K God jul og godt nytt år! jeldasensff26.sf-f.kommune.no/.../$FILE/kjelda4-1998.pdf2 Kjelda Årgang 7, nr 4 - 1998 Gunnar Urtegaard (ansvarleg), Arnt Ola Fidjestøl, Gunnar Yttri,

Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane

KjeldaNr. 4 Desember 1998 Årgang 7

KulturNett Sogn og Fjordaneopna

God jul og godt nytt år!Fjerde og siste utgåva av Kjelda i 1998 er på heile 36sider og er den mest omfangsrike sidan Kjelda komut for første gong i 1992. Utgåva femner om historie-og arkivtema frå heile fylket og også 5 sider julestoff.Kjelda egnar seg framifrå som ei lita julegåve - eiårstinging kostar berre 75 kroner.Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane ønskjer med dettealle lesarar ei hugnadsam julehelg og eit velsigna godtnytt år!

Kjelda Årgang 7, nr 4 - 19982

Gunnar Urtegaard (ansvarleg), Arnt Ola Fidjestøl, Gunnar Yttri, Oddvar Natvik .

Kjelda blir utgjeven av Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane, Fylkeshuset, 5842 Leikanger.Tlf. 57 65 61 00. Fax: 57 65 30 20.

Kjelda kjem med 4 nummer i året. Ei årstinging kostar kr 75,-.Bankgiro: 3781 14 02894, merk Kjelda. ISSN 0803-9682.

Stoffet i Kjelda kan nyttast fritt. men vi ser gjerne at kjelde blir oppgjeven.Utforming: Oddvar Natvik.

Redaksjon

Fylkesarkivet i Sogn og FjordaneFylkeshuset, 5842 Leikanger. Tlf. 57 65 61 00. Fax. 57 65 30 20

Fylkesarkivar: Gunnar Urtegaard, tlf. 57 65 61 97, epost: [email protected]:

Arild Reppen (foto), Fototeknisk avdeling , 6860 Sandane.Tlf. 57 86 51 24, epost: [email protected]

Liv Fridtun (musikk), Leikanger,Tlf. 57 65 61 96, epost: [email protected]

Snorre Øverbø (privatarkiv), Leikanger, tlf. 57 65 61 91, epost: [email protected] Ola Fidjestøl (kommunearkiv), Leikanger,

tlf. 57 65 61 92, epost: [email protected] Yttri (kommunearkiv), Leikanger, tlf. 57 65 61 94

Berit Selseng (kommunearkiv), Leikanger, tlf. 57 65 61 87Randi Melvær (kontorfullmektig/stadnamn), Leikanger, tlf. 57 65 61 95

Prosjekt:Hermund Kleppa (bankprosjekt), tlf. 57 65 61 90, epost: [email protected].

Oddvar Natvik (utvandring/arkivnett), tlf. 57 65 61 93, epost: [email protected] Risnes (foto), tlf. 57 65 61 05.

Finn B. Førsund (bokprosjekt), tlf. 57 65 61 00, epost: [email protected].

Gunnar Urtegaard

InnhaldetFrå innhaldet i dette nummeret:- arbeidarminne, 4- arbeidarfaner, 6- Vest-Foto samlinga, 8- stadnamn i Lærdal, 10- vegarbeid med hand, 12- arkivplanarbeid, 14- julestoff, 16-20- historieskriving, 22-27- glimt frå fotoarkivet, 28- skrivemåte av gardsnamn, 29- bygdebank i Hornindal, 30- lokalhistorisk litteratur, 32-33

Brosme i bytemot tobakk

Det må ha vore grusomt, røyksugethjå ein mann ein gong under krigen.Heilt skrapa i tobakksøskja, ingen åbomma hjå, slutt på rasjonering-skorta. Einaste utvegen var å søkjaom tilleggskort. Det gjorde mannen,og prøvde seg i “sin fortvilelse” mednysalta brosme som smørjemiddel. -Eg vonar han blei hjelpt, utan å bli avmed brosme.

(....)11.4.1944Hr (....)Jeg vil i min fortvilelse spørre deg,om du vil være så snild og foræremeg tobakstillægskort, i allhemelighet. Du må være snild og jørevad du kan. Vis du ynsje det, skal jegsende deg fin nysalta brosme tiljenjeld. Du kan være sikker at jegskal ikke røbe det til nogen. Skriv tilmeg so jeg får høre. Fisken kan jegsende deg so snart du ynsje.Hilsen(....)

Hermund Kleppa

RettingI artikkelen 'Venskapssamband opprettamellom Vik i Sogn og Moorhead iMinnesota' (Kjelda 3/93, s. 24) erordføraren i Moorhead kalla Manning,det skal vera Lanning.

Det eldrDet eldrDet eldrDet eldrDet eldre fe fe fe fe folk hugsarolk hugsarolk hugsarolk hugsarolk hugsarI skrivande stund har eg mest på dagen vore fylkesarkivar i 15 år. I denneaugneblinken er det først og fremst to saker, som heng nøye saman, som gnegmeg. Eg kan lett setja ord på det: Eg er uroa for framtida til fotovernarbeidet. Eger full av vemod med tanke på det som er i ferd med å skje med folk sinelivserfaringar.

I 1986 fekk Sogn og Fjordane tilsett fotograf til fotovernoppgåver. I 1994 fekk me itillegg høve til å engasjera ein fotoarkivar etter støtte frå Norsk kulturråd ogfylkesarbeidskontoret. Desse to stillingane til saman utgjorde ein naudsynt ressurs for åkunna driva effektivt fotovernarbeid.Me starta då Prosjekt Fotovern i tett samarbeid med kring halvdelen avkommunane i Sogn og Fjordane. Gjennom dette systemet gjekk det ein jamn straumav bilete frå vernearbeidet i kommunane gjennom Fylkesarkivet og ut til publikumpå Internett – 15–20.000 bilete i alt. Prosjektmidlane er no slutt, og frå31.12.1998 kan fotoarkivaren vera borte. Skal dette drivast vidare, må andre taansvar for den delen som før vart halden oppe av fylkesarbeidskontoret og NorskKulturråd. Fotovernarbeidet i kommunane står no i fare for å stoppa opp, utlegg-inga på Internett vil då etter kvart stansa. Skjer det, vil Sogn og Fjordane klårtvera sist i fedrelandet når det gjeld ressursar til fotovernarbeidet.

Til fotovernarbeidet treng me å snakka med folk som hugsar. Kassar med bilete utandokumentasjon er lite verd. Her ser me korleis fotovernarbeidet og arbeidet med vern avmunnleg tradisjon heng tett saman.Til dei 15-20.000 bileta som vart verna i Prosjekt Fotovern, er det kome inn hun-drevis av sider med dokumentasjon, kjeldetilfang henta frå eldre folk sitt minne.Reknar me 5 liner til kvart foto, gir det 100.000 tekstliner eller over 1500tettskrivne sider. Eg veit kva verdiar som ligg her for dei som kjem etter oss. Deisiste 100 åra har endringane kome snøggare enn nokon gong før. Er det rett priori-tering å la folk sine livserfaringane berre verta borte mellom fingrane våre? Bør mesnart tenkja annleis i slike saker? Her kviler det ansvar på fylkeskommunen ogkommunane.Livserfaringane til eldre folk gneg og plagar meg. Dei burde finnast som tekst til eitfoto eller festa til lydband. Arbeidet med å ta vare på minne frå stølslivet høyrersjølvsagt og heime her, men er berre ein flik av dei store oppgåvene me bør ta tak i.Ettertida vil med retta skulda på oss. Me kan gjera noko. For etterkomarane vårevil det vera for seint.

Årgang 7, nr 4 - 1998 Kjelda 3

Av Hermund Kleppa

Fylkesarkivet har den siste tida fått to spørs-mål om kva ein har av kjelder til lokale kyrkje-soger og kvar ein finn dei. Det gjeld Dalekyrkje i Luster og Leikanger kyrkje i Leikan-ger. Begge stader er det sogeskrift knytta tiljubileum i emning. Generelt kan ein seia at detfinst mykje kjeldetilfang mange stader. PåFylkesarkivet held me på med å setja opp eitkjeldeoversyn som me kjem tilbake til i eitseinare nummer. Denne gongen skal me berrenemna ein stad å gå, eit arkiv hjå Riksantikva-ren i Oslo, nemleg Det antikvariske arkiv.

Det antikvariske arkiv- kjeldemateriale til kyrkjesoger

Riksantikvaren har eit bra ajourførtregister over ståande og tidlegarekyrkjer i landet. Felta dekkjer geogra-fisk lokalisering så som kyrkjesokn,kommune og fylke, dedikasjon,datering, byggjevyrke, o.m. Han hareit oppmålingskartotek over allekjende oppmålingar. Alle innføringarfør 1992 er i eit handkartotek, etter1992 på edb.

Kva som kan finnast på ei einskildkyrkje kan illustrerast medopplysningar om Leikanger kyrkje,Leikanger: Gamle planar om endringarav arkitekt Chr. B. Christie frå 1866.Oppmålingar frå 1929 av JohanLindstrøm - plan, snitt, fasadar, etc.Oppmålingar av Øivind B. Grimnes frå1962 - plan, snitt og fasadar. Avprestegarden: Oppmålingar av Halvor

Vreim frå 1931 - plan, snitt og fasadar,og av Odd Aksum frå 1959 - plan snittog fasadar. Elles eksteriør- oginteriørfotografi frå kyrkja ogeksteriørfoto og foto frå hagen ogprestegarden. Også nokre rapportar.

Adresser: Postboks 8196 Dep, 0034Oslo. e-post: [email protected]

Fylkesarkivet har i samarbeid med Fylkesbaataneog forfattar Finn B. Førsund i desse dagarsluttført eit arkivog bokprosjekt om stoppesta-der og kaier i fylket.

Resultatet er vorte ei rikt illustrert bok på 300sider. Boka formidlar historia om det omfattandenettverket av stoppestader og kaier som gjennom140 år har knytt folk langs fjord og kyst i Sogn ogFjordane til omverdenen. Gjennom tekst og biletefortel boka om 234 stoppestader i kvar einastefjordarm i fylket. Kaia var den sentrale staden ibygda, livsnerva, og bindeleddet med den storeverda utanfor. Du kan lese både om livet på kaia;om ekspeditørane og handelen; om båtane; ogom tettstadane som voks fram dert båten la til.Historia om stoppestadane er ikkje berresamferdselhistorie, men kulturhistorie i breiforstand.

Dampen og kaia - Stoppestader for Fylkesbaatane iSogn og Fjordane 1858-1998.

Dampen og kaia


Av Snorre D. Øverbø

Som vi tidlegare har vore inne på i“Kjelda”, er det utruleg kva som finstav interessant kjeldemateriale fråSogn og Fjordane utanfor fylket.Museer, bibliotek, universitet ogarkivinstitusjonar rundt om i vårtkjære kongerike har kjeldetilfang somburde interessere sogeskribentane ifylket.

Ei slik påminning får vi ved ålese arbeidarminne frå Sogn ogFjordane, som er oppbevart vedNTNU i Trondheim (Sjå eiga sidesakom arbeidarminnesamlingane der.)Berre tre av dei vel 2000 registertearbeidarminna vedkjem vårt fylke. -Men kva gjer vel det når dei 3 somfinst er så innhaldsrike og interes-sante! Oppteikningane til Søren O.Kvamme, Trygve Sæbø og Ole M.Lian er både spanande kjeldematerialeog fengslande lesnad.

InnhaldsrikeDesse tre arbeidarminna utgjer

omlag 90 - 100 handskrivne sider. Ogalle tre har kome inn til Arbeider-minnesamlinga ved at skribentane harfått førespurnad frå dåverandekonservator Edv. Bull, om dei varvillige til å skrive ned sine livsminne,som så vart gjort ved hjelp avstikkordslister.

Kva er det så dei inneheld, dessearbeidarminna?. Det er det ikkje lett ågje eit fullgodt svar på når ein haravgrensa spalteplass til disposisjon.Ytre sett har dei i hovudsak karakterav å vere livsminneoppteikningar, derforteljarane skildrar familiebakgrunn,oppvekst og vaksenår. Fokuset vertsjølvsagt på den delen av livet somdreier seg om arbeidslivet. Og for alletre forteljarane gjeld det at dei erknytte til den tidlege industrireisingaher i fylket, altså minna er frå før 2.verdenskrig.

Frå SognAlle tre kom frå og/eller

busette seg i dei nye industrisentra iSogn, Vadheim og Høyanger. Ognaturleg nok er det her ein finn

tyngdepunktet iforteljingane. I Ole M. Liansine minne er det og mykjestoff frå den tida hanarbeidde på anlegga påRjukan.

Men perspektivet iforteljingane er går ikkjeberre på det personlege ogfamiliære planet. Ein vil ogfinne fargerike skildringarav industristaden, miljøetder og arbeidsplassen deivar knytta til.

