nv2
2 Marreumlveshja e Stabilizim Asociimit mes Bashkimit Evropian neuml njeumlreumln aneuml dhe Kosoveumls neuml aneumln tjeteumlr Neni 75(c) Burimi httpsbitly2UKEuAY
3 CEFTA Marreumlveshje peumlr amendimin dhe zgjerimin e marreumlveshjes seuml tregtiseuml seuml lireuml teuml Evropeumls qendrore Neni 21 Burimi httpsbitly2tsinq6
5
(Pa)vareumlsia e institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlroreMeumlnyra e funksionimit dhe statusi i institucioneve qeuml trajtojneuml ccedileumlshtjet e ndihmeumls shteteumlrore neuml Kosoveuml dallon nga disa vende tjera teuml Ballkanit Pereumlndimor Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore janeuml dizajnuar neuml forma teuml ndryshme neuml keumlto shtete ku njeuml pjeseuml e tyre operon neuml formeumln ku departamenti i cili beumln vlereumlsimin e skemave apo ndihmave individuale eumlshteuml pjeseuml e institucioneve brenda qeveriseuml e organi vendimmarreumls eumlshteuml i pavarur ku teuml dyja institucionet janeuml teuml pavarura apo teumlreumlsisht neumln ombrelleumln e qeveriseuml
Neuml Kosoveuml institucionet qeuml trajtojneuml fusheumln e ndihmeumls shteteumlrore janeuml Departamenti i Ndihmeumls Shteteumlrore (DNSH) dhe Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore DNSH funksionon neuml kuadeumlr teuml Ministriseuml seuml Financave dhe ka peumlr detyreuml teuml beumljeuml vlereumlsimin e skemave dhe propozimeve peumlr ndihmeuml shteteumlrore teuml mbledheuml teuml dheumlna lidhur meuml ndihmeumln shteteumlrore dhe teuml krijojeuml regjisteumlr teuml ndihmeumls shteteumlrore Ndeumlrsa komisioni peumlr ndihmeuml shteteumlrore funksionon si organ vendimmarreumls lidhur me skemat e ndihmeumls shteteumlrore Aneumltareumlt e keumltij komisioni emeumlrohen nga Kuvendi i Kosoveumls
Neuml Shqipeumlri ccedileumlshtjet qeuml kaneuml teuml beumljneuml me ndihmeumln shteteumlrore qofteuml vlereumlsimin e tyre por edhe marrjen e vendimeve e beumljneuml institucionet teuml cilat funksionojneuml apo janeuml zgjedhur nga qeveria Konkretisht Drejtoria e Ndihmeumls Shteteumlrore stafi i teuml cileumls punon neuml ministriteuml e fusheumls seuml ekonomiseuml dhe mblidhet veteumlm kur paraqitet nevoja beumln peumlrgatitjen e vendimeve teuml ndihmeumls shteteumlrore peumlr Komisionin dhe mban regjistrin e ndihmeumls shteteumlrore Ndeumlrsa Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore eumlshteuml organ vendimmarreumls dhe eumlshteuml i eumlmeumlruar nga Keumlshilli i Ministrave dhe i udheumlhequr nga ministr-ija qeuml vie nga fusha e ekonomiseuml4
Neuml Maqedonineuml e Veriut kompetencat peumlr trajtimin e leumlndeumlve teuml ndihmeumls shteteumlrore i ka Komisioni peumlr Mbrojtjen e Konkurrenceumls Mireumlpo Komisioni nuk e ka si fusheumlveprim kryesor ccedileumlshtjen e ndihmeumls shteteumlrore peumlr ccedilka nuk ka ndareuml staf teuml mjaftuesheumlm peumlr keumlteuml fusheuml5 Neuml Serbi pas ndryshimeve neuml Ligjin peumlr ndihmeuml shteteumlrore meuml 2019 Komisioni peumlr Kontrollin e Ndihmeumls Shteteumlrore shndeumlrrohet neuml institucion teuml pavarur qeuml i raporton veteumlm Kuvendit Brenda keumltij institucioni do teuml krijohet dhe veprojeuml edhe Keumlshilli i Ndihmeumls Shteteumlrore i cili eumlshteuml i obliguar qeuml teuml adoptojeuml dhe peumlrgatiseuml vendimet peumlr Komisionin6 Neuml Mal teuml Zi pas ndryshimeve ligjore neuml vitin 2018 kompetencat peumlr monitorimin dhe kontrollin e ndihmeumls shteteumlrore kaneuml kaluar tek Agjencia e Konkurrenceumls ku janeuml krijuar institucione teuml reja konkretisht Keumlshilli i Ndihmeumls Shteteumlrore peumlr mbulimin adekuat teuml keumlsaj fushe7
4 Kuvendi i Republikeumls seuml Shqipeumlriseuml Ligji peumlr Ndihmeumln Shteteumlrore Burimi httpsbitly2OzNsj35 Dušan V Popović Korniza institucionale e organeve teuml ndihmeumls shteteumlrore neuml Evropeumln Juglindore Faqe 73 Burimi
httpsbitly2Sul6Yw6 Parlamenti i Serbiseuml Ligji peumlr kontrollin e ndihmeumls shteteumlrore Burimi httpsbitly2OByLfo7 Kuvendi i Malit teuml Zi Ligji peumlr mbrojtjen e konkurrenceumls 2018 Burimi httpsbitly39hpErW
6
Tabela 1 Korniza institucionale e institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore neuml Kosoveuml Shqipeumlri Serbi Mal teuml Zi dhe Maqedoni teuml Veriut
Institucioni peumlrgjegjeumls peumlr vlereumlsim teuml skemave dhe ndihmave individuale
Funksionimi i institucionit
Statusi Institucioni vendimmareumls
Funksionimi i institucionit
Kosova Departamenti i Ndihmeumls Shteteumlrore
Pjeseuml e Ministriseuml seuml Financave
Staf i peumlrhersheumlm
Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore
I emeumlruar nga Kuvendi ku aneumltareumlt nuk mbajneuml poste publike gjateuml mandatit
Shqipeumlria Drejtoria e Ndihmeumls Shteteumlrore
Pjeseuml e ministrive qeuml mbulojneuml ccedileumlshtjet ekonomike
Ad-hoc vareumlsisht nga nevoja peumlr trajtimin e rasteve
Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore
Teuml emeumlruar nga Keumlshilli i Ministrave ku kryetare i komisionit eumlshteuml ministrija qeuml mbulon ccedileumlshtjet ekonomike
Mali i Zi Keumlshilli si pjeseuml e Agjenciseuml peumlr Mbrojtjen e Konkurrenceumls
Institucion i pavarur
Staf i peumlrhersheumlm
Keumlshilli i Ndihmeumls Shteteumlrore
Serbia Keumlshilli si pjeseuml e Komisionit teuml Ndihmeumls Shteteumlrore
Institucion i pavarur
Mandat 5 vjeccedilar
Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore
I emeumlruar nga Kuvendi ku aneumltareumlt nuk mbajneuml poste neuml sektorin publik apo ateuml privat gjateuml mandatit
Maqedonia e Veriut
Komisioni peumlr mbrojtjen e konkurrenceumls
Institucion i pavarur
Staf i peumlrhersheumlm
Komisioni peumlr Mbrojtjen e Konkurrenceumls
Peumlr dallim nga Shqipeumlria njeuml peumlrpareumlsi teuml cileumln e ka zgjedhur Kosova peumlr ndeumlrtimin e Komisionit teuml Ndihmeumls Shteteumlrore ku aneumltareumlt e tij janeuml teuml zgjedhur nga kuvendi dhe nuk janeuml ministra teuml qeveriseuml konsiston neuml ateuml se shmanget njeuml burim potencial i interesit Kjo pasi qeuml ministriteuml mund teuml jeneuml veteuml dheumlneumls potencial teuml ndihmeumls shteteumlrore teuml palejuar dhe e njeumljta mund teuml ndikojeuml neuml objektivitetin e tyre gjateuml marrjes se vendimeve Mireumlpo funksionimi i Departamentit teuml Ndihmeumls Shteteumlrore neuml kuadeumlr teuml Ministriseuml seuml Financave (MF) ndikon neuml pavareumlsineuml qeuml mund teuml keteuml ky institucion veccedilaneumlrisht mund teuml trajtohet si konflikt interesi peumlr rastet kur trajton skemat apo ndihmat individuale teuml dheumlna nga MF ose ministriteuml tjera Andaj do teuml ishte i reumlndeumlsisheumlm njeuml ri-organizim dhe pavareumlsim operacional edhe i DNSH duke zgjedhur ndonjeuml format teuml ngjasheumlm me ateuml teuml Serbiseuml Malit teuml Zi apo Maqedoniseuml seuml Veriut Por e reumlndeumlsishme mbetet qeuml pavareumlsimi i keumltyre institucioneve teuml mbeumlshtetet me buxhet dhe staf teuml mjaftuesheumlm sikurse neuml rastin e Serbiseuml dhe Malit teuml Zi
Neuml peumlrgjitheumlsi veumlrehet njeuml angazhim i peseuml shteteve neuml Ballkanin Pereumlndimor peumlr pavareumlsimin e institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore edhe pse dallon korniza institucionale e zgjedhur nga to peumlr teuml arritur keumlteuml qeumlllim Fillimisht teuml gjitha shtetet i kaneuml krijuar institucionet e ndihmeumls shteteumlrore si pjeseuml teuml qeveriseuml mireumlpo me kalimin e koheumls duke peumlrjashtuar Shqipeumlrineuml ato kaneuml amandamentuar ligjet e ndihmeumls shteteumlrore Siccedil tregon Tabela 2 shtetet si Serbia dhe Mali i Zi kaneuml arritur trsquou krijojneuml pavareumlsi teuml ploteuml keumltyre institucioneve pasi qeuml ato i raportojneuml direkt kuvendit dhe kaneuml staf teuml mjaftuesheumlm Ndeumlrsa neuml rastin e Maqedoniseuml seuml Veriut peumlrkundeumlr qeuml institucionit teuml ndihmeumls shteteumlrore i eumlshteuml krijuar pavareumlsi neuml veprimin e saj ajo mbetet pa staf teuml mjafutesheumlm dhe ndihma shteteumlrore nuk eumlshteuml prioritet i institucionit neumln teuml cilin vepron Neuml Kosoveuml kemi njeuml pavareumlsi teuml pjesshme teuml institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore pasi qeuml DNSH ende eumlshteuml pjeseuml e Ministriseuml seuml Financave
7
Tabela 2 Ndryshimet neuml kornizeumln institucionale lidhur meuml ndihmeumln shteteumlrore neuml Kosoveuml Shqipeumlri Serbi Mal teuml Zi dhe Maqedoni teuml Veriut
Korniza Institucionale fillestare
Korniza Institucionale pas amandamentimit teuml ligjit
Pavareumlsia
Kosova Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore pjeseuml e qeveriseuml
Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore i pavarur ndeumlrsa Departamenti i Ndihmeumls Shteteumlrore pjeseuml e qeveriseuml
Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore janeuml pjeseumlrisht teuml pavarura
Shqipeumlria Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore pjeseuml e qeveriseuml
Nuk ka ndodhur amandamentim i ligjit ende
Asnjeumlri nga institucionet vendimmarreumlse nuk eumlshteuml i pavarur
Mali i Zi Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore pjeseuml e qeveriseuml
Keumlshilli si pjeseuml e Agjenciseuml peumlr Mbrojtjen e Konkurrenceumls
Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore janeuml teuml pavarura
Serbia Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore pjeseuml e qeveriseuml
Keumlshilli si pjeseuml e institucionit teuml pavarur teuml Komisionit teuml Ndihmeumls Shteteumlrore
Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore janeuml teuml pavarura
Maqedonia e Veriut
Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore pjeseuml e qeveriseuml
Komisioni peumlr Mbrojtjen e Konkurrenceumls
Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore janeuml teuml pavarura por me mungeseuml stafi Dhe fusha e ndihmeumls shteteumlrore nuk eumlshteuml prioritet i institucionit brenda teuml keumlto veprojneuml
Sipas njeuml raporti teuml Sekretariatit teuml Komunititetit teuml Energjiseuml teuml 2019 neuml teuml cilin vlereumlsohet puna pavareumlsia dhe kapacitetet e organeve teuml ndihmeumls shteteumlrore teuml paleumlve kontraktuese Kosova vlereumlsohet meuml dobeumlt se sa shtetet fqinje teuml saj Ky raport veuml neuml pikeumlpyetje pavareumlsineuml e DNSH dhe mungeseumln e stafit dhe resurseve teknike teuml keumltij departamenti peumlr zbatimin e ligjeve teuml ndihmeumls shteteumlrore Konkretisht meuml seuml larti janeuml vlereumlsuar organet e ndihmeumls shteteumlrore neuml Serbi me 75 nga 100 Maqedonia e Veriut me 55 Mali i Zi me 50 Shqipeumlria me 35 dhe Kosova me 25 Raporti kritikon numrin e vogeumll teuml leumlndeumlve teuml trajtuara nga keumlto institucione stafin e pamjatuesheumlm dhe veuml neuml pikeumlpyetje pavareumlsineuml e disave nga to8 Por vlen teuml theksohet se nga koha e publikimit teuml keumltij raporti teuml Sekretariatit teuml Komunitetit teuml Energjiseuml DNSH neuml Kosoveuml ka peumlrgatitur tri raste peumlr vendim peumlr Komisionin e Ndihmeumls Shteteumlrore dhe neuml teuml njeumljteumln koheuml kaneuml ndodhur ndryshime neuml kornzineumln institucionale neuml keumlteuml fusheuml neuml Serbi
Figura 1 Puna pavareumlsia dhe kapacitetet e organeve teuml ndihmeumls shteteumlrore teuml Kosoveumls Shqipeumlriseuml Malit teuml Zi Maqedoniseuml seuml Veriut dhe Serbiseuml 2019
Kosova Shqipeumlria Mali i Zi Maqedonia eVeriut
Serbia
2535
50 55
75
Burimi GAP bazuar neuml teuml dheumlnat e Sekretariatit teuml Komunitetit teuml Energjiseuml
8 Sekretariati i Komunitetit teuml Energjiseuml Plani vjetor i implementimit 2019 Burimi httpsbitly374xALW
8
Puna e institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore neuml Kosoveuml ndash rasti i termocentralit ldquoKosova e RerdquoDepartamenti i ndihmeumls shteteumlrore neuml Kosoveuml eumlshteuml themeluar neuml vitin 2017 dhe ka ploteumlsuar stafin e saj prej shtateuml aneumltareumlsh gjateuml vitit 2018 Ndeumlrsa Komisioni prej peseuml aneumltareumlsh peumlr ndihmeuml shteteumlrore eumlshteuml emeumlruar nga Kuvendi neuml vitin 2019 Fokusi i DNSH-seuml mbetet neuml kompletimin e legjislacionit sekondar peumlr ndihmeuml shteteumlrore ku ka pasur ngecje neuml draftimin dhe miratimin e tyre bazuar neuml Agjendeumln peumlr Reforma Evropiane dhe Planin Kombeumltar peumlr Zbatimin e Marreumlveshjes seuml Stabilizim-Asociimit 2019-2023 Tanimeuml DNSH ka krijuar inventarin (regjistrin) ku peumlrmes iniciativeumls seuml saj dhe komunikimit me institucionet publike ka identifikuar mbi 80 skema aktuale peumlr teuml cilat duhet teuml merret vendim nga Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore Sipas drejtorit teuml DNSH mbi 90 e keumltyre skemave kategorizohen si ndihma shteteumlrore teuml vogla dhe teuml lejueshme qeuml trajtohen sipas Rregulloreumls peumlr ndihmeumln de minimis pra teuml cilat nuk e deumlmtojneuml konkurrenceumln neuml treg dhe nuk krijojneuml poziteuml dominuese peumlr subjekte teuml caktuara Deri meuml tani peumlr tri nga keumlto raste Komisioni peumlr Ndihmeuml Shteteumlrore ka marreuml vendime duke i kategorizuar si ndihma teuml lejueshme9
Dilemat e ndihmeumls shteteumlrore neuml projektin ldquoKosova e Rerdquo
Neuml skemat e ndihmeumls shteteumlrore teuml identifikuara nga DNSH e peumlr teuml cilat duhet teuml ekzistojeuml vendimi nga Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore nuk beumljneuml pjeseuml skemat apo ndihmat individuale shteteumlrore nga fusha e energjiseuml Realisht projekti peumlr ndeumlrtimin e termocentralit ldquoKosova e Rerdquo qeuml peumlrbeumln investimin me vlereumln meuml teuml larteuml qeuml nga paslufta neuml Kosoveuml (13 miliardeuml euro) dhe neuml teuml cilin konsiderohet se ka elemente teuml shumta teuml ndihmeumls shteteumlrore nuk eumlshteuml subjekt i njeuml vlereumlsimi nga DNSH dhe Komisioni
Meuml 2018 Ministria e Zhvillimit Ekonomik (MZHE) ka neumlnshkruar kontratat komerciale me Contour Global (GenCo) peumlr ndeumlrtimin e termocentralit teuml ri ldquoKosova e Rerdquo Kontratat e neumlnshkruara parashohin qeuml institucionet e Kosoveumls marrin peumlr obligim (konkretisht Ndeumlrmarrja e Re Energjetike (ang NKEC) qeuml do teuml themelohet nga qeveria) blerjen e gjitheuml kapacitetit dhe energjiseuml seuml prodhuar nga temrocentrali 450 megavateumlsh i ndeumlrtuar nga GenCo Institucionet qeveritare nuk e kaneuml njoftuar DNSH peumlr ndihmeumln qeuml eumlshteuml planifikuar qeuml trsquoi jepet keumltij subjekti neuml treg peumlrkundeumlr qeuml DNSH ka ekzistuar nga viti 2018 dhe Ligji i ri peumlr ndihmeumln shteteumlrore meuml teuml cilin obligohet njoftimi i DNSH nga dheumlneumlsit potencial teuml ndihmeumls ka qeneuml neuml fuqi nga viti 2017
Me hyrjen neuml puneuml teuml termocentralit teuml ri tregu i energjiseuml elektrike neuml Kosoveuml do teuml mbyllet peumlr 20 vite duke bllokuar keumlsisoj zhvillimin e ccedilfareumldo konkurrence dhe minimizon mundeumlsineuml peumlr liberalizim teuml tregut teuml energjiseuml Furnizuesi aktual i energjiseuml elektrike (KESCO) dhe teuml tjereumlt qeuml mund teuml fillojneuml operimin neuml teuml ardhmen do teuml obligohen teuml blejneuml teumlreuml energjineuml elektrike nga NKEC duke ua pamundeumlsuar atyre blerjen e energjiseuml elektrike me ccedilmim meuml teuml uleumlt neuml tregjet e energjiseuml elektrike peumlr 20 vite Si rrjedhojeuml ky projekt e veuml GenCo neuml njeuml poziteuml avantazhi mbi prodhuesit tjereuml teuml energjiseuml elektrike neuml Kosoveuml duke e deformuar keumlshtu konkurrenceumln Specifikisht ajo nuk u ofron prodhuesve tjereuml siccedil eumlshteuml KEK-u kushtet e njeumljta Po ashtu projekti parasheh qeuml shpenzimet e GenCO peumlr shfryteumlzim teuml sistemit i ngarkohen ndeumlrmarrjes shteteumlrore NKEC dhe qeuml GenCo trsquoi transferohet proneuml neumln vlereumln e tregut10
Peumlrkundeumlr qeuml DNSH dhe Komisioni peumlr Ndihmeuml Shteteumlrore janeuml formuar seuml voni ato sipas nenit 133 teuml Ligjit peumlr ndihmeuml shteteumlrore teuml Kosoveumls do teuml mund teuml keumlrkonin asistenceuml nga Sekretariati i Komunitetit teuml Energjiseuml (SKE) peumlr vlereumlsimin e projektit teuml termocentralit ldquoKosova e Rerdquo11
9 Intervisteuml me Agim Krasniqin Drejtor i Departamentit peumlr Ndihmeuml Shteteumlrore neuml Kosoveuml meuml 24 Janar 202010 Ministria e Zhvillimit Ekonomik Kontratat komerciale teuml projektit TC ldquoKosova e Rerdquo Burimi httpsbitly37iQ6jy
Shih peumlr meuml shumeuml detaje rreth prezenceumls seuml ndihmeumls shteteumlrore teuml palejuar neuml projektin ldquoKosova e Rerdquo analizeumln e GAP analizeumln e GAP ldquoNdikimi i ndihmeumls shteteumlrore neuml tregun e energjiseuml elektrike neuml Ballkanrdquo Burimi httpsbitly2uAelfX
11 Gazeta Zyrtare Ligji peumlr Ndihmeumln Shteteumlrore Burimi httpsbitly389em91
9
Meqeneumlse deri meuml tani nuk kemi ndonjeuml zhvillim rreth keumltij projekti Sekretariati i Komunitetit teuml Energjiseuml para pak kohe ka nisur procedureumln peumlr zgjidhjen e mosmarreumlveshjeumls lidhur me projektin ldquoKosova e Rerdquo SKE ngrit shqeteumlsimet lidhur me prezenceumln e ndihmeumls shteteumlrore teuml paligjshme neuml projektin neuml fjaleuml ku thkesohen si ndihmeuml shteteumlrore hyrja neuml marreumlveshje e institucioneve teuml Kosoveumls peumlr blerje teuml energjiseuml elektrike peumlr 20 vite shitja dhe transferimi i proneumls shteteumlrore neumln ccedilmimin e tregut lirimi nga TVSH dhe marrja peumlrsipeumlr nga Kosova e ngarkesave dhe shpenzimeve tjera12 Sipas Sektretatiatit teuml Energjiseuml neuml rast se projekti nuk peumlrshtatet me rregullat e Traktatit teuml Komunitetit teuml Energjiseuml leumlnda mund teuml sillet peumlr shqyrtim para Keumlshillit teuml Ministrave praneuml Komunitetit teuml Energjiseuml Vendimi i Keumlshillit teuml Ministrave mund teuml rezultojeuml me pezullimin e teuml drejtave teuml Kosoveumls neuml votim dhe me peumlrjashtimin e saj nga Keumlshilli
Mos-veprimi i institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore neuml njeuml rast teuml tilleuml krijon deumlme peumlr ekonomineuml dhe buxhetin e Kosoveumls dhe mund teuml interpretohet si konflikt i interesit ku DNSH nuk merr iniciativeuml teuml analizojeuml njeuml projekt teuml inicuar nga njeuml institucion tjeteumlr i qeveriseuml
