KỸ THUẬT SỬ DỤNG CÁC CÔNG CỤ CƠ BẢN TRONG MICROSOFT EXCEL GIÚP CÁN BỘ CẤP TỈNH, HUYỆN TRONG CÔNG TÁC LẬP KẾ

HOẠCH PHÁT TRIỂN KINH TẾ ĐỊA PHƯƠNG Ths Nguyễn Như Triểna và Th.s Trương Thanh Vũb

Sau nhiều năm công tác tại Trung tâm Nghiên cứu kinh tế miền Nam, chúng tôi có điều kiện đi thực tế tại nhiều tỉnh, thành (các huyện, thị…) để làm việc và nghiên cứu phục vụ cho nhiệm vụ chính trị được giao. Đây thực sự là cơ hội tốt để chúng tôi học tập và chia sẻ kiến thức, kỹ năng và kinh nghiệm trong công việc, nhất là trong công tác xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Chúng tôi thấy rằng phần lớn các cán bộ phụ trách lập kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội cả cấp tỉnh (Phòng Tổng Hợp của các Sở Kế hoạch và Đầu tư) hay cấp huyện (Phòng Tài chính – Kế hoạch thuộc UBND huyện) đều sử dụng phần mềm MS Excel trong tổ chức, quản lý dữ liệu và tính toán các chỉ tiêu kinh tế vĩ mô, chỉ tiêu xã hội… Tuy nhiên có nhiều công cụ tích hợp sẵn trong MS Excel rất hữu ích cho việc phân tích, dự báo và nhất là trong xây công tác lập kế hoạch phát triển kinh tế cho địa phương chưa được khai thác và sử dụng để phục vụ cho công việc.

Bài viết này chỉ giới thiệu những công cụ cơ bản như GOAL SEEK (tìm kiếm mục tiêu), SOLVER (Giải pháp đa mục tiêu), FORECAST (dự báo tuyến tính), tập trung về kỹ thuật sử dụng và được trình bày cụ thể, chi tiết ở dạng tình huống thực tiễn.

TÌNH HUỐNG 1:

Xây dựng kế hoạch tăng trưởng kinh tế nhằm đạt mục tiêu về thu nhập bình

quân đầu người. Năm 2005, dân số của tỉnh là 1.260 ngàn người, tổng sản phẩm trên địa bàn (GDP)

theo giá 1994 là 6.723 tỷ đồng, như vậy thu nhập bình quân đầu người đạt khoảng 5,3 triệu đồng. Đến năm 2010, tỉnh hướng đến 3 phương án về thu nhập bình quân đầu người: phương án I là 7,5 triệu đồng; phương án II là 8,5 triệu đồng và phương án III là 9,5 triệu đồng.

Yêu cầu: Xác định 3 phương án về tăng trưởng kinh tế nhằm đạt mục tiêu về thu nhập bình quân đầu người. Biết thời kỳ 2006 - 2010, tăng trưởng dân số bình quân là 1,0%/năm.

Gợi ý - Thiết lập mối quan hệ giữa thu nhập bình quân đầu người (PCI) với tổng sản

phẩm trên địa bàn (GDP) và dân số (P), theo công thức PCI = GDP/P. - Xác định quy mô dân số P2010 vào năm 2010.

a Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu kinh tế miền Nam, Viện Chiến lược phát triển – Bộ Kế hoạch và Đầu tư. b Trưởng phòng Tổng Hợp, Trung tâm Nghiên cứu kinh tế miền Nam

- Sử dụng hàm GOAL SEEK trong Excel để xây dựng 3 phương án về tăng trưởng kinh tế nhằm đạt mục tiêu về thu nhập bình quân đầu người.

Cách thực hiện trong Excel 2007 Bước 1: Chuẩn bị dữ liệu (dữ liệu minh họa) Hình B-1

Bước 2: Thiết lập mối quan hệ (thiết lập công thức trong Excel)

• Quan hệ giữa quy mô dân số năm 2005 và năm 2010. Hình B-2

• Quan hệ giữa GDP và dân số GDP/người

Hình B-3

• Quan hệ giữa GDP năm 2005 và năm 2010 tính tốc độ tăng trưởng kinh

tế bình quân thời kỳ 2006-2010 Hình B-4

Bước 3: thực hiện mục tiêu Mục tiêu dân số: xác định dân số năm 2010 để tốc độ tăng bình quân năm là 1,0%.