Lite brukt kjelde-materialeDet som er litt merkeleg er ikor liten grad dette kjelde-materialet har vorte nytta iSogn og Fjordane. Eg harsjekka den viktigastelokalhistoriske litteraturensom omtalar industrisoga ifylket, og eg har ikkje funneat materialet har vorte nyttai det heile, og det gjeldbåde for lek og lærdinnanfor krinsen av soge-skribentar! Vi får vone atdei vil trekkje vekslar på materialetneste gong det skal skrivast historiskom industrien i fylket.

Arbeiderarkivet iSogn og Fjordane

Arbeidarminne fråSogn og Fjordane

Faksimile av første side i Trygve Sæbøsine arbeidarminne. Originalen finst iHistorisk Institutt, NTNU, Trondheim.

Nedanfor siterer vi frå minne-stoffet. Det er nokre korte klippfrå forteljinga til Trygve Sæbø,Høyanger. Han fortel om deiførste åra i Høyanger (1916 -1920), då kraftanlegga og fabrikk-ane vart bygd, og den veslebygda vart fylt opp til randa medsvært så fargerike fellesskap avanleggsarbeidarar og andreraringar.

“Det sier seg selv at når så vidtmange mennesker samledes på etrelativt lite sted som Høyanger, såble det, i hvert fall til å begynne

med, mye rot og uro. Men ettersom folk fikk anvist arbeid på deforskjellige steder fra fjære til fjell,så jevnet det seg ut litt etter litt,[...]

En stor del av dem som kom, haddeallerede på forhånd sluttet segsammen i arbeidslag. Mange avdem kom fra andre anleggsplasser[...]

Disse typiske arbeidsfolkene somflyttet fra anlegg til anlegg, titulerteseg selv og hverandre for bus,villbus eller fjellbus, hva nå det

Om villbus og fjellbus og oppgjermed kortspelfuskarar

➧

Årgang 7, nr 4 - 1998 Kjelda 5kunne komme av.Og de hilste hver-andre med “Kjennispå bus”!.

For dem eksistertedet bare 2 klasser isamfunnet, og deter bus og bontjyv.Den som ikke erbus er bontjyvuansett hvilkenklasse han ellerstilhører i samfun-net. Og når manhører en ektevillbus si bontjyv,så kan det ikkeherske noen somhelst slags tvil omat bontjyv er noeabsolutt mindrever-dig i forhold til envillbus.

De profesjonellekortspillerne lotheller ikke ventelenge på seg. Knaptnok var den førstelønningen delt ut, så var de der. Detvar for det meste tjueett som blespilt, og det hendte båte titt og ofteat potten ble talt opp med fleretusen kroner.. Det hendte jo atdisse profesjonelle spillerne bleknepet i fusk, og da gjorde busenkort prosess. En som ble tatt i

-Kjennis på bus!Ein sjølvmedviten gjeng av fjellbus ogannan villbus i Høyanger ikring 1916

(Fotograf: ukjend; eigar: Olav Hjetland).

riktig storfusk fikk først uhyggeligmye juling. Så satte de ham i entrillebør og trillet ham ned på kaienog vippet ham uti sjøen. Dette varda ment som en siste advarsel ogpåminning om at han måtte fjerneseg fra stedet hurtigst mulig. Handro da også sin vei med første båt,

Materialet er innsamla i perioden1950 - ca. 1960. Samlinga inneheld2600 innsendte forteljingar (beret-ninger), nokre skrivne ned avinformanten sjølve, andre basererseg på avskrifter av intervju.

Forteljingane fordeler seg på 1700personar, som hovudsakleg er føddmellom 1880 og 1920. Samlinga varopphavleg oppbevart på NorskFolkemuseum, men vart overført tilHistoriske Institutt, Univ. i Trond-heim i 1973 etter initiativ frå Ed-vard Bull d.y., som tidlegare hadde

Fakta om arbeidarminne-samlingane i Trondheim

Edvard Bull d.y. (1914 - 1986)arbeidde i perioden 1950 - 1963 somkonservator ved Norsk Folkemuseumsi avdeling for arbeidarminne. I 1963vart Bull professor ved den dåverandeNorges Lærerhøgskole i Trondheim(seinare innlemma i Universitetet iTrondheim og NTNU) Han var og einperiode rektor ved Univ. i Trondheim.Edv. Bull gjekk av med pensjon i1981.

Det var i tida som konservator vedNorsk Folkemuseum på Bygdøy, athan arbeidde med innsamling avarbeidarminne. Det resulterte m.a. ifembindsverket “Arbeidsfolk forteller”.

arbeidd med arbeidarminna påBygdøy.

Samlinga i Trondheim er inndeltetter industrigreiner, og ein harminne frå alle fylke. Det erutarbeidd eit geografisk oppdeltforteljaroversyn.

Frå Sogn og Fjordane finst detmateriale etter 3 personar: SørenOlai Kvamme, Vadheim, TrygveSæbø, Høyanger og Ole M. Lian,Høyanger/Hoff i Vestfold.

og kom, så vidt vites, ikke tilbakenoen gang.”

(Nedskrive av Trygve Sæbø,Høyanger).

Edvard Bull d.y.


Fagforeinings-fanene i Sogn og Fjordane vert nopresentert i eige hefte, utgjeve av Arbeider-arkivet.

For nokre år sidan vart det avfotografert ei lang rekkjefaner knytt til arbeidarrørsla i fylket. Om lag 40 fanerfrå partilag, fagforeiningar og AOF-lag vart avfotogra-fert og registert. Bileta og registreringskorta vartkopierte og finst no oppbevart i Arbeiderbevegelsensarkiv og Bibliotek i Oslo og i Arbeiderarkivet påHermansverk.

I samband med at LO feirar 100 år i 1999, var detnaturleg for LO i Sogn og Fjordane sjå på si eigahistorie. Dei har valt å gjere dette ved å presenterefagforeinings-fanene i fylket i form at eit hefte somkjem ut i samband med jubileet i april neste år.

Heftet vil verte på om lag 50 sider og 26fagforeinings-faner vert presentert gjennom fargefotosog korte informative tekstar. Dessutan vil heftetinnehalde fleire artiklar om LO si verksemd og historie ifylket. Kostnadene vert dekka av jubileumsmidlar fråLO i samband med 100 års-jubileet.


I 1999 skal det iverksetjast eit størreprosjekt vedkomande innsamling,ordning og registre-ring av arkiv etter Ap-lokallaga i fylket.Arbeiderarkivet skalha prosjektansvaret.Arbeidet er finansiertgjennom tilskot fråDNA i Sogn ogFjordane og Arbei-derbevegelsens arkivog bibliotek i Oslo.

Bakgrunnen fordet heile ligg i eierkjenning av at dethar kome inn relativtfå partilagsarkiv tilArbeiderarkivet . Det er t.d. 6kommunar som ikkje har avlevert eitteinaste arbeidarparti-arkiv. Vi ønskjer

-Det var den gong då det lukta nymålt av fanene!Biletet er frå ein 1. mai-demonstrasjon i Høyanger i

1918.Fremste fana i toget er Høyanger Jern og Metall-

arbeiderforening si. Ho vart avduka 1. mai året før.Den bakarste tilhøyrer Høyanger Træ-

arbeiderforening, og vart avduka same dagen. Fana eraltså på sin “jomfrutur” i den kalde vårlufta i botn av

Høyangsfjorden.Begge fanene vart ommalt på 1920-talet. Dei er avfoto-

grafert i samband med faneprosjektet, og vil vertapresentert i det komande faneheftet.

(Fotograf: ukjend; eigar: Anna Lønne)

AvSnorre D. Øverbø

Arkiv-prosjekt for DNA Sogn og Fjordane

Arbeidarfaner i hefte

med dette prosjektet å gjera eit ekstratak for å få samla inn, ordna og

registrera mest mogeleg av slikeverdefulle partillags-arkiv.Allereie no vil vi oppmode lesarar av

“Kjelda” om å koma med tips/opplysningar om arkivsaker etter

(eksisterande ognedlagde) lag. Nytteller gamalt; - abso-lutt alt er av inter-esse. Ta kontakt med:Arbeiderarkivet,Fylkesarkivet i Sognog Fjordane, 5842Leikanger. Tlf 576 56100. Fagansvarleg forprosjektet vil veraarkivar Snorre D.Øverbø.

Døme på arkivmate-riale som skal

samlast inn og registrerast avArbeiderarkivet: “Forhandlingsproto-

koll for Måløys Arbeiderparti”


Stort jubileum for LOGiganten i norsk fagrørsle rundar 100 år!Neste år er det er 100 år sidan Landsorganisasjonen i Noreg (LO) vart stifta. Det er 1. april 1899ein reknar som LO sin skipingsdag. Då vart det konstituerande møtet for etablering av ein“Arbeidernes faglige Landsorganisasjon i Norge” avslutta.

Feiringa av LO sitt jubileum vil verta markert på mange ulike måtar land og strand rundt.I tillegg til store jubileumsarrangement i Oslo, vil det verta ulike regionale og lokale markeringar.

Arbeiderarkivet i Sogn og Fjordane, som er fagrørsla sin eigen arkivinstitusjon, vil bidra.Det ligg føre konkrete planar om eit hefte om fagforeinings-faner. Heftet vil verta presentert isamband med LO Sogn og Fjordane si jubileumsmarkering i april 1999.(Sjå eiga sak om fanehefte).Dessutan vil Arbeiderkivet freiste å presentere ulike sider av fagforeiningssoga her i fylket,gjennom artiklar i bladet “Kjelda” i jubileumsåret.

- Arbeiderarkivet vil ønskje alle lesarar og samarbeidspartnerar ei god jul og eit godt nytt år!


Av Hermund Kleppa

I fjor skreiv me i fleire gonger ombruk av silderisp i kosmetikk-industrien og jordbruket. Fleirepersonar fortalde oss at salt og rispsom låg att i saltkummane, vartfrakta til Sogn der det blei brukasom fortilskot til geiter og kyr. Mespurde og om nokon i Sogn hugsareller har høyrt om bruk av rispesalteller riksel i landbruket. Ingen harmeldt seg, før no i haust. Då komdet eit interessant brev frå GjertrudGrøsvik i Rådal ved Bergen. Hoskriv:“Det veit eg mykje om. Kvareinaste vår eg kan hugsa frå 1921-1940 kom sulingane inn Sogne-fjorden med rispesalt-last. På allegardar var det kyr og geiter somskulle ha salt og skikkeleg stell.Eg fekk vere med mor mi på stølenfrå eg var 4 år og hadde då som

Rispesalt:

“- køyr inn ein neve salt! -”

fast jobb å legge rispesalt på deifaste saltsteinane.Ei budeie frå ei onnor bygd haddefått streng beskje av husmora at

bjøllekyra måtte passast medsalt. Ordren var: “ta henne ikjeften, opne gapet og køyr innein neve salt [rispesalt]!” Egvar så heldig at eg seinare fekktak i eit bilete av jenta somstappa salt i bjøllekyra. Dimeir salt, di meir vatn laut deidrikke, og di meir mjølka dei. Ivarmt ver vart geitene sværtsaltsjuke. Dei kappsprang tilsaltsteinane og slost for å fåplass.”

Gjertrud Grøsvik vaks opp pågarden Hest på Høyanger

sørside, inst i Fuglesetfjorden.Stølane til Hest ligg i Hest-

dalen og Fridalen. Biletet somer omtala i teksten, av budeiasom stappar rispesalt i bjølle-

kua, har Gjertrud Grøsvikhengjande på veggen i eit sel i

Fridalen.

Av Arnt Ola Fidjestøl

I tårnet i Høyanger rådhus står plassert16 stappfulle arkivskuffer med materialeetter gamle Kyrkjebø kommune. Materia-let er svært systematisk og oversiktlegarkivert.Vi på Fylkesarkivet held på med å flyttearkivet mellombels inn til Hermansverkfor ordning og registrering.Kyrkjebø kommune vart i 1964 slåttsaman med Lavik kommune og fekk

namnet Høyanger kommune. I arkivet fråKyrkjebø finn ein kopi frå eit møte i Kyr-kjebø kommunestyret datert29. mars 1962, kor namnet på den nyekommuneeininga skulle opp.Her er eit utsnitt frå møtet:

«...Det kom 4 framlegg til namn på dennye kommunen. Ordførar Lavik gjordeframlegg om Lavik, ordførar Hellem, Kyr-kjebø, om Høyanger, repr. Kyrkjebø, Kyr-

kjebø, om Sygnar og repr. Anders O.Torvund, Lavik, om Hovdar.