12 Komuniteti i Energjiseuml Sekretariati i Komunitetit teuml Energjiseuml nis procedureumln peumlr zgjidhjen e mosmarreumlveshjeumls ndaj Kosoveumls lidhur me prezenceumln e ndihmeumls shteteumlrore teuml palejuar neuml projektin ldquoKosova e Rerdquo Burimi httpsbitly2Sppxnz
10
Peumlrfundime dhe rekomandimeZgjedhja e kornizeumls institucionale ku institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore u garantohet pavareumlsi neuml puneumln dhe financimin e tyre nga qeveria mbetet hap i reumlndeumlsisheumlm peumlr Kosoveumln dhe vendet e rajonit Si mekanizeumlm institucionet e pavarura teuml ndihmeumls shteteumlrore sheumlrbejneuml si ruajteumls teuml paraseuml publike por edhe konkurrenceumls seuml lireuml neuml treg Peumlr meuml shumeuml pavareumlsimi i tyre shmangeuml konfliktin e interesit gjateuml vlereumlsimit teuml rasteve dhe marrjes seuml vendimeve Nga peseuml vendet e Ballkanit Pereumlndimor formatet e zgjedhura nga Serbia apo Mali i Zi neuml ri-organizimin dhe pavareumlsimin operacional teuml institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore janeuml meuml adekuate se sa ato teuml Maqedoniseuml seuml Veriut Kosveumls dhe Shqipeumlriseuml Neuml rastin e Kosoveumls eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml organet e ndihmeumls shteteumlrore teuml marrin peumlr vlereumlsim projektin peumlr ndeumlrtimin e termocentralit ldquoKosova e Rerdquo i cili peumlrbeumln ndihmeuml shteteumlrore teuml palejuar duke u deumlmtuar keumlshtu buxheti i Kosoveumls
Lidhur me keumlteuml temeuml eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml
bull Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore duhet teuml marrin neuml trajtim teuml gjitha projektet peumlr teuml cilat ekzistojneuml indikacione qeuml ka prezenceuml teuml ndihmeumls shteteumlrore Prioritet duhet trsquou jepet projekteve teuml meumldha qeuml kaneuml kosto teuml larteuml buxhetore dhe qeuml mund teuml deumlmtojneuml keumlsisoj buxhetin e shtetit teuml Kosoveumls neuml rast teuml prezenceumls seuml ndihmeumls shteteumlrore teuml palejuar
bull Departamenti i Ndihmeumls Shteteumlrore (DNSH) peumlrveccedil deumlrgimit teuml njoftimeve tek institucionet ku keumlrkon qeuml teuml prezantohen skemat apo ndihmat individuale qeuml ato akordojneuml duhet teuml marr iniciativeumln njeumlansheumlm sipas asaj ccedilfareuml i lejon ligji teuml vlereumlsojeuml projekte neuml teuml cilat supozohet teuml keteuml prezenceuml teuml ndihmeumls shteteumlrore teuml palejuar
bull Departamenti i Ndihmeumls Shteteumlrore dhe Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore duhet trsquoi japin prioritet vlereumlsimit teuml projektit teuml ldquoKosoveumls seuml Rerdquo dhe duhet teuml keumlrkojneuml asistenceuml teknike edhe nga Sekretariati i Komunitetit teuml Energjiseuml peumlr vlereumlsimin e keumltij projekti
Ky raport eumlshteuml pjeseuml e projektit me titull ldquoMekanizmi i Monitorimit teuml Agjendeumls peumlr Reforma Evropianerdquo qeuml financohet nga Ambasada e Mbreteumlriseuml seuml Holandeumls neuml Kosoveuml dhe implementohet nga Grupi peumlr Studime Juridike dhe Politike Instituti GAP dhe Instituti i Prishtineumls peumlr Studime Politike Opinionet e shprehura neuml keumlteuml raport nuk pasqyrojneuml qeumlndrimet e Ambasadeumls seuml Mbreteumlriseuml seuml Holandeumls neuml Kosoveuml
INSTITUTI GAP
Kapacitetet dhepavareumlsia e institucionevepeumlr ndihmeuml shteteumlrore
Kapacitetet dhe pavareumlsia e institucioneve peumlr ndihmeuml shteteumlrore
Shkurt 2020
Instituti i Prishtineumls peumlr Sudime PolitikeldquoRexhep Lucirdquo rruga 155Prishtina 10 000Webfaqja wwwpips-ksorgE-mail infopips-ksorgTelfax +383 38 224 577
Opinionet e shprehura neuml keumlteuml dokument jo domosdosmeumlrisht pasqyrojneuml qeumlndrimet e donatoreumlve apo aneumltareumlve teuml bordit teuml Grupit peumlr Studime Juridike dhe Politike Institutit GAP apo Institutit teuml Prishtineumls peumlr Studime Politike Teuml gjitha teuml drejtat e rezervuara Asnjeuml pjeseuml e keumltij publikimi nuk mund teuml riprodhohet apo peumlrdoret neuml ccedilfareumldo forme pa leje paraprake Peumlr keumlrkesa teuml keumlsaj natyre kontaktoni zyreumln administrative teuml Grupit peumlr Studime Juridike dhe Politike Institutin GAP apo Institutin e Prishtineumls peumlr Studime Politike
Autor Instituti GAP
Instituti GAPldquoSejdi Kryeziurdquo nr 44Prishtina 10 000Webfaqja wwwinstitutigaporgE-mail infoinstitutigaporgTelfax +383 38 609 339
Grupi peumlr Studime Juridike dhe PolitikeldquoRexhep Lucirdquo rruga 161Prishtina 10 000 Webfaqja wwwlegalpoliticalstudiesorg E-mail officelegalpoliticalstudiesorg Telfax +383 38 234 456
4
HyrjeDheumlnia e ndihmeumls shteteumlrore peumlr subjekte teuml ndryshme qofteuml ajo neuml formeuml teuml skemeumls apo ndihmeumls individuale kategorizohet neuml ndihmeuml shteteumlrore teuml lejuar dhe teuml ndaluar Reumlndeumlsi teuml veccedilanteuml neuml keumlteuml fusheuml merr rregullimi i ndihmeumls seuml ndaluar peumlr shkak teuml ndikimit negativ qeuml mund teuml keteuml neuml zhvillimin e konkurrenceumls neuml njeuml sektor duke krijuar poziteuml dominuese peumlr ndonjeuml subjekt teuml caktuar dhe duke mbyllur tregun peumlr aktereuml tjereuml Prandaj puna dhe pavareumlsia e institucioneve neuml trajtimin e ndihmave individuale dhe skemave teuml ndihmeumls shteteumlrore janeuml shumeuml teuml reumlndeumlsishme peumlr ekonomineuml e vendit Ato sheumlrbejneuml peumlr teuml ruajtur paraneuml publike dhe peumlr teuml mbrojtur konkurrenceumln neuml treg
Kosova dhe shtetet fqinje sikurse Shqipeumlria Mali i Zi Serbia dhe Maqedonia e Veriut janeuml paleuml neumlnshkruese teuml Traktatit teuml Komunitetit teuml Energjiseuml (TKE) Nga ky traktat burojneuml obligime peumlr paleumlt lidhur me transpozimin e legjislacionit teuml Bashkimit Evropian (BE-seuml) mbi energjineuml elektrike konkurrenceumln dhe mjedisin neuml legjislacionin e vendit neumlnshkrues Sa i peumlrket ndihmeumls shteteumlrore neni 18 i Traktatit qeuml eumlshteuml i ngjasheumlm dhe korrespondon me nenin 107 teuml Traktatit peumlr Funksionimin e Bashkimit Evropian (TFBE) keumlrkon nga aneumltareumlt e TKE teuml ndalojneuml ndihmeumln shteteumlrore e cila deumlmton konkurrenceumln dhe ndikon neuml tregtimin e energjiseuml neuml mes teuml Paleumlve Kontraktuese1 Gjithashtu si paleuml neumlnshkruese teuml Marreumlveshjes seuml Stabilizim Asociimit (MSA) keumlto shtete obligohen neuml bazeuml teuml nenit 75(c) teuml keumlsaj marreumlveshjeje qeuml teuml mos peumlrkrahin subjekte peumlrmes ndihmeumls shteteumlrore neuml rast se mund teuml ndikohet konkurrenca2 Edhe Marreumlveshja e Tregtiseuml seuml Lireuml peumlr Vendet e Ballkanit Juglindor (CEFTA) neumlnshkruese dhe aneumltare e seuml cileumls janeuml keumlto shtete ndalon dheumlnien e ndihmeumls shteteumlrore qeuml deformon konkurrenceumln dhe deumlmton tregtineuml mes vendeve aneumltare3 Po ashtu peumlrgjegjeumlsia peumlr ndalimin e ndihmeumls shteteumlrore buron edhe nga ligjet nacionale teuml cilat i kaneuml miratuar keumlto shtete
Mos-vlereumlsimi i projekteve teuml ndihmeumls shteteumlrore nga institucionet ka kosto teuml shumta Shtetet mund teuml peumlrballen me padi neuml gjykatat vendore nga aktereumlt teuml cileumlt janeuml deumlmtuar neuml sektoreuml neuml teuml cileumlt eumlshteuml dheumlneuml ndihmeuml shteteumlrore Kjo mund teuml rezultojeuml neuml deumlmtim teuml buxhetit shteteumlror pasi qeuml aktereumlt duhet teuml kompenzohen peumlr teuml gjitha humbjet qeuml i kaneuml peumlsuar si rrjedhojeuml e konkurrenceumls seuml deformuar me teuml cileumln janeuml peumlrballur Gjykata mund edhe trsquoi anulojeuml kontratat dhe keumlrkojeuml kthimin e ndihmeumls seuml dheumlneuml peumlr ta rikthyer konkurrenceumln neuml tregun e brendsheumlm Po ashtu kjo peumlrbeumln shkelje teuml marreumlveshjeve teuml neumlnshkruara nga keumlto shtete sikurse ajo e MSA-seuml Rrjedhimisht lejimi i skemave teuml ndihmeumls shteteumlrore neuml keumlto shtete mund ta komplikojeuml procesin e negocimit peumlr aneumltareumlsim neuml BE
Neuml keumlteuml raport Instituti GAP krahason kornizeumln institucionale peumlr ndihmeumln shteteumlrore teuml Kosoveumls dhe shteteve fqinje me fokus neuml analizimin e puneumls seuml institucioneve teuml Kosoveumls lidhur me projektet nga fusha e energjiseuml Raporti veuml neuml pah vareumlsineuml financiare nga qeveria teuml disa institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore teuml Ballkanit Pereumlndimor qeuml mund teuml rezultojeuml edhe me konflikt interesi teuml keumltyre institucioneve gjateuml vlereumlsimit teuml rasteve dhe marrjes seuml vendimeve Po ashtu nga analizimi i puneumls seuml institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore neuml Kosoveuml me fokus neuml trajtimin e projekteve nga fusha e energjiseuml del se keumlto institucione nuk janeuml duke e marreuml peumlr vlereumlsim projektin peumlr ndeumlrtimin e termocentralit ldquoKosova e Rerdquo lidhur me prezenceumln e ndihmeumls shteteumlrore Raporti rekomandon qeuml institucionet e ndihmeumls shteteumlrore duhet teuml marrin neuml trajtim teuml gjitha projektet peumlr teuml cilat ekzistojneuml indikacione qeuml ka prezenceuml teuml ndihmeumls shteteumlrore sidomos projektin ldquoKosova e Rerdquo si njeumlrin nga projektet meuml teuml meumldha infastruktorore neuml vend qeuml nga paslufta
1 Rregullat e Ndihmeumls Shteteumlrore dhe Efektivitetit teuml Kontrollit teuml Ndihmeumls Shteteumlrore neuml Sektorin e Energjiseuml Elektrike sipas Trakta-tit teuml Komunitetit teuml Energjiseuml Burimi httpsbitly2QD8Nv2
2 Marreumlveshja e Stabilizim Asociimit mes Bashkimit Evropian neuml njeumlreumln aneuml dhe Kosoveumls neuml aneumln tjeteumlr Neni 75(c) Burimi httpsbitly2UKEuAY
3 CEFTA Marreumlveshje peumlr amendimin dhe zgjerimin e marreumlveshjes seuml tregtiseuml seuml lireuml teuml Evropeumls qendrore Neni 21 Burimi httpsbitly2tsinq6
5
(Pa)vareumlsia e institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlroreMeumlnyra e funksionimit dhe statusi i institucioneve qeuml trajtojneuml ccedileumlshtjet e ndihmeumls shteteumlrore neuml Kosoveuml dallon nga disa vende tjera teuml Ballkanit Pereumlndimor Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore janeuml dizajnuar neuml forma teuml ndryshme neuml keumlto shtete ku njeuml pjeseuml e tyre operon neuml formeumln ku departamenti i cili beumln vlereumlsimin e skemave apo ndihmave individuale eumlshteuml pjeseuml e institucioneve brenda qeveriseuml e organi vendimmarreumls eumlshteuml i pavarur ku teuml dyja institucionet janeuml teuml pavarura apo teumlreumlsisht neumln ombrelleumln e qeveriseuml
Neuml Kosoveuml institucionet qeuml trajtojneuml fusheumln e ndihmeumls shteteumlrore janeuml Departamenti i Ndihmeumls Shteteumlrore (DNSH) dhe Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore DNSH funksionon neuml kuadeumlr teuml Ministriseuml seuml Financave dhe ka peumlr detyreuml teuml beumljeuml vlereumlsimin e skemave dhe propozimeve peumlr ndihmeuml shteteumlrore teuml mbledheuml teuml dheumlna lidhur meuml ndihmeumln shteteumlrore dhe teuml krijojeuml regjisteumlr teuml ndihmeumls shteteumlrore Ndeumlrsa komisioni peumlr ndihmeuml shteteumlrore funksionon si organ vendimmarreumls lidhur me skemat e ndihmeumls shteteumlrore Aneumltareumlt e keumltij komisioni emeumlrohen nga Kuvendi i Kosoveumls
Neuml Shqipeumlri ccedileumlshtjet qeuml kaneuml teuml beumljneuml me ndihmeumln shteteumlrore qofteuml vlereumlsimin e tyre por edhe marrjen e vendimeve e beumljneuml institucionet teuml cilat funksionojneuml apo janeuml zgjedhur nga qeveria Konkretisht Drejtoria e Ndihmeumls Shteteumlrore stafi i teuml cileumls punon neuml ministriteuml e fusheumls seuml ekonomiseuml dhe mblidhet veteumlm kur paraqitet nevoja beumln peumlrgatitjen e vendimeve teuml ndihmeumls shteteumlrore peumlr Komisionin dhe mban regjistrin e ndihmeumls shteteumlrore Ndeumlrsa Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore eumlshteuml organ vendimmarreumls dhe eumlshteuml i eumlmeumlruar nga Keumlshilli i Ministrave dhe i udheumlhequr nga ministr-ija qeuml vie nga fusha e ekonomiseuml4
Neuml Maqedonineuml e Veriut kompetencat peumlr trajtimin e leumlndeumlve teuml ndihmeumls shteteumlrore i ka Komisioni peumlr Mbrojtjen e Konkurrenceumls Mireumlpo Komisioni nuk e ka si fusheumlveprim kryesor ccedileumlshtjen e ndihmeumls shteteumlrore peumlr ccedilka nuk ka ndareuml staf teuml mjaftuesheumlm peumlr keumlteuml fusheuml5 Neuml Serbi pas ndryshimeve neuml Ligjin peumlr ndihmeuml shteteumlrore meuml 2019 Komisioni peumlr Kontrollin e Ndihmeumls Shteteumlrore shndeumlrrohet neuml institucion teuml pavarur qeuml i raporton veteumlm Kuvendit Brenda keumltij institucioni do teuml krijohet dhe veprojeuml edhe Keumlshilli i Ndihmeumls Shteteumlrore i cili eumlshteuml i obliguar qeuml teuml adoptojeuml dhe peumlrgatiseuml vendimet peumlr Komisionin6 Neuml Mal teuml Zi pas ndryshimeve ligjore neuml vitin 2018 kompetencat peumlr monitorimin dhe kontrollin e ndihmeumls shteteumlrore kaneuml kaluar tek Agjencia e Konkurrenceumls ku janeuml krijuar institucione teuml reja konkretisht Keumlshilli i Ndihmeumls Shteteumlrore peumlr mbulimin adekuat teuml keumlsaj fushe7
4 Kuvendi i Republikeumls seuml Shqipeumlriseuml Ligji peumlr Ndihmeumln Shteteumlrore Burimi httpsbitly2OzNsj35 Dušan V Popović Korniza institucionale e organeve teuml ndihmeumls shteteumlrore neuml Evropeumln Juglindore Faqe 73 Burimi
httpsbitly2Sul6Yw6 Parlamenti i Serbiseuml Ligji peumlr kontrollin e ndihmeumls shteteumlrore Burimi httpsbitly2OByLfo7 Kuvendi i Malit teuml Zi Ligji peumlr mbrojtjen e konkurrenceumls 2018 Burimi httpsbitly39hpErW
6
Tabela 1 Korniza institucionale e institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore neuml Kosoveuml Shqipeumlri Serbi Mal teuml Zi dhe Maqedoni teuml Veriut
Institucioni peumlrgjegjeumls peumlr vlereumlsim teuml skemave dhe ndihmave individuale
Funksionimi i institucionit
Statusi Institucioni vendimmareumls
Funksionimi i institucionit
Kosova Departamenti i Ndihmeumls Shteteumlrore
Pjeseuml e Ministriseuml seuml Financave
Staf i peumlrhersheumlm
Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore
I emeumlruar nga Kuvendi ku aneumltareumlt nuk mbajneuml poste publike gjateuml mandatit
Shqipeumlria Drejtoria e Ndihmeumls Shteteumlrore
Pjeseuml e ministrive qeuml mbulojneuml ccedileumlshtjet ekonomike
Ad-hoc vareumlsisht nga nevoja peumlr trajtimin e rasteve
Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore
Teuml emeumlruar nga Keumlshilli i Ministrave ku kryetare i komisionit eumlshteuml ministrija qeuml mbulon ccedileumlshtjet ekonomike
Mali i Zi Keumlshilli si pjeseuml e Agjenciseuml peumlr Mbrojtjen e Konkurrenceumls
Institucion i pavarur
Staf i peumlrhersheumlm
Keumlshilli i Ndihmeumls Shteteumlrore
Serbia Keumlshilli si pjeseuml e Komisionit teuml Ndihmeumls Shteteumlrore
Institucion i pavarur
Mandat 5 vjeccedilar
Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore
I emeumlruar nga Kuvendi ku aneumltareumlt nuk mbajneuml poste neuml sektorin publik apo ateuml privat gjateuml mandatit
Maqedonia e Veriut
Komisioni peumlr mbrojtjen e konkurrenceumls
Institucion i pavarur
Staf i peumlrhersheumlm
Komisioni peumlr Mbrojtjen e Konkurrenceumls
Peumlr dallim nga Shqipeumlria njeuml peumlrpareumlsi teuml cileumln e ka zgjedhur Kosova peumlr ndeumlrtimin e Komisionit teuml Ndihmeumls Shteteumlrore ku aneumltareumlt e tij janeuml teuml zgjedhur nga kuvendi dhe nuk janeuml ministra teuml qeveriseuml konsiston neuml ateuml se shmanget njeuml burim potencial i interesit Kjo pasi qeuml ministriteuml mund teuml jeneuml veteuml dheumlneumls potencial teuml ndihmeumls shteteumlrore teuml palejuar dhe e njeumljta mund teuml ndikojeuml neuml objektivitetin e tyre gjateuml marrjes se vendimeve Mireumlpo funksionimi i Departamentit teuml Ndihmeumls Shteteumlrore neuml kuadeumlr teuml Ministriseuml seuml Financave (MF) ndikon neuml pavareumlsineuml qeuml mund teuml keteuml ky institucion veccedilaneumlrisht mund teuml trajtohet si konflikt interesi peumlr rastet kur trajton skemat apo ndihmat individuale teuml dheumlna nga MF ose ministriteuml tjera Andaj do teuml ishte i reumlndeumlsisheumlm njeuml ri-organizim dhe pavareumlsim operacional edhe i DNSH duke zgjedhur ndonjeuml format teuml ngjasheumlm me ateuml teuml Serbiseuml Malit teuml Zi apo Maqedoniseuml seuml Veriut Por e reumlndeumlsishme mbetet qeuml pavareumlsimi i keumltyre institucioneve teuml mbeumlshtetet me buxhet dhe staf teuml mjaftuesheumlm sikurse neuml rastin e Serbiseuml dhe Malit teuml Zi
Neuml peumlrgjitheumlsi veumlrehet njeuml angazhim i peseuml shteteve neuml Ballkanin Pereumlndimor peumlr pavareumlsimin e institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore edhe pse dallon korniza institucionale e zgjedhur nga to peumlr teuml arritur keumlteuml qeumlllim Fillimisht teuml gjitha shtetet i kaneuml krijuar institucionet e ndihmeumls shteteumlrore si pjeseuml teuml qeveriseuml mireumlpo me kalimin e koheumls duke peumlrjashtuar Shqipeumlrineuml ato kaneuml amandamentuar ligjet e ndihmeumls shteteumlrore Siccedil tregon Tabela 2 shtetet si Serbia dhe Mali i Zi kaneuml arritur trsquou krijojneuml pavareumlsi teuml ploteuml keumltyre institucioneve pasi qeuml ato i raportojneuml direkt kuvendit dhe kaneuml staf teuml mjaftuesheumlm Ndeumlrsa neuml rastin e Maqedoniseuml seuml Veriut peumlrkundeumlr qeuml institucionit teuml ndihmeumls shteteumlrore i eumlshteuml krijuar pavareumlsi neuml veprimin e saj ajo mbetet pa staf teuml mjafutesheumlm dhe ndihma shteteumlrore nuk eumlshteuml prioritet i institucionit neumln teuml cilin vepron Neuml Kosoveuml kemi njeuml pavareumlsi teuml pjesshme teuml institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore pasi qeuml DNSH ende eumlshteuml pjeseuml e Ministriseuml seuml Financave
7
Tabela 2 Ndryshimet neuml kornizeumln institucionale lidhur meuml ndihmeumln shteteumlrore neuml Kosoveuml Shqipeumlri Serbi Mal teuml Zi dhe Maqedoni teuml Veriut
Korniza Institucionale fillestare
Korniza Institucionale pas amandamentimit teuml ligjit
Pavareumlsia
Kosova Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore pjeseuml e qeveriseuml
Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore i pavarur ndeumlrsa Departamenti i Ndihmeumls Shteteumlrore pjeseuml e qeveriseuml
Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore janeuml pjeseumlrisht teuml pavarura
Shqipeumlria Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore pjeseuml e qeveriseuml
Nuk ka ndodhur amandamentim i ligjit ende
