Journal of Chinese Literature And Culture - UMEXPERT · journal of chinese literature and culture 馬來亞大學華人文學與文化學刊 vol. 4, no. 1 第四卷第一期 2016

Journal of Chinese Literature

And Culture

馬來亞大學

華人文學與文化學刊 A PEER REVIEWED JOURNAL

Vol. 4, No. 1

第四卷第一期

2016

Department of Chinese Studies

University of Malaya

Journal of Chinese Literature and Culture Vol. 4, No. 1, June (2016) JCLC is a peer reviewed journal

Advisory | Penasihat Professor Dr. Md Sidin Ahmad Ishak

Chief Editor | Ketua Penyunting Dr. Ching Thing Ho

Managing Editor | Penyunting Urusan Dr. Ngu Ik Tien

Publisher | Penerbit Department of Chinese Studies,

Faculty of Arts and Social Sciences,

University of Malaya.

Tel: +603-7967 5650 Fax: +603-7967 5458

Email: [email protected]

Printing | Pencetak James Aries Printing Sdn Bhd Malaysia

40, Jalan TPK 2/5, Taman Perindustrian Kinrara,

Puchong, 58200 Kuala Lumpur.

Tel: +603-8075 6009

www.book-printing.com.my

Editing Assistant | Pembantu Penyunting Ooi Soh Chen

Date | Tarikh June 2016

Subscription Rates | Harga Langgangan RM 30.00

ISSN 2289-232X

Copyright © University of Malaya

International Advisory Board | Sidang Penasihat Antarabangsa

Prof. Dr. Ding Choo Ming Universiti Kebangsaan Malaysia, Malaysia

Assoc. Prof. Dr. Lim Kien Ket National Chiao Tung University, Taiwan

Prof. Wang Zhaopeng Wuhan University, China

Prof. Dr. Liu Hong Nanyang Technological University, Singapore

Prof. Dr. Pan Hsiao-huei Fu Jen Catholic University, Taiwan

Prof. Dr. Su Hui Central China Normal University, China

Prof. Sharon A. Carstens Portland State University, USA

Assoc. Prof. Dr. Tee Kim Tong National Sun Yat-sen University, Taiwan

Prof. Dr. Zhang Jijiao Chinese Academy of Social Sciences, China

Editorial Board | Sidang Penyunting

Assoc. Prof. Dr. Lim Choon Bee

Universiti Putra Malaysia, Malaysia

Dr. Fan Pik Wah University of Malaya, Malaysia

Dr. Chew Fong Peng University of Malaya, Malaysia

Dr. Seng Yan Chuan University of Malaya, Malaysia

Dr. Thock Ker Pong University of Malaya, Malaysia

Dr. Yam Kah Kean University of Malaya, Malaysia

Dr. Ching Thing Ho University of Malaya, Malaysia

Dr. Teoh Hooi See University of Malaya, Malaysia

Dr. Ngu Ik Tien University of Malaya, Malaysia

Dr. Ong Siew Kian University of Malaya, Malaysia

Dr. Chai Siaw Ling University of Malaya, Malaysia

JOURNAL OF CHINESE LITERATURE AND CULTURE

馬來亞大學

華人文學與文化學刊

Vol. 4, No. 1 第四卷第一期 2016

目錄

CONTENTS

1 CHANG Yun Fah and CHIN Yee Mun

Ethnic Consciousness or Civic Consciousness: Re-examining Young Chinese

Malaysians’ Political Decisions and Attributes after the 13th Malaysian General

Election

21 邓佳玉、林德顺

英殖民时期吉隆坡福建义山的管理初探（1885-1957）

37 梁肇龙、张惠思

从《闽中新乐府》中看林纾前期的文学思想与情怀

49 郑诗傧

论《云笈七签》中的道教灵验记

63 NGIEN Ming Ming dan CHING Thing Ho

Pembelajaran Bahasa Cina di SJK(C): Kajian kes pelajar Bumiputera di negeri

Sarawak

85 SU Yingying

Permulaan dan Pembangunan Kebudayaan Tradisional China di Tanah Melayu

Sepanjang Abad ke-20: Kajian tentang Bidang serta Kesannya

Book Review

98 CHEE Lee Yoon Yerry Wirawan, Sejarah Masyarakat Tionghoa Makassar: Dari Abad ke-17 Hingga

Ke-20, Kepustakaan Populer Gramedia (KPG) & Éçole francaise d’Extrême-Orient

(EFEO), 2013. (Language: Bahasa Indonesia)

100 稿约

102 Notes for Contributors

1

马大华人文学与文化学刊

Journal of Chinese Literature and Culture

Ethnic Consciousness or Civic Consciousness: Re-examining Young Chinese

Malaysians’ Political Decisions and Attributes after the 13th Malaysian General

Election

CHANG Yun Fah

Department of Mathematical and Actuarial Sciences, Universiti Tunku Abdul Rahman.

CHIN Yee Mun

Faculty of Creative Industries, Universiti Tunku Abdul Rahman.

Abstract

The 13th Malaysia General Election held on 5 May 2013 was concluded with the

reinstatement of the ruling party, Barisan National (BN) with only 47.38% votes won.

The results of the election were then interpreted from multiple perspectives due to the

fact that only approximately 24.4% of Chinese Malaysian voted for BN. Certain quarters

interpreted the results as an outcome of ethnic politics while some interpreted it as an

outcome of increasing civic consciousness. The former argued that the collective shift in

Chinese Malaysians’ voting decisions were responsible for the huge losses of BN. The

latter claimed that the results were an outcome of higher civic awareness among

urbanites who were dissatisfied with BN’s poor governance. Nevertheless, such

conclusions were made based only on election outcomes and might not reflect or took

into consideration the rationale behind Chinese voters’ collective actions. Recently, a

sociological perspective was initiated to understand Chinese Malaysians’ political

behavior from the rational choice perspective. From this perspective, it is believed that

both ethnic and civic consciousness play vital role in shaping Chinese Malaysians voting

decision. This paper aims to re-examine the possibility that in a multi-ethnic society,

young Chinese Malaysians’ voting decision are made based on both ethnic and civic

consciousness choices. Data collected after the 2013 general election were used to

investigate inter-relationships between civic consciousness and ethnic consciousness and

how they affected respondents’ political decisions. Findings from this study show that

political decisions in a multi-ethnic society are dynamic and rational. Both ethnic

consciousness and civic consciousness play significant roles in shaping young Chinese

respondents’ political behavior.

Keywords: Ethnic consciousness, civic consciousness, Chinese Malaysian,

election, political attribute.

2 CHANG Yun Fah, CHIN Yee Mun

Re-examining Young Chinese Malaysians’ Political Decisions and Attributes

Introduction

The 13th Malaysia General Election (MGE) held on 5 May 2013 was concluded with the

reinstatement of Barisan National (BN) with only 47.38% votes won. On the other hand,

the opposition coalition, Pakatan Rakyat (PR), formed by Parti Keadilan Rakyat (PKR),

Democratic Action Party (DAP) and Parti Islam SeMalaysia (PAS) won 89 out of 222

parliamentary seats, 229 out of 505 state seats1 and reinstated their power as the ruling

coalition of Penang, Kelantan and Selangor governments.

The results of the 2013 MGE had been interpreted from multiple perspectives.

Certain quarters interpreted the results as an outcome of ethnic politics while some

interpreted it as an outcome of increasing civic consciousness. Claims such as the

Chinese Malaysian had collectively voted against BN emerged. The perceived Chinese

Malaysians’ collective action was then referred to as the Chinese tsunami by many BN

leaders and Malay mainstream newspaper (Ong, 2013) including the chairman of BN,

Najib Tun Razak and some other UMNO leaders. Some Malaysian political

commentators such as Calvin Sankaran (2013) argued that the success of PR was mainly

due to the Chinese votes. According to him, there was a strong correlation between the

percentage of Chinese voters and the percentage of votes PR received. Proponents of this

perspective had also tried to justify their claim by referring it to the huge losses of

Chinese based political parties within BN such as Malaysian Chinese Association (MCA),

Gerakan Rakyat Malaysia (Gerakan) and Sarawak United People’s Party (SUPP). PR

achieved victories in forty two out of the forty six or 95.65% of the parliamentary seats

where Chinese Malaysian formed the largest group of voters. It was believed that only

24.4% of Chinese Malaysian voters voted for BN in the 2013 MGE, a fall of about 20%

as compared to the 2008 MGE (Phoon, 2013).

Even so, certain political analysts claimed that the 2013 MGE results have

nothing to do with ethnic politics. These analysts described the results as outcomes of

BN inability to curtail problems that were caused by their poor governance. There were

claims that problems faced by the rakyat (people) such as inflation, rising crime rates,

corruption, environment and etcetera were not solved by BN government. This had

caused the support for BN to dwindle in the 2013 MGE. As such, higher civic

consciousness among urbanites was said to have caused BN losses in urban areas.

Further analysis from this perspective indicated that most urbanites are middle-class and

their economic position has allowed them to be more vocal. At the same time they have

access to internet. The internet provided them alternative information. Consequently,

proponents of this perspective relate BN losses to urban tsunami (Thock, 2013) (Leong,

2013).

Both interpretations have detrimental effect on Chinese based political parties in

the BN coalition. If Chinese collectively voted against BN, it would also mean that they

would not support these parties. Similarly, if the urbanites had collectively voted against

BN, the position of Chinese based parties in BN would also be in the danger zone since

1 The state elections for Sabah and Sarawak from East Malaysia were held separately from

parliamentary election.

3



these parties’ strongholds were in urban or semi-urban areas. As such, Phoon (2013)

believed that there was paradigm shift in Chinese Malaysian voting patterns that might

cause the Chinese based political parties in the BN coalition to lose more support in the

future.

However, a study by Chin et al. (2015) provides a different thought on the recent

voting behaviours among Chinese Malaysian voters. Based on the survey conducted in

July 2013, Chin et al. (2015) concluded that Chinese Malaysians’ political decisions are

made rationally and is dynamic in nature. They will choose a party that can serve them

best, either in the form of their ethnic rights and their hope to leave in a society that is

well-governed (Chin, Chang, & Wu, Accepted 2015). Currently, Chinese Malaysian may

appear to have rejected BN but such trend may change in the future as being rational

individuals, their decisions are not static.

Based on the abovementioned background, this study was conducted to further

examine the effect of young Chinese Malaysians’ ethnic and civic consciousness on their

political decisions and attributes. In order to study such effect, this research tries to find

out whether there is any relationship between civic consciousness and ethnic

consciousness and how far ethnic consciousness and civic consciousness play an

important role in affecting young Chinese Malaysians’ political attributes.

Past Chinese Malaysians’ Political Voting Patterns

When analysing Chinese Malaysians’ voting patterns, one of the approaches

often used is to consider Chinese Malaysians’ voting behaviour as a respond to Malay

political hegemony or ethnic politics. Scholars such as Ho Khai Leong (Ho, 2003), K.J.

Ratnam (Ratnam, 1967) and Heng Pek Koon (Heng, 1996) made such observation before.

This approach relates Chinese Malaysian political decisions to ethnic politics. Ethnic

politics is used tactfully and to some extent, it is a rational strategy to be employed by the

community. Rational choice theory suggest that individuals select the course of action

most likely to incur the greatest gain, while simultaneously minimizing any personal loss

in their pursuit of goals and aims (Inglis & Thorpe, 2012). In other words, Chinese

Malaysians, whether individually or collectively, is rational and will intentionally vote

for different parties or any party that best protect their interest in Malaysia. It is part of

their tactful manoeuvre to live in an ethnicized society.

One of the ‘tactical’ collective moves has generated the pendulum effect.

Pendulum effect is one of the political phenomena often quoted by political analysts to

analyse Chinese Malaysian voting patterns. It refers to collective votes from the Chinese

voters that swing back and forth between the ruling BN coalition and oppositions. The

pendulum effect was first referred by DAP veteran, Lim Kit Siang to summarize DAP

performance in the past general elections (Koh, 2011). Proponents of pendulum effect

showed that BN coalition had won more parliamentary seats and higher percentage of

votes in the elections held in years 1955 (before independent of Malaya), 1964, 1974,

1982, 1995 and 2004 MGEs, while the percentages of seats and votes obtained by

opposition parties were more in the subsequent MGEs- 1959, 1969, 1978, 1986, 1990

and 1999 (Cheah, 2008). The fluctuations of percentages of seats and votes for BN



coalition and opposition are depicted in Figure 1 and Figure 2, respectively. The

pendulum effect was also referred by some politicians or analysts to explain Chinese

voters’ pattern in Sabah (Shen, 2011) and Sarawak. The deputy secretary general of

SUPP, for example, had optimistically predicted that Chinese votes would swing back to

BN in 2011 Sarawak state election after their lost in Sibu parliamentary by-election

months ago (Wong, 2011).

However, some analysts argued that the pendulum effect has gradually declined

in Chinese Malaysian voting pattern after the 1990 MGE (Koh, 2011) due to the fact that

the percentage of seats won by BN coalition was continuously decreasing from 85.71%

in 1982 to 83.26% in 1986, and further dropped to 70.56% in 1990. According to Phoon:

Chinese voters were in favour to opposition in two consecutive elections, while

their support to opposition in 2013 was stronger than 2008, pendulum effect no

longer happened…(Phoon, 2013)

Figure 1. Percentage of seats won by BN coalition, opposition parties and DAP in

different MGEs.

5



Figure 2. Percentage of votes casted for BN coalition and opposition parties in different

MGEs.

Another Chinese Malaysian voting trend that shows that they are rational and

knows how to optimize their votes is the split voting strategy. In the Chinese Malaysian

context, split voting refers to their inconsistent voting decisions at the parliamentary and

state levels (Phoon, 2013). There is a tendency among them to give their vote to a

political party for the parliament seat and to another political party for the state seat. Split

voting can be interpreted as a collective action by the Chinese voters to maintain their

political both BN and the opposition parties. Usually, they would give their votes to

opposition parties at national level and ruling BN at the state level. It is a common

perception that opposition parties are more vocal and able to protect their interests at

parliamentary level (Heng, 1996, pp. 514). Voting the opposition parties would keep BN

in check at the federal level. At the state level, they would vote for BN since this

coalition would have a higher chance of winning the state election. By supporting BN at

the state level, BN would be able to serve them better. Henceforth, it is hoped that by

splitting their votes, Chinese Malaysians are able to preserve their interests at both the

national and local levels. However, split voting only happens in certain states that

Chinese voters are relatively high, such as Penang, Sarawak and Selangor.

James (1996), for example, studied the Sarawak Chinese voting pattern at

parliamentary and state levels from 1979 to 1995. The study concluded that Chinese

voters in Sarawak had consistently voted for DAP in parliamentary elections, especially

in Chinese-majority constituencies, but the same voters rejected DAP at the state level.

For instance, DAP successfully won two constituencies in 1982 and 1990 parliamentary

elections, and one constituency in 1986 and 1990 MGEs. Subsequently, all DAP

candidates were defeated in 1979, 1983, 1987 and 1991 state elections2 by BN Chinese

based party in Sarawak, SUPP candidates (see Table 1). The collective acts of Sarawak

Chinese to split their votes for DAP at parliamentary level and for SUPP at state

elections has a rational consideration explained by James (1996) as follows:

2 Parliamentary election and state election in Sawarak are held separately.



On the one hand, being on the receiving end of discriminatory government

policies, DAP's call for the eradication of the bumiputera/non-bumiputera

categories is appealing and is what most Chinese demand. Supporting DAP

would ensure that the grievances of the community would be heard. On the other

hand, the Sarawak Chinese know that, unlike the Chinese-based BN parties in

Peninsular Malaysia, which have been completely marginalized by UMNO,

SUPP has successfully protected Chinese economic, social and cultural interests

in Sarawak. They know that SUPP's strength within the Sarawak BN is

dependent on its ability to hold on to the Chinese-majority state constituencies,

which in tum give SUPP the role as a powerbroker. They also know that the bulk

of economic resources and opportunities distribution is done at the state level,

where SUPP is the most effective, and not at the federal level.

Table 1 Performance of DAP (Sarawak) at Parliamentary Elections and State Elections

State

Election

No. of

Candidates

Seats

Won

Parliamentary

Election

No. of

Candidates

Seats

Won

1979 11 (6) 0 1982 5 (4) 2 (2)

1983 7 (5) 0 1986 5 (4) 1 (1)

1987 11 (8) 0 1990 8 (5) 2 (2)

1991 18 (10) 0 1995 6 (4) 1

Source: (James, 1996)

Note. Figures in parentheses refer to candidates standing in Chinese-majority

constituencies.

The pendulum and split voting decision are reflecting Chinese Malaysian

collective rational voting decision. It is a way to exert their community political rights

and power. In order to do so, they tried to balance the support they would provide to both

BN and the opposition parties. By referring to the MGE results held from 1974 – 2004,

in Peninsular Malaysia, Chinese Malaysians had also divided their votes to BN Chinese-

based parties and DAP. Within this period, Chinese Malaysians engaged in the politics of

balancing. They needed to support BN Chinese-based parties with the hope that these

parties would continue to represent Chinese voices in the ruling consociation coalition.

At the same time, they realized the importance of continuing their support to DAP to

keep both MCA and Gerakan in check. The balancing strategy was practised by the

Chinese Malaysians until the extent that they split their votes. They would give their vote

to DAP for parliamentary seats and for state seats, they would give it to MCA or

Gerakan (Wong, 2012).

However, the split voting strategy seems to be ended in the last two MGEs. In

the enthusiasm of “Ubah”, Chinese Malaysia has undoubtedly casted their votes for PR,

which resulted in the biggest setback of MCA, Gerakan and SUPP at the parliamentary

and state levels. In 2013 MGE, MCA only succeeded in seven parliamentary

constituencies and 11 state seats from 37 and 90 seats contested, respectively. Gerakan

7



won one parliamentary seat and three state seats, and SUPP one parliamentary seat in

Sarawak.

Some scholars, such as Wang Gungwu (1981, p. 176) would argue that there

was intra-ethnic political fragmentation among Chinese Malayan during pre-

independence period. This intra-ethnic political fragmentation took a different form after

1974 MGE where Chinese in Peninsular Malaysia have divided their support to three

Chinese-based political parties. The parties were MCA, Gerakan and DAP (Ho, 1995).

Ho Khai Leong referred the political attitude of MCA as ethnic based consociational

democracy, while Gerakan represents non-ethnic based consociational democracy within

BN coalition. On the other hand, the political attitude of DAP is an example of non-

ethnic based antagonism.

However, it should be noted that the intra-ethnic fragmentation occurred because

the Chinese community needed consociation and antagonism to protect their interest. Ng

(2003) highlighted that Chinese Malaysian had been utilizing one of the two approaches

at different times, namely politics of negotiation attributed to the MCA and Gerakan, and

politics of pressure attributed to the DAP and other opposition parties. For example,

some members of Dong Jiao Zong3 (persistent critic of the ruling BN coalition) joined

Gerakan before 1982 MGE to negotiate a better deal for the Chinese community is the

best example of the Chinese adopting the negotiation approach. An example of pressure

approach were twenty-seven Chinese activists and leaders joined the DAP before the

1990 MGE with the hope to form a two-coalition system. Prior to that, endorsement of

the Malaysian Chinese Union Declaration (马来西亚全国华团联合宣言) in 1985 by

more than 5000 Chinese groups and associations can be considered as one of the high

points in politics of pressure by Chinese Malaysian community.

By referring to the above discussions, the notion that Chinese had voted

collectively cannot be denied. Voting patterns such as pendulum voting and split voting

reflect such phenomenon. Such voting trends reflect the Chinese mobilization of their

collective political power to bargain for their political power. In this context they are

rational. However, are their political considerations merely communal or they will

consider other factors too? As mentioned, the objective of this study is to examine how

far civic consciousness affects young Chinese Malaysian voting decisions too. Could the

civic consciousness be an additional factor that is now playing an increasing important

role in their voting decision?

Research Methodology

This study used the quantitative data collected by Chin, Chang & Wu (2015)

after the 2013 MGE through Universiti Tunku Abdul Rahman’s online poll portal –

MyPoll. This online poll portal has more than 12000 registered poll’s participants with

more than 90 per cent of them are Chinese and youth below 40 year-old. In the same

study, Chin et al. (2015) conducted five focus group discussions to verify the quantitative

3 Dong Zong and Jiao Zong, or collectively called Dong Jiao Zong are two Chinese education NGOs

that defend the rights of mother-tongue education in Malaysia.



data and to generate more details on the Chinese Malaysians’ political decisions. The

online survey was conducted in two stages; each stage took about two weeks within July

and August 2013. The two-stage approach was administrated to reduce the memory

retention of the respondents. Questions were designed to test respondent’s ethnic

consciousness in the first stage and focused on civic consciousness in the second stage.

All questions related to ethnic consciousness and civic consciousness were measured by

using a five point Likert scale and respondents were asked to state the level of their

agreement on statements that were related to four dimensions of a person’s ethnic or

civic consciousness, namely identification, boundary, basis to form collective action and

tendency to use them to form collective political action.

1913 respondents and 1229 respondents responded the first and second

questionnaires, respectively. For validity purpose, only 820 valid Chinese respondents

age 17 to 40 years old who attempted both sets of questionnaire and provided consistent

demographic information were analysed. This age group was chosen because they will

form the largest voter group in the next general election. The Cronbach’s alpha for civic

consciousness and ethnic consciousness are 0.761 and 0.748, respectively, an indication

of good reliability of the questionnaires.

Since the earlier study (Chin, Chang, & Wu, 2015) used sociological approach

to understand Chinese Malaysians’ political decision as a matter of rational choice, this

study employed confirmatory factor analysis to investigate further the inter-relationships

between civic consciousness and ethnic consciousness and how they affected Chinese

Malaysians’ political decision. Further study was done through a two-step clustering

technique to identify respondents’ features that affect their political decision.

Findings and Discussion

Inter-relationship between Civic Consciousness and Ethnic Consciousness

In order to study the relationships between the consciousness, confirmatory factor

analysis was used to portray the basic structure of political decision among Chinese

Malaysian respondents based on thirteen factors that have been grouped according to the

following categories;

respondents’ socio-demographic data- gender, origin of state, type of residential

area, voter registration and age group,

civic consciousness- civic identification, civic boundary, basis for civic

collective action (civic collective action) and tendency to mobilize their civic

consciousness to form collective political decision (civic political decision),

ethnic consciousness- ethnic identification, ethnic boundary, basis to form ethnic

collective action (ethnic collection action) and tendency to use their ethnic group

to form collective political decision (ethnic political decision).

Varimax rotation resulted in eight significant factors where its KMO measure of

sampling adequacy is 0.677 (p-value <0.005). These eight factors can be categorized into

three latent components (see Table 2), namely Civic Consciousness, Ethnic

Consciousness, and Respondent’s Identity.

9



Analysis show that “Civic Consciousness” is the most important component that

influenced the political decision of Chinese youth respondents which accounted for 32.55

% of the variance explained or the total information. The first component consists of

factors such as civic consciousness, civic based collective action and civic based political

decision. The second most important component represents “Ethnic Consciousness”

accounted for 19.94% of the total information includes factors such as ethnic boundary,

ethnic based collective action and ethnic based political decision. The third component

represents “Respondent’s Identity” accounted for 16.88% of the total information

includes factors like status of voter registration and age group. This result revealed that

consciousness of a person, either from civic or ethnic play more important role than their

physical characteristics in shaping voters’ political decision.

The normalized scores for latent components civic consciousness and ethnic

consciousness were then estimated using the following linear models:

Table 2

Three components resulted from factor analysis with Varimax rotation

Factor

Latent Components

Component 1:

Civic

Consciousness

Component 2:

Ethnic

Consciousness

Component 3:

Respondent’s

Identity

Civic Collective Action 0.848 0.113 0.009

Civic Political Decision 0.830 0.169 0.059

Civic Identification 0.761 –0.013 0.003

Ethnic Political Decision 0.173 0.798 –0.063

Ethnic Boundary –0.131 0.784 0.028

Ethnic Collective Action 0.434 0.689 –0.009

Voter’s Registration 0.050 –0.003 0.880

Age Group 0.002 –0.030 0.879

% of Variance Explained 32.55% 19.94% 16.88%

In order to examine the relationship between civic consciousness and ethnic

consciousness, the paired samples test was conducted on respondents who acknowledged

that they would support Non-Ethnic Based Party (NEBP) and Ethnic Based Party (EBP).

Results indicated that the civic consciousness and ethnic consciousness among

respondents who preferred NEBP is not significantly different. However, the ethnic

consciousness among respondents who preferred EBP is significantly higher than their

civic consciousness (see Figure 3). This finding can be visualized by using scatter plot

between the normalized civic consciousness scores and normalized ethnic consciousness

scores as shown in Figure 4. The plot indicates that the lower the score value, the lower

the civic or ethnic consciousness of a respondent and vice versa. It is observed that

respondents who supported NEBP generally scattered around the moderate levels of civic

and ethnic consciousness with Pearson correlation coefficient of 0.334. On the other hand,



those respondents who preferred EBP showed positive relationship (Pearson correlation

coefficient is 0.710) between their civic and ethnic consciousness. The results show that

if a respondent supported EBP and has moderate ethnic consciousness, his civic

consciousness will be either low or moderate. Their civic consciousness will increase as

the ethnic consciousness increased.

Figure 3. Boxplot for normalized civic consciousness scores and normalized ethnic

consciousness scores.

11



Figure 4. Scatter plot between normalized ethnic consciousness scores and normalized

civic consciousness scores.

Further analysis through ANOVA tests (Table 3) indicated that Chinese

respondents who supported NEBP were generally having higher level of civic

identification than EBP supporter. Therefore, they were more committed to civic based

collective action and political decision than EBP supporter. Contrarily, those who

supported EBP indicated that they might have similar level of ethnic identification and

ethnic collective action to NEBP supporter, but their ethnic boundary and commitment to

take political decision based on ethnic priority is stronger than those who supported

NEBP.

Table 3

One way ANOVA test for items related to effect of respondents’ civic consciousness and

ethnic consciousness on their political decisions

Mean Median Standard

Deviation

p-value Statistical

decision

Civic Identification 72.6 75 14.0 0.000 NEBP>EBP

Civic Boundary 63.1 65 15.7 0.104 NEBP=EBP

Civic Collective Action 77.9 75 13.7 0.003 NEBP>EBP

Civic Political Decision 78.0 75 13.7 0.027 NEBP>EBP

Ethnic Identification 71.0 75 16.4 0.868 NEBP=EBP

Moderate

High CC

Low CC

Moderate Low EC High EC



Ethnic Boundary 50.6 50 15.1 0.030 NEBP<EBP

Ethnic Collective Action 71.5 70 14.6 0.901 NEBP=EBP

Ethnic Political Decision 62.7 65 16.2 0.006 NEBP<EBP

Dependency on Civic Issues and Ethnic Issues

Dependency between party preferences and some civic and ethnic issues were also

investigated to determine whether both issues would affect the respondents’ voting

decision. Civic issues listed were economy, security, human rights, environmental issue,

education, integrity and costs of living. The following hypotheses were set at 0.05 levels

of significance.

𝐻0: Type of party supported and the given civic factor are independent.

𝐻1: Type of party supported and the given civic factor are dependent.

The Chi-Squares test results indicated that there is no statistical difference

between respondents’ party preference and their perception whether the economy,

security, human rights, environment, education and costs of living have been

compromised (see Table 4). This means that the both ethnic based party supporter and

non-ethnic based party supporter had similar perception on these civic issues. There were

71.7% and 70.7% of the non-ethnic based supporter and ethnic based supporters;

respectively felt that our country’s economy performance had been compromised.

Similarly, 80.1% and 70.7% of the non-ethnic based party supporter and ethnic based

party supporter respectively, were not satisfied with the national security issue. Civic

issues that the two types of Chinese respondents had no significant difference in their

perception were human rights (NEBP 71.3%, EBP 67.2%), environment (NEBP 61.7%,

EBP 53.5%), education and costs of living (refer to Figure 5).

The only issue that ethnic based party supporter and non-ethnic based party

supporters have significant different perception is the “integrity” issue. As high as 76.8%

of the non-ethnic based party supporter felt that national integrity had been compromised

while only 63.8% of the ethnic based party supporter expressed the same perception.

Table 4

Chi-squares test between ethnic based party supporter and non-ethnic based party

supporter for different civic issues

Civic Factor

% of EBP

supporter

% of

NEBP

supporter

p-value Decision

Economy 70.7% 71.7% 0.875 EBP=NEBP

Security 70.7% 80.1% 0.089 EBP=NEBP

Human Rights 67.2% 71.3% 0.516 EBP=NEBP

Environment 53.4% 61.7% 0.215 EBP=NEBP

Education 70.7% 74.9% 0.474 EBP=NEBP

Integrity 63.8% 76.8% 0.026 EBP<NEBP

Costs of Living 63.8% 65.7% 0.768 EBP=NEBP

13



Figure 5. Percentage of respondents agreed that particular civic issue has been

compromised.

On the other hand, dependency between type of party preferences and some

ethnic issues were also investigated. These ethnic issues are religion, language, culture,

economy, political rights, and Chinese education. The formulated hypotheses at 0.05

levels of significance are

𝐻0: Type of party supported and the given ethnic issue are independent.

𝐻1: Type of party supported and the given ethnic issue are dependent.

Again, the Chi-Squares test results indicated that there is statistically no

difference between respondents’ party preference and their perception whether their

mother tongue, culture, economy opportunity, political rights and education have been

compromised (see Table 5). This indicates that both ethnic based party supporter and

non-ethnic based party supporter have similar perception on most of the ethnic issues.

35.2% and 31.0% of the non-ethnic based supporter and ethnic based supporter,

respectively feel that their ethnic culture has been compromised. Similarly, 44.4% and

44.8% of the non-ethnic based party supporter and ethnic based party supporter

respectively, believed that Chinese economy has been compromised as well. Other ethnic

related issues that non-ethnic based party supporter and ethnic based party supporter have

about the same perception are language (NEBP 48.3%, EBP 55.2%), political rights

(NEBP 44.6%, EBP 53.4%) and education (54.6%, 53.4%) (see Figure 6).

The only issue that both ethnic based party supporter and non-ethnic based party

supporter have significant difference perception is religion. More than half (63.8%) of

the non-ethnic based party supporters felt that their belief and religion had been

compromised while only 41.5% of the ethnic based party supporters expressed the same

feeling.



Table 5

Chi-squares test between ethnic based party supporter and non-ethnic based party

supporter for different ethnic issues

Ethnic Issue % of EBP

supporter

% of NEBP

supporter p-value Decision

Religion 63.8% 41.5% 0.001 EBP>NEBP

Language 55.2% 48.3% 0.362 EBP=NEBP

Culture 31.0% 35.2% 0.262 EBP=NEBP

Economy 44.8% 44.4% 0.617 EBP=NEBP

Political Rights 53.4% 44.6% 0.389 EBP=NEBP

Chinese Education 53.4% 54.6% 0.330 EBP=NEBP

Figure 6. Percentage of respondents agreed that a given ethnic issue has been

compromised.

The percentages of ethnic-based party supporter and non-ethnic-based party

supporter who agreed that the given issues had been compromised were quite similar,

except for issues related religion and integrity. For the religion issue, the number of

ethnic-based party supporters who were not satisfied with the current status was

significantly higher than the number of non-ethnic-based party supporters. For integrity

issue, more non-ethnic-based party supporters are not satisfied with the problems than

their counterpart.

There were little differences in term of how both groups of respondents

prioritized ethnic issues. EBP supporters prioritized education followed by political

rights, religion, language, and economy, while the NEBP supporters prioritized education,

political rights economy. For civic related issues, EBP supporters prioritized security

which was followed by, education, economy, human rights, integrity, costs of living and

environment. NEBP supporters’ prioritized the issues more or less the same way except

for integrity. It was their second most concerned issue.

15



Young Chinese Malaysian Political Attributes

One key interest for many political leaders is to know who their potential supporter is. By

knowing the potential supporter, it enables the political parties to go back to their

drawing board to study their position before attempting to move forward. In order to do

so, a two-step clustering technique to classify all respondents into two types of political

supporters, namely ethnic based party supporter and non-ethnic based party supporter

was used. The clustering results will be able to identify physical characteristics that

differentiate political preferences of a respondent.