Ved vanleg open røysting vart detfyrst røysta over Sygnar. Dette framleggetfekk 4 røyster. Deretter vart det røysta påsame måte over framlegget Hovdar. Detteframlegget fekk 1 røyst. Det vart så røystaalternativt over framlegga Høyanger ogLavik. Med 39 røyster vart det vedteke å haskriftleg votering.

Utfallet av røystinga vart at det vartavgjeve 25 røyster for Høyanger, 20 røys-ter for Lavik og 1 røyst for Hovdar.»

Dermed vart den nye kommunenheitande Høyanger.

Kva skal kommunen heite?


1985 vart den eldstedelen av fotoarkivet tilVest-Foto AS i Florødeponert på Kystmu-seet i Sogn og Fjor-dane ved eigar AreFjellestad. I samar-beid med både Kyst-museet, Are Fjellestadog Flora kommune,skal Fylkesarkivet nosyte for forsvarlegoppbevaring ogtilgjengeleggjering avsamlinga.

Av Arild Reppen

Samlinga strekker seg i tidfrå om lag 1944 til 1975. Deninnheld om lag 7000 merkaarkivkonvoluttar med bil-ete, negativ og dias fråfotografane Olav Sande,Kåre Botnmark, Roald ogAre Fjellestad. Kvar konvo-lutt inneheld fleire bilete, sådet total er der langt meir enn 7000bilete.Samlinga består av eit personarkiv (fami-lie, konfirmasjon, passbilete osb) og avein del som speglar aktivitetane(tilstelningar, industri, fiskeri osb) i Flora,Bremanger og Askvoll.

Kystmuseet har lagt eit godt grunnlag forvidare arbeid med samlinga. Dei har mel-lom anna pakka ein del negativa om isyrefrie konvoluttar, som ikkje er skade-leg for det ømfintlege fotografiske mate-

rialet. Kystmuseet har og registrert ein delav samlinga på data. Desse bileta er fråden delen av samlinga som speglaraktivitetar, og som er av allmenn inter-esse. Det finst mange flotte bilete i dennedelen av samlinga, bilete frå oppdrag ogbilete fotografane har tatt på eige initiativ.Sildefisket i 50-åra er godt representert,og mange aktivitetar og tilskipingar erdokumentert i bileta.

Fylkesarkivet si rolle vert å sikre samlinga

betre mot nedbryting, og å betre tilgjengetil samlinga. Som ledd i dette skal samlingaflyttast til Fylkesarkivet sitt magasin forfotografisk materiale for betre å sikrast.Dette sikrar gode klimatiske tilhøve forsamlinga. Fotografisk materiale set sær-skilt høge krav til oppbevaring om det skaloverleve over tid; lav temperatur kombi-nert med lav luftfuktighet gjev eit godtgrunnlag for eit langt liv.

Eit ledd i arbeidet med å betre tilgjenge tilsamlinga er å digitalisere den. I førsteomgang skal vi digitalisere den delen avsamlinga som er av allmenn interesse, deibileta som speglar aktivitetar m.m.. Ein deldataregistrering står og att for å gjeresamlinga søkbar. Når digitalisering ogdataregistrering er på plass, og dei nød-vendige koplingar er gjort mellomdatapostar og digitale bilete, er det høvetil å gjere bileta tilgjengelege for søk iFylkesarkivet sin database, som no liggute på Internett. Det er mykje arbeid somstår att før vi når dit, men vi er godt i gang.

Samarbeid om sikring av Vest-Foto-samlinga

Sandane, frigjeringsdagen 8.mai 1945.Mykje folk er samla i gatene for å feirefrigjeringa etter 5 år med okkupasjon.

Foto: Olav Sande.

Frå Trovik Bakeri i Florø. Bakaren medassistentar i gong med dagens brød-

bakst. Foto: Kåre Botnmark/Vest-Foto.


I 1946 flytte fotograf Olav Sande fråSandane til Florø saman med familienog fotografverksemda. I Florø etablertehan seg med firmaet Vest-Foto. I Vest-Fotosamlinga ved Kystmuseet finn viein del av materialet etter fotografSande. Meir frå denne fotografen kominn til Fylkesarkivet i 1995 ved sonen,Odd Sande, som er busett i Florø. Detvar ei kasse med glasplatenegativ, fråden eldste delen av samlinga, frå dentida Sande var fotograf i Gloppen.

Kåre Botnmark vart ansatt i verksemda,og kjøpte ut Vest-Foto frå Sande etterkort tid, kring 1947. Ved sidan avportrett-fotograferinga, som utgjer denstørste delen av produksjonen, dreivBotnmark med mykje anna fotografe-ring. Mest sentral er fotograferinga avsildefisket, det store sildeeventyret i 50-

åra. Han var ute på feltet, og fotogra-ferte sildefisket på nært hald. Dei somlas artikkelen om fotograf Horne iKjelda tidlegare i år, vil hugse at ogsådenne fotografen tok mykje bilete fråsildefisket. Det har tydeleg vore godforretning å fotografere sildeflåten,sidan begge fotografane har engasjertseg så sterkt i det. Det har vorte megfortalt at dei stundom stod side om sideog fotograferte frå same båten.

Ved sidan av sildefisket fotograferteBotnmark mykje aktivitetar i og ikringFlorø. Vi finn bilete frå speidarleirar,gatemotiv, utstillingar og mykje meir isamlinga. Og bilete av bakar Trovik somde kan sjå her. Slike bilete kan ikkje hagitt noko stor økonomisk avkasting, ogmykje vart nok gjort av eiga interesse.Botnmark har dessutan filma ein del16mm for NRK.

Kåre Botnmark dreiv Vest-Foto fram tilslutten av 60-talet. Då selde han

FotografekteparetPeder og Kristianne

bedrifta og vart lærar på fotolina påStrømmen Vidaregåande Skule, og er idag pensjonist.

Den som overtok var Roald Fjellestad,som hadde arbeidd på rammeverk-staden hjå Kåre Botnmark. RoaldFjellestad tok då sjølv over fotografe-ringa, og dreiv verksemda i mange årsaman med kona Sigrid, som og gjordenoko fotografering. Han var då dentredje fotografen som dreiv Vest-Foto,og i 1980 tok sonen, fotograf AreFjellestad, over.

I 1985 deponerte Are den eldste delenav den fotografiske samlinga vedKystmuseet. Han dreiv verksemdavidare saman med faren Roald, somframleis arbeidde på rammeverkstaden,og mora Sigrid, som og arbeidde ibedrifta, fram til han selde den vedårsskiftet 1988-89.Vest-Foto eksisterar den dag i dag, mednye eigarar.

Peder Pedersen Lødemel vart fødd pågarden Bjørnebakken i Hornindal i 1865.Oppvaksen på garden vart han gardbrukarsom tradisjon var. Men i 1888 meldteutferdstrangen seg, og han la på reis til“junaiten”, til USA. Vi veit ikkje mykje omkva han hadde føre seg der borte, mentruleg fekk han opplæring som fotograf,for då han kom attende til gamlelandet i1900 dreiv han som fotograf ved sidan avgardsdrifta.

Her gifta han seg med KristianneRasmusdotter Lødemel. Dei dreiv beggefotografisk verksemd. Peder var aktiv somfotograf til han døydde 50 år gamal i 1915.Kristianne heldt fram å fotografere, oggifta seg om att med Peder EllingsenKongsvik. Ho døydde i 1945.

Det vi kjenner av samlinga etter PederLødemel er 265 glasplater som fotografLars Lunde tok vare på. Glasplatene vart

saman med det andre materialetLunde har samla i sitt fotohistoriskearkiv, deponert ved Fylkesarkivet.Ein del av bileta i samlinga er iden-tifisert, men det er mange bilete viveit lite om. I samlinga etter Pederfinnst og truleg nokre bilete tekneav Kristianne. Vi har mellom annafunne eit bilete frå 17.mai 1916, eitår etter at fotografen var død. EtterKristianne Lødemel kjenner vi til eisamling på om lag 800 glasplater.Desse er i privat eige. Kanskjefinnst det og bilete etter Peder blandtKristianne sine bilete.

Det er ikkje mange bilete som erberga etter fotograf Peder Løde-mel. 265 bilete er ei lita samling,truleg berre ein liten del av denopphavelege.. Den består i allhovudsak av portrett og bilete frå

brullaup og gravferder. Men eit parsjeldsynte bileter finnst og. Slik som bile-tet de kan sjå her. Biletet frå eit kurs iplantefarging er sjeldant og flott. Dei avbilda er i gang med sine gjeremål,tilsynelatande utan å bry seg om at deivert fotograferte. Kor vidt biletet er arran-gert kan eg ikkje seie, men i så fall er detgodt arrangert. Det er eit bilete som skilseg ut i mengda. Fylkesarkivet tek gjerneimot fleire opplysningar om dette ektepa-ret.

Frå eit kurs i plantefarging i Hornin-dal, kring 1910. Eit sjeldsynt bilete.

Ingen av dei avbilda er identifi-serte. Foto: Peder PedersenLødemel. SFFf-88030.0007

Av Arild Reppen

Vest-Foto gjennomfire fotografar


Av Oddkjell Bosheim

Nårekista‘Våren 1749 reiste Erik Pontoppidanfrå Bergen til Christiania over Lærdal.Han skriv om bygdi, folket og ikkjeminst om vegane. Det tok tid å reisaden gongen, men biskopen haddemoro av å prata med skysskarane. Iskildringa av turen frå Tønjum tilBorgund kan me lesa:

‘Vil man til Tids Forkorting paa dissefortrædelige og langsomme Trin laanede medfølgende Skyds-Folk sit Øre,da har de nok at fortælle om gammel-dags fabuløse Bedrifter og Miraklerved fornævnte Stenhobe. Snart viserde en stor firkantet Sten, ei ulig enKiste med Laag paa, hvilket kaldesNorges Skatte-Kiste og skal gjemmeet ufatteligt Liggendefæ (kostesameskatter). Dette har mange lyst til, meningen Frimodighed til at angribe, daden, der gjorde det sidste Forsøg,som ses af nogle Hug med et Jernunder Kistens Laag, skulde værebleven ganske afsindig i sit Arbeide.Snart peger de paa et Sted, hvor St.Oluf snoede sin Hest, saa at densBag-Lænd kjendes i Fjeldet, hvilketvigede derfor, aabnede sig og lod ham

ride hel igjennem,hvorfor der erligesom en aabenHvælving af en SnesFavne. Ja, om St.Olai Reiser ogBedrifter har dennorske Bonde hersærledes mange ligesaa troværdigeRelationer, saasomat da han underveisskoede sin Hest, stotvende Kvinder paaFjeldet og lo ham ud,hvilke strax blevomskabte til Sten ogvises der endnu staaende, den enemed et Barn paa Armen, naar manlangt fra betragter dem og tagerIndbildningen vel til Hjælp.’

Olavsklemma er lett å kjenna att. Herlever segni like frisk. Jutlamannen erein av dei to ‘trollkvinnene’ hannemner. Den andre står det berresokkelen att av. Skattekista ogeventyret om dei ufattelege rikdomanei ho, er vekke frå folkeminnet. Detkunne vel tyda på at gåta var løyst ogeventyret difor ikkje var aktueltlengre? Men restane burde finnast.

Me tok for oss den vegtraseen somvar i bruk i 1749 og leita etter kistanær vegen heile strekningen fråstavkyrkja, langs Sverrestigen,postvegen over Steineåsen, Seltåsenog vidare nedover. Ved Nedre Synettrefte me Olav Magne Bjørkum: ‘Nei,Norges Skattekiste har eg ikkje høyrtom, men den gamle merkesteinenmellom Selto og Bjørko vert kallaNårekista.’ Nårekista - Noregskista -Norges Skatte-Kiste - her kan det havore ei lita mistyding av gode herrPontoppidan. Kista fann me - rett nokhadde nokon greidd å få av loket, ogbotnen var gått i to. Skatten såg meingenting til, men det gjorde neppeden som fekk opp loket heller -kanskje dei delte botnen for å veraheilt sikre på at ikkje skatten låg attder?

‘Loket’ er ca 260 cm langt, 140 cmbreitt og 80 cm tjukt. ‘Botnen’ hartilsvarande mål, men er delt i to.Namnet - Nårekista - er vel eit norrøntord for likkiste. Dei to gardane Selto

Frå Oddkjell Bosheim i Lærdal har vi fått tilsendt stoff om spesiellestadnamn i Lærdal, og ikkje mindre enn 7 faldarar med stiar/vegar iLærdal og stadnamna langs desse vegane. Vi vil gje att stoffet hansher, med hovud og hale frå Fylkesarkivet.

Stadnamnarbeid i LærdalOlavsklemma : ‘St. Olafsklemmen i

Lærdal, tegnet og chemityperet af B.Lund.’ Kolorert tresnitt frå 1850-åra.

