Univerzitet u Sarajevu

Filozofski fakultet

Odsjek za historiju

Umjetnost i arhitektura stare Grčke

seminarski rad

mentor: student:

prof.dr. Salmedin Mesihović Gabriela Marić

viši.ass. Amra Šačić, MA

Sarajevo, 2015.

Sadržaj

Uvod............................................................................................................................................3

Počeci grčke umjetnosti..............................................................................................................4

Arhajsko slikarstvo i vajarstvo....................................................................................................5

Vajarstvo klasičnog perioda........................................................................................................8

Umjetnost helenističkog doba.....................................................................................................8

Grčka arhitektura – počeci..........................................................................................................9

Arhajski period..........................................................................................................................10

Klasični period ili Helensko razdoblje (650-323. p.n.e.)..........................................................11

Helenističko razdoblje...............................................................................................................12

Zaključak...................................................................................................................................13

Slike..........................................................................................................................................14

Literatura...................................................................................................................................18

Malo bolje definirati nayiv poglavlja, prvo imate Arhajsko slikarstvo i vojarstvo pa onda opet arhajsko doba. Malo bolje definirati nazive poglavlja

2

UvodTema ovog seminarskog rada je „Umjetnost i arhitektura stare Grčke“. Rad je podijeljen u

nekoliko cjelina radi preglednosti i lakšeg shvatanja same teme, jer rad obuhvaća dvije veoma

kompleksne cjeline iz povijesti antičke Grčke. Rad je podjeljen u osam poglavlja, a pri

pisanju rada korištena je tematska metoda, a unutar nje kronološka metoda. (odlično, samo

svaki pasus morate uvući opcijom tab)

Grčka civilizacija, uopće, je izuzetno posebna i jedinstvena. Posebno se cijenila ljubav prema

ljepoti, a čovjek se smatrao „mjerom svih stvari“. Grci su prvi stvorili norme i pravila, koja su

se generacijama prenosila i uvijek prihvatala kao istinske vrijednosti.Zaključuje se da je grčka

civilizacija poseban utjecaj ostavila i na današnji- moderni svijet.

Počeci grčke kulture uopće, pa tako i arhitekture, vežu se za razdoblje mikenske civilizacije,

kada nastaju prvi utvrđeni gradovi, prva monumentalna arhitektonska djela, među kojima se

ističu Lavlja vrata na Mikeni. Iako se doprinos grčkog slikarstva općoj kulturi ne može

prikazati, jer je tek mali dio djela sačuvano, grčko slikarstvo je itekako značajno i taj značaj se

ponajviše ogledao u oslikavanju glinenih vaza.Kada je riječ o kiparstvu kod Grka, posebno je

potrebno istaći da je ono zauzimalo veću ulogu nego arhitektura i slikarstvo.

Grčka arhitektura prepoznatljiva je po hramovima klasičnog doba, te se tako nastavlja planski

podizanim gradovima i svetištima helenističkog razdoblja. Kada je riječ o karakterističnim

grčkim građevinama, tu se izdvaja kameni hram na stupovima, koji se posvećuje bogu ili

božici zaštitniku polisa. Stari Grci razvili su tri glavna arhitektonska stila ili reda koji

određuju izgled hrama, a to su, dorski, jonski i korintski stil.Za, vjerovatno, najljepši primjer

starogrčke arhitekture klasičnog razdoblja važi atenska Akropola, tj. cijeli kompleks hramova

koji su podignuti na toj lokaciji.

Problematika kojom se bavi ovaj rad je u znanstvenoj literaturi vrlo obrađen i istražen.

Osnovna literatura u ovom seminarskom radu su knjige „Istorija umjetnosti“ Horst

Woldemar Jansona, kao i knjiga „ Stara Grčka“ autora Struve i Kalistova. Gdje su Vam ostali

radovi poput Branko Gavela, Michael Norris,, Konrad H. Kinzl itd?

Cilj rada je predstaviti umjetnost i arhitekturu stare Grčke, kroz njene faze razvoja i

usavršavanja kroz stoljeća, predstavljajući najbitnije karakteristike i odlike datih perioda. Na

temeljima arhitekture i umjetnosti stare Grčke može se uočiti da počiva današnji svijet, koji je

3

adaptirao sve bitnije odlike i elemente ovog perioda, napose u arhitekturi. *dobro, uvod

solidan

Počeci grčke umjetnosti

Grčka civilizacija svoje postojanje kruniše oko četiri stotine godina, od 1100. do 700. g. p. n.

e. Naravno, malo se zna o počecima grčke civilizacije, ali ono što ostaje poznato i iz tih

vremena jesu olimpijske igre, osnivanje određenih gradova.