Figure 7 summarizes the two clusters, with the first cluster consists of 69.5% of

the total respondents, and the second cluster consists of 30.5%. Within the first cluster,

70.2% of the respondent indicated that they preferred non-ethnic based party and the

remaining would support ethnic based party. All respondents in the second cluster

indicated that they would support ethnic based party. The classification of respondents is

fairly reliable with average Silhouette measure of cohesion and separation equals to 0.4.

Clustering of respondents is based on four physical characteristics of the respondents; in

the order of importance are status of voter’s registration, age group, gender and type of

area stay, i.e. urban area, suburban area and rural area.



Among the physical characteristics selected, only age group and voter’s

registration are useful in identifying respondent’s political decision. Within the non-

ethnic based party supporters, most of the respondents are currently less than 25 year-old;

69.2% of respondents aged 21-25 group are in favour to non-ethnic based party and it

increased to 100% among respondents below 21 year-old. 98.6% of them are currently

not registered as a voter, possibly due to the fact that they have not reached the age to

register as voter.

This proves that the younger a respondent is, the stronger their support to non-

ethnic based party. This could be an alarming sign to Chinese ethnic based parties in both

BN and PR coalitions. As the younger respondents grow and become the largest group of

registered voter, political parties such as MCA, Gerakan, SUPP and even DAP may not

be able to attract young voters’ support if they fail to transform to non-ethnic based party.

Figure 7. Results from two-step clustering based on respondents’ age group, type of area

stay, gender, and voter’s registration.

17



Contrarily, all respondents who were above 25 year-old were in favour of ethnic

based party. Their political awareness was high as all of them are registered voters. Even

though many political analysts commented that this age group of voters is the stronghold

of PR and they are more concern about issues related to good governance such as

corruption, rising crime rates, inflation, environment and etcetera. Chin, Chang & Wu

(2015) argued that ethnic consciousness still play an important role in shaping Chinese

Malaysians’ voting decision. DAP has been perceived as a Chinese based party that can

better safeguard their Chineseness (Lee, 2010, p. 16). This explains why DAP was able

to gain a significant victory in the 2013 MGE even though most of the young Chinese

voters preferred ethnic based party.

Conclusion

As the second largest ethnic group in Malaysia, the Chinese Malaysian has always been

regarded as the main contender of the dominant Malay in political and economic aspects.

In this ethnicized political climate, various analytical tools have been used to understand

the political attributes of Chinese Malaysian in the past. However, the paradigm shift on

political culture occurred in the post 2008 MGE has caused some of these analytical tools

to be re-examined.

In such, Chin et al. (2015) together with this paper provide a new analysis

framework to understand the post 2008 MGE Chinese Malaysian political attributes. This

new approach combined ethnic factor and voters’ civic consciousness under the

framework of rational choice. Unlike other approaches that emphasized on the analysis

of election outcomes, the new approach attempts to understand the social-psycho aspects

of Chinese Malaysian.

From the above account, four broad conclusions can be drawn:

1. The respondents have similar ethnic consciousness regardless of their political

party preferences, but the level of civic consciousness will determine their

political decision.

2. Supporters for non-ethnic based party have higher sense of civic responsibility,

whereas supporters for ethnic based party are more obvious on their ethnic

boundary.

3. Supporters for ethnic based party and non-ethnic based party have different

perceptions on issues related to integrity and religious.

4. Younger respondents are more in favour to non-ethnic based party, while elder

respondents tend to support political party that is able to protect their ethnic and

civic interests.

Therefore, Chinese Malaysians’ political decisions are not fragmented although

it appeared to be so in pre-2008 MGE. What appeared to be fragmented voting decision

was merely their collective strategy to respond to Malaysia’s ethnic politics. The tactical

moves caused the fragmentation of their political support. In times (2008 and 2013 MGE)

where the ruling political party (BN) was perceived as unable to manage the country well,

civic consciousness became prominent and had to a large extent shaped their voting

decision. They became aware of the fact that the pendulum and split voting strategies



might not work anymore since they perceived that there were pressing issues in the

governance of this country. As a result, being rational voters they opted to support the

opposition coalition in the 2008 and 2013 MGE. This would mean that although largely,

Malaysia’s politics are still ethnic based, there are signs that show civic issues are

beginning to dominate Malaysia’s political scenario, especially among Chinese

community. It is now a major component in the Chinese Malaysian’s rational voting

equation. Such development could be the effect of an increased in Chinese Malaysian’s

attachment to Malaysia. Although most of them are descendants of immigrants from

China, they do not claim or even associate themselves as China Chinese anymore.

Eventually, they would aspect that this country is well-governed and this is when civic

consciousness will become important. As a result of such rationalization and as

mentioned earlier, Chinese’s support for certain political party will change according to

time. Therefore, Chinese based political parties in Malaysia, either within the BN

coalition or PR component parties should reconsider their current strategies. The Chinese

Malaysians’ voting decisions are not as predictable as before when ethnic factor was

prominent.

19



References

Cheah S. K. 谢诗坚. (18 February, 2008).今年大选钟摆何方？[Where Will be the

Pendulum in General Election for This Year?] Retrieved 20 October, 2014, from

飞扬网络部落格: http://www.seekiancheah.blogspot.com

Chin, J. (2001). Malaysian Chinese Politics in the 21st Century: Fear, Service and

Marginalisation. Asian Journal of Political Science, 9(2), 78-94.

Chin, Y. M., Chang, Y. F., & Wu, M. C. (2015). Recent Chinese Malaysians' Political

Decision: A Matter of Rational Choice. International Journal of Social Science

and Humanity, Vol. 5, No. 6, pp. 530 - 536.

Ho, K. L. 何启良. (1995). 政治动员与官僚参与：大马华人政治论述 [The Political

Mobilization and the Involved by Bureaucracy: Discoursed Malaysian Chinese

Political]. Kuala Lumpur: Huazi Resource and Research Centre. Ho, K. L. (2003). Imagined Communion, Irreconcilable Differences? Perceptions and

Responses of the Malaysian Chinese towards Malay Political Hegemony. In C.

Ding, & K. Ooi, Chinese Studies of the Malay World (pp. 239-262). Singapore:

Eastern University Press.

Inglis, D., & Thorpe, C. (2012). An Invitation to Social Theory. Cambridge: Polity Press.

James, C. (September, 1996). The Sarawak Chinese Voters and Their Support for the

Democratic Action Party (DAP). Southeast Asian Studies, 34(2), 387-401.

Lee, Y. F. (March, 2010). Changes in Chinese Political Involvement in Malaysia. (U.

Press, Ed.) Pertanika Journal of Social Science, 11-21.

Leong C. W. 梁志华 . (2013).大选结果对国阵政商网络和官联企业的影响 [The

Influence of Elections Results to BN Government’s Business Networks and

Government-linked Companies]. In Ng Nyen Fah & Phoon Weng Keong (Eds.)

吴彦华, & 潘永强主编. 未完成的政治转型：马来西亚 2013 年大选评论

[Unfinished Political Transition: Comment on Malaysia Election 2013] (pp. 95

– 110). Kuala Lumpur: Centre for Malaysian Chinese Studies.

Ng N. F. & Phoon W. K. 吴彦华 & 潘永强. (2013). 民主的收缩与扩张 [Contraction

and Expansion of Democracy]. In Ng Nyen Fah & Phoon Weng Keong (Eds.) 吴

彦华 & 潘永强主编. 未完成的政治转型：马来西亚 2013 年大选评论

[Unfinished Political Transition : Comment on Malaysia Election 2013]. Kuala

Lumpur: Centre for Malaysian Chinese Studies.

Ng K. W. 许国伟. (7 March, 2011). 不吐不快：钟摆 [Speak Out: Pendulum]. Retrieved

26 October, 2014, from 南洋网: http://www.nanyang.com

Ng, T. E. (2003). The Contest for Chinese Votes: Politics of Negotiation or Politics of

Pressure? In K. W. Francis Loh, & J. Saravanamuttu, New Politics in Malaysia

(pp. 87-106). Singapore: Institute of Southeast Asian Studies.

Ong K. C. 王国璋. (2013). 第 13 届全国大选：过程、议题与影响 [The 13th General

Elections: Process, Issues and Related to the Impact]. In Ng Nyen Fah & Phoon

Weng Keong (Eds.) 吴彦华；潘永强主编. 未完成的政治转型：马来西亚2013 年大选评论 [Unfinished Political Transition: Comment on Malaysia

Election 2013] (pp. 3-17). Kuala Lumpur: Centre for Malaysian Chinese Studies.

Phoon W.K. 潘永强. (2013). 第 13 届大选：华人政治的重组性选举 [The 13th General

Election: Chinese Political Restructuring Elections]. In Ng Nyen Fah & Phoon



Weng Keong (Eds.) 吴彦华 & 潘永强主编. 未完成的政治转型：马来西亚2013 年大选评论 [Unfinished Political Transition: Comment on Malaysia

Election 2013] (pp. 57 - 66). Kuala Lumpur: Centre for Malaysian Chinese

Studies.

Ratnam, K. (1967). Communalism and the Political Process in Malaya. Singapore:

University of Malaya Press.

Sankaran, C. (September, 2013). Mathematical Proof of Chinese Tsunami. Retrieved 28

October, 2014, from http://www.freemalaysiatoday.com

Scott, J. (2000). Rational Choice Theory. In G. Browning, A. Halcli, & F. Webster,

Understanding Contemporary Society: Theories of the Present. Sage

Publications.

Shen S.K. 神山客. (28 August, 2011). 浅谈“沙巴魔咒”和“钟摆定律” [Discussion

about ‘Curse in Sabah’ and ‘Pendulum Swing’]. Retrieved 20 October, 2014,

from Malaysiakini: http://www.malaysiakini.com/cn

Sheng, Y. L. (2003). The Chinese Dilemma. Kingsford: East West Publishing.

Thock K. P. 祝家丰 . (2013). 雪州政权争夺战：城市海啸催化民联的狂胜 [The

Regime Battle in Selangor: Tsunami City Catalytic Rout by Pakatan Rakyat]. In

Ng Nyen Fah & Phoon Weng Keong (Eds.) 吴彦华, & 潘永强主编. 未完成的政治转型：马来西亚 2013 年大选评论 [Unfinished Political Transition:

Comment on Malaysia Election 2013] (pp. 196 - 209). Kuala Lumpur: Centre

for Malaysian Chinese Studies.

Vasil, R. K. (1980). Ethnic Politics in Malaysia. New Delhi: Radiant Publishers.

Wong, C. H. (2012). The End of Chinese Malaysians' Political Division? The March 8

Political Tsunami and Chinese Politics in Penang, Selangor and Perak. In H. G.

Lee, & S. Leo, Malaysian Chinese: Recent Developments and Prospects (pp. 86-

108). Singapore: ISEAS.

Wong S.K. 黄顺舸. (6 April, 2011). 人联党钟摆论驳斥诗巫惨败说，黄顺舸称选民回流无惧刘强燕 [SUPP ‘s Pendulum Swing with Sibu, Wong Shun Koh Said

Voters Reflux Without Fear Alice Lau]. Retrieved 26 October, 2014, from

Malaysiakini: http://www.malaysiakini.com/cn

21




邓佳玉

马来亚大学中文系

林德顺

马来亚大学中国研究所

摘要

吉隆坡华人社会成型于十九世纪六十年代，当时并没有太多福建籍人士。但到了

二十世纪初，一个仅位于客家籍与广府籍之后的福建社群已经赫然成型。从当时

按籍贯分配的吉隆坡华人义山面积配额来看，此说有一定的事实根据。今天的福

建义山管理者——雪兰莪暨吉隆坡福建会馆（简称“雪隆福建会馆”）乃是自英国

殖民时代即明文委任的义山管理者，其职务包括安葬贫困的同乡，管理义山等。

本文根据对雪隆福建会馆会议记录、章程等文献资料的整理以及相关管理人员的

口述访谈，对英殖民时期吉隆坡福建义山（1885-1957）的管理内容进行初探。日

治时期由于各类社团活动停止，因而没有记录，本文对这一时期不予讨论。文章

尝试对纷杂的管理内容进行分类整理分析，当中包括其管理结构的演变、义山章

程的变化、日常管理活动等具体内容及其变化等。同时也通过义山管理人员与政

府机构的互动，探究当时福建人的家国认同与离散情感的变化。

关键词：雪隆福建会馆、吉隆坡福建义山、义山管理、家国认同

22

邓佳玉、林德顺


Management of Kuala Lumpur Hokkien Cemetery during the British Colonial

Period (1885-1957)

DENG Jiayu

Department of Chinese Studies, University of Malaya.

LING Tek Soon

Institute of China Studies, University of Malaya.

Abstract

By the 1860s， the Chinese community in Kuala Lumpur consisted largely of non-

Hokkien people. However, the available non-textual evidence shows that a Hokkien

community, despite being smaller than the Hakka and Cantonese communities, had

emerged at the end of the nineteenth century. The distribution of burial lots among

different dialect groups in Kuala Lumpur Chinese Cemetery can attest to that. During the

British colonial period, the Selangor and Kuala Lumpur Hokkien Association (SKLHA)

was entrusted by the British government as the main management body of the cemetery.

Its duties were mainly to manage the cemetery and to bury members who were deceased.

This article explores the management of Kuala Lumpur Hokkien Cemetery (KLHC)

during the British Colonial Period (1885 to 1957) by mainly drawing upon the historical

materials kept by the SKLHA such as the meeting minutes and regulations of SKLHA

and complemented with recorded interviews. This article focuses on the evolution of the

structure of the KLHC management body, amendments of rules and regulations of the

cemetery. Meanwhile, this article also explores the national identity shift of Hokkien by

examining the interactive dynamics between the cemetery managers and the British

colonial officers.

Keywords: Selangor and Kuala Lumpur Hokkien Association (SKLHA), Kuala

Lumpur Hokkien Cemetery (KLHC), cemetery management,

national identity

23



一、前言

19 世纪末，随着 1859 年第一批锡苗的成功量产，吉隆坡丰富的锡矿资源被发

掘，大批中国劳工前来寻求生机与财富。吉隆坡从一个无名农村崛起成为市镇，

后来更成为马来亚/马来西亚的首都。1

从早期第一批探勘锡矿的 87 名华工开始，随后为数过百上千，在吉隆坡形成

一个华人社会。按早期华人生活聚群习惯，作为开发者的丘秀、阿四等皆为广府

客家人的情况来看，无疑的早期吉隆坡华社当是客家人为主。不过，随后经过内

战摧毁，1873 年吉隆坡建设重新启动，开始吸引不同地区的华人迁移进来，华社

的人口结构开始产生变化，福建籍人口开始增多。1879 年 10 月国际锡价大幅飙涨

，吸引大批华人迁入，导致吉隆坡人口也大幅增加约 30% （Gullick，1995，第 8

页），这当中有大部分源自巴生。当时马来文豪文西阿都拉之子伊布拉欣曾在

1872 年造访巴生。根据他的叙述，在当时摄政王东姑姑丁的推动下，巴生市区在

短短的两三年内发展成约有四百多家亚答屋，多元族群居民约有三千人的规模

(Muhamad Ibrahim Abdullah Munshi，1956，第 67 页)。有鉴于当时巴生大部分华人

是福建人，相信早期迁入吉隆坡的福建人源自于这里。Gullick 则记述到了 1878 年

，市区的亚答屋只剩下五十家左右。情况直到 1883 年以后才有所改善（Gullick，

2006，第 10 页）。Isabella Lucy 在 1879 年初曾经在巴生停留，她的观察是当时的

巴生已经陷入破落衰败的颓像，房屋有一半已经空置，少数留下的华人都看来表

情压抑。虽然她把大量人口迁移的原因归咎于当时的苛政和苛税，但同时提到邻

近的华人城市吉隆坡的崛起，因此十九世纪七十年代末大量巴生华人涌入吉隆坡

生活应该是一个合理的推测（Bishop , 1967, 第 212-213 页）。到了 1884 年，英殖

民政府决定把吉隆坡的饷码承包权2开放让客、粤籍以外者分一杯羹，成功吸引马

来亚北部福建人南下吉隆坡发展（Gullick，2000，第 79 页）。这两个时段福建人

的迁入，导致十九世纪末期的吉隆坡华社出现一个福建社群。他们在 1885 年成立

了福建公司（即是后来的雪隆福建会馆），随后还成功得到英殖民政府发出宪报

划拨土地设立福建人的庙宇威镇宫及福建义山，成功巩固乡亲的籍贯文化认同，

同时也积极参与吉隆坡市政发展，为国家现代化建设亦有作出一番贡献。

1据一名殖民地官员 John Anderson 的记述，在 1818 年进行的马来半岛勘探时，他发现在巴生附

近的巴生河上游处，约有二十三个有名可稽的村庄，八个产锡，不过一个叫“Sungei Lumpoor”

村庄的产量超过其他村庄许多,嘎力克（J. M. Gullick）推测这就是目前的吉隆坡的所在地。Anderson, J. (1824). Political and Commercial Considerations Relative to the Malayan Peninsula and the British Settlements in the Straits of Malacca. Prince of Wales Island: William Cox, pg. 199. Gullick, J. M. (2000). A History of Kuala Lumpur (1857-1939). Selangor: Academe Art & Printing Services Sdn. Bhd, pg. 2. 2饷码制度（Farm System），是英国、荷兰等国在东南亚殖民地实施的一种税收承包制度。设有

码官，采用公开招标。许多有势力的华人帮派领袖都靠承包饷码致富，这种制度成为十九世纪

华人社会纷扰的主要根源。当地华人来自中国的劳工，多为年青力壮者，至海外工作之余，需

要打发时间的消费活动。饷码制度基本上满足了华人的生活基本需求，包括：烟（鸦片）、酒、

赌博等。殖民政府利用华人的嗜好以充实殖民地的财库增加母国税收，与甲必丹制度相辅相成。

24



过往的相关文献，关于吉隆坡福建社群的研究，对比客家及广东方言群来说

较为稀少。我们自 2013 年针对吉隆坡福建义山展开多方位的研究，当中有一项是

针对雪隆福建会馆对吉隆坡福建义山的管理研究。在东南亚马新一带, “义山”是

华人公坟的意思。 “义山”的“义”字，含有非盈利的意思，是一种社区义务组织，

管理方面也是义务的（范立言，2000，第 1 页）。1920 年，英殖民政府颁布宪报

，宣布划出位于武吉克拉容（Bukit Kerayong）的一片土地，约 148 英亩，保留为

福建社群的义山并由福建社群维持（雪兰莪参政司，1920 年 1 月 20 日，504），

它就是现在位于旧飞机场路3的吉隆坡福建义山。雪隆福建会馆作为福建社群的代

表，自然成为吉隆坡福建义山的合法管理者。

著名学者颜清湟教授认为会馆具有宗教和社会职能、福利以及仲裁职能（颜

清湟，1991，第 41-48 页）。会馆管理义山，为同乡提供免费葬地与祭祀的服务既

体现了宗教和社会职能，也是履行福利职能的一种方式。会馆供奉乡亲们信奉的

神灵，并在清明、春秋祭等华人传统节日祭拜逝去的同乡，消除当时人们心中客

死他乡，无人祭拜的恐惧感。同时，在没有政府福利政策惠顾的情况下，贫苦无

依的乡亲得到会馆的帮助，免费办理丧葬事宜，打消他们的后顾之忧，安心在客

居地打拼奋斗。我们的研究主要是想梳理会馆在不同时代里的管理思维和他们面

对的管理问题。另外我们也尝试从这一层面的研究中探讨马来西亚华人的家国认

同的转换过程。因此本文的论述是从会馆的义山管理谈起，探讨早期的福建会馆

是否履行了它的宗教和社会职能以及福利职能，会馆是如何管理吉隆坡福建义山

，是如何面对政府的一系列管理政策，在管理义山的过程中又如何体现了华人的

家国认同与离散情感的变化等问题。我们相信通过对英殖民时期吉隆坡福建义山

的管理与变化的研究得以解答上述问题。

二、管理结构及其演变

会馆草创时期，由于人数过少、经验不足等原因，没有制定详细的规章制度

。此外，一些意外因素又使一些久远的材料失传。因此，目前只能通过现存的少

数资料及口述访谈来推测当时的管理活动。会馆保存了自 1930 年始至今的全部会

议记录，其中日据时期由于一切活动停止而记录缺失。记录的内容包括了每次的

会员常年大会、董事复选会议、董事会议以及特别大会等会议的具体内容，内容

项目包括会议出席名单、会馆账目报告、需要讨论的事项及其决策内容等。多年

来，会馆的章程曾多次修改，但主要架构一直未变，以一份最早的章程为例，

（雪兰莪暨吉隆坡福建会馆[雪隆福建会馆]，未知年份）4，章程由名称、会址、

宗旨、会员、组织、职权、选举及任期、会议、经费、调解、附则、结婚规则以

及塚山规则共 13 章 55 条组成。会员大会自 1930 年以来就是会馆的最高权力机构

3 旧飞机场路义山其实是一个多元种族共存的义山群，这里包含八个不同族群的墓区，分别是广

东义山、福建义山、广西义山、天主教徒墓园、印度人焚化场、锡克教徒焚化场、日本人墓园

和斯里兰卡佛教徒墓园。 4 《雪兰莪福建会馆章程》，年份不详。不过从章程里设定的理事职位名称与三十年代的会议记

录一样，因此有理由相信它是最早的一份章程。

25



，下设常务委员会，并由大会票选出正副会长各一名，正副总理各一名，财政一

名，查账一名，分别负责处理各项事务，其管理结构可以简要的归纳如下图（图

1）。时任总理洪启读负责会馆各项大小事务的执行，包括义山的事务，例如雇工

修理义山的道路、凉亭、塚山工人的补贴等；洪氏从董事中每月选出 2 人作为值

月调查员，轮流负责巡视义山，在董事会议中报告并处理义山相关的各项事务。5

图 1。1930 年代雪隆福建会馆管理结构。作者根据福建会馆章程及会议记录整理

。

除会馆的委员外，会馆还聘请了一些工人，负责挖坟、筑坟、除草等维护义

山的工作。以上这种管理结构一直延用到了洪启读6时代的 1951 年才进行更改。以

往总理一人负责处理会馆全部事务，着实鞭长莫及，造成了很多事情无法执行到

位，而 1951 年的新章程增设了许多职务来分担总理（新章程改总理为总务）的工

作，其管理结构归纳如图（图 2）。各科长分别负责相关事务，如 1955 年 11 月，

计划修建塚山凤山亭交由建设、财政、教育、慈善四科共同负责拟具办法（雪隆

福建会馆，1958，第 7 页），新结构大大减轻了总务的工作量。

图 2。1960 年代雪隆福建会馆管理结构。作者整理自福建会馆章程及会议记录。

5 1930 年的会长是陈日墙，副会长是蔡正禧，总理是洪启读，副总理是洪进聪，财政是侯金陵，

查账是颜滂祜，董事由黄重吉、叶养骞等 19 人组成。 6 洪启读曾连任雪隆福建会馆的会长多达十五次，其任期包括 1934 年至 1938 年，1940 年至

1954 年，逝世于 1960 年，当时仍然在任。

会员大会

产业受托委员

常务委员会

正会长一名

副会长一名

正总理一名

副总理一名

财政一名

查账一名

义山逐月调查员

会员大会

产业受托委员

执行委员会

常务委员会

正副主席

正副总务

财政科长

教育科长

慈善科长

建设科长

稽核科长

调查科长

交际科长

义山逐月调查员

监察委员会

26



三、义山规则及演变

《塚山规则》附在福建会馆章程的最后一章，共 16 条。规则的第 1 条明确阐

述了会馆管理义山的目的与意义，即“供闽侨及其妻妾提供营葬之用”，更重要

的是让无法负担殡葬费用的同乡得到免费的安息之地。规则第 41 条7、第 42 条8以

及第 55 条9列明了义山的管理人员及其职责范围。义山由会馆的常委会管理，总务

负责执行常委会各项决议，常委会的委员轮流作为义山值月调查员巡视义山。

规则也规定了坟地的尺寸与收费标准。1951 年之前，塚山规则多年未有更动

。现存最早期的义山规则并无确切的制定时间，但根据福建会馆现存最早期

（1928 年）的下葬证的信息，可推测该义山规则是 1928 年之前制定的。并且，由

于早期义山葬地充足，并无地荒的危机，因而可推测，此规则之中的坟墓尺寸即

为最早期的规定。内容如下：

第 43 条如欲择地而葬者须另纳地价兹将价目列下

（甲）长 32英尺，阔 28英尺，可为双穴者，定价 60元，然而合葬之例止及

夫妇两坟之间，须先实其一而后可作生圹于其侧，所有坟地不准随意

扩充，两穴之一如已葬之后而不称其子孙之意者，无论其已葬者为夫

为妻为妾，均可另择其他已经划定之穴，惟须另纳地价。

（乙）长 32英尺，阔 20英尺，为单穴者，定价 40元，此等坟穴皆已划定以

便选择。

（丙）长 24英尺，阔 16英尺，亦为单穴者，定价 20元，亦有号数以便选择

。

（丁）长 14英尺，阔 10英尺者，定价 4元，有号数任人选择。

（戊）特别坟地长 60 英尺，阔 40 英尺可葬三人者，定价 500 元，可于塚山

之内随意选择。

（己）长 12英尺，阔 6英尺者，地价豁免，惟不得拣选，须照号数之次序葬

之，并须经委员一人勘明后，方可发给殡葬单据。（雪隆福建会馆，

未知年份）

1949 年，更改了关于葬地选择的规定。“规定甲乙二种坟地经划定之坟穴每

十号内可自由选用，丙丁及巳三种坟穴则须照划定次序不得随便选择”（雪隆福

建会馆，1952，第 101 页）。但特别坟地仍然可以在义山范围内随意选择。更改

的原因，一方面是方便对葬地的规划管理，另一方面按照顺序埋葬也更能有效使

用每一块空地，避免浪费。

7 第 41 条：本塚山系归本会馆常委会管理。 8 第 42 条：巡视本塚山之责系由本会馆委员中每月选举二人担任轮流值理，每一个月一更。 9 第 55 条：本规则未有提及事件须由本会馆常委会处决。

27



1950 年底，会馆会议再次提议缩小坟地面积。经会员大会表决，1951 年 2 月

正式实施。新规定如下：

（一）特别坟地长 36英尺，阔 30英尺，可葬三人者，定价五百元

（二）甲种坟地长 24英尺，阔 20英尺，可为双穴者，定价六十

（三）乙种坟地长 20英尺，阔 14英尺，为单穴者，定价四十

（四）丙种坟地长 14英尺，阔 10英尺，亦为单穴者，定价二十

（五）丁种坟地长 12英尺，阔 6英尺，定价四元

（六）戊种坟地长 10英尺，阔 5英尺，地价蠲免（雪隆福建会馆，1952，第

123页）

1955 年，再次缩小了坟地面积：

（一）特别：改为长 32英尺，阔 24英尺

（二）甲种：改为长 20英尺，阔 14英尺

（三）乙种：改为长 16英尺，阔 10英尺

（四）丙种：改为长 12英尺，阔 8英尺

（五）丁种：改为长 11英尺，阔 6英尺

（六）戊种：改为长 9英尺，阔 5英尺（雪隆福建会馆，1955，第 110页）

由于义山“义”的慈善性质，塚山规则的 44 条10和 45 条11对于捐款也列明了

相关规定。此外义山规则里其余 9 条全部是与坟墓相关的规定，例如下葬准入条

件、坟穴深度标准、维护坟墓完好等内容，体现了会馆对同乡“入土为安”的重

视。

塚山规则虽简短，却也涵盖了管理义山的方方面面，包括人员的管理与职责

，坟地的管理与划定，下葬的规则与坟墓的保护措施等。通过对塚山规则内容及

其变化的了解，我们可以看到早期义山的管理是有章可循的，对葬地尺寸的缩小

也可看出义山管理人员关注着义山葬地的变化发展。

四、日常管理活动

义山的日常管理活动主要依据《塚山规则》各项规定而进行，根据对福建会

馆会议记录中涉及义山内容的整理，本文将义山的日常管理活动分为六项内容，

即设施维护、葬地管理、人员管理、清明扫墓、公益慈善以及与政府互动。根据

1930 年至 1957 年的会议记录，将福建会馆对义山的管理事件整理如下表。

表 1

1930-1957 年义山管理事件统计表

10 第 44 条：凡曾捐助巨款或有功于本塚山者，须分别立碑以志之，捐十元以上者，勒其名于碑，

立于塚山以为纪念。 11 第 45 条：所有塚山捐款须专作塚山之用。

28



年份设施维护葬地管理人员管理清明扫墓公益慈善与政府互动

1930 2 1 1 0 0 0

1931 2 2 1 0 0 1

1932 2 2 1 0 0 2

1933 2 3 3 0 0 0

1934 4 1 3 0 0 0

1935 3 5 3 0 0 2

1936 4 4 4 0 0 0

1937 4 4 3 0 0 3

1938 2 4 3 0 0 2

1939 4 5 2 0 1 0

1940 0 3 3 0 0 0

1941 1 6 4 0 0 0

1945 0 0 1 0 1 0

1946 2 1 1 0 0 0

1947 2 2 0 0 0 1

1948 2 1 1 0 0 0

1949 0 1 2 0 0 0

1950 0 1 1 0 0 0

1951 1 1 2 0 0 0

1952 3 2 1 0 0 0

1953 1 1 0 1 0 0

1954 3 4 0 1 2 3

1955 5 2 0 1 1 1

1956 6 3 2 1 1 1

1957 3 9 2 1 2 1

合计 58 68 44 5 8 17

注。作者根据福建义山会议记录统计整理。

由表可知，该时期的义山管理，主要集中于设施维护、葬地管理以及人员管

理上，其中葬地管理事件最多，而与政府相关内容相对较少，公益慈善则极少，

不超过十件。设施维护在 1950 年代开始有增长的趋势，原因可能是随着经济的发

展，会馆有更多的资金用于维护，此外，义山管理人员也逐渐开始重视义山设施

的建设与环境维护。而葬地管理则存在减少的趋势，人员管理则没有一个明显的

变动趋势；尽管清明节扫墓是华人历来的文化传统，但是对清明节的记载 1953 年

才第一次出现；慈善活动以及与政府相关的事项，均是偶有发生，数量极少。

1930 年至 1957 年间，会馆对义山的管理状况究竟如何，下文将进行更细致的解读

。

1．设施维护

义山主要设施有塚亭、凉亭及道路等。值月调查员每月巡视义山，并在会议

上报告义山的设施情况，再由会议议决处理办法。1936 年 3 月，“塚山凉亭被吹

倒两座”（雪隆福建会馆，1937，第 132 页），1936 年 5 月，塚山凉亭“有七人

29



投标，首标 380 元，二标 460 元，议决由专员办理，承造人须缴纳压柜金或由妥

人担保”（雪隆福建会馆，1937，第 149 页）。除以上列举外，义山的塚亭、凉

亭、道路曾出现多次损坏等问题，均得到福建会馆的维修。此外，会馆还负责添

置塚亭内所用器具，以供丧家使用。会馆在对义山设施进行维护建筑过程中，都

采用专人专案办理，具有一定的科学性，并且进行建造招标，既节省开支，又防

治腐败。多年来，会馆维护义山设施，让义山更好地服务同乡，实现了为同乡提

供葬地的福利职能。

此外，会馆严格执行第 44 条关于捐款的规定。1930 年 12 月，“因孙贵心女

士于塚山筑桥造路，提议在塚亭立碑纪念”（雪隆福建会馆，1932，第 63 页）。

这条孙贵心路至今仍存在于福建义山。至今保存最早的碑文立于 1916 年，由丘雪

瓶及康师琦所立，记载了百年亭捐款者及银额。百年亭内另一石碑则立于 1918 年

，上刻有中英文字：

陈金美先生固吾侨中之表表者也，急公好义，慷慨过人，此次福建公墓，先

生又毅然独任巨资装置自来水以供公用，同人等钦。先生之省德爰，竖碑以

志之。

中华民国七年八月一日

雪兰莪福建会馆同人敬立

(This stone is erected as an expression of our appreciation of the generosity of

Towkay Tan Kim Bee, J. P. (State of Selangor) of Kuala Kubu, in having

munificently provided our cemetery with water supply.