(Klipp av ‘Frå Kongeveg til stamveg.’(1995))

Nårekista : grensesteinen mellomBjørkjo og Selto. Nærast ligg loket, bak

botnen i to delar. ...’Længere oppe idalen findes en sten i form af en kiste,

den saakaldte St. Olavs madkiste ; denser ud som en kiste med laag. Laaget

er imidlertid sprengt fra kisten...’(Amund Helland)

Foto: Oddkjell Bosheim.

➧

Årgang 7, nr 4 - 1998 Kjelda 11og Bjørkjo er nemnde på 1300-talet, sånamnet må ha overlevd i minst 700 år.Det har nok vore ein kjempekar somvar gravlagt der med gods og gull! Eislik kiste kunne ikkje liggja slik like ivegkanten utan ei segn - men kvarvart det av segni?

Kista skal ha vore redda ein gongtidlegare for øydeleggjing i sambandmed veganlegg. For alt eg veit er hokan hende truga att av det komandeanlegget? I så fall bør vel kistaflyttast til ein tryggare plass. Etter mimeining er ho vel veghistorie,reiselivshistorie og eit varig vernakulturminne.’

Av Randi Melvær

Så langt innlegget frå OddkjellBosheim. I Lærdal samarbeiderkommunen (kulturetaten), turlagetog grunneigarane for å formidlakulturhistorie knytt til gamlestølsvegar. Dei har gitt ut 7 faldararom vegar og stadnamn. Desse vertplassert i ei kasse ved enden avturvegane, slik at turgåarane kan tadei med seg på turen. Stadnamnaer og merkte i terrenget. Stoffetviser korleis ei innsamling avkjeldemateriale, somstadnamninnsamlinga kan dannegrunnlaget for utvikling av reiselivs-produkt, formidling av kulturhistorietil bygdefolk og innflyttarar i kom-munen og vern av namna.

Oddkjell Bosheim har gjort nyttigeerfaringar i arbeidet med å stad-feste stadnamn som er i ferd med ådøy ut. Kartfesting av stadnamn pågamle stølvegar kan vere vanskelegnår vegane ikkje er teikna inn påkart. Ein del av informantane harvore for gamle til å vere med ut iterrenget og peika ut stadene. Hanhar då først fått ei munnleg skild-ring av staden og gått ut i terrengetog fotografert mogelege stader,teke med seg foto attende til

Jutlamannen : ‘Ved gaardenBjørkum er en alpeformet top, som -seet fra veien - ligner enkvindeskikkelse. Da St. Olav drogop gjennem Lærdalen, forulempedehan jutulerne paa alle maader.Medens han vilede paa Bjørkum,skulde han sko sin hest. Dette saajutulen som stod op i fjeldet foranham. Da St. Olav slog feil paasømmet og ned i en sten, brastjutulen ud i skoggerlatter, hvoroverSt. Olav blev vred og sagde: ‘Stat duder i stok og sten, til jeg kommer hertilbage igjen.’ Troldet staar der endnuog bærer navnet Jutulen . Stenenhvori kong Olav slog sin hammer,ligger ved veien ved nordre Bjørkumog har et tydeligt tommedybt merkeefter hammeren.’ (Amund Helland)Foto: Oddkjell Bosheim.

Nyttige erfaringarinformanten og fått stadfesta rettplass, før han har gått ut og settmerke i terrenget.

Oddkjell Bosheim kan gje deggode råd, viss du vil til å arbeidemed liknande prosjekt i din kom-mune. Han svarar deg gjerne påtelefon 57 66 61 22.

Kjelder til namnaNårekista, Jutlamannen ogOlavsklemma

Oddkjell Bosheim brukar bådeskriftlege og munnlege kjelder somutgangspunkt når han skriv omdesse tre stadnamna. Han viser tilei reiseskildring skriven av biskopEric Pontoppidan frå ei reise i 1749gjennom Lærdalsdalen. O.B. nyttarO.A. Øverland si attgjeving i‘Illustreret Norges Historie’ (1896).Han har og funne stadene omtalaav Amund Helland i ‘Topografisk-statistisk beskrivelse over NordreBergenhus Amt anden del: Herred-erne (1901).I tillegg til dette nyttarhan som munnleg kjelde kjentman-nen Olav Magne Bjørkum fødd1934. I stadnamnkatalogen forLærdal (1988) finn ein ogstadnamna omtala. Norrøn ordbokfortel at nár kan tyde dauding ellerlik.

(Frå Lillehammer Tilskuer 17.4.1874).

Føderaadsmand Haakon Larsen Mo oghans Kone Kari Iversdatter døde med 2Dage imellem hindanden, han laa i 14Dage og hun i 8 Dage, han var 75 og hun741/2 Aar gl. Begge fulgtes til Graven. Dehavde 7 Børn, disse havde igjen til sammen46 Børn, af hvilke 2 atter havde 4 Børn.Næsten alle disse stode paa deres Grav.

Ligfølget var stort, det bestod af 160 men-nesker, og til Kirken var der 56 Heste, dervare saa overlæssede, at man neppe kundekomme frem sin Vei. Begravelsen tog sinBegyndelse Tirsdagen den 18de Februarog sluttede Lørdags Aften.

Til Begravelsen blev forbrugt:1. Td. Brændevin (ca. 139 liter), 1Anker Fransk Cognac (ca. 39 liter),½ Anker Vin (19 liter), Øl af 4 Tønderog 3 Mæler Malt, 2 Bpd. Kaffe (12kg), 2 Bpd. Raffinade, 6 Mrkr. The og4 Dusin Chokoladeplader.

Vi har leilighedsvis, tilføier Bladet Vos-singen, paatalt den herskende Uskik medden megen Drikken ved Begravelser. AfForanstaaende ser det ud til, at det i saaHenseende staar verre til i Lærdal end herhos os. At holde Gjestebud og Svirelagved Begravelser er en gammel hedenskUskik, som gode Mænd i alle Bygderburde gjøre sit til for at faa afskaffet.Saadant sømmer sig ikke for Kristne.

Lærdøler drakk gravøl femhele døgn til ende


Av Olav Otterhjell

Det er vel ikkje stort meir enn 50 årsidan, eller etter krigen at maskinerbyrja so smått å overta anleggs- ogvegarbeid. Før den tid vart dettearbeidet gjort med hand. Det var dåeit arbeidslag, oftast 6 mann somarbeidde i lag, den eine var bas.Ingeniørane stakk då veglinja, ogdelte det upp i høvelege akkordar. Deiprøvde då best mogeleg å få over-massen i skjeringane til å passa meddet som skulde fyllast, difor kundedet vera ulik lengd eller storleik påakkordane. Arbeidsreidskapen varspade, hakke, spett og slegge. Var detstore steinar eller fjell som skuldesprengjast, måtte dei ha mineborar ogfeisel. Som oftast måtte det muraststøttemurar sume stader på nedsidaav vegen og bakkamur på uppsida. Dåmåtte dei ha sett og pigg til å pynta tilmursteinane.Til å transportera stein og jord brukadei trillebåre. Den hadde jarnhjul, ogkarmen var av tre, han var påslegenjarnspengjer for at han skulde varalenger. Dei måtte då ha vandring åkøyra på, dei hadde jarnskinner på

anleggi, på dei var det ein liten kantpå båe sider, det hjelpte so hjuli ikkjeso lett gjekk utfor. Desse skinnenevar tunge og låg godt, og dei kundekoplast i hop i endane. Men deibrukte og 2x4 toms treplank og deimåtte spikrast på underlag før dei låggodt. Det gjekk ei stund for uvandefolk før dei meistra trillebåra oggreidde å halda ho på vandringi.

Arbeidslaget måtte då hogga på derskjeringen byrja, og so køyra masseni fyllingi. Etter kvart arbeidet skreidfram, vart det lenger og lenger å køyramassen. All steinen i massen vartlagd utor på eine sida i vegbana, denskulde brukast til kultlag.Vart det for mykje masse, eller over-masse i skjeringen, måtte dei køyradet utum vegbana. Vart det forlite ifyllingen, måtte dei ta masse utanforvegbana til alt var utfylt.

Når dei måtte mura støttemur pånedsida eller bakkamur på uppsida avvegen, måtte dei ha brukande mur-stein. Her i Fresvik var ein del avnatursteinen lite eigna til å mura med,han var for rundvoren, dei kallasteinane ofte for kattahovud. Men dei

laut ofte sprengja større steinar ivegbana, og stundom var det fjell deilaut skjota ut, og då kunde det vertamurstein av det. På muren undervegen måtte dei ha noko størremurstein, men i bakkamuren kundedei bruka minder stein.Det var mura svære bakkamurar her iFresvik etter bygdavegen i 1930 åri,av mindre og dårleg murstein, men deifleste står enno, og hev ikkje vorereparerte.Når dei skulde dra ein større mursteinfram i muren, måtte dei vera 3 mannmed kvar sitt spett. Dei stelte seg dåupp ein på kvar side av steinen, ogstakk spetti innunder steinen litt framum tyngdepunktet, og lyfte steinenupp framme so han ikkje rota, sam-stundes som dei drog steinen fram-over.Tredjemann stakk spettet inn understeinen bak, og sette atti, som dei sa.Når dei so skulde til å dra steinen,måtte dei ta i alle på same tid, og dåsong basen eller ein annan, “fram med

Vegarbeid med hand

Olav og Målfrid Otterhjell legg kultlagpå vegen til nyefjøsen.(Eigar: Olav Otterhjell)

➧

Årgang 7, nr 4 - 1998 Kjelda 13han, å hå”, so måtte dei skifte tak. “Tagodt i, å hå. No kjem han, å hå. Detgår fint, å hå. No er han på plass, å håSnu han litt, å hå.”.Eg las ei bok avJohan Falkberget som heitte “Fortel-linger”. Der kjem han inn på dette.Han skriv at det var ein song allerallarar måtte kunna, og det varsongen til steinen. Han kjem med 3døme på dette: Fram med den, å hå.Op med dem, å hå. Så drar med den, åhå. Ein ser det liknar på det eg hevreferert. Og Falkberget skriv vidare,at det var svært viktig med dennesongen til steinen som fekk alle til å tai med eingong. Og den rallaren somvar flinkast til å syngja steinsongen,slik at steinen gjekk, han stod høgt ikurs. Falkberget meiner at steinson-gen var viktigare enn visesongen forrallaren. Men dei song viser og, ogher skriv Falkberget ned ei vise somhan kallar rallaren sin nasjonalsong.Den byrjar slik: “En rallare, en rallare,från Søndra Sverje kom. Han beilet tilen pige skjøn, Sicilia het hun”.

Eg er ikkje sikker på tonen på dennevisa, men eg var inne hjå Liv Fridtun imusikkavdelingi på Fylkesarkivet, ogeg vonar at ho kan finna nokon somkan tonen både på denne visa, og påei onnor vise som Johan Falkbergethar skrive ned, og sameleis “songentil steinen”.

Når dei bora i stein, var dei som oftastto, ein slo på boren med feiselen, ogden andre snudde boren, dette kalladei å posta. Dette byttest dei um. Deikunde og einpigga, som dei sa, då vardet ein mann som slo på boren medein mindre feisel, og so snudde hanboren med den andre handi.Var det dårleg fjell dei bora i, ogboren vilde setja seg fast, bruka deiborlykjel til å snu boren med, dåhadde ein mykje større makt til å snuboren.Når det var i fjell dei bora og haddedjupe hol, brende dei i holet. Deihadde då lunte og perle og litt dyna-mitt nedi. Dei kunde brenna fleiregonger, og auka ladningen til kvargong, då vart det ei lomme i botnenpå holet, slik at dei fekk meir dynamittnedi.

Var det noko mindre steinar som lågfritt på bakken, kunde dei bjødna dei.Då la dei sprengstoffet uppå steinen,og dekka det til med tett jord, då slodet steinen sund. Men det gjekkmykje meir sprengstoff på denne

måten, men so sparte dei tidi med åbora. Til dette vart mest brukt eindynamitt i pulverform som dei kallaGeomit. Steinane etter bjødningi varskrelte, som dei sa, dei var lettare åslå sund til kultlaget enn stein somvar bora.

Til murstein kunde dei og kila sundstørre steinar. Dei slo då hol på ca. 10cm djupn, dei måtte ha fleire hol etterso store steinane var. Til kilar brukadei borstål, dei var kileforma. Sohadde dei bleker, dei var tjukkare ieine enden. Dei sette 2 bleker ned iborholet og slo ned ein kile i millomdei. Dei måtte setjast slik at deisprengde rette vegen. So slo dei påymsekvar kile, og snart byrja det åbraka i steinen når han tok til åsprikka. Til vanleg gjekk dette bra nårdet ikkje var slepper i steinen, det vartfin murstein av det. Denne kilingi varthelst bruka når dei skulde mura medhoggen stein, då vart mursteinanehogne heilt saman.Ved tinghusumrådet på Leikanger erdet mange bakkamurar av hoggenstein langs riksvegen. Det vart brukaein fin raudleg stein som var sprengdut i eit steinbrot utum Leikanger.