Što se umjetnosti tiče, u to vrijeme je dostignut vrhunac ( koje vrijem?), što se tiče

geometrijskog stila koji je najstariji grčki stil u umjetnosti. (ljepše formulisati rečenicu) Do

nas ( ne smijete koristi prvo lice) je geometrija došla sa grnčarija i sitne skulpture. Na samom

početku grnčarija je bila ukrašena samo trouglovima, koncentričnim krugovima, šahovskim

ornamentom, a kasnije se javljaju i životinjske pa i ljudske figure, dok mnogo kasnije se

počinju javljati složenije scene. (fali fusnota)

Grčka geometrija ( u kontekstu antičke historije nepravilan izraz, valjda geometrijski stil,

geometrija je dio matemtike) nije bivala pronađena samo u Grčkoj, nego i u Italiji, na

Bliskom istoku, što znači da su je grčki trgovci prenosili iz države u državu. Oni su već bili

prihvatili feničansku abecedu koju su stavljali na svoje grnčarije.

U ovom periodu slikarstvo i vajarstvo nisu imali nekog utjecaja na umjetnost što se mijenja

oko 700. g. p. n. e. kada dolazi do tzv. orijentalizirajućeg stila.1U ovom stilu je izražen utjecaj

iz Egipta i sa Bliskog istoka i tada grčka civilizacija u svoju umjetnost unosi orijentalne

motive.

Promena postaje sasvim očigledna ako uporedimoveliku amforu (sud za čuvanje hrane sa dva

uha) izEleuzine sa dipilonskom vazom starijom stogodina. Geometrijski ornament nije sasvim

iščezno,ali je ograničen na periferne zone - nogu, uha, iobod; novi krivolinijski motivi - kao

spirale, prepleti,palmete i rozete –padaju svuda u oči; na ramenu amfore vidimo friz od

životinja u borbi, koji potiče iz repertoara umetnosti Bliskog istoka.2 ( žutom bojom

naznačene gramatičke greške)

1 Janson, 2008. 78. ( font fusnota mora biti TNR)2Isto, 2008. 78.

4

Arhajsko slikarstvo i vajarstvo

Prethodne faze tzv. geometrijska i orijentalizirajuća su dovele do sljedeće, a to je arhajska,

koja traje od kraja VII st. p. n. e. do otprilike 480 g. p. n. e, odnosno do vremena slavnih

pobjeda nad Perzijancima kod Salamine i Plateje.U ovom periodu dolazi do procvata grčke

umjetnosti, ne samo što se tiče grnčarije, nego i vajarstva i arhitekture. (fali fusnota)

Dopuniti tekst iz knjiga :

BURY – MEIGGS 2008. John B. Bury, Russell Meiggs, Istorija Grčke, prva knjiga,

Beograd, Zavod za ud BARRINGER – HURWIT 2005.: Judith M. Barringer, Jeffrey

M. Hurwit, Periklean Athens and its Legacy, University of Texas Press žbenike.

BUDIN 2004.: Stephanie Lynn Budin, The Ancient Greeks, New Perspectives, ABC

CLIO, Santa Barbara, California.

Ovaj period, zapravo, karakterizira želja da se gradi i vaja u kamenu, a prije toga je to bilo

prisutno u drvetu. Što se tiče arhajskih vaza, one su najčešće manje od onih koje su njima

prethodile, a koje su se koristile kao nadgrobni spomenici.U ovom periodu dolazi i do potpisa

na vazu od strane onoga ko ju je radio, što prethodno nije bilo.

Dalje, motivi po kojima se orijantalizirajući stil razlikovao od geometrijskog, jesu i životinje u

borbi, krilata čudovišta, prizori borbe. Potrebno je istaći da su ovi motivi uglavnom ušli u

Grčku preko rezbarija u slonovači i radova u metalu, uvezenih iz Fenikije i Sirije u kojima je

prisutan mezopotamski i egipatski utjecaj.

Razlika izmedu orijentalizujućih i arhajskih vaza jeste razlika u slikarskoj disciplini. Na

Amfori iz Eleuzine figure su prikazane delom kao tamne siluete, delom u obrisima, ili

kombinacijom jednog i drugog. Pred kraj VII veka antički slikari vaza rešili su ovu

nedoslednost prihvatajući stil crnih figura, što znači da je cela kompozicija data u crnim

siluetama na pozadini od crvenkaste gline; unutrašnji detalji urezani su iglom, a belo i

purpurno dodati su preko crnoga da se istaknu pojedini delovi. Odlike ove procedure, koja

favorizuje dekorativni, dvodimenzionalni efekat.3

Dopuniti iz : GAVELA 2002.: Branko Gavela, Istorija umetnosti antičke Grčke, Beograd, Naučna KMD

3Janson, 2008. 80.

