Kaligirang Pangkasaysayan ng Balagtasan

400,000 to 670,000 PHP House and Lot General Trias, Cavite

Introducing BellaVita, a residential project developed by South Maya

Ventures, Inc., a wholly owned subsidiary of Ayala Land.

a simula, mawiwika natin na ang BALAGTASAN ay isang uri ng aliwang

sariling-sariling atin.  Dapat mabatid na ang salitang Balagtasan ay hango

sa salitang Balagtas, sagisag na ginamit noong panahon ng mga Kastila ng

kinikilala nating Ama ng Tulang Tagalog, Unang Makatang Laureado ng

Pilipinas at Prinsipe ng mga Makatang Tagalog.  Sa kaanyuang patula,

ang Balagtasan ay isang uri ng pagtatalo o debateng patula na karaniwang

ginaganap sa entablado ng mga mambibigkas kung nagkakaroon ng mga

pagdiriwang.

Batay sa kasaysayan, bago nauso sa ating bansa ang Balagtasan ay

nagkaroon muna tayo ng ibang uri ng mga pagtatalo, tulad ng Karagatan

at Duplo.

Ang Karagatan

Isang katangi-tanging pamamaraang pampanitikan,

ang karagatan ay isang dulang ipinalalabas bilang pang-aliw sa mga

nauulila.  Ito’y ginaganap sa ikasiyam na gabi ng isang namatay, sa

ikatatlumpung araw ng pagkamatay at sa unang taon ng kamatayan

o pag-iibis ng luksa.

Ayon kay Julian C. Balmaseda, ang karagatan ay isang larong may

paligsahan sa tula.  Galing daw ang pangalang ito sa alamat

ng singsing ng isang dalagang nahulog sa gitna ng dagat at ang

binatang makakuha ay siyang pagkakalooban ng gintong Granada o

pag-ibig ng dalagang nawalan.  Kaya’t ang karaniwang simula ng

laro ay ganito:

Karagatang ito’y kahit na malalim

Pangangahasan kong aking lulusungin,

Hustong bait ninyo ang titimbulanin<

Na inaasahang sasagip sa akin.

o dili kaya’y:

Karagatang ito’y oo nga’t mababaw,

Mahirap lusungin nang hindi maalam,

Kaya kung sakaling ako’y masawi man,

Kamay mong sasagip yaong hinihintay.

Sa dakong Kabisayaan, ang karagatan ay di-gaanong pormal at

katulad ng ating Juego de Prenda sa kasalukuyan.  Narito ang isang

halimbawa ng larong karagatan sa Kabisayaan:

Nag tanum ako limon,

Putus brillante ang dahon,

Ng tauo nga makapasilong,

Luas guid sa Kamatayon.

Sa wikang Tagalog, ito ang ibig sabihin:

Nagtanim ako ng limon,

Pulus brilyante ang dahon,

Ang taong mapasilong,

Ligtas sa Kamatayan.

Mahalagang malaman din na noong taong 1741 ay ipinagbawal ng

Arsobispo ng Maynila ang karagatan sa dahilang kung minsan daw

ay may mga pananalita ito na labag sa kautusan ng relihiyong

Katoliko.  Ang sinumang nais magpalabas ngkaragatan ay

kailangang humingi ng permiso.

Ang Balagtasan

Sumilang ang Balagtasan noong Abril 2, 1925, kaugnay ng

pagdiriwang ng kaarawan ni Balagtas.  Bago sumapit ang naturang

araw, ang Akademya ng Wikang Tagalog na kinasasapian ng mga

kilalang makata at mananagalog ay nagdaos ng isang pagpupulong

sa gusali ng Instituto de Mujeres na nasa Tayuman, Tundo, Maynila.

Kabilang sa mga dumalong makata at manunulat ay sina Lope K.

Santos, Iñigo Ed. Regalado, Patricio a. Dionisio, Teodoro E. Gener,

Jose N. Sevilla, Jose Corazon de Jesus, Florentino Collantes, at iba pa.

Pinag-usapan nila’t napagpasiyahan, sa mungkahi ni Atty. Patricio A.

Dionisio na ang larong ipapalit sa matandang duplo ay

ang Balagtasan.  Bilang huwaran, si Dionisio na rin ang sumulat ng

kauna-unahang Balagtasan at ito’y nalathala sa lingguhang

pahayagang Telembang.  Sa balagtasang ito ibinatay ang unang

Balagtasang itinanghal nina Corazon de Jesus at Florentino T.

Collantes, ang Bulaklak ng Kalinisan na ginanap sa Instituto de

Mujeres.  Sinundan na ito ng marami pang uri ng

ganitong balagtasan.

Nagkaroon noon ng tatlong grupo ng mambabalagtas: sina De Jesus

at Collantes; sina Amado V. Hernandez at Guillermo A. Holandez; at

sina Rafael Olay at Tomas L. de Jesus.

Ang unang  Balagtasan nina Collantes at Huseng Batute ay naging

matagumpay at kinagiliwan ng madla.  Si Lope K. Santos ang naging

Lakandiwa; si Sofia Enriquez ang nag-Kampupot; si De Jesus ang

nag-Paruparo; at si Collantes naman ang nag-Bubuyog.

Hindi nagtagal, ang Balagtasan ay ginanap sa dating Olympic

Stadium na nasa Doroteo Jose, Sta. Cruz, Maynila.  Dito

nagbalagtasan ang mga kilala’t pangunahing makata ng bansa, tulad

nina Benigno Ramos, Pedro Gatmaitan, Pedro Mendoza at iba pa na

nag-aagawan sa pagiging Hari ng Balagtasan.