Asnjeumlri nga institucionet vendimmarreumlse nuk eumlshteuml i pavarur
Mali i Zi Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore pjeseuml e qeveriseuml
Keumlshilli si pjeseuml e Agjenciseuml peumlr Mbrojtjen e Konkurrenceumls
Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore janeuml teuml pavarura
Serbia Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore pjeseuml e qeveriseuml
Keumlshilli si pjeseuml e institucionit teuml pavarur teuml Komisionit teuml Ndihmeumls Shteteumlrore
Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore janeuml teuml pavarura
Maqedonia e Veriut
Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore pjeseuml e qeveriseuml
Komisioni peumlr Mbrojtjen e Konkurrenceumls
Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore janeuml teuml pavarura por me mungeseuml stafi Dhe fusha e ndihmeumls shteteumlrore nuk eumlshteuml prioritet i institucionit brenda teuml keumlto veprojneuml
Sipas njeuml raporti teuml Sekretariatit teuml Komunititetit teuml Energjiseuml teuml 2019 neuml teuml cilin vlereumlsohet puna pavareumlsia dhe kapacitetet e organeve teuml ndihmeumls shteteumlrore teuml paleumlve kontraktuese Kosova vlereumlsohet meuml dobeumlt se sa shtetet fqinje teuml saj Ky raport veuml neuml pikeumlpyetje pavareumlsineuml e DNSH dhe mungeseumln e stafit dhe resurseve teknike teuml keumltij departamenti peumlr zbatimin e ligjeve teuml ndihmeumls shteteumlrore Konkretisht meuml seuml larti janeuml vlereumlsuar organet e ndihmeumls shteteumlrore neuml Serbi me 75 nga 100 Maqedonia e Veriut me 55 Mali i Zi me 50 Shqipeumlria me 35 dhe Kosova me 25 Raporti kritikon numrin e vogeumll teuml leumlndeumlve teuml trajtuara nga keumlto institucione stafin e pamjatuesheumlm dhe veuml neuml pikeumlpyetje pavareumlsineuml e disave nga to8 Por vlen teuml theksohet se nga koha e publikimit teuml keumltij raporti teuml Sekretariatit teuml Komunitetit teuml Energjiseuml DNSH neuml Kosoveuml ka peumlrgatitur tri raste peumlr vendim peumlr Komisionin e Ndihmeumls Shteteumlrore dhe neuml teuml njeumljteumln koheuml kaneuml ndodhur ndryshime neuml kornzineumln institucionale neuml keumlteuml fusheuml neuml Serbi
Figura 1 Puna pavareumlsia dhe kapacitetet e organeve teuml ndihmeumls shteteumlrore teuml Kosoveumls Shqipeumlriseuml Malit teuml Zi Maqedoniseuml seuml Veriut dhe Serbiseuml 2019
Kosova Shqipeumlria Mali i Zi Maqedonia eVeriut
Serbia
2535
50 55
75
Burimi GAP bazuar neuml teuml dheumlnat e Sekretariatit teuml Komunitetit teuml Energjiseuml
8 Sekretariati i Komunitetit teuml Energjiseuml Plani vjetor i implementimit 2019 Burimi httpsbitly374xALW
8
Puna e institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore neuml Kosoveuml ndash rasti i termocentralit ldquoKosova e RerdquoDepartamenti i ndihmeumls shteteumlrore neuml Kosoveuml eumlshteuml themeluar neuml vitin 2017 dhe ka ploteumlsuar stafin e saj prej shtateuml aneumltareumlsh gjateuml vitit 2018 Ndeumlrsa Komisioni prej peseuml aneumltareumlsh peumlr ndihmeuml shteteumlrore eumlshteuml emeumlruar nga Kuvendi neuml vitin 2019 Fokusi i DNSH-seuml mbetet neuml kompletimin e legjislacionit sekondar peumlr ndihmeuml shteteumlrore ku ka pasur ngecje neuml draftimin dhe miratimin e tyre bazuar neuml Agjendeumln peumlr Reforma Evropiane dhe Planin Kombeumltar peumlr Zbatimin e Marreumlveshjes seuml Stabilizim-Asociimit 2019-2023 Tanimeuml DNSH ka krijuar inventarin (regjistrin) ku peumlrmes iniciativeumls seuml saj dhe komunikimit me institucionet publike ka identifikuar mbi 80 skema aktuale peumlr teuml cilat duhet teuml merret vendim nga Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore Sipas drejtorit teuml DNSH mbi 90 e keumltyre skemave kategorizohen si ndihma shteteumlrore teuml vogla dhe teuml lejueshme qeuml trajtohen sipas Rregulloreumls peumlr ndihmeumln de minimis pra teuml cilat nuk e deumlmtojneuml konkurrenceumln neuml treg dhe nuk krijojneuml poziteuml dominuese peumlr subjekte teuml caktuara Deri meuml tani peumlr tri nga keumlto raste Komisioni peumlr Ndihmeuml Shteteumlrore ka marreuml vendime duke i kategorizuar si ndihma teuml lejueshme9
Dilemat e ndihmeumls shteteumlrore neuml projektin ldquoKosova e Rerdquo
Neuml skemat e ndihmeumls shteteumlrore teuml identifikuara nga DNSH e peumlr teuml cilat duhet teuml ekzistojeuml vendimi nga Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore nuk beumljneuml pjeseuml skemat apo ndihmat individuale shteteumlrore nga fusha e energjiseuml Realisht projekti peumlr ndeumlrtimin e termocentralit ldquoKosova e Rerdquo qeuml peumlrbeumln investimin me vlereumln meuml teuml larteuml qeuml nga paslufta neuml Kosoveuml (13 miliardeuml euro) dhe neuml teuml cilin konsiderohet se ka elemente teuml shumta teuml ndihmeumls shteteumlrore nuk eumlshteuml subjekt i njeuml vlereumlsimi nga DNSH dhe Komisioni
Meuml 2018 Ministria e Zhvillimit Ekonomik (MZHE) ka neumlnshkruar kontratat komerciale me Contour Global (GenCo) peumlr ndeumlrtimin e termocentralit teuml ri ldquoKosova e Rerdquo Kontratat e neumlnshkruara parashohin qeuml institucionet e Kosoveumls marrin peumlr obligim (konkretisht Ndeumlrmarrja e Re Energjetike (ang NKEC) qeuml do teuml themelohet nga qeveria) blerjen e gjitheuml kapacitetit dhe energjiseuml seuml prodhuar nga temrocentrali 450 megavateumlsh i ndeumlrtuar nga GenCo Institucionet qeveritare nuk e kaneuml njoftuar DNSH peumlr ndihmeumln qeuml eumlshteuml planifikuar qeuml trsquoi jepet keumltij subjekti neuml treg peumlrkundeumlr qeuml DNSH ka ekzistuar nga viti 2018 dhe Ligji i ri peumlr ndihmeumln shteteumlrore meuml teuml cilin obligohet njoftimi i DNSH nga dheumlneumlsit potencial teuml ndihmeumls ka qeneuml neuml fuqi nga viti 2017
Me hyrjen neuml puneuml teuml termocentralit teuml ri tregu i energjiseuml elektrike neuml Kosoveuml do teuml mbyllet peumlr 20 vite duke bllokuar keumlsisoj zhvillimin e ccedilfareumldo konkurrence dhe minimizon mundeumlsineuml peumlr liberalizim teuml tregut teuml energjiseuml Furnizuesi aktual i energjiseuml elektrike (KESCO) dhe teuml tjereumlt qeuml mund teuml fillojneuml operimin neuml teuml ardhmen do teuml obligohen teuml blejneuml teumlreuml energjineuml elektrike nga NKEC duke ua pamundeumlsuar atyre blerjen e energjiseuml elektrike me ccedilmim meuml teuml uleumlt neuml tregjet e energjiseuml elektrike peumlr 20 vite Si rrjedhojeuml ky projekt e veuml GenCo neuml njeuml poziteuml avantazhi mbi prodhuesit tjereuml teuml energjiseuml elektrike neuml Kosoveuml duke e deformuar keumlshtu konkurrenceumln Specifikisht ajo nuk u ofron prodhuesve tjereuml siccedil eumlshteuml KEK-u kushtet e njeumljta Po ashtu projekti parasheh qeuml shpenzimet e GenCO peumlr shfryteumlzim teuml sistemit i ngarkohen ndeumlrmarrjes shteteumlrore NKEC dhe qeuml GenCo trsquoi transferohet proneuml neumln vlereumln e tregut10
Peumlrkundeumlr qeuml DNSH dhe Komisioni peumlr Ndihmeuml Shteteumlrore janeuml formuar seuml voni ato sipas nenit 133 teuml Ligjit peumlr ndihmeuml shteteumlrore teuml Kosoveumls do teuml mund teuml keumlrkonin asistenceuml nga Sekretariati i Komunitetit teuml Energjiseuml (SKE) peumlr vlereumlsimin e projektit teuml termocentralit ldquoKosova e Rerdquo11
9 Intervisteuml me Agim Krasniqin Drejtor i Departamentit peumlr Ndihmeuml Shteteumlrore neuml Kosoveuml meuml 24 Janar 202010 Ministria e Zhvillimit Ekonomik Kontratat komerciale teuml projektit TC ldquoKosova e Rerdquo Burimi httpsbitly37iQ6jy
Shih peumlr meuml shumeuml detaje rreth prezenceumls seuml ndihmeumls shteteumlrore teuml palejuar neuml projektin ldquoKosova e Rerdquo analizeumln e GAP analizeumln e GAP ldquoNdikimi i ndihmeumls shteteumlrore neuml tregun e energjiseuml elektrike neuml Ballkanrdquo Burimi httpsbitly2uAelfX
11 Gazeta Zyrtare Ligji peumlr Ndihmeumln Shteteumlrore Burimi httpsbitly389em91
9
Meqeneumlse deri meuml tani nuk kemi ndonjeuml zhvillim rreth keumltij projekti Sekretariati i Komunitetit teuml Energjiseuml para pak kohe ka nisur procedureumln peumlr zgjidhjen e mosmarreumlveshjeumls lidhur me projektin ldquoKosova e Rerdquo SKE ngrit shqeteumlsimet lidhur me prezenceumln e ndihmeumls shteteumlrore teuml paligjshme neuml projektin neuml fjaleuml ku thkesohen si ndihmeuml shteteumlrore hyrja neuml marreumlveshje e institucioneve teuml Kosoveumls peumlr blerje teuml energjiseuml elektrike peumlr 20 vite shitja dhe transferimi i proneumls shteteumlrore neumln ccedilmimin e tregut lirimi nga TVSH dhe marrja peumlrsipeumlr nga Kosova e ngarkesave dhe shpenzimeve tjera12 Sipas Sektretatiatit teuml Energjiseuml neuml rast se projekti nuk peumlrshtatet me rregullat e Traktatit teuml Komunitetit teuml Energjiseuml leumlnda mund teuml sillet peumlr shqyrtim para Keumlshillit teuml Ministrave praneuml Komunitetit teuml Energjiseuml Vendimi i Keumlshillit teuml Ministrave mund teuml rezultojeuml me pezullimin e teuml drejtave teuml Kosoveumls neuml votim dhe me peumlrjashtimin e saj nga Keumlshilli
Mos-veprimi i institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore neuml njeuml rast teuml tilleuml krijon deumlme peumlr ekonomineuml dhe buxhetin e Kosoveumls dhe mund teuml interpretohet si konflikt i interesit ku DNSH nuk merr iniciativeuml teuml analizojeuml njeuml projekt teuml inicuar nga njeuml institucion tjeteumlr i qeveriseuml
12 Komuniteti i Energjiseuml Sekretariati i Komunitetit teuml Energjiseuml nis procedureumln peumlr zgjidhjen e mosmarreumlveshjeumls ndaj Kosoveumls lidhur me prezenceumln e ndihmeumls shteteumlrore teuml palejuar neuml projektin ldquoKosova e Rerdquo Burimi httpsbitly2Sppxnz
10
Peumlrfundime dhe rekomandimeZgjedhja e kornizeumls institucionale ku institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore u garantohet pavareumlsi neuml puneumln dhe financimin e tyre nga qeveria mbetet hap i reumlndeumlsisheumlm peumlr Kosoveumln dhe vendet e rajonit Si mekanizeumlm institucionet e pavarura teuml ndihmeumls shteteumlrore sheumlrbejneuml si ruajteumls teuml paraseuml publike por edhe konkurrenceumls seuml lireuml neuml treg Peumlr meuml shumeuml pavareumlsimi i tyre shmangeuml konfliktin e interesit gjateuml vlereumlsimit teuml rasteve dhe marrjes seuml vendimeve Nga peseuml vendet e Ballkanit Pereumlndimor formatet e zgjedhura nga Serbia apo Mali i Zi neuml ri-organizimin dhe pavareumlsimin operacional teuml institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore janeuml meuml adekuate se sa ato teuml Maqedoniseuml seuml Veriut Kosveumls dhe Shqipeumlriseuml Neuml rastin e Kosoveumls eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml organet e ndihmeumls shteteumlrore teuml marrin peumlr vlereumlsim projektin peumlr ndeumlrtimin e termocentralit ldquoKosova e Rerdquo i cili peumlrbeumln ndihmeuml shteteumlrore teuml palejuar duke u deumlmtuar keumlshtu buxheti i Kosoveumls
Lidhur me keumlteuml temeuml eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml
bull Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore duhet teuml marrin neuml trajtim teuml gjitha projektet peumlr teuml cilat ekzistojneuml indikacione qeuml ka prezenceuml teuml ndihmeumls shteteumlrore Prioritet duhet trsquou jepet projekteve teuml meumldha qeuml kaneuml kosto teuml larteuml buxhetore dhe qeuml mund teuml deumlmtojneuml keumlsisoj buxhetin e shtetit teuml Kosoveumls neuml rast teuml prezenceumls seuml ndihmeumls shteteumlrore teuml palejuar
bull Departamenti i Ndihmeumls Shteteumlrore (DNSH) peumlrveccedil deumlrgimit teuml njoftimeve tek institucionet ku keumlrkon qeuml teuml prezantohen skemat apo ndihmat individuale qeuml ato akordojneuml duhet teuml marr iniciativeumln njeumlansheumlm sipas asaj ccedilfareuml i lejon ligji teuml vlereumlsojeuml projekte neuml teuml cilat supozohet teuml keteuml prezenceuml teuml ndihmeumls shteteumlrore teuml palejuar
bull Departamenti i Ndihmeumls Shteteumlrore dhe Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore duhet trsquoi japin prioritet vlereumlsimit teuml projektit teuml ldquoKosoveumls seuml Rerdquo dhe duhet teuml keumlrkojneuml asistenceuml teknike edhe nga Sekretariati i Komunitetit teuml Energjiseuml peumlr vlereumlsimin e keumltij projekti
Ky raport eumlshteuml pjeseuml e projektit me titull ldquoMekanizmi i Monitorimit teuml Agjendeumls peumlr Reforma Evropianerdquo qeuml financohet nga Ambasada e Mbreteumlriseuml seuml Holandeumls neuml Kosoveuml dhe implementohet nga Grupi peumlr Studime Juridike dhe Politike Instituti GAP dhe Instituti i Prishtineumls peumlr Studime Politike Opinionet e shprehura neuml keumlteuml raport nuk pasqyrojneuml qeumlndrimet e Ambasadeumls seuml Mbreteumlriseuml seuml Holandeumls neuml Kosoveuml
INSTITUTI GAP
Kapacitetet dhepavareumlsia e institucionevepeumlr ndihmeuml shteteumlrore
4
HyrjeDheumlnia e ndihmeumls shteteumlrore peumlr subjekte teuml ndryshme qofteuml ajo neuml formeuml teuml skemeumls apo ndihmeumls individuale kategorizohet neuml ndihmeuml shteteumlrore teuml lejuar dhe teuml ndaluar Reumlndeumlsi teuml veccedilanteuml neuml keumlteuml fusheuml merr rregullimi i ndihmeumls seuml ndaluar peumlr shkak teuml ndikimit negativ qeuml mund teuml keteuml neuml zhvillimin e konkurrenceumls neuml njeuml sektor duke krijuar poziteuml dominuese peumlr ndonjeuml subjekt teuml caktuar dhe duke mbyllur tregun peumlr aktereuml tjereuml Prandaj puna dhe pavareumlsia e institucioneve neuml trajtimin e ndihmave individuale dhe skemave teuml ndihmeumls shteteumlrore janeuml shumeuml teuml reumlndeumlsishme peumlr ekonomineuml e vendit Ato sheumlrbejneuml peumlr teuml ruajtur paraneuml publike dhe peumlr teuml mbrojtur konkurrenceumln neuml treg
Kosova dhe shtetet fqinje sikurse Shqipeumlria Mali i Zi Serbia dhe Maqedonia e Veriut janeuml paleuml neumlnshkruese teuml Traktatit teuml Komunitetit teuml Energjiseuml (TKE) Nga ky traktat burojneuml obligime peumlr paleumlt lidhur me transpozimin e legjislacionit teuml Bashkimit Evropian (BE-seuml) mbi energjineuml elektrike konkurrenceumln dhe mjedisin neuml legjislacionin e vendit neumlnshkrues Sa i peumlrket ndihmeumls shteteumlrore neni 18 i Traktatit qeuml eumlshteuml i ngjasheumlm dhe korrespondon me nenin 107 teuml Traktatit peumlr Funksionimin e Bashkimit Evropian (TFBE) keumlrkon nga aneumltareumlt e TKE teuml ndalojneuml ndihmeumln shteteumlrore e cila deumlmton konkurrenceumln dhe ndikon neuml tregtimin e energjiseuml neuml mes teuml Paleumlve Kontraktuese1 Gjithashtu si paleuml neumlnshkruese teuml Marreumlveshjes seuml Stabilizim Asociimit (MSA) keumlto shtete obligohen neuml bazeuml teuml nenit 75(c) teuml keumlsaj marreumlveshjeje qeuml teuml mos peumlrkrahin subjekte peumlrmes ndihmeumls shteteumlrore neuml rast se mund teuml ndikohet konkurrenca2 Edhe Marreumlveshja e Tregtiseuml seuml Lireuml peumlr Vendet e Ballkanit Juglindor (CEFTA) neumlnshkruese dhe aneumltare e seuml cileumls janeuml keumlto shtete ndalon dheumlnien e ndihmeumls shteteumlrore qeuml deformon konkurrenceumln dhe deumlmton tregtineuml mes vendeve aneumltare3 Po ashtu peumlrgjegjeumlsia peumlr ndalimin e ndihmeumls shteteumlrore buron edhe nga ligjet nacionale teuml cilat i kaneuml miratuar keumlto shtete
Mos-vlereumlsimi i projekteve teuml ndihmeumls shteteumlrore nga institucionet ka kosto teuml shumta Shtetet mund teuml peumlrballen me padi neuml gjykatat vendore nga aktereumlt teuml cileumlt janeuml deumlmtuar neuml sektoreuml neuml teuml cileumlt eumlshteuml dheumlneuml ndihmeuml shteteumlrore Kjo mund teuml rezultojeuml neuml deumlmtim teuml buxhetit shteteumlror pasi qeuml aktereumlt duhet teuml kompenzohen peumlr teuml gjitha humbjet qeuml i kaneuml peumlsuar si rrjedhojeuml e konkurrenceumls seuml deformuar me teuml cileumln janeuml peumlrballur Gjykata mund edhe trsquoi anulojeuml kontratat dhe keumlrkojeuml kthimin e ndihmeumls seuml dheumlneuml peumlr ta rikthyer konkurrenceumln neuml tregun e brendsheumlm Po ashtu kjo peumlrbeumln shkelje teuml marreumlveshjeve teuml neumlnshkruara nga keumlto shtete sikurse ajo e MSA-seuml Rrjedhimisht lejimi i skemave teuml ndihmeumls shteteumlrore neuml keumlto shtete mund ta komplikojeuml procesin e negocimit peumlr aneumltareumlsim neuml BE
Neuml keumlteuml raport Instituti GAP krahason kornizeumln institucionale peumlr ndihmeumln shteteumlrore teuml Kosoveumls dhe shteteve fqinje me fokus neuml analizimin e puneumls seuml institucioneve teuml Kosoveumls lidhur me projektet nga fusha e energjiseuml Raporti veuml neuml pah vareumlsineuml financiare nga qeveria teuml disa institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore teuml Ballkanit Pereumlndimor qeuml mund teuml rezultojeuml edhe me konflikt interesi teuml keumltyre institucioneve gjateuml vlereumlsimit teuml rasteve dhe marrjes seuml vendimeve Po ashtu nga analizimi i puneumls seuml institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore neuml Kosoveuml me fokus neuml trajtimin e projekteve nga fusha e energjiseuml del se keumlto institucione nuk janeuml duke e marreuml peumlr vlereumlsim projektin peumlr ndeumlrtimin e termocentralit ldquoKosova e Rerdquo lidhur me prezenceumln e ndihmeumls shteteumlrore Raporti rekomandon qeuml institucionet e ndihmeumls shteteumlrore duhet teuml marrin neuml trajtim teuml gjitha projektet peumlr teuml cilat ekzistojneuml indikacione qeuml ka prezenceuml teuml ndihmeumls shteteumlrore sidomos projektin ldquoKosova e Rerdquo si njeumlrin nga projektet meuml teuml meumldha infastruktorore neuml vend qeuml nga paslufta
1 Rregullat e Ndihmeumls Shteteumlrore dhe Efektivitetit teuml Kontrollit teuml Ndihmeumls Shteteumlrore neuml Sektorin e Energjiseuml Elektrike sipas Trakta-tit teuml Komunitetit teuml Energjiseuml Burimi httpsbitly2QD8Nv2
2 Marreumlveshja e Stabilizim Asociimit mes Bashkimit Evropian neuml njeumlreumln aneuml dhe Kosoveumls neuml aneumln tjeteumlr Neni 75(c) Burimi httpsbitly2UKEuAY
3 CEFTA Marreumlveshje peumlr amendimin dhe zgjerimin e marreumlveshjes seuml tregtiseuml seuml lireuml teuml Evropeumls qendrore Neni 21 Burimi httpsbitly2tsinq6
5
(Pa)vareumlsia e institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlroreMeumlnyra e funksionimit dhe statusi i institucioneve qeuml trajtojneuml ccedileumlshtjet e ndihmeumls shteteumlrore neuml Kosoveuml dallon nga disa vende tjera teuml Ballkanit Pereumlndimor Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore janeuml dizajnuar neuml forma teuml ndryshme neuml keumlto shtete ku njeuml pjeseuml e tyre operon neuml formeumln ku departamenti i cili beumln vlereumlsimin e skemave apo ndihmave individuale eumlshteuml pjeseuml e institucioneve brenda qeveriseuml e organi vendimmarreumls eumlshteuml i pavarur ku teuml dyja institucionet janeuml teuml pavarura apo teumlreumlsisht neumln ombrelleumln e qeveriseuml