Hokkien Hoay Kuan

August, 1918

Selangor) （雪隆福建会馆，2010，第 163 页）

义山是非盈利组织，它的维护与发展很大程度上是依靠诸多富裕乡亲的捐助

。这些富裕的乡亲更注重社会地位与名誉的提升，会馆为捐助者立碑纪念，其意

义不仅在于按照义山规则行事，更重要的是鼓励更多富裕的福建同乡捐助义山。

这些留存下来的碑文无意间也成为了后人解读历史的重要资料。

2．葬地管理

葬地管理，主要包括葬地申请等入葬相关事项，灰柱等用品的备制、各种类

坟地的界址划定、尺寸大小的规定与更改、葬地不足问题的解决、越界问题的处

置等内容。

入葬程序通常是由丧家直接向会馆申请，并由总务接手，由义山工人进行挖

掘下葬工作。但偶有特殊的葬地申请问题会提交大会讨论。1932 年 1 月，杨庆惠

申请预购特别坟地；但“预购特别坟地，需特别大会通过。与本会馆章程固有抵

触，但为本会馆经济设想宜变通办法接受预购。按 15 穴，期限六个月，闽侨中如

30



有意预购者均可于期限内订购，逾期或额满则无效”（雪隆福建会馆，1932，第

163 页）。同年 8 月特别大会决议“因与本会馆塚山规则第五十条12抵触，遂作罢

”（雪隆福建会馆，1932，第 185 页）。由此可见，会馆的管理是严格遵循着义

山规则的，并且特别大会起到了公平民主的作用，在金钱利益与义山规则之间仍

然选择了遵守规则。

灰柱等用品是标注坟地的重要工具，以方便后人在众多坟地中寻找到亲人所

在，至今，我们依然可以分辨出一些古老的甚至仅有一块石头的坟地，也是依靠

当年下葬时竖立在旁的灰柱以及上面的号码。一直以来，会馆都及时地制备出所

需的灰柱。各类坟地界址的划定既方便对坟地的管理，也有利于满足不同需求的

乡亲的要求。界址的划定，多是派数名专员共同到义山勘察决定，主要根据地质

地形与风水因素。但问题也随之而来，即葬地的划分不规则，不能充分利用每一

块土地。但对于早期义山的发展，能够划分不同区域已经是值得肯定的管理行为

。关于各类葬地尺寸与收费的更改，前文已经提及，此处不再赘述。

坟墓越界问题时有发生，是早期葬地管理面临的主要问题。义山规则中第 49

条规定：营葬新坟时，不得移动邻坟，其四周须留余地一英尺。但在每月巡视义

山时，仍存在越界现象。1935 年 9 月，“杨廉洁坟地左角上有民国七年之旧坟一

穴，18 尺，此穴当在本会馆未划界以前所用，右角下有新坟一穴，右边有坟一穴

，墓庭口有土堆积，由杨家筑坟时卸下，应查得情形报告之”（雪隆福建会馆，

1937，第 94 页）。在经过调查后，第二月，1935 年 10 月会议作出决议，“杨廉

洁君坟墓现在建筑有泥土堆积他人地界，应函之清除”（雪隆福建会馆，1937，

第 97 页）。在每月的巡山过程中，调查员发现越界的坟墓会在会议上提出报告，

会馆发函通知墓主家人进行清理。但是越界事件屡禁不止，加之值月调查员巡山

频率不高，不能对越界事件及时制止，因此 1941 年 9 月 9 日会议中决议，“通函

塚山管理人注意监视今后如有新造坟墓不照章而不事先报告者，唯管理人是问”

（雪隆福建会馆，1952，第 5 页）。将监督越界事件的职责交给每天都在义山的

塚山管理人，能有效将越界问题消灭在萌芽中，减少各方损失。另外，1954 年 8

月，又决议“塚山凡丧家建筑坟墓，须先向本会馆讨准字，方可开工建造。本会

馆应另设筑坟登记簿，以备逐月当值调查员查核”（雪隆福建会馆，1955，第 95

页），又从制度上防范了越界问题的出现。然而，虽然会馆在制度层面做出很多

努力，但由于专门管理人员的缺乏导致对义山的巡视不到位，许多制度规定并没

有真正被执行。

3．人员管理

义山的管理，除特别事项需呈交大会议决之外，日常管理均是由总务一人负

责处理。总务每月委派两位值月调查员巡视义山，并报告巡视结果。总务由于诸

多会馆事务缠身，不能经常亲赴义山，而值月调查员每月仅巡视一次，因而，人

员管理主要涉及的是对塚山工人的管理。根据塚山工人后代的回忆以及会议记录

12 第五十条：坟墓未用者不得欲行铸造以备后用，如有一经发现则填毁，一切费用自行承担。

31



中的资料，可知当时义山雇佣三名工人，其中监山人一名，类似于现在的更夫，

负责看护义山以及帮助丧家除草等工作；掘穴工人两名，按穴位数量获得一定的

报酬。坟墓的风水以及装饰物的制造则由工人另行收费制作。据说当时义山居住

着很多以坟墓相关工作为生的人，大多由中国福建南渡而来，居住在此，而后依

靠义山的工作过活。至今，他们的后代仍有少数继承着这项事业。由于总务不能

时常到义山视察，对义山工人的监管自然不到位，也就造成了鞭长莫及，出现很

多问题。如挖圹工人随意索取酬劳，多次发生墓主建造坟地不遵照会馆规定尺寸

事件。因此，会馆决议“通函塚山管理人注意监视今后如有新造坟墓不照章而不

事先报告者，唯管理人是问”（雪隆福建会馆，1952，第 5 页）。然而，由于没

有明确的奖惩制度以及监管人，该类事情仍是屡禁不止。于是，1951 年 11 月，会

馆决定招人投标承办掘穴工作（雪隆福建会馆，1952，第 147 页）。次年 2 月，

会馆则登报招标，从源头上解决工人收费过高的问题。但是越界事件仍然未得到

有效控制，虽严厉责罚义山工人，但收效甚微。除了对义山工人的严格管理外，

会馆也施行奖励制度，在每次收到工人加薪的请求时，总是持赞同态度，多次给

包括义山工人在内的会馆员工加薪或增补津贴。

总而言之，会馆早期对义山人员的管理是简单、非系统的。总务一人身兼数

职造成对义山的关注度不够，会馆对义山工人的管理不足，造成很多决策无法真

正得到实施，这也是早期义山管理相对混乱的主要因素。值月调查员分担了总务

的任务量，但是组织人员的不固定以及巡查的频率过低，也造成了管理的漏洞。

尽管洪启读于 1951 年调整了管理结构，但仅减轻了总务的工作量，并未从根本上

解决问题。管理人员的缺乏，执行力度低下，缺乏资金支持，是人员管理不足的

根本原因。

4．清明扫墓

清明节是华族的传统节日，也是最重要的祭祀节日之一，是祭祖和扫墓的日

子。尽管 1930 年代至 1950 年代初的会议记录并没有关于清明节的记录，但每逢

清明节，总会有大量福建人前来福建义山祭拜先人。很多福建人在吉隆坡落地生

根，有了第二代甚至第三代的子孙，埋葬在义山的福建人越来越多，每个清明节

前来扫墓的人也越来越多。义山的选址通常是在城市边缘，方便人们前来祭拜。

起初，人们步行或者驾牛车来义山祭拜，随着经济的发展，越来越多人拥有了汽

车，然而义山的道路狭窄且不平整，常导致交通拥堵，因此，1953 年始，会馆都

会于“清明节派员前往塚山指导车辆”（雪隆福建会馆，1955，第 40 页）。此外

，会馆也会在清明节前夕进行除草、修路，以方便前来祭拜的人们。但是，会馆

对义山的除草通常只在清明节前，一方面大量杂草对清明节的除草造成很大障碍

，另一方面，对日常的义山环境也是不利的影响。因而，对义山经常性的定期除

草是非常必要的，既有利于义山的美化，也方便人们随时来义山祭拜。

32



5．公益慈善

义山本就是公益慈善组织，非盈利性质的公共墓地。但除了行使它作为公益

墓地的职责外，会馆也利用义山做一些能力所及的慈善。会馆接受“华人接生楼

”的请求，同意贫穷小孩死亡后免费埋葬于福建公塚。并且决议塚山工人所需的

“掘穴费由总务酌量补贴”（雪隆福建会馆，1941，第 123 页），无疑是抛开了

籍贯认同的纯粹公益行为。义山还多次收容落难华工，1930 年 8 月将塚亭作为收

容雪兰莪失业华工之用（雪隆福建会馆，1952，第 71 页）。日据结束后，义山还

作为“难民收容所”收留雪兰莪地区受战争影响而无家可归的华人同胞们（雪隆

福建会馆，1952，第 12 页）。1954 年，吉隆坡县长曾请义山拨让土地建设女子训

练所宿舍，政府既决意征用，会馆难以拒绝，但会馆要求政府另拨地方给国民中

学与中华女校五英亩地方建校舍（雪隆福建会馆，1955，第 63 页）。然而，多年

未果。

6．与英殖民政府互动

独立前会馆面对的是殖民地政府的管辖。由于种族与历史原因，殖民地对各

族群的治理是分而治之，因此政府很少干预华人义山的管理。这一时期，与义山

管理相关的政府机构人员主要是洁净局13、吉隆坡县长、雪兰莪参政司以及华民护

卫司等。洁净局曾多次来函通知会馆管理人员清除义山杂草等事情。1931 年 4 月

，“山知礼勿来函称塚山新旧塚亭需扫灰，水闢沟渠厕庭等件，决议由总理雇工

修葺”（雪隆福建会馆，1932，第 93 页）。可见，殖民地政府对义山的管理方面

最注重的是环境卫生问题，而由于会馆没有雇佣专人负责定时清理义山杂草，此

时的义山是一个杂草丛生的地方。

最早的福建义山位于八打灵山（现默迪卡体育馆及附近区域），随着城市的

扩散，义山所处的位置逐渐成为城市中心，这就对政府的发展计划有所影响。早

在 1932 年 10 月，政府计划征用义山部分建设道路。迁移坟地对华人来说是重大

事件，会馆虽同意政府要求，但同时决议请求政府答应四个条件：1、新开经本塚

山之公路命名为福建路；2、开路划界时通知本会馆以便派人到地视察路线；3、

给每穴 40 元迁移补助费；4、在本塚山附近之旷地批一段抵补，并且将此情刊登

中西报纸通告闽侨到会共商解决（雪隆福建会馆，1932，第 193 页）。1935 年 7

月，政府已经在义山内划定修路界限，会馆派三位专员协同办理此事（雪隆福建

会馆，1937，第 82 页）。随后，会馆查勘了政府划定路线内所伤及的坟墓并做了

统计。1937 年 3 月，洁净局再次发函命“公路界址内的坟墓限期两个月迁移，如

逾期政府即行移置”（雪隆福建会馆，1937，第 189 页）。经实地勘查，路线内

的坟墓大多“年代久远，无从辨识，于是会馆通知本埠各属闽侨之团体代为通达

13 Sanitary Board，会议记录中称“山知礼勿”，吉隆坡市政局前身。

33



，各该属之乡侨凡有坟墓在旧塚山者，迅及依限报告，以便本会馆转报洁净局办

理”；并且“登南洋商报告俾众周知”，函请洁净局“登西报公告”（雪隆福建

会馆，1937，第 192 页）。然而，1937 年 6 月，政府却再发宪报欲收回福建义山

及广东义山，并称如有意见可到雪兰莪参政司申述。会馆查询到政府收回义山纯

为开筑公路，待道路筑成后，仍将余地发还。于是会馆派人到雪兰莪参政司提具

要求。14 1937 年 9 月，华民护卫司与会馆人员共同勘察公路线内坟墓，拟迁移坟

墓约 30 穴，每穴 10 元或 15 元，共 362 元。会馆议决迁移费用除政府拨给外，如

不敷则由会馆负责。并且被迁移的坟墓有亲属自行迁移的，会馆将政府拨给之费

用转发给墓主，若无墓主则由会馆按照旧坟穴之穴位迁移至新坟地（雪隆福建会

馆，1941，第 16-17 页）至此，福建义山的第一次逼迁事件告一段落。由于涉及坟

墓数量少，多数是年代久远、无人祭拜的坟墓，且仅为开筑公路，并没有引起轩

然风波。且这一时期的华人，大都心系中国，前任福建义山小组主任陈明辉回忆

说小时候大人们常挂在嘴边的话就是“早日返唐山15”。当时华人都认为自己迟早有

一天会返回中国，因此对坟墓的迁移并没有足够重视。

然而，仅仅半年后，1938 年 3 月，政府再次发函。此次以开拓其他建设为由

，要求所有坟墓一律迁移。政府先准迁移 100 穴，实际迁移 130 穴（雪隆福建会

馆，1941，第 45 页）。1938 年 10 月，政府高等工程师来函称旧塚山坟墓 1000 穴

由刘蝶承办迁移。1939 年 6 月，迁移完毕，共 1131 穴，加之前次已迁移的 130 穴

（雪隆福建会馆，1941，第 67，111 页）。旧义山共 1261 穴坟墓全部迁移至新义

山。此次义山的整体搬迁，无疑是华人历史文化的严重损失，很多古墓由于此次

搬迁而遭到损坏，造成华人在马来半岛奋斗史的缺页，是全体大马华人的遗憾。

随着义山逐渐成为政府与众多发展商眼中的阻碍因素，义山的搬迁越来越频繁地

被提起，牵动着全体马来西亚华人的心。

1954 年，广东义山面临葬地即将用完，申请政府拨给新地。政府同意拨地，

并提出了四项要求：1、所给坟地须公开供全体华人应用；2、足供三十年殡葬所

用之地段，约须面积若干；3、所给坟地可否仿照香港之办法，葬后七年将骸骨掘

起转盛金塔，俾将该地改为重葬之用；4、以后塚穴面积，须画量缩小。此事事关

全体华人，因此广东、广西、福建各义山及三江公会代表于中华大会堂举行大会

，商讨一切。福建会馆以福建义山未启用地方尚可使用三十年，政府拨地仅有 13

英亩，且种种不便，拒绝接受政府拨地（雪隆福建会馆，1955，第 101-105 页）。

1956 年 1 月，华民护卫司召集各义山代表商组中华义山，照政府意见拟分设南北

两区义山，南区设在新街场附近沙叻秀新村，北区则设在增江新村附近。将来两

义山一旦完成，则现在原有广东义山，广西义山，三江义山及福建义山则行收回

，辟为他用（雪隆福建会馆，1958，第 23 页）。会馆认为政府拟建辟华人新坟场

14 1、派专员勘查路线内之坟墓；2、派代表于 25 日赴雪兰莪参政司其代表权限仅负与政府参酌

开筑公路之责；3、路线内之坟墓应请政府赔偿，授权代表酌情办理；4、应否聘任律师 5、民国

21 年 10 月 29 日本董事会议案第三条与现今实情不同应删改（即 1932 年提出的四条要求）（雪

隆福建会馆，1941，页 1-2）。 15 当时华人称中国为唐山。

34



，原则上无可非议，唯现有原塚地应保留至用完后为止，塚地用完且须予永远保

留。华人风俗对坟墓风水极端重视，不容任人冒犯，因而将此事提交大会公决。

时任会长洪启读先生也发言“依照华人风俗一向对坟墓极重视不容随便伤害”又

称“本会馆不同意政府停止现有可用之塚地。至政府所谓市区建设计，令停用现

塚地或迁移，吾人极表反对。现在市区内各民族旧塚地尚有依旧存在，政府不能

以此理由而停止现有可用之塚地。”会馆议决提出抗议，保留现有坟地仍须继续

用至届满时为止，且应依华人习俗将坟墓永远保存，不得迁移（雪隆福建会馆，

1958，第 36 页）。此次面临政府的逼迁，会馆以坚决态度拒绝，加之随后马来亚

独立，英殖民政府退出马来亚，此事就此搁置，义山终得以继续保留。

随着华人在马来半岛落地生根，他们从一个客居者的身份逐渐开始转变，开

始认为自己也是这个萌芽中国家的一份子。最早来到吉隆坡的华人已经对这片土

地产生认同，他们的后代也在这里安居乐业。在面对同一个政府两次的逼迁，华

人完全不同的应对态度，显示了华人心理认同的转变。在第一次面临逼迁时，一

方面由于八打灵的福建义山没有地契，也就没有法律保障；另一方面，很多坟墓

都是年代久远，无人祭拜，缺乏众亲友的反对力量；此外，很多人仍然心系中国

，认为总有一天会回去中国，因此埋葬在何地并无大碍，反正终究是要迁回中国

。然而第二次逼迁就完全不同了。首先，旧机场路的义山是有政府发给宪报的，

不能随政府意愿随意搬迁；其次，华人历来重视坟墓风水，尊重祖先，坟墓的搬

迁不仅破坏了风水，更是对祖先的不尊重；当然政府拨给土地面积过小也是原因

之一。总之，福建会馆此次坚决反对逼迁的态度，不仅表明了华人保护义山作为

吉隆坡建设历史的重要见证，也表明了华人身为吉隆坡建设者的主人翁意识，即

使是面对政府，也要誓死捍卫华人先辈的安息地，华人历史的汇集处。

五、结语

英殖民时期管理吉隆坡福建义山的福建会馆，作为一个义务性质的管理组织

，总体来说是合格的。在管理结构方面，最早期就体现了民主管理的性质，这对

于原本生活在小农经济环境下的早期华人移民来说，是十分先进的管理体制。其

管理结构也是横向的，就当时社会状况来说，也是符合实际情况的组织结构。由

于早期会馆组织人数少，每个人可能都互相熟识，每件事情的处理可以做到人与

人直接沟通，这是非常合理的管理结构与方式。然而随着福建人的增加，会员人

数增加，所需处理时间的增加，使得总务一人身兼数职，无法兼顾各方，因而，

各科长的设立是解决这种局面的有效方式。可以说，义山的管理，首先在管理结

构方面是随着时代发展而变化。但在实际处理过程中，由于义山管理人员皆是义

务服务，本身有着自己的事业，因此很多时候管理是不及时的。其次，对义山工

人的管理，也比较没有力度，不能做到令行禁止，很多决定并没有得到很好的执

行。这一问题的解决，需要会馆聘请专门的管理人员来负责义山的管理，规范管

理规则，严格实施，奖惩分明，才能真正地做好义山的管理。

福建会馆对福建义山的管理某种程度上也体现出福建族群家国认同的转变。

福建会馆最初建立的目的是团结同乡，在异地他乡互相扶持。随着时间的推移，

35



越来越多的福建人留在客居地，一代又一代的福建人生长于此，福建人的认同逐

渐改变。福建义山的管理在 1950 年代经历了明显的变化，无论是管理结构的完善

，义山坟地尺寸与收费的更改，义山内设施建筑的显著增加，都表明在 50 年代开

始，福建人已经更加注重所在地的发展，而不是一心想返回祖籍地。另一方面，

福建义山多次缩小坟地面积，也说明了坟地的需求量增加，侧面说明福建人人数

的增加。换言之，吉隆坡福建社群已经初具规模，并且开始认同他们的居留地，

也就是即将独立的马来亚。

政府在义山管理中扮演着十分重要的角色。义山是政府发给福建人供殡葬使

用的土地，政府并不干涉义山的管理内容，却决定着义山的存留。政府本可以在

除了发地以外，从行政或财务方面帮助会馆建设更整洁的义山，但政府却数次搬

迁义山，不顾华人的风俗与情感。福建会馆在面临逼迁时，从最早的顺从，到后

来的谈判，以及坚决反对，体现了福建人心态的变化。从弱小地退还政府的施舍

物，转变为捍卫自己的权利，保护自己的文化与历史。福建人真正地扎根于吉隆

坡，家国认同也逐步转变。态度的转变直接影响义山管理的转变，福建义山的管

理也由此逐步走向正轨。

36



参考文献

范立言（2000）。《马来西亚华人义山资料汇编》。吉隆坡：马来西亚中华大会

堂总会。

雪兰莪暨吉隆坡福建会馆（1932）。《雪兰莪暨吉隆坡福建会馆会议记录（1930-

1932）》。吉隆坡：雪兰莪暨吉隆坡福建会馆。













雪兰莪参政司（1920 年 1 月 16 日）。《宪报》。吉隆坡：国家档案局，504。

雪兰莪参政司（1958 年 6 月 26 日）。《宪报》。吉隆坡：国家档案局，351。

雪兰莪暨吉隆坡福建会馆（年份不详）。《雪兰莪福建会馆章程》。吉隆坡：雪

兰莪暨吉隆坡福建会馆。

雪兰莪暨吉隆坡福建会馆（2010）。《雪兰莪福建会馆纪念特刊（1885-2010）》

。吉隆坡：雪兰莪暨吉隆坡福建会馆。

颜清湟著（1991）。《新马华人社会史》。（粟明鲜等译）。北京：中国华侨出

版公司。

Anderson, J. (1824). Political and Commercial Considerations Relative to the Malayan

Peninsula and the British Settlements in the Straits of Malacca. Prince of Wales

Island: William Cox.

Bishop, I. L. (1967). The Golden Chersonese and the Way Thither. Kuala Lumpur:

Oxford University Press.

Middlebrook, S. M. & Gullick, J. M. (1983). Yap Ah Loy 1837-1885. Kuala Lumpur: Art

Printing Work.

Muhamad Ibrahim Abdullah Munshi. (1956). Kesah Pelayaran Muhamad Ibrahim Munshi, Johore Bahru: Pejabat Chetak Kerajaan Johor.

Gullick, J. M. (2000). A History of Kuala Lumpur (1857-1939). Selangor: Academe Art

& Printing Services Sdn. Bhd.

Gullick, J. M. (1995). Old Kuala Lumpur. UK: Oxford University Press.

Gullick, J. M. (2006). The Fall and Rise of Klang 1867-1900, JMBRAS Vol. 79, part 1.

37




梁肇龙、张惠思

马来亚大学中文系

摘要

林纾为桐城派旧体诗人，但以翻译西方小说闻名中外。林纾在晚清变法时期加入

维新行列，受康有为、梁启超、谭嗣同等维新文人的思想熏陶，曾在 1897 年写下

了他第一本以白话入诗并具有现实主义情怀的诗集《闽中新乐府》。这部诗集中

的作品的内容不乏民主思想，不仅控诉满清大臣官吏的迂腐，更责斥西方帝国主

义强权侵略中国的贪婪以及鞭挞晚清社会的旧文化及旧道德。此外，林纾在诗集

中多次以中西对比的视角进行书写，展现其超前的维新观念，除了大力主张“向

西方学习”，更进一步提出动摇中国皇权制度及封建纲常伦理的想法。而且因为

诗集的发行还赶在“戊戌变法”及“诗界革命”之前，为后者起着先导的作用。

若要考察的是林纾前期的文学思想与情怀，并探究林纾对时代启蒙命题的思考，

《闽中新乐府》无疑是最好的考证材料，因此本文尝试从此诗集中探讨之。

关键词：《闽中新乐府》、林纾、思想、情怀

38



On Lin Shu’s Early Literary Thoughts and Feelings

through his Poetry, “The New Yuefu”.

LIONG Siew Luong and TEOH Hooi See


University of Malaya.

Abstract

Lin Shu, a poet from the school of Tong Cheng, was well-known for his translation of

foreign fiction. His participation in constitutional and modernization reforms led by Kang

You Wei, Liang Qi Chao and Tan Si Tong at the end of the Qing Dynasty influenced his

writing. His first volume of bai hua (plain speech) poetry “min zhong xin yue fu” (The

New Yuefu) was written in 1897, which expressed a sense of realism. His poetry shows

his interests in democratic values. His poetry mainly accused the corruptions of Manchu

officials, criticized the greed and aggression of western imperial powers, and the old

customs and morality of China. Lin Shu’s poetry employed the comparative method in

his study of western and Chinese culture, which has being considered progressive by

literary critique. His poetry not only advocated “Learning from the West” but also

promoted the change in Chinese monarchy system and the feudal rules and ethics. The

volume was published before the movement of “Hundred Day’s Reform” and “Poetic

Revolution”, which was believed to play an enlightening role in both movements.

Therefore, this article intends to examine Lin Shu’s literary thoughts and themes through

the study of his poetry, “The New Yuefu”.

Keywords: “The New Yuefu”, Lin Shu, Thoughts, Feelings

39



前言

林纾（1852-1924），字琴南，号畏庐，别署冷红生，出自晚清桐城派。他是

一名旧体诗人，但同时也是中国近现代史上著名的古文大家及西方小说翻译家。

他曾在晚清变法时期受到当时拟发动“公车上书”的康有为、梁启超及谭嗣同等

维新文人的思想熏陶，加入维新行列，接受社会阶级改良主义思想。戊戌变法之

前，林纾写下了他第一本以白话入诗、具有现实主义情怀的诗集《闽中新乐府》

。要考察林纾前期的文学思想与情怀，其白话诗集《闽中新乐府》无疑是最好的

考证材料。他在晚清社会改革风气鼎盛期间写起了白话诗，以摹仿白居易讽喻诗

的写作手法创作了三十二首乐府诗。其系统而集中且具有强烈的维新倾向的《闽

中新乐府》在近代文学史上无疑具有一定的社会意义与艺术价值。

1897 年 11 月，福州人士魏翰在福州出资刻版印行林纾的《闽中新乐府》（署

名畏庐子）。《闽中新乐府》是林纾的第一部文学作品，亦是晚清以降第一部最

早以白话入诗的诗集。诗集收诗二十九题三十二首，诗的内容不乏民主思想，针

砭社会现实，表现出诗人的维新倾向。这些诗揭露了社会各阶层的陋习，不仅控

诉满清政府的腐败；更在字里行间责斥西方各国强权宰割中国的贪婪、哀痛国家

的危亡以及鞭挞晚清社会封建的旧文化及旧道德，表现出进步的思想情怀与意涵

。郑振铎在《林琴南先生》一文中写说：“《闽中新乐府》里，可以看出林先生

的新党倾向。在康有为未上书之前，他却能有这种见解，可算是当时的一个先进

的维新党。”（郑振铎，1924）郑振铎肯定林纾在晚清时期的思想上有着超前的

维新观念，是与其晚期为了捍卫古文而表现出的保守思想有着极大的差异。虽然

林纾自认写诗非其专长，“吾不善为诗，俚词鄙谚，旁收杂罗，谈格调者将引以

为噱，而吾又不乐为诗人也”（林薇选注，1988），但这恰恰便是《闽中新乐府

》的优胜之处。诗集在形式上虽是仿白居易的讽喻诗格调，看似无多大的创新，

属“旧瓶装新酒”的方式来呈现诗人的文学思想，但在语言上却存有它独特的表

达。林纾的白话诗不像晚清当时流行的“同光体”诗歌那样避俗避热、那样生涩

奥衍，而是“俚词鄙谚旁收杂罗”（魏延《闽中新乐府》序），写得明白晓畅，

如《郭老兵》一诗的开首——“郭老兵，六十一，册上署年四十七”颇有顺口溜

的味道，读起来朗朗上口，富有节奏，很容易理解，很容易记忆（黄榕官，

1986）。可见，《闽中新乐府》诗集中的语言文字在少了晦涩的古文之后，反而

写得明白浅显，这显然是白话的好处之一，而篇与篇之间的生动有趣亦反映林纾

前期文学创作的重要象征，同时展现出白话文在晚清时期突破了古文学的桎梏，

为二十年以后的五四白话文运动起到了相当重要的影响。

一、《闽中新乐府》：白话诗的现实主义情怀

诚如前言，林纾在中国近现代文学史上是一个著名的古文家兼翻译家，胡适

在 1923 年就称他为“介绍西洋近世文学的第一人”（胡适，1998）。但与同时代

的文人相比，林纾不仅是一个翻译家，他还是一个白话诗人。他的白话诗集《闽

中新乐府》中的三十二首诗篇紧紧将思想启蒙与救亡图存联系在一起，反映了晚

清社会中现实的黑暗面，成为晚清维新时代特有的历史潮流与关注点，透过《闽

40



中新乐府》中的白话诗，我们可以窥测林纾对于当时社会现实问题的思考，亦同

时对诗篇中展现的现实主义情怀进行剖析。

从作品的中心思想来分析，《闽中新乐府》无疑是一部以“启蒙”与“救亡

”为主要写作视角的白话诗集，为二十年后的五四新文化运动打下了革命的根基

。它在反映社会现实基本上可分为两大类：一、以“乐府”的形式直接议论时政

及抨击社会风俗的败坏，其目的不在于宣泄不满情绪，而是企图通过文字去改变

国家与社会的现状，体现了林纾当时作为维新人士所表现出来的理想政治主义。

诗集中弹劾时政的多首诗篇，如《国仇》、《渴睡汉》、《哀长官》、《郭老

兵》、《獭驱鱼》、《五石弓》、《关上虎》、《番客来》、《灯草翁》、《谋

生难》、《破蓝衫》、《村先生》、《知名士》等乐府诗锋芒所指广及内政、外

交、兵制、税收、教育各领域；后一类则抨击社会封建迷信及陋俗为主，如《小

脚妇》、《水无情》、《灶下叹》、《检历日》、《郁罗台》。《棠梨花》、

《跳神》《生骷髅》、《非命》等，举凡缠足、溺女、虐婢、跳神、做蘸、看相

、看风水、检日子以及鸦片流毒、庸医误人都在鞭辟之列（曾宪辉，1994），成

了诗集中鲜明的主题特征。

这些收录在林纾《闽中新乐府》的诗篇大部分都真实地描写了晚清社会的政

治格局与下层人民的生活疾苦，展示了乐府诗鲜明的现实主义情怀以及“讽喻诗

”该有的写实艺术和大胆讽刺朝廷社会的精神。从林纾《闽中新乐府》的根本主

张来看，他的诗犹如民间喉舌，用诗的语言刺穿晚清社会的虚假面，用胡适的话

来表达，即“文学是救济社会，改善人生利器；最上要能‘补察时政’，至少也

须能‘泄导人情’”（胡适，1998）。作为政治讽喻诗，林纾做到了以诗论政、

以诗叙事的能力，首首诗的字里行间皆充溢着诗人对于社会现状的悲愤情感与无

尽的谴责。《闽中新乐府》可说在戊戌变法来临以前开启了政变的契机，也同时

为后来梁启超提倡的“诗界革命”起到了先导的作用。

二、骨子里的爱国情怀

早期的林纾是一个热切关心国家命运的爱国者，与友人“每议论中外事，慨

叹不能自己”（高梦旦，1949），这在诗集中都表现无遗。晚清时期，他加入维

新行列，原因还是在于与他本身对国家衰败而感切身之痛有关。晚清维新运动作

为一个立足于现实之上的政治理想主义运动，它的出现是基于对现实不满而发起

的一场企图改变社会现状的政治运动。林纾作为其中的一份子，籍着《闽中新乐

府》展示了其正视现实的勇气。他虽没有直接参与康有为、梁启超等人在 1898 年

发动的戊戌变法，然而《闽中新乐府》却走在了“戊戌变法”、“诗界革命”之

前，尝试了以白话作诗，抨击政治与社会的黑暗。1924 年，胡适在林纾逝世以后

撰写了《林琴南先生的白话诗》一文，说道：“林先生的新乐府不但可以表达他

的文学观念的变迁，并且可以使我们知道五、六年前的反动领袖在三十年前也曾

做过社会改革的事业。我们晚一辈的少年人只认得林琴南老年反对白话文学，而

不知道林琴南壮年时曾做很通俗的白话诗，——这不算得公平的舆论”（胡适，

41



1998）。胡适的言论佐证了林纾在近代文学转型中对于白话文学的贡献以及其个

人卓越与宽阔的人文视野。

林纾在《闽中新乐府》诗集中涉及与讨论的课题与当时的维新运动具有不可

切割的关系，它不仅是一把利器、白话改革的先锋，同时也是维新变法时期的强

音，表达了爱国主义、科学民主制度的主题思想，其中多有“感时忧国”之作，

从不同角度去诠释了诗人的爱国思想，如《国仇》（林薇选注，1988）一诗揭露

了诗人对各国列强侵占中国而表现出愤慨激昂的情绪：

国仇国仇在何方？英俄德法偕东洋。

东洋发难仁川口，舟师全覆东洋手。

高升船破英不仇，英人已与日人厚。

沙候袖手看亚洲，旅顺烽火连金州，

俄人柄亚得关键，执言仗义排日本。

法德联兵同比俄，英人始悔着棋晚。

东洋仅仅得台湾，俄已回旋山海关。

铁路纵横西伯利，攫取朝鲜指顾间。

法人粤西增图版，德人旁觑张馋眼。

二国有分我独无，胶州吹角声呜呜。

......