5

Dalje, u arhajskom periodu, bila su slikana i ljudska tijela, muška i ženska. Muško tijelo

nazivamo Kuros (mladić), a žensko Kora (djevojka). I uvijek je muško tijelo, odnosno Kuros

prikazan nagim, a žensko tijelo Kora obučena.Ljudska tijela su izrađivana tokom cijele ove

faze, i na nekima je bilo i ispisano ime umjetnika koji je načinio tijelo ili, pak, posvete raznim

božanstvima. Što se tiče mikenskih čuvarskih figura, i one se razlikuju od istih iz prethodnog

perioda iako su vajane u visokom reljefu na ogromnoj kamenoj ploči, a ta ploča je tanka i laka

u poređenju sa blokovima koji se nalaze oko nje. ( fali fusnota)

Gradeći kapiju, mikenski arhitekt ostavio je jedan prazan trouglast prostor iznad nadvratnika,

iz straha da bi težina zida mogla da ga slomi, a onda je popunio prazninu srazmerno lakom

reljefnom pločom. Tu, dakle,imamo novu vrstu vajanja vezanog za arhitekturu- delo koje čini

celinu sa građevinom, a ipak je posebno celovito delo, a ne izmenjena površina kamenog

bloka. I ovo je nazvano zabat. A njegova karakteristika jeste ta da su tela na njemu jako

zasečena da bi se izdvojila.4

- Kako su historijski događaji iz ovog razdoblja utjecali na umjetnost? Malo više

historijskog pristupa.

U ovom periodu postoji i dva stila, tzv. stil crnih figura i stil crvenih figura. Stil cmih figura

koji je, kako smo ranije videli, u keramičkom nastao u VII veku, skoro sasvim je potisnuo

slikarsku tehniku kontura. Tehničku novinu koja je uvedena u VI veku predstavljalo je

veštačko bojenje gline u cilju dobijanja jačeg kontrasta boja na pozadini i na slici. U Korintu

je površina posude pokrivena narandžastom bojom, a u Atini su sirovoj glini dodavali

materiju koja je površini posude davala crvenkasti ton. Time se znatno pojačavao dekorativni

efekat vaza.5

Ovdje je zanimljivo što ostaci ranijeg vremena u kojima su preovladavali ornamenti i

predstave životinja ustupaju mjesto figuralnim scenama. Također, iščezava i sistem rasporeda

figura u paralelnim horizontalnimpojasevima, a crne siluete su slobodno razmještene po

zidovima i jasno su izražene na svijetlim površinama.

Majstori vaza sa crnim figurama u potpunosti su ovladali riznicom grčkih narodnih priča i

znali su ne samo da ih prepričaju živo i uz dodavanje interesantnih detalja nego i da uporno

rade na stvaranju umetničkih likova bogova i heroja.6

4Janson, 2008. 86.5Struve i Kalistov, 1959. 485.6Struve i Kalistov, 1959. 485.

6

Ovdje se uočava da su majstori nastavljali raniju umjetnost, ali potrebno je istaći da su

dodavali i likove iz stvarnog života kao što su crnci, starci, djeca, pastiri, radnici,

zemljoradnici, sluge, gospoda, itd.Visok stepen u razvoju stila crnih figura u Atici postigao je

majstor Eksekija. Njegove kompozicije slobodno su razmeštene na prostoru koji im

jenamenjen; poze su pune života, a silueta postiže maksimalnu jasnocu iekspresivnost.7

Stil crvenih figura je našao svoje mjesto u grčkoj umjetnosti, jer su siluete crnih figura bivale

vezane za konvencionalnost i nisu dozvoljavale otkrića koja se mogu primijeniti u praksi.