Neuml Kosoveuml institucionet qeuml trajtojneuml fusheumln e ndihmeumls shteteumlrore janeuml Departamenti i Ndihmeumls Shteteumlrore (DNSH) dhe Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore DNSH funksionon neuml kuadeumlr teuml Ministriseuml seuml Financave dhe ka peumlr detyreuml teuml beumljeuml vlereumlsimin e skemave dhe propozimeve peumlr ndihmeuml shteteumlrore teuml mbledheuml teuml dheumlna lidhur meuml ndihmeumln shteteumlrore dhe teuml krijojeuml regjisteumlr teuml ndihmeumls shteteumlrore Ndeumlrsa komisioni peumlr ndihmeuml shteteumlrore funksionon si organ vendimmarreumls lidhur me skemat e ndihmeumls shteteumlrore Aneumltareumlt e keumltij komisioni emeumlrohen nga Kuvendi i Kosoveumls
Neuml Shqipeumlri ccedileumlshtjet qeuml kaneuml teuml beumljneuml me ndihmeumln shteteumlrore qofteuml vlereumlsimin e tyre por edhe marrjen e vendimeve e beumljneuml institucionet teuml cilat funksionojneuml apo janeuml zgjedhur nga qeveria Konkretisht Drejtoria e Ndihmeumls Shteteumlrore stafi i teuml cileumls punon neuml ministriteuml e fusheumls seuml ekonomiseuml dhe mblidhet veteumlm kur paraqitet nevoja beumln peumlrgatitjen e vendimeve teuml ndihmeumls shteteumlrore peumlr Komisionin dhe mban regjistrin e ndihmeumls shteteumlrore Ndeumlrsa Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore eumlshteuml organ vendimmarreumls dhe eumlshteuml i eumlmeumlruar nga Keumlshilli i Ministrave dhe i udheumlhequr nga ministr-ija qeuml vie nga fusha e ekonomiseuml4
Neuml Maqedonineuml e Veriut kompetencat peumlr trajtimin e leumlndeumlve teuml ndihmeumls shteteumlrore i ka Komisioni peumlr Mbrojtjen e Konkurrenceumls Mireumlpo Komisioni nuk e ka si fusheumlveprim kryesor ccedileumlshtjen e ndihmeumls shteteumlrore peumlr ccedilka nuk ka ndareuml staf teuml mjaftuesheumlm peumlr keumlteuml fusheuml5 Neuml Serbi pas ndryshimeve neuml Ligjin peumlr ndihmeuml shteteumlrore meuml 2019 Komisioni peumlr Kontrollin e Ndihmeumls Shteteumlrore shndeumlrrohet neuml institucion teuml pavarur qeuml i raporton veteumlm Kuvendit Brenda keumltij institucioni do teuml krijohet dhe veprojeuml edhe Keumlshilli i Ndihmeumls Shteteumlrore i cili eumlshteuml i obliguar qeuml teuml adoptojeuml dhe peumlrgatiseuml vendimet peumlr Komisionin6 Neuml Mal teuml Zi pas ndryshimeve ligjore neuml vitin 2018 kompetencat peumlr monitorimin dhe kontrollin e ndihmeumls shteteumlrore kaneuml kaluar tek Agjencia e Konkurrenceumls ku janeuml krijuar institucione teuml reja konkretisht Keumlshilli i Ndihmeumls Shteteumlrore peumlr mbulimin adekuat teuml keumlsaj fushe7
4 Kuvendi i Republikeumls seuml Shqipeumlriseuml Ligji peumlr Ndihmeumln Shteteumlrore Burimi httpsbitly2OzNsj35 Dušan V Popović Korniza institucionale e organeve teuml ndihmeumls shteteumlrore neuml Evropeumln Juglindore Faqe 73 Burimi
httpsbitly2Sul6Yw6 Parlamenti i Serbiseuml Ligji peumlr kontrollin e ndihmeumls shteteumlrore Burimi httpsbitly2OByLfo7 Kuvendi i Malit teuml Zi Ligji peumlr mbrojtjen e konkurrenceumls 2018 Burimi httpsbitly39hpErW
6
Tabela 1 Korniza institucionale e institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore neuml Kosoveuml Shqipeumlri Serbi Mal teuml Zi dhe Maqedoni teuml Veriut
Institucioni peumlrgjegjeumls peumlr vlereumlsim teuml skemave dhe ndihmave individuale
Funksionimi i institucionit
Statusi Institucioni vendimmareumls
Funksionimi i institucionit
Kosova Departamenti i Ndihmeumls Shteteumlrore
Pjeseuml e Ministriseuml seuml Financave
Staf i peumlrhersheumlm
Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore
I emeumlruar nga Kuvendi ku aneumltareumlt nuk mbajneuml poste publike gjateuml mandatit
Shqipeumlria Drejtoria e Ndihmeumls Shteteumlrore
Pjeseuml e ministrive qeuml mbulojneuml ccedileumlshtjet ekonomike
Ad-hoc vareumlsisht nga nevoja peumlr trajtimin e rasteve
Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore
Teuml emeumlruar nga Keumlshilli i Ministrave ku kryetare i komisionit eumlshteuml ministrija qeuml mbulon ccedileumlshtjet ekonomike
Mali i Zi Keumlshilli si pjeseuml e Agjenciseuml peumlr Mbrojtjen e Konkurrenceumls
Institucion i pavarur
Staf i peumlrhersheumlm
Keumlshilli i Ndihmeumls Shteteumlrore
Serbia Keumlshilli si pjeseuml e Komisionit teuml Ndihmeumls Shteteumlrore
Institucion i pavarur
Mandat 5 vjeccedilar
Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore
I emeumlruar nga Kuvendi ku aneumltareumlt nuk mbajneuml poste neuml sektorin publik apo ateuml privat gjateuml mandatit
Maqedonia e Veriut
Komisioni peumlr mbrojtjen e konkurrenceumls
Institucion i pavarur
Staf i peumlrhersheumlm
Komisioni peumlr Mbrojtjen e Konkurrenceumls
Peumlr dallim nga Shqipeumlria njeuml peumlrpareumlsi teuml cileumln e ka zgjedhur Kosova peumlr ndeumlrtimin e Komisionit teuml Ndihmeumls Shteteumlrore ku aneumltareumlt e tij janeuml teuml zgjedhur nga kuvendi dhe nuk janeuml ministra teuml qeveriseuml konsiston neuml ateuml se shmanget njeuml burim potencial i interesit Kjo pasi qeuml ministriteuml mund teuml jeneuml veteuml dheumlneumls potencial teuml ndihmeumls shteteumlrore teuml palejuar dhe e njeumljta mund teuml ndikojeuml neuml objektivitetin e tyre gjateuml marrjes se vendimeve Mireumlpo funksionimi i Departamentit teuml Ndihmeumls Shteteumlrore neuml kuadeumlr teuml Ministriseuml seuml Financave (MF) ndikon neuml pavareumlsineuml qeuml mund teuml keteuml ky institucion veccedilaneumlrisht mund teuml trajtohet si konflikt interesi peumlr rastet kur trajton skemat apo ndihmat individuale teuml dheumlna nga MF ose ministriteuml tjera Andaj do teuml ishte i reumlndeumlsisheumlm njeuml ri-organizim dhe pavareumlsim operacional edhe i DNSH duke zgjedhur ndonjeuml format teuml ngjasheumlm me ateuml teuml Serbiseuml Malit teuml Zi apo Maqedoniseuml seuml Veriut Por e reumlndeumlsishme mbetet qeuml pavareumlsimi i keumltyre institucioneve teuml mbeumlshtetet me buxhet dhe staf teuml mjaftuesheumlm sikurse neuml rastin e Serbiseuml dhe Malit teuml Zi
Neuml peumlrgjitheumlsi veumlrehet njeuml angazhim i peseuml shteteve neuml Ballkanin Pereumlndimor peumlr pavareumlsimin e institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore edhe pse dallon korniza institucionale e zgjedhur nga to peumlr teuml arritur keumlteuml qeumlllim Fillimisht teuml gjitha shtetet i kaneuml krijuar institucionet e ndihmeumls shteteumlrore si pjeseuml teuml qeveriseuml mireumlpo me kalimin e koheumls duke peumlrjashtuar Shqipeumlrineuml ato kaneuml amandamentuar ligjet e ndihmeumls shteteumlrore Siccedil tregon Tabela 2 shtetet si Serbia dhe Mali i Zi kaneuml arritur trsquou krijojneuml pavareumlsi teuml ploteuml keumltyre institucioneve pasi qeuml ato i raportojneuml direkt kuvendit dhe kaneuml staf teuml mjaftuesheumlm Ndeumlrsa neuml rastin e Maqedoniseuml seuml Veriut peumlrkundeumlr qeuml institucionit teuml ndihmeumls shteteumlrore i eumlshteuml krijuar pavareumlsi neuml veprimin e saj ajo mbetet pa staf teuml mjafutesheumlm dhe ndihma shteteumlrore nuk eumlshteuml prioritet i institucionit neumln teuml cilin vepron Neuml Kosoveuml kemi njeuml pavareumlsi teuml pjesshme teuml institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore pasi qeuml DNSH ende eumlshteuml pjeseuml e Ministriseuml seuml Financave
7
Tabela 2 Ndryshimet neuml kornizeumln institucionale lidhur meuml ndihmeumln shteteumlrore neuml Kosoveuml Shqipeumlri Serbi Mal teuml Zi dhe Maqedoni teuml Veriut
Korniza Institucionale fillestare
Korniza Institucionale pas amandamentimit teuml ligjit
Pavareumlsia
Kosova Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore pjeseuml e qeveriseuml
Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore i pavarur ndeumlrsa Departamenti i Ndihmeumls Shteteumlrore pjeseuml e qeveriseuml
Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore janeuml pjeseumlrisht teuml pavarura
Shqipeumlria Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore pjeseuml e qeveriseuml
Nuk ka ndodhur amandamentim i ligjit ende
Asnjeumlri nga institucionet vendimmarreumlse nuk eumlshteuml i pavarur
Mali i Zi Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore pjeseuml e qeveriseuml
Keumlshilli si pjeseuml e Agjenciseuml peumlr Mbrojtjen e Konkurrenceumls
Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore janeuml teuml pavarura
Serbia Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore pjeseuml e qeveriseuml
Keumlshilli si pjeseuml e institucionit teuml pavarur teuml Komisionit teuml Ndihmeumls Shteteumlrore
Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore janeuml teuml pavarura
Maqedonia e Veriut
Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore pjeseuml e qeveriseuml
Komisioni peumlr Mbrojtjen e Konkurrenceumls
Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore janeuml teuml pavarura por me mungeseuml stafi Dhe fusha e ndihmeumls shteteumlrore nuk eumlshteuml prioritet i institucionit brenda teuml keumlto veprojneuml
Sipas njeuml raporti teuml Sekretariatit teuml Komunititetit teuml Energjiseuml teuml 2019 neuml teuml cilin vlereumlsohet puna pavareumlsia dhe kapacitetet e organeve teuml ndihmeumls shteteumlrore teuml paleumlve kontraktuese Kosova vlereumlsohet meuml dobeumlt se sa shtetet fqinje teuml saj Ky raport veuml neuml pikeumlpyetje pavareumlsineuml e DNSH dhe mungeseumln e stafit dhe resurseve teknike teuml keumltij departamenti peumlr zbatimin e ligjeve teuml ndihmeumls shteteumlrore Konkretisht meuml seuml larti janeuml vlereumlsuar organet e ndihmeumls shteteumlrore neuml Serbi me 75 nga 100 Maqedonia e Veriut me 55 Mali i Zi me 50 Shqipeumlria me 35 dhe Kosova me 25 Raporti kritikon numrin e vogeumll teuml leumlndeumlve teuml trajtuara nga keumlto institucione stafin e pamjatuesheumlm dhe veuml neuml pikeumlpyetje pavareumlsineuml e disave nga to8 Por vlen teuml theksohet se nga koha e publikimit teuml keumltij raporti teuml Sekretariatit teuml Komunitetit teuml Energjiseuml DNSH neuml Kosoveuml ka peumlrgatitur tri raste peumlr vendim peumlr Komisionin e Ndihmeumls Shteteumlrore dhe neuml teuml njeumljteumln koheuml kaneuml ndodhur ndryshime neuml kornzineumln institucionale neuml keumlteuml fusheuml neuml Serbi
Figura 1 Puna pavareumlsia dhe kapacitetet e organeve teuml ndihmeumls shteteumlrore teuml Kosoveumls Shqipeumlriseuml Malit teuml Zi Maqedoniseuml seuml Veriut dhe Serbiseuml 2019
Kosova Shqipeumlria Mali i Zi Maqedonia eVeriut
Serbia
2535
50 55
75
Burimi GAP bazuar neuml teuml dheumlnat e Sekretariatit teuml Komunitetit teuml Energjiseuml
8 Sekretariati i Komunitetit teuml Energjiseuml Plani vjetor i implementimit 2019 Burimi httpsbitly374xALW
8
Puna e institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore neuml Kosoveuml ndash rasti i termocentralit ldquoKosova e RerdquoDepartamenti i ndihmeumls shteteumlrore neuml Kosoveuml eumlshteuml themeluar neuml vitin 2017 dhe ka ploteumlsuar stafin e saj prej shtateuml aneumltareumlsh gjateuml vitit 2018 Ndeumlrsa Komisioni prej peseuml aneumltareumlsh peumlr ndihmeuml shteteumlrore eumlshteuml emeumlruar nga Kuvendi neuml vitin 2019 Fokusi i DNSH-seuml mbetet neuml kompletimin e legjislacionit sekondar peumlr ndihmeuml shteteumlrore ku ka pasur ngecje neuml draftimin dhe miratimin e tyre bazuar neuml Agjendeumln peumlr Reforma Evropiane dhe Planin Kombeumltar peumlr Zbatimin e Marreumlveshjes seuml Stabilizim-Asociimit 2019-2023 Tanimeuml DNSH ka krijuar inventarin (regjistrin) ku peumlrmes iniciativeumls seuml saj dhe komunikimit me institucionet publike ka identifikuar mbi 80 skema aktuale peumlr teuml cilat duhet teuml merret vendim nga Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore Sipas drejtorit teuml DNSH mbi 90 e keumltyre skemave kategorizohen si ndihma shteteumlrore teuml vogla dhe teuml lejueshme qeuml trajtohen sipas Rregulloreumls peumlr ndihmeumln de minimis pra teuml cilat nuk e deumlmtojneuml konkurrenceumln neuml treg dhe nuk krijojneuml poziteuml dominuese peumlr subjekte teuml caktuara Deri meuml tani peumlr tri nga keumlto raste Komisioni peumlr Ndihmeuml Shteteumlrore ka marreuml vendime duke i kategorizuar si ndihma teuml lejueshme9
Dilemat e ndihmeumls shteteumlrore neuml projektin ldquoKosova e Rerdquo
Neuml skemat e ndihmeumls shteteumlrore teuml identifikuara nga DNSH e peumlr teuml cilat duhet teuml ekzistojeuml vendimi nga Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore nuk beumljneuml pjeseuml skemat apo ndihmat individuale shteteumlrore nga fusha e energjiseuml Realisht projekti peumlr ndeumlrtimin e termocentralit ldquoKosova e Rerdquo qeuml peumlrbeumln investimin me vlereumln meuml teuml larteuml qeuml nga paslufta neuml Kosoveuml (13 miliardeuml euro) dhe neuml teuml cilin konsiderohet se ka elemente teuml shumta teuml ndihmeumls shteteumlrore nuk eumlshteuml subjekt i njeuml vlereumlsimi nga DNSH dhe Komisioni
Meuml 2018 Ministria e Zhvillimit Ekonomik (MZHE) ka neumlnshkruar kontratat komerciale me Contour Global (GenCo) peumlr ndeumlrtimin e termocentralit teuml ri ldquoKosova e Rerdquo Kontratat e neumlnshkruara parashohin qeuml institucionet e Kosoveumls marrin peumlr obligim (konkretisht Ndeumlrmarrja e Re Energjetike (ang NKEC) qeuml do teuml themelohet nga qeveria) blerjen e gjitheuml kapacitetit dhe energjiseuml seuml prodhuar nga temrocentrali 450 megavateumlsh i ndeumlrtuar nga GenCo Institucionet qeveritare nuk e kaneuml njoftuar DNSH peumlr ndihmeumln qeuml eumlshteuml planifikuar qeuml trsquoi jepet keumltij subjekti neuml treg peumlrkundeumlr qeuml DNSH ka ekzistuar nga viti 2018 dhe Ligji i ri peumlr ndihmeumln shteteumlrore meuml teuml cilin obligohet njoftimi i DNSH nga dheumlneumlsit potencial teuml ndihmeumls ka qeneuml neuml fuqi nga viti 2017
Me hyrjen neuml puneuml teuml termocentralit teuml ri tregu i energjiseuml elektrike neuml Kosoveuml do teuml mbyllet peumlr 20 vite duke bllokuar keumlsisoj zhvillimin e ccedilfareumldo konkurrence dhe minimizon mundeumlsineuml peumlr liberalizim teuml tregut teuml energjiseuml Furnizuesi aktual i energjiseuml elektrike (KESCO) dhe teuml tjereumlt qeuml mund teuml fillojneuml operimin neuml teuml ardhmen do teuml obligohen teuml blejneuml teumlreuml energjineuml elektrike nga NKEC duke ua pamundeumlsuar atyre blerjen e energjiseuml elektrike me ccedilmim meuml teuml uleumlt neuml tregjet e energjiseuml elektrike peumlr 20 vite Si rrjedhojeuml ky projekt e veuml GenCo neuml njeuml poziteuml avantazhi mbi prodhuesit tjereuml teuml energjiseuml elektrike neuml Kosoveuml duke e deformuar keumlshtu konkurrenceumln Specifikisht ajo nuk u ofron prodhuesve tjereuml siccedil eumlshteuml KEK-u kushtet e njeumljta Po ashtu projekti parasheh qeuml shpenzimet e GenCO peumlr shfryteumlzim teuml sistemit i ngarkohen ndeumlrmarrjes shteteumlrore NKEC dhe qeuml GenCo trsquoi transferohet proneuml neumln vlereumln e tregut10
Peumlrkundeumlr qeuml DNSH dhe Komisioni peumlr Ndihmeuml Shteteumlrore janeuml formuar seuml voni ato sipas nenit 133 teuml Ligjit peumlr ndihmeuml shteteumlrore teuml Kosoveumls do teuml mund teuml keumlrkonin asistenceuml nga Sekretariati i Komunitetit teuml Energjiseuml (SKE) peumlr vlereumlsimin e projektit teuml termocentralit ldquoKosova e Rerdquo11
9 Intervisteuml me Agim Krasniqin Drejtor i Departamentit peumlr Ndihmeuml Shteteumlrore neuml Kosoveuml meuml 24 Janar 202010 Ministria e Zhvillimit Ekonomik Kontratat komerciale teuml projektit TC ldquoKosova e Rerdquo Burimi httpsbitly37iQ6jy
Shih peumlr meuml shumeuml detaje rreth prezenceumls seuml ndihmeumls shteteumlrore teuml palejuar neuml projektin ldquoKosova e Rerdquo analizeumln e GAP analizeumln e GAP ldquoNdikimi i ndihmeumls shteteumlrore neuml tregun e energjiseuml elektrike neuml Ballkanrdquo Burimi httpsbitly2uAelfX
11 Gazeta Zyrtare Ligji peumlr Ndihmeumln Shteteumlrore Burimi httpsbitly389em91
9
Meqeneumlse deri meuml tani nuk kemi ndonjeuml zhvillim rreth keumltij projekti Sekretariati i Komunitetit teuml Energjiseuml para pak kohe ka nisur procedureumln peumlr zgjidhjen e mosmarreumlveshjeumls lidhur me projektin ldquoKosova e Rerdquo SKE ngrit shqeteumlsimet lidhur me prezenceumln e ndihmeumls shteteumlrore teuml paligjshme neuml projektin neuml fjaleuml ku thkesohen si ndihmeuml shteteumlrore hyrja neuml marreumlveshje e institucioneve teuml Kosoveumls peumlr blerje teuml energjiseuml elektrike peumlr 20 vite shitja dhe transferimi i proneumls shteteumlrore neumln ccedilmimin e tregut lirimi nga TVSH dhe marrja peumlrsipeumlr nga Kosova e ngarkesave dhe shpenzimeve tjera12 Sipas Sektretatiatit teuml Energjiseuml neuml rast se projekti nuk peumlrshtatet me rregullat e Traktatit teuml Komunitetit teuml Energjiseuml leumlnda mund teuml sillet peumlr shqyrtim para Keumlshillit teuml Ministrave praneuml Komunitetit teuml Energjiseuml Vendimi i Keumlshillit teuml Ministrave mund teuml rezultojeuml me pezullimin e teuml drejtave teuml Kosoveumls neuml votim dhe me peumlrjashtimin e saj nga Keumlshilli
Mos-veprimi i institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore neuml njeuml rast teuml tilleuml krijon deumlme peumlr ekonomineuml dhe buxhetin e Kosoveumls dhe mund teuml interpretohet si konflikt i interesit ku DNSH nuk merr iniciativeuml teuml analizojeuml njeuml projekt teuml inicuar nga njeuml institucion tjeteumlr i qeveriseuml
12 Komuniteti i Energjiseuml Sekretariati i Komunitetit teuml Energjiseuml nis procedureumln peumlr zgjidhjen e mosmarreumlveshjeumls ndaj Kosoveumls lidhur me prezenceumln e ndihmeumls shteteumlrore teuml palejuar neuml projektin ldquoKosova e Rerdquo Burimi httpsbitly2Sppxnz
10
Peumlrfundime dhe rekomandimeZgjedhja e kornizeumls institucionale ku institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore u garantohet pavareumlsi neuml puneumln dhe financimin e tyre nga qeveria mbetet hap i reumlndeumlsisheumlm peumlr Kosoveumln dhe vendet e rajonit Si mekanizeumlm institucionet e pavarura teuml ndihmeumls shteteumlrore sheumlrbejneuml si ruajteumls teuml paraseuml publike por edhe konkurrenceumls seuml lireuml neuml treg Peumlr meuml shumeuml pavareumlsimi i tyre shmangeuml konfliktin e interesit gjateuml vlereumlsimit teuml rasteve dhe marrjes seuml vendimeve Nga peseuml vendet e Ballkanit Pereumlndimor formatet e zgjedhura nga Serbia apo Mali i Zi neuml ri-organizimin dhe pavareumlsimin operacional teuml institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore janeuml meuml adekuate se sa ato teuml Maqedoniseuml seuml Veriut Kosveumls dhe Shqipeumlriseuml Neuml rastin e Kosoveumls eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml organet e ndihmeumls shteteumlrore teuml marrin peumlr vlereumlsim projektin peumlr ndeumlrtimin e termocentralit ldquoKosova e Rerdquo i cili peumlrbeumln ndihmeuml shteteumlrore teuml palejuar duke u deumlmtuar keumlshtu buxheti i Kosoveumls