我念国仇泣成血，敢有妄言天地灭。

诸君目笑听我言，言如不验刳吾舌。

这首诗注有一小题：“激士气也”，表达了诗人写此诗的目的乃在于重振军心，

试图唤醒国人救亡图存的“士气”，在诗的最后更以“我念国仇泣成血”的赤忱

之心，激励国人誓报国仇，充分表达了他忧国爱民之心。另外，《村先生》（林

薇选注，1988）一诗则反映了诗人对封建主义启蒙教育的批判：“村童读书三、

四年，乳臭满口读圣贤。偶然请之书牛券，却找不出‘上下论’。”这不就与林

纾后来在五四时期写《论古文之不宜废》中“吾识其理，乃不能道其所以然”同

出一撤吗？林纾似乎早在晚清时期有了文学改良之想法，但晚年却因捍卫古文而

走上了保守派的道路，不得不与白话阵营为敌。《村先生》诗前有一小序：“讥

蒙养失也”，批判儿童处在封建主义启蒙教育中的错误，同时呼应了他在《闽中

新乐府》序中所要表达有关诗集出版的初衷：“儿童初学，骤语以六经之旨，茫

然当不一觉，其默诵经文，力图强记，则悟性转窒，故入人以歌诀为至。”可见

，林纾在当时亦曾抨击古文字的弊害，反对幼童死记硬背连教书先生都无法解的

诗词歌赋，并在诗中举法国小学教育为例，强调爱国主义与教育的重要性：“今

日国仇似海深，复仇须鼓儿童心。法念德仇亦歌括，儿童读之涕沾襟。”，同时

指出启蒙教育对儿童的作用：“论月须辩无嫦娥，论鬼须辩无阎罗”、“勿令腐

气入头脑，知识先开方有造”、“强国之基在蒙养，儿童智慧须先爽，方能陵驾

欧上人。”，表现出其对儿童启蒙教育关乎国家未来命运与发展的理想主义精神

。另外，在《兴女学》（林薇选注，1988）一诗，林纾则从变法图强的角度赞扬

了上海办女学的“盛举”，批判封建礼教中重男轻女的想法以及对女子青春年华

42



的摧残，并举出了西方妇女教育发达而导致国家强盛的事实，说明了兴盛女学的

重要性：

兴女学，兴女学，群贤海上真先觉。

华人轻女患识字，家常但责油盐事，

夹幕重帘院落深，长年禁锢昏神智。

神智昏来足又缠，生男却望全先天。

......

果立女学相观摩，中西文字同切磋。

学成即勿与外事，相夫教子得已多。

......

女学之兴系匪轻，兴亚之事当其成。

兴女学，兴女学，群贤海上真先觉。

以上三首白话乐府诗，我们可以看到林纾在创作时以中西文化与状况作对比，同

时反映出西方资本主义社会比中国封建社会在政治、军事与教育方面的先进。从

19 世纪 40 年代至 20 世纪的五四，中国的知识分子无一不向西方主义学习，林纾

自然也是其中一个。从《闽中新乐府》中不难见到林纾大力推动“向西方学习”

的概念，表现出其积极爱国的态度，却不忘讽刺清廷大臣的昏庸与无力，暴露朝

廷在外交、军事与内治政策上的失败，如《渴睡汉》（林薇选注，1988）一诗：

“渴睡汉，何时醒？我闻西人外交礼数多，一涉国事争分毫。华人只争身份大，

铸铁为墙界中外。挑衅无非在自高，自高不计公家害。我笑富魏公，区区争献纳

。若果赵家能自强，汴梁岂受今人踏。......西人谋国事事精，兵制尤堪为法程

。国中我自宗王道，参之西法应更好。”林纾在诗中用“渴睡汉”来比喻朝廷外

交大臣的迂腐，从某种意义上反映了林纾对朝廷在外交上的非议，诗中更强烈希

望朝廷能在“兵制”上“参之西法”，表现出诗人对西方制度的推崇。

另外，在维新理念的渲染下，林纾也较为深入地描绘了清廉朝廷官员反对

“变法”与“向西方学习”的腐朽与昏庸，如《哀长官》（林薇选注，1988）一

诗的副题为“刺不知时务也”，意指官员在国难日亟的情况下不讲时务，反而一

派高风亮节的姿态，完全无对外敌入侵有任何的畏惧之心：

长官长官风节高，口食粗粝身布袍。门庭似水杜干谒，门丁枯坐瘦见骨。三

日厨中断肉腥，上房灯火微于星。外虽寒瘦心则乐，一清谓足酬朝廷。......

西人纵使畏廉史，长官当为朝廷地。俄英法德如封狼，东洋尤嗜渔人利。长

官屡屡挑欧西，西学不与中学齐。海口无兵内无备，先讲修齐后平治。

在《知名士》一诗，林纾又进一步为那些不知时务、不讲维新的“经学之人”画

像，讥讽他们毫无远见，各国列强已侵吞国土，他们尚在做着春秋大梦：

外间边事烂如泥，窗下经生犹作梦。

白头老辈鬓飘萧，自谓经学凌前朝。

43



偶闻洋务斥狂佻，此舌不容后辈饶。

......

方今欧洲吞亚洲，噤口无人谈国仇。

即有诗人学痛哭，其诗寒乞难为读。

蓝本全钞陈简斋，祖宗却认黄山谷。

乱头粗服充名家，如何能使通人伏？

卢转运，毕尚书，昨有其人今则无。

名士名士将穷途。

这一首《知名士》同样呼应了他诗集中的另外一首感叹士大夫的迂腐之诗《破蓝

衫》，两首诗都在议论身穿书生长袍的读书人不思求精，满口仁义道德，却漠不

关心晚清大门已被列强的大炮轰开，还在几案上“论边事尊攘，咬定春秋义。边

事凄凉无一言，别裁伪体先文字”。林纾甚至感叹道：“于嗟乎，堂堂中国士如

林，犬马宁无报国心？一篇制艺来双手，敌来相顾齐低首”。《破蓝衫》的最后

，林纾明确地说明：“救时良策在通变，岂抱文章长守株”，似乎也借以警世，

在国家危难之际应讲求时务，通过变法来拯救日渐衰弱的国运。

以上可见，林纾在这些爱国之诗中一再抨击自家朝廷官员、士大夫的迂腐和

无能，对帝国主义的侵略掠夺感到忧忿，但又不忘主张“向西方学习”以“师夷

长技以制夷”，如其《杀人不见血》一诗中主张大夫开药方时兼用西药，振兴医

学：“急需合众兴医会，医生药物参中外”。林纾所主张的不仅是如洋务派所推

行的“中学为体，西学为用”——只用西方的钢铁制造术，打造船坚利炮，而是

进一步动摇朝廷的内政制度和封建的纲常伦理道德。因此，林纾的《闽中新乐府

》展现难得可贵的地方便在于嘲讽又不忘爱国，反帝又不忘“参之西法”，在戊

戌变法之前能给晚清朝廷固封迂腐的弊端一番痛击，深刻地表现了其尖锐的思想

情感。

三、反映下层人民疾苦

从《闽中新乐府》的开篇《国仇》，我们尽可见林纾借诗处处反讽朝廷。在

维新思潮的鼓荡下，林纾在无数首诗中用讽喻的形式鞭挞晚清朝廷的腐败、欺压

百姓来反映出下层人民的疾苦，如《关上虎》（林薇选注，1988）一诗就揭发了

“税厘之丁”收受贿赂、横恣肆虐，以“虎”来比喻朝廷官员的贪婪而连累无辜

小民大受其害的事实：

虎来！虎来！关上之虎牙爪开。关上人多安有虎？蠹役作威挟官府。小民负

贩图营生，截路咆哮闻虎声！虎吃肉、不留骨，官纵虎丁侦绕越。官岂全无

恺悌心，当关纵虎防行人？无如比较急于火，宁我负民勿负我。堂皇飞籖责

虎丁，有船到关船须停。虎丁得钱实腰槖，诈言船过船无错。既将膏血濡爪

牙，私货过关关不哗。有私易行无私滞，小民私纳成常例。丁饱其余始及官

，官丁附丽如肺肝。民间罚税重于税，二分归官八归吏。

44



另外，《番客来》（林薇选注，1988）一诗也批判了清廷官员关吏搜刮南洋归国

华侨的民脂民膏，以致他们都有国而不能归，一入国门即遭到关吏的剥削，黑暗

社会的残酷迫使南洋华侨“归乡无路惟流涕”：

番客来从新加坡，关吏垂涎丁谴呵。当关问客装几许，朝廷税计难宽汝！一

领毡，三洋钱；一环玉，税两六。吹毛索瘢愿未已，眈眈身上搜银纸。银纸

若登税则中，厦门税额尤亨通。眼光红，银色白，过关胆落南洋客。

《闽中新乐府》中对社会黑暗现实的暴露，无一不反映了朝廷内治的弊端，一为

大臣之迂腐；一则官员关吏之残暴与贪婪。同样为官吏之害，林纾在《草灯翁》

（林薇选注，1988）中通过描写一个颠沛流离的孤独老翁被官府剥削后的悲惨际

遇：

灯草翁，卖灯草，日得百钱养衰老。

力疲脚惫行蹒跚，冬苦严寒春苦潦。

百钱匀作两日餐，嗽声达晓焦肺肝。

半间破屋傍村店，忍饥不卖存余羡。

此居留为市槥钱，估值曾无四十千。

突来厮役猛于虎，清厘屋税归官府。

里保偕差逐处行，严征无论上下户。

......

里保邀差醉村肆，老翁哀痛号天地。

被去衣亡满瓦霜，凄凉通夜长无寐。

全诗围绕着小题“伤贫民苦于税券也”来展开诗人对老人的际遇给予的同情，其

感时伤怀的调子，在伤痛中谴责税吏比山林中的老虎还凶猛，迫使老翁无家可归

，就连“市槥钱”都给盘剥。诗人善于拮取了生活中见到的典型事例，通过事实

的描述和形象的刻画，为人民的疾苦呼号，对社会的弊端作了如实的批判（曾宪

辉，1994）。另一方面，林纾除了籍诗控诉朝廷官员的无底线剥夺，也在《谋生

难》（林薇选注，1988）一诗中感叹了朝廷“重士轻工商”的民族弊端而造成下

层人民“谋生难”的困境：

谋生难！谋生难！西人夺我华人餐。西人艺事皆精绝，西工巧压华工拙。一

针一线皆西来，华工失业殊堪衰。......吾华官民隔如天，官虽久任无十年

。只求无事免大计，岂能管及民工艺。富商畏官如畏虎，即倡公司敢集股？

失业愈多民愈穷，四周环顾无乐土。我思华人失所长，币在重士轻工商。

尤其在甲午战争以后，帝国主义侵入瓜分中国，控制了中国的经济命脉反而进一

步加速中国传统工业的破产，下层人民无业可活——“失业愈多民愈穷，四周环

顾无乐土”，诗人将情感投射在民生的艰难之上，为他们悲惨的命运而感伤。

45



四、女子命运的挽歌

在“女性系列”的课题上，林纾更是在《闽中新乐府》中表现出更多的维新

思想。如《水无情》（林薇选注，1988）深刻体现了反映社会封建迷信制度对女

性带来的悲惨命运。这种具备现实主义风格的诗歌对五四文学的发展具有高度的

影响与积极的作用：

孰道水无情？无情能作断肠声！

孰道水无情？有情偏浸出胎婴！

女儿原是赔钱货，安知不做门楣贺。

脐上胞衣血尚殷，眼前咫尺鬼门关。

阿爷心计忧盐米，苦无家业贻兄弟。

......

娘亦当年女子身，育娘长大伊何人？

若论衣食妨兄弟，但乞生全愿食贫。

岂知聋聩无头脑，一心只道生男好。

杀女留男计自佳，也须仰首看苍昊。

林纾在《水无情》一诗严厉批判了中国传统社会中重男轻女的现象，谴责“溺婴

”这一违反人伦天理的迷信恶俗，迫使女婴刚出生尚未落地——“脐上胞衣血尚

殷，眼前咫尺鬼门关”，生死已在一线天。对于这一惨无人道的做法，林纾在诗

里行间无不对弱小女子的无情命运给予无尽的悲悯与惋惜，并对人们愚昧、冷血

的态度发出尖锐的呐喊。

在中国传统封建社会里，妇女的命运尤为坎坷，尤其是处于下层阶级的妇女

，更是有着悲惨的命运。林纾笔下的《小脚妇》，顾名思义即说明女子缠足的害

处。在晚清这一中西交汇，文化认知转型的时期，林纾对于女性的人权、主体、

地位以及自由四方面重新给予审视，在《闽中新乐府》中开启了其对中国女子悲

苦命运的书写与关注，以下为《小脚妇》三首之一（胡适，1998）：

小脚妇，谁家女？裙底弓鞋三寸许。下轻上重怕风吹，一步艰难如万里。左

靠嬷嬷右靠婢，偶然蹴之痛欲死。问君此脚缠何时，奈何负痛无了期？妇言

侬不知，五岁六岁才胜衣，阿娘做履命缠足，指儿尖光腰儿曲；号天叫地娘

不闻，宵宵痛楚三更哭。床头呼阿娘，女儿疾病娘痛伤，女儿颠跌娘惊惶；

儿今脚痛入骨髓，儿自凄凉娘弗忙！阿娘转笑慰娇女，阿娘少时亦如汝。但

求脚小出人前，娘破功夫为汝缠。岂知缠得脚儿小，筋骨不舒食量小。无数

芳年泣落花，一弓小墓闻啼鸟。

《小脚妇》通过女子从小缠足，历经切肤之痛来表达女子缠小脚所带来的种种痛

苦。诗人对于封建社会中女性从出生就被迫以三寸小脚示人感到悲愤与无奈，以

一曲挽歌尽诉女子无力反抗世俗的悲惨命运。此外，林纾笔端下妇女悲惨的命运

46



还表现在《灶下叹》（林薇选注，1988）一诗，体现了林纾对妇女身受封建制度

压迫的同情：

青丝一束蓬蓬乱，清晨有人灶下叹。不叹食人残，不叹衣裳单，不叹欹枕眠

不安，不叹震喝捶心肝；只叹主人顾，撩得家婆怒。草草画眉向镜愁，情丝

岂为主人抽？......背上寸寸皆杖疮。旧疮未愈新疮续，大杖几几折其足。

主人屏立不敢言，言来转益严刑酷。

诗中写到传统社会“买人为奴”的封建压迫，深刻描绘了女子身受委屈，重重虐

待的无力感。林纾籍着西方社会对于女性自由平等的思想给予中国传统社会对女

性缺乏平等待遇作出谴责与批判，诗的最后写道“我闻欧西有奴禁，买人为奴国

所摈。人无贵贱咸等夷，安有呻吟灶下时！”，乃诗人对中国封建社会制度对女

性缺乏尊重的不满。

五、封建迷信的桎梏

在破除迷信的问题上，林纾在《闽中新乐府》中更是展现出强烈的情绪表达

。在《棠梨花》（林薇选注，1988）中，林纾抨击了人们的愚昧，听信风水师的

假言假意，以致耽误了葬礼之事：

棠梨花，为谁好？三椽权屋迷春草。屋是城中显宦家，二十年前才告老。南

庄屋，北庄田，岁入百间百万钱。钟停漏歇主翁病，死时吊客如云盛。枕块

方披孝子哀，开场先下地师聘。地师来洋洋，奴仆相扶将。地师病嗽需梨浆

，地师嗜酒陈杯觞；地师烟瘾芙蓉香，银灯照耀地师床。地师怒且语，主人

伏如鼠。地师欢笑主起舞，明朝得地生制府。地师登山腰舆高，山佃疾尾如

猿猱。朋奸齐心作主贼，地师山佃甘如蜜。分赃不均忽懊恼，地师山佃辞颠

倒。主人右地师，但求吉地无嫌迟。一年水患田不收，二年火患焚高楼。三

年盐业败垂尽，主人日夕怀隐忧。长生库质黄金钿，华堂犹设地师膳。还期

富贵墓中来，山南山北搜寻编。地师槖未实，主人风水须时日。孰过荒凉权

屋前？落叶成堆秋瑟瑟。地师地师道葬经，何不自家安先灵？妖言惑众干天

怒，人祸虽逃有鬼刑。

这一类有关反对封建迷信的主题，在林纾的《闽中新乐府》诗集中十分突出。除

了《棠梨花》讽刺迂腐孝子听信风水师的无稽之谈，而迟迟不安葬亲人，使先人

不得安息，反而有违孝道。《郁罗台》则讽刺人子请道士“打斋”替亡亲超渡，

实际上不过是江湖术士的骗局——“果犹地狱岂无守，张三破狱李四走？修狱经

费谁取偿，道士讴人神洋洋”（曾宪辉，1994），好比《棠梨花》中的地师一样

“妖言惑众干天怒”。林纾在《郁罗台》中大力鞭挞此等恶习，责斥迷信是落后

的表现，非但无教育的作用，反而封闭了民智，增添愚昧。另外，《非命》一诗

则讥笑“士大夫听术家之言”，以批算生辰八字的方式来决定一生的福祸；《检

历日》斥凡事得翻阅皇历来卜可否行其事，就连安葬亲人都得挑选良辰吉日，实

为无稽：“葬亲我国胜欧西，必须择日真无稽。一心行孝一求福，一半欣幸一半

47



哭。我想此时孝子心，天人大战堪捧腹。”林纾以诙谐的笔法描绘了封建习俗的

穷形尽相，讽刺之情尽显其中。这些穿行在民间巷宅的神棍、术士、地师、道士

及和尚，不但误人智慧，损人钱财，危害众生，更使国运衰退，林纾以诗尖锐地

批判现实，将生活中所见所闻之事，凡“有可救济人病，裨补时阙而难于指言者

，辄咏歌之”，其诗虽产不多，但其爱国思想、为民间疾苦发声的不畏惧精神都

极力地洋洋洒洒写在了这一本薄薄的诗集之中。

六、总结

在晚清国运衰退的严峻时代里，林纾透过白话诗集关注了国家兴衰、民族存

亡、革命斗争与社会制度改革等宏观命题。从《闽中新乐府》的主题思想与历史

背景中，我们可以看到林纾对那个所处的时代启蒙命题的精辟思考。林纾以诗论

政，对现实的黑暗、不公不义的事件的描绘中，往往掺杂着个人独特的理性思考

。林纾运用幽默和讽刺的写作手法刻画了许多有趣的人物形象，如渴睡汉、村先

生、哀长官、知名士、生骷髅、郭老兵等都使得其诗增添不少诙谐感，但同时又

不失严峻的审视。梁启超在 1902 年 11 月推动“小说界革命”，大力提出了“今

日欲改良群治，必自小说界革命始，欲新民，必自新小说始”的口号，而林纾在

五年前，即 1897 年便已开始推动“新民”的思想，但他却不曾与梁启超走在同一

战线上。其《闽中新乐府》做到的反而是一种先导的作用，它开启了戊戌变法发

动的契机，也促使了后来晚清文学改良运动的革命思潮，而其诗集所宣扬的反帝

爱国，提倡民主科学以及推倒封建迷信与文化，皆与二十年后的五四新文化运动

精神一脉相传。总的来说，《闽中新乐府》架起的不只是晚清社会的“启蒙”与

“救亡”，它还架起了晚清与五四之间的革命桥梁。即便林纾在中国近现代文学

史上的贡献绝大多数在于翻译，但他的《闽中新乐府》在晚清白话文学改革上依

然有着不可抹杀的草创之功。

48



参考文献

高梦旦（1949）。《书<闽中新乐府>后》。初收录于 1949 年 4 月世界书局版《春

觉斋著述记》，本文引自林薇选注（1988）。《林纾选集（文诗词卷）》。

成都：四川人民出版社。

胡适（1998）。《五十年来中国之文学》。出处欧阳哲生《胡适文集》（第 3

册）。北京：北京大学出版社。

胡适（1998）。《白话文学史》。出处欧阳哲生《胡适文集》（第 8 册）。北京：

北京大学出版社。

胡适（1998）。《林琴南先生的白话诗》。出处欧阳哲生《胡适文集》（第 7

册）。北京：北京大学出版社。

黄榕官（1986）。《论<闽中新乐府>》，出处《福建师大福清分校学报》，1986

年 00期。

林薇选注（1988）。《林纾选集（文诗词卷）》。成都：四川人民出版社。

郑振铎（1924）。《林琴南先生》，初载 1924 年 11 月《小说月报》第 15 卷 11

期，后收入钱钟书等著《林纾的翻译》。

曾宪辉（1994）。《论<闽中新乐府>——兼谈其梓行与其它》。出处《福建师范

大学学报》，1994年第 1期。

49




郑诗傧

马来西亚新纪元学院中文系

摘要

灵验记，即灵验事迹的记载，具有神奇效验之意，被宗教信仰广泛使用，以展示

奇迹，使人信服或皈依其门下，达到传教的作用。相较于佛教灵验记，无论是在

研究专著或期刊论文方面，道教灵验记可谓是灵验记研究类型中相对缺乏的部分。

而北宋张君房编的《云笈七签》作为《道藏》的菁华，素称“小道藏”，由于当中

收了今佚道书，故有很高的资料价值。其中有相当大一部分是有关灵验记的记载，

内容丰富，具有很大的研究价值，如《太上天童经灵验录》记载唐昭宗景福元年

（892）诵经灵验事，印证了《天童护命经》早出于唐代。若要了解和研究道教，

《云笈七签》当是重要的文献，而其中的灵验记研究，不失为认识道教，尤其是

北宋以前道教的绝佳途径。基于此，笔者在梳理文本中关于灵验记的资料后，拟

从三方面论述《云笈七签》的道教灵验记：第一、灵验记的效验类型及现象；第

二、因果报应的灵验与解法；第三、灵验记与佛道之争。

关键词：道教灵验记；《云笈七签》；效验类型；因果报应

50

郑诗傧


A Study on Taoist Efficacious Records in the Yunji qiqian

TEY Shi Bin

Department of Chinese Language and Literature

New Era College.

Abstract

Efficacious records, can be defined as the records of efficacious and miraculous incidents,

are widely used by religious believers to show miracles in order to convince or convert

someone in the act of preaching. Research publications and academic journal articles

seldom mention Taoist efficacious stories compared to Buddhist ones. However,

efficacious stories recorded in the Yunji qiqian (namely The Seven Lables in a Cloudy

Satchel), which is also known as “Little Daozang”, is the summary of the Daozang

(“Taoist Canon”) as it has rich content and research values. Yunji qiqian is a significant

reference in relation to the study of Taoism, especially Taoism before the Nothern Song

Dynasty. This article attempts to dissertate Taoism efficacious stories in the Yunji qiqian

from three aspects: First, from the types of efficacy and phenomena of efficacious stories.

Second, the narration about efficacious stories with religious retribution descriptions as

the main theme. Third, efficacious stories and the conflicts between Buddhism and

Taoism

Keywords: Taoist efficacious records, Yunji qiqian, types of efficacy, religious

retribution

51



灵验记，即灵验事迹的记载，具有神奇效验之意，被宗教信仰广泛使用，以

展示奇迹，使人信服或皈依其门下，达到传教的作用。许慎说：“灵，巫也”，

段玉裁注释道楚人把“灵”引申为灵，曰：“楚人知鬼事曰灵，好祭鬼神曰灵。”

（段玉裁，1988，页 19）可见，“灵”与鬼神、灵异有关。而“灵验”一词合用，

则是指因信仰神灵而导致的某种效验现象，一种超自然力量成就的奇迹。（刘亚

丁，2006，页 2）《云笈七签》中提到了符箓仪式的灵验，曰：“先生乃引诸谶记，

梁是应运之符。又择交禅日，灵验昭著。”（张君房，2003，页 2331）

然而，尽管灵验记对一个宗教或信仰的传播与渊源流传甚为关键，可关于灵

验记的研究尚未受到学界足够的重视。相较于佛教灵验记，无论是在研究专著或

期刊论文方面，道教灵验记可谓是灵验记研究类型中相对缺乏的部分。关于道教

灵验记的研究，有《〈道教灵验记〉之文学、文献学考论》（罗争鸣，2006，页

47-56）及《〈道教灵验记〉经法符箓故事的主题》（谭敏，2006 年，页 124-126）

等。笔者对此课题深感兴趣，而北宋张君房编的《云笈七签》作为《道藏》的菁

华，素有“小道藏”之称，当中有相当一大部分记载了灵验的故事。选择以《云

笈七签》中的道教灵验记作为研究主旨，除了因为此书收有今佚道书，有很高的

资料价值外，还因为其内容丰富，具有很大的研究价值，如《太上天童经灵验录》

记载唐昭宗景福元年（892）诵经灵验事，印证了《天童护命经》早出于唐代。若

要了解和研究道教的某一专题，从《云笈七签》入手，当是良策。关于《云笈七

签》的研究，可以说有一位日本学者给予了最高的重视，他撰写了《云笈七签的

基础研究》（中嶋隆藏，2004），对此书的具体文献作出考证、对宋代的道教做

了研究，也对文本中体现的道教思想内涵做了分析。而中国学界方面，关于《云

笈七签》的整理限于单篇选注，其研究限于卷数辨析、作者事迹考及文本中的一

些语言现象。上述的研究，都有助于读者认识《云笈七签》这部重要的道藏典籍。

本文拟从《云笈七签》中的灵验记为题，作更细致的探讨，以期揭开《云笈

七签》的某一面貌，以待日后对《云笈七签》或是佛道灵验记作进一步的深化研

究。笔者就《云笈七签》的道教灵验记作深入解读与梳理后，认为可将灵验记的

主题思想分为三部分论述，以求全面，即灵验记的效验类型及现象、因果报应的

灵验与解法、灵验记与佛道之争。

一、灵验记的效验类型及现象

一如佛教之舍利、佛像、经文之效验，道教宫观、殿阁、神坛、神像、经法

符箓，亦皆有其效验与灵异显现。而这些灵验记具有劝善惩恶，使世间人引以为

戒的目的性，亦有意透过展示道教奇迹，提升信众对道教的崇拜与皈依，最终达

到传教的效果。灵验记的效验现象，可以说为宗教信仰所独有，更与个体的皈依

乃至整个宗教信仰发展势力的消长，有着莫大的关系。以下分而论之。

52

郑诗傧


（一）宫观

宫观乃道宫、道观的合称，是道教祀神和作法事的场所。在《道教灵验记》

里，宫观作为道教的象征性建筑，即高大华美，又具威严性，但使其更让人为之

崇拜、向往、皈依的，更大的程度恐怕还是由于观内的灵验事迹。

道教宫观常有灵验效应，如《洋州冯行袭毁素灵宫验》记载素灵宫“火不能

烧”的故事。冯行袭为了修公署，欲毁素灵宫，派工人去揭瓦不得，怒而派官吏

纵火烧了素灵宫，结果“雷电大震，风雨总至，群吏奔骇，数辈死之。”（张君

房，2003，页 2575-2576）素灵宫却岿然不动，坚固独存。另有亳州真源县太清宫，

据说是圣祖老君降生的地方。历经殷、周至唐，却仍然完好存在。这期间，常有

欲毁太清宫的皆不得善报，如潘椆所言：“自大寇犯阙之后，群凶诛殄已来，大

小寇逆，前后一十八度，欲犯太清宫。或迷失道途，或龙神示见，终挫凶计，宫

城晏然。”（张君房，2003，页 2578）这些恶意来损毁或侵犯宫观的，自身虽遭

致报应，宫观却分毫未损，除了宣扬报应说，更突现了道教宫观的神迹灵异，增

强宫观在信众心中的力量。许多宫观得以扩展、修复、重建，都有赖于信徒对宫

观灵验的认同与信仰。

不仅如此，观内的一水一木，一砖一瓦，仿佛都有灵性，不容他人强取掠夺。

胆敢犯禁的人将被恶报缠身。《道教灵验记》中记载一个叫刘将军的人，住在东

明观附近，为了装修自己的屋宅，便取走观内数以千车的泥土来建筑豪宅地基。

装修工作才完毕，刘将军即偿恶果，文中记载他忽然“得疾沉绵，旬日稍较，忽

如风狂，于其堦庭之中，攫土穴地，指爪流血，而终不已”。（张君房，2003，

页 2582）不仅如此，当他的孩子把他扶起来，才停歇一会儿，他又开始趴在地上

挖地道，恰似有种外来的力量在迫使他那么做，不得休止。结果他被搞得疲于奔

命，性命垂危，任何巫术、医术都治不了。后来他的妻子为他在金仙观请了一道

符置于他屋子的窗前，又另烧数道符，搅和在水里，让他饮用。说来奇妙，符水

一喝，刘将军随即能言。他说：“我以无知，犯暴道法，取东明观土，修筑私舍，

地司已奏天曹，罚令运土填陪，不知车数，计我独力般运，三二百年，恐未可足。

稍或迟怠，冥官考责，鞭挞极严，卒无解免之日。”（张君房，2003，页 2582）

其妻子听闻后声泪俱下，于是就到东明大殿上焚香祈乞，然后买了五千车净土，

填送东明观所穿坑处，并且设斋忏悔谢罪，求赐宽赦其夫，刘将军病情才稍有转

色。一天，刘将军自言道：“天符有敕，穿掘观土，修筑私家，虽已陪填，尚未

塞责，有十二年禄命，并宜削夺，所连累子孙，即可原赦。”（张君房，2003，

页 2583）当夜遂死。本来凡是故意损毁道观及福地灵坛的人，其罪将祸及子孙，

殃流三世，但因为刘将军已经向神明谢罪，所以仅罚其一人，以示格外开恩。

另外，灵验记里也记载了多则损毁或偷取铜钟而遭到报应的事迹，如拆毁成

都龙兴观钟楼的吴行鲁，往后也在地狱里受苦，被鬼吏所驱迫，日夜不断地搬运

龙兴材木。（张君房，2003，页 2581）另外，在《天台山玉霄宫古钟僧偷而卒》

篇里也讲述了偷古钟的僧人皆得到不好的下场，在走了三十多里的路途后，在大

53



树下休息，天明时，那个背钟的僧人突然去世了，其余党徒则都痴痴颠颠，不辨

人物。（张君房，2003，页 2644）

当然，种恶业得恶报，种善因也就自然得善果。《云笈七签》里关于宫观部

分的灵验记，也有相当的篇幅记载因崇拜、修葺道观而得到福报的故事。修葺道

观的信徒当中，很多是应梦得到启示的，如《果州开元观工匠同梦得材木验》篇

里的工匠根据梦里的启示而得到千段梓木，并用来建造三尊殿及尊像，结果世世

代代丰衣足食，子孙后代皆成贵胄。（张君房，2003，页 2585）又如《李蔚相国

应梦天尊修观验》也记载了李蔚相国诚心修道，所以都一直有好福报，还能在梦

里见到天尊，并获得启示修葺玉芝观。文中说：“所以相国名臣，皆符吉梦”