Oko 530 g. p. n. e. tehniku crnih figura zamjenjuje tehnika crvenih figura. Ovdje je važno

istaći da je ostao isti dekorativnih efekat vaza koji se zasnivao na kontrastu dva tona, crnog i

crvenog. S tim da umjesto crnih figura na crvenoj podlozi, sada se javljau crvene figure na

crnoj podlozi. (Fali fusnita)

Proces dekorativnog bojenja na posudama započinjao je, kaoi kod tehnike crnih figura,

skiciranjem na čistoj površini, s tom razlikom štosu konture figure obeležavane bojom, a ne

urezanim linijama. Zatim su lakom premazivane ne samo figure, već i prostori posude na

kojima nije bilo crteža,tako da su se figure na toj pozadini isticale kao svetle siluete. Pomoću

linijakoje su pravljene istim gustim ili nešto razređenim lakom svetle siluete raogle bivale

podvrgnute daljoj obradi, čime su se pred umetnicima otvarale nove mogućnosti u pogledu

konstrukcije figura i razvitka crteža.8

Čitavo poglavlje urađeno samo na osnovu 2 knjige, bez ikakvog historijskog koncepta!

Vajarstvo klasičnog perioda

U ovom periodu najveći broj ostvarenja što se vajarstva tiče čine skulpture muškaraca, jer je u

to vrijeme u Grčkoj peovladavao ideal atletske ljepote. Oni koji su bivali pobjednici na

olimpijskim igrama su imali pravo da svoje statue postave u centru grada, tako da su se s tim

u vezi i vajari orijentirali na muško atletski razvijeno tijelo.

Tokom prvih decenija V veka p.n.e. razvila se uz blizini Atine škola zasnovana na obradi

bronze. Ova tehnika, kod koje se koristi voštani model, pružila je vajarima mogućnost da u

mekom materijalu voska izvedu i najsitnije detalje.

7Isto, 1959. 485.8Isto, 1959. 486-487.

7

Iz ove škole izašla su izuzetna ostvarenja kojima su vajari, sad bez borbe sa tvrdoćom

mermernog bloka, prikazali pokret i životni polet ljudske figure.9

Poglavlje izuzetno loše urađeno! Niste naveli ko su najpoznatiji kipari ovog razdoblja, koja su

najpoznatija djela, ko je finasirao gradnju objekasta poput Zeusovog hrama u Olimpiji,gradnja

Akropolja, kakva je bila politička klima u Ateni prilkom gradnje. To je stil koji je proslavio

Grku , temelj umjetnosti, a Vi nemate niti jednu fusnotu. Poglavlje dopuniti iz literature :

1. BURY – MEIGGS 2008. John B. Bury, Russell Meiggs, Istorija Grčke, prva knjiga, Beograd,

Zavod za udžbenike.

2. STRUVE – KALISTOV 2006.: V. V. Struve – D. P. Kalistov, Stara Grčka, Beograd,

BOOK&MARSO.

3. GAVELA 2002.: Branko Gavela, Istorija umetnosti antičke Grčke, Beograd, Naučna KMD.

4. NORRIS 2000.: Michael Norris, Greek art, From Prehistorical to Classical, The Metropolitan

Museum, New York.

5. JANSON 1975.: H. W. Janson, Istorija umetnosti, Izdavački zavod Jugoslavija, Beograd.

6. BOARDMAN – GRIFFIN – MURRAY 1999.: John Boardman, Japser Griffin, Oswyn Murray,

Oksfordska istorija Grčke i helenističkog svijeta, Beograd, Clio.

7. BOARDMAN – GRIFFIN – MURRAY 1986.: John Boardman, Japser Griffin, Oswyn Murray, The

Oxford History of the Classical World, Oxford University Press.

8. KINZL 2006.: Konrad H. Kinzl, A Companion to the Classical Greek World, Blackwell Publishing.

9. BARRINGER – HURWIT 2005.: Judith M. Barringer, Jeffrey M. Hurwit, Periklean Athens and its

Legacy, University of Texas Press.

10. BUDIN 2004.: Stephanie Lynn Budin, The Ancient Greeks, New Perspectives, ABC CLIO, Santa

Barbara, California.

9Vajarstvo klasičnog perioda, http://www.znanje.org/i/i24/04iv01/04iv01261518/klasicni.htm, dostupno: 25.02.2015. ( dodati još vrimreme korištenja stranice)

8

Umjetnost helenističkog doba

Posle poraza kod Hajroneje (338 p.n.e.) Grci su pali pod vlast Makedonskog carstva i za

Grčku je otpočeo period političke i kulturne krize. Kulturni i umetnički život preselio se u

gradove osnivane izvan grčkog poluostrva: Aleksandriju u 

Egiptu, Pergam i Antiohiju u Maloj Aziji, Rodos na Egejskom moru.