Lidhur me keumlteuml temeuml eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml
bull Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore duhet teuml marrin neuml trajtim teuml gjitha projektet peumlr teuml cilat ekzistojneuml indikacione qeuml ka prezenceuml teuml ndihmeumls shteteumlrore Prioritet duhet trsquou jepet projekteve teuml meumldha qeuml kaneuml kosto teuml larteuml buxhetore dhe qeuml mund teuml deumlmtojneuml keumlsisoj buxhetin e shtetit teuml Kosoveumls neuml rast teuml prezenceumls seuml ndihmeumls shteteumlrore teuml palejuar
bull Departamenti i Ndihmeumls Shteteumlrore (DNSH) peumlrveccedil deumlrgimit teuml njoftimeve tek institucionet ku keumlrkon qeuml teuml prezantohen skemat apo ndihmat individuale qeuml ato akordojneuml duhet teuml marr iniciativeumln njeumlansheumlm sipas asaj ccedilfareuml i lejon ligji teuml vlereumlsojeuml projekte neuml teuml cilat supozohet teuml keteuml prezenceuml teuml ndihmeumls shteteumlrore teuml palejuar
bull Departamenti i Ndihmeumls Shteteumlrore dhe Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore duhet trsquoi japin prioritet vlereumlsimit teuml projektit teuml ldquoKosoveumls seuml Rerdquo dhe duhet teuml keumlrkojneuml asistenceuml teknike edhe nga Sekretariati i Komunitetit teuml Energjiseuml peumlr vlereumlsimin e keumltij projekti
Ky raport eumlshteuml pjeseuml e projektit me titull ldquoMekanizmi i Monitorimit teuml Agjendeumls peumlr Reforma Evropianerdquo qeuml financohet nga Ambasada e Mbreteumlriseuml seuml Holandeumls neuml Kosoveuml dhe implementohet nga Grupi peumlr Studime Juridike dhe Politike Instituti GAP dhe Instituti i Prishtineumls peumlr Studime Politike Opinionet e shprehura neuml keumlteuml raport nuk pasqyrojneuml qeumlndrimet e Ambasadeumls seuml Mbreteumlriseuml seuml Holandeumls neuml Kosoveuml
INSTITUTI GAP
Kapacitetet dhepavareumlsia e institucionevepeumlr ndihmeuml shteteumlrore
5
(Pa)vareumlsia e institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlroreMeumlnyra e funksionimit dhe statusi i institucioneve qeuml trajtojneuml ccedileumlshtjet e ndihmeumls shteteumlrore neuml Kosoveuml dallon nga disa vende tjera teuml Ballkanit Pereumlndimor Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore janeuml dizajnuar neuml forma teuml ndryshme neuml keumlto shtete ku njeuml pjeseuml e tyre operon neuml formeumln ku departamenti i cili beumln vlereumlsimin e skemave apo ndihmave individuale eumlshteuml pjeseuml e institucioneve brenda qeveriseuml e organi vendimmarreumls eumlshteuml i pavarur ku teuml dyja institucionet janeuml teuml pavarura apo teumlreumlsisht neumln ombrelleumln e qeveriseuml
Neuml Kosoveuml institucionet qeuml trajtojneuml fusheumln e ndihmeumls shteteumlrore janeuml Departamenti i Ndihmeumls Shteteumlrore (DNSH) dhe Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore DNSH funksionon neuml kuadeumlr teuml Ministriseuml seuml Financave dhe ka peumlr detyreuml teuml beumljeuml vlereumlsimin e skemave dhe propozimeve peumlr ndihmeuml shteteumlrore teuml mbledheuml teuml dheumlna lidhur meuml ndihmeumln shteteumlrore dhe teuml krijojeuml regjisteumlr teuml ndihmeumls shteteumlrore Ndeumlrsa komisioni peumlr ndihmeuml shteteumlrore funksionon si organ vendimmarreumls lidhur me skemat e ndihmeumls shteteumlrore Aneumltareumlt e keumltij komisioni emeumlrohen nga Kuvendi i Kosoveumls
Neuml Shqipeumlri ccedileumlshtjet qeuml kaneuml teuml beumljneuml me ndihmeumln shteteumlrore qofteuml vlereumlsimin e tyre por edhe marrjen e vendimeve e beumljneuml institucionet teuml cilat funksionojneuml apo janeuml zgjedhur nga qeveria Konkretisht Drejtoria e Ndihmeumls Shteteumlrore stafi i teuml cileumls punon neuml ministriteuml e fusheumls seuml ekonomiseuml dhe mblidhet veteumlm kur paraqitet nevoja beumln peumlrgatitjen e vendimeve teuml ndihmeumls shteteumlrore peumlr Komisionin dhe mban regjistrin e ndihmeumls shteteumlrore Ndeumlrsa Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore eumlshteuml organ vendimmarreumls dhe eumlshteuml i eumlmeumlruar nga Keumlshilli i Ministrave dhe i udheumlhequr nga ministr-ija qeuml vie nga fusha e ekonomiseuml4
Neuml Maqedonineuml e Veriut kompetencat peumlr trajtimin e leumlndeumlve teuml ndihmeumls shteteumlrore i ka Komisioni peumlr Mbrojtjen e Konkurrenceumls Mireumlpo Komisioni nuk e ka si fusheumlveprim kryesor ccedileumlshtjen e ndihmeumls shteteumlrore peumlr ccedilka nuk ka ndareuml staf teuml mjaftuesheumlm peumlr keumlteuml fusheuml5 Neuml Serbi pas ndryshimeve neuml Ligjin peumlr ndihmeuml shteteumlrore meuml 2019 Komisioni peumlr Kontrollin e Ndihmeumls Shteteumlrore shndeumlrrohet neuml institucion teuml pavarur qeuml i raporton veteumlm Kuvendit Brenda keumltij institucioni do teuml krijohet dhe veprojeuml edhe Keumlshilli i Ndihmeumls Shteteumlrore i cili eumlshteuml i obliguar qeuml teuml adoptojeuml dhe peumlrgatiseuml vendimet peumlr Komisionin6 Neuml Mal teuml Zi pas ndryshimeve ligjore neuml vitin 2018 kompetencat peumlr monitorimin dhe kontrollin e ndihmeumls shteteumlrore kaneuml kaluar tek Agjencia e Konkurrenceumls ku janeuml krijuar institucione teuml reja konkretisht Keumlshilli i Ndihmeumls Shteteumlrore peumlr mbulimin adekuat teuml keumlsaj fushe7
4 Kuvendi i Republikeumls seuml Shqipeumlriseuml Ligji peumlr Ndihmeumln Shteteumlrore Burimi httpsbitly2OzNsj35 Dušan V Popović Korniza institucionale e organeve teuml ndihmeumls shteteumlrore neuml Evropeumln Juglindore Faqe 73 Burimi
httpsbitly2Sul6Yw6 Parlamenti i Serbiseuml Ligji peumlr kontrollin e ndihmeumls shteteumlrore Burimi httpsbitly2OByLfo7 Kuvendi i Malit teuml Zi Ligji peumlr mbrojtjen e konkurrenceumls 2018 Burimi httpsbitly39hpErW
6
Tabela 1 Korniza institucionale e institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore neuml Kosoveuml Shqipeumlri Serbi Mal teuml Zi dhe Maqedoni teuml Veriut
Institucioni peumlrgjegjeumls peumlr vlereumlsim teuml skemave dhe ndihmave individuale
Funksionimi i institucionit
Statusi Institucioni vendimmareumls
Funksionimi i institucionit
Kosova Departamenti i Ndihmeumls Shteteumlrore
Pjeseuml e Ministriseuml seuml Financave
Staf i peumlrhersheumlm
Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore
I emeumlruar nga Kuvendi ku aneumltareumlt nuk mbajneuml poste publike gjateuml mandatit
Shqipeumlria Drejtoria e Ndihmeumls Shteteumlrore
Pjeseuml e ministrive qeuml mbulojneuml ccedileumlshtjet ekonomike
Ad-hoc vareumlsisht nga nevoja peumlr trajtimin e rasteve
Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore
Teuml emeumlruar nga Keumlshilli i Ministrave ku kryetare i komisionit eumlshteuml ministrija qeuml mbulon ccedileumlshtjet ekonomike
Mali i Zi Keumlshilli si pjeseuml e Agjenciseuml peumlr Mbrojtjen e Konkurrenceumls
Institucion i pavarur
Staf i peumlrhersheumlm
Keumlshilli i Ndihmeumls Shteteumlrore
Serbia Keumlshilli si pjeseuml e Komisionit teuml Ndihmeumls Shteteumlrore
Institucion i pavarur
Mandat 5 vjeccedilar
Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore
I emeumlruar nga Kuvendi ku aneumltareumlt nuk mbajneuml poste neuml sektorin publik apo ateuml privat gjateuml mandatit
Maqedonia e Veriut
Komisioni peumlr mbrojtjen e konkurrenceumls
Institucion i pavarur
Staf i peumlrhersheumlm
Komisioni peumlr Mbrojtjen e Konkurrenceumls
Peumlr dallim nga Shqipeumlria njeuml peumlrpareumlsi teuml cileumln e ka zgjedhur Kosova peumlr ndeumlrtimin e Komisionit teuml Ndihmeumls Shteteumlrore ku aneumltareumlt e tij janeuml teuml zgjedhur nga kuvendi dhe nuk janeuml ministra teuml qeveriseuml konsiston neuml ateuml se shmanget njeuml burim potencial i interesit Kjo pasi qeuml ministriteuml mund teuml jeneuml veteuml dheumlneumls potencial teuml ndihmeumls shteteumlrore teuml palejuar dhe e njeumljta mund teuml ndikojeuml neuml objektivitetin e tyre gjateuml marrjes se vendimeve Mireumlpo funksionimi i Departamentit teuml Ndihmeumls Shteteumlrore neuml kuadeumlr teuml Ministriseuml seuml Financave (MF) ndikon neuml pavareumlsineuml qeuml mund teuml keteuml ky institucion veccedilaneumlrisht mund teuml trajtohet si konflikt interesi peumlr rastet kur trajton skemat apo ndihmat individuale teuml dheumlna nga MF ose ministriteuml tjera Andaj do teuml ishte i reumlndeumlsisheumlm njeuml ri-organizim dhe pavareumlsim operacional edhe i DNSH duke zgjedhur ndonjeuml format teuml ngjasheumlm me ateuml teuml Serbiseuml Malit teuml Zi apo Maqedoniseuml seuml Veriut Por e reumlndeumlsishme mbetet qeuml pavareumlsimi i keumltyre institucioneve teuml mbeumlshtetet me buxhet dhe staf teuml mjaftuesheumlm sikurse neuml rastin e Serbiseuml dhe Malit teuml Zi
Neuml peumlrgjitheumlsi veumlrehet njeuml angazhim i peseuml shteteve neuml Ballkanin Pereumlndimor peumlr pavareumlsimin e institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore edhe pse dallon korniza institucionale e zgjedhur nga to peumlr teuml arritur keumlteuml qeumlllim Fillimisht teuml gjitha shtetet i kaneuml krijuar institucionet e ndihmeumls shteteumlrore si pjeseuml teuml qeveriseuml mireumlpo me kalimin e koheumls duke peumlrjashtuar Shqipeumlrineuml ato kaneuml amandamentuar ligjet e ndihmeumls shteteumlrore Siccedil tregon Tabela 2 shtetet si Serbia dhe Mali i Zi kaneuml arritur trsquou krijojneuml pavareumlsi teuml ploteuml keumltyre institucioneve pasi qeuml ato i raportojneuml direkt kuvendit dhe kaneuml staf teuml mjaftuesheumlm Ndeumlrsa neuml rastin e Maqedoniseuml seuml Veriut peumlrkundeumlr qeuml institucionit teuml ndihmeumls shteteumlrore i eumlshteuml krijuar pavareumlsi neuml veprimin e saj ajo mbetet pa staf teuml mjafutesheumlm dhe ndihma shteteumlrore nuk eumlshteuml prioritet i institucionit neumln teuml cilin vepron Neuml Kosoveuml kemi njeuml pavareumlsi teuml pjesshme teuml institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore pasi qeuml DNSH ende eumlshteuml pjeseuml e Ministriseuml seuml Financave
7
Tabela 2 Ndryshimet neuml kornizeumln institucionale lidhur meuml ndihmeumln shteteumlrore neuml Kosoveuml Shqipeumlri Serbi Mal teuml Zi dhe Maqedoni teuml Veriut
Korniza Institucionale fillestare
Korniza Institucionale pas amandamentimit teuml ligjit
Pavareumlsia
Kosova Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore pjeseuml e qeveriseuml
Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore i pavarur ndeumlrsa Departamenti i Ndihmeumls Shteteumlrore pjeseuml e qeveriseuml
Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore janeuml pjeseumlrisht teuml pavarura
Shqipeumlria Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore pjeseuml e qeveriseuml
Nuk ka ndodhur amandamentim i ligjit ende
Asnjeumlri nga institucionet vendimmarreumlse nuk eumlshteuml i pavarur
Mali i Zi Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore pjeseuml e qeveriseuml
Keumlshilli si pjeseuml e Agjenciseuml peumlr Mbrojtjen e Konkurrenceumls
Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore janeuml teuml pavarura
Serbia Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore pjeseuml e qeveriseuml
Keumlshilli si pjeseuml e institucionit teuml pavarur teuml Komisionit teuml Ndihmeumls Shteteumlrore
Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore janeuml teuml pavarura
Maqedonia e Veriut
Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore pjeseuml e qeveriseuml
Komisioni peumlr Mbrojtjen e Konkurrenceumls
Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore janeuml teuml pavarura por me mungeseuml stafi Dhe fusha e ndihmeumls shteteumlrore nuk eumlshteuml prioritet i institucionit brenda teuml keumlto veprojneuml
Sipas njeuml raporti teuml Sekretariatit teuml Komunititetit teuml Energjiseuml teuml 2019 neuml teuml cilin vlereumlsohet puna pavareumlsia dhe kapacitetet e organeve teuml ndihmeumls shteteumlrore teuml paleumlve kontraktuese Kosova vlereumlsohet meuml dobeumlt se sa shtetet fqinje teuml saj Ky raport veuml neuml pikeumlpyetje pavareumlsineuml e DNSH dhe mungeseumln e stafit dhe resurseve teknike teuml keumltij departamenti peumlr zbatimin e ligjeve teuml ndihmeumls shteteumlrore Konkretisht meuml seuml larti janeuml vlereumlsuar organet e ndihmeumls shteteumlrore neuml Serbi me 75 nga 100 Maqedonia e Veriut me 55 Mali i Zi me 50 Shqipeumlria me 35 dhe Kosova me 25 Raporti kritikon numrin e vogeumll teuml leumlndeumlve teuml trajtuara nga keumlto institucione stafin e pamjatuesheumlm dhe veuml neuml pikeumlpyetje pavareumlsineuml e disave nga to8 Por vlen teuml theksohet se nga koha e publikimit teuml keumltij raporti teuml Sekretariatit teuml Komunitetit teuml Energjiseuml DNSH neuml Kosoveuml ka peumlrgatitur tri raste peumlr vendim peumlr Komisionin e Ndihmeumls Shteteumlrore dhe neuml teuml njeumljteumln koheuml kaneuml ndodhur ndryshime neuml kornzineumln institucionale neuml keumlteuml fusheuml neuml Serbi
Figura 1 Puna pavareumlsia dhe kapacitetet e organeve teuml ndihmeumls shteteumlrore teuml Kosoveumls Shqipeumlriseuml Malit teuml Zi Maqedoniseuml seuml Veriut dhe Serbiseuml 2019
Kosova Shqipeumlria Mali i Zi Maqedonia eVeriut
Serbia
2535
50 55
75
Burimi GAP bazuar neuml teuml dheumlnat e Sekretariatit teuml Komunitetit teuml Energjiseuml
8 Sekretariati i Komunitetit teuml Energjiseuml Plani vjetor i implementimit 2019 Burimi httpsbitly374xALW
8
Puna e institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore neuml Kosoveuml ndash rasti i termocentralit ldquoKosova e RerdquoDepartamenti i ndihmeumls shteteumlrore neuml Kosoveuml eumlshteuml themeluar neuml vitin 2017 dhe ka ploteumlsuar stafin e saj prej shtateuml aneumltareumlsh gjateuml vitit 2018 Ndeumlrsa Komisioni prej peseuml aneumltareumlsh peumlr ndihmeuml shteteumlrore eumlshteuml emeumlruar nga Kuvendi neuml vitin 2019 Fokusi i DNSH-seuml mbetet neuml kompletimin e legjislacionit sekondar peumlr ndihmeuml shteteumlrore ku ka pasur ngecje neuml draftimin dhe miratimin e tyre bazuar neuml Agjendeumln peumlr Reforma Evropiane dhe Planin Kombeumltar peumlr Zbatimin e Marreumlveshjes seuml Stabilizim-Asociimit 2019-2023 Tanimeuml DNSH ka krijuar inventarin (regjistrin) ku peumlrmes iniciativeumls seuml saj dhe komunikimit me institucionet publike ka identifikuar mbi 80 skema aktuale peumlr teuml cilat duhet teuml merret vendim nga Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore Sipas drejtorit teuml DNSH mbi 90 e keumltyre skemave kategorizohen si ndihma shteteumlrore teuml vogla dhe teuml lejueshme qeuml trajtohen sipas Rregulloreumls peumlr ndihmeumln de minimis pra teuml cilat nuk e deumlmtojneuml konkurrenceumln neuml treg dhe nuk krijojneuml poziteuml dominuese peumlr subjekte teuml caktuara Deri meuml tani peumlr tri nga keumlto raste Komisioni peumlr Ndihmeuml Shteteumlrore ka marreuml vendime duke i kategorizuar si ndihma teuml lejueshme9
Dilemat e ndihmeumls shteteumlrore neuml projektin ldquoKosova e Rerdquo
Neuml skemat e ndihmeumls shteteumlrore teuml identifikuara nga DNSH e peumlr teuml cilat duhet teuml ekzistojeuml vendimi nga Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore nuk beumljneuml pjeseuml skemat apo ndihmat individuale shteteumlrore nga fusha e energjiseuml Realisht projekti peumlr ndeumlrtimin e termocentralit ldquoKosova e Rerdquo qeuml peumlrbeumln investimin me vlereumln meuml teuml larteuml qeuml nga paslufta neuml Kosoveuml (13 miliardeuml euro) dhe neuml teuml cilin konsiderohet se ka elemente teuml shumta teuml ndihmeumls shteteumlrore nuk eumlshteuml subjekt i njeuml vlereumlsimi nga DNSH dhe Komisioni
Meuml 2018 Ministria e Zhvillimit Ekonomik (MZHE) ka neumlnshkruar kontratat komerciale me Contour Global (GenCo) peumlr ndeumlrtimin e termocentralit teuml ri ldquoKosova e Rerdquo Kontratat e neumlnshkruara parashohin qeuml institucionet e Kosoveumls marrin peumlr obligim (konkretisht Ndeumlrmarrja e Re Energjetike (ang NKEC) qeuml do teuml themelohet nga qeveria) blerjen e gjitheuml kapacitetit dhe energjiseuml seuml prodhuar nga temrocentrali 450 megavateumlsh i ndeumlrtuar nga GenCo Institucionet qeveritare nuk e kaneuml njoftuar DNSH peumlr ndihmeumln qeuml eumlshteuml planifikuar qeuml trsquoi jepet keumltij subjekti neuml treg peumlrkundeumlr qeuml DNSH ka ekzistuar nga viti 2018 dhe Ligji i ri peumlr ndihmeumln shteteumlrore meuml teuml cilin obligohet njoftimi i DNSH nga dheumlneumlsit potencial teuml ndihmeumls ka qeneuml neuml fuqi nga viti 2017
Me hyrjen neuml puneuml teuml termocentralit teuml ri tregu i energjiseuml elektrike neuml Kosoveuml do teuml mbyllet peumlr 20 vite duke bllokuar keumlsisoj zhvillimin e ccedilfareumldo konkurrence dhe minimizon mundeumlsineuml peumlr liberalizim teuml tregut teuml energjiseuml Furnizuesi aktual i energjiseuml elektrike (KESCO) dhe teuml tjereumlt qeuml mund teuml fillojneuml operimin neuml teuml ardhmen do teuml obligohen teuml blejneuml teumlreuml energjineuml elektrike nga NKEC duke ua pamundeumlsuar atyre blerjen e energjiseuml elektrike me ccedilmim meuml teuml uleumlt neuml tregjet e energjiseuml elektrike peumlr 20 vite Si rrjedhojeuml ky projekt e veuml GenCo neuml njeuml poziteuml avantazhi mbi prodhuesit tjereuml teuml energjiseuml elektrike neuml Kosoveuml duke e deformuar keumlshtu konkurrenceumln Specifikisht ajo nuk u ofron prodhuesve tjereuml siccedil eumlshteuml KEK-u kushtet e njeumljta Po ashtu projekti parasheh qeuml shpenzimet e GenCO peumlr shfryteumlzim teuml sistemit i ngarkohen ndeumlrmarrjes shteteumlrore NKEC dhe qeuml GenCo trsquoi transferohet proneuml neumln vlereumln e tregut10
Peumlrkundeumlr qeuml DNSH dhe Komisioni peumlr Ndihmeuml Shteteumlrore janeuml formuar seuml voni ato sipas nenit 133 teuml Ligjit peumlr ndihmeuml shteteumlrore teuml Kosoveumls do teuml mund teuml keumlrkonin asistenceuml nga Sekretariati i Komunitetit teuml Energjiseuml (SKE) peumlr vlereumlsimin e projektit teuml termocentralit ldquoKosova e Rerdquo11
