Journal of Regional Planning

Journal of Regional Planning

ISSN (Print): 2251-6735 - ISSN (Online): 2423-7051

Spring 2021. Vol 11. Issue 41

Research Paper

Explanation of the regional dynamics and imbalances of Zanjan urban

settlements

Somaye Ghezelbash* 1, Jila Sajadi 2, Mozaffar Saraffi 3, Mohsen Kalantari4

1. Ph.D. of Geography & Urban Planning, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.

2. Associate Professor, Department of Human Geography and Spatial Planning, Shahid Beheshti University,

Tehran, Iran.

3. Associate Professor, Department of Urban and Regional Planning, Shahid Beheshti University,Tehran, Iran.

4. Associate Professor, Department of Urban & Regional Planning, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran

* . Corresponding author: Somaye Ghezelbash

Address: Ph.D. of Geography & Urban Planning, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran

Tell: +989125412981

Email: [email protected]

Received: 2019/09/28

Accepted: 2020/01/16

PP: 15- 34

Keywords: Regional imbalance, urban

system, Zanjan province

Use your device to scan and

read the article online

Citation: Bijan Rahmani, Naser Shafiei Sabet, Yaghoub Mazarzehi, The role of Rural-urban flows in spatial changes

of rural settlements (Case study: rural settlements around Zahedan city), Journal Regional Planning, Vol 11. Issue

41, Marvdasht, PP 17- 36.

DOI: 10.30495/jzpm.2021.3938

Abstract

The spatial pattern and transformation of urban systems is an important

manifestation of social, economic development processes that reflect the

spatial, social, and behavioral transformation of society. These changes

and patterns are the basis of sustainable development research. The

purpose of the study is to investigate the dynamics and imbalances of the

urban system in Zanjan. The paper is descriptive, analytical research and

the method of data collection is documentary. The characteristics of the

urban system and its changes have investigated in two sections:

demographic and functional. To analyze the demographical dynamics and

imbalances, acceleration of urbanization index, gravity and rank-size

model, and urban primacy index and time series have been used. The

acceleration of urbanization in the province is 2.53, which is higher than

in the country (1.81). The most attraction between the cities is found

between the Zanjan, and Abhar and Khorramdareh. The urban primacy

index in the province (0.61) has always been higher than the country

(0.15). Also, the rank-size slope value was more than -1 in all periods,

indicating urban primacy. But modeling the demographic changes of the

first six cities shows some sort of balance. Also, we applied the service-

centric index to analyze the functionality of this system, the results of

which indicate the dominant role of Zanjan. Numerical taxonomy has been

used to investigate the position of urban areas in communications and

interconnections. The results showed that Zanjan is the only settlement

that has a higher value of flow power than the upper limit, which indicates

the long-distance of Zanjan from other settlements. Although Zanjan has a

weak position in the urban hierarchy of Iran, it is the dominant settlement

in the province and different flows of population, capital, goods, and

travelers flow unilaterally from other parts to this city. The difference

between Zanjan as the prime city and other areas has caused a gap in the

settlement system and regional imbalances.

https://dx.doi.org/10.30495/jzpm.2021.3938

Journal of Regional Planning (Issue 41, Spring 2021)

16

Explanation of the regional dynamics and imbalances of Zanjan urban settlements

Extended Abstract

Introduction The spatial pattern and transformation of

urban systems is an important manifestation of

social, economic development processes that

reflect the spatial, social, and behavioral

transformation of society. These changes and

patterns are the basis of sustainable

development research. Today, there is no

independent demographic center, and all the

transformations of human societies arise from

belonging to the so-called 'geographical

space', 'system' or 'network'. The urban system

is not only confined to the physical set of

urban settlements, but also to the flows and

communications between these settlements.

These streams include the flow of population,

capital, and factors of production, ideas,

information and innovation. The urban system

of Zanjan province, consisting of 21 cities, is

currently in a state of disruption and failure

like the general trend of the country. The

pattern of the network of urban settlements is

a linear pattern with a northwest, southeast

direction. The present study aims to explain

how the urban system of the province has

evolved over the past decades and also to

evaluate the dynamics and spatial imbalances

in the province's settlement system. Also. It

seeks to answer the following questions: what

was the trend of the Zanjan urban system in

the past and what is the result of these changes

in the present system? What are the functional

and demographic characteristics of the

province's urban system? What are the most

important challenges and regional imbalances

in Zanjan's urban system?

Methodology

The paper is descriptive, analytical research

and the method of data collection is

documentary. The characteristics of the urban

system and its changes have investigated in

two sections: demographic and functional. To

analyze the demographic dynamics and

imbalances, some indexes and models have

been used, including: acceleration of

urbanization index, gravity and rank-size

model, and urban primacy index and time

series (simple linear regression with least

squares method). In this study, in order to

analyze the functional features of this system,

the service centricity index was used, which is

one of the valid methods for determining the

status of each city in terms of power and

intensity of services or the degree of

centralization of settlements. Also, numerical

taxonomy has been used to study the position

of urban settlements in the volume of

communications and interconnections and

their power.

Results and discussion

Zanjan province is located in the

northwestern of the country with an area of

more than 22,000 km2. According to the latest

political and administrative divisions in 2013,

Zanjan province has 8 parishes and 21 cities.

The proportion of urban population in the

province is 65.2 percent and below the

national average (74 percent). Study the urban

population in 8 parishes of the province shows

that Zanjan parish had the highest share of

urban population (61%). The acceleration of

urbanization in the province is 2.53, which is

higher than in the country (1.81). In the last 30

years, this index was higher in Zanjan and

Abhar parishes than other cities and even

higher than in the country. This indicates the

rapid growth of urbanization in these two

parishes. The results of the gravity model

between Zanjan as the center of the province

with other settlements showed the most

attractions is found between Zanjan and

Abhar and Khorramdareh and the least

amount between the Zanjan and Noorbahar

and Nikpey. Analyzing the urban primacy

index in the province and comparing it with

the country showed that during the past 35

years, this index has always been higher than

the country (0.61 in the province and 0.15 in

the country in 2016). This indicates the

greater distance of Zanjan from other

settlements in the province. Also, the rank-size

slope value was more than -1 in all periods,

indicating urban primacy. The results of

modeling the demographic changes of the first

six cities by time series based on the

population of year 1976 shows some sort of

balance in these cities, which means, if the

population of each city is compared to the

situation of the same city, there is some

balance in the process. But when these cities

are compared in a hierarchical system, the

imbalance in the urban system of the province

becomes apparent. Also, we applied the

Journal of Regional Planning (Issue 41, Spring 2021) 17

Explanation of the regional dynamics and imbalances of Zanjan urban settlements

service-centric index to analyze the

functionality of this system, the results of

which indicate the dominant role of Zanjan.

Abhar and then Khorramdareh and Qeidar

are next in line, with a considerable distance

of Zanjan. Numerical taxonomy has been used

to investigate the position of urban areas in

communications and interconnections. The

results by using 20 indexes showed that

Zanjan is the only settlement that has a higher

value of flow power than the upper limit,

which indicates the long-distance of Zanjan

from other settlements.

Conclusion

The findings of this study showed that

although Zanjan has a weak position in the

urban hierarchy of Iran, it is the dominant

settlement in the province. Due to the political,

administrative, economic, physical and

infrastructural features of the city, different

flows of population, capital, goods, and

travelers flow unilaterally of other parts to this

city. Irrespective of the significant volume of

national and government funds spent in this

city, a significant portion of the funds from

other cities and villages are also used to

attract Zanjan's goods and services. These

conditions have made the city to have the

highest attraction power in the province. The

difference between Zanjan as the prime city

and other settlements has caused a gap in the

settlement system. However, in recent decades,

the creation of small towns as new urban

settlements has helped to some extent repair

the rupture. The two cities of Abhar and

Khorramdareh have been relatively successful

in attracting capital and investment over the

past years compared to other cities in the

province. However, compared to Zanjan, there

is still a lot of distance. The reasons for this

success can be attributed to the location of the

two cities near the dense growth axis of the

province and the appropriate access to

communication infrastructure and interaction

with Tehran, Karaj and Qazvin metropolises.


فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

2423 -7051اپا الکترونیکی: ش - 2251 -6735شاپا چاپی:

41، شماره 11، سال 1400ر یها


فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

2423 -7051اپا الکترونیکی: ش - 2251 -6735شاپا چاپی:

41، شماره 11، سال 1400ر یها

پژوهشی مقاله

زنجان استان شهری هایسکونتگاه ایمنطقه هایتعادل عدم و هاپویایی تبیین

4کلانتری محسن ، 3 صرافی مظفر ،2 سجادی ژیلا ،1 †قزلباش سمیه

ایران تهران، بهشتی، شهید دانشگاه شهری، ریزیبرنامه و جغرافیا دکتری آموختهدانش. 1 ایران تهران، بهشتی، شهید دانشگاه آمایش، و سانیان جغرافیای گروه دانشیار. 2 ایران تهران، بهشتی، شهید دانشگاه ای،منطقه و شهری طراحی و ریزیبرنامه گروه دانشیار .3 ایران تهران، بهشتی، شهید دانشگاه آمایش، و انسانی جغرافیای گروه دانشیار. 4

شهری هایسکونتگاه ایمنطقه هایتعادل عدم و هاپویایی تبیین(: 1400ادی، ژیلا، صرافی، مظفر، کلانتری، محسن )قزلباش، سمیه، سج استناد:

. 17 -36 ، مرودشت، صص41، شماره 11فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، سال زنجان، استان

DOI: 10.30495/jzpm.2021.3938

قزلباش هیسم :لنویسنده مسئو. †

ایران تهران، دانشگاه شهید بهشتی، شهری، ریزیبرنامه و جغرافیا دکتری آموختهدانش :نشانی