（张君房，2003，页 2586），也意味了相国名臣之所以能得此荣华富贵，皆因至

诚崇道修观。此外，修观还能获得长寿，如杨师谟因为修葺已经被摧毁腐朽多年

的合州庆林观，而得福报享寿九十年。（张君房，2003，页 2600）

（二）神像

道教神像或真人画像的灵验在《云笈七签》里多不胜数，描写亦很精彩。

《本文天尊见像验》就叙述了在一个佛寺的设斋宴中，有一个道流来参与了，并

坐在他们当中，结果被众人侮辱。斋宴结束后，这个道流就起身进入佛殿中，过

了很久都没再出来，众人感到奇怪而入殿寻找他，却看见道流“隐形在殿柱中，

隐隐分明，以刀斧削之，益加精好”。（张君房，2003，页 2592）结果，其像于

殿柱中自然显现，竟是“太一天尊”。长史张敬忠派人迎取像柱，进于内殿，大

开道场，以供瞻仰礼拜。而道教的神画像也有其效验，如《张仁表念太一救苦天

尊验》里的张仁表因为造了口业，而必须画天尊像广示于人，令人开悟度人修道，

以此减轻罪业。（张君房，2003，页 2597）另外，画像里的真人或神人有时候也

会显现，展示奇迹。《昭成观壁画天师验》里说的就是这么一个故事。有个李姓

人士，患疟疾超过一年了，经过医治也不能痊愈，日益疲累瘦弱，只是等死而已。

忽然，梦见一个道流告诉他：“自此差矣！勿复忧也。”（张君房，2003，页

2610）醒来后疟疾就自然神奇地痊愈，且稍微能吃点东西。到了晚上，他仍然感

觉道流仿佛在其眼前，于是就走到了居所附近的昭成观内，于天师像前瞻视良久，

发现梦中所见道流即是眼前的天师，便他派人塑造天师像，修葺庙宇，早晚供养，

供人祈祷，而每每福祥立应。同篇里亦记载了一个关于天师灵验的故事。彭城刘

希存提到他自小就在唐兴观“瞻礼天师，发心图写供养”（张君房，2003，页

2611），不管环境多么恶劣，都礼敬崇奉天师，因此出入皆有天师来护持。即使

在外备战，黄巢犯阙，仓惶之际，同一队伍的三十余人都被掳捉，或被杀伤，只

有他一个人幸免于难。还有一次当他与妻子躲避追兵，四处奔逃时，在夜行的路

上，碰上了追兵。怎料“马军过其侧，似若不见，由是得免”（张君房，2003，

页 2612）。刘存希感叹自己常处于“深山穷谷虎狼之中，军士纷扰白刃之下，心

常坦然，若于数人居。忧惧之际，隐隐然若侍立在天师之侧。亦有感降之事”

（张君房，2003，页 2612）。以上这两则故事说明了，即使只是神画像也有其效

验，只要在天师画像前诚心瞻礼、供养，就能得神明护持，使病愈，且能隐身避

难。

54

郑诗傧


《云笈七签》里尚有《贾湘严奉老君验》一文，记载了一个叫贾湘的人，此

人“累世好道，崇奉香灯”（张君房，2003，页 2606），其勤恳的修行，无人能

及，常持老君画像在身边。每到一个地方，虽一日一夕，都会设立焚香之位，常

有感应。黄巢来犯时候，贾湘一家人遂于龙角山下避难，远近道流皆来投靠他，

贾湘也请道流诵念《道德》、《度人经》。突然，有群贼包围贾湘家，贾湘在老

君像前诚诉困境后，便出来与贼人对话。怎知群贼全都投刃于地，拜倒在贾湘前，

纷纷自称罪过，请求饶恕。自此贾湘出外，群恶无人敢冒犯他。贾湘不明所以，

于是追问他们。结果，群恶之中有一人回答：“我见贾湘常侍左右神兵极多，皆

长数丈，呀口瞪目，似欲吞噬，不觉亡魂丧胆，唯恐不得命耳。”（张君房，

2003，页 2606）可见，贾湘有众多的护法神常随左右替贴身保护。后来，贾湘犹

豫不决前路方向，于是向老君请进退之兆。结果，香炉边的栗穗，如风所动，向

西所指。贾湘便携家眷向西行走，安置家业，选地造屋，而于地基之下得银六千

两，越来越富有。文末总结贾湘的际遇曰：“五载乱离，力未尝阙，乃其严奉精

专，太上垂佑。使之然也。”（张君房，2003，页 2607）所谓心诚则灵，大概就

是这样吧。只要诚心供奉，勤于修持，必然遇事能化险为夷，逢凶化吉。

与佛教灵验记一样，道教灵验记里也有神人显现救海难的故事。《归州黄魔

神峡水救船验》篇写的就是相国李吉甫下山峡时候，至峡水之中时，波涛汹涌，

“忽有神人涌于水上，为其扶船，三面六手，丑眸朱发，袒而虓譀，风涛遽息。”

（张君房，2003，页 2618）李公祝谢而问，方知是黄魔神来救。于是在归州驻船

整整一个月，选地建筑庙宇，于紫极宫作“黄魔堂”，言是“黄魔天王”，并且

刻石纪念。后来，相国萧遘也遇过类似情况，在渡峡时，峡水泛涨，眼见舟船将

被淹没时，见黄魔神捧船救之。于是将其黄魔堂加以修饰，整饬庙宇，刻石纪念。

而《嘉州开元观飞天神王像捍贼验》写的则是开元观的飞天神王及其坐下二鬼示

现，在一次的船难中派他的二大鬼入水扶船，使船只安定，而风涛亦随即停止的

故事。（张君房，2003，页 2621-2622）

可见，神灵的显现，常出于救善信脱离危难关头。而这些有幸得救的善信，

平日定是皆潜心膜拜神像或神画像，诚心好道的一群。

（三）经法符箓

无论是哪一种宗教，都交换彼此由崇拜神身上获得的启示、感知体验及灵验

记来传播教义。而在这道教中，经法与符箓，作为道术的象征，常常扮演着重要

的传世手段。道经是通过人——经——神（仙）之间的关系互动来展现的，他们

是仙迹活的见证和尊敬护法主题的形象传达。（谭敏，2006，页 124）经的崇高地

位，有着神圣不可侵犯的庄严与不可亵渎。《忠州平都山仙都观取太平经验》一

文便记载了《太平经》失而复得的故事，彰显了道教经典的神圣性。武德年间，

有一个刺史独孤晟到了忠州平都山仙都观取镇山之宝——《太平经》，在回程途

中舟行半日时，“有二龙一青一白，横江鼓波，船不得进”（张君房，2003，页

2628）。于是他们改路线行陆路，本来那条路很安全的，结果却有虎蛇当道。取

经的使者感到恐惧，于是把《太平经》送回仙都观。而独孤晟也修黄箓道场，诚

55



心地拜表上告祈求取经，这才取得经书。关于《太平经》的神迹，同篇下文还有

更精彩的描写。文中记载开元中，一道士司马秀“准诏祭醮名山，开函取经，但

空函而已”（张君房，2003，页 2628），于是怀疑是道众中人隐藏，便苛责道众。

道士们为了洗雪冤屈，证明清白，遂焚香祷告，才知道武德年间，《太平经》已

经被取走，当道士们正担心着无法奉召进献《太平经》时，天空奇迹般“景气晴

朗，野绝尘埃，忽阴云覆殿，迅雷震击。俄而檐宇溢霁。经在案上，异香盈空，

祥烟纷霭。复得昔日所取之经以进”（张君房，2003，页 2628-2629）。《太平经》

作为道教重要的经典，在文中被奇迹化、神圣化，充满了效验，使道教经典蒙上

了一道神秘而崇高的面纱。

既然有其灵验，那么取经不还自然亦是不可饶恕的。在《崔公辅取宝经不还

验》篇中就记载了崔公辅为官一年，突然“忽觉精神恍惚，多悲恚狷急，往往忽

忘，举家异之。一旦无疾而终，心上犹暖，三日再苏，亦即平复”（张君房，

2003，页 2635）。原来崔公辅有此近况，乃因其取经不还而生魂被扣。最后，崔

公辅只好设黄箓道场，诚心忏悔，并且把经送回本山。当他把经物归原主后，另

边厢生魂也就被释放了，病也随之痊愈了。更妙的是，因其忏悔还经，修黄箓道

场，还能享有三任刺史。

灵验记里还记载了多则关于诵经念咒的灵验。这些经咒对于消灾解难、驱魔

辟邪，尤为有用，如《李昌遐诵消灾经验》、《姚生持黄庭经验》及《王道珂诵

天蓬咒验》。李昌遐生而好道，潜心修持，常诵《太上灵宝升玄消灾护命经》。

昌遐生性柔弱，常被人欺负。一天梦见自己“坐烟霞之境，四顾而望，熊罴虎豹，

围绕周匝”（张君房，2003，页 2624），然后空中出现一道士唤其名道：“吾即

救苦真人也，汝勿惊骇，吾奉太上符命，与诸神将密卫于汝。且汝常念者经云：

‘流通读诵，则有飞天神王、破邪金刚、护法灵童、救苦真人、金精猛兽，各百

亿万众，俱侍卫是经。’”（张君房，2003，页 2624）这时昌遐方才恍然大悟，

何以之前凌虐他的人都受到恶报，原来一切都是因为他勤于诵经而获得护持。

另外，还有个叫姚生的人，自小好道，常诵念《黄庭经》。启元年间，姚生

被一帮贼寇所追迫，在夜走时坠入一口枯井而伤及脚部，没有能力出来。刚好井

底旁有一大洞，姚生就匿于洞内，诵念起《黄庭经》，日日夜夜不停，不觉饥渴，

而且腿上的伤竟然也随之复原。一天，襄王打败贼寇，在胜利回京途中，刚好经

过这口枯井，并且看见由井中折射出的光环，于是派兵士前往查探，这才把姚生

给救出来了。而襄王所见之光环，其实是《黄庭经》的效验。（张君房，2003，

页 2638）可见，当善信潜心修道，勤于诵经，坚持不懈，各方神圣都会来加持护

驾，保护善信。经咒也是沟通人与神的重要媒介，使人获得神的眷顾与帮助，消

灾解难。而王道珂以卜噬为业，日常生活中常诵念天蓬咒。一次入庙时候察觉有

怪异，于是心中默持天蓬咒，不断念诵，至夜亦不停歇，这时奇怪的事发生了，

庙堂之上，毫无动静，只听到自扑呻吟的声音。到了早上，竟然看见五头老野狐，

都头破血流满地而死。从此之后，此庙宇荒废，且再也绝无妖异。（张君房，

2003，页 2625-2627）可见，诵经不但能消灾解难，还能驱魔辟邪，使一切妖异现

出原形。

56

郑诗傧


此外，道教法器如神印也有救疾、祈雨的效验，对虔诚的膜拜、祈求则会应

验。《张让黄神印救疾验》明确讲述了当张让旅游湘州、鄂州之间，得了心疾病。

这心疾病非同小可：

初则迷忘，在途忘行，在室忘坐，惑于昏晓，迷其东西。累月之后，复

多狂怒，诟责鬼神，凌突于人。至于裸露驰骋，不知避忌。履水火，冒锋刃，

不为忧患。时亦烧灼害之，伤割及之。（张君房，2003，页 2650）

幸得道士新刻的“黄神越章印”，设斋醮祭祀仪式，焚香祷告，将此印印在

张让的心上、背上。这时张让狂走而昏睡。道士知此乃神印正发挥效力了，于是

紧接着为张让染丹炷香，跟着再用神印印张让的心，这时候一只大蝙蝠从张让的

口中飞到数丈之外然后坠落在地。而张让的背上仍有印子，心疾也被治愈了。道

士持这个神印，到处给人治病，展现奇迹，大获灵验。可以想见一路以来见证神

印发挥威效的人，无不慑服、皈依于道教。

而天蓬印则有助于祈雨。广明年间，干旱发生，人心憔悴疲累，庄稼将废，

修道之人范希越即用他所雕的“天蓬印”为生灵祈雨，将神印投入池中，结果是

“阴风遽起，云物周布，亥时大雨，达晓及辰，大雷迅电，惊震数四，至己少霁，

乃得归府”。（张君房，2003，页 2650-2651）可见神印之灵验，其影响甚大。

一般而言，道教最为人们所知的，还是在其法术。符箓，作为法术重要的内

容，其灵验常被记载下来。从《云笈七签》关于符箓的灵验描写来看，符箓的作

用广泛，能治病驱邪。谢贞是临卭的工人，善于粉刷墙壁，粉饰用色都非常周密

精致。因见到上清古宫结构陈旧，瓦破壁坏，便租赁了工人为上清古宫修饰。其

用心被一道流瞧见，以手画地作一道符送给谢贞，并告诉他可以用此符来悬壶济

世，即使是在千里之外，此符仍能起效验，为人治病。但提醒谢贞不可多取钱，

只要足够担负家计，足够衣食即可。此符实乃天师所授，因其所修上清古宫，相

传是天师时所制，宫底下的鹄鸣化正是往昔天师修道、老君感降之所。（张君房，

2003，页 2615）谢贞因修道宫而得符，又因天师符而能广做善事，累积福报，其

积善之行必能福及子孙后世。《天台玉霄宫叶尊师符治狂邪验》写的则是以符术

救人的故事。婺州人士叶氏乃是个巨富，却不幸得了怪病，文中如此记载：

忽中狂瞽之疾，积年不瘳。数月沉顿，后乃叫号悲笑，裸露奔走，力敌

数人。初以绢索縻絷之，俄而绝绊，出通衢，犯公署，不可枝梧。（张君房，

2003，页 2629）

这个怪病把叶氏一家搞得鸡犬不宁，无计可施。叶氏一家本不信道，但有人建议请

玉霄宫叶尊师符，据说能驱邪。于是，叶氏家人遂带着锦衣玉帛来献给叶尊师以此

请符，叶尊师将珍宝全数归还，并且授符于他们。叶氏服下一符，贴一符于房门之

上，狂邪即除。此后，一家潜心修道，供养道观，助修宫宇。后来，更神奇的事发

生了。一天，叶氏一家的女婢一日偷酒喝且呕于符下。叶氏见一神人，持着长三四

寸的剑，从符中而出。于是赶紧焚香拜谢，却不见神人归来符中。隔几天，亲戚家

57



的女婢患上风魔，来到叶氏房前，大叫一声。叶氏随即看到符中的将军现出眼前，

挥着剑斩向女婢头上一物，尔后此物坠入女婢衣领中。于是下令几个女仆扶着女婢

查看她的衣领，结果发现有蛇头断在其中，还滴着血。但此女婢的风魔也随即痊愈

了。（张君房，2003，页 2629-2630）如此种种奇迹，符到病除，且符中神人还显现

斩妖去邪，无不让人拜服皈依道教。故事中尊师只念救人，不贪钱财，更体现了道

教中人崇高的品性。

道观与神像，经法与符箓，作为道教的精髓本质，相辅相成，让人因其神圣

而崇拜迷恋，亦让人因其奇幻神效而心诚悦服，在传教的功用及道教势力的发展

中，实在居功至伟。而其中以“因果报应”的灵验为母体的故事，亦成了了道教

灵验记宣传及发挥影响力的关键部分。

二、因果报应的灵验与解法

灵验记里，以因果报应为母体的书写特别多。《云笈七签》也引《书》曰：

“惟上帝不常。作善降之百祥，作不善降之百殃”道：“此圣人法天道，祸淫福

善之戒也。”（张君房，2003，页 2573）因果报应的书写侧重有二部分：前一部

分既有对道教宫观、神像与经法符箓不敬及亵渎的果报，又有个人行为上的道德

善恶果报。后一部分在灵验记里的描写得尤为细致，尤其在书写人物作恶多端，

结果自偿恶果，需在地狱受报，并设黄箓道场以解除罪业，使冤情债主得救等场

面，描写极为深刻精彩。限于篇幅，笔者仅针对后一部分详谈。

据灵验记的记载，好犯杀业的人，下场都很苦，在地狱受尽果报，而这些犯

下严重罪业的人，如果不设黄箓道场，罪业恐怕难消，恶业惩罚永无法消除。黄

箓道场，作为消除严重罪业的方法，被细致且集中地描写出来。《赫连宠修黄箓

道场斋解父冤验》写的是父子俩皆犯杀业的因果报应。赫连宠是灵州定远县人。

他的父亲悰是将领，曾在边上杀了降兵一千余人。武德年间，死于边上，在地狱

里被冥司审问，受各种苦。赫连宠对此并不知情。赫连宠是个押衙，一次奉旨入

京，和友人游终南山，有些宿醉，遇见在结庐修行已三百多年的道士杨景通。赫

连宠问景通有没有什么可吃的，但景通因为从不饮食，因此笑而不语。赫连宠竟

而大怒，令左右去取火来焚烧景通结庐，景通对他说：“汝父屈杀生民，见受罪

地府，不能修善救父，更害于吾”（张君房，2003，页 2656）。景通让赫连宠亲

眼看看其父现在所遭受的报应，他画一符掷于空中，然后有一团黑云浮于结庐前，

云中有二十多只鬼，领着一个被枷锁锁上的人来到景通、赫连宠眼前，果然是赫

连宠之父悰。悰向儿子诉说自己何以在地狱受各种苦，又责怪他在世间非但不行

善，反要毁伤真人，令在地狱受苦的他更添罪业。赫连宠乃“匍匐悲泣，忏悔谢

过”（张君房，2003，页 2657），希望用自己的生命替父亲赎罪。景通建议他为

父修黄箓道场，使其父升天，豁免罪报。赫连宠于是照办不误，设黄箓道场七日

七夜，到了第五日，已见父亲乘云气而来，告诉他道：“吾奉天符，乘黄箓功德，

已生天堂。凡是所杀冤魂，皆已托生人士。”（张君房，2003，页 2657）这个故

事教导信众切莫在世间行恶，以免给死后的亲人增添罪业痛苦。

58

郑诗傧


《李承嗣解妻儿冤修黄箓道场斋验》一文则说的是一个没良心的丈夫与小妾

设计毒害妻儿的故事。李承嗣虽然家境富裕，其妻子却相貌丑陋，儿子也患了腰

脚病，而不得承嗣欢心。李承嗣因此娶了四个小妾，终日作乐。小妾献计，给承

嗣妻子一百千钱以解除婚约，妻子不满作出诉讼。丈夫和小妾心生怨恨，于是设

计毒死妻儿，种下恶因。李承嗣的恶报在妻子下葬后不久随即应验了，“每至午

时，即见二乌，来啄承嗣心，痛不可忍，驱之不去，迷闷于地，久而方定。如此

一年，万法不能救”。（张君房，2003，页 2658）李承嗣最后请教一青城道士，

道士直言唯有修黄箓道场，上表奏天，才可解此冤情罪业。承嗣于是修黄箓道场

三天三夜，两天后，乌鸦不再来，其妻儿还出现在他的梦中告诉他：

汝枉杀我母子二人，并命毒药，我上诉于天帝，许报汝冤。今以黄箓善

功，太上降敕，我已生天，受诸福报，与汝永解冤结。留一玉合子，可收之。

（张君房，2003，页 2658-2659）

睡醒后，寝室内果真得玉合子一枚，乃知灵验不虚，自此之后于鄂州开元观“大

修道门功德，塑尊像，葺理观宇，以报道恩矣”。（张君房，2003，页 2659）可

见，作恶必得恶报，心怀忏悔，诚修黄箓道场，方能消去罪业。如能在业障消去

后，潜心修道，广做善事，回馈道观，才是道教的寓意所在。

除了以上两则故事，《云笈七签》里还记载了很多好犯杀业的故事，被杀死

的人会变成冤情债主来报仇，他们的怨怒，会形成一股强大的业力，牵扯影响在

世间的罪人，然后变成恶果。一般犯下杀业的人都被病魔缠身，久不能治，如公

孙璞“流汗惊惧，因成疮疾，遍身有疮，皆有口及舌，日夜楚痛，求死不得”。

（张君房，2003，页 2660）又如杀害生母的不孝子唐献，其所得报应更甚，有文

记载：

自是每夜有二鬼使领夜叉数人，舁大镬于堂中，良久火起汤沸，夜叉叉

献于镬汤之中，痛楚号叫，至五更方息。如此三年，万般舍施功德，终不能

免。（张君房，2003，页 2657）

与唐献同样受此罪业果报的尚有任司法参军，刑罚残酷，手段毒辣，引致死者甚

众的卢贲。（张君房，2003，页 2673-2674）又或如鲜于甫“忽患双手痛疹，如被

烧煮，三日一烂，疾状异常，万药千医，了不能救。舍数百千钱，作诸功德，亦

无所应”。（张君房，2003，页 2676）如此种种果报皆因犯下滔天杀业，若非黄

箓道场之大功德，接引冤情债主升天或托生人世，则不能消除罪业。一般诵经咒、

神符之灵验亦救不得。

读《云笈七签》的灵验记，关于因果循环，罪业深重与黄箓道场的描写，不

难看见有其固定的叙述模式。灵验记的内容是多样的，有的字数不过二三百字，

有的八百余字，但其所叙述的模式皆有迹可循。其开端先简述主体人物之名姓与

出处，有时加之以家世背景、性格描写作为引子。后进入主体部分，先述事件，

即所种之恶业。报应常随恶业以后紧扣叙写，有些篇章涉及地狱果报之描写。后

59



言其广做功德无效，惟在遇真人或道流指摘其罪恶之后，并教之以设黄箓道场，

方得改善。往往是比预设修黄箓道场的天数更早，在还未满日以前，就已看见黄

箓道场之效验，如冤魂升天或托生人世。最后导之以善，写罪人所受之恶报消除，

并且在痊愈后服法忏悔，皈依道教，潜心修道。现以《马敬宣为妻修黄箓道场验》

为例，进一步说明：

（按：引子）马敬宣者，怀州武陟人也。开元六年春，授司农寺丞，移

家入京。妻亡，有二男一女，亦皆幼小。（按：个人生平、家世背景）后妻

姓谢，前室儿女多被抑挫，衣食不足，鞭楚异常，敬宣皆不得知。因夜作煎

饼，前室女方七岁，饥甚，窃而食之。谢氏候敬宣不在，以热火筯刺其手掌，

不经旬日，女乃致死。（按：所种之恶业）

（按：主体部分）数日，谢亦无疾而卒。心上微暖，三日却活。敬宣问

其所见之事，曰：‘汝前妻诉我为火筯之事，冥司罚我生受烂足之报，今乃

双足痛苦，不可堪忍。’敬宣遂看之，足已烂矣！脓血横流，痛楚极甚。

（按：人物行恶所得之报应）敬宣初不知火筯刺女手之事，及是闻之，甚加

痛恨。谢之所病三年，求死不得，医药弥甚，广作功德，亦无济益。（按：

无药可救，功德无效）敬宣于永穆观烧香，女冠杜子霞颇有高行，因以此事

问之。子霞曰：‘解冤释结，除宿报之灾，唯黄箓道场，可以忏拔。冤魂生

天，疾病自损，过此不知也。’（按：遇道士或真人，教之以设黄箓道场消

恶业）遂于景龙观，修黄箓斋七日七夜。（按：修黄箓道场）谢梦前妻及亡

女曰：‘以功德故，舍汝大冤，天符下临，不得久住，今则受福于天堂去矣。

（按：冤魂升天）足疾遂愈。（按：病患痊愈）（按：结尾）敬宣夫妇常修

斋戒，归心妙门矣。（按：皈依道教，潜心修持）（张君房，2003，页 2678）

就文本中以黄箓道场的为灵验的描写部分而言，其叙事模式大体如此。由此可见，

罪业有多大，果报就有多深。犯下杀业的人，都得靠修设黄箓道场借以消罪，其

效验之大，使冤魂得以升天或托生人世，使罪人得以除病驱邪，诚心拜倒皈依道

教。当然，尽其所有宣扬本教之威武及效验，必然也引起他教的不服，进而引发

了一场又一场的佛道之争。

三、灵验记与佛道之争

佛道之争的主题，在佛教、道教灵验记里，皆各有记载。在《云笈七签》的

道教灵验记里，自然地显示了道教的威力与道行比佛教更胜一筹。

《天台玉霄宫叶尊师符治狂邪验》一文就生动地记载了佛道斗法的故事。婺

州人士叶氏中邪了，其家人曾为此供养僧人，请僧人为叶氏祈福无效。于是本来

不信道的叶氏一家，遂接受了别人的建议请玉霄宫叶尊师符，一符贴于房门，一

符饮下，结果病就自然地好了。（张君房，2003，页 2629）显示了佛道之法门效

验，孰高孰低，即见分晓。

60

郑诗傧


除了佛道斗法的记载，更多的是体现僧人恶行的故事。僧人常被描写成亵渎

或冒犯道教的负面形象，并且遭到了报应。那些恶意诋毁、破坏道观、神像或经

法符箓的僧人，到最后都见识了道教的灵验与威力。《僧法成窃改道经验》就记

载了一个修为低劣，狡猾多段的僧人恶行。此僧名法成，因游庐山到了简寂观。

由于刚巧没有道士在，而藏经的地方亦没上锁，竟私自取了《道经》来看，并且

谎称自己颇好道，欲转入皈依道教。人们皆相信他所说的话，还供养了他。不料

此僧心术不正，竟把《道经》更名为《佛经》，改天尊言为佛言，改真人为菩萨、

罗汉，并且修改文词，共计一百六十余卷。结果，此事被揭发了，法成被处以杖

刑一百下，仆在地上，遍体鳞伤，也被命令修改、还原《道经》。修毕后，法成

将经文送还简寂观，并且烧香忏悔谢罪想入道。然而，道士们皆认为法成是个无

赖之徒，不愿相信他，因此不允许他入道。结果，就在当晚，法成“呼叫数声，

如被欧击，耳鼻血流而死矣”。（张君房，2003，页 2634）这则故事不仅说明了

诋毁、亵渎、妄加篡改道教经典的报应灵验，也从一个侧面说明了僧人对于道教

的诽谤或欺隐属于深重的罪业，即使后来忏悔欲皈依道教，恐怕也来不及了，以

此告诫世人，尤其是佛教中人，阐明道教之法实际上更胜一筹，因此且莫轻易侮

辱道教，否则事后改过、忏悔亦无济于事。

《僧行端辄改五厨经验》篇里亦记载了同类型的事件。有一僧人名行端，颇

为狂妄狡诈，他看道门《五厨经》只有五首咒偈，就把题目改为《佛说三停厨

经》，以五咒视为五如来之说，并在经末上附加佛教的转读功效之词，增添文句，

企图混淆视听。行端所作所为，为神人所不耻，在他写经之际，忽然来了一个神

人，身长八九尺，倚剑而来，挥剑斩之，行端以手挡之，伤落数指。行端有同居

僧二人，见状惊而代为求情，于是神人便令行端把篡改的经文修正回来，并追收

回传布出去的《三停厨经》。虽然行端烧香忏悔，然而《三停厨经》已传行诸处，

难以全部追收，因此所最终还是难逃一死。（张君房，2003，页 2634-2635）其遭

遇与法成一样，虽对所篡改的道教经典作出改正、诚心忏悔，最终免不了一死。

因为改经之罪及其对道教造成的负面影响难以挽回。

另外，在道教灵验记中以因果报应为母题的描写里，可以看见对于僧人诋毁

道教的恶报描写，都显得特别震慑人心。其下场之惨烈，更为鲜明。《魏夫人坛

十僧来毁九糟虎噬验》，就记载了魏夫人坛的灵异，相传此坛若“一人推之，似

能转动，人多即屹然而定”（张君房，2003，页 2580），且常有“神仙幽人游憩

其上，其雰灵气弥覆其顶”（张君房，2003，页 2580）。有十个僧人听说魏夫人

坛有灵异后，特来挑衅，欲害缑仙姑，推坏夫人坛。怎知夫人坛虽然轰然作响，

却丝毫未有移动毁损，吓得十僧奔逃而去。结果，在半路上，九个僧人都被老虎

吞噬了，唯独一个不与他们同流合污的僧人免遭虎害。此事自然是传开了，以致

街知巷闻，村乡之人无不慑服于道教的庄严与灵验下，对道教更是折服。

可见，从道教灵验记中的描写来看，冒犯道教神明、宫观的僧人相较其他人，

果报更为深重。此举有益于宣扬道教的法力更高一等，也是积极捍卫道教崇高性

的表现。

61



结论

总览《云笈七签》之“道教灵验记”，如上文所述，涵盖层面及其广泛、丰

富。然而，长久以来却未能得到学界内德足够重视。本文对其中道教灵验记的解

读，涵盖层层面面，刻画深刻且细致，从宫观、神像、经法符箓，皆有灵验，而

其中又刻画了因果报应及化解之法。另外，从《云笈七签》中也不难看出，当中

描写那些遭致恶果的对象，皆以僧人的报应为最惨重，体现了一定程度的佛道之

争。本文希冀《云笈七签》灵验记的论析能给佛道灵验记及《云笈七签》这部文

献带来更多的关注与研究。

62

郑诗傧


参考书目

段玉裁注（1988）。《说文解字注·玉部》。上海：上海古籍出版社。

张君房编（2003）。《云笈七签》。第五册。北京：中华书局。

中嶋隆藏（2004）。《云笈七签的基础研究》。东京：研文出版社。

谭敏（2006）。《〈道教灵验记〉经法符箓故事的主题》。出处《西南民族大学

学报》，总第 184 期。

63



Pembelajaran Bahasa Cina di SJK(C): Kajian kes pelajar Bumiputera di negeri

Sarawak

NGIEN Ming Ming dan CHING Thing Ho

Jabatan Pengajian Tionghoa

Universiti Malaya.

Abstrak

Sistem pendidikan Malaysia terdiri daripada tiga jenis aliran, iaitu Sekolah Kebangsaan

(SK), Sekolah Jenis Kebangsaan Cina (SJK(C)), Sekolah Jenis Kebangsaan Tamil

(SJK(T)). Orang Melayu lebih cenderung belajar di SK, SJKC pula menjadi pilihan

orang Cina dan SJKT menjadi pilihan orang India. Tetapi kebelakangan tahun ini

semakin ramai pelajar Bumiputera mendaftar masuk belajar di SJK(C). Bagi pelajar

Bumiputera, tidak kira berada di SK ataupun SJK(C) Bahasa Cina (Mandarin) dipelajari

sebagai bahasa yang kedua atau ketiga. Sebenarnya pengajaran dan pembelajaran Bahasa

Cina di SK dan SJK(C) adalah jauh beza. Kelas Bahasa Cina di SK lebih cenderung

kepada pembelajaran bahasa kedua, tetapi Bahasa Cina di SJK(C) adalah pembelajaran

bahasa ibunda. Oleh itu, pelajar Bumiputera yang belajar di SJK(C) biasanya

menghadapi masalah dalam pembelajaran yang berkali ganda berbanding belajar di SK.

Ini bukan sahaja masalah yang dihadapi oleh pelajar malah juga satu cabaran yang besar

kepada guru-guru yang mengajar. Untuk membolehkan Bumiputera memahami dan

menguasai Bahasa Cina dengan cepat, guru-guru perlu menggunakan Bahasa Melayu

sebagai bahasa pengantar dalam pengajaran. Keadaan ini secara langsung akan

mengakibatkan penurunan taraf pendidikan Bahasa Cina.

Kata kunci: Bumiputera, Sarawak, Bahasa Cina, bahasa kedua

64 Ngien Ming Ming dan Ching Thing Ho Pembelajaran Bahasa Cina di SJK(C) di negeri Sarawak

Learning Chinese language in SJK(C): A case study of Bumiputera students in

Sarawak

NGIEN Ming Ming and CHING Thing Ho


Univeresity of Malaya.

Abstract

The national education system of Malaysia consists of three major streams of primary

schools, namely National School (Sekolah Kebangsaan, SK), National-Type School

(Chinese) (Sekolah Jenis Kebangsaan Cina, SJK(C)) and National-Type School (Tamil)

(Sekolah Jenis Kebangsaan Tamil, SJK(T)). The Malays inclinced to enrol at SK whereas

SJKC has been the choice of Chinese and SJKT the choice of Indians In Sarawak, there

is a trend that the number of Bumiputera students studying in SJK(C) is increasing in

recent years. Chinese Language (Mandarin) is taught as second or third language for

Bumiputera students in SK and SJK(C). There are differences in teaching and learning

Mandarin in SK and SJK(C). Students in SK learn Mandarin as a second language

whereas students in SJK(C) learn Mandarin as a mother tongue. Therefore, Bumiputera

students studying in SJK(C) usually encounter more challenges than their Bumputera

counterpartsin learning Mandarin in SK. Likewise, teachers also face challenges in

teaching Mandarin. In order to help students to master Mandarin, teachers often use

Malay language to do explanation as a way to enhance Bumiputera’s understanding of

Mandarin. As a result, the standard of Chinese subject has fallen.

Keywords:Bumiputera, Sarawak, Chinese Language, second language

65



Pengenalan

Malaysia merupakan sebuah negara yang mempunyai pelbagai kaum dan budaya.

Malaysia mempunyai 13 buah negeri, Sarawak merupakan negeri yang terbesar. Negeri

Sarawak mempunyai jumlah penduduk seramai 2,471,140 orang, ibu negerinya Kuching

mempunyai seramai 705,546 orang (Jabatan Perangkaan Malaysia, 2010). Disebabkan

Sarawak dan Sabah terletak di sebelah timur, oleh itu kedua-dua juga digolong sebagai

Malaysia Timur.