9 Intervisteuml me Agim Krasniqin Drejtor i Departamentit peumlr Ndihmeuml Shteteumlrore neuml Kosoveuml meuml 24 Janar 202010 Ministria e Zhvillimit Ekonomik Kontratat komerciale teuml projektit TC ldquoKosova e Rerdquo Burimi httpsbitly37iQ6jy
Shih peumlr meuml shumeuml detaje rreth prezenceumls seuml ndihmeumls shteteumlrore teuml palejuar neuml projektin ldquoKosova e Rerdquo analizeumln e GAP analizeumln e GAP ldquoNdikimi i ndihmeumls shteteumlrore neuml tregun e energjiseuml elektrike neuml Ballkanrdquo Burimi httpsbitly2uAelfX
11 Gazeta Zyrtare Ligji peumlr Ndihmeumln Shteteumlrore Burimi httpsbitly389em91
9
Meqeneumlse deri meuml tani nuk kemi ndonjeuml zhvillim rreth keumltij projekti Sekretariati i Komunitetit teuml Energjiseuml para pak kohe ka nisur procedureumln peumlr zgjidhjen e mosmarreumlveshjeumls lidhur me projektin ldquoKosova e Rerdquo SKE ngrit shqeteumlsimet lidhur me prezenceumln e ndihmeumls shteteumlrore teuml paligjshme neuml projektin neuml fjaleuml ku thkesohen si ndihmeuml shteteumlrore hyrja neuml marreumlveshje e institucioneve teuml Kosoveumls peumlr blerje teuml energjiseuml elektrike peumlr 20 vite shitja dhe transferimi i proneumls shteteumlrore neumln ccedilmimin e tregut lirimi nga TVSH dhe marrja peumlrsipeumlr nga Kosova e ngarkesave dhe shpenzimeve tjera12 Sipas Sektretatiatit teuml Energjiseuml neuml rast se projekti nuk peumlrshtatet me rregullat e Traktatit teuml Komunitetit teuml Energjiseuml leumlnda mund teuml sillet peumlr shqyrtim para Keumlshillit teuml Ministrave praneuml Komunitetit teuml Energjiseuml Vendimi i Keumlshillit teuml Ministrave mund teuml rezultojeuml me pezullimin e teuml drejtave teuml Kosoveumls neuml votim dhe me peumlrjashtimin e saj nga Keumlshilli
Mos-veprimi i institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore neuml njeuml rast teuml tilleuml krijon deumlme peumlr ekonomineuml dhe buxhetin e Kosoveumls dhe mund teuml interpretohet si konflikt i interesit ku DNSH nuk merr iniciativeuml teuml analizojeuml njeuml projekt teuml inicuar nga njeuml institucion tjeteumlr i qeveriseuml
12 Komuniteti i Energjiseuml Sekretariati i Komunitetit teuml Energjiseuml nis procedureumln peumlr zgjidhjen e mosmarreumlveshjeumls ndaj Kosoveumls lidhur me prezenceumln e ndihmeumls shteteumlrore teuml palejuar neuml projektin ldquoKosova e Rerdquo Burimi httpsbitly2Sppxnz
10
Peumlrfundime dhe rekomandimeZgjedhja e kornizeumls institucionale ku institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore u garantohet pavareumlsi neuml puneumln dhe financimin e tyre nga qeveria mbetet hap i reumlndeumlsisheumlm peumlr Kosoveumln dhe vendet e rajonit Si mekanizeumlm institucionet e pavarura teuml ndihmeumls shteteumlrore sheumlrbejneuml si ruajteumls teuml paraseuml publike por edhe konkurrenceumls seuml lireuml neuml treg Peumlr meuml shumeuml pavareumlsimi i tyre shmangeuml konfliktin e interesit gjateuml vlereumlsimit teuml rasteve dhe marrjes seuml vendimeve Nga peseuml vendet e Ballkanit Pereumlndimor formatet e zgjedhura nga Serbia apo Mali i Zi neuml ri-organizimin dhe pavareumlsimin operacional teuml institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore janeuml meuml adekuate se sa ato teuml Maqedoniseuml seuml Veriut Kosveumls dhe Shqipeumlriseuml Neuml rastin e Kosoveumls eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml organet e ndihmeumls shteteumlrore teuml marrin peumlr vlereumlsim projektin peumlr ndeumlrtimin e termocentralit ldquoKosova e Rerdquo i cili peumlrbeumln ndihmeuml shteteumlrore teuml palejuar duke u deumlmtuar keumlshtu buxheti i Kosoveumls
Lidhur me keumlteuml temeuml eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml
bull Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore duhet teuml marrin neuml trajtim teuml gjitha projektet peumlr teuml cilat ekzistojneuml indikacione qeuml ka prezenceuml teuml ndihmeumls shteteumlrore Prioritet duhet trsquou jepet projekteve teuml meumldha qeuml kaneuml kosto teuml larteuml buxhetore dhe qeuml mund teuml deumlmtojneuml keumlsisoj buxhetin e shtetit teuml Kosoveumls neuml rast teuml prezenceumls seuml ndihmeumls shteteumlrore teuml palejuar
bull Departamenti i Ndihmeumls Shteteumlrore (DNSH) peumlrveccedil deumlrgimit teuml njoftimeve tek institucionet ku keumlrkon qeuml teuml prezantohen skemat apo ndihmat individuale qeuml ato akordojneuml duhet teuml marr iniciativeumln njeumlansheumlm sipas asaj ccedilfareuml i lejon ligji teuml vlereumlsojeuml projekte neuml teuml cilat supozohet teuml keteuml prezenceuml teuml ndihmeumls shteteumlrore teuml palejuar
bull Departamenti i Ndihmeumls Shteteumlrore dhe Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore duhet trsquoi japin prioritet vlereumlsimit teuml projektit teuml ldquoKosoveumls seuml Rerdquo dhe duhet teuml keumlrkojneuml asistenceuml teknike edhe nga Sekretariati i Komunitetit teuml Energjiseuml peumlr vlereumlsimin e keumltij projekti
Ky raport eumlshteuml pjeseuml e projektit me titull ldquoMekanizmi i Monitorimit teuml Agjendeumls peumlr Reforma Evropianerdquo qeuml financohet nga Ambasada e Mbreteumlriseuml seuml Holandeumls neuml Kosoveuml dhe implementohet nga Grupi peumlr Studime Juridike dhe Politike Instituti GAP dhe Instituti i Prishtineumls peumlr Studime Politike Opinionet e shprehura neuml keumlteuml raport nuk pasqyrojneuml qeumlndrimet e Ambasadeumls seuml Mbreteumlriseuml seuml Holandeumls neuml Kosoveuml
INSTITUTI GAP
Kapacitetet dhepavareumlsia e institucionevepeumlr ndihmeuml shteteumlrore
6
Tabela 1 Korniza institucionale e institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore neuml Kosoveuml Shqipeumlri Serbi Mal teuml Zi dhe Maqedoni teuml Veriut
Institucioni peumlrgjegjeumls peumlr vlereumlsim teuml skemave dhe ndihmave individuale
Funksionimi i institucionit
Statusi Institucioni vendimmareumls
Funksionimi i institucionit
Kosova Departamenti i Ndihmeumls Shteteumlrore
Pjeseuml e Ministriseuml seuml Financave
Staf i peumlrhersheumlm
Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore
I emeumlruar nga Kuvendi ku aneumltareumlt nuk mbajneuml poste publike gjateuml mandatit
Shqipeumlria Drejtoria e Ndihmeumls Shteteumlrore
Pjeseuml e ministrive qeuml mbulojneuml ccedileumlshtjet ekonomike
Ad-hoc vareumlsisht nga nevoja peumlr trajtimin e rasteve
Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore
Teuml emeumlruar nga Keumlshilli i Ministrave ku kryetare i komisionit eumlshteuml ministrija qeuml mbulon ccedileumlshtjet ekonomike
Mali i Zi Keumlshilli si pjeseuml e Agjenciseuml peumlr Mbrojtjen e Konkurrenceumls
Institucion i pavarur
Staf i peumlrhersheumlm
Keumlshilli i Ndihmeumls Shteteumlrore
Serbia Keumlshilli si pjeseuml e Komisionit teuml Ndihmeumls Shteteumlrore
Institucion i pavarur
Mandat 5 vjeccedilar
Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore
I emeumlruar nga Kuvendi ku aneumltareumlt nuk mbajneuml poste neuml sektorin publik apo ateuml privat gjateuml mandatit
Maqedonia e Veriut
Komisioni peumlr mbrojtjen e konkurrenceumls
Institucion i pavarur
Staf i peumlrhersheumlm
Komisioni peumlr Mbrojtjen e Konkurrenceumls
Peumlr dallim nga Shqipeumlria njeuml peumlrpareumlsi teuml cileumln e ka zgjedhur Kosova peumlr ndeumlrtimin e Komisionit teuml Ndihmeumls Shteteumlrore ku aneumltareumlt e tij janeuml teuml zgjedhur nga kuvendi dhe nuk janeuml ministra teuml qeveriseuml konsiston neuml ateuml se shmanget njeuml burim potencial i interesit Kjo pasi qeuml ministriteuml mund teuml jeneuml veteuml dheumlneumls potencial teuml ndihmeumls shteteumlrore teuml palejuar dhe e njeumljta mund teuml ndikojeuml neuml objektivitetin e tyre gjateuml marrjes se vendimeve Mireumlpo funksionimi i Departamentit teuml Ndihmeumls Shteteumlrore neuml kuadeumlr teuml Ministriseuml seuml Financave (MF) ndikon neuml pavareumlsineuml qeuml mund teuml keteuml ky institucion veccedilaneumlrisht mund teuml trajtohet si konflikt interesi peumlr rastet kur trajton skemat apo ndihmat individuale teuml dheumlna nga MF ose ministriteuml tjera Andaj do teuml ishte i reumlndeumlsisheumlm njeuml ri-organizim dhe pavareumlsim operacional edhe i DNSH duke zgjedhur ndonjeuml format teuml ngjasheumlm me ateuml teuml Serbiseuml Malit teuml Zi apo Maqedoniseuml seuml Veriut Por e reumlndeumlsishme mbetet qeuml pavareumlsimi i keumltyre institucioneve teuml mbeumlshtetet me buxhet dhe staf teuml mjaftuesheumlm sikurse neuml rastin e Serbiseuml dhe Malit teuml Zi
Neuml peumlrgjitheumlsi veumlrehet njeuml angazhim i peseuml shteteve neuml Ballkanin Pereumlndimor peumlr pavareumlsimin e institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore edhe pse dallon korniza institucionale e zgjedhur nga to peumlr teuml arritur keumlteuml qeumlllim Fillimisht teuml gjitha shtetet i kaneuml krijuar institucionet e ndihmeumls shteteumlrore si pjeseuml teuml qeveriseuml mireumlpo me kalimin e koheumls duke peumlrjashtuar Shqipeumlrineuml ato kaneuml amandamentuar ligjet e ndihmeumls shteteumlrore Siccedil tregon Tabela 2 shtetet si Serbia dhe Mali i Zi kaneuml arritur trsquou krijojneuml pavareumlsi teuml ploteuml keumltyre institucioneve pasi qeuml ato i raportojneuml direkt kuvendit dhe kaneuml staf teuml mjaftuesheumlm Ndeumlrsa neuml rastin e Maqedoniseuml seuml Veriut peumlrkundeumlr qeuml institucionit teuml ndihmeumls shteteumlrore i eumlshteuml krijuar pavareumlsi neuml veprimin e saj ajo mbetet pa staf teuml mjafutesheumlm dhe ndihma shteteumlrore nuk eumlshteuml prioritet i institucionit neumln teuml cilin vepron Neuml Kosoveuml kemi njeuml pavareumlsi teuml pjesshme teuml institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore pasi qeuml DNSH ende eumlshteuml pjeseuml e Ministriseuml seuml Financave
7
Tabela 2 Ndryshimet neuml kornizeumln institucionale lidhur meuml ndihmeumln shteteumlrore neuml Kosoveuml Shqipeumlri Serbi Mal teuml Zi dhe Maqedoni teuml Veriut
Korniza Institucionale fillestare
Korniza Institucionale pas amandamentimit teuml ligjit
Pavareumlsia
Kosova Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore pjeseuml e qeveriseuml
Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore i pavarur ndeumlrsa Departamenti i Ndihmeumls Shteteumlrore pjeseuml e qeveriseuml
Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore janeuml pjeseumlrisht teuml pavarura
Shqipeumlria Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore pjeseuml e qeveriseuml
Nuk ka ndodhur amandamentim i ligjit ende
Asnjeumlri nga institucionet vendimmarreumlse nuk eumlshteuml i pavarur
Mali i Zi Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore pjeseuml e qeveriseuml
Keumlshilli si pjeseuml e Agjenciseuml peumlr Mbrojtjen e Konkurrenceumls
Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore janeuml teuml pavarura
Serbia Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore pjeseuml e qeveriseuml
Keumlshilli si pjeseuml e institucionit teuml pavarur teuml Komisionit teuml Ndihmeumls Shteteumlrore
Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore janeuml teuml pavarura
Maqedonia e Veriut
Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore pjeseuml e qeveriseuml
Komisioni peumlr Mbrojtjen e Konkurrenceumls
Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore janeuml teuml pavarura por me mungeseuml stafi Dhe fusha e ndihmeumls shteteumlrore nuk eumlshteuml prioritet i institucionit brenda teuml keumlto veprojneuml
Sipas njeuml raporti teuml Sekretariatit teuml Komunititetit teuml Energjiseuml teuml 2019 neuml teuml cilin vlereumlsohet puna pavareumlsia dhe kapacitetet e organeve teuml ndihmeumls shteteumlrore teuml paleumlve kontraktuese Kosova vlereumlsohet meuml dobeumlt se sa shtetet fqinje teuml saj Ky raport veuml neuml pikeumlpyetje pavareumlsineuml e DNSH dhe mungeseumln e stafit dhe resurseve teknike teuml keumltij departamenti peumlr zbatimin e ligjeve teuml ndihmeumls shteteumlrore Konkretisht meuml seuml larti janeuml vlereumlsuar organet e ndihmeumls shteteumlrore neuml Serbi me 75 nga 100 Maqedonia e Veriut me 55 Mali i Zi me 50 Shqipeumlria me 35 dhe Kosova me 25 Raporti kritikon numrin e vogeumll teuml leumlndeumlve teuml trajtuara nga keumlto institucione stafin e pamjatuesheumlm dhe veuml neuml pikeumlpyetje pavareumlsineuml e disave nga to8 Por vlen teuml theksohet se nga koha e publikimit teuml keumltij raporti teuml Sekretariatit teuml Komunitetit teuml Energjiseuml DNSH neuml Kosoveuml ka peumlrgatitur tri raste peumlr vendim peumlr Komisionin e Ndihmeumls Shteteumlrore dhe neuml teuml njeumljteumln koheuml kaneuml ndodhur ndryshime neuml kornzineumln institucionale neuml keumlteuml fusheuml neuml Serbi
Figura 1 Puna pavareumlsia dhe kapacitetet e organeve teuml ndihmeumls shteteumlrore teuml Kosoveumls Shqipeumlriseuml Malit teuml Zi Maqedoniseuml seuml Veriut dhe Serbiseuml 2019
Kosova Shqipeumlria Mali i Zi Maqedonia eVeriut
Serbia
2535
50 55
75
Burimi GAP bazuar neuml teuml dheumlnat e Sekretariatit teuml Komunitetit teuml Energjiseuml
8 Sekretariati i Komunitetit teuml Energjiseuml Plani vjetor i implementimit 2019 Burimi httpsbitly374xALW
8
Puna e institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore neuml Kosoveuml ndash rasti i termocentralit ldquoKosova e RerdquoDepartamenti i ndihmeumls shteteumlrore neuml Kosoveuml eumlshteuml themeluar neuml vitin 2017 dhe ka ploteumlsuar stafin e saj prej shtateuml aneumltareumlsh gjateuml vitit 2018 Ndeumlrsa Komisioni prej peseuml aneumltareumlsh peumlr ndihmeuml shteteumlrore eumlshteuml emeumlruar nga Kuvendi neuml vitin 2019 Fokusi i DNSH-seuml mbetet neuml kompletimin e legjislacionit sekondar peumlr ndihmeuml shteteumlrore ku ka pasur ngecje neuml draftimin dhe miratimin e tyre bazuar neuml Agjendeumln peumlr Reforma Evropiane dhe Planin Kombeumltar peumlr Zbatimin e Marreumlveshjes seuml Stabilizim-Asociimit 2019-2023 Tanimeuml DNSH ka krijuar inventarin (regjistrin) ku peumlrmes iniciativeumls seuml saj dhe komunikimit me institucionet publike ka identifikuar mbi 80 skema aktuale peumlr teuml cilat duhet teuml merret vendim nga Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore Sipas drejtorit teuml DNSH mbi 90 e keumltyre skemave kategorizohen si ndihma shteteumlrore teuml vogla dhe teuml lejueshme qeuml trajtohen sipas Rregulloreumls peumlr ndihmeumln de minimis pra teuml cilat nuk e deumlmtojneuml konkurrenceumln neuml treg dhe nuk krijojneuml poziteuml dominuese peumlr subjekte teuml caktuara Deri meuml tani peumlr tri nga keumlto raste Komisioni peumlr Ndihmeuml Shteteumlrore ka marreuml vendime duke i kategorizuar si ndihma teuml lejueshme9
Dilemat e ndihmeumls shteteumlrore neuml projektin ldquoKosova e Rerdquo
Neuml skemat e ndihmeumls shteteumlrore teuml identifikuara nga DNSH e peumlr teuml cilat duhet teuml ekzistojeuml vendimi nga Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore nuk beumljneuml pjeseuml skemat apo ndihmat individuale shteteumlrore nga fusha e energjiseuml Realisht projekti peumlr ndeumlrtimin e termocentralit ldquoKosova e Rerdquo qeuml peumlrbeumln investimin me vlereumln meuml teuml larteuml qeuml nga paslufta neuml Kosoveuml (13 miliardeuml euro) dhe neuml teuml cilin konsiderohet se ka elemente teuml shumta teuml ndihmeumls shteteumlrore nuk eumlshteuml subjekt i njeuml vlereumlsimi nga DNSH dhe Komisioni
Meuml 2018 Ministria e Zhvillimit Ekonomik (MZHE) ka neumlnshkruar kontratat komerciale me Contour Global (GenCo) peumlr ndeumlrtimin e termocentralit teuml ri ldquoKosova e Rerdquo Kontratat e neumlnshkruara parashohin qeuml institucionet e Kosoveumls marrin peumlr obligim (konkretisht Ndeumlrmarrja e Re Energjetike (ang NKEC) qeuml do teuml themelohet nga qeveria) blerjen e gjitheuml kapacitetit dhe energjiseuml seuml prodhuar nga temrocentrali 450 megavateumlsh i ndeumlrtuar nga GenCo Institucionet qeveritare nuk e kaneuml njoftuar DNSH peumlr ndihmeumln qeuml eumlshteuml planifikuar qeuml trsquoi jepet keumltij subjekti neuml treg peumlrkundeumlr qeuml DNSH ka ekzistuar nga viti 2018 dhe Ligji i ri peumlr ndihmeumln shteteumlrore meuml teuml cilin obligohet njoftimi i DNSH nga dheumlneumlsit potencial teuml ndihmeumls ka qeneuml neuml fuqi nga viti 2017
Me hyrjen neuml puneuml teuml termocentralit teuml ri tregu i energjiseuml elektrike neuml Kosoveuml do teuml mbyllet peumlr 20 vite duke bllokuar keumlsisoj zhvillimin e ccedilfareumldo konkurrence dhe minimizon mundeumlsineuml peumlr liberalizim teuml tregut teuml energjiseuml Furnizuesi aktual i energjiseuml elektrike (KESCO) dhe teuml tjereumlt qeuml mund teuml fillojneuml operimin neuml teuml ardhmen do teuml obligohen teuml blejneuml teumlreuml energjineuml elektrike nga NKEC duke ua pamundeumlsuar atyre blerjen e energjiseuml elektrike me ccedilmim meuml teuml uleumlt neuml tregjet e energjiseuml elektrike peumlr 20 vite Si rrjedhojeuml ky projekt e veuml GenCo neuml njeuml poziteuml avantazhi mbi prodhuesit tjereuml teuml energjiseuml elektrike neuml Kosoveuml duke e deformuar keumlshtu konkurrenceumln Specifikisht ajo nuk u ofron prodhuesve tjereuml siccedil eumlshteuml KEK-u kushtet e njeumljta Po ashtu projekti parasheh qeuml shpenzimet e GenCO peumlr shfryteumlzim teuml sistemit i ngarkohen ndeumlrmarrjes shteteumlrore NKEC dhe qeuml GenCo trsquoi transferohet proneuml neumln vlereumln e tregut10
Peumlrkundeumlr qeuml DNSH dhe Komisioni peumlr Ndihmeuml Shteteumlrore janeuml formuar seuml voni ato sipas nenit 133 teuml Ligjit peumlr ndihmeuml shteteumlrore teuml Kosoveumls do teuml mund teuml keumlrkonin asistenceuml nga Sekretariati i Komunitetit teuml Energjiseuml (SKE) peumlr vlereumlsimin e projektit teuml termocentralit ldquoKosova e Rerdquo11
9 Intervisteuml me Agim Krasniqin Drejtor i Departamentit peumlr Ndihmeuml Shteteumlrore neuml Kosoveuml meuml 24 Janar 202010 Ministria e Zhvillimit Ekonomik Kontratat komerciale teuml projektit TC ldquoKosova e Rerdquo Burimi httpsbitly37iQ6jy
Shih peumlr meuml shumeuml detaje rreth prezenceumls seuml ndihmeumls shteteumlrore teuml palejuar neuml projektin ldquoKosova e Rerdquo analizeumln e GAP analizeumln e GAP ldquoNdikimi i ndihmeumls shteteumlrore neuml tregun e energjiseuml elektrike neuml Ballkanrdquo Burimi httpsbitly2uAelfX
11 Gazeta Zyrtare Ligji peumlr Ndihmeumln Shteteumlrore Burimi httpsbitly389em91
9