09125412981 تلفن:

[email protected] پست الکترونیکی:

چکیدهاست که یاقتصاد ،یاجتماع یتوسعه یندهایاز فرا یاجلوه یشهر یهاو تکامل نظام یدگرگون ،ییفضا یوالگ

و الگوها اساس مطالعات راتییتغ نیاست. ا یبشر یجامعه یو رفتار یاجتماع ،ییساختار فضا رییتغ یدهندهنشاناستان زنجان انجام گرفته ینظام شهر یهاادلو عدم تع هاییایپو یپژوهش با هدف بررس نیاست. ا داریپا یتوسعه

و ینظام شهر یهایژگیپژوهش و نیها اسنادی است. در اتوصیفی، تحلیلی و روش گردآوری داده قیاست. روش تحقاستان و ینظام شهر یتیجمع لیمنظور تحلبررسی شده است. به یو کارکرد یتیجمع لیتحولات آن در دو بخش تحل

اندازه، شاخص نخست -مدل جاذبه، مدل رتبه ،ینیشتاب گسترش شهرنش ها از شاخصعدم تعادلو هاییایسنجش پواست که از مقدار آن در کشور 53/2در استان ینیاستفاده شده است. شتاب گسترش شهرنش یزمان یهایو سر یشهر

. شودیم دهیهر ابهر و خرمدره دش ومرکز استان و د نیاستان ب یشهرها انیدر م جاذبه نیترشیاست. ب شتری( ب81/1)اندازه -رتبه خطبیمقدار ش نی( بوده است. همچن15/0از کشور ) شتری( همواره ب61/0در استان ) یشاخص نخست شهر

شهر 6 یتیجمع راتییتغ یسازاست. اما مدل یغلبه نخست شهر انگریبوده است که ب -1از شیها بدر تمام دورهنظام از شاخص نیا یکارکرد لیتحل یشهرها دارد. برا نیا یریپذتیدر جمع دلعات ینخست نشان از وجود نوع

است. ینقاط سکونتگاه گرینقش مسلط شهر زنجان نسبت به د انگریآن ب جیخدمات استفاده شد که نتا تیمرکزآن نشان داد شهر جیاستفاده شد و نتا یاز روش تاکسونوم هاانیدر ارتباطات و جر ینقاط شهر گاهیجا یمنظور بررسبه

ادیمحاسبه شده دارد که فاصله ز یبالاتر از حد بالا یمقدار اناتیاست که از نظر قدرت جر یزنجان تنها سکونتگاهمراتب در نظام سلسله نکهیپژوهش نشان داد شهر زنجان با ا جی. نتادهدیها نشان مسکونتگاه ریشهر زنجان را از سا

یهاانیهاست که جرسکونتگاه ریمسلط بر سا یشهر ما در سطح استان نقطها دارد یفیضع گاهیکشور جا یشهر ریشهر سراز نیاستان به ا ینقاط سکونتگاه گریاز د هیسوکیصورت کالا و مسافر به ه،یدرآمد، سرما ت،یمختلف جمع

گسست در نظام شیدایشهرها و روستاها سبب پ ریشهر زنجان به عنوان نخست شهر و سا نیب ادیز ی. فاصلهشودیم .شده است یامنطقه یهاو عدم تعادل یسکونتگاه

06/07/1398: تاریخ دریافت

26/10/1398 تاریخ پذیرش:

17 -34 شماره صفحات:

های کلیدی:واژهجریان های فضایی، تحولات فضایی،

روستاهای پیرامونی، شهر زاهدان

از دستگاه خود برای اسکن و خواندن

مقاله به صورت آنلاین استفاده کنید

https://dx.doi.org/10.30495/jzpm.2021.3938

نقش سرمایه اجتماعی در توسعه سیاسی و اجتماعی ایران بعد از انقلاب اسلامی

20 (41، شماره 1400)بهار برنامه ریزی منطقه ای

....های شهری استان زنجانای سکونتگاههای منطقهها و عدم تعادلتبیین پویایی

:مقدمه

بشری جوامع فضایی یابیسازمان شکل ترینعمده شهری هایسکونتگاه تولید، سکونت، چون متعددی اجتماعی هایویژگی تحقق شهرها. هستند

و فنی میانجیگری همچنین و سرزمین و مردم بر سیاسی کنترل خدمات، کنندمی پذیرامکان را افراد و هاگروه فرهنگ، و طبیعت بین نمادین

(Bretagnolle et al., 2009 .)حالدرعین و پویا هایینظام شهرها دست در را منطقه هر اجتماعی -اقتصادی امور بیشتر کنترل که انددهپیچی فضایی ساختار و فرهنگی اجتماعی، اقتصادی، یتوسعه فرایند در و دارند(. Ezadi, 1993, P.58) کنندمی ایفا ایکنندهتعیین نقش سرزمین یبهینه

عجوام هایدگرگونی تمام و نیست مستقل جمعیتی کانون هیچ امروزه فضای» اصطلاح مورد برحسب که هاییمجموعه به تعلق از انسانی

گرددمی ناشی شود،می اطلاق هاآن به «شبکه» یا« نظام» ،«جغرافیایی(Nazarian, 2010, P.22 .)نظام از بخشی شهرها ملی، سطح در

ساختار در کلیدی عناصری و پیوستههمبه شهری هایمکان یپیچیده روابط. هستند تربزرگ سطوح و مناطق سیاسی و اجتماعی اقتصادی،

ایمنطقه یا کشور که نظر این از بزرگ و کوچک شهرهای بین متقابل اهمیت حائز شود، پذیرفته شهری هایمکان از نظامی یا سیستم عنوانبه

از ایمجموعه به شهری نظام(. Pacione, 2005, P.122) است شودمی گفته استان یا منطقه، ور،کش مانند جغرافیایی واحد یک شهرهای

و برقرار سیستم عناصر عنوانبه هاآن تکتک بین مندنظام روابط که محدود تنها شهری نظام(. Momeni, 2008, P.255) است اهمیت واجد

و هاجریان بلکه نیست، شهری هایسکونتگاه از کالبدی یمجموعه بهها گیرد. این جریانبرمی ها را نیز درارتباطات میان این سکونتگاه

ها، اطلاعات و ی جریان جمعیت، سرمایه، عوامل تولید، ایدهدربرگیرنده (.Azimi, 2002, P.53نوآوری است )

با آغاز انقلاب صنعتی در کشورهای اروپایی، بازتوزیع وسیعی در جمعیت توان آن را عاملی برای انحراف نظام این کشورها صورت پذیرفت که می

مراتب شهری اروپا در نتیجه انقلاب حال سلسلهاروپا برشمرد، بااینشهری ها و رفاه عمومی با صنعتی چندان آشفته نشد و رشد هماهنگ زیرساخت

های بعدی به تعادل نظام شهری انجامید ی شهرها در دورهاندازه(Farhoodi et al., 2009, P.57 ؛)گیری و بنابراین باید گفت شکل

یافته با مراحل های شهری کشورهای توسعها در نظامی شهرهتوسعهی صنعتی هماهنگ بود و الگوی متعادلی داشت اما در رشد و توسعه

توسعه، رشد سریع شهرنشینی و عدم هماهنگی آن با کشورهای درحالی اجتماعی و سیاسی، تبع آن توسعهی صنعتی و بهمراحل توسعه

ورها به وجود آورده است مشکلات مختلفی در نظام شهری این کش(Potter and Lloyd-Evans, 2005, P.26,28 .) انتشار صنعتی شدن به

ناشی از آن همراه با 3کشورهای جهان سوم و دوگانگی اقتصادیسرعت به مراکز تجمع تولید و را به های تمرکزگرایانه شهرهاسیاست

3. Dual Economy

وند تعداد و درآمد و همچنین تقاضا برای خدمات شهری تبدیل نمود. این رهای ی مهاجرتی شهرها و روند فزایندهی جاذبهاندازه شهرها را در نتیجه

و از ( Sajadi, 1996, P.100-105روستایی در این کشورها بالا برد )اواسط قرن بیستم زمینه را برای نابرابری و عدم تعادل در نظام شهری این

شهرنشینی ایران روند(. Pumain, 2003, P. 25کشورها فراهم آورد )ای را تجربه سابقههای اخیر در ابعاد کمی و کیفی تحولات بیطی دهه

کرده است. گسترش شهرنشینی و رابطه آن با ناپایداری اجتماعی و ی ی شهری کشور در چند دهههای الگوی توسعهاقتصادی از مشخصه

,Rahnemaie and Mohammadi deh cheshmeاخیر بوده است )

2009, P.284 .)ازحد جمعیت و برآیند چنین رشد شتابانی، تمرکز بیش ,Omidvar et al., 2009ترین شهرها )تبع آن فعالیت در بزرگبه

P.110 ،)مراتب ها و خدمات، عدم تعادل در نظام سلسلهتمرکز فعالیتازحد فشار بیش ،)Poormohammadi et al., 2009, P.118شهری )

ها، کمبود زمین و مسکن و امکانات، فقر تجمعیت بر منابع و زیرساخهای ها و نابرابریشهری، اتلاف منابع، افزایش مصرف، افزایش ناهنجاری

های ونقل، انواع آلودگیاجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، مشکلات حملهویتی بوده شکلی، از ریخت افتادگی و بیمحیطی، همانندی، بیزیست (.Amiryarahmadi, 1999, P.3-12است )داری پیرامونی در چارچوب اقتصاد متکی ی سرمایهقرن اخیر، توسعهدر نیم

ویژه بخش های اقتصادی بهبر درآمد و رانت نفت سبب رکود سایر بخش وردند کبه کشاورزی شد و شهرهای بزرگ رشد سریع و نامتعادلی را تجرند. ماند بهرهدر نقطه مقابل شهرهای کوچک و روستاها از این مواهب بی