Dari segi kumpulan entik, jumlah penduduk di Malaysia Barat dan Malaysia

Timur juga berbeza. Di Malaysia Barat kumpulan entik yang terbesar ialah kaum

Melayu,kedua diikuti oleh kaum Cina, ketiga adalah kaum India. Tetapi di Malaysia

Timur, kaum yang terbesar adalah peribumi,kedua diikuti oleh kaum Melayu dan ketiga

ialah kaum Cina.Jadual 1 di bawah menunjukkan jumlah penduduk Malaysia mengikut

entik di Malaysia Barat dan Timur.

Jadual 1

Jumlah penduduk Malaysia mengikut kumpulan etnik, 2015

(’000 orang)

Kaum Malaysia Malaysia Barat Malaysia Timur

Melayu 30,485.20 14,594.20 885.40

Bumiputera 3,672.40 428.00 3,244.40

Cina 6,642.00 5,727.80 914.20

India 2,012.60 1,992.50 20.10

Lain-lain 267.40 145.80 121.60

Wargaasing 2,411.40 1,417.70 993.70

JUMLAH 30,485.20 24,305.70 6,179.50

Nota. Jabatan Penerangan Malaysia. (2015)

Takrifan bumiputera adalah masyarakat peribumi atau penduduk asal di

sesebuah negara. Kaum Melayu dan kaum peribumi Sarawakboleh digolong sebagai

Bumiputera kerana kedua-dua kaum ini adalah penduduk asal Tanah Melayu dan Borneo.

Walaupun digolong sebagai Bumiputera, tetapi kepercayaan agama diantara dua kaum

ini adalah berbeza. Kaum Melayu menganut agama Islam manakala kaum peribumi

Sarawak bukan beragama Islam, majoriti kaum Bumiputera beragama Kristian. Peribumi

di negeri Sarawak terbahagi kepada suku kaum Iban, Bidayuh, Kenyah, Melanau, Punan,

Kayan, Murut, Kadayan, Mindanau, Kelabit, Bisayah dan lain-lain. Sehingga hari ini

kaum Iban masih mempunyai jumlah penduduk yang terbesar di negeri Sarawak. Jadual

2 menunjukkan populasi entik Sarawak pada tahun 2010.


Jadual 2

Populasi entik Sarawak

Kaum Jumlah penduduk

Iban 713,421

Cina 577,646

Melayu 568,113

Bidayuh 198,473

Melanau 123,410

Bumiputera lain 156,436

Lain-lain 16,549

Warga asing 117,092

JUMLAH 2,471,140

Nota. Jabatan Perangkaan Malaysia. (2010)

Sejarah Ringkas Pendidikan Sarawak

Sistem pendidikan bagi warganegara Malaysia terbahagi kepada prasekolah, sekolah

rendah, sekolah menengah dan universiti. Dalam sistem pendidikan sekolah rendah

mempunyai tiga jenis aliran sekolah rendah iaitu Sekolah Kebangsaan (singkatan SK)

yang menggunakan bahasa Melayu sebagai bahasa pengantar pengajaran, Sekolah Jenis

Kebangsaan Cina (singkatan SJK(C)) yang menggunakan bahasa Cina (Mandarin)

sebagai bahasa pengantar pengajaran dan Sekolah Jenis Kebangsaan Tamil (singkatan

SJK(T)) yang menggunakan bahasa Tamil sebagai bahasa pengantar pengajaran.Tetapi di

negeri Sarawak disebabkan jumlah penduduk kaum India tidak ramai, oleh itu negeri

Sarawak hanya ada dua jenis aliran sekolah rendah iaitu SK dan SJK(C).

Mengikut kajian Gabungan Persatuan Guru-Guru Sekolah Cina Malaysia

(UCSTAM) telah menunjukkan sistem pendidikan Bahasa Cina di Malaysia Timur

bermula pada tahun 1920. Sebelum ini juga muncul sekolah rendah Cina tetapi pada

masa itu kebanyakan menggunakan bahasa dialek sebagai bahasa pengantar pengajaran

(Jiaozong, 2009, hlm. 33). Kebanyakan sekolah rendah Cina ditubuhkan antara tahun

1921 hingga 1941, menggunakan Bahasa Cina sebagai bahasa pengantar pengajaran dan

menyatukan semua nama sekolah rendah Cina menjadi “Sekolah Chung Hua”. Pada

masa itu, kebanyakan pengasas sekolah adalah terdiri daripada pemimpin masyarakat dan

gereja. (Jiaozong , 2009, hlm. 33)

Di negeri Sarawak terdapat 1,030 buah Sekolah Kebangsaan (SK) dan 213 buah

Sekolah Jenis Kebangsaan Cina (SJKC) (Jabatan Pendidikan Negeri Sarawak, 2014).

Walaupun dalam proses penubuhan dan pembangunan SJK(C) dari peringkat awal

sehingga hari ini telah menghadapi banyak krisis dan dilema, tetapi kebanyakan ibu bapa

kaum Bumiputera Melayu dan peribumi tempatan masih menghantar anak-anaknya

belajar di SJK(C). Trend ini tidak nampak berkurangan malahan meningkat pada setiap

tahun.

67



Dalam kajian ini, pengkaji telah menjalankan kajian di lapan buah SJK(C) di ibu

negeri Sarawak iaitu Kuching. Pengkaji memilih lapan buah SJK(C) ini disebabkan

jumlah peratusan pelajar Bumiputeranya adalah antara 20% dan melebihi 20% daripada

jumlah pelajar di sekolah. Pengkaji ingin mengetahui faktor pendorong dan keadaan

pembelajaran pelajar Bumiputera di SJK(C). Pengkaji telah menggunakan kaedah kajian

borang soal-selidik, temu bual dan pemerhatian semasa menjalankan kajian. Dalam

kajian borang soal-selidik, pelajar Bumiputera Tahun 6 dan ibu bapa mereka dijadikan

responden. Pengkaji berjaya memungut balik sebanyak 199 borang soal-selidik daripada

pelajar Bumiputera dan 50 borang soal-selidik daripada ibu bapa pelajar Bumiputera

yang terlibat dalam kajian. Soalan-soalan dalam borang soal-selidik menggunakan

dwibahasa, iaitu Bahasa Cina dan Bahasa Melayu. Manakala responden kajian temu bual

terhadap pembelajaran pelajar Bumiputera di SJK(C) pulaadalah lapan orang guru besar

dan lapan orang guru yang mengajar kelas Bahasa Cina tahun 6.

Faktor Pendorong Belajar di SJK(C)

i) Dari Sudut Pandangan Pelajar

Pengkaji membahagikan faktor-faktor pendorong pelajar Bumiputera belajar di SJK(C)

kepada tiga. Pertama, faktor dari segi pentadbiran dan persekitaran SJK(C). Kedua,

faktor dari segi akademik. Ketiga, faktor dari segi budaya dan masyarakat.

Dari segi pentadbiran dan persekitaran SJK(C), pengkaji melihat dari dua

bahagian. Bahagian pertama adalah infrastruktur dan kemudahan sekolah. Bahagian

kedua adalah sistem dan corak pentadbiran sekolah. Jadual di bawah adalah min dan

sisihan piawai (M (±SD)) faktor yang dikaji selepas melakukan analisis data yang

dipungut dari lapan buah sekolah kajian dengan menggunakan SPSS.

a) Dari segi pentadbiran dan persekitaran SJK(C).

Jadual 3

Skor Min dan Sisiham Piawai untuk Infrastruktur dan Kemudahan Sekolah

Item M ±SP

Sekolah mempunyai

dewan yang besar 2.33

1.40

Bilik darjah di sekolah

mencukupi 3.84

1.12

Sekolah mempunyai

peralatan yang lengkap 4.38

0.94

Sekolah mempunyai

peralatan yang

diperlukan untuk aktiviti

sekolah

4.14 0.88


Sekolah tidak ada

perpustakaan 1.73

1.29

Sekolah kekurangan

makmal 2.66 1.21

Sekolah tidak

mempunyai masalah

bekalan air dan elektrik

3.31 1.61

Nota. M = Min, SP = Sisihan Piawai

Dalam bahagian infrastrukur dan kemudahan sekolah, pengkaji telah menyediakan tujuh

item yang berkaitan iaitu pertama, sekolah mempunyai dewan besar; kedua, bilik darjah

di sekolah mencukupi; ketiga, sekolah mempunyai peralatan yang lengkap; keempat,

sekolah mempunyai peralatan yang diperlukan untuk aktiviti sekolah; kelima, sekolah

tidak ada perpustakaan; keenam, sekolah kekurangan bilik makmal; ketujuh, sekolah

tidak mempunyai masalah bekalan air dan elektrik yang tidak mencukupi.

Jadual 3 jelas memaparkan bahawa item 3 (M4.38, SP0.94) menunjukkan min

skor yang paling tinggi. Pengkaji berpendapat kebanyakan pelajar Bumiputera memilih

dan bersetuju dengan “sekolah mempunyai peralatan yang lengkap” adalah disebabkan

lokasi SJK(C). Kebanyakan lokasi SJK(C) terletak di kawasan bandar ataupun

berhampiran dengan bandar. Biasanya kelengkapan kemudahan secara sempurna akan

disediakan di sekolah yang terletak di kawasan bandar atau berhampiran dengan bandar.

Apabila pengkaji menjalankan kajian di SJK(C), pengkaji dapat memerhati bahawa

kemudahan di SJK(C) adalah serba lengkap, contohnya guru-guru dapat menggunakan

multimedia sebagai salah satu cara pengajaran, iaitu seperti gambar, animasi dan

sebagainya yang lebih mudah diserap dan difahami oleh pelajar Bumiputera terhadap

pengetahuan yang disampaikan oleh guru. Dalam era teknologi maklumat, teknik

pengajaran yang menggunakan multimedia bukan sahaja boleh menarik minat pelajar

malahan juga boleh meningkatkan kesan pengajaran guru.

Jadual 4

Skor Min dan Sisihan Piawai Sistem dan Corak Pentadbiran Sekolah

Item M ±SP

Sistem pentadbiran

sekolah sangat tegas 3.77 1.11

Corak pentadbiran

sekolah sistematik dan

teratur

3.63 1.12

Pihak sekolah sangat

mementingkan displin

dan keputusan

pembelajaran pelajar

4.54 0.86

69



Sekolah mempunyai

pelbagai jenis aktiviti

atau persatuan untuk

dipilih

3.52 1.39

Sekolah mempunyai

kawasan yang

mencukupi untuk

melaksanakan aktiviti

2.75 1.27

Pelajar boleh

menggunakan

kemudahan sekolah

3.18 1.34

Dalam bahagian sistem dan corak pentadbiran sekolah terdapat enam item yang

berkaitan untuk dipilih oleh responden, iaitu pertama sistem pentadbiran sekolah sangat

tegas; kedua, corak pentadbiran sekolah sistematik dan teratur; ketiga, pihak sekolah

sangat mementingkan displin dan keputusan pembelajaran pelajar; keempat, sekolah

mempunyai pelbagai jenis aktiviti atau persatuan untuk dipilih; kelima, sekolah

mempunyai kawasan yang mencukupi untuk melaksanakan aktiviti; keenam, pelajar

boleh menggunakan kemudahan sekolah,contoh: dewan, telefon awam, makmal dan lain-

lain.

Jadual 4 telah menunjukkan item 3 (M4.54, SP0.86) mempunyai min skor yang

paling tinggi. SJK(C) amat mementingkan pewarisan pendidikan dan budaya, tambahan

pula SJK(C) mempunyai matlamat dan pengurusan yang jelas dan sistematik. SJK(C)

juga terkenal dengan sisitem pentadbiran dan peraturan sekolah yang ketat. Pengakaji

berpendapat bahawa tidak kira apa jua kaum, setiap ibu bapa mesti berharap anaknya

boleh berjaya atau menjadi seorang yang berguna, oleh itu SJK(C) yang mempunyai

matlamat yang jelas dan tegas menjadi pilihan pertama ibu bapa.

Jika melihat pemilihan pelajar, majoriti memilih “pihak sekolah sangat

mementingkan displin dan keputusan pembelajaran pelajar”. Ini telah menggambarkan

kesan pengasas sesebuah sekolah. Kalau bukan dengan adanya sistem pentadbiran dan

pengurusan yang ketat, pelajar tidak akan berpendapat atau berpandangan bahawa

sekolah sangat mementingkan displin dan keputusan pembelajaran pelajar.

b) Dari aspek akademik.

Dari segi akademik, pengkaji melihat daripada dua bahagian, iaitu sikap pengajaran dan

kesan pengajaran.


Jadual 5

Skor Min dan Sisihan Piawai Sikap Pengajaran

Item M ±SP

Guru sangat serius dan

bersemangat pada waktu

mengajar

4.54 0.67

Suara guru nyaring

ketika mengajar 4.29 0.89

Guru mempunyai

ungkapan yang baik 4.08 0.96

Guru mementingkan

komunikasi dengan

pelajar

4.09 1.00

Guru mengambil berat

terhadap pelajar 4.52 0.75

Guru sentiasa

menyemak latihan atau

kerja pelajar

4.49 0.74

Guru selalu mula kelas

mengajar tepat pada

waktunya

3.67 1.15

Guru selalu tamat kelas

dengan awal 2.36 1.33

Terdapat lapan item yang berkaitan di bahagian sikap pengajaran. Pertama, guru

sangat serius dan bersemangat pada waktu mengajar. Kedua, suara guru nyaring ketika

mengajar. Ketiga, guru mempunyai ungkapan yang baik. Keempat, guru mementingkan

komunikasi dengan pelajar. Kelima guru mengambil berat terhadap pelajar. Keenam,

guru sentiasa menyemak latihan atau kerja pelajar. Ketujuh, guru selalu mula kelas

mengajar tepat pada waktunya. Akhir sekali ialah guru selalu tamat kelas dengan awal.

Jadual 5 telah menunjukkan item 1(M4.54, SP0.67) mempunyai min skor yang

paling tinggi. Melihat dari pemilihan pelajar boleh didapati bahawa pelajar Bumiputera

memberi komen atau penilaian yang tinggi dari segi sikap pengajaran guru. Mengikut

pemerhatian pengkaji semasa menjalankan kajian di sekolah, kebanyakan guru

menjadikan contoh yang baik kepada pelajar untuk belajar. Guru-guru biasanya

memulakan kelas dengan menepati waktu dan seterusnya penuh bersemangat semasa

dalam proses pengajaran. Guru-guru juga mengambil berat terhadap para pelajar dan

berkomunikasi dengan mereka.

71



Jadual 6 Skor Min dan Sisihan Piawai Kesan Pengajaran

Item M ±SP

Guru mempunyai

pelbagai teknik

pengajaran

4.11 0.91

Pengetahuan yang

disampaikan oleh guru

senang untuk

memahami

3.92 0.91

Guru boleh menjawab

soalan yang dikeluarkan

oleh pelajar

4.19 0.92

Saya menumpu

perhatian semasa guru

mengajar

3.70 1.03

Saya memerlukan kelas

atau bimbingan

tambahan guru

3.96 1.04

Secara keseluruhannya

saya suka menghadiri

kelas guru Bahasa Cina

3.62 1.16

Terdapat enam item di bahagian kesan pengajaran, iaitu item pertama guru

mempunyai pelbagai teknik pengajaran. Kedua, pengetahuan yang disampaikan oleh

guru senang untuk memahami. Ketiga, guru boleh menjawap soalan yang dikeluarkan

oleh pelajar. Keempat “saya menumpu perhatian semasa guru mengajar”. Kelima, “saya

memerlukan kelas atau bimbingan tambahan guru”. Keenam, “secara keseluruhannya

saya suka menghadiri kelas guru Bahasa Cina”.

Dari jadual 6 menujukkan Item 3(M4.19, SP0.92) mempunyai min skor yang

paling tinggi. Pengkaji berpendapat bahawa setiap pendidik dalam proses pengajaran

mesti menghadapi beberapa situasi berikut: perbezaan sikap setiap pelajar; perbezaan

motif pembelajaran; perbezaan tahap pembelajaran dan sebagainya. Jadi guru mesti

memilih atau mencari kaedah pengajaran yang sesuai untuk manyampaikan pengetahuan

kepada pelajar. Hubungan pelajar dan guru adalah berdasarkan komunikasi, jika guru dan

pelajar mempunyai interaksi yang baik, dengan secara langsungnya akan membantu

dalam peningkatan kesan pengajaran.


c) Dari segi budaya dan masyarakat

Perspektif yang ketiga ialah budaya dan masyarakat. Pengkaji telah membahagikannya

kepada dua bahagian, iaitu faktor keluarga dengan faktor masyarakat.

Jadual 7 Skor Min dan Sisihan Piawai Faktor Keluarga

Item M ±SP

Saya sangat suka atau

berminat dengan Bahasa

Cina

3.47 1.09

Ibu bapa mahu saya

belajar di SJK(C) 4.35 0.88

Abang dan kakak saya

juga belajar di SJK(C) 3.25 1.61

Kawan dan jiran saya

juga belajar di SJK(C) 3.68 1.34

Saya berharap saya

boleh berkomunikasi

dengan orang Cina

4.17 0.88

Saya ingin belajar atau

memahami budaya dan

masyarakat orang Cina

4.17 0.93

Di bahagian faktor keluarga, terdapat enam item yang berkaitan iaitu pertama,

“saya sangat suka atau berminat dengan Bahasa Cina”. Kedua, “ibu bapa mahu saya

belajar di SJK(C)”. Ketiga, “abang atau kakak saya juga belajar di SJK(C)”. Keempat,

“kawan dan jiran saya juga belajar di SJK(C)”. Kelima, “saya berharap saya boleh

berkomunikasi dengan orang Cina”. Keenam, “saya ingin belajar atau memahami budaya

dan masyarakat orang Cina”.

Jadual 7 di atas menunjukkan min skor yang paling tinggi ialah item 2 (M4.35,

SP0.88). Pengkaji berpendapat bahawa kemasukan pembelajaran di sesebuah sekolah

adalah berpunca daripada pilihan ibu bapa, jadi hubungan antara sekolah dan keluarga

adalah saling mempengaruhi. Pengkaji berpendapat bahawa dalam pandangan terhadap

pendidikan anak-anak, ibu bapa biasanya akan berpandangan jauh terhadap masa depan

dan peluang pekerjaan anak-anak sendiri. Tambahan pula trend pembelajaran Bahasa

Cina di luar negara oleh orang asing adalah semakin hangat, ini menyebabkan para ibu

bapa sedar akan kebaikan dan keluasan penggunaan Bahasa Cina, jadi mereka saling

mnghantar anak-anaknya belajar di SJK(C).

Selain daripada itu, pengaruh dari kawasan kediaman dan persekitaran juga

merupakan salah satu sebab pelajar Bumiputera memilih SJK(C). Ini disebabkan

73



kawasan kediaman terdapat orang Cina, lagipun kedai-kedai perniagaan juga terdapat

orang Cina yang menguruskannya, dengan matlamat ingin berkomunikasi serta

memahami budaya dan masyarakat Cina, ibu bapa Bumiputera akan menggalak atau

terus menghantarkan anaknya belajar Bahasa Cina.

Jadual 8

Skor Min dan Sisihan Piawai Faktor Masyarakat

Item M ±SP

Saya rasa belajar

Bahasa Cina dapat

membantu saya

melanjutkan pengajian

pada masa depan

4.01 0.94

Saya belajar Bahasa

Cina dapat

meningkatkan peluang

pekerjaan pada masa

depan

4.23 0.82

Saya rasa belajar

Bahasa Cina amat

berguna dalam

perniagaan dan

perdagangan pada masa

depan

4.13 0.95

Saya rasa belajar

Bahasa Cina

membolehkan saya

berkomunikasi dengan

Orang Cina

4.24 0.87

Saya rasa belajar

Bahasa Cina amat

berguna semasa

melancong ke luar

negara

4.14 1.08

Di bahagian faktor masyarakat terdapat lima item yang berkaitan iaitu item

pertama, “saya rasa belajar Bahasa Cina dapat membantu saya dalam melanjutkan

pengajian masa depan”. Kedua, “saya belajar Bahasa Cina dapat meningkatkan peluang

pekerjaan pada masa depan”. Ketiga, “saya rasa belajar Bahasa Cina amat berguna dalam

perniagaan dan perdagangan pada masa depan”. Keempat, “saya rasa belajar Bahasa

Cina membolehkan saya berkomunikasi dengan orang Cina”. Akhir sekali ialah “saya

rasa belajar Bahasa Cina amat berguna semasa melancong ke luar negara”.


Jadual 8 telah menunjukkan item 4 (M4.24, SP0.87) mempunyai min skor yang

paling tinggi. Jika melihat dari segi pemilihan pelajar Bumiputera, boleh didapati bahawa

pandangan antara ibu bapa dan anak adalah berbeza. Jika melihat dari sudut ibu bapa,

mereka mahu anaknya belajar Bahasa Cina adalah disebabkan peluang pekerjaan pada

masa depan. Tetapi bagi pelajar, mereka belajar Bahasa Cina tidak semestinya berkaitan

langsung dengan masa hadapan, sedangkan bagi pendapat mereka adalah dapat

berkomunikasi dengan orang Cina

ii) Dari Sudut Ibu Bapa

Dari sudut ibu bapa, pengkaji telah memilih ibu bapa pelajar Bumiputera di SJK(C) yang

berkenaan sebagai responden untuk mengkaji faktor pendorong pelajar Bumiputera

belajar di SJK(C). Dengan bantuan para guru, pengkaji mengagihkan borang soal-selidik

kepada pelajar Bumiputera untuk diisi oleh ibu bapa mereka. Bentuk kajian soal-selidik

adalah pengkaji menyediakan borang dengan soalan terbuka untuk ibu bapa pelajar

Bumiputera mengisi pendapat sendiri. Dalam borang tersebut pengkaji membahagikan

empat bahagian untuk mengkaji faktor pendorong pelajar Bumiputera belajar di SJK(C),

iaitu faktor keluarga, faktor sekolah, faktor pendidikan, faktor budaya dan masyarakat.

a) Faktor keluarga.

Mengikut analisis daripada borang soal selidik yang dikumpul balik, Rajah 1 di bawah

jelas menunjukkan bahawa kebanyakan ibu bapa pelajar Bumiputera menghantar anak-

anaknya belajar di SJK(C) adalah atas kehendak atau keinginan diri-sendiri, faktor ini

juga mempunyai peratusan yang paling tinggi iaitu sebanyak 47%. Sebab yang kedua

yang diberi oleh ibu bapa pelajar Bumiputera adalah demi peluang pekerjaan masa

hadapan anak. Sebab yang ketiga adalah mengharapkan anak-anak mempunyai

perkembangan masa hadapan yang lebih luas dan boleh berkomunikasi selepas

mempelajari bahasa Cina. Sebab yang keempatadalah ciri-ciri keluarga.Ini disebabkan

sebilangan keluarga pelajar Bumiputera mempunyai ibu bapa yang berkahwin campur,

iaitu salah seorang ibu bapa mereka merupakan kaum Cina yang berkahwin dengan kaum

Bumiputera, oleh itu ibu atau bapa ini biasanya akan meminta anaknya belajar Bahasa

Cina serta memahami budaya Cina. Sebab yang terakhir yang diberi oleh ibu bapa pelajar

Bumiputera adalah jarak antara rumah dengan sekolah, serta pengaruh oleh saudara-mara

dan kawan.

75



Rajah 1. Carta Pai Faktor Keluarga

b) Faktor sekolah.

MengikutRajah 2 di bawah, dari segi faktor sekolah sebanyak 39% ibu bapa pelajar

Bumiputera berpendapat bahawa sebab mereka menghantar anak-anak belajar di SJK(C)

adalah kerana sekolah berdekatan atau tidak begitu jauh dari rumah. Sebab kedua yang

lebih kerap diberi adalah disebabkan keputusan pembelajaran sekolah. Ibu bapa

berpendapat SJK(C) amat mementingkan keputusan setiap pelajar dan mereka juga

berpuas hati dengan sistem pendidikan SJK(C). Tambahan pula, kebanyakan SJK(C)

sejak dulu sehingga kini mempunyai keputusan peperiksaan yang memuaskan. Ada ibu

bapa pelajar bumiputera pula yang berpendapat mereka menghantar anak belajar di

SJK(C) adalah disebabkan SJK(C) mempunyai peraturan sekolah yang ketat serta sistem

pentadbiran yang bersistematik.

Keinginan diri -sendiri

47%

Peluang pekerjaan masa

hadapan22%

Ingin belajar Bahasa Cina

11%

Ciri-ciri keluarga8%

Jarak antara rumah dengan

sekolah 6%

Pengaruh dari saudara-mara dan

kawan6%

FAKTOR KELUARGA


Rajah 2. Carta Pai Faktor Sekolah

c) Faktor pendidikan.

Dari segi faktor pendidikan, ibu bapa pelajar Bumiputera memberikan banyak sebab

yang berlainan. Tetapi sebanyak 42% ibu bapa pelajar Bumiputera yang mengutama atau

mementingkan pilihan sekolah adalah disebabkan oleh keputusan pembelajaran sekolah.

Dari kajian soal-selidik yang diperolehi, kebanyakan ibu bapa berpendapat SJK(C) tidak

kira dari segi sistem pentadbiran, sikap pengajaran guru, keputusan pelajar ataupun

pencapaian sekolah adalah sangat memuaskan. Ada sesetengah ibu bapa pelajar

Bumiputera pula berpendapat mereka menghantar anaknya belajar di SJK(C) adalah

kerana ingin anaknya menguasai lebih satu bahasa, kecuali Bahasa Ibunda dan Bahasa

Inggeris.

Sekolah berdekatan

dengan rumah 39%

Keputusan sekolah

28%

Sistem pentadbiran

sekolah22%

Peraturan sekolah yang ketat

11%

FAKTOR SEKOLAH

77



Rajah 3. Carta Pai Faktor Pendidikan

d) Faktor budaya dan masyarakat.

Dari segi faktor budaya dan masyarakat, pengkaji mendapati bahawa majoriti ibu bapa

memberi sebab yang hampir sama. Mengikut Rajah 4 di bawah sebanyak 70% ibu bapa

pelajar Bumiputera menghantar anak-anak belajar di SJK(C)adalah demi masa depan

mereka. Ibu bapa pelajar Bumiputera berpendapat bahawa jika anak-anaknya dapat

berkomunikasi dengan orang Cina setelah menguasai Bahasa Cina, ini bermakna pada

masa depan akan membawa faedah kepada anak-anaknya tidak kira dari segi peluang

pekerjaan, berniaga atau bekerja dengan orang Cina. Hanya sebilangan kecil ibu bapa

yang menyatakan mereka dipengaruhi oleh kehidupan sekelilingnya, sebab dalam

kehidupan harian mereka selalu bergaul dengan orang Cina. Atas pengaruh dan galakan

orang Cina, ibu bapa pelajar Bumiputera pun menghantar anaknya belajar di SJK(C).

Keputusan sekolah 47%

Sistem pendidikan guru

31%

Menguasai melebihi satu

bahasa14%

Kesan pengajaran guru 8%

Sistem pentadbiran

sekolah5%

FAKTOR PENDIDIKAN


Rajah 4. Carta Pai Faktor Budaya dan Masyarakat

Pembelajaran Pelajar Bumiputera di SJK(C)

Untuk mengkaji keadaan pelajar kaum Bumiputera selepas memilih belajar di SJK(C),

pengkaji telah menjalankan kajian temu bual terhadap para guru besar dan guru yang

mengajar kelas Bahasa Cina pelajar Tahun 6. Jadual 9 di bawah merupakan kesimpulan

temu bual mengenai pandangan para guru besar dan guru terhadap keadaan pelajar

Bumiputera yang belajar di SJK(C).

Pengkaji melihat keadaan tersebut melalui tiga sudut, pertama, keputusan pelajar;

kedua kokurikulum pelajar; ketiga keupayaan menyesuaikan diri dan berkomunikasi.

Pengkaji menggunakan jadual untuk menghuraikan kesimpulan kajian temu bual yang

diperolehi daripada SJK(C) yang dikaji.

i) Keputusan Pelajar

Jadual 9 Prestasi atau keputusan pelajar Bumiputera dalam pelajaran Bahasa Cina di sekolah

SJK(C) Soalan: Bagaimana dengan prestasi atau keputusan pelajar

Bumiputera dalam pelajaran Bahasa Cina di sekolah ?

Chung Hua Sungai

Tengah

Dari segi keputusan adalah biasa. Sebenarnya kelemahan pelajar

Bumiputera hanya pada mata pelajaran Bahasa Cina, ini

disebabkan di rumah tidak ada orang yang bercakap bahasa cina

dengan mereka, tambahan pula ada ibu bapa yang tidak pandai

dalam Bahasa Cina.

Peluang pekerjaan masa

hadapan70%

Dapat berkomunikasi dengan orang

Cina19%

Pengaruh persekitaran

11%

FAKTOR BUDAYA DAN MASYARAKAT

79



Chung Hua Pending

Dalam mata pelajaran Bahasa Malaysia, Sains, Matematik dan

sebagainya tidak mempunyai masalah yang besar, cuma lemah

dalam mata pelajaran Bahasa Cina.

Chung Hua Batu 10

Pelajar Bumiputera hanya lemah dari segi keputusan,

terutamanya dalam mata pelajaran Bahasa Cina. Ini disebabkan

ada sesetengah pelajar Bumiputera tidak dapat menguasai Bahasa

Cina secara keseluruhan, kemajuan pembelajaran juga agak

lambat.

Chung Hua Stapok

Melihat dari keseluruhan, mata pelajaran Bahasa Cina tidak

memuaskan, kerana tahap penguasaan Bahasa Cina lebih lemah.

Sebab utama adalah latar belakang keluarga pelajar Bumiputera,

mereka tidak mempelajari Bahasa Cina sejak kecil, apabila

belajar Bahasa Cina pun menghadapi kesusahan. Pelajar

Bumiputera menyatakan bahawa ahli keluarga tidak memahami

Bahasa Cina, tidak dapat mengajar mereka, apabila menghadapi

masalah semasa mengulangkaji pelajaran. Pelajar Bumiputera

hanya bergantung kepada sekolah, tetapi belajar di sekolah pun

mempunyai masa yang terhad, pelajar Tahun 6 selalu menghadapi

masalah dari segi pemahaman Bahasa Cina yang lebih mendalam.

Chung Hua Batu

kitang

Dari segi keputusan di sekitar Kuching, Padawan adalah paling

rendah, terutamanya dalam mata pelajaran Bahasa Cina. Ini

disebabkan tahap penguasaan dan kemajuan pembelajaran

mereka adalah lambat.

Chung Hua Keranji

Tidak memuaskan, kerana keputusan mata pelajaran Bahasa Cina

yang lemah telah mempengaruhi prestasi pelajar terhadap

keseluruhan mata pelajaran.

Chung Hua Sungai

Apong

Saya berpendapat bahawa ia merupakan masalah yang besar dan

cabaran yang besar. Biasanya pelajar Bumiputera dari segi

pembelajaran akan dipengaruhi oleh masalah persekitaran dan

keadaan keluarga, misalnya taraf kehidupan rendah, ibu bapa

tidak ada pendapatan yang stabil dan sebagainya.

Chung Hua Batu 15 Melihat dari keseluruhan adalah lemah.

Dari kajian temu bual yang diperolehi, pengkaji dapat memerhati bahawa bukan

sahaja ketidaksamaan budaya dan bahasa yang mempengaruhi pelajar Bumiputera

mempelajari Bahasa Cina, malah faktor keluarga, iaitu dari segi keupayaan dan keadaan

ekonomi juga akan mempengaruhi tahap kemajuan pembelajaran. Bagi keluarga yang

lebih berupaya, ibu bapa biasanya mempunyai tahap pendidikan yang lebih tinggi,

mereka lebih mementingkan pelajaran anak, jika tidak dapat mendidik sendiri pun akan

menghantar anaknya pergi ke tuisyen. Tetapi bagi keluarga yang berpendapatan rendah,


ibu bapa hanya sibuk dengan kerja untuk mencari nafkah, tidak ada masa yang lebih

untuk mendidik dan mengambil berat tentang keputusan anak-anaknya.