Naslednici Aleksandra Velikog koji su međusobno podelili ogromno carstvo uspostavili su u

tim gradovima umetnička središta, danas poznate kao aleksandrijska, pergamska, rodoska

škola.10

U helenističkom periodu kultura i umjetnost odražavaju ideje filozofa Aristotela, učitelja

Aleksandra Makedonskog. U Aristotelovom vrijednosnom sistemu visoka mjesta zauzimaju

čovjekova čulna iskustva u spoznaji stvarnosti i samog sebe.Aleksandar Veliki je proširio

grčku umjetnost sve do Dalekog istoka, a koja je imala utjecaja na kasnija razdoblja

umjetnosti u mnogim kulturama i civilizacijama.11

Grčka arhitektura – počeci

Grci su bili prvi narod u istoriji koji je opširno pisao o svojim umetnicima, a te njihove

izveštaje revnosno su skupljali Rimljani, koji su ih preneli i nama. Iz tih spisa saznajemo ( ne

smijete kosristi prvo lice) šta su sami Grci smatrali za svoja najveća ostvarenja u arhitekturi,

vajarstvu i slikarstvu. Ta pisana svedočanstva pomogla su nam da identifikujemo neke čuvene

umetnke i spomenike, ali mnoga se odnose na dela od kojih danas više nema vidljivog traga,

dok druga dela, koja su sačuvana i koja nas zadivljuju kao najveća remek-dela svog vremena,

nisu uopšte spomenuta.12

10Skulptura helenističkog perioda, http://www.znanje.org/i/i24/04iv01/04iv01261518/helen.htm, dostupno: 26.02.2015. . ( dodati još vrimreme korištenja stranice)11Norris, 2000. 38. /dobro)12Janson, 1962. 76.

9

U historiji arhitekture primarno mjesto imaju spomenici antičke Grčke. Posebno su grčki

redovi, kao sistemi koji kodificiraju oblike, imali bitnu ulogu u stilskim izrazima zapadne

arhitekture. Mnogi autori, nakon16. stoljeća, smatraju da se razlikovna obilježja koja najbolje

određuju zgrade, temelje na dorskim, jonskim i korintskim redovima, što formira osnovni

oblik umjetnosti građenja. (fali fusnota)

Grčka je imala poseban utjecaj na Rim, posebno sa hramovima. Rim je posudio sistem

redova, ali u primjeni sa naglaskom više na njihov dekorativni nego na strukturni aspekt.

Kasnije je Grčka mijenjala cjelokupnu historijsku perspektivu, s tim da su se arhitektonski

redovi zadržali, dok su se materijali od kojih su objekti bili građeni bili dosta podložni

promjenama, jer vremenom funkcije zgrada su se mijenjale prema prirodi i zahtjevima ljudi.

(fali fusnota)

Grčka arhitektura velikog značaja se vjerovatno počela razvijati mnogo prije sredine VII

vijeka, s tim da je do tog perioda uglavnom korišteno drvo, pa od njih nije sačuvano ništa

osim temeljanekih građevina. Nastojanje da se gradi i vaja u kamenu, kako bi to djelo bilo

trajno, je vjerovatno najvažnija nova ideja koja je osvojila Grčku u toku orijentalizirajućeg

perioda. (fali fusnota)

Najraniji tragovi arhitekture u Grčkoj je period neolitika. Odnosi se na mjesto u Tesaliji. Selo

je sadržavalo oko dvadeset usko grupiranih, ali nezavisnih kuća (tj, bez reda kuće). Svaka od

njih se sastojala od najviše tri prostorije, postavljene zajedno s neregularnim konturama zida.

Ove sobe mogu biti u rasponu od nešto više od 1 kvadratnog metra. Temelji su bili od kamena

a zidovi su bili, ili od pletera i lijepe gradnje (trstike i blata) ili možda blata opeke. Krovovi su

bili sastavljeni od trstike. Samo vidljiv kućanski objekti su bila fiksna ognjišta, smještena u

centru soba ili zida (koji se ne čini kao briljantna ideja ako su zidovi bili od pletera i žbuke).

Ognjišta su, najvjerovatnije, korištena za grijanje kuće i za zagrijavanje hrane.13 (dobro)

Grčka se posebno posvetila stupovima i trijemovima, te je na taj način utvrdila arhitektonski

dekor na temelju oblikovanja friza, metope i timpanona. S druge strane, manje se posvećivalo

pažnjena razvoju unutrašnjih prostorija, u slučaju kada nisu imali ulogu u funkciji hrama, gdje

je prostorija naosa dizajnirana isključivo kao kuća za kip božanstva.

13Budin, 2004. 316.