مراتب شهری سبب پیدایش این گسیختگی و عدم تعادل در سلسلهی ای در توزیع فضایی کشور و از بین رفتن شبکهی زنجیرهشبکه

ی این شرایط مجموعه(. Nazarian, 1995, P.151) کهکشانی گردید وابان ش شتهایی چون افزایسبب شد تا شهرنشینی در ایران شاهد چالش

نی درنشیشهرها، افزایش جمعیت شهرنشین و درصد شهر ناموزون تعداددر هریمناطق خاصی از کشور، توزیع نامتعادل و ناموزون جمعیت ش

سری و شهرهای مسلط، افزایش ی بزرگهای شهری، ظهور پدیدهشبکهم اندا انهتعداد شهرهای بزرگ و شهرهای کوچک و کمبود نقاط شهری می

ی مشخص باشد.و تمرکز شدید در چند نقطه شهراستان زنجان واقع در حد واسط شمال، مرکز و شمال غرب کشور با هفت

المللی تهران، جوار است. موقعیت این استان و عبور جاده بیناستان هماروپا، سبب شده تا زنجان گلوگاه ارتباطی مرکز با شمال و شمال غرب

لی در زمینه کشور باشد. تحت تأثیر موقعیت و نقش ارتباطی ملی و فرامحمل بار و مسافر، این استان از دیرباز نقش توقفگاهی و منزلگاهی مناسبی جهت حمل بار و مسافر در این بخش از کشور داشته است. موقعیت نسبی مناسب و شرایط زیستی مساعد، توان و ظرفیت بالایی

Planningبرای زندگی و فعالیت در این استان فراهم کرده است )

Department of Governorship of Zanjan, 2010 .) طی چندی اخیر روند شهرنشینی در استان زنجان در مقایسه با سایر نقاط دهه




کشور به شکل کندتری صورت گرفته است. در حال حاضر نظام شهری شهری همانند روند عمومی کشور دچار نقطه 21استان زنجان متشکل از

های اکم بر استقرار شبکه سکونتگاهگسیختگی و نارسایی است. الگوی حاین شهری استان الگویی خطی با جهتی شمال غرب، جنوب شرق است.

المللی برای اتصال شمال غرب )تبریز(الگو از قرارگیری محور ترانزیت بین

ی استقرار شبکه ارتباطی تأثیر پذیرفته است و نحوه به مرکز کشور )تهران(درصد 87تقسیم نموده است و بیش از یمهو زیرساختی استان را به دو ن

ترین نقاط شهری را در خود جای داده است. این جمعیت شهری و مهمها گذاریها، امکانات اقتصادی، سرمایهشرایط سبب تمرکز سایر زیرساخت

هایی منجر گردیده است. بنا ها در این محور شده و به عدم تعادلو فعالیتبا هدف تبیین چگونگی تحولات نظام مراتب فوق پژوهش حاضربه

ها و عدم ی اخیر و همچنین ارزیابی پویاییشهری استان طی چند دههدرصدد پاسخ به این های فضایی در نظام سکونتگاهی استانتعادل

های هاست که: روند تحولات نظام شهری استان زنجان در دورهپرسشچه شرایطی را برای این هاگذشته چگونه بوده است و نتیجه این دگرگونی

مراتب سکونتگاهی شبکه در حال حاضر ایجاد کرده است؟ نظام سلسلهها و ترین چالشهای کارکردی و جمعیتی دارد؟ مهماستان چه ویژگی

ای نظام شهری استان زنجان کدام است؟های منطقهعدم تعادل

پیشینه و مبانی نظری:

دیگر تفکیک نمود: توان در سه سطح از یکنظام شهری را میی واحدهای بنیادینی است )افراد، دهندهسطح خرد نشان

ها، نهادها( که در کنار یکدیگر در یک شهر زندگی شرکتعنوان شود که بهکنند، سطح میانی به خود شهر مربوط میمی

شود و سطح کلان، یک هویت جغرافیایی سازگار تعریف میشهر و شهرک که تحت ای نظامی از شهرهاست که از مجموعه

ی ی یک قلمرو سیاسی ملی و یا یک شبکهکنترل یکپارچه ,Pumainشده است ) اقتصادی جهانی در تعامل هستند ساخته

ای مهم از های شهری جلوهالگوی فضایی تکامل نظام). 2006) Catalan et al, 2008فرایندهای توسعه اجتماعی انسان است )

تار فضایی اجتماعی و الگوهای ی تغییر ساخدهندهکه نشانفضایی رفتار بشری است. این تغییرات و الگوهای آن اساس

(. Alnsour, 2016ی پایدار است )پژوهش پیرامون توسعه

گیرند برآیندی های شهری به خود میالگوهای متفاوتی که نظاماز تعامل و کنش متقابل نیروها و نهادهای اجتماعی مؤثر است.

گیرد و جمعیت و از رشد یک شهر منشأ می یک نظام شهریهای رشد آن ترین پیشرانگذاری مهمرشد صنعتی و سرمایه

,Ahmed & Ahmed, 2012; Lin et al, 2015; Lu et alهستند )

2013; Mondal et al, 2015.) های شهری به میزان پویایی نظامها و جابجایی کالاها، خدمات، افکار و جمعیت میان شهرک

در (. Shakooie, 2008, P.337های روستایی بستگی دارد )زهحو

ترین ها به یکدیگر مهمحقیقت وابستگی و ارتباط سکونتگاه ,.Witherick et alدهد )های شهری را تشکیل میویژگی نظام

در یک نظام شهری متعادل، به علت وجود عملکردها و (. 2001تناسب با جمعیت مراتبی و ارائه خدمات مهای سلسلهفعالیت

ها برقرار است مراتبی بین آنموجود، پیوندهای سلسله(Dadashpoor and Moloodi, 2011, P.103.)

ا، سهیابی شهرهمرور ادبیات نظری در رابطه با چگونگی سازماندهد. گروه نخست، در چارچوب را نشان می هاگروه از نظریه

ک کارایی به کمی قطب رشد، افزایش دیدگاه نوسازی و نظریه وم، درددانند. گروه رشد اقتصادی را شرط دستیابی به توسعه می

-ستاپیرامون و رو-های مرکزچارچوب دیدگاه وابستگی و نظریهد. داننشهری، عدالت اجتماعی را ، مقدم بر رشد اقتصادی می

ی مراتب شبکهسلسله»های موسوم به گروه سوم، نظریههای مکان ها در چارچوب نظریههاست. این نظری« سکونتگاهی

اندازه، حد -ی رتبهمرکزی، یوفرد، مراکز رشد میسرا و قاعدهمرکز د تمیانی تمرکزگرایی و تمرکززدایی را برگزیده و راهبر

(. Ghadiri and Shakeri, 2015غیرمتمرکز را پیشنهاد کردند )

ی هی دوم قرن بیستم گرایش خاصی به مطالعدرواقع، در نیمهای به ی جمعیتی شهرها در قالب راهبردهای توسعه منطقهازهاند

ای که به گونهبه( Hosseinzade Delir, 2007,P.34وجود آمد )ر ددنبال افزایش مسائل ناشی از رشد شهرگرایی و تمرکز

وچک ها به نفع شهرهای میانی و کشهرهای بزرگ، روند برنامه .(Bagheri, 1996, P.29-30تغییر یافت )

وارد مطالعات 1960ی باحث مربوط به نظام شهری از دههمهای شهری به شکل ی سیستمجغرافیایی شد. پژوهش در زمینه

ی خود فاصله گرفته است. های اولیهای از ریشهقابل ملاحظهچراکه رویکردهای اولیه در این زمینه تنها در رابطه با

دهی شده های مطالعاتی سازمانی محدودی از زمینهمجموعهمطالعات دقیق و روشنی در (. Coffey, 1998: 328بود )گذاری بین شهرها در مراتب، تخصص و فاصلهی سلسلهزمینه( و 1841( و ریناد )1841های صاحب نظرانی چون کهل )نوشته

( مشاهده شده است. هرچند که 1909( و لواسر )1906رکلوس )نگ جهانی دوم در ی قبل از جمفهوم نظام شهری شاید در دهه

( در رویکردی که 1940( و لوش )1933کارهای کریستالر )شود به ی مکان مرکزی شناخته میامروزه با عنوان نظریه

توجهی در صورت قابلرسمیت شناخته شد. این رویکرد به، 1967توسط افرادی چون بری ) 1970و 1960های دهه

فیلبریک (،1978، 1984(، بورن و همکاران )1961، 1964(، 1970(، بکمن و مکفرسون )1973، 1977( و پرد )1957)

( بسط 1974، 1977( و وایت )1964(، تین برگن )1964بوس )داده شد. این پژوهشگران مفهوم دقیق یک نظام شهری را بسط




ای دیگر از موازات این رویکردهای فضایی، مجموعهدادند. به(، زیپف 1896اره تو )های غیر فضایی نیز انجام شد. پپژوهش

( و 1947(، استوارت )1925(، ییل )1946، 1949، 1941)ی این رویکرد مشارکت ( در توسعه1955، 1973سیمون )

ی های انجام شده در زمینهاند. در مجموع پژوهشداشته 1970ی ی قرن نوزدهم تا پایان دهههای شهری از میانهنظام

بود که امکان بر کشف روابط آماری توصیفی متمرکزها ساخت. این پژوهشهای نسبتاً ساده را فراهم میبندیطبقه

های مختلف علمی ای از محققان رشتهتوسط طیف گستردههای انجام شده در این دوره هم از تفکر شد و پژوهشانجام می