Meqeneumlse deri meuml tani nuk kemi ndonjeuml zhvillim rreth keumltij projekti Sekretariati i Komunitetit teuml Energjiseuml para pak kohe ka nisur procedureumln peumlr zgjidhjen e mosmarreumlveshjeumls lidhur me projektin ldquoKosova e Rerdquo SKE ngrit shqeteumlsimet lidhur me prezenceumln e ndihmeumls shteteumlrore teuml paligjshme neuml projektin neuml fjaleuml ku thkesohen si ndihmeuml shteteumlrore hyrja neuml marreumlveshje e institucioneve teuml Kosoveumls peumlr blerje teuml energjiseuml elektrike peumlr 20 vite shitja dhe transferimi i proneumls shteteumlrore neumln ccedilmimin e tregut lirimi nga TVSH dhe marrja peumlrsipeumlr nga Kosova e ngarkesave dhe shpenzimeve tjera12 Sipas Sektretatiatit teuml Energjiseuml neuml rast se projekti nuk peumlrshtatet me rregullat e Traktatit teuml Komunitetit teuml Energjiseuml leumlnda mund teuml sillet peumlr shqyrtim para Keumlshillit teuml Ministrave praneuml Komunitetit teuml Energjiseuml Vendimi i Keumlshillit teuml Ministrave mund teuml rezultojeuml me pezullimin e teuml drejtave teuml Kosoveumls neuml votim dhe me peumlrjashtimin e saj nga Keumlshilli
Mos-veprimi i institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore neuml njeuml rast teuml tilleuml krijon deumlme peumlr ekonomineuml dhe buxhetin e Kosoveumls dhe mund teuml interpretohet si konflikt i interesit ku DNSH nuk merr iniciativeuml teuml analizojeuml njeuml projekt teuml inicuar nga njeuml institucion tjeteumlr i qeveriseuml
12 Komuniteti i Energjiseuml Sekretariati i Komunitetit teuml Energjiseuml nis procedureumln peumlr zgjidhjen e mosmarreumlveshjeumls ndaj Kosoveumls lidhur me prezenceumln e ndihmeumls shteteumlrore teuml palejuar neuml projektin ldquoKosova e Rerdquo Burimi httpsbitly2Sppxnz
10
Peumlrfundime dhe rekomandimeZgjedhja e kornizeumls institucionale ku institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore u garantohet pavareumlsi neuml puneumln dhe financimin e tyre nga qeveria mbetet hap i reumlndeumlsisheumlm peumlr Kosoveumln dhe vendet e rajonit Si mekanizeumlm institucionet e pavarura teuml ndihmeumls shteteumlrore sheumlrbejneuml si ruajteumls teuml paraseuml publike por edhe konkurrenceumls seuml lireuml neuml treg Peumlr meuml shumeuml pavareumlsimi i tyre shmangeuml konfliktin e interesit gjateuml vlereumlsimit teuml rasteve dhe marrjes seuml vendimeve Nga peseuml vendet e Ballkanit Pereumlndimor formatet e zgjedhura nga Serbia apo Mali i Zi neuml ri-organizimin dhe pavareumlsimin operacional teuml institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore janeuml meuml adekuate se sa ato teuml Maqedoniseuml seuml Veriut Kosveumls dhe Shqipeumlriseuml Neuml rastin e Kosoveumls eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml organet e ndihmeumls shteteumlrore teuml marrin peumlr vlereumlsim projektin peumlr ndeumlrtimin e termocentralit ldquoKosova e Rerdquo i cili peumlrbeumln ndihmeuml shteteumlrore teuml palejuar duke u deumlmtuar keumlshtu buxheti i Kosoveumls
Lidhur me keumlteuml temeuml eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml
bull Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore duhet teuml marrin neuml trajtim teuml gjitha projektet peumlr teuml cilat ekzistojneuml indikacione qeuml ka prezenceuml teuml ndihmeumls shteteumlrore Prioritet duhet trsquou jepet projekteve teuml meumldha qeuml kaneuml kosto teuml larteuml buxhetore dhe qeuml mund teuml deumlmtojneuml keumlsisoj buxhetin e shtetit teuml Kosoveumls neuml rast teuml prezenceumls seuml ndihmeumls shteteumlrore teuml palejuar
bull Departamenti i Ndihmeumls Shteteumlrore (DNSH) peumlrveccedil deumlrgimit teuml njoftimeve tek institucionet ku keumlrkon qeuml teuml prezantohen skemat apo ndihmat individuale qeuml ato akordojneuml duhet teuml marr iniciativeumln njeumlansheumlm sipas asaj ccedilfareuml i lejon ligji teuml vlereumlsojeuml projekte neuml teuml cilat supozohet teuml keteuml prezenceuml teuml ndihmeumls shteteumlrore teuml palejuar
bull Departamenti i Ndihmeumls Shteteumlrore dhe Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore duhet trsquoi japin prioritet vlereumlsimit teuml projektit teuml ldquoKosoveumls seuml Rerdquo dhe duhet teuml keumlrkojneuml asistenceuml teknike edhe nga Sekretariati i Komunitetit teuml Energjiseuml peumlr vlereumlsimin e keumltij projekti
Ky raport eumlshteuml pjeseuml e projektit me titull ldquoMekanizmi i Monitorimit teuml Agjendeumls peumlr Reforma Evropianerdquo qeuml financohet nga Ambasada e Mbreteumlriseuml seuml Holandeumls neuml Kosoveuml dhe implementohet nga Grupi peumlr Studime Juridike dhe Politike Instituti GAP dhe Instituti i Prishtineumls peumlr Studime Politike Opinionet e shprehura neuml keumlteuml raport nuk pasqyrojneuml qeumlndrimet e Ambasadeumls seuml Mbreteumlriseuml seuml Holandeumls neuml Kosoveuml
INSTITUTI GAP
Kapacitetet dhepavareumlsia e institucionevepeumlr ndihmeuml shteteumlrore
7
Tabela 2 Ndryshimet neuml kornizeumln institucionale lidhur meuml ndihmeumln shteteumlrore neuml Kosoveuml Shqipeumlri Serbi Mal teuml Zi dhe Maqedoni teuml Veriut
Korniza Institucionale fillestare
Korniza Institucionale pas amandamentimit teuml ligjit
Pavareumlsia
Kosova Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore pjeseuml e qeveriseuml
Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore i pavarur ndeumlrsa Departamenti i Ndihmeumls Shteteumlrore pjeseuml e qeveriseuml
Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore janeuml pjeseumlrisht teuml pavarura
Shqipeumlria Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore pjeseuml e qeveriseuml
Nuk ka ndodhur amandamentim i ligjit ende
Asnjeumlri nga institucionet vendimmarreumlse nuk eumlshteuml i pavarur
Mali i Zi Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore pjeseuml e qeveriseuml
Keumlshilli si pjeseuml e Agjenciseuml peumlr Mbrojtjen e Konkurrenceumls
Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore janeuml teuml pavarura
Serbia Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore pjeseuml e qeveriseuml
Keumlshilli si pjeseuml e institucionit teuml pavarur teuml Komisionit teuml Ndihmeumls Shteteumlrore
Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore janeuml teuml pavarura
Maqedonia e Veriut
Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore pjeseuml e qeveriseuml
Komisioni peumlr Mbrojtjen e Konkurrenceumls
Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore janeuml teuml pavarura por me mungeseuml stafi Dhe fusha e ndihmeumls shteteumlrore nuk eumlshteuml prioritet i institucionit brenda teuml keumlto veprojneuml
Sipas njeuml raporti teuml Sekretariatit teuml Komunititetit teuml Energjiseuml teuml 2019 neuml teuml cilin vlereumlsohet puna pavareumlsia dhe kapacitetet e organeve teuml ndihmeumls shteteumlrore teuml paleumlve kontraktuese Kosova vlereumlsohet meuml dobeumlt se sa shtetet fqinje teuml saj Ky raport veuml neuml pikeumlpyetje pavareumlsineuml e DNSH dhe mungeseumln e stafit dhe resurseve teknike teuml keumltij departamenti peumlr zbatimin e ligjeve teuml ndihmeumls shteteumlrore Konkretisht meuml seuml larti janeuml vlereumlsuar organet e ndihmeumls shteteumlrore neuml Serbi me 75 nga 100 Maqedonia e Veriut me 55 Mali i Zi me 50 Shqipeumlria me 35 dhe Kosova me 25 Raporti kritikon numrin e vogeumll teuml leumlndeumlve teuml trajtuara nga keumlto institucione stafin e pamjatuesheumlm dhe veuml neuml pikeumlpyetje pavareumlsineuml e disave nga to8 Por vlen teuml theksohet se nga koha e publikimit teuml keumltij raporti teuml Sekretariatit teuml Komunitetit teuml Energjiseuml DNSH neuml Kosoveuml ka peumlrgatitur tri raste peumlr vendim peumlr Komisionin e Ndihmeumls Shteteumlrore dhe neuml teuml njeumljteumln koheuml kaneuml ndodhur ndryshime neuml kornzineumln institucionale neuml keumlteuml fusheuml neuml Serbi
Figura 1 Puna pavareumlsia dhe kapacitetet e organeve teuml ndihmeumls shteteumlrore teuml Kosoveumls Shqipeumlriseuml Malit teuml Zi Maqedoniseuml seuml Veriut dhe Serbiseuml 2019
Kosova Shqipeumlria Mali i Zi Maqedonia eVeriut
Serbia
2535
50 55
75
Burimi GAP bazuar neuml teuml dheumlnat e Sekretariatit teuml Komunitetit teuml Energjiseuml
8 Sekretariati i Komunitetit teuml Energjiseuml Plani vjetor i implementimit 2019 Burimi httpsbitly374xALW
8
Puna e institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore neuml Kosoveuml ndash rasti i termocentralit ldquoKosova e RerdquoDepartamenti i ndihmeumls shteteumlrore neuml Kosoveuml eumlshteuml themeluar neuml vitin 2017 dhe ka ploteumlsuar stafin e saj prej shtateuml aneumltareumlsh gjateuml vitit 2018 Ndeumlrsa Komisioni prej peseuml aneumltareumlsh peumlr ndihmeuml shteteumlrore eumlshteuml emeumlruar nga Kuvendi neuml vitin 2019 Fokusi i DNSH-seuml mbetet neuml kompletimin e legjislacionit sekondar peumlr ndihmeuml shteteumlrore ku ka pasur ngecje neuml draftimin dhe miratimin e tyre bazuar neuml Agjendeumln peumlr Reforma Evropiane dhe Planin Kombeumltar peumlr Zbatimin e Marreumlveshjes seuml Stabilizim-Asociimit 2019-2023 Tanimeuml DNSH ka krijuar inventarin (regjistrin) ku peumlrmes iniciativeumls seuml saj dhe komunikimit me institucionet publike ka identifikuar mbi 80 skema aktuale peumlr teuml cilat duhet teuml merret vendim nga Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore Sipas drejtorit teuml DNSH mbi 90 e keumltyre skemave kategorizohen si ndihma shteteumlrore teuml vogla dhe teuml lejueshme qeuml trajtohen sipas Rregulloreumls peumlr ndihmeumln de minimis pra teuml cilat nuk e deumlmtojneuml konkurrenceumln neuml treg dhe nuk krijojneuml poziteuml dominuese peumlr subjekte teuml caktuara Deri meuml tani peumlr tri nga keumlto raste Komisioni peumlr Ndihmeuml Shteteumlrore ka marreuml vendime duke i kategorizuar si ndihma teuml lejueshme9
Dilemat e ndihmeumls shteteumlrore neuml projektin ldquoKosova e Rerdquo
Neuml skemat e ndihmeumls shteteumlrore teuml identifikuara nga DNSH e peumlr teuml cilat duhet teuml ekzistojeuml vendimi nga Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore nuk beumljneuml pjeseuml skemat apo ndihmat individuale shteteumlrore nga fusha e energjiseuml Realisht projekti peumlr ndeumlrtimin e termocentralit ldquoKosova e Rerdquo qeuml peumlrbeumln investimin me vlereumln meuml teuml larteuml qeuml nga paslufta neuml Kosoveuml (13 miliardeuml euro) dhe neuml teuml cilin konsiderohet se ka elemente teuml shumta teuml ndihmeumls shteteumlrore nuk eumlshteuml subjekt i njeuml vlereumlsimi nga DNSH dhe Komisioni
Meuml 2018 Ministria e Zhvillimit Ekonomik (MZHE) ka neumlnshkruar kontratat komerciale me Contour Global (GenCo) peumlr ndeumlrtimin e termocentralit teuml ri ldquoKosova e Rerdquo Kontratat e neumlnshkruara parashohin qeuml institucionet e Kosoveumls marrin peumlr obligim (konkretisht Ndeumlrmarrja e Re Energjetike (ang NKEC) qeuml do teuml themelohet nga qeveria) blerjen e gjitheuml kapacitetit dhe energjiseuml seuml prodhuar nga temrocentrali 450 megavateumlsh i ndeumlrtuar nga GenCo Institucionet qeveritare nuk e kaneuml njoftuar DNSH peumlr ndihmeumln qeuml eumlshteuml planifikuar qeuml trsquoi jepet keumltij subjekti neuml treg peumlrkundeumlr qeuml DNSH ka ekzistuar nga viti 2018 dhe Ligji i ri peumlr ndihmeumln shteteumlrore meuml teuml cilin obligohet njoftimi i DNSH nga dheumlneumlsit potencial teuml ndihmeumls ka qeneuml neuml fuqi nga viti 2017
Me hyrjen neuml puneuml teuml termocentralit teuml ri tregu i energjiseuml elektrike neuml Kosoveuml do teuml mbyllet peumlr 20 vite duke bllokuar keumlsisoj zhvillimin e ccedilfareumldo konkurrence dhe minimizon mundeumlsineuml peumlr liberalizim teuml tregut teuml energjiseuml Furnizuesi aktual i energjiseuml elektrike (KESCO) dhe teuml tjereumlt qeuml mund teuml fillojneuml operimin neuml teuml ardhmen do teuml obligohen teuml blejneuml teumlreuml energjineuml elektrike nga NKEC duke ua pamundeumlsuar atyre blerjen e energjiseuml elektrike me ccedilmim meuml teuml uleumlt neuml tregjet e energjiseuml elektrike peumlr 20 vite Si rrjedhojeuml ky projekt e veuml GenCo neuml njeuml poziteuml avantazhi mbi prodhuesit tjereuml teuml energjiseuml elektrike neuml Kosoveuml duke e deformuar keumlshtu konkurrenceumln Specifikisht ajo nuk u ofron prodhuesve tjereuml siccedil eumlshteuml KEK-u kushtet e njeumljta Po ashtu projekti parasheh qeuml shpenzimet e GenCO peumlr shfryteumlzim teuml sistemit i ngarkohen ndeumlrmarrjes shteteumlrore NKEC dhe qeuml GenCo trsquoi transferohet proneuml neumln vlereumln e tregut10
Peumlrkundeumlr qeuml DNSH dhe Komisioni peumlr Ndihmeuml Shteteumlrore janeuml formuar seuml voni ato sipas nenit 133 teuml Ligjit peumlr ndihmeuml shteteumlrore teuml Kosoveumls do teuml mund teuml keumlrkonin asistenceuml nga Sekretariati i Komunitetit teuml Energjiseuml (SKE) peumlr vlereumlsimin e projektit teuml termocentralit ldquoKosova e Rerdquo11
9 Intervisteuml me Agim Krasniqin Drejtor i Departamentit peumlr Ndihmeuml Shteteumlrore neuml Kosoveuml meuml 24 Janar 202010 Ministria e Zhvillimit Ekonomik Kontratat komerciale teuml projektit TC ldquoKosova e Rerdquo Burimi httpsbitly37iQ6jy
Shih peumlr meuml shumeuml detaje rreth prezenceumls seuml ndihmeumls shteteumlrore teuml palejuar neuml projektin ldquoKosova e Rerdquo analizeumln e GAP analizeumln e GAP ldquoNdikimi i ndihmeumls shteteumlrore neuml tregun e energjiseuml elektrike neuml Ballkanrdquo Burimi httpsbitly2uAelfX
11 Gazeta Zyrtare Ligji peumlr Ndihmeumln Shteteumlrore Burimi httpsbitly389em91
9
Meqeneumlse deri meuml tani nuk kemi ndonjeuml zhvillim rreth keumltij projekti Sekretariati i Komunitetit teuml Energjiseuml para pak kohe ka nisur procedureumln peumlr zgjidhjen e mosmarreumlveshjeumls lidhur me projektin ldquoKosova e Rerdquo SKE ngrit shqeteumlsimet lidhur me prezenceumln e ndihmeumls shteteumlrore teuml paligjshme neuml projektin neuml fjaleuml ku thkesohen si ndihmeuml shteteumlrore hyrja neuml marreumlveshje e institucioneve teuml Kosoveumls peumlr blerje teuml energjiseuml elektrike peumlr 20 vite shitja dhe transferimi i proneumls shteteumlrore neumln ccedilmimin e tregut lirimi nga TVSH dhe marrja peumlrsipeumlr nga Kosova e ngarkesave dhe shpenzimeve tjera12 Sipas Sektretatiatit teuml Energjiseuml neuml rast se projekti nuk peumlrshtatet me rregullat e Traktatit teuml Komunitetit teuml Energjiseuml leumlnda mund teuml sillet peumlr shqyrtim para Keumlshillit teuml Ministrave praneuml Komunitetit teuml Energjiseuml Vendimi i Keumlshillit teuml Ministrave mund teuml rezultojeuml me pezullimin e teuml drejtave teuml Kosoveumls neuml votim dhe me peumlrjashtimin e saj nga Keumlshilli
Mos-veprimi i institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore neuml njeuml rast teuml tilleuml krijon deumlme peumlr ekonomineuml dhe buxhetin e Kosoveumls dhe mund teuml interpretohet si konflikt i interesit ku DNSH nuk merr iniciativeuml teuml analizojeuml njeuml projekt teuml inicuar nga njeuml institucion tjeteumlr i qeveriseuml
12 Komuniteti i Energjiseuml Sekretariati i Komunitetit teuml Energjiseuml nis procedureumln peumlr zgjidhjen e mosmarreumlveshjeumls ndaj Kosoveumls lidhur me prezenceumln e ndihmeumls shteteumlrore teuml palejuar neuml projektin ldquoKosova e Rerdquo Burimi httpsbitly2Sppxnz
10
Peumlrfundime dhe rekomandimeZgjedhja e kornizeumls institucionale ku institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore u garantohet pavareumlsi neuml puneumln dhe financimin e tyre nga qeveria mbetet hap i reumlndeumlsisheumlm peumlr Kosoveumln dhe vendet e rajonit Si mekanizeumlm institucionet e pavarura teuml ndihmeumls shteteumlrore sheumlrbejneuml si ruajteumls teuml paraseuml publike por edhe konkurrenceumls seuml lireuml neuml treg Peumlr meuml shumeuml pavareumlsimi i tyre shmangeuml konfliktin e interesit gjateuml vlereumlsimit teuml rasteve dhe marrjes seuml vendimeve Nga peseuml vendet e Ballkanit Pereumlndimor formatet e zgjedhura nga Serbia apo Mali i Zi neuml ri-organizimin dhe pavareumlsimin operacional teuml institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore janeuml meuml adekuate se sa ato teuml Maqedoniseuml seuml Veriut Kosveumls dhe Shqipeumlriseuml Neuml rastin e Kosoveumls eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml organet e ndihmeumls shteteumlrore teuml marrin peumlr vlereumlsim projektin peumlr ndeumlrtimin e termocentralit ldquoKosova e Rerdquo i cili peumlrbeumln ndihmeuml shteteumlrore teuml palejuar duke u deumlmtuar keumlshtu buxheti i Kosoveumls
Lidhur me keumlteuml temeuml eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml
bull Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore duhet teuml marrin neuml trajtim teuml gjitha projektet peumlr teuml cilat ekzistojneuml indikacione qeuml ka prezenceuml teuml ndihmeumls shteteumlrore Prioritet duhet trsquou jepet projekteve teuml meumldha qeuml kaneuml kosto teuml larteuml buxhetore dhe qeuml mund teuml deumlmtojneuml keumlsisoj buxhetin e shtetit teuml Kosoveumls neuml rast teuml prezenceumls seuml ndihmeumls shteteumlrore teuml palejuar
bull Departamenti i Ndihmeumls Shteteumlrore (DNSH) peumlrveccedil deumlrgimit teuml njoftimeve tek institucionet ku keumlrkon qeuml teuml prezantohen skemat apo ndihmat individuale qeuml ato akordojneuml duhet teuml marr iniciativeumln njeumlansheumlm sipas asaj ccedilfareuml i lejon ligji teuml vlereumlsojeuml projekte neuml teuml cilat supozohet teuml keteuml prezenceuml teuml ndihmeumls shteteumlrore teuml palejuar
bull Departamenti i Ndihmeumls Shteteumlrore dhe Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore duhet trsquoi japin prioritet vlereumlsimit teuml projektit teuml ldquoKosoveumls seuml Rerdquo dhe duhet teuml keumlrkojneuml asistenceuml teknike edhe nga Sekretariati i Komunitetit teuml Energjiseuml peumlr vlereumlsimin e keumltij projekti
Ky raport eumlshteuml pjeseuml e projektit me titull ldquoMekanizmi i Monitorimit teuml Agjendeumls peumlr Reforma Evropianerdquo qeuml financohet nga Ambasada e Mbreteumlriseuml seuml Holandeumls neuml Kosoveuml dhe implementohet nga Grupi peumlr Studime Juridike dhe Politike Instituti GAP dhe Instituti i Prishtineumls peumlr Studime Politike Opinionet e shprehura neuml keumlteuml raport nuk pasqyrojneuml qeumlndrimet e Ambasadeumls seuml Mbreteumlriseuml seuml Holandeumls neuml Kosoveuml
INSTITUTI GAP
Kapacitetet dhepavareumlsia e institucionevepeumlr ndihmeuml shteteumlrore
8