10

Grčko ostvarenje u arhitekturi poistovećivano je još iz vremena starog Rima sa stvaranjem

triju klasičnih arhitektonskih redova, dorskog, jonskog i korintskog. U stvari, postoje samo

dva, jer je korintski samo jedna varijanta jonskog. Dorski (nazvan tako jer mu je postojbina

grčko kopno) s pravom može nositi naziv osnovnog reda, jer je stariji i jasnije definisan nego

jonski, koji se razvio na egejskim ostrvima i na maloazijskoj obali.14

- Poglavlje nema historijski kontekst. Dipuniti :

BURY – MEIGGS 2008. John B. Bury, Russell Meiggs, Istorija Grčke, prva knjiga,

Beograd, Zavod za udžbenike.

Arhajski period

Arhajski period obuhvata vrijeme od 8.st. do oko 500. g. pr.n.e. U ovom vremenu, u

umjetničkom smislu, prednost je imala maloazijska Grčka, ali se i u matici zemlji, Korintu i

Atici, odvija značajna umjetnička djelatnost. Kada je riječ o skulpturi, pojavljuju se

monumentalne statue, a u slikarstvu bogato ukrašavanje keramike.

Arhitektonski ostaci iz vremena su malobrojni i sve se veže za hramove dorskog stila (Herin

hram u Olimpiji još sadrvenim stupovima, 8.st., hram u Selinuntu 7.st., Apolonov hram u

Korintu 7.st., Zeusov hram u Sirakuzi).Ostataka jonskih hramova iz ovog vremena nema, ali

prema brojnim historijskim izvorima zaključuje se da su se gradili u maloazijskim gradovima

Samosu, Miletu i Efezu.

- Gdje su Vam fusnote, ne smijete imati čitava poglavlja bez fusnota! To je plagijat!

Klasični period ili ( ne ili već i) Helensko razdoblje (650-323. p.n.e.)

Rana helenska arhitektura imala je zajedničkih značajki sa svojim prethodnicima. Hramovi su

bili primarni tipovi gradnje, te su kao takvi najraniji sličili na egejski megaron u planu i imali

su zidove od sušene cigle povezane drvetom, prekrivene štukom, na kamenoj lamperiji.

Također, ograđeni prostor hrama ima propileje koja se može pronaći u egejskoj arhitekturi. S

tim da se napominje da je glavna razlika ta što se od početka pojavljuju kolonade, okružujući

hram i čineći njegov bitan dio.

14Janson, 1962. 81.

11

Arhitektura klasičnog periodanajviši značaj dosegla je zahvljajući građevinama atinske

Akropole, koja je prvo u grčko-perzijskom ratu bila porušena, a kasnije u doba Perikla

obnovljena. Najpoznatiji hramovi klasičnog doba su: Partenon (dorski), Erehteion (jonski),

hram Atine Nike (jonski) i Propileji (kombinacija dorskog i jonskog) na atinskoj Akropoli,

Tezeion (Hefesteion) dorski, na agori u Atini. Dalje, u 4. st. pr. n. e podignuti su: Tolos u

Delfima (korintski), Apolonov novi hram u Delfima (dorski), Tolos u Epidaurusu korintski)

Filipeion u Olimpiji (korintski).

Grčka arhitektura posebna i karakteristična je zbog upotrebe stubova i greda, jer tako ima

jednostavan, neposredan karakter ukojem je konstruktivni sistem jasno vidljiv, bez elemenata

kao što su luk, svod i kupola.Rasponi nisu bili veliki, osim unutrašnjih linijastubova.

Grčki stubovi su u početku bili u potpunosti od drveta, ali su rano pretvoreni u kamen, u

razdoblju od oko 600. godine p.n.e. Prevod je bio priličnodirektan, drveni oblici imitirani su u

kamenu sa izvanrednom preciznošću. Iz tog razloga grčka arhitekturaje ponekad nazivana

„stolarija u mramoru“, iako je zapravo malo zgrada u mramoru prije petog stoljeća V st.p.n.e.

- Gdje su Vam fusnote, ne smijete imati čitava poglavlja bez fusnota! To je plagijat!

Helenističko razdoblje

U Helenističkom razdoblju (323- 30 p.n.e.) zbog osvajanja Aleksandra Velikog, cjelokupna

grčkakultura je bila raširena u mnogim blisko-istočnim zemljama. Glavni centri helenističke

umjetnosti nisu uGrčkoj nego u Maloj Aziji (Pergamon), u Egiptu (Aleksandrija) i Siriji

(Antiohija). Međutim, Atinaje uspjela zadržatiznatan dio svog umjetničkog prestiža i

renomea.