سیستمی تأثیر پذیرفت و هم بر آن تأثیر گذارد. باوجود برخی ، بسیاری از جریانات روشنفکری شناسیاصلاحات فنی و روش

حال ی پایانی قرن گذشته نیز ادامه یافت. باایندر طول دو دههها ( معتقد است چندین تفاوت بین این پژوهش1998کوفی )

وجود دارد:

های نظام شهری بسیار گسترده شده است و ی پژوهشدامنهدر عنوان عناصر آنتنها خود نظام و شهرهای درون آن را بهنه

گیرد که ای را در نظر میگیرد بلکه قلمرو گستردهنظر میاند. یکی از موضوعات مهم های شهری در آن واقع شدهسیستم

یا مناطقی است در حال حاضر روابط میان نظام شهری با منطقه های اخیر، شهرهای واقع در که در آن واقع شده است. طی دهه

ر مورد توجه قرار گرفته مراتب شهری بیشتسطوح بالای سلسلههای است. این در حالی است که در گذشته بیشتر بر مکان

ی شهرهای شد. علاقه به مطالعهتر تأکید میشهری کوچکهای گوناگونی خود مراتب شهری به شکلسطوح بالای سلسله

در « شهر جهانی»را نشان داده است. نخست اینکه، مفهوم بسیاری به خود جلب کرده شدن توجه بستر مطالعات جهانی

های و دوم اینکه تلاش( Friedman, 1986; Sassen, 1991است )های قرار گرفته در رأس ی مکانفراوانی برای مقایسه

مراتب شهرهای جهانی انجام شده است. تغییر مهم دیگر سلسلههای ی نظامدهندهدر نوع توجه به نقش اقتصادی عناصر تشکیل

عنوان ی اول بهدر گذشته شهرها در درجه شهری رخ داده است.ای در توزیع کالاها و خدمات های مرکزی که نقش عمدهمکان

ها در دیگر نقش آنعبارتشدند، بهداشتند در نظر گرفته میمصرف مورد توجه قرار داشت اما در مطالعات جدید هر یک از

ورد ای از منظر تولید مطور فزایندههای شهری بهعناصر نظام ,Beyers, 1989, Noyelle and Stanbakتوجه قرار دارند )

شهری بر ی نظامهای اخیر در حوزهپژوهش(. 1984جای رویکردهای ایستا بنیان نهاده شده رویکردهای پویا به

است.

های شهری در تاکنون مطالعات فراوانی در زمینه تحلیل نظامتوان ها میپژوهش ایران انجام شده است. از جمله نخستین این

(، 1363(، اعتماد )1353(، طلامینایی )1373، 1353به شکویی )( و عظیمی 1375(، رفیعیان )1373(، نظریان )1371بهفروز )

ها نیز ( اشاره کرد. ازجمله جدیدترین این پژوهش1381)(، فرهودی و همکاران 1386توان به پژوهش زبردست )می

الدینی و همکاران (، سیف1389(، تقوایی و صابری )1388)( اشاره کرد 1394(، قدیری و شاکری )1393(، حیدری )1392)

اند. همچنین که به تحلیل نظام شهری کشور پرداخته(، داداش پور و 1388پژوهشگرانی چون امیدوار و همکاران )

(، خسروی و 1390(، مرصوصی و همکاران )1389همکاران )( و راحمی و 1397ن )(، برزگر و همکارا1396همکاران )های ( به تحلیل شبکه شهری برخی استان1397همکاران )

اند.کشور پرداخته

روش تحقیق: پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیلی انجام گرفته

منظور است و گردآوری اطلاعات به روش اسنادی بوده است. بههای نظام شهری استان زنجان، ها و عدم تعادلتبیین پویایی

های این نظام و تحولات صورت گرفته در آن با دو ژگیویرویکرد تحلیل جمعیتی و تحلیل کارکردی بررسی شده است.

ها منظور تحلیل جمعیتی نظام شهری استان و سنجش پویاییبه های زیر استفاده شده است:های موجود از شاخصو عدم تعادل

در شاخص شتاب گسترش شتاب گسترش شهرنشینی:

، درصد شهرنشینی سال مقصد tUنی )شاخص الدریج(، شهرنشی

0U درصد شهرنشینی سال پایه وt و زمان مابین سال پایه مقصد است:

(1رابطه )

های زمانی از سازی سریبرای مدلهای زمانی: سری

رگرسیون خطی ساده با روش حداقل مربعات استفاده شده است.

و جاذبه بین دو مطابق این مدل میزان نفوذ مدل جاذبه:

ی مکانی این دو سکونتگاه ی معکوس با فاصلهسکونتگاه رابطه ,Haggettها دارد )ی مستقیم با میزان جمعیت آنو رابطه

2001: 403:( (2رابطه )

شهر ، فاصله دو شهر مورد نظر )شهر مرکزی باijDکه در آن

ت معیججمعیت شهر دوّم، یا jPجمعیت شهر اولّ و iPدیگر(، شهری که تحت جاذبه و نفوذ شهر اول است.




ی ریاضی قانون رتبه، اندازه رابطه مدل رتبه، اندازه:

(:Guerin, 1995صورت زیر است )به (3رابطه )

rجمعیت شهر نخست، ام، rجمعیت شهر که در آن

این ت. زیپف شیب خط رتبه، اندازه اس bام و rی شهر رتبهی لگاریتمی تعریف کرده صورت رابطهی ریاضی را بهرابطه

در نظام شهری ایران از روش (. Alperovich, 1984است ) شود:( استفاده میBehfrooz, 1992شده زیر )تعدیل

(4رابطه )

قرار دارد، r جمعیت هر شهری که در مرتبه rthPکه در آن

thrRای موردمطالعه، مجموع جمعیت واقعی شهره

های مجموع نسبت و rمرتبه شهر

ای موردمطالعه است.ای تمام شهرهمرتبه

های متعدد از میان شاخصشاخص نخست شهری:

,Jefferson, 1939; Mehtaبررسی نخست شهری )

1964; Moomaw & Alwosabi, 2004 در این .) ه شده است:به شرح زیر استفاد 4UPIپژوهش از شاخص

(5رابطه )

نظام هریشکل جمعیت Pترین شهر و بزرگ P1که در آن

هر ششهری است. هر چه مقدار عددی این شاخص بیشتر باشد، (.Krugman, 1996: 70نخست دارای تسلط بیشتری است )

شاخص مرکزیت خدمات ازجمله شاخص مرکزیت خدمات:

به لحاظ قدرت و های معتبر برای تعیین جایگاه هر شهر روشرسانی یا میزان مرکزیت است. در این روش پس شدت خدمات

5ای تحت عنوان ارزش مرکزیتاز گردآوری اطلاعات، سنجهضرب تعداد شود و سپس از طریق مجموع حاصلمحاسبه می

ی مرکزیت آن کارکرد، شاخص مرکزیت کارکردها در اندازه (.Zebardast, 2003, P.57شود )محاسبه می

رابطه

(6)

ارزش مرکزیت=

100 (Centrality Value)

مجموع تعداد کارکردهای موجود از یک نوع خدمت در شهرهای استان

تواند یک تاکسونومی عددی میتاکسونومی عددی:

وبیش همگن تقسیم کرده، های کممجموعه را به زیرمجموعهریزی باشد، برای یک مقیاس را که مورد استفاده در امر برنامه

4. Urban Primacy Index

5. Centrality Value

Hekmatnia and)یافتگی ارائه دهد ی توسعهشناخت درجه

Moosavi, 2006, P.220 .)ًیکی از در این روش معمولا یافته عنوان نقطه یا منطقه توسعههای موردمطالعه بهسکونتگاه

بندی های دیگر بر مبنای آن درجهغالب انتخاب و سکونتگاه (.Kalantari, 2001, P.150شود )می

ها: بحث و یافته

:تحلیل روند شهرنشینی استانهزار کیلومترمربع در 22استان زنجان با وسعتی بیش از

شمال غرب کشور قرار دارد. به استناد آخرین تقسیمات منطقهشهرستان 8، استان زنجان دارای 1392سیاسی و اداری در سال

نقطه شهری است. جمعیت این استان در سرشماری سال 21و نفر آن در 711177نفر بوده است که 1057461برابر با 1395

نشینی در اند. بر این اساس نسبت شهرنقاط شهری ساکن بودهدرصد( 74درصد و کمتر از متوسط کشور ) 2/65این استان

درصد( از آن 61است. بیشترین سهم جمعیت شهری استان )شهرستان زنجان بوده است که با توجه به قرارگیری شهر

عنوان مرکز استان این موضوع قابل توجیه است. زنجان بهرین دوره ی جمعیت کل استان در آخگرچه متوسط رشد سالانه

درصد و اندکی کمتر از متوسط کشور 81/0سرشماری برابر درصد( بوده است، لیکن رشد جمعیت نقاط شهری در 24/1)

درصد بوده است که از متوسط کشوری 3/2همین دوره برابر بیشتر و حدود دو و نیم برابر بیش از متوسط رشد درصد( 97/1)

ر رشد شتابناک جمعیت استان بوده است. این موضوع نشانگهای اخیر است. در این رشد جمعیت شهری استان طی سال

های روستایی به شتابان تبدیل نقاط روستایی به شهر و مهاجرتانکاری داشته است. طی شهرهای اصلی استان تأثیر غیرقابل

نشان، آباد، ماهروستاهای آب بر، زرین 1375-85های سالو زرین رود به شهر دندی، حلب، چورزق، سجاس، گرماب

شهرهای سهرورد و 1385-90ی تبدیل شده و در دورهخانه به جمع شهرهای استان پیوستند، همچنین از سال ارمغانپی، نوربهار و کرسف عنوان شهر را به روستاهای نیک 1390