Der det var stikkrenner måtte deigrava upp fundament, og so mura deipå sidene. Til dekk på rennene la deisteinheller over, det var ofte vanskarmed å finna heller som var lange nok.Dei minste rennene var vel 40 x 40 sm.

Når vegbana var klar, byrja dei åleggja kultlaget. Det var 10 meter imillom vegstikki, det vart då strekt einstreng millom stikki på kvar side avvegen, strengen var då i høgd medvegbana. Låg vegen på fylling på

utsida, var strengen 10 eller 15 cmhøgre der, på grunn av at fyllingi seig.Dette kalla dei upplegg. Kultlagetmåtte vera minst 20 sentimeter tjukt. Ibotnen vart det lagt større steinareller kultar. Men uppå skulde kult-laget slåast med slegge, det skuldeikkje vera større steinar enn dei gjekki gjenom holet når ein heldt peikefin-gen og tommeltotten i hop. Det varheller ikkje bra um ein kunde finnasmåstein eller singel til å ha uppå,kultlaget skulde slåast med slegge,truleg fordi det då vart slege fastare ihop. På midten skulde kultlaget verahøgre, det skulde vera runding påvegen.Vart det for lite med den steinen somvar lagra i vegbana, måtte ein finnastein på sida, stundom køyrde deistein med hest når det vart for langt åbruka trillebåra. Eg trur at det då vartrekna ei halv dagløn på hesten.

Når kultlaget var ferdig, skuldebindgrusen på. Den kunde dei oftefinna i skråningen på sida av vegen,det vart ikkje sett so store krav tilkvaliteten på bindgrusen som påovergrusen. Dei la då 2 toms planke-vandring på kultlaget, og fyltebindgrus jamt med den.

Overgrus tok dei i ymse grustak, detvar mest homedl som dei laut skytaut. Men det var ofte leira i grusen, sodå vart han blaut når det tina uppattetter det hadde frose. Når overgrusenvar komen på, var vegen ferdig tilbruk.

Eit arbeidslag arbeider på vegen Skar- Sveen eller Krossveghola. Dette kan

vera under krigen eller nett før elleretter krigen. Dei måtte gjera arbeidet

med hand den gongen.(Eigar: Olav Otterhjell).


Av Arnt Ola Fidjestøl

Fylkesarkivet harsidan 1992 utarbeiddarkivplanar forkommunane i Sognog Fjordane. I dag erdette arbeidet meiraktuelt enn nokonsinne særleg avdi deielektroniskekontorstøttesystemaknyter sakshand-samings- og arkiv-rutinane saman.Sakshandsamaranemå difor involvere segi arkivrutinane i mykjestørre grad enn tidleg-are. Viktigast av alt:Dei nært foreståandeforskriftene til Arkiv-lova vil krevje atkommunane utarbei-der ein arkivplan.

Balestrand først uteUtgangspunktet for den første planenvar ein førespurnad frå rådmannen iBalestrand kommune i 1991 om hjelptil å førebu overgang til nytt EDB-basert arkivsystem og til ny arkiv-nøkkel, K-kodane. Det vart bestemt atdet skulle utarbeidast ein plan somskulle sjå bruk av EDB og arkivarbeidi samanheng. Resultatet vart einsamla plan for posthandsaming,sakshandsaming og arkivstyring ikommunen, ein arkivplan.Sidan den tid har Fylkesarkivet voremed på å utarbeide 18 arkivplanar. 13av desse er ferdigstilte pr. i dag. Alletufta på malen til Balestrandsplanen.

Målet for ein arkivplanEin arkivplan skal gje forpliktanderetningsliner for korleis all informa-sjon som institusjonen treng i sinedaglege gjeremål eller har plikt til åoppbevare for ettertida, skal registre-rast, oppbevarast og nyttast. Einynskjer at kommunen overheld loverog retningsliner som anten direkteeller indirekte vedkjem dokument-handsaminga. Dette må sikrast utan atdet forvanskar kvardagen til kommu-nen sine tilsette. Stikkord for å få tildette er: Lokale tilpassingar, mest

mogleg like rutinar, informasjon omkorleis planen skal lesast og ikkjeminst at planen vert brukt av alle, slikat ein jamleg får høve til å justererutinane når det er trong for det.Planen skal heile tida justerastetterkvart som det kjem til endringarsom påverkar post/sak/arkivrutinane ikommunen.

Arkivplanen ein hendigreiskap for fleireMed dette vil planen verte ein hendigreiskap i den daglege forvaltninga.Vel så viktig er likevel planen forpersonar som kjem utanfrå. Fornytilsette vil planen gje ei nyttigoversikt og gje eit godt utgangspunktfor å stille spørsmål om delar somverkar uklare. Det er eit faktum atnytilsette ofte innfører nye rutinar avdi det ikkje finst nedfelt rutinar frå førav. Dette kan føre til vanskar tildømes i gjenfinningsfasen dersom einer på jakt etter eit dokument arkivertav ein tidlegare tilsett. Ein vil ògkunne risikere at ein innanfor organi-sasjonen vil få ulike rutinar parallelt.Det vil seie at same type dokumentvert handsama ulikt og arkivert i ulikearkiv.

Sidan ein arkivplan heile tida er under

endring, vil ein når ein leiter etterdokument arkivert attende i tid, kunnesjå i arkivplanen som gjaldt for dentida dokumentet vart arkivert ogdermed rette seg etter dåtida sinerutinar for arkivering. Ein oppdatertarkivplan vil òg vere nyttig å haldeseg til for ulike kontrollorgan og forinnbyggjarane i kommunen. Det ernedfelt i kommunelova at kommunenhar eit aktivt informasjonsansvar. Einarkivplan hjelper kommunen til åoverhalde dette kravet. Arkivplanenbidreg òg til meiroffentlegheit i denforstand at den opplyser om arkiv ogarkiveringsmåtar som eksternebrukarar ikkje har forutsetningar for åvite om eksisterer. Planen har såleisein funksjon både for interne ogeksterne brukarar.

Kva inneheld ein arkivplanDei planane som Fylkesarkivet ogkommunane utarbeider i dag bestårvanlegvis av 6 deler. Den første delentek føre seg reglement, lover, reglar,

Arkivplanarbeidet til Fylkesarkivet

Fylkesarkivet legg vekt på nært samar-beid med kommunane i arkivplan-

prosessen. Bileta er tekne i sambandmed oppstartskurset til Fylkesarkivet i

Bremanger tidlegare i haust.Innfelt: Kurshaldar Arnt Ola Fidjestøl.

(Foto: Johanna Halse)

➧

Årgang 7, nr 4 - 1998 Kjelda 15ansvarstilhøve og liknande. Dennedelen er av generell karakter og vildifor vere lik for alle kommunar.

Den neste delen tek føre segrutinane for dokument-handsaminga i kommunen.Denne vil vere tufta på godearkivfaglege prinsipp, men verelokalt tilpassa tilhøva igjeldande kommune. Ein delomfattar sakshandsamings-rutinar. Ein annan omhandlaredb i kommunen, retningsliner,rutinar, nettverkløysingar,programvare, konsesjonar m.m.Vidare viser ein del korleiskommunen tek seg av arkivma-teriale som har mista sinadministrative verdi og somskal fjernarkiverast.

Til slutt har ein del som gjevoversyn over samtlege arkiv ikommunen og rutinar ogreglar knytt til desse arkiva.Dette er ein svært omfattandeog viktig del som krevjer eindel arbeid frå samtlege avkommunen sine tilsette.

ArkivplanprosessenFor at ein plan skal verte nytta er detto faktorar som er særs viktige.Den eine er brukarane får inngåandekjennskap til kva planen inneber ogkorleis den skal nyttast. Det andre erat den samstundes som den betrarkvaliteten på arkiva og dokument-handsaminga, også skal effektivisererog betrar kvardagen for dei tilsette pådesse områda. Skal ein få til dette måein samarbeide tett med dei tilsette,både på kartleggjings- oginformasjonssida. Ein nedsett difor eiarkivgruppe til å utarbeide planen.Denne gruppa skal vere samansett avtilsette frå alle fagområder i kommu-nen, alle administrative nivå skal veremed og Fylkesarkivet skal vererepresentert for å ivareta den arkiv-faglege delen. På denne måten vilgruppa vere samansett av personarsom kan fungere som bindeledd utmot dei ulike fagområda og nivåa deirepresenterer.

Fylkesarkivet ser det som særs viktigat ein har god tid til å utføre dettearbeidet. Ein reknar difor eit år fråoppstart til iverksetjing. Dette av didet er viktig at arbeidet vert skikkeleg

utført. Ein veit av erfaring at tidspres-set varierer alt etter tida på året og korein jobbar i kommunen. Det er

sjeldan at det høver for alle samstun-des å arbeide med planen. Får einromsleg med tid vil også det arkivfag-lege utbyttet av prosessen vertevesentleg betre.

Forståinga av planen og kvifor ein harbruk for den er eit absolutt kravdersom arbeidet skal verte vellukka.For å sikre seg dette, vitjar arkiv-gruppa dei kommunale einingane bådeunder sjølve prosessen og etter atplanen er administrativt godkjent.Resultat vert då at ein får ein plansom tilfredsstiller både brukarane ogdei arkivfaglege krav og retningsliner.

Arkivplanen sinhistoriske verdiArbeidet som Fylkesarkivet gjer påarkivdanningsida i kommunane skilseg vesentleg frå alt anna institusjo-nen arbeider med. Fylkesarkivet sihovudoppgåve er innsamling, oppbe-varing og formidling av ulikt kjelde-materiale i Sogn og Fjordane. Ein kan

med utgangspunkt i dette gjernespørje seg kvifor vi involverer oss såsterkt i korleis ein kommune adminis-

trerer dokumenta sine. Dettekan då ikkje ha noko medkulturvern å gjere. Eller hardet det ?

Etter Fylkesarkivet sitt synhar det det. For det første vilarkivplanane i seg sjølv kunnefortelje administrasjons-historia til kommunen, dvs.korleis ein har administrertkommunen opp igjennomhistoria.

For det andre vil arkivplanenvere ein nøkkel både forforståing av arkiva i kommunenog for framfinning av arkivma-teriale produsert i den tidspe-rioden planen var i bruk.Papirmengda har i kommunalforvaltning, auka dramatisksidan byrjinga på 70-talet ogfram til i dag. Dette som eitresultat av at kommunen har fåtttillagt fleire arbeids-oppgåver ogat ny teknologi har kome til.Utbreiinga av kopi- og datamas-kiner er hovud-komponentane

her. Det seier seg sjølv at dette setstørre krav til arkiveringsprosessen.

På slutten av 1800-talet fanst det ikkjenoko kommuneadministrasjon som idag. Arkiva var i regelen oppbevart iprivate heimar hjå ansvarshavande.Materiale frå den tida er av så liteomfang at dårleg arkiveringsskikkikkje vil føre til store attfinnings-problem. Ein vil som regel kunneordne materialet i ettertida dersom detikkje var i orden i bruksperioden.

Dette kan ein ikkje i dag. I dag erein avhengig av at brukaranearkiverer etter arkivfaglegeprinsipp. Skal ein gje etterkoma-rane høve til å gjere bruk avdagens kommunale materiale it.d. forskningssamanheng, må detvere i god stand, eller i alle høvevere ein nøkkel som fortel deikorleis dei skal finne fram ipapirmengda.

Arkivplanen vil her vere nøkkelentil korleis ein skal finne fram idokumentmassen.

Sogndal sin arkivplan er siste skot påstammen.


Jula-98

“Sigurd Haugen. Prest i Innvik.Manus til preiker”, står det skrivepå ein mellomstor kartong i eihylle i Fylkesarkivet sitt arkiv-magasin. Det var Alv O. Bergset iStryn som for nokre år sidan kominnom med han og spurde om mehadde interesse av noko slikt. Mehar opna “pakken” og sett litt påinnhaldet. Her er fullt av manus-kript til preiker og avisutklypp omfråhaldsaka og andre emne, altsaman systematisk samla ipåskrivne konvoluttar frå kring1950 og framover.

Av Hermund Kleppa

Presten Sigurd Haugen samlapreikemanusa sine i konvoluttar somhan ordna etter kyrkjeåret. I einkonvolutt med påskrift “Julepreiker”ligg det fleire manus. Noteringar øvsttil høgre på side 1 i kvart manus viserat det ikkje var om å gjera for han åhalda ny preik kvar gong. Julepreika

“Juleevangeliet” var til dømes ny i1964, så brukt i Utvik i 1971 (tala littvanskelege å lesa), i Florø 1973,Stavang same året, Innvik 1979 og iUtvik att i 1981, 10 år etter fyrstegongen der.