Grčka, helenistička arhitektura uglavnom je bila vjerske prirode, međutim od 4. st p.n.e.javne

zgrade umnožile su se u vrsti i broju i prešle u stalni oblik. Umjesto da su nepravilno

raspoređene, na brežuljkastim prirodnimzemljištima.Civilni dizajn je razvijen u žurbi, i cijele

grupe zgrada, same po sebi prilično složene, supostavljene na simetričnim linijama u urednoj

šemi, često povezane kolonadama trjemova ili „stoas“.Urbanizam, umjetnost koja je nastala

još u petom vijeku p.n.e. postala je normalna za novi razvoj.Trabecijska arhitektura još uvijek

12

je bila uobičajena, ali lukoi su se počeli pojavljivati iznad zidnihotvora, i veliki, nalik na niše

udubljenja u planovima građenja.

Zbog povećane složenosti građevina, one su mnogo izgubile od svoje izvorne čistoće oblika

ijednostavnosti korištenja. Ukus je nazadovao, i kićeni korintski red je dobivao na

popularnosti na štetudorskog, koji je trajanjem, prema pisanju rimskog autora Vitruvija, iz

kasnog prvog stoljeća p.n.e.smatrao neprikladnim za vjerske građevine.

Helenističko razdoblje izuzetno loše urađeno, apsolutno ne ukazujete na mjesšanje kulture

istoka i grčke. Ne navodite najpoznazikje umjetnike. Ne navodite nikakve centre kulture.

Nenate fusnote.

Zaključak

13

Već prva grčki narodi javljaju se na prostoru stare Grčke, a sami proces doseljavanja trajao je

sve do 2. milenijuma. Vremenom su zahvatili Egejske otoke, Malu Aziju i sve obale

Mediterana. Grci jesu prihvatili znanje i vještine naroda koje su zatekli, međutim u tom

pogledu nisu bili pasivni. Nisu prisvajali druge kulture. Oni su bili, od samog početka, poznati

po svojoj stvaralačkoj originalnosti, polazeći od realnosti čovjeka i svijeta. Naime, stari Grci

su težili pronaći idealno znanje i moralne vrijednosti. Takvi su bili i u cjelokupnoj umjetnosti.

Grčku civilizaciju danas doživljavamo kao vreme oblikovanja osnovnih načela zapadnog

sveta. U dugogodišnjem razvoju duhovne kulture koji Grčka kultura obuhvata ukupne

rezultate nauke, filozofije, umjetnosti, ali i društvenih odnosa, Grci stvaraju norme i pravila

koje generacijama prihvatamo kao istinske vrednosti. Posebno u periodu između V i IV veka

nastaju vrhunska dela likovnog stvaralaštva zasnovana na jačanju svesti o čovekovoj

vrednosti i slavljenju životne snage . Grci poznaju dostignuća istočnih civilizacija i prihvataju

mnoge elemente njihovih kultova, ali ih prevode u jedno mnogo humanističkiju formu.

Predstave božanstava postaju potpuno antropomorfne, a mitovi su puni prizora u kojima se

ljudi uspevaju othrvati volji bogova zahvaljujući razumu i lukavstvu.

- Zaključak solidan, ddati neke važne parametre poput centara kulture, utjecaja

historijskih događaja na umjetnost i slično

14

Dipilonska vaza, VIII vijek: p. n. e. D. e. Visina 108 cm.

Metropolitenski muzej umjetnosti, Njujork

(Rogersova zadužbina)15

15Janson, 1962. 77.

15

Oslijepljenje Polifema i Gorgone (amfora). Oko 675-650. p. n. e. Visina 1, 40 m. Muzej

Eleuzina16

Eksekijas. Dionis u čunu (unutrasnjost atičkog kiliksa sa crnim figurama). Oko 540. pre n. e.

Prečnik 30,50cm. Državna zbirka antikviteta, Munchen.17

Srednji deo zapadnog zabata Artemidinog hrama na Krfu. Oko 600-580. pre n. e. Krečnjak,

visina 2,80 m. Muzej, Krf18

16Janson, 2008. 78.17Isto, 2008. 80.18Isto, 2008. 87.

16

U Posejdonu koji baca trozubac nepoznati umetnik je uhvatio snažne mišice muškarca koji

baca lako koplje u trenutku skladnog pokreta čitavog tela. Miron se prihvatio izazova da u

čuvenoj statui Bacač diska (prva polovina V veka p.n.e.), koja nam je poznata isključiuvo

posredstvom rimskih kopija izrađenih u mermeru, prikaže pokret bacača diska.19

19Vajarstvo klasičnog perioda, http://www.znanje.org/i/i24/04iv01/04iv01261518/klasicni.htm, dostupno: 25.02.2015.