اند.خود اختصاص داده

:های شهرینتگاهبندی جمعیتی سکوسطح

ه آمایش سرزمین جمهوری بندی جمعیتی طرح پایطبق طبقهآمده است، در حال حاضر شهر 1اسلامی ایران که در جدول

عنوان یک شهر بزرگ میانی در سطح اول در گروه زنجان بههزار نفر قرار داشته و شهرهای ابهر و 250-500جمعیتی

عنوان شهرهای متوسط کوچک در گروه شهرهای خرمدره بهگردد گونه که ملاحظه میهماناند. هزار نفر واقع شده 100-50

مراتب جمعیتی دچار نظام شهری استان زنجان از حیث سلسله




ی هزار نفر فاقد نقطه 100-250گسیختگی است و در گروه های شهری است. همچنین نارسایی در توزیع شهرها در گروه

صورت نامتعادل توان از تمرکز تعداد و جمعیت بهجمعیتی را میای گونهی جمعیتی خاص مورد تبیین قرار داد، بهو به نفع طبقه

درصد تعداد( در گروه 81شهر ) 17شهر استان تعداد 21که از که مجموع جمعیت این شهرها روستاشهرها قرار دارند، درحالی

درصد جمعیت شهری استان است. نکته حائز اهمیت 75/12

ین تردهد اینکه کوچکدیگر که این گسست را بیشتر نشان مینفر جمعیت دارد، 474پی( تنها نقطه شهری استان زنجان )نیک

عنوان تنها نقطه شهری واقع در گروه در مقابل شهر زنجان به 58/60هزار نفر 430هزار نفر با تعداد 250-500جمعیتی

گیرد.درصد جمعیت شهری استان را در برمی

بندی طرح آمایش سرزمینطبق طبقهبندی مراکز جمعیتی شهری استان زنجان سطح -1جدول

درصد جمعیت نام شهر طبقه جمعیتی گروه طبقه

شهر بزرگ

58/60 - - میلیون نفربیش از یک شهر اصلی )بسیار بزرگ(

- - هزار نفر 500-1000 شهر بزرگ

430871 زنجان هزار نفر 250-500 شهر بزرگ میانی

شهر متوسط

74/21 - - نفرهزار 100-250 شهر متوسط بزرگ

154653 ابهر، خرمدره هزار نفر 50-100 شهر متوسط کوچک

91/4 34921 قیدار هزار نفر 25-50 شهر کوچک

صائین قلعه، هیدج، گرماب، زرین رود، هزار نفر 25کمتر از روستاشهرنشان، سجاس، چورزق، آب بر، دندی، ماه

انه،آباد، حلب، سهرورد، ارمغان خسلطانیه، زرین پیکرسف، نوربهار، نیک

90732 75/12

1397های تحقیق، و یافته 1395، مرکز آمار ایران، 1364وبودجه کشور، منبع: سازمان برنامه

های موجود در شتاب گسترش عدم تعادل

:شهرنشینی 1390-95شتاب گسترش شهرنشینی در استان زنجان در دوره

ی کل کشور است. این شاخص برا 53/2طبق شاخص الدریج بوده است. مقایسه شاخص شتاب گسترش 81/1برابر با

طبق 1355 -95های شهرنشینی استان و کشور طی سال( شتاب 1365دهد که در اولین دوره )نشان می 2جدول

( بوده 37/1( حدود دو برابر کشور )47/2شهرنشینی در استان )

در های روستا شهریاست. این نکته حاکی از تشدید مهاجرتاستان و تغییر الگوی زیست از آن دوره به بعد است. در دو دوره

( این نرخ تعدیل شده و شتاب 1375-85و 1365-75بعد )گسترش شهرنشینی در استان از شتاب گسترش شهرنشینی

ی آخر سرشماری کشور کمتر گردیده است. اما در دو دورهتان ( مجدداً شتاب گسترش شهرنشینی در اس1395و 1390)

افزایش یافته و از نسبت متناظر آن در کشور بیشتر شده است و های مورد به بیشترین میزان خود طی دوره 1395در سال

مطالعه رسیده است.

مقایسه شاخص شتاب گسترش شهرنشینی استان زنجان با کشور -2جدول

1390-95 1385-90 1375-85 1365-75 1355-65 محدوده

81/1 84/1 86/1 53/1 37/1 شورک

53/2 14/2 57/1 17/1 47/2 استان

1397های تحقیق، و یافته 1355-95منبع: مرکز آمار ایران،

گسترش شتاب است، شده داده نشان 1 شکل در که گونه همان گذشته سال 30 طی ابهر و زنجان شهرستان دو در شهرنشینی

ودهب کشور از بیشتر حتی و هاشهرستان دیگر از بیش همواره دو این در شهرنشینی شتابان رشد از موضوع این. است

شهرهای که دارد حکایت استان رشد تورم محور در و شهرستانو خرمدره را در خود جای داده است. در ابهر زنجان، اصلیهای دیگر نرخ ، در اکثر شهرستانی مقابل در همین دورهنقطه

ن دوره شتاب شتاب شهرنشینی کمتر از یک بوده است. در ایگسترش شهرنشینی ایجرود حتی کمتر از صفر بوده است. این

ی عدم تعادل بیشتر در پذیرش جمعیت تواند نشانهموضوع میشهرنشین در مناطق مختلف استان باشد، چراکه در محور متورم رشد استان، میزان شهرنشینی بسیار پرشتاب بوده و نرخی بالاتر

توجهی از استان بخش قابل از متوسط کشور داشته است و. دارای نرخ شهرنشینی بسیار پایینی بوده است




(1397 تحقیق، هاییافته: منبع) - زنجان استان شهرهای در شهرنشینی گسترش شتاب -1 شکل

های نظام شهری استان بر اساس مدل عدم تعادل

:جاذبهعنوان ی شهر زنجان بهنتایج مربوط به سنجش میزان جاذبه

دهد نشان می 3ها در جدول ز استان با دیگر سکونتگاهمرکدر میان شهرهای استان بین ترین تأثیر متقابل و جاذبهبیش

شهر زنجان و دو شهر ابهر و خرمدره بوده است. کمترین کنش پی دیده و جاذبه نیز بین شهر زنجان با شهرهای نوربهار و نیک

هر و خرمدره و شود. پیوند فیزیکی قوی بین شهرهای ابمیآهن در کنار زنجان ازجمله وجود خطوط راه اصلی، آزادراه و راه

سایر پیوندهای جمعیتی، اقتصادی و اجتماعی ازجمله دلایل بالا ی بین دو شهر ابهر و خرمدره و شهر زنجان است، بودن جاذبه

دو شهر یادشده از نظر وزن جمعیتی و نقش و کارکرد در

هر زنجان قرار دارند. از سوی دیگر وجود بالاترین رده پس از شتوجه، مشکلات دسترسی شهر زنجان به ی فیزیکی قابلفاصله

آباد و همچنین تعداد جمعیت بر، حلب و زرینشهرهایی چون آبمحدود این نقاط باعث شده تا میزان نفوذ و جاذبه بین این

شهرها و مرکز استان در کمترین حد باشد.

زان جاذبه شهرهای استان نسبت به مرکز استانمی -3جدول

فاصله از شهر مرکزی به شهر کیلومتر

میزان جمعیت جاذبه

فاصله از شهر مرکزی شهر به کیلومتر

میزان جمعیت جاذبه

73/8 3962 95 دندی 29 87396 90 ابهر

35/8 6666 72 سجاس 89/22 52548 85 خرمدره

25/7 1753 115 چورزق 39/16 30251 75 قیدار

11/7 4381 74 کرسف 42/13 4021 145 گرماب

18/4 7116 35 سلطانیه 28/12 5530 115 زرین رود

53/3 1089 70 حلب 28/12 6104 110 سهرورد

59/2 2471 35 آبادزرین 62/11 13003 75 هیدج

32/2 1945 35 ارمغان خانه 13/11 5439 105 نشانماه

99/0 3660 106 نوربهار 9/9 6725 85 آب بر

04/0 474 39 پینیک 71/9 11939 65 ین قلعهصائ

.1397های تحقیق، منبع: یافته




شهر به دسترسی و مسافت اهمیت و نقش شدن روشن جهت ضریب استان، شهری نقاط دیگر جمعیتی تغییرات در زنجان

از هاآن مسافت و شهرها جمعیت تعداد بین پیرسون همبستگی تمامی در رابطه این. است شده محاسبه 4 دولج در زنجان شهر و معکوس 1395 تا 1355 سال از سرشماری هایدوره. بر این اساس با افزایش فاصله از شهر است بوده ملاحظهقابل

پذیری شهرها کمتر بوده است. بر طبق یک زنجان، جمعیتی فضایی ارتباط متقابل اصل مهم جغرافیایی که در یک زمینه

تر ها به هم نزدیککند، هراندازه مکانها را تشریح میهبین پدیدتری خواهند داشت. از طرفی عملکرد متقابل باشند ارتباط قوی

های جغرافیایی، زمانی از لحاظ تراکم و فضایی بین مکانها افزایش یابد. این رود که فاصله بین آنزوال میفراوانی روبه

,Haggettنامند )می 6«ایزوال فاصله»فرایند را اصطلاحاً

2001.)