Puna e institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore neuml Kosoveuml ndash rasti i termocentralit ldquoKosova e RerdquoDepartamenti i ndihmeumls shteteumlrore neuml Kosoveuml eumlshteuml themeluar neuml vitin 2017 dhe ka ploteumlsuar stafin e saj prej shtateuml aneumltareumlsh gjateuml vitit 2018 Ndeumlrsa Komisioni prej peseuml aneumltareumlsh peumlr ndihmeuml shteteumlrore eumlshteuml emeumlruar nga Kuvendi neuml vitin 2019 Fokusi i DNSH-seuml mbetet neuml kompletimin e legjislacionit sekondar peumlr ndihmeuml shteteumlrore ku ka pasur ngecje neuml draftimin dhe miratimin e tyre bazuar neuml Agjendeumln peumlr Reforma Evropiane dhe Planin Kombeumltar peumlr Zbatimin e Marreumlveshjes seuml Stabilizim-Asociimit 2019-2023 Tanimeuml DNSH ka krijuar inventarin (regjistrin) ku peumlrmes iniciativeumls seuml saj dhe komunikimit me institucionet publike ka identifikuar mbi 80 skema aktuale peumlr teuml cilat duhet teuml merret vendim nga Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore Sipas drejtorit teuml DNSH mbi 90 e keumltyre skemave kategorizohen si ndihma shteteumlrore teuml vogla dhe teuml lejueshme qeuml trajtohen sipas Rregulloreumls peumlr ndihmeumln de minimis pra teuml cilat nuk e deumlmtojneuml konkurrenceumln neuml treg dhe nuk krijojneuml poziteuml dominuese peumlr subjekte teuml caktuara Deri meuml tani peumlr tri nga keumlto raste Komisioni peumlr Ndihmeuml Shteteumlrore ka marreuml vendime duke i kategorizuar si ndihma teuml lejueshme9
Dilemat e ndihmeumls shteteumlrore neuml projektin ldquoKosova e Rerdquo
Neuml skemat e ndihmeumls shteteumlrore teuml identifikuara nga DNSH e peumlr teuml cilat duhet teuml ekzistojeuml vendimi nga Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore nuk beumljneuml pjeseuml skemat apo ndihmat individuale shteteumlrore nga fusha e energjiseuml Realisht projekti peumlr ndeumlrtimin e termocentralit ldquoKosova e Rerdquo qeuml peumlrbeumln investimin me vlereumln meuml teuml larteuml qeuml nga paslufta neuml Kosoveuml (13 miliardeuml euro) dhe neuml teuml cilin konsiderohet se ka elemente teuml shumta teuml ndihmeumls shteteumlrore nuk eumlshteuml subjekt i njeuml vlereumlsimi nga DNSH dhe Komisioni
Meuml 2018 Ministria e Zhvillimit Ekonomik (MZHE) ka neumlnshkruar kontratat komerciale me Contour Global (GenCo) peumlr ndeumlrtimin e termocentralit teuml ri ldquoKosova e Rerdquo Kontratat e neumlnshkruara parashohin qeuml institucionet e Kosoveumls marrin peumlr obligim (konkretisht Ndeumlrmarrja e Re Energjetike (ang NKEC) qeuml do teuml themelohet nga qeveria) blerjen e gjitheuml kapacitetit dhe energjiseuml seuml prodhuar nga temrocentrali 450 megavateumlsh i ndeumlrtuar nga GenCo Institucionet qeveritare nuk e kaneuml njoftuar DNSH peumlr ndihmeumln qeuml eumlshteuml planifikuar qeuml trsquoi jepet keumltij subjekti neuml treg peumlrkundeumlr qeuml DNSH ka ekzistuar nga viti 2018 dhe Ligji i ri peumlr ndihmeumln shteteumlrore meuml teuml cilin obligohet njoftimi i DNSH nga dheumlneumlsit potencial teuml ndihmeumls ka qeneuml neuml fuqi nga viti 2017
Me hyrjen neuml puneuml teuml termocentralit teuml ri tregu i energjiseuml elektrike neuml Kosoveuml do teuml mbyllet peumlr 20 vite duke bllokuar keumlsisoj zhvillimin e ccedilfareumldo konkurrence dhe minimizon mundeumlsineuml peumlr liberalizim teuml tregut teuml energjiseuml Furnizuesi aktual i energjiseuml elektrike (KESCO) dhe teuml tjereumlt qeuml mund teuml fillojneuml operimin neuml teuml ardhmen do teuml obligohen teuml blejneuml teumlreuml energjineuml elektrike nga NKEC duke ua pamundeumlsuar atyre blerjen e energjiseuml elektrike me ccedilmim meuml teuml uleumlt neuml tregjet e energjiseuml elektrike peumlr 20 vite Si rrjedhojeuml ky projekt e veuml GenCo neuml njeuml poziteuml avantazhi mbi prodhuesit tjereuml teuml energjiseuml elektrike neuml Kosoveuml duke e deformuar keumlshtu konkurrenceumln Specifikisht ajo nuk u ofron prodhuesve tjereuml siccedil eumlshteuml KEK-u kushtet e njeumljta Po ashtu projekti parasheh qeuml shpenzimet e GenCO peumlr shfryteumlzim teuml sistemit i ngarkohen ndeumlrmarrjes shteteumlrore NKEC dhe qeuml GenCo trsquoi transferohet proneuml neumln vlereumln e tregut10
Peumlrkundeumlr qeuml DNSH dhe Komisioni peumlr Ndihmeuml Shteteumlrore janeuml formuar seuml voni ato sipas nenit 133 teuml Ligjit peumlr ndihmeuml shteteumlrore teuml Kosoveumls do teuml mund teuml keumlrkonin asistenceuml nga Sekretariati i Komunitetit teuml Energjiseuml (SKE) peumlr vlereumlsimin e projektit teuml termocentralit ldquoKosova e Rerdquo11
9 Intervisteuml me Agim Krasniqin Drejtor i Departamentit peumlr Ndihmeuml Shteteumlrore neuml Kosoveuml meuml 24 Janar 202010 Ministria e Zhvillimit Ekonomik Kontratat komerciale teuml projektit TC ldquoKosova e Rerdquo Burimi httpsbitly37iQ6jy
Shih peumlr meuml shumeuml detaje rreth prezenceumls seuml ndihmeumls shteteumlrore teuml palejuar neuml projektin ldquoKosova e Rerdquo analizeumln e GAP analizeumln e GAP ldquoNdikimi i ndihmeumls shteteumlrore neuml tregun e energjiseuml elektrike neuml Ballkanrdquo Burimi httpsbitly2uAelfX
11 Gazeta Zyrtare Ligji peumlr Ndihmeumln Shteteumlrore Burimi httpsbitly389em91
9
Meqeneumlse deri meuml tani nuk kemi ndonjeuml zhvillim rreth keumltij projekti Sekretariati i Komunitetit teuml Energjiseuml para pak kohe ka nisur procedureumln peumlr zgjidhjen e mosmarreumlveshjeumls lidhur me projektin ldquoKosova e Rerdquo SKE ngrit shqeteumlsimet lidhur me prezenceumln e ndihmeumls shteteumlrore teuml paligjshme neuml projektin neuml fjaleuml ku thkesohen si ndihmeuml shteteumlrore hyrja neuml marreumlveshje e institucioneve teuml Kosoveumls peumlr blerje teuml energjiseuml elektrike peumlr 20 vite shitja dhe transferimi i proneumls shteteumlrore neumln ccedilmimin e tregut lirimi nga TVSH dhe marrja peumlrsipeumlr nga Kosova e ngarkesave dhe shpenzimeve tjera12 Sipas Sektretatiatit teuml Energjiseuml neuml rast se projekti nuk peumlrshtatet me rregullat e Traktatit teuml Komunitetit teuml Energjiseuml leumlnda mund teuml sillet peumlr shqyrtim para Keumlshillit teuml Ministrave praneuml Komunitetit teuml Energjiseuml Vendimi i Keumlshillit teuml Ministrave mund teuml rezultojeuml me pezullimin e teuml drejtave teuml Kosoveumls neuml votim dhe me peumlrjashtimin e saj nga Keumlshilli
Mos-veprimi i institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore neuml njeuml rast teuml tilleuml krijon deumlme peumlr ekonomineuml dhe buxhetin e Kosoveumls dhe mund teuml interpretohet si konflikt i interesit ku DNSH nuk merr iniciativeuml teuml analizojeuml njeuml projekt teuml inicuar nga njeuml institucion tjeteumlr i qeveriseuml
12 Komuniteti i Energjiseuml Sekretariati i Komunitetit teuml Energjiseuml nis procedureumln peumlr zgjidhjen e mosmarreumlveshjeumls ndaj Kosoveumls lidhur me prezenceumln e ndihmeumls shteteumlrore teuml palejuar neuml projektin ldquoKosova e Rerdquo Burimi httpsbitly2Sppxnz
10
Peumlrfundime dhe rekomandimeZgjedhja e kornizeumls institucionale ku institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore u garantohet pavareumlsi neuml puneumln dhe financimin e tyre nga qeveria mbetet hap i reumlndeumlsisheumlm peumlr Kosoveumln dhe vendet e rajonit Si mekanizeumlm institucionet e pavarura teuml ndihmeumls shteteumlrore sheumlrbejneuml si ruajteumls teuml paraseuml publike por edhe konkurrenceumls seuml lireuml neuml treg Peumlr meuml shumeuml pavareumlsimi i tyre shmangeuml konfliktin e interesit gjateuml vlereumlsimit teuml rasteve dhe marrjes seuml vendimeve Nga peseuml vendet e Ballkanit Pereumlndimor formatet e zgjedhura nga Serbia apo Mali i Zi neuml ri-organizimin dhe pavareumlsimin operacional teuml institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore janeuml meuml adekuate se sa ato teuml Maqedoniseuml seuml Veriut Kosveumls dhe Shqipeumlriseuml Neuml rastin e Kosoveumls eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml organet e ndihmeumls shteteumlrore teuml marrin peumlr vlereumlsim projektin peumlr ndeumlrtimin e termocentralit ldquoKosova e Rerdquo i cili peumlrbeumln ndihmeuml shteteumlrore teuml palejuar duke u deumlmtuar keumlshtu buxheti i Kosoveumls
Lidhur me keumlteuml temeuml eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml
bull Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore duhet teuml marrin neuml trajtim teuml gjitha projektet peumlr teuml cilat ekzistojneuml indikacione qeuml ka prezenceuml teuml ndihmeumls shteteumlrore Prioritet duhet trsquou jepet projekteve teuml meumldha qeuml kaneuml kosto teuml larteuml buxhetore dhe qeuml mund teuml deumlmtojneuml keumlsisoj buxhetin e shtetit teuml Kosoveumls neuml rast teuml prezenceumls seuml ndihmeumls shteteumlrore teuml palejuar
bull Departamenti i Ndihmeumls Shteteumlrore (DNSH) peumlrveccedil deumlrgimit teuml njoftimeve tek institucionet ku keumlrkon qeuml teuml prezantohen skemat apo ndihmat individuale qeuml ato akordojneuml duhet teuml marr iniciativeumln njeumlansheumlm sipas asaj ccedilfareuml i lejon ligji teuml vlereumlsojeuml projekte neuml teuml cilat supozohet teuml keteuml prezenceuml teuml ndihmeumls shteteumlrore teuml palejuar
bull Departamenti i Ndihmeumls Shteteumlrore dhe Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore duhet trsquoi japin prioritet vlereumlsimit teuml projektit teuml ldquoKosoveumls seuml Rerdquo dhe duhet teuml keumlrkojneuml asistenceuml teknike edhe nga Sekretariati i Komunitetit teuml Energjiseuml peumlr vlereumlsimin e keumltij projekti
Ky raport eumlshteuml pjeseuml e projektit me titull ldquoMekanizmi i Monitorimit teuml Agjendeumls peumlr Reforma Evropianerdquo qeuml financohet nga Ambasada e Mbreteumlriseuml seuml Holandeumls neuml Kosoveuml dhe implementohet nga Grupi peumlr Studime Juridike dhe Politike Instituti GAP dhe Instituti i Prishtineumls peumlr Studime Politike Opinionet e shprehura neuml keumlteuml raport nuk pasqyrojneuml qeumlndrimet e Ambasadeumls seuml Mbreteumlriseuml seuml Holandeumls neuml Kosoveuml
INSTITUTI GAP
Kapacitetet dhepavareumlsia e institucionevepeumlr ndihmeuml shteteumlrore
9
Meqeneumlse deri meuml tani nuk kemi ndonjeuml zhvillim rreth keumltij projekti Sekretariati i Komunitetit teuml Energjiseuml para pak kohe ka nisur procedureumln peumlr zgjidhjen e mosmarreumlveshjeumls lidhur me projektin ldquoKosova e Rerdquo SKE ngrit shqeteumlsimet lidhur me prezenceumln e ndihmeumls shteteumlrore teuml paligjshme neuml projektin neuml fjaleuml ku thkesohen si ndihmeuml shteteumlrore hyrja neuml marreumlveshje e institucioneve teuml Kosoveumls peumlr blerje teuml energjiseuml elektrike peumlr 20 vite shitja dhe transferimi i proneumls shteteumlrore neumln ccedilmimin e tregut lirimi nga TVSH dhe marrja peumlrsipeumlr nga Kosova e ngarkesave dhe shpenzimeve tjera12 Sipas Sektretatiatit teuml Energjiseuml neuml rast se projekti nuk peumlrshtatet me rregullat e Traktatit teuml Komunitetit teuml Energjiseuml leumlnda mund teuml sillet peumlr shqyrtim para Keumlshillit teuml Ministrave praneuml Komunitetit teuml Energjiseuml Vendimi i Keumlshillit teuml Ministrave mund teuml rezultojeuml me pezullimin e teuml drejtave teuml Kosoveumls neuml votim dhe me peumlrjashtimin e saj nga Keumlshilli
Mos-veprimi i institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore neuml njeuml rast teuml tilleuml krijon deumlme peumlr ekonomineuml dhe buxhetin e Kosoveumls dhe mund teuml interpretohet si konflikt i interesit ku DNSH nuk merr iniciativeuml teuml analizojeuml njeuml projekt teuml inicuar nga njeuml institucion tjeteumlr i qeveriseuml
12 Komuniteti i Energjiseuml Sekretariati i Komunitetit teuml Energjiseuml nis procedureumln peumlr zgjidhjen e mosmarreumlveshjeumls ndaj Kosoveumls lidhur me prezenceumln e ndihmeumls shteteumlrore teuml palejuar neuml projektin ldquoKosova e Rerdquo Burimi httpsbitly2Sppxnz
10
Peumlrfundime dhe rekomandimeZgjedhja e kornizeumls institucionale ku institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore u garantohet pavareumlsi neuml puneumln dhe financimin e tyre nga qeveria mbetet hap i reumlndeumlsisheumlm peumlr Kosoveumln dhe vendet e rajonit Si mekanizeumlm institucionet e pavarura teuml ndihmeumls shteteumlrore sheumlrbejneuml si ruajteumls teuml paraseuml publike por edhe konkurrenceumls seuml lireuml neuml treg Peumlr meuml shumeuml pavareumlsimi i tyre shmangeuml konfliktin e interesit gjateuml vlereumlsimit teuml rasteve dhe marrjes seuml vendimeve Nga peseuml vendet e Ballkanit Pereumlndimor formatet e zgjedhura nga Serbia apo Mali i Zi neuml ri-organizimin dhe pavareumlsimin operacional teuml institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore janeuml meuml adekuate se sa ato teuml Maqedoniseuml seuml Veriut Kosveumls dhe Shqipeumlriseuml Neuml rastin e Kosoveumls eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml organet e ndihmeumls shteteumlrore teuml marrin peumlr vlereumlsim projektin peumlr ndeumlrtimin e termocentralit ldquoKosova e Rerdquo i cili peumlrbeumln ndihmeuml shteteumlrore teuml palejuar duke u deumlmtuar keumlshtu buxheti i Kosoveumls
Lidhur me keumlteuml temeuml eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml
bull Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore duhet teuml marrin neuml trajtim teuml gjitha projektet peumlr teuml cilat ekzistojneuml indikacione qeuml ka prezenceuml teuml ndihmeumls shteteumlrore Prioritet duhet trsquou jepet projekteve teuml meumldha qeuml kaneuml kosto teuml larteuml buxhetore dhe qeuml mund teuml deumlmtojneuml keumlsisoj buxhetin e shtetit teuml Kosoveumls neuml rast teuml prezenceumls seuml ndihmeumls shteteumlrore teuml palejuar
bull Departamenti i Ndihmeumls Shteteumlrore (DNSH) peumlrveccedil deumlrgimit teuml njoftimeve tek institucionet ku keumlrkon qeuml teuml prezantohen skemat apo ndihmat individuale qeuml ato akordojneuml duhet teuml marr iniciativeumln njeumlansheumlm sipas asaj ccedilfareuml i lejon ligji teuml vlereumlsojeuml projekte neuml teuml cilat supozohet teuml keteuml prezenceuml teuml ndihmeumls shteteumlrore teuml palejuar
bull Departamenti i Ndihmeumls Shteteumlrore dhe Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore duhet trsquoi japin prioritet vlereumlsimit teuml projektit teuml ldquoKosoveumls seuml Rerdquo dhe duhet teuml keumlrkojneuml asistenceuml teknike edhe nga Sekretariati i Komunitetit teuml Energjiseuml peumlr vlereumlsimin e keumltij projekti
Ky raport eumlshteuml pjeseuml e projektit me titull ldquoMekanizmi i Monitorimit teuml Agjendeumls peumlr Reforma Evropianerdquo qeuml financohet nga Ambasada e Mbreteumlriseuml seuml Holandeumls neuml Kosoveuml dhe implementohet nga Grupi peumlr Studime Juridike dhe Politike Instituti GAP dhe Instituti i Prishtineumls peumlr Studime Politike Opinionet e shprehura neuml keumlteuml raport nuk pasqyrojneuml qeumlndrimet e Ambasadeumls seuml Mbreteumlriseuml seuml Holandeumls neuml Kosoveuml
INSTITUTI GAP
Kapacitetet dhepavareumlsia e institucionevepeumlr ndihmeuml shteteumlrore
10
Peumlrfundime dhe rekomandimeZgjedhja e kornizeumls institucionale ku institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore u garantohet pavareumlsi neuml puneumln dhe financimin e tyre nga qeveria mbetet hap i reumlndeumlsisheumlm peumlr Kosoveumln dhe vendet e rajonit Si mekanizeumlm institucionet e pavarura teuml ndihmeumls shteteumlrore sheumlrbejneuml si ruajteumls teuml paraseuml publike por edhe konkurrenceumls seuml lireuml neuml treg Peumlr meuml shumeuml pavareumlsimi i tyre shmangeuml konfliktin e interesit gjateuml vlereumlsimit teuml rasteve dhe marrjes seuml vendimeve Nga peseuml vendet e Ballkanit Pereumlndimor formatet e zgjedhura nga Serbia apo Mali i Zi neuml ri-organizimin dhe pavareumlsimin operacional teuml institucioneve teuml ndihmeumls shteteumlrore janeuml meuml adekuate se sa ato teuml Maqedoniseuml seuml Veriut Kosveumls dhe Shqipeumlriseuml Neuml rastin e Kosoveumls eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml organet e ndihmeumls shteteumlrore teuml marrin peumlr vlereumlsim projektin peumlr ndeumlrtimin e termocentralit ldquoKosova e Rerdquo i cili peumlrbeumln ndihmeuml shteteumlrore teuml palejuar duke u deumlmtuar keumlshtu buxheti i Kosoveumls
Lidhur me keumlteuml temeuml eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml
bull Institucionet e ndihmeumls shteteumlrore duhet teuml marrin neuml trajtim teuml gjitha projektet peumlr teuml cilat ekzistojneuml indikacione qeuml ka prezenceuml teuml ndihmeumls shteteumlrore Prioritet duhet trsquou jepet projekteve teuml meumldha qeuml kaneuml kosto teuml larteuml buxhetore dhe qeuml mund teuml deumlmtojneuml keumlsisoj buxhetin e shtetit teuml Kosoveumls neuml rast teuml prezenceumls seuml ndihmeumls shteteumlrore teuml palejuar
bull Departamenti i Ndihmeumls Shteteumlrore (DNSH) peumlrveccedil deumlrgimit teuml njoftimeve tek institucionet ku keumlrkon qeuml teuml prezantohen skemat apo ndihmat individuale qeuml ato akordojneuml duhet teuml marr iniciativeumln njeumlansheumlm sipas asaj ccedilfareuml i lejon ligji teuml vlereumlsojeuml projekte neuml teuml cilat supozohet teuml keteuml prezenceuml teuml ndihmeumls shteteumlrore teuml palejuar
bull Departamenti i Ndihmeumls Shteteumlrore dhe Komisioni i Ndihmeumls Shteteumlrore duhet trsquoi japin prioritet vlereumlsimit teuml projektit teuml ldquoKosoveumls seuml Rerdquo dhe duhet teuml keumlrkojneuml asistenceuml teknike edhe nga Sekretariati i Komunitetit teuml Energjiseuml peumlr vlereumlsimin e keumltij projekti
Ky raport eumlshteuml pjeseuml e projektit me titull ldquoMekanizmi i Monitorimit teuml Agjendeumls peumlr Reforma Evropianerdquo qeuml financohet nga Ambasada e Mbreteumlriseuml seuml Holandeumls neuml Kosoveuml dhe implementohet nga Grupi peumlr Studime Juridike dhe Politike Instituti GAP dhe Instituti i Prishtineumls peumlr Studime Politike Opinionet e shprehura neuml keumlteuml raport nuk pasqyrojneuml qeumlndrimet e Ambasadeumls seuml Mbreteumlriseuml seuml Holandeumls neuml Kosoveuml
INSTITUTI GAP
Kapacitetet dhepavareumlsia e institucionevepeumlr ndihmeuml shteteumlrore
Ky raport eumlshteuml pjeseuml e projektit me titull ldquoMekanizmi i Monitorimit teuml Agjendeumls peumlr Reforma Evropianerdquo qeuml financohet nga Ambasada e Mbreteumlriseuml seuml Holandeumls neuml Kosoveuml dhe implementohet nga Grupi peumlr Studime Juridike dhe Politike Instituti GAP dhe Instituti i Prishtineumls peumlr Studime Politike Opinionet e shprehura neuml keumlteuml raport nuk pasqyrojneuml qeumlndrimet e Ambasadeumls seuml Mbreteumlriseuml seuml Holandeumls neuml Kosoveuml
INSTITUTI GAP
Kapacitetet dhepavareumlsia e institucionevepeumlr ndihmeuml shteteumlrore
INSTITUTI GAP
Kapacitetet dhepavareumlsia e institucionevepeumlr ndihmeuml shteteumlrore