Ang naging unang Hari ay si Jose Corazon de Jesus at pagkatapos ay

si Collantes.  Ang isa sa mga naging huling hari ay si Emilio Mar

Antonio at si Domingo Raymundo ay naging prinsipe.  Ang iba pang

naging Hari ng Balagtasan ay ang mga makatang sina Jose Gallardo,

Nemesio Caravana, Aurelio Angeles, Fernando Bautista Monleon at

Cresciano C. Marquez, Jr.

Sa kabilang dako, kung sa Katagalugan ay naging popular

ang Balagtasan, sa mga Ilokano naman ay naging tanyag ang

ganitong uri ng pagtatalo sa tawag na Bukanegan na hango sa

makatang Ilokanong si Pedro Bukaneg.  Sa mga Kapampangan

naman ay mayroon din silang Crissotan na hango sa makatang

Kapampangan na si Juan Crisostomo na ang ginagamit na sagisag ay

Crissot.

Samantalang mayroon pa ring isang uri ng balagtasan sa

kasalukuyan -  ang Batutian – na hango kay Huseng Batute na

sagisag ni Jose Corazon de Jesus.  Ang ikinaiiba nito sa Balagtasan,

ito’y nagtataglay ng pagpapaigting ng tudyuhan at pagmamayabang

ng mga nagtatalong makata.

Mula sa entablado o tanghalan, ang Balagtasan ay narinig na rin sa

radio o himpapawid at maging sa tanghalan ng mga paaralan sa

kasalukuyan.  Ang unang naging tagatangkilik sa radio ay ang

Elizalde & Company, isang makawikang bahay-kalakal.

Makabuluhan ding banggitin dito na unang nagkaroon tayo ng aklat

na katipunan ng mga balagtasan noong 1937.  Ito’y inilathala ni

Jesus Balmori.

Mga Karagdagang Ulat

Noong 1950, medyo nagbagong-bihis ang Balagtasan nang lumitaw

ang grupo nina Antonio Raymundo, Ofelia Angeles at Ka Tino

Estanislao.  Gaya rin nina De Jesus at Collantes, dinumog ng tao

ang Balagtasan nina Ofelia at Raymundo.  Higit na uminit ang

pagtanggap sa kanila ng publiko nang palagian silang naririnig sa

radio.  Para silang nagkakagalit na parati.  May sigawan at may

tudyuhan.  Sa kanilang panahon din nauso ang malayang taludturan.

May sukat, may tugma, ngunit kung minsan ay dalawa o isang

taludtod lang ang isinasagot ng kalaban sa kanyang katunggali.

Mga taong 1960 nang ihayag ang pagiging Hari ng Balagtasan ni

C.C. Marquez.  Sa aming pagkatanda, miminsan lamang naming

nasaksihan si CC na lumaban ng Balagtasan – nang magkaroon

lamang sila ng eliminasyon.  Magmula noon ay hindi na ito naulit,

pagkat hindi na nagdaos ng pambansang timpalak sa sining na ito

upang makilala at tanghalin ang sinumang magiging bagong Hari ng

Balagtasan.

Kaalinsabay ni CC Marquez, si Zenaida Flores naman ang

kinilalang Reyna ng Balagtasan.  Ito’y naganap nang pagkaisahan ng

mga pangunahing makata’t mambabalagtas na si Bb. Flores ang

gawin nilang reyna.  Hindi rin dapat itatwa ang taguring ito, pagkat

bukod sa husay sa pagbigkas ay talagang kinikilala rin ng publiko

ang panitik ni Zenaida Arcega Flores.

Sa kabilang dako ng pangyayaring ito, may mga mambabalagtas din

na gumawa ng kani-kanilang kaningningan sa pamamagitan ng

radio.  Ang mga ito’y sina Maria Fe Aguinaldo, Epifanio Alcaraz, Marlo

Cabling, Gregorio Victorio, Diosdado Magadia, at iba pa.  Subali’t sa

mga bagong sibol ng mga makata, kinilala at hinangaan naman sina

Pablo Reyna Libiran, Elena A. Sunpongco, Rodolfo A. Milan.  Sa

pamamagitan ng kanilang lingguhang programang Bagong Oras ng

Balagtasan, magawa nilang higit na mapatingkad ang pagnanasa at

kasiyahan ng tao sa pakikinig sa sining na ito.

Bagama’t maikli lamang ang panahong nauukol para sa naturang

palatuntunan (kalahating oras lamang), nagawa rin nina Libiran na

mapaabot sa apat na sulok ng kapuluan ang tagisan ng talino sa

larangang balagtasan.  Ang kanilang programa ay

isinasahimpapawid sa Himpilang DWWW, Lider Radio, sa

pamamatnugot ni Henry Jones Ragas.

Masasabing dahil na rin sa naturang programa, maraming pook sa

bansa ang narating na nina Libiran, Sunpongco at Milan upang

magputong lamang ng korona o dili kaya’y magpupuri sa mga

napiling reyna ng pagdiriwang.  Basta’t nagkasama ang tatlong ito,

di maaaring hindi mahilingan silang magbalagtasan.

Sa kasalukuyan, bagama’t walang kinikilalang bagong Hari at Reyna

ng Balagtasan, sina Pablo at Elena naman ay gumagawa na rin ng

kanilang sariling bantayog sa larangang ito.  Sabihin pa, sila ang mga

bagong dugo at sigla na bumubuhay at maaaring sumagip sa unti-

unti nang namamatay na pamana ng Lahing Kayumanggi –

ang BALAGTASAN.

Marahil, sa mga darating na panahon ay marami pang sisibol

o lilitaw na mambabalagtas na kikilalalanin at hahangaan.

Sa ibabaw ng lahat, ang mahalaga ay ang huwag mamatay

ang kulturang ito, pagkat tanging sa Pilipinas lamang

masasaksihan ang ganitong uri ng sining.