6. Distance Decay




ریب همبستگی جمعیت و میزان فاصله در نقاط شهری استان زنجانض -4جدول

سال شرح

1355 1365 1375 1385 1390 1395

-486/0 -485/0 -488/0 -49/0 -492/0 -492/0 ضریب همبستگی پیرسون

1397های تحقیق، منبع: یافته

:نخست شهریری در نظام سکونتگاهی استان و تحلیل تحولات نخست شه

دهد نشان می 5مقایسه آن با کشور بر اساس اطلاعات جدول سال گذشته همواره شاخص نخست شهری استان 35در طول

ای که گونهبالاتر از میزان متناظر آن در کل کشور بوده است بهو شاخص 61/0شاخص نخست شهری استان 1395در سال

وده است. این موضوع حکایت از ب 15/0نخست شهری کشور های استان دارد. ی بیشتر شهر زنجان از دیگر سکونتگاهفاصله

سال بیانگر کاهش اندک 35روند تغییرات این شاخص طی

به میزان 1355در سال 6/0میزان نخست شهری زنجان از است. اما این شاخص در آخرین دوره 1390در سال 55/0

رسد تغییرات افته است. به نظر میسرشماری مجدداً افزایش یویژه افزایش های اخیر بهنظام سکونتگاهی استان طی سال

ویژه شهر پذیری شهرهای دیگر استان بهتعداد شهرها و جمعیتهای گذشته دلیل اصلی کاهش قیدار، خرمدره و ابهر طی سال

بوده است. 1390شاخص نخست شهری استان تا سال

ت شهری در استان زنجان و مقایسه آن با کشورتحولات نخس -5جدول

سال

شاخص1355 1365 1375 1385 1390 1395

15/0 15/0 15/0 18/0 23/0 29/0 کشور

61/0 55/0 51/0 55/0 63/0 6/0 استان

1397 تحقیق، هاییافته ،1395 ایران، آمار مرکز: منبع

های نظام شهری استان بر اساس مدل عدم تعادل

:ازهرتبه، اند نظام یک در شهرها یمرتبه و اندازه چنانچه است معتقد زیپف

خط شود ترسیم محوری در لگاریتمی کاغذ روی بر سکونتگاهی شاخص خط این شد، خواهد تشکیل -1 شیب با راستی

انحراف و است آن متعادل حد در شهری اندازه توزیع استاندارد نظام در مطلوب یاندازه از انحراف یدهندهنشان خط، این از

2 شکل در که گونههمان. است سکونتگاهی مراتبسلسله هادوره تمام در اندازه-رتبه خطشیب مقدار گردد،می ملاحظه

عدم و شهری نخست غلبه بیانگر که است بوده -1 از بیش خط از فاصله بیشترین. است شهری شبکه توزیع در تعادل

ترین فاصله از ست و کما 1355( مربوط به سال -1استاندارد )ی است؛ بنابراین وجود فاصله 1390خط استاندارد مربوط به سال

های شهری استان با خط شاخص زیاد میان رتبه سکونتگاههای شهری بیانگر وجود عدم تعادل در استاندارد در توزیع اندازه

این نظام است. هرچند در کل نتایج تحلیل شیب خط نشان ها، روند تسلط نخست شهری در تمام دورهدهد که باوجود می

کند. شیب خط به سمت تعادل میل می

(1397 تحقیق، هاییافته: منبع) -1355-95 استان شهرهای برای اندازه-رتبه مدل در خطشیب -2 شکل

:شهر نخست استان 6سازی تغییرات جمعیت مدل




به خاص نظم دادن زمانی، هایسری سازیمدل اصلی هدف را آینده بتوان آن اساس بر تا است زمان به وابسته مشاهدات

وتحلیلتجزیه هدف ترینمهم دیگر، سخن به. کرد بینیپیش است آن آینده بینیپیش و تغییرات مدل یافتن زمانی هایسری

از زمانی هایسری سازیمدل برای(. 127: 1386 زاده، فرج)

استفاده شده است ن خطی ساده با روش حداقل مربعات رگرسیو، تغییرات جمعیت واقعی و 1355و با مبنا قرار دادن جمعیت سال

در 1395تا 1355شهر نخست استان از سال 6مورد انتظار سازی شده است.مدل 3شکل

زنجان ابهر

خرمدره قیدار

هیدج قلعهصائین

(1397 تحقیق، هاییافته: منبع) - زنجان استان ستنخ شهر 6 انتظار مورد جمعیت و واقعی جمعیت -3 شکل

تر در این نمودارها نشانگر جمعیت واقعی و خطوط ضخیمی جمعیت مورد انتظار شهرهاست. دهندهتر نشانخطوط نازک

گردد علیرغم وجود برخی عدم گونه که ملاحظه میهمانهای شهری استان که مراتبی سکونتگاهها در نظام سلسلهتعادل

های پیشین مورد بررسی قرار گرفت، مطالعه تعداد در بخششهر نخست استان نشان از وجود 6جمعیت واقعی و مورد انتظار

پذیری این شهرها دارد، بدین معنا که نوعی تعادل در جمعیتپذیری هر شهر نسبت به وضعیت همان شهر چنانچه جمعیت

د، در نقطه شوسنجیده شود نوعی تعادل در این روند دیده می

مقابل زمانی که مجموعه این شهرها در یک نظام سلسله مراتبی مطالعه و با یکدیگر مقایسه شوند وجود عدم تعادل در

گردد.نظام شهری استان آشکار می

های نظام شهری استان بر اساس عدم تعادل

:شاخص مرکزیت خدمات

شهری استان بر اساس شاخص مرکزیت بندی شبکهسطحنقش مسلط شهر زنجان نسبت به دیگر نقاط سکونتگاهی بیانگر

بندی نقاط شهری استان بر سطح 6در جدول استان است.مبنای شاخص مرکزیت خدمات درج شده است. بر اساس جدول




مراتب را در سلسله یادشده شهر زنجان بالاترین رتبهای ی بعد و با فاصلهرسانی استان داراست. در مرتبهخدمات

رسانی شهر ابهر و سپس شهرهای توجه از نظر خدماتقابل اند.خرمدره و قیدار قرار گرفته

های شهری استان زنجان بر مبنای شاخص مرکزیت خدماتبندی سکونتگاهسطح -6جدول

نام شهر شاخص مرکزیت خدماتی سطح

زنجان 1000بیشتر از سطح اول

ابهر 500-1000 سطح دوم

دره، قیدارخرم 300-500 سطح سوم

بر، سلطانیه، هیدجآب 100-300 سطح چهارم

آباده، گرماب، سجاس، زریننشان، صائین قلعماه 40-100 سطح پنجم

یپنیک هار،دندی، زرین رود، چورزق، حلب، ارمغان خانه، سهرورد، کرسف، نورب 40کمتر از سطح ششم

1397های تحقیق، منبع: یافته

س قدرت ی استان بر اساهای نظام شهرعدم تعادل

:هاانها در ارتباطات و جریآن استان شهری هایسکونتگاه بندیطبقه منظوربه بخش این در

مدل از هاجریان و ارتباطات در هاآن توانمندی ازنظر شاخص 20 مدل این در. است شده استفاده عددی تاکسونومی

لی،الملبین کریدورهای و ونقلحمل شبکه به دسترسی شاملدسترسی بر قابلیت زیربنایی، هایشبکه تراکم و دسترسی میزان

سهم از کل بار صادر و مبنای فواصل حقیقی، قدرت جاذبه، واردشده، نسبت بار صادره به وارده، سهم از کل مسافر وارد و

شده، سهم شده، سهم از کل مرسولات پستی وارد و خارجخارجای استان، ای و منطقهحیهاز کل کارکردهای فراملی، ملی، نا

ها و تسهیلات اعطایی شعب بانک )تجارت(، سهم از سپردهها در سرانه آموزش عالی برای سنجش قدرت این سکونتگاه

نظر گرفته شد. نتایج حاصل از محاسبات مربوط به روش

دهد شهر زنجان تنها نشان می 7تاکسونومی عددی در جدول ز نظر قدرت جریانات مقداری سکونتگاه شهری استان است که ا

بالاتر از حد بالای محاسبه شده دارد. بدین معنی که فاصله های مورد مطالعه بسیار زیاد است. شهر زنجان از سایر سکونتگاه

های شهری استان مقادیری بین حد بالا و پایین سایر سکونتگاهگیرند و از ها در یک گروه همگن قرار میدارند و این سکونتگاه

های مورد مطالعه وضعیتی مشابه یکدیگر دارند. در نظر شاخصتر باشد به صفر نزدیک Fiمدل تاکسونومی هرقدر میزان

تر بودن قدرت سکونتگاه مورد نظر است و دهنده قوینشانتر باشد بیانگر ضعیف بودن قدرت آن هرقدر به یک نزدیک

رفتن مقدار مراتب فوق و با در نظر گسکونتگاه است. با توجه بههای شهری استان زنجان مجموعه سکونتگاه( Fi)اختلاف سطح

بندی گردیدند.در چهار گروه طبقه

ها در جریاناتهای شهری استان زنجان بر اساس قدرت آنبندی سکونتگاهطحس -7جدول

های شهریسکونتگاه (Fiمقدار ) هاقدرت سکونتگاه

زنجان 0 قوی

ابهر 44/0 متوسط

-59/0 ضعیف57/0

خرمدره و قیدار

ف، آباد، سجاس، سهرورد، کرسبر، گرماب، زرین رود، زرینصائین قلعه، سلطانیه، هیدج، آب 74/0-9/0 بسیار ضعیف پینشان، ارمغان خانه، نوربهار، حلب، چورزق، نیکدندی، ماه

1397 تحقیق، هاییافته: منبع

استان ریشه هایسکونتگاه بندیطبقه است، ذکر به لازم این بر. است شده انجام 7K میانگین بندیخوشه روش اساس بر

شهر شود، می مشاهده 4 شکل در که گونه همان و اساس گروه در تنهاییبه استان برتر سکونتگاه عنوانبه زنجان

با ابهر شهر زنجان شهر از پس. گرفت جای قوی هایسکونتگاه

1. K-Means Cluster

سکونتگاه دارای قدرت عنوان به 44/0قدار سطح توسعه م داشتنو 57/0متوسط، شهرهای خرمدره و قیدار با داشتن مقادیر

های دارای قدرت ضعیف و سایر عنوان سکونتگاهبه 59/0تا 9/0شهرهای استان با داشتن مقادیر سطح توسعه بین از

های دارای قدرت بسیار ضعیف ارزیابی عنوان سکونتگاهبه 74/0شدند.