Elles er det konvoluttar for serlegehøve, til dømes gravferder og 17.mai.

Sokneprest Sigurd Haugen var oginnom morgonandakten i NRK kring1960, den i mange år faste program-posten klokka kvart over åtte kvarmorgon før Fem minutt for husmødreog Barnetimen for dei minste. SigurdHaugen var elles ein ihugafråhaldsmann. Det vitnar mangefråhaldspapir om, t.d. manus til talarog utklypp frå aviser.- Om noko slikt har interesse? Ja, dethar det. Truleg har me her eit sværtgodt døme på kva ein statskyrkjeprestog ein mann med sterk interesse foralkoholfråhald bar fram frå mangetalarstolar i femti-, seksti- og syttiåra.Nedanfor har eg plukka fram eit pardøme.

Frå ei julepreike

Når folk lagar manus til talar,ordlegg dei seg gjerne i tele-gramstil eller berre stikkordsform.Det gjorde ikkje sokneprestHaugen. Mange av preikemanusa

hans er skrivne fullt ut slik hantenkte seg å framføra dei. Her erinnleiinga til ei julepreike hanein gong heldt i Hellesylt, nabo-prestegjeldet til Hornindal:

InnleiingGod jul alle saman!Hjarteleg velkomne til kyrkja her i

dag alle saman vaksne og born, bådede som bur i Sunnylven til vanleg ogdei mange som er komne heim tilSunnylven for å feira jul, og som harfunne vegen attende til kyrkja.Det er godt dette å samlast til kyrkje,ikkje minst i jula. Det er nok så, einkan høyra mykje godt i radioen bådenår det gjeld preiker og anna kriste-leg program serleg i jula. menalikavel. Det er ikkje det same som åkome til kyrkje. Til si kyrkje. Ilagmed andre som har trong til å koma.Du kan få noko der som du ikkje kanfå ved å lytta i radioen. Og du kan ginoko, vera noko for dei andre. Nårdu tek din plass på kyrkjebenken, ogtek del i gudstenesten på den rettemåten, gjer du ei gjerning for deiandre, for den kyrkjelyden du høyrertil. Og det skal vi og ha i tanke, ikkjeminst i jula. Vi skal ikkje berre tenkepå å få, men og å gi. Ikkje berretenke på kva dei andre kan vera fordeg. Men kva du og kan vera forandre.Salme 93. Lat oss høyra juleevange-liet: ——

Frå konvolutt om fråhald

Sokneprest Haugen var ein ihugafråhaldsmann. Både avisutklyppog manuskript til foredrag omfråhaldssaka talar sitt tydelegespråk. Eg har saksa nokrefråhaldskorn frå innhaldet i einkonvolutt med fråhaldspapir.

- Fyll dykk ikkje med vin som det erskamløysa i, men vert fylte medAnden. (Paulus i Efeserbrevet 5.18)- Skal vi være med og utbre drikkes-kikker, åpne flest mulig alkohol-utsalg o.l. ...? (Kjell Magne Bondevik,formann i Kristeleg FolkepartisUngdom, Politisk kommentar. Dagbla-det, 22.7.1971)

- I vår tid har straumen svinga meirog meir mot friare omsetning og einfor lenge sidan feilslegenmåtehaldspolitikkk. Kven haransvaret? Dei norske riks- ogkommunepolitikarene? Ja i høggrad! (Ragnvald Hidle: Kronikk i VårtLand, 1972)

Julepreiker og fråhaldspapir etter Nordfjord-pr est


Jula-98

Julehelsingar finst det mange av iarkiva våre, - som brev, julekort medjulemotiv og andre typer kort. Dettevart sendt til Anna Navelsaker fråNavelsaker på nordsida avHornindalsvatnet i 1909. Anna, f.

Glædelig JulGlædelig JulGlædelig JulGlædelig JulGlædelig Jul1882, var då busett på Bremnes iKvæfjord, Nordland. Ho reiste i ei tidsom bibelkvinne i Frimisjonen,utdanna seg til sjukesyster, arbeiddefor Den norske nasjonalforeningenmot tuberkulose og var seinare fleire

år i Kiruna i arbeid forsjuke og fattige. Dei sisteleveåra sine budde ho påNordfjordeid. AnnaNavelsaker døydde i1953. Motivet er frå Kjøsi Hornindal med utsynmot sørvest med denstore Bjørneholmen ogden mindre Abelholmen iHornindalsvatnet.Julehelsinga på kortetlyder slik:Sender idag en Julehilsentil dig og til søsterLarsen med ønske om atJusubarnet - Frelseren -maa bli stor for eder, jaalle vores hjerter fuld afhans Herlighed (Es. 6,3),

thi det er den sande Juleglæde. Fordig Anna er vel dette en kjent tragt,saa du faar tage søster Larsen med ogkomme paa Julebesøg om ikke mer saadog i tanken. Ja vi vil ønske eder enGlædelig Jul og et Godt og VelsignetNytaar med Es 9,6-8 og Cefanias 3,9-20. Eders søster i Jesu, Marianna Bøe.De hilses ifra mamma. Du hilses kjærtifra Thora. (Hermund Kleppa).

Den ‘17. December Aar 1916’ komdet ut ei sundagsutgåve av‘Dagens Nyt’. Bladet har mykjegodt stoff, både julestoff og anna.Framsida er pryda av ei kvinnefrå Sogn i konehue og med einbunadliknande kjole underoverskrifta ‘Norske Nationaldrag-tir.’ Vi finn ein lengre illustrertartikkel om ‘Julebakverk gjen-nem Aarhundreder; Julegodterfør og nu.’Her blir skikkar medjulebakverk frå både Noreg,Sverige, Estland og Tysklandskildra. Vi ser kaker med bileteav kjempen Goliath i full utrust-ning og ‘Christ Kindel’ i pepar-kakedeig. Vi får og høyre omjulekaka i tidlegare tider som varteten først når dei sådde omvåren.

Her vil eg klippe litt frå julepynt-spalta. Så kan Kjelda sine små ogstore lesarar setje seg ned og la-ge julepynt slik dei gjorde i 1916:

Av Randi Melvær

Juletræstasen blir iaar vanskelig at faakjøpt, og dyr vil den falde. Saa megetstørre Opfordring er det til at lage siglitt Juletræpynt selv, samtidig somdette er en Kilde til megen Underhold-ning for Barna de lange Advents-kvelder. Vi skal foreslaa etpar Møn-stre.

SilkekvasterFarvet Silkepapir klippes i Strimler,saa lange og saa brede som en Haand,og foldes saa sammen paa Midten (iskarp Fold).

Den Side av Strimlen, hvorSammenlægningen (Folden) er,klippes nu ut i Smaastrimler, gansketæt ved hinanden, som vist paa

Billedet. Klippene ender alle enFingerbredde fra Papirets nedersteKant. Hele Stripen rulles nu tætsammen og ombindes med en brogetTraad, hvorpaa der slaaes en Løkke,saa Kvasten kan hænge. Eller ogsaarulles Strimlen sammen om Lysetsnederste Ende og klistres fast.

KræmmerhusEt retvinklet Stykke Guld- ellerSølvpapir bøies sammen (se denpunkterte Linje paa Billedet), saaledesat der paa den ene Side blir en finger-bred Stripe tilovers. Paa dennestrykes Gummi (Fiskelim, Klister ellerDextrin), og man klistrer saa denneStripe fast til det øvrige Papir, ogKræmmerhuset er færdig, idet manved Aapningens overkant stikker toHuller like overfor hinanden, trækkeren Traad igjennem og putter en Nøtteller et Stykke Konfekt i Tutten.

Hjemmelaget Juletræpynt(Dagens Nyt 17. December Aar 1916)


Jula-98

Av Snorre D. Øverbø

Fylkesarkivet set svært storpris på å motta nedskrivnelivsminne. Dei handlar ofteom daglegliv i gard oggrend i gamle dagar rundtom i vårt vidstrakte fylke.Dette er stoff som vi sjeldaneller aldri finn i att i meiroffisielt prega kjelder. Fleirepersonar har sendt slikt stoffinn til oss. Frå Anna Løkebøhar vi motteke 5 hand-skrivne bøker med livs-minne, skrivne av BjarneLøkebø (1912-1990). Bøkenevart skrivne i perioden 1975- 1990 og inneheld mykjeinteressant stoff frå livethans som gardbrukar ogspelemann i Eikefjord.

No når det nærmar seg jol,kan det vere på sin plassmed i attgje Bjarne Løkebø sinforteljing om joletrefesten påLøkebø, jula 1924. Vi gjengirforteljinga akkurat slik som ho er,og vi ber lesaren ha det i minnetnår han støyter på Bjarne Løkebøsin “særeigne” stavemåte ogteiknsetjing.

Minne frå ei julfor over 50 år sia

“Eg var då [i 1924] i 12 års alderen.Læraren min, som eg før har nemnt,var klokkar å lærar Abraham Storøy.Skule-stova vår, som eg også harment før i denne boka, var ei gamalrøykstove her på Løkebø, og i dennestova varde heile mi skuletid, til eg lasfor presten Berg Rollnes i 1927. Idenne stova var det 2 svere bjelkarsom spende åver heile rommet. Imiddags-pausen, når læraren varburte på nabo-garden og åt middag,kleiv vi på desse bjelkane. Vi haddedet morosamt i denne stova, sjølv omho var kald om vinteren. Ho var såjisa at vi kunne sjå ut jennem sprekker

i vegger å gølv. Men vi hadde ein storkakel-ovn, og den fyrte vi i medbjørkeved så det lyste rautt kring han.Bjørkene vart kjøyrde frå skogen medsi fulle lengde, og i kvart friminutt varbåde vi og Størøyen i arbeid. Vi saga,og han kløyvde veden. So var det åbere veden inn i stova. Noko av hanvart lagt i portane på omnen til tørk,og det hende ofte at det vart ein litenbrannutrykking, midt i skule-timen.

Det hende og vi brukte snø til å sløkjemed. Denne veden som vi hadde tiltørk, vart brukt til å tenne opp med ommorgonen. Når omnen var godtjennom-varma, fyrte vi på med den råveden heile dagen, og det jikk fint.Skuletida til læraren var 14 dager påkvar stad (her og i Eikefjord) Dei 14dagane han skulte i Eikefjord hadde vifri, so det vart mange feriar for året.”

På stølen for å henta høy“Vi skal snart feire jula for 1975, og dåkan det høve å drøyme seg attende til1924 og korleis vi då hadde det i jula.Eg vill då fortelje om jule-trefestensom læraren vår laga til åt oss i dengamle røyk-stova. Vi skule-barnagledde oss storleg til denne festen. Vi

talde på dagane. Og so kom endelegdagen. Eg hugsar den godt. Ommorgonen tok far ut med hest ogslede, og eg var med. Vi skulle påstølen og hente høy. Vi for oppjennom støls-vegen, det snødde tett,snøen var lett å tørr, og hesten steigdjupt. Skogen lavde med snø, ogvakne orr-fuglar flaksa opp i bjørke-toppane der dei satt å beita. Det sågikkje ut til at dei var redde for oss. Vikom oss til slutt opp til stølen, sjølvom snøen hadde auka på. So var det åmåke vek so mykkje at vi kunnekomme til å lesse på.

Imedan tenkte eg på jule-tre-festensom skulle vere om kvelden. Ferdig-leste tok vi på heimvegen at. Vi måtteøver støls-elva og ho var ikkje tel-frosa enno.For ikkje å få vatten på meiane, la vifure-greiner og bjørke-ris i elvebotnenog opp på den måka vi snø, vættemed vatten og trakka godt til. Nårdenne fraus til, var det ei fin bru, ogut på etter-middagen kom vi heim med

Minne frå ein joletr efest i Eikefjord i 1924

Bjarne Løkebø (1912 - 1990).Gardbrukar på garden Løkkebø i

Eikefjord. Spelemann (trekkspel),flittig bidragsytar til 'Firdaposten'.

➧

Årgang 7, nr 4 - 1998 Kjelda 19lasset, og då smakte maten som morhadde laga til åt oss. Deretter led deso på tida at vi måtte laga oss til for åkoma tidsnok til festen. Det haddeteke til å mørkne ute og det snøa tett.Det mangla just ikkje på julesnø detåret.”

Læraren fortalte om betle-heims-markane og Jesus-barnet“Vi kom på festen som vi lenge haddeventa på, og der stod jule-treettmellom bjelkane i stova, Golvet varkvitskura og veggane var pynta medgranbar. Lærar Storøy helste velkom-men og heldt så festtalen. Hanfortalde om hyrdingane ute påBetleheims-markene og om jesus-barnet som vart fødd i ein stall fordidet ikkje var plass til foreldra nokonanna stad. Dette tykte eg var så leitt,at dei ikkje skulle ha nokon likare stadå bu, og eg tenkte på stallen heime.