Pengkaji juga berpendapat bahawa kehidupan, budaya dan latar belakang bahasa

seseorang juga memainkan peranan yang penting bagi pelajar Bumiputera, kerana ini

berhubung kait langsung dengan pencapaian dan kecekapan dalam pembelajaran.

ii) Kokurikulum Pelajar

Jadual 10

Tahap penyertaan atau prestasi pelajar Bumiputera dalam ko-kurikulum sekolah

SJK(C) Soalan: Bagaimana dengan tahap penyertaan atau prestasi

pelajar Bumiputera dalam kokurikulum sekolah ?

Chung Hua Sungai

Tengah

Pelajar Bumiputera dari segi sukan mempunyai prestasi yang

sangat baik, kebanyakan yang mewakili sekolah mendapat

pingat dalam sukan adalah pelajar Bumiputera. Terutamanya di

sukan balapan, ibu bapa pelajar Bumiputera juga menggalakkan

mereka banyak menyertai kokurikulum.

Chung Hua Pending

Dari segi kokurikulum prestasi pelajar Bumiputera sangat baik,

terutamanya di bahagian sukan dan permainan bola. Biasanya

prestasi dan fizikal mereka adalah lebih baik daripada pelajar

Cina, pertandingan di luar sekolah juga lebih cemerlang.

Chung Hua Batu 10 Pelajar Bumiputera sangat aktif menyertai kokurikulum sekolah,

prestasi juga boleh tahan.

Chung Hua Stapok

Boleh kata memberi sumbangan yang besar. Contohnya di

bahagian sukan balapan, kebanyakan adalah pelajar Bumiputera.

Mungkin disebabkan oleh faktor keluarga, setiap hari

mengadakan aktiviti di luar, jadi dari segi fizikal lebih baik.

Selain itu mereka juga aktif menyertai pertandingan dari segi

akademik, misalnya ujian bertulis, pertandingan syarahan yang

mewakili sekolah dan negeri. Jadi boleh dikatakan bahawa

prestasi kokurikulum mereka adalah sangat baik.

Chung Hua Batu

Kitang

Kehadiran pelajar Bumiputera dalam kokurikulum adalah sangat

baik, kecuali ada keadaan istimewa, kalau tidak mereka tidak

akan ponteng. Prestasi mereka juga boleh tahan, tetapi jika

berbanding dengan sekolah Bandar masih ada jurang yang

besar.

Chung Hua Keranji

Boleh kata tidak memuaskan, juga tidak berapa aktif dalam

menyertai kokurikulum. Ini disebabkan sekolah mempunyai

masalah tiada ruang atau tempat yang mencukupi untuk

81



menjalankan aktiviti.

Chung Hua Sungai

Apong

Pelajar Bumiputera paling berminat, kecuali sebilangan pelajar

disebabkan faktor keluarga atau masalah pengangkutan tidak

mempunyai kehadiran yang memuaskan. Tetapi sayang sekali

adalah sekolah kekurangan kepakaran untuk mengajar, juga

tidak mempunyai masa yang mencukupi, ini mengakibatkan

prestasi pelajar dalam pertandingan luar sekolah tidak

memuaskan.

Chung Hua Batu 15

Biasa, tidak ada apa keistimewaan, terutamanya di sekolah ini.

Sebab utama adalah sekolah tidak mempunyai ruang yang

mencukupi untuk berlatih, tambahan pula tidak ada cikgu

kepakaran.

Daripada kajian temu bual yang dijalankan, pengkaji mendapati bahawa dari

segi penyertaan dan prestasi kokurikulum pelajar Bumiputera, hampir kesemua guru

besar dan guru memberi pujian terhadap pelajar Bumiputera. Kehadiran kokurikulum

pelajar Bumiputera amat memuaskan kerana kebanyakan ibu bapa pelajar Bumiputera

menggalakkan anaknya menyertai kokurikulum, selain daripada pelajar yang mempunyai

masalah pengangkutan.

Semasa menjalankan kajian, pengkaji dapat memerhati bahawa apabila sampai

waktu menjalankan aktiviti pelajar Bumiputera menjadi lebih aktif. Jika berbanding

dengan kaum Cina, ibu bapa kaum Bumiputera lebih banyak mengamalkan cara

pendidikan yang terbuka, selalu menggalakkan anak menyertai aktiviti luar, berkhemah

dan sebagainya untuk membentuk sikap berdikari anak masing-masing.

iii) Keupayaan Menyesuaikan Diri dan Berkomunikasi

Jadual 11 Hubungan antara pelajar Bumiputera dengan pelajar lain semasa bergaul dan

berinteraksi

SJK(C) Soalan: Bagaimana hubungan antara pelajar Bumiputera

dengan pelajar lain semasa bergaul dan berinteraksi ?

Chung Hua Sungai

Tengah

Di sekolah ini pelajar boleh bergaul dengan baik, tidak ada

perkara diskriminasi, mereka semua macam adik-beradik, dalam

kelas juga akan cakap bahasa cina.

Chung Hua Pending Semua pelajar boleh bergaul dengan harmoni, disebabkan

mereka ada satu bahasa yang sama iaitu Bahasa Cina.

Chung Hua Batu 10

Pelajar-pelajar di sekolah ini semua boleh bergaul dengan

harmoni antara satu sama lain, tidak akan berlaku konflik dan

kerenggangan.


Chung Hua Stapok

Tidak ada masalah. Pelajar-pelajar boleh bergaul dengan

harmoni, tidak akan berlaku apa-apa konflik, guru juga sentiasa

mengingatkan pelajar harus saling hormat-menghormati budaya

yang berlainan.

Chung Hua Batu

Kitang

Pelajar di sini boleh bergaul dengan harmoni, tidak ada masalah

antara mereka, ini merupakan perkara yang kami rasa amat

bangga.

Chung Hua Keranji Boleh tahan, tidak berlaku apa-apa konflik, boleh dikatakan

harmoni.

Chung Hua Sungai

Apong

Walaupun pelajar Bumiputera menghadapi masalah dalam

belajar Bahasa Cina, tetapi dari segi komunikasi yang mudah

mereka tidak ada masalah, tidak kira antara Bumiputera dengan

Bumiputera atau Bumiputera dengan Cina, mereka semua boleh

guna Bahasa Cina yang mudah untuk berkomunikasi.

Chung Hua Batu 15 Boleh bergaul dengan baik, tiada masalah.

Pengkaji berpendapat bahawa di dalam sekolah, pelajar Bumiputera dan pelajar

Cina berada di persekitaran yang sama, lama-kelamaan mereka pasti saling

mempengaruhi, terutamanya kerana sejak Tahun 1 sehingga Tahun 6 pelajar Bumiputera

mempelajari bersama-sama dengan pelajar Cina, walaupun berasal dari latar belakang,

agama, bahasa dan budaya yang berlainan. Dalam kehidupan SJK(C)selama enam tahun,

pelajar Bumiputera ini bukan sahaja boleh bergaul dengan harmoni, malah juga saling

memahami, mempelajari dan bertolak ansur dengan budaya dan kehidupan kaum-kaum

yang berlainan.

Kesimpulan

Di negeri Sarawak, kemasukan pelajar Bumiputera ke SJK(C) meningkat tahun

demi tahun. Ada pula SJK(C) yang berjenis “sekolah kurang murid” mempunyai 80%

hingga 90% pelajar Bumiputera. Bagi SJK(C), jika jumlah pelajar Bumiputera semakin

ramai maka akan bertambahnya beban guru dalam pengajaran, malah ada juga yang akan

menghadapi kesusahan dalam pengajaran. Ini disebabkan guru mesti menggunakan

dwibahasa dalam pengajarannya. Latar belakang pelajar Bumiputera bukan penutur jati

Cina, mereka hanya menggunakan bahasa cina semasa berada di sekolah. Di luar atau di

rumah semua menggunakan bahasa kaum masing-masing untuk bergaul, jika

menghadapi masalah dalam pelajaran, ibu bapa mereka juga tidak dapat membantu,

mereka hanya boleh bergantung kepada guru. Ini mengakibatkan keupayaan penguasaan

Bahasa Cina pelajar Bumiputera menjadi lemah dan kemajuan dalam pembelajaran juga

menjadi lambat.

Walaupun begitu, para guru besar dan guru-guru masih berusaha dengan sedaya

upaya. Mereka mengamalkan semangat dan sikap sebagai seorang pendidik untuk

membimbing dan menolong setiap pelajar. Misalnya memberi kelas tambahan sebelum

83



dan selepas waktu kelas biasa, mengadakan kelas tambahan semasa cuti dan sebagainya.

Secara keseluruhan, boleh mendapati bahawa SJK(C) di negeri Sarawah, malahan

seluruh Malaysia akan menghadapi cabaran yang lebih sukar pada masa hadapan. SJK(C)

mesti mengkaji sistem pentadbiran serta kaedah pengajaran yang sesuai untuk

menghadapi cabaran ini.


Rujukan

Cao, S. Y. (2014). Shalayue huazu zuqun muyu jiaoyu yu wenhua de chuancheng yu

weihu: Yi Gujin zhonghua diyi zhongxue zhi xinban ji jingying wei gean yanjiu

[Warisan dan Kekalan terhadap Pendidikan Bahasa Ibunda dan Budaya kaum

Cina negeri Sarawak]. 2014 shijie Huawen Jiaoyu Luntan Lunwen ji [Prosiding

Forum Pendidikan Bahasa Cina Antarabangsa 2014], 127-152. Selangor,

Malaysia: New Era College.

Jiao Zong. (2009). Hua Xiao: jian xiao, qian xiao he wei xing hua xiao zhi liao ji [Sekolah Rendah Jenis Kebangsaan Cina: Penubuhan Sekolah, Pemindahan

Sekolah dan Data Sekolah Kurang Murid]. Selangor, Malaysia: Gabungan

Persatuan Guru-guru Cina Malaysia.

Lin, G. A. (2014). Malaixiya Guojia Jiaoyu Gaige Fazhan Jincheng zhong Huawen

Jiaoyu de Chujing—Jianlun Tonghe Guomin Jiaoyu Zhengce yu Duoyuan

Minzu Yuwen Jiaoyu Tixi Nanyi Huanjie de Maodun [Nasib Pendidikan Bahasa

Cina dalam Pembaharuan dan Proses Pembanguanan Pendidikan Malaysia—Sambil membincang Dasar Penyatuan Pendidikan Kebangsaan dan Kesukaran

Menyelesai Percanggahan Sistem Pendidikan Bahasa Kepelbagaian Kaum].

2014 Shijie Huawen Jiaoyu Luntan Lunwen ji [Prosiding Forum Pendidikan

Bahasa Cina Antarabangsa 2014]. 295-314. Selangor, Malaysia: New Era

College.

Putrajaya, Jabatan Perangkaan Malaysia. (2015). Merujuk daripada

http://www.statistics.gov.my/mycensus2010/index.php Putrajaya, Jabatan Penerangan Malaysia. (2016). Merujuk daripada

http://pmr.penerangan.gov.my/index.php/info-terkini/19463-unjuran-populasi-

penduduk-2016.html

Sarawak, Jabatan Pelajaran Negeri Sarawak. (2013). Merujuk daripada

http://jpnsarawak.moe.gov.my/index.php/ms/maklumat-asas-pendidikan

Sia, K. Y. (2005). SJK(C) Dalam sistem Pendidikan Kebangsaan. Kuala Lumpur:

Penerbit Universiti Malaya.

Tan, G. D. (2010). Jiaoyu Shehui Xue [Prosiding Pendidikan]. Taipei: Xuefu Wenhua.

Wang, K. J. (2012). Wo lai zi Huaxiao-Shaba zhou Huaxiao fei Huazu xuesheng yanjiu

ge an [Saya berasal dari Sekolah Rendah Jenis Kebangsaan Cina – Kajian

terhadap pelajar Bumiputera di Sekolah Rendah Jenis Kebangsaan Cina negeri

Sabah]. Diyi jie Malaixiya Huaren Yanjiu Shuangnianhui Lunwen ji [Prosiding

Pertama Kajian Orang Cina Malaysia Persidangan dua tahun sekali]. Kuala

Lumpur: Centre for Malaysian Chinese Studies.

85



Permulaan dan Pembangunan Kebudayaan Tradisional China di Tanah Melayu

Sepanjang Abad ke-20: Kajian tentang Bidang serta Kesannya1

SU Yingying

Institut Bahasa-bahasa Asia dan Afrika

Universiti Pengajian Bahasa-Bahasa Asing Beijing.

Abstrak

Abad ke-20 merupakan tempoh masa yang agak penting bagi penyebaran dan

perkembangan kebudayaan tradisional China di Tanah Melayu. Dalam masa seratus

tahun ini, kebudayaan tradisional China, sebagai salah satu kebudayaan perantau, telah

dikekalkan dan diwariskan melalui empat saluran utama, iaitu penerbitan akhbar dan

majalah bahasa Cina, pembentukan sistem pendidikan bahasa Cina, perkenalan dan

penterjemahan karya-karya klasik bahasa Cina serta penyebaran opera tradisional China

di rantau ini. Dapat dipercayai bahawa selaras dengan pembangunan yang

membanggakan serta persahabatan antara negara China dengan Malaysia pada abad ke-

21, tamadun China moden dengan tamadun Melayu moden akan bertemu, berinteraksi

sehingga berkembang maju bersama-sama pada suatu masa nanti.

Kata Kunci: Abad ke-20, kebudayaan tradisional China, Tanah Melayu

1Supported by the Young Faculty Research Fund of Beijing Foreign Studies University (2015JT001).

86 Su Yingying Permulaan dan Pembangunan Kebudayaan Tradisional China di Tanah Melayu

The Sprout and Development of Chinese Classical Culture in Malaya

during the 20th Century: Fields and Influences

SU Yingying

School of Asia and Africa

Beijing Foreign Studies University.

Abstract

The 20th century had witnessed the spread and development of Chinese classical culture

in Malaya. During the past century the Chinese classical culture was rooted and

developed in Malaya through four main avenues, namely Chinese language publications,

Chinese language schools, translated works of Chinese classical novels and the

traditional opera. Entering the 21st century, with the increasing interaction between China

and Malaysia in trading and economic aspects, the Chinese interaction between

contemporary civilization and Malay modern culture would remain amicable and thus

promote harmonious coexistence.

Keywords: 20th Century, Chinese classical culture, Malaya

87



Pengenalan

Pada akhir abad ke-19, Kerajaan Dinasti Qing negara China telah hampir runtuh akibat

peperangan dan bencana alam yang kerap berlaku dan melanda negara tersebut. Di

samping itu, kekalahan teruk kerajaan China dalam Perang Candu telah menyebabkan

penjajah Barat masing-masing memperoleh hak mengambil tenaga kerja China. Dengan

latar belakang ini, sebilangan besar orang China telah berhijrah ke seberang laut untuk

mencari rezeki dan memperbaiki kehidupan mereka yang sengsara itu.

Kemasukan orang China ke Tanah Melayu secara beramai-ramai berlaku pada

pertengahan abad ke-19 dan awal abad ke-20. Menjelang awal abad ke-20, orang China

yang berhijrah ke negeri-negeri Melayu di Semenanjung telah tersebar ke merata tempat.

Sepanjang abad ke-20, terutamanya separuh pertama abad ini, jumlah bilangan

penghijrah China bertambah pantas sehingga mencapai beberapa juta orang, termasuk

perantau China ke Asia Tenggara. Boleh dikatakan orang China menjejaki seluruh rantau

Asia Tenggara sehingga terdapat sesetengah pendapat mengatakan bahawa, di mana air

laut berombak, di situlah terdapat jejak orang China.

Dengan kumpulan penghijrah China yang agak besar bilangannya yang

mendiami kawasan di sekitar Asia Tenggara, kebudayaan China, terutamanya

kebudayaan tradisional China telah berakar dan turut diwariskan, disebar dan

dikembangkan di rantau ini. Perkara ini telah menjadi suatu kepastian. Antara negara-

negara di Asia Tenggara, Tanah Melayu, termasuk Malaysia dan Singapura yang belum

dipisahkan dari Persekutuan Malaysia, tidak disyaki lagi merupakan suatu kawasan yang

agak penting dalam perkembangan kebudayaan tradisional China.

Sejak zaman kuno, Tanah Melayu terletak di daerah laluan penting bagi lalu

lintas dan komunikasi antara Timur dan Barat. Perhubungan antara Tanah Melayu

dengan negara China pun agak rapat. Singapura mempunyai kadar yang paling tinggi

dalam pembentukan kaum Cina dalam jumlah penduduknya kalau berbanding dengan

negara-negara yang lain di Asia Tenggara, dan juga merupakan salah satu bandar paling

ramai cendekiawan China berkumpul dan bermastautin. Penyebaran ilmu sinologi, iaitu

kajian tentang China di kalangan golongan sarjana Asia Tenggara boleh dikatakan

bertunas dan bersubur di Singapura, manakala Malaysia pula merupakan satu-satunya

negara yang mempunyai sistem pendidikan bahasa Cina yang lebih lengkap di dunia ini,

selain benua besar China, Hongkong, Macau dan Taiwan. Penulis akan cuba memberikan

penjelasan dan analisis tentang penyebaran kebudayaan tradisional China di Tanah

Melayu serta kesannya sepanjang abad ke-20. Huraian berkaitan akan dijalankan dari

empat segi, iaitu penerbitan akhbar dan majalah bahasa Cina, pembentukan sistem

pendidikan bahasa Cina, perkenalan dan penterjemahan karya-karya klasik bahasa Cina

serta penyebaran opera tradisional China di rantau ini.

Penerbitan Akhbar dan Majalah Bahasa Cina

Surat khabar bahasa Cina yang pertama,yakni Chinese Monthly Magazine telah

diterbitkan pada tahun 1815. Ini bermakna media massa bahasa Cina seberang laut sudah

bersejarah 200 tahun.Menurut statistik pada hujung abad ke-20, terdapat 4000 jenis


akhbar atau majalah dalam bahasa Cina telah diterbitkan dan diedarkan dalam 52 buah

negara di luar China. Sebelum tahun 1950-an, terbitan bahasa Cina lebih berpusat di

rantau Asia Tenggara, malahan boleh dikatakan negara-negara rantau ini mempunyai

keunggulan yang agak menonjol (Cheng, hlm. 25). Menurut statistik yang lain, dalam

tempoh 60 tahun, iaitu dari tahun 1881 hingga 1941, terdapat lebih daripada 70 jenis

akhbar baru dan 300 jenis majalah baru dalam bahasa Cina telah diterbitkan di Tanah

Melayu dan Singapura (Chen, 2011).

Terdapat dua ciri bagi akhbar dan majalah bahasa Cina di Malaysia dan

Singapura tersebut.

Ciri yang pertama ialah terbitan-terbitan itu mempunyai sejarah yang lama dan

besar bilangan edarannya. Banyak akhbar bahasa Cina di Malaysia mempunyai sejarah

yang agak panjang dan pengaruh yang besar. Sebagai contoh, Kwongwah Daily telah

berusia lebih daripada 100 tahun, manakala Nanyang Siang Pau dan Sin Chew Daily pula

berusia hampir 90 tahun. Di Malaysia pada hari ini, antara akhbar-akhbar tempatan,

jumlah keluaran akhbar bahasa Cina adalah yang paling tinggi. Mencapai lebih daripada

satu juta naskhah setiap hari.

Ciri yang kedua ialah terbitan-terbitan itu telah memainkan peranan utama untuk

memperkembangkan kebudayaan China di masyarakat tempatan. Tidak dapat dinafikan

bahawa fungsi utama media massa bahasa Cina seberang laut adalah untuk

menyebarluaskan budaya China. Kebanyakan terbitan telah menawarkan halaman atau

ruangan khas untuk menyiarkan novel-novel klasik China atau terjemahannya secara

bersiri di samping membantu sekolah Cina tempatan memperluas pendidikan bahasa

Cina.

Kita boleh mengambil Straits Chinese Magazine yang diterbitkan pada 1897

sebagai contoh. Majalah ini adalah anjuran bersama Encik Song Ong Siang dan Encik

Lim Boon Keng. Straits Chinese Magazine pernah secara besar-besaran memperkenalkan

sastera klasik China kepada penduduk tempatan dan telah mencerminkan minat tebal

golongan Cina tempatan terhadap sastera klasik China. Hampir setiap jilid majalah ini

akan menyiarkan sekurang-kurangnya satu karangan untuk menterjemahkan atau

memperkenalkan salah satu karya klasik persuratan China. Misalnya, karangan yang

bertajuk “Some Genuine Chinese Authors” oleh Encik Tan Teck Soon dalam Jilid I,

bukan sahaja menerangkan fikiran tokoh Chuang Tzu, tetapi juga memperkenalkan

beberapa buah puisi klasik Dinasti Tang. Contoh yang lain, terjemahan pilihan daripada

karya kanon “The Wars of the Gods” oleh Encik P. C. Tsao dalam Jilid V, karangan

“Chinese Literature and Philosophy” oleh K. T. T. dalam Jilid V (Huang, 2003, hlm. 63).

Akhbar dan majalah bahasa Cina tersebut telah merakamkan kegiatan sejarah

penduduk tempatan dari pelbagai seginya, terutamanya kaum Cina tempatan. Mereka

bukan sahaja secara langsung menyediakan data bagi kajian tentang masyarakat Cina

tempatan, tetapi juga menyiarkan banyak kertas ilmiah dalam bidang-bidang bahasa,

sastera, kesenian, sejarah dan budaya yang berkaitan dengan kaum Cina. Terbitan-

terbitan ini telah berfungsi bagi menyebarluaskan dan mempopularkan nilai tradisional

China serta menggalakkan pelaksanaan kajian ilmu sinologi.

89



Pembentukan Sistem Pendidikan Bahasa Cina

Dengan pengaruh pemikiran Konfusianisme, adat menghormati guru dan mementingkan

pendidikan itu sudah lama wujud sehingga menjadi amalan baik bagi bangsa China.

Tradisi mengutamakan pendidikan bahasa ibunda telah diwariskan dari satu generasi

kepada generasi terkemudian. Orang Cina harus mempelajari bahasa Cina, dan perkara

ini telah ditetapkan sebagai pegangan teguh bagi kaum Cina seberang laut.

Sebelum sekolah sejati ditubuhkan, dalam tempoh permulaan pendidikan bahasa

Cina di Tanah Melayu, tempat kanak-kanak menerima pendidikan pada dasarnya adalah

sekolah swasta berbentuk tradisional. Sekolah seperti ini mula-mulanya didirikan oleh

orang perseorangan, dan kemudiannya beransur-ansur ditubuhkan oleh sesebuah

persatuan masyarakat Cina tempatan.

Perguruan Wu Fu yang didirikan pada tahun 1819 di Pulau Pinang itu dianggap

sebagai sekolah Cina swasta yang paling awal ditubuhkan di Tanah Melayu dari segi

sejarahnya (Lin, 1981). Sehingga tempoh akhir abad ke-19, sebilangan besar sekolah

swasta Cina telah masing-masing terbentuk, antara yang lebih terkemuka seperti

Akademi-akademi Cui Ying, Pei Yi, Yu Yi, Yue Ying dan lain-lainnya. Pertubuhan

akademi-akademi ini telah memberi pengetahuan asas kepada kanak-kanak di samping

menyampaikan kitab-kitab klasik Konfusianisme kepada pemuda-pemudi. Sekolah-

sekolah ini bukan sahaja mengajar kaum Cina tempatan membaca dan mengira supaya

mereka dapat mencari rezeki tetapi juga telah menanggung tugas utamanya bagi

menyebarluaskan kebudayaan tradisional China dan konsep moralnya.

Pada awal abad ke-20, sekolah bahasa Cina moden telah muncul di komuniti

perantau Cina Tanah Melayu. Sekolah Cina Yang Zheng telah ditubuhkan oleh Encik Tan

Chor Lam di Singapura pada tahun 1905. Perkara ini menandakan sekolah Cina moden

terwujud secara rasminya. Hal ini telah memberi pengaruh yang besar sekali kepada

penubuhan sekolah-sekolah Cina oleh persatuan-persatuan masyarakat Cina. Dalam

tempoh 20 tahun kemudian, lebih 10 buah sekolah rendah Cina telah berterusan didirikan.

Sekiranya kita meninjau kembali sepanjang abad ke-20, dengan tujuan untuk

mewariskan tradisi kebudayaan Cina, kaum Cina Malaysia sedaya upaya terus-menerus

demi menubuhkan banyak sekolah rendah dan sekolah menengah yang menggunakan

bahasa Cina sebagai bahasa perantaraan dan pendidikan supaya bahasa Cina dapat

dikekalkan dan terus diwariskan. Dari Malaya ke Malaysia, dengan usaha beberapa

generasi kaum Cina, sistem pendidikan bahasa Cina yang lebih lengkap, iaitu dari

peringkat sekolah rendah sehingga peringkat pengajian tinggi itu telah ditubuhkan di

Malaysia. Sekolah-sekolah ini telah memberi sumbangan yang agak besar untuk

perwarisan dan penyebarluasan kebudayaan China di Tanah Melayu.

Titik perubahan bererti sejarah telah muncul bagi pendidikan bahasa Cina di

Malaysia pada hujung abad ke-20 hingga awal abad ke-21. Sebagai contoh, Southern

College anjuran kaum Cina Malaysia telah ditubuhkan di Johor pada tahun 1990, dan

telah dipertingkatkan peringkatnya sehingga menjadi Southern University College pada


tahun 2012. Selain itu, New Era College yang menggunakan bahasa Cina sebagai bahasa

pengantara utamanya itu telah didirikan pada tahun 1998 di samping upacara penubuhan

Universiti Tunku Abdul Rahman, institusi pendidikan tinggi swasta anjuran kaum Cina

yang pertama di Malaysia itu telah dirasmikan oleh Yang Amat Berbahagia Tun Dr.

Mahathir Mohamad, bekas Perdana Menteri Malaysia serta isterinya pada 13hb. Ogos,

2002. Perkara ini menandakan bahawa pendidikan bahasa Cina di Malaysia telah

berkembang ke peringkat pendidikan tinggi.

Bukan itu sahaja, sebahagian universiti utama Malaysia tempatan telah masing-

masing mengadakan pendidikan dan penyelidikan bertaraf tinggi yang berkaitan dengan

bahasa, budaya dan masyarakat Cina. Sebagai contoh, Jabatan Bahasa Asing, Fakulti

Bahasa Moden dan Komunikasi, Universiti Putra Malaysia telah menyediakan program

pengajian pelbagai peringkat yang berkaitan kepada mahasiswanya, iaitu Bacelor Sastera

(Bahasa Asing) Major Bahasa Cina, Master Sastera (Kesusasteraan Cina), dan Doktor

Falsafah (Kesusasteraan Cina). Contoh lain, di Universiti Malaya (UM), Jabatan

Pengajian Tionghoa UM telah ditubuhkan pada tahun 1963. Jabatan ini merupakan

akademi yang paling tinggi peringkatnya dalam bidang penelitian bahasa dan budaya

Cina di negara Malaysia. Dalam tempoh dari tahun 1963 sehingga tahun 2000, jabatan

ini telah menghasilkan lepasan-lepasannya yang bermutu tinggi, iaitu 1439 orang sarjana

muda, 52 orang master dan 7 orang doktor. Pembentukan sistem mata pelajaran peringkat

sarjana muda di jabatan tersebut terdiri daripada dua siri, iaitu siri bahasa dan sastera

Cina serta siri masyarakat dan budaya Cina. Siri yang pertama memfokuskan kajian

tentang bahasa Cina dan persuratan tradisional Cina, manakala siri yang kedua

memfokuskan penyelidikan tentang ilmu sinologi dan budaya tradisional Cina (Soo,

2001, hlm. 161-162).

Penubuhan dan perkembangan Jabatan Bahasa Cina atau Jabatan Pengajian

China universiti-universiti tempatan yang dilambangkan oleh Jabatan Pengajian

Tionghua UM itu telah memainkan peranan kunci untuk menyiarkan kebudayaan klasik

China di golongan kaum-kaum bumiputera tempatan serta mendorong kemajuan

pelancaran kajian ilmu sinologi seberang laut tempatan.

Perkenalan dan Penterjemahan Karya-karya Klasik Bahasa China

Dari akhir abad ke-19 hingga abad ke-20, selaras dengan kemasukan secara besar-

besaran penghijrah China ke Tanah Melayu, karya kesusasteraan klasik China pun

disebarluaskan di daerah ini. Karya-karya tersebut terdiri daripada puisi kuno, nyanyian

rakyat, novel, cerita, prosa dan lain-lainnya, antaranya termasuk sebahagian yang telah

diterjemahkan ke dalam bahasa Melayu serta karya-karya sastera dalam erti luas,

misalnya kitab-kitab falsafah, agama, malahan prasasti dan sebagainya. Terdapat tiga

jenis cara atau saluran penyebaran sastera klasik China, iaitu penyebaran lisan oleh

penglipur lara, perkenalan dan penterjemahan novel-novel klasik China, dan

penyebarluasan persuratan China dalam erti luas.

91



1. Penyebaran Lisan oleh Penglipur Lara

Sastera lisan China yang popular di kalangan rakyat jelata Malaysia dan Singapura

semasa itu, pada hakikatnya, ialah sastera kasar. Sarjana Mo Jia Li berpendapat, sastera

kategori ini adalah disampaikan dalam dua bentuk, iaitu bentuk Gongko yang amat

popular dalam kalangan tenaga buruh lapisan bawah masyarakat tempatan, serta bentuk

nyanyian rakyat yang dinamakan Nyanyian Guehuan (Mo, 2001, hlm.67).

Apa yang dinamakan Gongko, maksudnya adalah “bercerita” atau “berdongeng”

dalam loghat selatan Hokkien dan kawasan Teo-chew. Penghijrah-penghijrah China

dalam tempoh yang lebih awal di Asia Tenggara itu kebanyakannya ialah kaum tenaga

buruh yang kurang berpendidikan, bagi mereka, mendengar penglipur lara berdongeng

bukan sahaja menjadi kesenangan yang dapat menggembirakan diri mereka selepas

bekerja berat pada siang hari, tetapi juga dapat menghibur hati mereka yang begitu

merindui kampung halamannya. Oleh yang demikian, bentuk Gongko ini telah betul-

betul mendapat sambutan meriah dalam kalangan buruh-buruh lapisan bawahan itu.

Perkataan Guehuan dalam loghat selatan Hokkien dan kawasan Teo-chew,

maknanya ialah “merantau ke luar negara”. Nyanyian Guehuan merupakan sejenis

nyanyian rakyat Cina tempatan, seni katanya banyak menunjukkan perasaan sayu sedih

dan perasingan para perantau kerana meninggalkan tanah air serta ahli keluarganya.

Nyanyian ini pastinya dipersembahkan dengan loghatnya. Dengan cara ini, tempat

merantau dengan kampung halaman, dua daerah yang begitu jauh antara satu sama lain

itu dapat dihubungkan, seolah-olah membawa penghijrah balik ke kampung mereka

dalam mimpi.

2. Perkenalan dan Penterjemahan Novel-novel Klasik China di Tanah Melayu

Pada dasarnya, orang-orang Cina Malaysia tergolong ke dalam dua kelompok, iaitu

kelompok Cina peranakan dan kelompok Cina totok. Antaranya, walaupun bilangan

penduduk etnik Cina peranakan itu lebih kecil daripada kelompok Cina totok, namun

masa permastautinan mereka di rantau ini lebih lama daripada Cina totok. Keturunan

laki-laki mereka dinamakan Baba, dan yang perempuan dipanggil sebagai Nyonya.

Percampuran darah menjadi identiti yang menonjol buat kelompok ini. Akibat dari latar

belakang identiti dan pengaruh sosiobudaya, kebanyakan Baba dan Nyonya pandai

bertutur bahasa Melayu. Tapi bahasa Melayu yang dipakai oleh mereka sebenarnya

bahasa Melayu campuran, atau lebih dikenali sebagai bahasa Melayu baba. Di bidang

pendidikan pula, semasa Tanah Melayu dijajah oleh kaum penjajah, nyatalah etnik Cina

peranakan mengambil pendidikan bahasa Inggeris sebagai pilihan utama. Oleh itu,

fikiran mereka lebih cenderung kepada Barat, namun sebahagiannya lebih suka

mempertahan kebudayaan tradisional Cina dalam adat resam dan kehidupan sehari-hari.