.(1397 تحقیق، هاییافته: منبع) - هاجریان و ارتباطات در هاآن قدرت برحسب زنجان استان شهری نقاط بندیسطح -4 شکل

گیری:نتیجهی شهری مسلط های پژوهش شهر زنجان نقطهبر اساس یافته

های شهری استان است. با توجه به بر سایر سکونتگاه های سیاسی، اداری، اقتصادی، کالبدی و زیرساختیویژگی

های مختلف جمعیت، درآمد، سرمایه، حاکم بر این شهر، جریانسویه از دیگر نقاط شهری و صورت یککالا و مسافر به

نظر از حجم شود. صرفروستایی به این شهر سرازیر میهای ملی و دولتی که برای این شهر و ساکنین توجه بودجهقابل

یر شهرها توجهی از منابع مالی ساشود بخش قابلآن صرف میو روستاها نیز برای دریافت کالا و خدمات جذب شهر زنجان

شود. این شرایط سبب شده است تا این شهر بالاترین توان و میی زیاد قدرت جذب را در سطح استان داشته باشد. این فاصله

های استان بین شهر زنجان )نخست شهر( و سایر سکونتگاهنظام سکونتگاهی سبب پیدایش شکاف و گسست در ساختار

ی اخیر، ایجاد روستا استان گردیده است. هرچند طی چند دههعنوان نقاط سکونتگاهی شهری جدید تا حدی به شهرها به

و 1350 ترمیم گسست یادشده کمک نموده است. از اواسط دهههای صنعتی شدن و شهرنشینی سریع، با پیروی از سیاست

ویژه منابع مالی و ها بهیتها و فعالگذاریبسیاری از سرمایهصورت متمرکز در سطح شهر زنجان تمرکز اعتباری دولتی به

های ارتباطی و یافتند. در کنار آن رشد و گسترش زیرساختزیربنایی استان با محوریت شهر زنجان صورت گرفت. این موضوع در عمل سبب جذب حجم زیادی از جمعیت از مناطق

ی شهری شد. با افزایش سطح هدیگر استان به سمت این نقطها و جذب سرمایه در این شهر جمعیت شهر، رشد زیرساخت

ی گیری پدیدهازپیش صورت پذیرفت و سبب شکلبیشسویه ها و فضا شد. این رخداد خود سبب یکشدن فعالیتقطبی

ها و مبادلات به سمت شهر گذاریشدن جریان جمعیت، سرمایهحال حاضر نیز ادامه دارد و سبب بر زنجان گردید. روندی که در

مراتبی نقاط سکونتگاهی استان شده هم خوردن نظم سلسلهاست. رشد خارج از قواره زنجان سبب شده است تا این شهر

عنوان قطب توانمند مرکزی ضمن جذب سرمایه و جمعیت و بهسرعت رشد های مختلف بههای کلیدی، در عرصهپذیرش نقش

دهی به نظام زیست و فعالیت کننده در جهتیابد و نقشی تعیینها و تخصیص منابع در سطح استان داشته باشد. دو و زیرساخت

شهر ابهر و خرمدره در مقایسه با دیگر شهرهای استان در جذب های گذشته نسبتاً موفق عمل گذاری طی سالسرمایه و سرمایه

ن زمینه اند. هرچند در مقام مقایسه با شهر زنجان در اینمودهی زیادی وجود دارد. ازجمله دلایل این توفیق را همچنان فاصله

توان به قرارگیری این دو شهر در نزدیکی محور متراکم رشد میهای ارتباطی و تعامل با استان و دسترسی مناسب به زیرساخت

شهرهای تهران و کرج و قزوین نسبت داد. این شرایط کلانتوجه در پیرامون این دو شهر قابل هاگذاریسبب شده تا سرمایه

ها تأثیر گذارد. گذاریباشد و در جذب مازاد حاصل از این سرمایهرسد جهت جلوگیری از قطبی شدن مراتب فوق به نظر میبنا به

بیشتر نظام شهری استان و ترمیم گسست موجود و تعادل مراتب سکونتگاهی کارکردی به نظام سلسله-بخشی کالبدی

هکارهای زیر کارگشا باشد: استان را

گذاری در شهر سازی نقش دولت در کنترل سرمایهمتعادلو شهرستان زنجان و هدایت آن به سمت مناطق مستعد




ای استان با هدف کاهش تمرکز جمعیت و فعالیت حاشیه در محورها و مراکز متورم رشد؛

تقویت نقش و عملکرد شهرهای متوسط و کوچک اندامبا استقرار های خارج از محور متورم رشدویژه شهربه

ه توج با خدمات و امکانات پشتیبان تولید، زندگی و فعالیتمراتب به نقش و جایگاه هر سکونتگاه در سلسله

، )شهرهای اصلی، شهرهای میانه اندام، شهرهای کوچک روستاشهرها و روستاهای مرکزی(؛

های افزایش پیوستگی نظام شهری استان با استانجوار شمالی و جنوبی از طریق شهرهای واقع در هم

ی راه و ای با توسعه و تجهیز شبکهمناطق حاشیه ارتباطات؛

ای استان های مناطق حاشیهها و مزیتاستفاده از ظرفیت پذیری و خروج از انزوا؛برای افزایش جمعیت

ای و محور کاهش شکاف سطح زندگی در مناطق حاشیههای برابر امکانات عادلانه و فرصترشد استان و ایجاد های مرتبط با توان سرزمین در برای انجام فعالیت

نشان، ایجرود، طارم و ای استان )ماههای حاشیهشهرستان جنوب خدابنده(.

:ملاحظات اخلاقی

های در مطالعه حاضر فرمپیروی از اصول اخلاق پژوهش:

میل شد.ها تکرضایت نامه آگاهانه توسط تمامی آزمودنیقاله لعه حاضر توسط نویسندگان مهای مطاهزینه: مالیامی ح

مین شد.أت

بنابر اظهار نویسندگان مقاله حاضر فاقد : تعارض منافع

هرگونه تعارض منافع بوده است.

References: 1. Ahmed, B., and R. Ahmed, (2012),

Modeling Urban Land Cover Growth

Dynamics Using Multi-Temporal Satellite

Images: A case Study of Dhaka,

Bangladesh. ISPRS International Journal

of Geo-Information, (1): 3-31.

2. Alnsour, J. A. (2016), Managing Urban

Growth in the City of Amman, Jordan.

Cities, 50, 93-99.

3. Alperovich, G. A. (1984), The Size

Distribution of Cities: on the Empirical

Validity of the Rank-size Rule, Journal of

Urban Economics, Vol. 16.

4. Amir Yarahmadi, M., (2008), Movement

towards humanism urbanization, Tehran:

Processing and urban planning

publication. [In Persian].

5. Azimi, N. (2002), Basics of Urban System

and Urbanization Scan, Tehran: Nika

Press. [In Persian].

6. Bagheri, A. (1996), The Role of Middle

Cities in Regional Development, Doctoral

Thesis in Geography and Urban Planning,

Supervisor Professor Dr. Hossein

Shokoui, Tarbiat Modares University. [In

Persian].

7. Barzegar, S., Sheikhazami, A., &

Yazarloo, R. (2018), Analysis and Review

of the urban hierarchical pattern in

Mazandaran Province, Journal of

Regional Planning, 8(30): 77-88. [In

Persian].

8. Behrouz, F. (1992), A Theoretical-

Experimental Analysis for Balancing the

Spatial Distribution of Population in

Iranian Urban Systems, Journal of

Geographical Research, No. 28. [In

Persian].

9. Beyers, W. B. (1989), The Producer

Service and Economic Development in the

United States: The Last Decade.

Washington: U.S. Department of

Commerce.

10. Bretagnolle A., Pumain D., and C.

Vacchiani-Marcuzzo, (2009), The

Organization of Urban Systems, in Lane,

Pumain, Van der Leeuw, West (eds),

Complexity Perspective in Innovation and

Social Change, pp. 197-220.

11. Catalan, B., Sauri, D., and P. Serra,

(2008), Urban Sprawl in the

Mediterranean? Patterns of Growth and

Change in the Barcelona Metropolitan

Region 1993-2000, Landscape and Urban

Planning, 85, 174-184.

12. Coffey, W. J. (1998), Urban Systems

Research: An Overview, Canadian

Journal of Regional Science, XXI: 3

(autumn 1998), 327-364.

13. Dadashpour, H. Moloudi, J. (2011), An

Investigation and Analysis of Urban

Hierarchy Structure in Ardabil Province,

Journal of Geographical Space, 11(34),

pp. 102 to 131. [In Persian].

14. Dadashpour, H., Afaghpour, A., &

Rafieian, M. (2010), An Analysis on the

Spatial Organization of the System of

Cities in the Coastal Areas of Southern

Iran, Journal of Geography and Regional

Development, 8(14), pp. 97-113. [In

Persian].

15. Etemad, G., Hessamian, F., & Haerian,

M. R. (1984), Urbanization in Iran,

Tehran: Agah Press. [In Persian].

16. Farajzadeh, M. (2007), Climatic

Techniques, Tehran, SAMT Publications.

[In Persian].




17. Farhoudi, R., Zanganeh Shahraki, S. &

Saadmocheshi, R. (2009), Spatial

Distribution of Population in the Iranian

Urban System from 1335 to 2006, Journal

of Human Geography Research, No. 68,

pp. 55-68. [In Persian].