Etter talen var det å stå ring rundtjule-treet. Eg trur ho Aslaug, dotterahans, ordna med dette. Eg hugsar atSofia og Amanda Indrebø var med omtreett. Dei var so flinke til å synge. Ogdet vart ikkje sett ijen nokon av jule-songane, må vite. So kom læraren ogsa at vi fekk ta ein pause, for noskulle vi få kaffi og smake på brødasom Inger Løkebø hadde baka.”

Uvær forstyrrar joletrefesten“Ho var flink til å bake og den einastesom hadde komfyr. Medan vi sat dermed skivene og kaffi-koppen kom dernokon og sa at det har slutta å snøeog istaden har gått åver til kraftigregnveir. Dette var ikkje bra for deisom budde lengst vekke. Ja, ja. Vi jekkpå nytt rundt treett og ute heldt detfram med regnveir av verste slag. Detvar ingen med plog i den tida, so einmåtte vasse i snø etter vegane. Detvar svert viktig å få trakka han ned ogpå den måten vart det laga snøveglike til Eikefjord. Far min, LudvigLøkebø, fekk vite kva dette førde medseg. Han var landpostbud mellomLøkebø og Eikefjord, 12 kilometer kvarveg. 24 kilometer til fots med skreppepå ryggen. Han var mange gangersliten når han kom heim med posten.

Men attende til festen.Dette regnveret teikna ikkje noko bra,det var tydeleg at ein del av festdelta-karane vart urolige. Best det var,

Jula-98

høyrde vi ein fæl dur. Kva kunne detvere? Det vart vi straks klar over.”

Flom i Holteelva“Løkebøfossen kom i snøras. Dethadde sjølvsakt stått og dimma segopp i elvefaret i Holte-elva, og sobraka det laus. No vart det liv ifestlyden. Lærar Storøy sa at – nosluttar vi festen med det same for hergjeld det å koma seg forbi fossen førdet dimmer seg opp over alle flater.-Vi var no komne til den tida ein skulleslutte likevel, so her jikk ikkje noko avfesten tapt.

Vegen går øver to bruer, for elva delerseg i to løp, under fossen. Så var detå ta seg på heimveg, fram gjennom

djupsnøen. Då vi kom fram til fossen,fekk vi oss ein skrekk i livet. Snørasetsom kom ned fossen, hadde ikkje fåttutløp ned mot vatnet og no stabla detseg opp over vegen. Det auka på etterkvart og det var i siste liten at vi komoss åver. Eg tenkte, -No for brua istølselva, og sjølvsakt gjorde ho det.

No var det ikkje lenge før vi varheime. Og når vi først kom heim, vardet godt og få av seg klærne, for vivar heilt gjennomvåte, for det regnaheile tida, mens vi gjekk på heim-vegen. Dette var ein minne frå dennefesten.”


Av Liv Fridtun

Til Kjelda tek vi med einjulesong: Juleaften, av LarsSøraas. Den er kanskje ikkje avdei mest kjende i dag, men erein av dei mange songane somvart brukte på juletrefestanetidlegare. Songen er henta fråheftet ”Det lyser i stille gren-der” (HaukedalenBondekvinnelag 1994).Her har ein samla nokre av deimest brukte songane som lyddepå julefestane i Haukedalen.

Haukedalen songkorSongen har lang tradisjon i Haukeda-len, og mange kan enno minnast denfleirstemte songen ved alle samlingar ibygda. Noko av forklaringa til densterke songtradisjonene kan vere atdet vart tidleg starta kor i bygda, ogsongar som vart innøvd der, vartbrukt når folk samlast.

Sigurd Nesse var han som starta oppsongkoret i 1874. Sigurd Nesse var fråNessane i Sogn, og kom til bygda i1874. Han var den førsteseminarutdanna læraren som kom tilHaukedalen, der han budde i 4 ½ år.Nesse var og engasjert i andrekulturelle og religiøse saker. Hanskipa den første misjonsforeininga ibygda i 1877, og likeeins vart detskipa eit måteholdslag om lag på sametid.

Bakgrunnen for at Haukedalensongkor vart skipa, var Holsensongkor, som vart skipa i 1861.Haukedalen og Holsen tilhøyrdeHolsen kyrkje, og i Holsen hadde deihatt Holsen songkor frå 1861. Dirigen-ten var Hårklau, far til komponistenJohannes Hårklau.

Mange i bygda var med på korøving-ane, og difor vart korsongen oftebrukt som allsong også ved andrehøve. Songen lydde fleirstemt vedsamlingar både i kyrkja og i andresamlingar, til dømes julefestar.Songane og arrangementa fekk deioftast tilsendt, men ein har og dømepå at dirigentane skreiv stemmer for

kor. Mange av songane er ikkje sågodt kjende i nabogrendene, såHaukedalen har på ein måte bygt oppein eigen songtradisjon. Særleg kringjuletrefestane stod songtradisjonensterkt. Noko av det som var særmerktfor julefestane før var at ein songikkje berre julesongar, men ein hentafram og song det meste ein hadde pårepertoaret.Klokkartenesta følgde ofte medlærarposten, og difor var det naturlegat det var læraren i bygda som og vardirigent for koret. Etter at SigurdNesse slutta i koret, har det vore fleiredirigentar til å leie koret. Indrebø

Jula-98Det er jul ennu en gang

overtok etter Sigurd Nesse, før OlaiSlåtten frå Førde flytte til Haukedalen.Seinare var Olai Grøneng leiar forkoret frå 1930-talet og framover.Andreas Frøysland kom deretter, ogAsbjørn Gjerland var dirigent påslutten av 1960-åra og på 1970-talet.

Den siste tida har det vore organistensom har leia koret, først Gunnar Jess,og i dag Anne Margrete Flaten. Idager koret gått saman til Haukedalen ogHolsen songkor. Koret har 18medlemar, og øver fast ein gong iveka. Dei er med på mykje av aktivite-ten i bygda.

Det er jul endnu en gang

1.Det er jul endnu en gang!Dæmpet lyder i mitt øresom en gammel, fredfuld sangjulekvad bag hjemmets døreslig jeg sang dem barneglad,moders, på moders fang jeg sad.

2.Det er jul endnu en gang!O, jeg trænger julens tone,trænger juleklokkers klangtil at kvæge og at sone,til at bringe lise indi et sårt og ødslig sind.

3.Det er jul endnu en gang!Havde jeg blot barnets øreog dets barnehjertes trangtil de milde ord at høre!Herre, lad i år mig nåhen til dig i krybevrå.

Årgang 7, nr 4 - 1998 Kjelda 21Nytt frå

Sogn og Fjordane Folkemusikklag

Fylkesmeister-skapen i

GammaldansmusikkFylkesmeisterskapen i Gammal-dans vart i år arrangert påLeikanger, med LeikangerFolkemusikkverkstad somlokalarrangør. Det var tredjeåret på rad at denne tevlingavart skipa. Dette er tevlinga derlaga konkurrerer om bestedansemusikk i gammaldans, ogder publikum i salen får prøveut musikken og danse undertevlingane.

Under tevlinga var fleire godelag og grupper med. Dei som iår gjekk av med sigeren var ilagspel: Naustedalenspelemannslag, med IndreSunnfjord spelemannslag på 2plass. I klassen for gruppervann ”Dei Åbryge” frå Jølsterframfor Hafslo Trekkspelklubb.

Musikkavdelinga har eisamling med plater ogkassettar med utøvararfrå Sogn og Fjordane,og vi vil heile tida har eimest mogleg komplettsamling på detteområdet.Send difor inn gamleog nye utgjevingar tilarkivet.Her tek vi med nokreav dei folkemusikk-platene som er komneut i Sogn og Fjordane iår.

1. ”Almuens Sanger. -Diktarpresten ClausFrimann frå Nordfjord.”Folkemusikkgruppa ”Frimann” - medElin Grytting, Olav Tveitane, TomKarlsrud og Vidar Underseth.

2. ”I boks” -Spelemannsskulen,Ole Bull Akademiet,Voss 1998. LivMerete Kroken,

Folkemusikkplater fråSogn og Fjordane 1998

Hornindal, Sigrid Terese Moldestad,Breim, Christian Borlaug, Haugs-bygd og Lars Underdal, Edland.

3. ”På streng og tastatur. Frå vest-landsfjord til russiske stepper.”Dagfinn Lågeide, Øystein Øye, LeifLågeide, Olga Pavlova, TanyaPavlova, Tanya Efstafjeva, OlgaEfstafjeva.

Denne gongen tek vi med eitspelemannsbilete frå Leikan-ger. Det er eit bilete avhardingfelespelaren IvarDokken (1908-1995). IvarDokken var gardbrukar,snikkar og bygningsmann,og budde på Skahaug påHermansverk.Ivar Dokken hadde slekt iHallingdal, som namnet hansfortel. Far hans, Nils Dokken(1875-1949) kom frå Nes iHallingdal. Han kom tilHermansverk 14 år gamal.Seinare var han ute påanleggsarbeid før han komattende til Hermansverk i1907. Nils Dokken varspelemann, og spela i mangebryllaup i distriktet, førsonen Ivar tok over. NilsDokken er og nemnt i notata

etter Arne Bjørndal, somskreiv ned slåttar påbyrjinga av 1900-talet.Ivar Dokken begynte å speleallereie som smågut. Hanhadde først ei fele sommorfar hans, Rishovd, laga,før han i 1930 kjøpte ei fele,bygd av Aslak Sanderstølenfrå Ål. Han var ofte i Hal-lingdal og høyrde spele-menn der. Naturleg nok harIvar Dokken dei flesteslåttane sine etter far sineller frå Hallingdal, men hanhar og komponert slåttar.Fylkesarkivet har ei note-samling med slåttar av ogetter Ivar Dokken, nedteiknaav trekkspelaren Nils O.Røysum, i tillegg til at detvart gjort opptak med hanfor arkivet i 1988.

Ivar DokkenIvar DokkenIvar DokkenIvar DokkenIvar Dokken

Av Liv Fridtun


Den etterkvart såårvisse haustsoge-marknaden gjekk i årav stabelen laurdag24. oktober, i Fylkes-huset på Hermans-verk. Vel 50 soge-interesserte sogningarog fjordingar tok tureninnom marknaden,som baud på eitinnhaldsrikt, mennoko tett program.

Av Trude Risnes

Fylkesarkivet og Dennorske historikar-foreininga, avd. Sogn ogFjordane, hadde føre-budd eit rikt program formarknaden; utstillingarog sal av lokalhistorisk litteratur,presentasjon av Arkivnett Sogn ogFjordane, føredrag om skriving avhistorisk arbeid og diskusjonar kringmål og meining med lokalhistoria. Herinnleidde historikar og bygdebokfor-fattar, Hans Hosar frå Skjåk i Gud-

Innhaldsrik haustsogemarknad på Fylkeshuset

Bokbyen i Fjærland deltok for fyrstegong med salsbod på

haustsogemarknaden. Her var nok littå finna for sogeinteresserte. F.v Kari

Kvamme frå bokbyen, Kåre Hildeskor,formann i Sogndal Sogelag, Arne Stein

Pedersen frå Sogndal og ClausKvamme frå bokbyen.

(Foto: Arild Reppen, SFF).

brandsdalen. Mange fann vegen tilseminarrommet, medan somme nyttatida til å gjere seg kjend med denlokalhistoriske litteraturen frå soge-lag, museum og skribentar iutstillingsbodene. Litt for tett pro-gram for dei som vil ha med seg bådeden lokalhistoriske mønstringa og

seminardelen, sukka ei dame medkaffikopp og sjokoladekake i handa,på veg til ei ny seminarøkt. Visst erdet kjekt å høyre på føredraga, meneg likar og godt å kika på kvasogelaga og museuma steller med -og ikkje minst ha tid til ein prat overkaffien, meinte ein annan. Marknad-sansvarleg Gunnar Yttri seier segeinig i at dagen vart noko travel oglovar at dette vil verte betre neste år.Og så vil me prøve å legge markna-den meir midt i fylket, seier han oghåpar då på god oppslutnad frå alletre regionane. For sjølv om bådesunnfjordingar og nordfjordingardeltok, så var sogningane i fleirtal påhaustsogemarknaden denne gongen.

Historikar og skribent, Finn B.Førsund, t.h deltok på seminaret.

Her i samtale med skribent ogtidlegare redaktør av avisa Sogn og

Fjordane, Einar Svartefoss.(Foto: Arild Reppen, SFF).

