Jesus in die mall? Die aard van publieke teologie in SA vandag

Pretoria 7 Oktober 2008Piet.naude@nmmu.ac.za

Formele bronne van teologie Geloof – logos as Godservaring- fides

quaerens intellectum (Anselmus/Barth) Rede – logos as nadenke :“theos” + “logos” Konteks – die logos het vlees geword Bybel – die logos as geinspireerde, heilige

Skrifte Tradisie – die logos as oorgelewerde

waarheid (credo’s, belydenisse)

Bronne van Teologie

GELOOF

REDE

KONTEKS

BYBEL

TRADISIE

Teologie

‘n Nadenke oor God soos in die Skrifte neerslag gevind vanuit geloofservaring in die lig van ‘n bepaalde konteks en bepaalde tradisie

Variasie in teologieë

Tipe teologie bepaal deur toekenning van gewig aan bronne:

Tradisie = Ortodokse/katolieke Skrif = Protestantse Ervaring = Pentekostalistiese Konteks = Politieke- en bevrydingsteologieë Rede = skolastieke

NGK – ‘n hubriede teologiese identiteit-in-wording

Skrif – *Calvyn en impulse vd Reformasie

“sola Scriptura” = histories-teologiese karakter vd Bybel

*sonder integrasie van histories-kritiese insigte

*skerp verdeeldheid/dualismes oor basiese teologiese waarhede en etiese vrae

NGK

Geloofservaring – *Calvyn se brandende hart loop deur

Skotse piëtisme (sonder Bonhoeffer) *navolging van charismatiese

liturgieë/innerlike migrasie/religie as ontvlugting

*korreksie op “intellektuele” geloof

NG Kerk

Tradisie – credo’s + belydenisskrifte (sonder Barth) – onvermoë om Belhar te hoor /belydenisse te integreer

Konteks – Kuyper se neo-Calvinisme + Warneck se missiologie + Duitse Romantiek = “volksteologie” (sonder Afrika) – ‘n wit kerk , ekumenies geisoleer

Jesus in die mall? Ekklesio-sentries (tot 1992): “Tutu” Politiek-sentries (1992-1998): “Mandela” Ekono-sentries (1999-vandag):

“Ramaphosa”

Gevolge: Geestelike leiers op agtergrond Kerk fokus op “geestelike” taak Teologie verklein in openbare lewe

“Publieke” teologie: Skrif

Skrif as openbare, deursigtige, profetiese en priesterlike waarheid (“Die Skrif is nuttig…”)

Teenoor: *swak kennis vd Skrifte * ongeloof in Skrifrelevansie self – gevoed deur

modernisme en postmodernisme *Skrif vir bloot private opbou van persoonlike geloof/

*oppervlakkige sedepraatjies/pink boekies *angs om “wit” stem te wees *akademiese geweld wat alles problematiseer en

“tweede naiwiteit” onmoontlik maak

TRADISIE Tradisie se klem op normatiewe

belydenisse en geloof in God se kosmiese heerskappy

Teenoor *Onkundig/skaam/ongeërg oor eie herkoms

*Ontkenning hermeneutiese waarde v belydenisse by lees vd Bybel

*Oormoedige Geref sektarisme *Beperking van heil tot individu en kerk

(sonder shalom en kosmiese Christus/Gees)

GELOOF Geloofservaring as impuls vir lewe coram

Dei (Gen 12 en Mt 5 en struktuur van Rom) Teenoor *religie as fideistiese ontvlugting (“kom ons

slaan tente op”) *teologie as antropologie *evangelie as konsumerproduk (Jesus is

die Mall) *ervaring as onafhanklike kenbron van

God (breek band tussen Gees en Christus)

KONTEKS Konteks as inklusiewe lees vd “tekens van die

tye” met transformatiewe intensie van ons globale wereld (Jesus in en buite die mall)

Teenoor: *geslote narratief wat my/sosiale status quo

bevestig (Bosch se mitiese kerke!) *my familie/my kerk/ my geld/my sport ipv oop,

volle Suid-Afrikaanse/globale werklikhede *weerstande teen en moegheid vir

kerkhereniging as deurbreking van klasse/rassekerk

REDE/NADENKE Rede as publieke, toeganklike

“verantwoording doen vd hoop wat in ons is” op die globale markplein van idees

Teenoor: *geslote professionele teologie (Cady en

Tracy!) – bou loopbaan met artikels *teologie as monoloog sonder ekonomie,

politiek en regswetenskappe *teologie as kerklike geheimspraak *onderwaardering van gelowiges om self

te interpreteer: “consulting the faithful”

Publieke teologie

Publieke teologie verskaf raamwerk vir en is self in diens van God se omvattende heil in die wêreld

Publieke kerk

Publieke kerk (Marty) maak lidmate sensitief vir sake van publieke belang en rus hulle toe om geloof in publieke ruimtes te leef

Wat staan ons te doen? Skrif: Verdiep in die Skrifte (Ps 1) Geloof: Bou ‘n geintegreerde spiritualiteit

(woestyn en mall) van gasvryheid (Heb 13) Konteks: Lees konteks met gesindheid van

Jesus Christus (vroue, sondaars,tollenaars, broodvermeerdering)

Tradisie:Omhels en hervertolk tradisie (OT/NT! en Belhar herinterpreteer Nicea/HK)

Rede: Betoon liefde vir God deur grense van redelikheid en (v)oortreflikheid van God te beklemtoon: caritatis…

Die aarde behoort aan die Here…

BAIE DANKIE!