18. Friedman, J. (1986), The World City

Hypothesis, Development and Change,

Volume 17, Issue 1, Pages 69–83

19. Ghadiri, M., & Shakeri, F. (2015),

Comparative Analysis of Population

Distribution Pattern in Urban System of

the 10 Regions of Iran, Journal of

Geography and Development, No. 40, pp.

43-85. [In Persian].

20. Guerin, P. F. (1995), Size Distribution

and the Process of Urban Growth,

Journal of Urban Studies, Vol. 32, No. 30.

21. Haggett, P. (2001), Geography; A Global

Synthesis, 4th edition, Prentice Hall:

England.

22. Heidari, A. (2014), Analysis of Physical-

Spatial Dimensions of Centralism in the

Urban System of Iran, Journal of Rural

Housing and Environment, 33(147): P.83.

[In Persian].

23. Hekmat nia, H. & Mousavi, M. (2006),

The Application of the Model in

Geography with an Emphasis on Urban

and Regional Planning, Modern Science

Publishing. [In Persian].

24. Hosseinzadeh Delir, K. (2007), Regional

Planning, Tehran: SAMT Press. [In

Persian].

25. Izadi, K. (1993), Study of the Network of

Important Cities of Iran, National Iranian

Physical Plan, Ministry of Housing and

Urban Development, No. 1. [In Persian].

26. Jefferson, M. (1939), The law of the

Primate City, Geographical Review, Vol.

29, 226-232.

27. Kalantari, K. (2001), Planning and

Regional Development (Theories and

Techniques), Tehran: Khoshbin Press,

First Edition. [In Persian].

28. Khosravi, M. R.; Shams, M., & Zaker

Haghighi, K. (2017), A Comparative

Study of the Rank-Size Rule and Urban

Differential Model in Hamadan Urban

Hierarchical System with Emphasis on the

Role of Small Towns, Journal of Regional

Planning, 7(28), pp. 65 to 80. [In

Persian].

29. Krugman, P. (1996), Domestic Distortions

and the Deindustrialization Hypothesis,

NBER Working Papers 5473, National

Bureau of Economic Research, Inc.

30. Lin, X., Wang, Y., Wang, S., and D. Wang,

(2015), Spatial Differences and Driving

Forces of Land Urbanization in China,

Journal of Geographical Sciences, 25(5),

545-558.

31. Lu, C., Wu, Y., Shen, Q., and H. Wang,

(2013), Driving Force of Urban Growth

and Regional Planning: A Case Study of

China's Guangdong Province, Habitat

International, 40, 35-41.

32. Marassousi, N., Hekmatnia, H.,

Pourmohammadi, M., R. & Nazimfar, H.

(2011), Analysis of the Spatial

Organization of the Urban System of East

Azerbaijan Province, Journal of Urban

Management Studies, 3(5): 88-107. [In

Persian].

33. Mehta, S. K. (1964), Some Demographic

and Economic Correlates of Primate

Cities: A Case for Revolution,

Demography, Vol.1, No. 1.

34. Momeni, M. (2008), Principles and

methods of regional planning, Publication

of Azad University branch of Najafabad.

[In Persian].

35. Mondal, B., Das, D. N., and G. Dolui,

(2015), Modeling Spatial Variation of

Explanatory Factors of Urban Expansion

of Kolkata: A Geographically Weighted

Regression Approach, Modeling Earth

Systems and Environment, 1(4), 1-13.

36. Moomaw, R. L. and M. A. Alwosabi,

(2004), An Empirical Analysis of

Competing Explanations of Urban

Primacy Evidence From Asia and

Americas, Annals of Regional Science,

38,149–171.

37. Nazarian, A. (1994), Hierarchical System

of Iranian Cities, Journal of Geographical

Research, No.32, pp. 66-91. [In Persian].

38. Nazarian, A. (1995), Urban geography of

Iran, Tehran: Payame Noor University

Press. [In Persian].

39. Nazarian, A. (2010), The dynamics of

urban systems of Iran, Tehran:

Mobtakeran Press. [In Persian].

40. Noyelle, T. J. & Stanback, T. M. (1984),

The Economic Transformation of

American Cities. Totawa: Rowman &

Allanheld.

41. Omidvar, K., Beyranvandzadeh, M., &

Rostam Gourani, E. (2009), Analysis of

urban network and spatial distribution of

population in the urban centers of

Hormozgan Province, Geographical

Journal Of Chashmandaz-e-Zagros, 1(2):

109-132. [In Persian].

42. Pacione, M. (2005), Urban Geography,

Second Edition, Routledge Press.

43. Plan and Budget Organization (1985),

Basic Plan for land use of the Islamic

Republic of Iran, Tehran, Plan and Budget

Organization Press. [In Persian].




44. Planning Department of Governorship of

Zanjan (2010), Zanjan Province land use

Planning Studies, Volume 2: Social and

Cultural Analysis. [In Persian].

45. Potter, R. & Lloyd-Evans, S. (2005), The

City in the Developing World, Translated

by QUMARSI IRANDUST, MEHDI

DEHGHAN MANSHADI, MITRA

AHMADI, Tehran: PUBLICATIONS OF

THE MUNICIPALITIES AND VILLAGES

OF THE COUNTRY ORGANIZATION.

[In Persian].

46. Pourmohammadi, M. R., Ghorbani, R.,

Zali, N. & Samad Hekmati, F. (2009), An

Analysis of the Urban System

Characteristics of the Azerbaijani Region

with Emphasis on the Impacts of Tabriz

Metropolitan Economic Focus,

Geography and Planning, 14(29), pp. 17-

17. [In Persian].

47. Pumain, D. (2003), Scaling Laws and

Urban Systems, SFI Working Paper,

European Research Program ISCOM.

48. Pumain, D. (2006), Hierarchy in Natural

and Social Sciences, Methodos Series, 3,

Springer Netherlands.

49. Rafieian, M. (1996), Space Organization

with Emphasis on Urban Systems, Case

Study: Isfahan Province, PhD Thesis,

Faculty of Humanities, Tarbiat Modarres

University. [In Persian].

Rahnamaei, M. T., & Mohammadi Deh

Cheshme, M. (2009), An Attitude to Social

Instability in the Iranian City Ecosystem,

Political-Economic Information, No. 259

and 260, pp. 284 to 297. [In Persian].

50. Rahemi, M. Mahkouee, H., Khadem Al-

Husseini, A., & Shamsodini, A. (1979), A

Study of the Political Organization of

Space in the Country's Settlement Areas,

Case Study: Kashan City, Journal of

Regional Planning, 8(30), pp. 89- 102. [In

Persian].

51. Sajjadi, J. (1996), A Geographical

Approach to Development Concepts and

Its Role in the Center-Surrounding

Structure of the World Economy, Journal

of Geographical Research, No. 41, pp. 96-

115. [In Persian].

52. Sassen, S., (1991), The Global City,

Princeton University Press, Princeton.

53. Seifeddini, F., Mansourian, H., Pour

Ahmad, A., & Darvishzadeh, R. (2013),

Spatial-temporal dynamics of Iranian

urban system 1335-90, Journal of

Geographical Researches on Urban

Planning, 1(1), pp. 21 - 42. [In Persian].

54. Shokooei, H. (1974), Urban geography of

Iran, Tabriz University Press. [In

Persian].

55. Shokooei, H. (1994), New viewpoints of

urban geography, vol.1, Tehran: SAMT

publication. [In Persian].

56. Taghvaie, M., & Saberi, H. (2010): An

Analysis of Iranian Urban Systems during

the years 1335 to 2006, Journal of Urban

and Regional Studies and Research, 2(5),

pp. 55-76. [In Persian].

57. Talaminaie, A. (1974), An Analysis of

Regional Characteristics in Iran, Based

on Isfahan Sample Regional Studies,

University of Tehran, Report No. 1680.

[In Persian].

58. The Statistical Center of Iran (1956-

2016), The findings of the National

Population and Housing Census.

59. Witherick, M., Ross, S. and J. Small,

(2001), A Modern Dictionary of

Geography, London, Arnold, Fourth

Edition.

60. Zebardasht, E. (2007), A Study of the

Urban Prime Developments in Iran,

Journal Honar-ha-Ye-Ziba, No. 29, [In

Persian].

61. Zebardasht, E. (2003), Evaluation of

Hierarchy Processes and Settlement

Classification Methods in Urban

Practices Approach in Rural

Development, Journal Honar-ha-Ye-Ziba,

No. 13, pp. 52-63. [In Persian].

https://www.google.com/search?q=potter+city+in+the+developing+world&sxsrf=ACYBGNQpsb8HO8TJCzJLrlbTqAdAoiwk5g:1578913844504&tbm=isch&source=iu&ictx=1&fir=Ui6-x4tqjdbrVM%253A%252CM7Upk_9I78cLqM%252C%252Fg%252F12bmf6p4s&vet=1&usg=AI4_-kRrgjrMllERKSy0-uETlqqQZ38tEw&sa=X&ved=2ahUKEwj1r9S2uIDnAhXJN8AKHVv5ByoQ_B0wCnoECAsQAw#imgrc=Ui6-x4tqjdbrVM:

https://www.google.com/search?q=potter+city+in+the+developing+world&sxsrf=ACYBGNQpsb8HO8TJCzJLrlbTqAdAoiwk5g:1578913844504&tbm=isch&source=iu&ictx=1&fir=Ui6-x4tqjdbrVM%253A%252CM7Upk_9I78cLqM%252C%252Fg%252F12bmf6p4s&vet=1&usg=AI4_-kRrgjrMllERKSy0-uETlqqQZ38tEw&sa=X&ved=2ahUKEwj1r9S2uIDnAhXJN8AKHVv5ByoQ_B0wCnoECAsQAw#imgrc=Ui6-x4tqjdbrVM:




Documents

Journal of Regional Planning