➧


Ein av deltakarane påHaustsogemarknaden harordet:

Eit gjevande møteJa, slik sa ein gjerne før, når ein meintedet var grunn for ein slik uttale. Eg brukardet så gjerne om haustsogemarknaden24. oktober d.å. Eg fekk med meg alt somvart sagt inne i salen, men det som varutanfor fekk eg lite tid til. Eg rakk ikkje rundttil alle borda for å sjå andre sine soge-hefte, bygdebøker m.m. Litt mat laut einog få i seg.Det heitte marknad, med utstillingar/sal.Så kva gjer ein neste år? Skal ein ha eitinnlegg eller ein tale mindre, og få meir tidtil sjølve marknaden?Dette er ingen kritikk, men ei frimodig ogvelmeint ytring.

Rannveig Tveit Kirkebø

Haustsogemarknaden

Artikkelen er ein nedkorta ogomarbeida versjon av GunnarYttri sitt innlegg ved Haust-soge-marknaden, Fylkeshuset, Her-mansverk, 24. oktober 1998.

Professor Knut Kjelstadli skriv i siinnføring til historiefaget at det erhistorikaren sitt ansvar å leggja frampremissane for sin argumentasjon ogsine slutnader. 1 Dette er ein del avhandverket. Når me arbeider medhistorie, anten det er lokalt ellerregionalt, nasjonalt eller internasjo-nalt, bør me, amatørar og profesjo-nelle, så langt råd er oppgje vårekjelder.

Men i Sogn og Fjordane hardet nedfelt seg ein praksis for ikkje åvisa til kjelder i det lokalhistoriskearbeidet. Det er ikkje, slik ein gjerneskulle tru, berre eldsjelene knytta tildei lokale sogeskrifta og sogelagasom ikkje oppgjev sine kjelder Fleireav dei som livnærer seg på skrivingav soge i fylket vårt viser ikkje tilsine kjelder på ein fullgod måte. Vedein rask gjennomgang av ulikehistoriske publikasjonar i fylket, vilein finna at kjeldetilvisingar ermangelvare. Dette gjeld anten det ertale om ei årbok, ei skulesoge, eibedriftshistorie eller ei bygdesoge.

Truverde og tyngdeMe vert alle oppgjevne over dagensjournalistikk. «Tabloid, sensasjons-jaga og spekulativ», er nokre av deifyndorda som går att. Men eg trur atden mangelen på kjeldetilvisingar sompregar einskilde av dei profesjonellehistorieverka i fylket vårt, ville havorte stogga i dei fleste norskeavisredaksjonar. Men desse verkavert gjevne ut utan at det vert reisttvil om fagleg tyngde og truverde.

No er det feil å svartmålabiletet for mykje. Stundom vil ein visatil ein del av dei kjeldene ein harnytta, gjerne innleiingsvis i einartikkel eller bakst i boka. Meirpresise tilvisingar knytta til framstil-linga er likevel mangelvare. Og det erogså sjeldsynt at ein oppgjev kvarkjelda er tilgjengeleg. Når det er taleom utgjevne bøker så er dette hellerikkje naudsynt. Det er allment kjent atbiblioteket kan nyttast. Menvedrørande originalt kjeldemateriale(møtebøker, protokollar, korrespon-danse, register m.m.) så er det viktig åavklara kor dette materialet er plas-sert. Ligg materialet i kommunearkiveteller i eit privatarkiv, er det tale omstatsarkiv eller Riksarkivet, ellerkanhenda finst materiale berre i eigenheim?

Kvifor vert ikkjekjelder oppgjevne?Dette er eit spørsmål som krev eitsamansett svar. Ser me først på dennorske lokalhistoriske tradisjonen erdenne tufta på ein forteljar-tradisjonpå mange hundre år. «Av det usagdeer mannen ubunden, av det sagde erhan fast», skriv Ivar Aasen i samlingasi av norske ordtak. Det var ikkjenokon grunn til å tvila på det som vartformidla anten muntleg eller skriftleg.Framleis er det god skikk å visa tilkva «dei gamle sa», og «frå gamaltveit me at...» når ein skriv lokalhis-torie.

Det andre elementet i dette erat historikarane tradisjonelt har ståttfram med stor autoritet og tyngde. Deihar i kraft av sin lærdom og personstått for truverde, objektivitet og

seriøsitet, og det som har kome frådeira hand har gjerne vorte sett påsom fakta.

Fakta-fokuseringa har vortestyrkt av den sterke tradisjonen forgards- og ættesoge. Desse sogenehar for ein stor del vore tufta påeinskildopplysningar ikring personar,gard og grunn, opplysningar somikkje vert lagde fram for diskusjon,slik ei framstilling ikring sosiale,politiske og økonomiske tilhøve vilverta.

Me må til sist ikkje gløyma atdet er arbeidskrevjande å laga godetilvisingar, og at eit historiearbeidskal som oftast skje innanfor be-stemte tids- og budsjettrammer. Deisom arbeider opp motoppdragsgjevar vil ofte oppleva atoppdragsgjevar gjev blaffen i omkjeldene kjem fram, berre det vertskrive ei velskriven soge. Det er dåfristande å imøtekoma dei som sit påpengesekken.

Kvifor visa til kjelder?Kjeldeutgreiing i tekst, eller fotnotarog litteraturlister har grunnleggjandefunksjonar i framstillinga. Dessefunksjonane kan framstillast i trepunkt:

1) Historikaren skal visa fram kortasine slik at funn og tenkemåte kanetterprøvast.Historisk arbeid inneber alltid eittolkingsarbeid der grunnlaget må veraeit sett av kjelder. Ein føresetnad for åvurdera arbeidet er at lesaren får eitklart bilete av kva som er framstillingasitt grunnlag.

2) Gode referansar er naudsynt for atandre interesserte skal kunna gådjupare inn i det aktuelle emnet.Denne grunngjevinga har utgangs-punkt i to omstende. For det eine gjevgode tilvisingar lesaren eit godt høvetil å gå djupare inn i det aktuelleemnet. Ein får vita kva litteratur somkan studerast og ein får vita kvarkjeldene er. Slik kan me sleppa åtrakka opp ei løypa på ny, men byggjapå det arbeidet som er gjort av andre.

Haustsogemarknaden

Unotar i sogearbeidet i Sogn og Fjordane:

Historieskriving utan kjelder

(framhald side 24)


For det andre er det å oppgjelitteratur og kjelder ein viktig del avtradisjonsformidlinga. Bodskapen er:Gå til litteraturen! Gå til kjeldene! Herfinst det meir å læra!

3) Av omsyn til kjeldene.Denne grunngjevinga har også fleiresider. Dersom me nyttar muntlegekjelder er det god skikk å oppgje kvenme har tala med og når. Det er ogsågod skikk at det går klart fram imanuskriptet vårt kva opplysningarsom kjem frå den aktuelle personen,kva me har henta frå andre kjelder ogkva me har sugd av eige bryst.

I tillegg kjem eit siste syns-punkt, som kanhende er meir«arkivarpreik». Ein skal oppgje kjelderav omsyn til kjeldene og arkiva sinverdi. Ofte ligg det eit omfattandearbeid bak eit tilrettelagt kjelde-materiale, anten det er tale om einprotokoll i arkiva eller det er tale omeit historieverk. Det å gje fullgodereferansar er slik ei stadfesting ogpresisering av at kulturvernarbeidet,anten det er tale om å ta vare på arkiv

eller å skriva bøker, har eingrunnleggjande funksjon.

Korleis kan dette gjerast?Utgangspunktet er for det eine at meviser til kjelda når me siterer direktefrå ho. Dessutan viser me til kjelda nårframstillinga er tufta på ho, anten deter tale om ei einskild setning, eitavsnitt eller heile artikkelen. Sliketilvisingar kan gjerast fortløpande iteksta. Då skriv me kven som har sagtdette, eller skriv kva arkiv eller bokdette er henta frå.. Med mangetilvisingar vil dette gjera tekstaunaudsynt tung å koma gjennom, ogdet er i denne samanhengen atfotnotar og litteratur lister har sinfunksjon.

Her vil eg visa ein mal som ersmidd etter leisten for artiklar iHistorisk Tidsskrift. Ein standard forreferansar for litteratur og notar kandå sjå omlag slik ut:

Dersom det vert mange forkortingarkan desse forklarast i eigaforkortingsliste til sist i artikkelen.

I det vidare arbeidetEg vil oppmoda sogelag og soge-skrivarar i fylket til å gå gjennomeigne rutinar på dette feltet ogeventuelt freista leggja opp malar forskribentane. Det kan styrka kvaliteteni sjølve arbeidet og det vert lettare forlesaren å orientera seg i feltet.

Men i mange tilfelle kan detvera slik at ein ikkje skal nyttatilvisingar. Døme på dette er når tildømes redaksjonane i Årbok forNordfjord, i Systrendingen, i Jul iSunnfjord, eller i Pridlao, ber folk om åfortelja frå eigne livsminne, anten iform av at dei vert intervjua eller atskriv sjølv. Det som då er viktig er åsikra biografiske data omvedkomande. Det som kjem fram isjølve intervjuet/teksta er i sliketilfelle å sjå på som originalt kjelde-materiale til lærdom og grunnlag forvidare arbeid.

Samstundes er det også grunn

Historieskriving utan kjelder(framhald frå side 23)

➧

Standard for fotnotar -litteratur - arkivmateriale

Fotnotar, litteratur:1. F.B. Førsund, Firdakraft 1947 1997. Fråvatn til kraft,. Sandane 1997, s. 56-58.2. F.B. Førsund, Om den ufarlege lokal-historia, Kjelda, nr. 2 1998, s. 25-26.3. R. Fladby, Organisering og planleggingav lokalhistoriske arbeider, i R.Fladby(red.), Lokalhistorie i emning. Fra idé tilbok, Oslo 1984, s. 9-21.4. Same stad, s. 12.5. Førsund 1997, s. 24.6. Forfattaren i samtale med Ola Olsen, 24.oktober 1998.

Fotnotar, arkivmateriale:Utan forkorting:1. Sogndal Lokalhistoriske Arkiv, Sogndalkommunearkiv (heretter SK).Protokoll frå møte i formannskapet 12. mai1905.

Med forkorting:1. SK. Protokoll frå møte i formannskapet12. mai 1905.

Historikar og bygdebokforfattar,Hans Hosar f.v og Jan Anders

Timberlid, Historikarforeininga Sognog Fjordane, var blant

føredragshaldarane på åretshaustsogemarknad.

(Foto: Arild Reppen, SFF).


1) Knut Kjeldstadli, Fortida er ikke hvaden en gang var. En innføring i historie-faget, Oslo 1992, s. 133.

Av Arne Inge Sæbø,leiar ved Vik Lokalhistoriske Arkiv

I Kjelda har det vore ein debatt omskriving av lokalhistorie, starta avFinn Borgen Førsund. I denne debat-ten har Vik vore drege fram som eitdøme på ei bygd der det vert produ-sert mykje lokalhistorie. I fylgje SognAvis er me på landstoppen. Men dethar ikkje vore sagt direkte at det vertskrive mykje ukritisk lokalhistorie iVik.Som ansvarleg for svært mykje av detsom kjem ut i Vik, burde eg kanskjeføla meg provosert. Men det gjer egikkje. Førsund ville dra i gong eindebatt, og då spissformulerer ein segfor å få folk i tale. Han har oppnådddet han ville.

Litt om PridlaoMen ein kan ikkje vera kritisk kvargong ein skriv. Nokre gonger er detrett berre å fortelja ein god historie,gje eit portrett av eit menneske ellerskildra noko som har hendt. Slikt stoffer i fleirtal i Pridlao, og kjem til å veradet i framtidi. Dette set folk stor prispå å lesa, og det er viktig i dennesamanhengen. Ein må aldri gløymakven ein skriv for. Skriv ein forbygdafolk eller for historikarar?Pridlao er eit svært populært blad somdet difor er kjekt å arbeida med. Kviforer bladet så mykje meir populært ennt.d. dei mange årbøker som kjem ut,innhaldet er mykje likt? Eg trur atsuksessen skuldast fleire forhold.Formatet har noko å seia, vekeblad-formatet mogeleggjer bl.a. godstorleik på bileti. Biletstoffet er sværtviktig og folk er interesserte i gamlefoto. Eg legg difor stor vekt på å fåtak i bilete og arbeider mykje medtekstane.

Det ser og ut til at mehar treft medpresentasjonsformenpå artiklane. Me harein blanding av lange,fagleg solide artiklarog korte stykke ognotisar. Bådehistorikarar ogvanlege lesarar kjemmed positivekommentarar, og deter det mest glede-lege av alt, at beggegrupper er nøgdemed bladet.Eg kjem ikk

Documents

K God jul og godt nytt år! jeldasensff26.sf-f.kommune.no/.../$FILE/kjelda4-1998.pdf2 Kjelda Årgang 7, nr 4 - 1998 Gunnar Urtegaard (ansvarleg), Arnt Ola Fidjestøl, Gunnar Yttri,