Sử dụng hàm GOAL SEEK trong Excel để giải quyết bài toán này. Vào Data / Goal seek. Xuất hiện hộp thoại Goal Seek, chúng ta khai báo như sau: nhập địa chỉ ô mục tiêu (tốc độ tăng dân số) G16 vào khung Set Cell; đánh số 1.0 vào khung To value (mục tiêu tăng dân số là 1.0%); nhập địa chỉ ô cần thay đổi G13 vào khung By changing cell (cần thay đổi ô quy mô dân số năm 2010) để đạt mục tiêu (xem hình B-5).

Hình B-5

Nhấn OK. Tiếp tục nhấn OK trên hộp thoại Goal Seek Status (như hình B-6). Xuất

hiện kết quả như hình B-7. Hình B-6

Hình B-7

Mục tiêu quy mô GDP: xác định GDP năm 2010 để đạt GDP bình quân trên người

là 7,5 triệu đồng. Chúng ta tiếp tục sử dụng hàm GOAL SEEK. Vào Data / Goal seek. Xuất hiện hộp thoại Goal Seek, chúng ta thao tác trình tự: nhập địa chỉ ô mục tiêu (GDP/người) G17 vào khung Set cell; đánh số 7.5 vào khung To value (mục tiêu đạt GDP/người là 7,5 triệu đồng); nhập địa chỉ ô cần thay đổi G3 vào khung By changing cell (cần thay đổi ô GDP năm 2010) để đạt mục tiêu (xem hình B-8).

Hình B-8

Nhấn OK. Tiếp tục nhấn OK trên hộp thoại Goal Seek Status. Xuất hiện kết quả

như hình B-9. Hoàn tất phương án 1.

Hình B-9

Như vậy, nền kinh tế phải đạt tốc độ tăng trưởng bình quân thời kỳ 2006-2020 là

8.1% thì GDP/người năm 2010 sẽ là 7,5 triệu. Tương tự, chúng ta xây dựng cho phương án 2 (8.5 triệu) và phương án 3 (9.5

triệu). Chú ý : mục tiêu về quy mô dân số năm 2010 không khác nhau giữa 3 phương án nên ta thiết lập ô H13 bằng ô G13, ô I13 bằng ô G13 (hình B-10).

Hình B-10

Hình B-11

Hình B-12

Kết quả xây dựng 3 phương án như hình B-13.

TÌNH HUỐNG 2: Bài toán cân đối kinh tế vĩ mô. Tỉnh đặt mục tiêu về tăng trưởng kinh tế bình quân thời kỳ 2006-2010 là 15%/năm

và chuyển dịch cơ cấu năm 2010: Khu vực I – 45%, khu vực II – 30% và khu vực III – 25% (phương án 1).

Yêu cầu: Xác định tăng trưởng kinh tế của từng khu vực I, II và III để vừa đạt mục tiêu tăng trưởng kinh tế chung vừa đạt mục tiêu về cơ cấu.

Phương án 1: tăng trưởng 15%, cơ cấu lần lượt là : 35% ≤ khu vực I ≤ 45%, khu vực II ≥ 35% và khu vực III ≥ 25%.

Phương án 3: tăng trưởng 20%, cơ cơ cấu lần lượt là : 35% ≤ khu vực I ≤ 45%, khu vực II ≥ 35% và khu vực III ≥ 25%.

Bước 1: Tổ chức dữ liệu Hình B-14

Bước 2: Thiết lập mối quan hệ để tính tốc độ tăng trưởng bình quân thời kỳ về GDP

và dân số ở 3 phương án. Hình B-15

Bước 3: Thiết lập mối quan hệ giữa GDP theo giá hiện hành và GDP theo giá so sánh thông qua hệ số trượt giá hstg (hstgGDP=GDPghh/GDPgss) vào năm 2010 (cả 3 phương án).

Hình B-16

Bước 4: Thiết lập công thức xác định cơ cấu kinh tế các năm 2005 và 2010 (cho cả

3 phương án). Hình B-17

Bước 5: Dự báo hệ số trượt giá năm 2010. Có nhiều phương pháp khác nhau để dự báo hệ số trượt giá năm 2010. Ở đây, chúng ta dùng hàm xu thế tuyến tính đơn giản (yt = a*t + b) để dự báo. Trướt hết, chúng ta tính hệ số trượt giá trong quá khứ, tương ứng các năm 2000 đến 2008 (xem hình B-18).

Ở đây, chúng ta sử dụng công cụ FORECAST để thực hiện dự báo hệ số trượt giá. [Chú ý hàm số y = a*x + b, y là chuỗi giá trị hệ số trượt giá, x là chuỗi thời gian].