Umpamanya dalam peristiwa bersembah dan berpahala, kadangkala kelihatan lebih kolot

daripada Cina totok (Yang, 2000).

Kelompok Cina peranakan, sebahagian golongan elit antaranya telah memberi

sumbangan yang agak besar dalam bidang perkenalan dan penterjemahan novel-novel

klasik persuratan China, biarpun tahap bahasa Cina mereka bukan begitu tinggi. Dalam


tempoh dari hujung abad ke-19 hingga 1950-an, etnik Cina peranakan telah berjaya

menterjemahkan sebilangan besar karya-karya sastera Cina klasik dan kisah-kisah

sejarah China ke dalam bahasa Melayu. Misalnya Sam Kok (Kisah Tiga Negara, 1892),

Song Kang (Riwayat Tokoh Song Kang, 1899), Seh Yew (Hikayat Pengembaraan Ke

Barat, 1911), Ow Liat Kok Chee (Salasilah Beberapa Negara, 1931), Cheng Tiong Suat

Gak (Hikayat Tokoh Gak Hui Yang Taat Setia, 1934), Botan Kiong Choo (Puteri Botan,

1950) dan lain-lainnya.

Karya-karya terjemahan tersebut yang masih dikekalkan sehingga hari ini

sebenarnya kecil sahaja bilangannya, dan terdapat sebahagian daripadanya telah disebar

ke luar negara, seperti England, Holand, Perancis dan Rusia. Yang masih disimpan di

daerah Malaysia dan Singapura itu, selain yang disimpan di perpustakaan-perpustakaan

kerajaan atau institut pengajian tinggi, masih ada sebahagian menjadi simpanan swasta.

Yang masih dapat dijumpai pada hari ini, keseluruhannya beberapa puluh buku sahaja.

Menurut statistik Encik Yang Quee Yee2, jumlah terbitan novel-novel klasik

China yang telah diterjemahkan ke dalam bahasa Melayu dalam tempoh 1889 hingga

1950 itu mencapai 79 judul dan dikeluarkan dalam bentuk sambungan bersiri, termasuk

beberapa versi penterjemahan semula dan penerbitan semula (Yang, 2001). Encik Yang

Quee Yee berkata, jika masih ada judul yang tertinggal, nescaya jumlah bilangannya

tidak banyak. Kesemua buku terjemahan itu dikeluarkan dengan ejaan Rumi dan dicetak

di Singapura.

Pada pendapat penulis, karya-karya penterjemahan pilihan kelompok Cina

peranakan itu, pada umumnya ialah novel-novel popular yang bersifat-sifat sejarah, cerita

dan adat resam, misalnya hikayat, roman sejarah, cerita pelik dan sebagainya. Tema-

temanya banyak berkaitan dengan isu-isu sejarah. Sebagai contohnya, Hong Sin

(Legenda Dewa-dewi, 1931) yang berlatarbelakangkan Dinasti Qin, Ong Cheow Koon

Hoe Huan (Kisah Perkahwinan Diraja Ong Cheow Koon, 1935) yang

berlatarbelakangkan Dinasti Han, Loh Tiong Sau Pak (Hikayat Wira Loh Tiong, 1907)

yang berlatarbelakangkan Dinasti Tang, Ban Wha Law (Kisah Bangunan Ban Wha, 1910)

yang berlatarbelakangkan Dinasti Song, Beng Leh Koon (Hikayat Beng Leh Koon, 1934)

yang berlatarbelakangkan Dinasti Yuan, Cheng Teck Koon Yew Kang Lam (Hikayat

Pengembaraan Raja Cheng Teck di Daerah Selatan, 1933) yang berlatarbelakangkan

Dinasti Ming serta Ang Siew Chuan (Riwayat Ang Siew Chuan, 1936) yang

berlatarbelakangkan Dinasti Qing.

Ada penyelidik sastera yang berpendapat bahawa novel-novel penterjemahan

tersebut dihasilkan dengan tujuan untuk memperkenalkan sastera tradisional Cina kepada

kaum-kaum bumiputera Tanah Melayu, terutamanya kaum Melayu. Penulis tidak

bersetuju dengan pandangan semacam ini. Pada hakikatnya, karya-karya penterjemahan

2Tokoh Yang Quee Yee, pakar bahasa Malaysia yang terkemuka itu sekarang bermastautin di Singapura.

Beliau agak dihormati oleh golongan cendekiawan Cina di Malaysia dan Singapura. Dalam tempoh

beberapa puluh tahun itu, beliau dengan isterinya, Puan Chan Meow Wah, dengan begitu giat dan

kukuh, berterusan memperjuangkan kerja mendorong komunikasi dan interaksi antara budaya Melayu

dengan budaya China.

93



ini sejak dihasilkan hingga tempoh yang agak panjang terkemudian, golongan pembaca

sasarannya adalah kelompok Cina Peranakan tersendiri, iaitu kumpulan Baba dan

Nyonya. Encik Chan Kim Boon, penterjemah Sam Kok itu pernah menyebut dalam

prakata bukunya bahawa kerja penterjemahan yang diusahakannya adalah untuk

menghidangkan bacaan riang kepada kaumnya sendiri. Di samping itu, beliau juga

berharap karya-karya kanon China itu dapat diperkenalkan melalui saluran

penterjemahan kepada kumpulan Baba dan Nyonya yang tak kenal bahasa Cina.

Seperti yang telah diterangkan sebelumnya, bahasa yang dipakai dalam karya

penterjemahan itu ialah bahasa Melayu Baba, sejenis bahasa Melayu campuran. Bahasa

ini mempunyai sistem tersendiri, tidak sama sepenuhnya dengan bahasa Melayu baku.

Pemakaian bahasa itu memang tidak umum di dunia sastera Melayu kerana ia telah

bercampur aduk banyak loghat-loghat Hokkien dengan bahasa Melayu di samping

memakai bahasa Melayu dengan menggunakan sistem tatabahasa Cina. Oleh yang

demikian, kaum Melayu yang masih menggunakan tulisan Jawi semasa itu memang

susah faham dan kurang minat terhadap karya-karya penterjemahan itu. Perkara ini juga

menjadi penyebab sebilangan besar karya-karya tersebut telah diedarkan secara bersiri di

akhbar-akhbar anjuran Cina peranakan tempatan sebelum diterbitkan secara cetakan

tersendiri. Hal ini kerana golongan pembaca akhbar-akhbar ini bukan lain tetapi

kelompok Baba dan Nyonya itu sendiri.

Dalam tempoh dari hujung abad ke-19 sampai separuh pertama abad ke-20,

karyawan yang turut menterjemahkan novel-novel China itu kebanyakannya ialah Cina

peranakan yang mempunyai latar belakang pendidikan Barat. Walaubagaimanapun,

dalam tempoh separuh kedua abad ke-20, kumpulan yang meneruskan kerja

penterjemahan itu ialah Cina peranakan yang mempunyai latar belakang pendidikan Cina

(Yang, 2001). Karya-karya penterjemahan golongan kedua ini biarpun bukan begitu

besar bilangannya, tetapi kategorinya lebih banyak, termasuk karya kanon, legenda,

cerita rakyat, puisi kuno dan sebagainya. Selain itu, bahasa yang dipakai dalamnya pun

bahasa Melayu yang lebih moden. Antaranya, karya-karya yang telah diterbitkan secara

cetakan tersendiri termasuklah Hidup Bagaikan Mimpi (1961), Sha’er San Pek Eng Tai

(1963), Liang San-Poh dan Chu Ying-Tai (1964), Puisi dan Lirik Tiongkok Klasik (1981),

Seni Ketenteraan Sun-zi (1986), Komik Riwayat Tiga Kerajaan (1992), Kitab Klasik

Konfucianisme (1994), Kitab Falsafah dan Moral Taoisme (1994), Pilihan Cerita Aneh

dari Balai Pustaka Liao Zhai (1994) dan Liang San-Poh dan Chu Ying-Tai (1994).

Sesuatu yang harus ditegaskan bahawa pada 1990-an, beberapa karya klasik

China yang diterbitkan rasmi adalah diterjemahkan oleh karyawan kaum Melayu,

misalnya Dewi Putih (diterjemahkan oleh Rusnah Talib, 1990), Chienniang

(diterjemahkan oleh Alauyah Bhd. Rahman, 1990), Men Zi (diterjemahkan oleh

Obaidellah Hj. Mohamad, 1994) dan Lun Yu Pembicaraan Confusius (diterjemahkan

oleh Obaidellah Hj. Mohamad, 1994). Antara keempat-empat karya tersebut, dua karya

dahulu adalah secara tidak langsung diterjemahkan dari versi bahasa Inggeris, manakala

dua karya terkemudian adalah secara langsung diterjemahkan dari versi bahasa Cina oleh

Encik Obaidellah yang fasih bertutur bahasa Cina. Beliau pernah memegang jawatan

sebagai pensyarah bahasa Cina di Jabatan Pengajian Tionghua UM. Karya terjemahan


Encik Obaidellah itu diterbitkan dan diedarkan oleh DBP, penerbit paling tinggi

peringkatnya tempatan dan mempunyai pengaruah yang lebih besar di Malaysia.

3. Penyebarluasan Persuratan China dalam Erti Luas

Di tempat-tempat perantau Cina berkumpul, pelbagai jenis persatuan kaum Cina telah

terbentuk secara beransur-ansur untuk tolong-menolong di kalangan kaum Cina dan

memperkuat perpaduannya. Malaysia merupakan negara yang mempunyai persatuan-

persatuan kaum Cina yang paling banyak bilangannya di seluruh dunia. Menurut statistik

Biro Pendaftaran Persatuan kerajaan tempatan pada Jun 2001, jumlah persatuan-

persatuan Cina di Malaysia telah mencapai 7276 buah. Menurut statistik tahun 2013 yang

dilaporkan di Xinhuanet, jumlahnya sudah melebihi 9000 buah. Antara yang paling

banyak ialah persatuan suku bangsa kawasan masing-masing dan persatuan kaum

keluarga yang berasal dari nenek moyang yang sama.

Di Malaysia dan Singapura, kebanyakan kegiatan masyarakat Cina adalah

diketuai oleh persatuan berkaitan. Menurut tradisi kaum Cina, pembentukan persatuan,

pendirian rumah berhala nenek moyang, penubuhan sekolah, atau perasmian kegiatan-

kegiatan amal dan sebagainya, akan secara rasmi dicatatkan dan diukir menjadi batu

bersurat sebagai kenangan. Prasasti-prasasti tersebut biasanya ditulis mengikut gaya

prosa tradisional Cina dan menunjukkan bakat penulisan dan keindahan bahasanya (Mo,

2001, hlm. 68). Tidak disyaki lagi bahawa prasasti-prasasti tersebut mempunyai nilai

penelitian tinggi bagi kajian tentang penyebaran budaya China di Tanah Melayu.

Inskripsi-inskripsi yang disampaikan dalam bentuk prakata atau kata susulan itu boleh

dianggap sebagai karya-karya sastera klasik China dalam erti luas.

Prof. Wolfgang Franke, salah seorang ahli sinologi German yang terkenal,

dengan mencurahkan perhatian sepenuhnya telah mengadakan banyak kajian yang

memfokuskan batu-batu bersurat kaum Cina di Asia Tenggara sepanjang hidupnya.

Beliau telah menghabiskan kerja pengumpulan dan penyusunan sebilangan besar bahan-

bahan kajian tentang prasasti orang Cina Asia Tenggara. Dalam tempoh 1960-an hingga

1970-an, Prof. Wolfgang pernah dua kali dijemput sebagai pensyarah di Jabatan

Pengajian Tionghua UM. Pada masa itu, pakar ini telah banyak mengumpulkan inskripsi-

inskripsi pada tembaga atau batu zaman kuno di Malaysia dan Singapura. Karyanya

Chinese Epigraphy in Malaysia dengan kerjasama dengan Prof. Chen Tieh Fan yang juga

dari UM itu telah diterbitkan pada tahun 1978. Buku ini bersama dengan tiga karyanya

yang lain yang dalam bahasa Cina, iaitu Koleksi Prasasti Bahasa Cina di Malaysia,

Koleksi Prasasti Bahasa Cina di Indonesia, Koleksi Batu Bersurat Orang Cina di

Thailand, telah menjadi bahan kajian yang amat berharga bagi generasi terkemudian.

Penyebaran OperaTradisional China

Bagi kaum Cina yang merantau jauh, kehidupan di tempat orang adalah memang pahit.

Ini telah membuat mereka agak merindui kampung halaman dan ahli keluarga mereka.

Oleh sebab itu, benda-benda yang membawa sifat-sifat kampung mereka, misalnya

bangunan, hiasan, pakaian, tarian, nyanyian, opera sehingga patung dewa-dewi,

semuanya telah merupakan unsur-unsur yang tidak dapat dikurangkan dalam kehidupan

95



penghijrahan mereka. Sebaliknya, golongan kaum Cina yang semakin hari semakin besar

bilangannya itu telah menyediakan tanah subur untuk kewujudan dan pembangunan

kesenian Cina di tempatan. Boleh dikatakan kewujudan dan perkembangan kesenian

Cina di Asia Tenggara telah menjadi suatu kepastian apabila masyarakat Cina yang

berpengaruh telah terbentuk di negera masing-masing. Antaranya, bentuk kesenian yang

disebarkan secara paling meluas, disambut dengan paling hangat, dan mempunyai

pengaruh yang paling besar itu adalah opera tradisional China. Semasa perayaan-

perayaan tradisional Cina atau kegiatan-kegiatan keagamaan dan upacara sembahyang

diadakan, kaum Cina tempatan akan menjemput kumpulan teater di kampung halaman

China datang ke negaranya untuk mengadakan persembahan, di samping itu, kumpulan-

kumpulan teater tempatan juga dibentuk.

Opera-opera tradisional China yang telah disebarkan ke Asia Tenggara termasuk

Opera Gaojia (sejenis opera tempatan Hokkien), Opera Kanton, Opera Teo-chew, Opera

Hainan, Opera Peking, Sandiwara Taiwan, Opera Puxian (sejenis opera Hokkien yang

popular di Putian dan Xianyou), Opera Shifan, Opera Liyuan (sejenis opera tempatan

Hokkien), Wayang Golek Cina, Wayang Patung, Wayang Kulit dan sebagainya. Sudah

ternyata bahawa opera-opera Hokkien dan Kanton tempatan telah disebarkan paling luas

di Asia Tenggara. Hal ini kerana sebahagian besar kaum Cina Asia Tenggara adalah

berasal dari kedua-dua provinsi ini, manakala Hokkien dan Guangdong pun mempunyai

opera tempatan yang agak banyak jenisnya.

Sebelum Perang Dunia Kedua, opera-opera tradisional China berpengaruh besar

dalam kalangan masyarakat Cina di Malaysia dan Singapura, antaranya opera Hokkien,

opera Kanton dan opera Teo-chew merupakan yang paling popular dalam kalangan

masyarakat Cina tempatan. Hal ini kerana kalau dibandingkan dengan novel-novel klasik,

opera tentu mempunyai sifat hiburan yang lebih menonjol dan lebih senang diterima oleh

rakyat jelata, terutamanya bagi golongan buta huruf. Menurut analisis sarjana Huang

Lian Zhi, tema-tema bagi lakonan tradisional opera-opera yang pernah disembahkan di

Tanah Melayu itu terdiri daripada empat kategori. Yang pertama, jasa besar dan

pencapaian yang gilang-gemilang raja atau pembesar; yang kedua, cerita romantik dan

kisah cinta antara pemuda berbakat dan gadis rupawan; yang ketiga, kisah dewa-dewi

dan cerita hantu; yang keempat, kisah pelancaran ekspedisi atau peperangan (Huang,

1971, hlm. 122-123).

Antara opera-opera tradisional China, opera yang paling banyak dipersembahkan

di Singapura dan Malaysia itu adalah salah satu opera Hokkien tempatan, iaitu Opera

Gaojia. Dalam tempoh 1902 hingga 1942, sebanyak lebih sepuluah kumpulan opera

Gaojia yang datang dari Hokkien itu telah berturut-turut mengadakan pertunjukan di

sekeliling Malaysia dan Singapura, hampir tidak terputus (Liang, 2007, hlm. 140).

Selain Opera Gaojia, Wayang Patung yang popular di Hokkien dan Guangdong

juga banyak dipertunjukkan di Malaysia dan Singapura. Menurut catatan sejarah,

kumpulan wayang patung yang berasal dari Quanzhou, Hokkien dan diketuai oleh Cai

Qing Yuan itu pernah banyak kali mengadakan persembahan di Singapura dan Filipina

dalam tempoh 1908 hingga 1914. Di samping itu, kumpulan wayang patung yang berasal

dari Guangdong yang diketuai oleh Zheng Shoushan itu pun banyak kali mengadakan


persembahan berkeliling di Singapura dan Filipina dalam tempoh 1916 hingga 1922

(Ding, 1991, hlm. 122).

Opera Kanton merupakan opera yang paling besar di Provinsi Guangdong,

China. Bentuk kesenian ini telah wujud sejak awal Dinasti Ming dan telah mempunyai

sejarah selama lebih 300 tahun sampai hari ini. Opera Kanton mula popular di Asia

Tenggara sejak pertengahan abad ke-19. Pada awal abad ke-20, terdapat sebilangan besar

kumpulan opera Kanton mengadakan pertunjunkan di Asia Tenggara. Tempoh tahun

1921 hingga 1941 ialah masa kegemilangan opera Kanton di Malaysia. Ramai pelakon

China yang terkemuka opera ini berturut-turut membuat persembahan di Malaysia pada

tempoh itu.

Dalam tempoh dua abad kebelakangan ini, opera-opera tradisional China telah

banyak dipersembahkan di Malaysia dan Singapura. Dengan pengaruh daripadanya,

banyak kumpulan persembahan opera, misalnya kumpulan opera Hokkien, opera Kanton

dan opera Hainan telah masing-masing ditubuhkan dalam masyarakat Cina tempatan.

Corak kesenian yang dibawa dari negara China dapat dikekalkan di samping bergabung

dengan unsur-unsur tempatan dan terus diperkembangkan sehingga menjadi salah

sebahagian dalam kebudayaan Cina tempatan.

Kesimpulan

Mengalami angin dan hujan, masa seratus tahun telah berlalu dengan cara tersendiri.

Sepanjang abad ke-20, selaras dengan kedatangan perantau China secara besar-besaran,

kebudayaan tradisional China disebarkan ke Tanah Melayu dan terus berakar dan

berkembang. Dari Malaya ke Malaysia, kebudayaan China klasik telah dikekalkan dan

diwariskan melalui empat saluran utama, iaitu penerbitan akhbar dan majalah bahasa

Cina, pembentukan sistem pendidikan bahasa Cina, perkenalan dan penterjemahan

karya-karya klasik bahasa Cina serta penyebaran opera tradisional China. Selain itu,

bentuk-bentuk kesenian dan budaya klasik China yang lain, misalnya lukisan, kaligrafi,

muzik tradisional, tarian, nyanyi balada malahan kongfu (silat China) pun disebarkan dan

dimajukan di Malaysia dan Singapura.

Dalam proses pewarisan dan pembangunan budaya China di Tanah Melayu,

banyak kejadian bererti bersejarah serta ramai tokoh yang berjasa lagi bersumbangan

akan diukir dalam hati generasi terkemudian dan menjadi kenangan kekal abadi.

Dipercayai bahawa selaras dengan pembangunan membanggakan persahabatan antara

negara China dengan Malaysia pada abad ke-21, tamadun China moden dengan tamadun

Melayu moden akan bertemu, berinteraksi sehingga berkembang maju bersama-sama

pada masa nanti.

97



Buku Rujukan:

Cheng, M. L. 程曼丽 (2001).关于海外华文传媒的战略性思考[Berkaitan Pemikiran

Strategik terhadap Media Massa Bahasa China Seberang Laut]. 国际新闻界[Kalangan Akhbar Antarabangsa], Vol. III, hlm. 25-30.

Chen, Y. B. 陈友冰(15hb. Feb. 2011). 汉文化在新加坡流播的历史进程及相关特征[Proses Bersejarah Penyebaran Budaya China di Singapura serta Ciri-cirinya].

Rujukan daripada http://www.guoxue.com/?p=2970

Ding, Y. Z. 王言昭 (1991).中国木偶史 [Sejarah Wayang Patung China]. Shanghai:

Penerbit Xue Lin.

Huang, H. M. 黄慧敏 (2003). 新马峇峇文学的研究 [Kajian tentang Persuratan Baba di

Singapura dan Malaysia](Tesis Sarjana). Taipei: Universiti Politik Kebangsaan

Taiwan.

Huang, L. Z. 黄连枝 (1971).马华社会史导论 [Pengenalan Sejarah Masyarakat Cina

Malaysia]. Singapura: Syarikat Perusahaan Kebudayaan Wanli.

Liang, H. 梁虹 (2007). 论南洋四国的中国艺术[Penelitian tentang Kesenian China di

Empat Negara di Asia Tenggara](Tesis Sarjana). Fuzhou: Universiti Perguruan

Fujian.

Lin, Y. H. 林远辉 (1983). 马来亚独立前的华侨学校 [Sekolah Perantau China sebelum

Kemerdekaan Tanah Melayu]. Dalam华侨史论文集(3)[Kumpulan Kertas Kerja

Sejarah Perantau China III]. Guangzhou: Institut Penyelidikan Perantau

Universiti Jinan.

Mo, J. L. 莫嘉丽 (2001).中国传统文学在新马的传播—兼论土生华人的作用 [Kajian

tentang Penyebaran Sastera Tradisional China di Singapura dan Malaysia sambil

Membincangkan Peranan yang Dimainkan oleh Cina Peranakan]. 华侨华人历史研究 [Penyelidikan Sejarah Perantau China dan Keturunan Cina], Vol. III, hlm.

65-74

Soo, K. W. 苏庆华 (2001).马大中文系教职员的学术研究概述 [Pengenalan Umum

tentang Penelitian Ilmiah Tenaga Akademik dan Staf-staf di Jabatan Pengajian

Tionghua Universiti Malaya]. Dalam Wang, R. H. & Yang, S. N. (peny.)载王润

华、杨松年（主编）, 新马汉学研究：国大马大中文系研究状况探讨研讨会论文集 [Kajian Ilmu Sinologi di Singapura dan Malaysia: Kumpulan Kertas

Kerja Seminar Perbincangan Situasi Kajian Jabatan Pengajian China di

Universiti Kebangsaan Singapura dan Univerisiti Malaya]. Singapura: Universiti

Kebangsaan Singapura, hlm. 155-165.

Yang, Q. Y. 杨贵谊 (2001).马来语文中的华文文学翻译作品 [Karya-Karya

Penterjemahan Sastera Cina Dalam Bahasa Melayu]. 人文杂志 [Majalah

Kemanusiaan], Vol. VII, hlm. 14-25.

马来西亚华人社团近 9000 个 1/3 处于“冬眠状态”[Jumlah Bilangan Persatuan

Kaum Cina Di Malaysia Lebih 9000 Buah, Satu Pertiga Antaranya Berada

Situasi Hibernasi]. (3hb. Julai, 2013). Rujukan daripada

http://news.xinhuanet.com/overseas/2013-07/03/c_116386735.htm

98 Book Review

Book Review

Yerry Wirawan, Sejarah Masyarakat Tionghoa Makassar: Dari Abad ke-17 Hingga

Ke-20, Kepustakaan Populer Gramedia (KPG) & Éçole francaise d’Extrême-Orient

(EFEO), 2013. (Language: Bahasa Indonesia)

CHEE Lee Yoon. MA in Southeast Asian History. Graduated from the University of

Malaya.

This book is about the Chinese community in Makassar from the 17th century to the 20th

century. Makassar is the capital of South Sulawesi (Sulawesi was formerly known as

Celebes), Indonesia, and with a population of about 1.8 million, the largest city on

Sulawesi Island. In this book, the author draws a historical picture of a Chinese

community which evolved over four centuries based on archival data, interviews,

memoirs, private papers and archaeological evidence.

There are a few studies on the Chinese in Indonesia, but they have been based mostly on

Java Island. For example: The Chinese of Semarang: A Changing Minority Community in

Indonesia (1960) by Donald Earl Willmott and The Chinese of Sukabumi: A Study of Social and Cultural Accommodation (1963) by Tan Giok Lan. There has also been

research on Chinese economic history such as Bangka tin and Mentok pepper: Chinese settlement on an Indonesian Island (1992) and Golddiggers, Farmers, and Traders in the

"Chinese Districts" of West Kalimantan, Indonesia (2003) by Mary F. Somers Heidhues;

Opium to Java: Revenue Farming and Chinese Enterprise in Colonial Indonesia, 1860-1910 (2007) by James R. Rush. By focusing on Makassar in Sulawesi Island, the author

has tried to fill a gap in the history of the Chinese in Indonesia.

Chapterisation of the book is organised in chronological order. Chapter One of the book

begins with discussion on the Chinese before the 17th century, and ended in 1799, when

the VOC handed over Makassar to the Dutch government. Chapter Two is about the

development of the Chinese community from the 16th to the early 20th century. Here, the

author focuses mainly on the importance of the peranakan families of Makassar, with

their involvement in local economic and social leadership. Meanwhile, Chapter Three

discusses the Chinese in the early 20th century, and their involvement in many fields

such as education, culture, politics etc. Chapter Four addresses post-World War II period,

with the timeframe ending in 1965, when the Indonesian government started to impose

forced assimilation policies on the Chinese. In the final chapter, the author concludes that

the Chinese in Makassar are as significant as those in Batavia because of the long history

of Chinese settlement there.

Before the 16th century traces of a Chinese presence can be found in Makassar with

archaeology findings. The number of Chinese in Makassar in the 16th and 17th century

was not many. According to the author, the exact number of Chinese in these period was

99



not certain due to the lack of data. However, there are records showing that Kampung Cina was already established in Makassar as early as 16th century.

From the beginning of the 16th century, when Makassar had become an important trading

port for traders from Nusantara, China and Europe. It connected the East and West of

Nusantara. However, after the VOC took over the port in 1669, many traders left due to

restrictions imposed by the VOC, including Chinese traders. In order to protect Batavia

as the main port in the trading of Chinese-Malay world, the VOC even shut down

Makassar’s port in 1756-1752. After Dutch Indie took over Makassar after 1799, the

colonial government intended to revive the glory of Makassar. However with the

establishment of Singapore in 1819, Makassar had a strong competitor. Therefore, in

1847, Makassar became an open port and allowed every trader to trade there. Despite the

ups and downs of Makassar, the Chinese traders were still playing important role in this

trading world. The role of the Chinese from the beginning of the 16th century was as

traders and businessmen. They were the middlemen between local people and foreign

traders. Eventually, like in Batavia, the Chinese married local women and formed a

Peranakan community. Subsequently in the 19th century, with the major migration wave

from China, the new migrants, or Totok, came to Makassar and formed a totok

community. Since then, the Chinese population increased rapidly in Makassar.

The Chinese community in Makassar was separated by different ideologies and political

stands. For example, based on the author’s research, there were differences between local

and foreign (16th-17th century), Peranakan and totok (18th century), Kuomintang and

Communist (19th century), nationalism and colonialism (20th century). Nevertheless, the

author discussed the differences generally in the book without going into great depth.

However, the connections between data and research materials is not significant enough

to show the influence of Chinese in Makassar, for example their relationship with local

society. The author narratively listed all the data and information based on timeline, and

the linkages of data is not obviously discussed in the writings.

The strength of the book lies in the various sources of information used by the author to

draw the picture of Chinese community throughout the 17th -20th century. The author

used Indonesian sources (Arsip Nasional Republic Indonesia), Dutch sources (National

Archief Den Haag), books and journal of various languages such as English, Bahasa

Indonesia, Dutch, and Chinese. The author had utilised official and private papers in his

research. However, there are limitations, as the author also mentioned in the book, that

many data and information about the Chinese in Makassar were lost or destroyed during

the war.

The significance of this book lies in it filling a gap in the history of the Chinese of

Indonesia, which is a regional study on Overseas Chinese especially of a history that

covered four centuries of presence in Indonesia. As quoted from the author, Chinese in

Makassar was a “rare example that its history was able to search through four centuries

in Indonesia”. The collection of data and information on Chinese in Makassar widen the

research on Indonesian Chinese.

100

馬來亞大學

華人文學與文化學刊

征稿启事

《华人文学与文化学刊》是马来亚大学中文系学术性刊物，暂定为半年刊，

期以提供学者与研究生们一个发表研究成果的平台。我们征收与古今华人文学、

文化相关的稿件，类型包括论文与书评，以中、英、马来文书写均可。本刊采

取同行匿名审稿制，学刊编者对来稿有最终删改权。所有来稿须符合以下形式：

一、凡来稿请投寄电子稿至 [email protected] 。

二、稿件格式：

（一）中文稿请用简体字、宋体，横式书写，字号 12。

（二）文稿结构：

1. 篇名（中（巫）、英）。

2. 作者名字、职衔以及服务单位（中（巫）、英）。

3. 摘要（约 300 字）、关键词（至少 3 个）（中（巫）、英）。

4. 正文

5. 参考文献

（三）正文格式：

1. 论文主体：各节请自拟小标题。各节下使用符号请依一、

（一）、1、（1）……等序表示。

2. 脚注字号为 9 号字，字体为宋体。

3. 标点符号请使用中华人民共和国颁布的标准标点符号使用法。

4. 一律采用 APA 格式下注，除古代文学、历史等相关领域，可采

用 MLA 格式。

详细的注脚格式可参考由马来亚大学所提供的 APA 格式指南：http:// www.umlib.um.edu.my/publications/APA-Guide.pdf

5. 引文：

短引文可用引号“”直接引入正文；

长引文（超过 20 字）可分段作独立引文，不加引号，每段之

第一字均空 6 格，第 2 行起空 4 格。

6. 参考书目：置于论文末端，格式与注释同。

101

三、匿名同行审稿制

所有来稿将通过匿名审稿制。学刊编者将根据同行审稿者的意见，建议

作者修改文稿。若作者不同意同行审稿者和学刊编者之意见，本刊有权

力拒绝刊登。

凡来稿一经接受刊登，将寄赠二册样刊。

102


University of Malaya

Notes for Contributors

The Journal of Chinese Literature and Culture is a multi-disciplinary

journal published bi-annually to provide a platform for excellent academicians or

postgraduate students to publish their research findings. Contributions of articles

based on original research are invited from scholars working in the field of

Chinese literature and culture. We welcome manuscripts or book reviews written

in Chinese, English or Malay language. The editorial board reserves the right to

edit all articles. Please adhere to the following format:

1. Please send us your soft copy article through e-mail to

[email protected] .

2. Paper format:

(1) Please use Times New Roman font, with size: 12 points.

(2) A paper should include the following in the sequence of:

(a) Title (Balasa Malaysia and/or English).

(b) Author(s)’s name(s), designation(s) and the name(s) of

affiliation(s) (Balasa Malaysia and/or English).

(c) Abstract (around 300 words) and keywords (at least 3) in Balasa

Malaysia and/or English.

(d) Main text.

(e) Bibliography.

(3) Format of main text article:

(a) Main text: sections should be given sub-titles, with numbering

sequence as follow: 1, (1), a, (a)…….

(b) Footnote references in Times New Roman font, with size: 9 points.

(c) Reference: Authors are requested to provide bibliographic details for

all works of reference according to the latest American

Psychological Association (APA) format. Please visit the following

link provided by University of Malaya for details of APA format:

http://www.umlib.um.edu.my/publications/APA-Guide.pdf

(d) Bibliography: Please place at the end of the paper, in format same

as for footnote references.

103

3. Peer Review Process

Manuscripts submitted to the journal are subjected to peer review. Based on

the feedback from the reviewers and the Chief Editors’ judgment, we will pass

on suggestions for revisions to the author. If in any case that the author does

not agree with the suggestions, we reserve the right to reject the manuscript to

be published.

Two complimentary copies of the issue will be given for each article accepted

for publication.

Documents

Journal of Chinese Literature And Culture - UMEXPERT · journal of chinese literature and culture 馬來亞大學 華人文學與文化學刊 vol. 4, no. 1 第四卷 第一期 2016

Journal of Chinese Literature And Culture - UMEXPERT · journal of chinese literature and culture 馬來亞大學華人文學與文化學刊 vol. 4, no. 1 第四卷第一期 2016