17

(Dorski hram Aegina iz V st.p.n.e.)

18

(Dvostruki dorski red hrama Aphaia)

Odakle preuzimate sliku?

Literatura

BUDIN 2004.: Stephanie Lynn Budin, The Ancient Greeks, Oxford, England.

JANSON 2008.: Horst Woldemar Jason, Istorija umjetnosti, Vulkan izdavaštvo,

Beograd.

NORRIS 2000.: Michael Norris, Greek Art from prehistoric to classical: a resource

for educators, The Metropolitan Museum of Art, New York.

Skulptura helenističkog perioda,

http://www.znanje.org/i/i24/04iv01/04iv01261518/helen.htm, dostupno: 26.02.2015.

STRUVE I KALISTOV 1959.: Vasilij Struve i Dmitrij Pavlovič Kalistov, Stara

Grčka, Veselin Masleša, Beograd.

19

Vajarstvo klasičnog

perioda,http://www.znanje.org/i/i24/04iv01/04iv01261518/klasicni.htm, dostupno:

25.02.2015.

Nedovoljan broj bibliografskih jedinaca korišten.

Interent stranice se odvajaju od literature.

Cijenjena kolegice Marić,

Nažalost u prvoj verziji Vašeg seminarskog rada primjetan je dosta veliki broj grešaka.

Najkrupnija zamjerka jeste da niste koristili literaturu koja Vam je zadana za pisanje rada.

Gotovo cio rad se zasiniva samo na Jasonu što je u metodološkom smislu plagijat. Na svakoj

stranici trebate imati najmanje 3 fusnote različitih autora. Koristeći samo Jasona i povremeno

Sturve - Kalistov dobili ste rad bez ikakve historijske pozadine, apsolutno ne spominjete

najvažnije umjetnike grčkog svijeta, vrijeme Perikla da je grčka umjetnost na vrhuncu jako

loše urađeno. Imate čitava poglavlja bez i jedne fusnote što je apsolutno ne dopustivo. Potom

period Helenizma urađen jako loše, bez da se ušlo u srž komparacije sa predhodnim

periodima grčke umjetnosti. U opće niste obratili pažnju na to šta je helenizam novo donio u

umjetnosti. Literatura koju obavezno trebate koristi u radu je :

1. BURY – MEIGGS 2008. John B. Bury, Russell Meiggs, Istorija Grčke, prva knjiga,

Beograd, Zavod za udžbenike.

2. STRUVE – KALISTOV 2006.: V. V. Struve – D. P. Kalistov, Stara Grčka, Beograd,

BOOK&MARSO.

3. GAVELA 2002.: Branko Gavela, Istorija umetnosti antičke Grčke, Beograd, Naučna KMD.

4. NORRIS 2000.: Michael Norris, Greek art, From Prehistorical to Classical, The

Metropolitan Museum, New York.

5. JANSON 1975.: H. W. Janson, Istorija umetnosti, Izdavački zavod Jugoslavija, Beograd.

6. BOARDMAN – GRIFFIN – MURRAY 1999.: John Boardman, Japser Griffin, Oswyn

Murray, Oksfordska istorija Grčke i helenističkog svijeta, Beograd, Clio.

20

7. BOARDMAN – GRIFFIN – MURRAY 1986.: John Boardman, Japser Griffin, Oswyn

Murray, The Oxford History of the Classical World, Oxford University Press.

8. KINZL 2006.: Konrad H. Kinzl, A Companion to the Classical Greek World, Blackwell

Publishing.

9. BARRINGER – HURWIT 2005.: Judith M. Barringer, Jeffrey M. Hurwit, Periklean

Athens and its Legacy, University of Texas Press.

10. BUDIN 2004.: Stephanie Lynn Budin, The Ancient Greeks, New Perspectives, ABC

CLIO, Santa Barbara, California.

Ono što je dobro u vašem radu jeste uvod koji je metodološki solidno urađen. Cilj rada

u uvodu i metodološki aparat ste dobro definirali. Zaključak isto tako pokazuje stepen

samostalosti. Fusnote pravilno navedene izuzev što moraju biti u fontu Rimes New Roman, a

ne Calibi. Moje komentare i sugestije naći ćete u radu. Svaki pasus mora biti uvučen opcijom

tab. Narednu verziju rada trebate mi poslati do 13.03.2015. Sretno!

21