BEPERKINGE Die komplekse aard van die SA situasie Die gesitueerdheid van die vertolker Die implisiete teologiese keuses

UITDAGINGS

UITDAGINGS

VERSOENING

IDENTITEIT

WAARDEHERSTEL

DEMOKRASIE

SPIRITUALITEIT

VYF KERN-UITDAGINGS Versoening en restoratiewe

geregtigheid (een kerk) Identiteit/pluraliteit en globalisering (katolieke kerk) Waardeherstel en anomie (heilige kerk) Demokrasie en evangelie (christelike

kerk) Geintegreerde spiritualiteit (gemeenskap)

1. VERSOENING, ARMOEDE EN RESTORATIEWE GEREGTIGHEID

Oorblywende take uit ons verlede:

-grondhervorming? -”AA” EN “SEB”?

Nuwe take vandag: -seksisme en geweld teen

vroue/kinders -stigmatisering van HIV/Vigs en gay persone -xenofobie teen makwerekwere -rassisme in verskillende vorme (ook

teenoor witmense)

TEOLOGIESE BASIS VAN VERSOENING EN GEREGTIGHEID

God se vrysprekende genade: “Christus het vir ons gesterf toe ons nog sondaars was” (Rom 5:6)

“Ek sal julle sonde vergewe en aan julle oortredinge nie meer dink nie” (Jer 31/Heb 8) Die eenheid van die kerk as

eskatologiese visie: Jes 11 / Gal 3 / Hand 2 (Belhar 2 -4 !)

2. IDENTITEIT/ PLURALITEIT EN GLOBALISERING

Die stryd om identiteit / om verskillend te kan wees (Maluleke, Volf, Moltmann, Belhar 2)

Die Janus-gesig van globalisering: “glocalilzation” en neo-liberale kapitalisme

Vraag na kulturele geregtigheid vs homogenisering

TEOLOGIESE VERTOLKING VAN IDENTITEIT/ PLURALITIET

Trinitariese sosialiteit (Boff, Tanner)

Radikale herdefinisie vanuit Christus (Fil 3, Hand 2)

Katolisiteit van die kerk (elke plaaslike gemeente is ekklesia completa)

3. WAARDEHERSTEL EN ANOMIE

Waardekrisis in oorgangs-gemeenskappe: Anomie

Sekularisering van RSA samelewing (1996!)

Stryd om openbare teologie (Tracy, Thiemann, Cady, BNS) en openbare kerk (Marty)

HIGHEST CPI SCORES 2006

1.Finland 9.6

Iceland 9.6

New Zealand

9.6

4.Denmark 9.5

5.Singapore 9.4

6.Sweden 9.2

7.Switzerland 9.1

8.Norway 8.8

9.Australia 8.7

Netherlands 8.7

51. South Africa 51. South Africa 4.64.6

42. Mauritius 42. Mauritius 5.15.1

WAARDEHERSTEL

VISIE

VORMING

INSTELLINGS

Morele ontwikkeling

AGENTE VAN FORMASIE

Tradition (history)

Culture (customs) Parents

Friends

School/teachersReligion

Mass media (TV/Internet/movies/advertisement

Corporate culture

TEOLOGIESE VERTOLKING VAN WAARDEKRISIS

Heiligheid as “kenmerk” van Drie-Enige God

Heiligheid as toegerekende gawe met opdrag om heilig te lewe (Lev 11; 1 Pet 1)

Die derde gebruik van die wet (kyk na Deut 5-6 en Mat 5!)

Die kuns om as etiese minderheid te lewe

4. DEMOKRASIE

Outonomie

Sekularisasie

Vryheid Skeiding van gesag

Wetenskaplike denke

DEMOKRASIE

Europese Verligting as agtergrond vir moderne demokrasieEuropese Verligting as agtergrond vir moderne demokrasie

•Universele Verklaring van Universele Verklaring van Menseregte (1948) en Menseregte (1948) en paradoksale rol van die paradoksale rol van die kerkekerke•Reuse-winste soos vervat Reuse-winste soos vervat in ons grondwet (aanhef/hf in ons grondwet (aanhef/hf 2)2)

EVANGELIE

TEOLOGIESE VERTOLKING VAN DEMOKRASIE

Verleen teologiese begronding in imago Dei

Kerk as belangrike lid van “civil society”

Die kuns om te onderhandel ipv te preek/profeties op te tree

Demokrasie altyd minder as Christokrasie:

- reg op lewe relatief - spraakvryheid ingekort - handelingsvryheid aan wet

onderworpe

5. Volwasse spiritualiteit

Groei van religieuse fundamentalisme Groei van Pentekostalisme met trekke

v wêreldmyding en glorie-teologie NGK tradisie: Calvyn, Warneck en

Skotse piëtisme Communio sanctorum (HK, Gen 12,

Mt 5 en Bonhoeffer) Die himne van Filippense 2!

SAMEVATLINGVersoening

Identiteit

Waardeherstel

Demokrasie

Eenheid

Katoliek

Heilig

Christelik

Spiritualiteit Gemeenskap

Die aarde behoort aan die Here…

Van die begin was Hy daar. Ons het Hom self gehoor; ons het hom met ons eie oe gesien…en met ons hande aan Hom geraak. Hy is die Woord, die Lewe.. En ons verkondig aan julle die Ewige Lewe wat aan ons geopenbaar is… sodat julle aan ons gemeenskap deel kan he (1 Joh 1:1-3)