Hình B-18

Hình B-19

Hình B-20

Hình B-21

Bước 6: Chúng ta tiếp tục thiết lập một số quan hệ còn lại trước khi sử dụng hàm

SOLVER để giải bài toán đa mục tiêu. Đó là tổng GDP của nền kinh tế bằng các khu vực I, II và III cộng lại, tính cho cả hai loại giá hiện hành và giá so sánh (như hình B-22).

Hình B-22

Hình B-23

Yêu cầu dành cho chúng ta bây giờ là xác định GDP theo giá so sánh của khu vực I, II và III để vừa đạt mục tiêu tăng trưởng kinh tế bình quân thời kỳ 2006-2010 là 15%/năm vừa đạt mục tiêu về cơ cấu kinh tế vào năm 2010.

Trước hết, chúng ta giả sử GDP theo giá so sánh năm 2010 của khu vực I, II và III lần lượt là 5000, 2000 và 2000. Ta thấy tăng trưởng kinh tế đạt được là 6.0% (hình B-24). Đương nhiên là không đạt mục tiêu cả về tăng trưởng và cơ cấu.

Hình B-24

Chúng ta chọn vào Data / Solver. Hộp thoại Solver Parameters xuất hiện. Chúng ta khai báo: nhập G4 vào khung

Set Target Cell; nhấp chọn Value of và nhập vào số 15 (mục tiêu tốc độ tăng trưởng bình quân); ở khung By changing cells chúng ta nhập D5 : D7 (các ô cần thay đổi để đạt mục tiêu tăng trưởng – chính là các ô thể hiện GDP theo giá so sánh của khu vực I, II, III năm 2010); nhấp chọn Add, xuất hiện hộp thoại Add Constraint, chúng ta sẽ khai báo các điều kiện (ràng buộc) của bài toán, đó là điều kiện đảm bảo “mục tiêu về cơ cấu vào năm 2010”, ở khung Cell Reference chúng ta nhập D18 (thể hiện cơ cấu khu vực I),

nhấp chọn dấu , chọn dấu “=” và nhập số 45 vào khung Constrain (hình B-25); nhấp nút Add và tiếp tục khai báo điều kiện về cơ cấu của khu vực II, khu vực III; rồi nhấn OK (hình B-26).

Hình B-25

Hình B-26

Nhấn chọn nút Solve, xuất hiện hộp thoại Solver Results, chọn Answer ở khung

Reports (hình B-27). Hình B-27

Nhấn OK. Kết quả như hình B-28. Hình B-28

Như vậy, bài toán đã được giải; những mục tiêu về tăng trưởng và cơ cấu đều thoả

mãn. Có GDP theo giá so sánh năm 2010, chúng ta tiếp tục xác định tốc độ tăng trưởng GDP cho từng khu vực. Kết quả như hình B-29.

Hình B-29

Kết luận: Tăng trưởng của khu vực I, II, III phải là 9.1%, 26.4%, 17.5%/năm thì kế hoạch về tăng trưởng và cơ cấu kinh tế năm 2010 sẽ đạt được. Phương án 1 đã được xây dựng. Tiếp theo, chúng ta xây dựng cho phương án 2 và 3.

Phương án 2: hình B-30 và hình B-31 Hình B-30

Hình B-31

Phương án 3: hình B-32 và hình B-33 Hình B-32

Hình B-33

Như vậy 3 phương án về kế hoạch phát triển kinh tế đã được xây dựng, đạt được

mục tiêu đề ra (hình B-34). Hình B-34

TÌNH HUỐNG 3: (KỸ THUẬT TƯƠNG TỰ NHƯ TÌNH HUỐNG 1 & 2) Xây dựng kế hoạch nhằm đạt mục tiêu thu nhập bình quân đầu người.

Mục tiêu chuyển dịch cơ cấu kinh tế năm 2010 là: 2005 2010 Chung 100.0 100.0 KV I 57.7 45.0 KV II 19.8 30.0 KV III 22.5 25.0

Mục tiêu thu nhập bình quân đầu người: tỉnh đặt mục tiêu thu nhập bình quân đầu người năm 2010 là 8,5 triệu đồng.

Mục tiêu về tăng trưởng dân số: tốc độ tăng dân số bình quân thời kỳ 2006-2010 là 1,0%/năm.

Yêu cầu: Xác định tăng trưởng kinh tế của từng khu vực I, II và III để vừa đạt mục tiêu thu nhập bình quân đầu người vừa đạt mục tiêu về cơ cấu kinh tế.