24
Jm±Yr [agM© ’ mCÊSoeZ Jm±Yr [agM© ’ mCÊSoeZ, ObJm±d H s Ì¡‘m{gH n{ÌH m; g§¶wº m§H ; OZdar-OyZ, 2018 JÉÉäVÉ MÉÉÄvÉÒVÉÒ EòÒ

JÉÉäVÉ MÉÉÄvÉÒVÉÒ EòÒ - gandhifoundation.net · OZdar-OyZ,2018& JÉÉäVÉ MÉÉÄvÉÒVÉÒ EòÒ 1 g§nmXH$s¶... {díd H$s ~‹S>r {dam§JZm - H$ñVya~m ~mny Ho$ AmXe©

  • Upload
    ngokhue

  • View
    229

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Jm±Yr [agM© ’$mCÊS>oeZ

Jm±Yr [agM© ’$mCÊS>oeZ, ObJm±d H$s Ì¡‘m{gH$ n{ÌH$m; g§¶wº$m§H$; OZdar-OyZ, 2018

JÉÉäVÉ MÉÉÄvÉÒVÉÒ EòÒ

Bg A§H$ ‘|- ........................................................n¥ð>

g§nmXH$s¶ ..................................................................... 1

‘hmàXe©Zr .................................................................. 2

H$ñVya~m OrdZ-Pm§H$s… g‘` Ho$ Xm`ao ‘| - (S>m°. gwXe©µZ Am¶§Jma) ............3

~m: H$ñVyar-gwJ§Y - (ݶm. M§ÐeoIa Y‘m©{YH$mar) ........................... 5

Gandhi And Music - (àmo. JrVm Y‘©nmb) ............................... 6

AmO H$s g‘mO aMZm - (S>m°. ^dabmbOr O¡Z) ............................. 8

’$mCÊS>oeZ H$s J{V{d{Y¶m§ ................................................9-20

llllllll

g§ñWmnH$ñd. S>m°. ^dabmbOr O¡Z

‘mJ©Xe©H$ݶm. M§ÐeoIa Y‘m©{YH$mar

à~§Y g§nmXH$AemoH$ O¡Z

g§nmXH$ $ ApídZ Pmbm

g§nmXH$s¶ ‘§S>bS>m°. lràH$me nmÊS>o¶, ^wO§Jamd ~mo~S>o

H$bm Ed§ Aja-g‚mm^yfU ‘mohara

g§nmXH$r¶ H$m¶m©b¶Jm±Yr [agM© ’$mCÊS>oeZ, Jm±Yr VrW©, O¡Z {hëg, nmoñQ> ~m°³g g§»¶m 118, ObJm±d - 425 001.Xÿa^mf : 0257-2260011/22, 2264801/03, ‘mo.: 9404955272 ’¡$³g : 0257-2261133do~gmBQ> : www.gandhifoundation.netB©-‘ob : [email protected] CIN No. : U73200MH2007NPL169807llllllll

Jm±Yr [agM© ’$mCÊSo>eZ (ñdm{‘Ëd) Ho$ {bE ImoO Jm±YrOr H$s ̀ h Ì¡‘m{gH$ ‘wÐH$, àH$meH$ AemoH$ ̂ dabmb O¡Z, g§MmbH$, Jm±Yr [agM© ’$mCÊSo>eZ BÝhm|Zo AmZ§X npãbHo$eÝg², 106/1, ‘wgbr ’$mQ>m, Vm. YaUJm±d, {O. ObJm±d-425103, ‘hmamï´>& ̀ hm± go ‘w{ÐV H$aHo$ Jm±Yr [agM© ’$mCÊSo>eZ, Jm±Yr VrW©, O¡Z {hëg, nmoñQ> ~m°Šg Z§. 118, ObJm±d-425001, ‘hmamï´> ̀ hm± go àH$m{eV {H$`m& g§nmXH$ - A{œZ ̂ m‘m^mB© Pmbm&

llllllll

g^r {MÌ Jm±Yr [agM© ’$mCÊS>oeZ g§J«h go&

Jm±Yr [agM© ’$mCÊS>oeZ, ObJm±d Ûmam àH$m{eV -

g˶ d AqhgmnaH$ {dMmam| H$mo g‘{n©V

df©-2, A§H$ 1-2 o g§¶wº$m§H$, OZdar-OyZ, 2018

llllllll

ór Aqhgm H$s ‘y{V© h¡& - ‘hmË‘m Jm±Yrllllllll

JÉÉäVÉ MÉÉÄvÉÒVÉÒ EòÒ

1OZdar-OyZ,2018& JÉÉäVÉ MÉÉÄvÉÒVÉÒ EòÒ

g§nmXH$s¶...{díd H$s ~‹S>r {dam§JZm - H$ñVya~m~mny Ho$ AmXe© {b`mo Q>m°ëgQ>m°`, hoZar So>drS> Wmoamo, Jmonmb H¥$îU

JmoIbo Am¡a lr‘X amOM§Ð Wo& qH$Vw H$^r `h gmoMm h¡ {H$ H$ñVya~m Ho$ AmXe© H$m¡Z Wo? gdmb Jham h¡& ~m Ho$ AmXe© H$mo g‘PZm h¡ Vmo CZHo$ nyao OrdZ Pm§H$s H$mo XoIZo H$s Amdí`H$Vm h¡, CZHo$ Ûmam {H$E JE H$m`© H$mo g‘PZo {H$ Amdí`H$Vm h¡& H$ñVya~m gH$b JwU g§nÞ Wo Eogm Xmdm {H$grZo Zht {H$`m h¡& {H$gr Ho$ O¡gm ~ZZm h¡ `h H$ñVya~m H$m AmXe© Zht Wm& Am¡a Bgr{bE ‘w»`Ymam ‘| ahVo hþE CÝhm|Zo {deof H$m`© {H$`m hmo Eogm em`X hr XoIZo H$mo {‘bVm hmo, {’$a ̂ r do {d{eï> Am¡a {Zambr Wt Bg‘| {H$gr go ̂ r CZH$m ñWmZ {ZåZ Zht Wm& H$B© ~ma Hw$N> bmoJ H$hVo h¡ {H$ H$ñVya~m H$m Á`mXm H$moB© ̀ moJXmZ Zht h¡& Aao ̂ mB©, CZH$m ̀ moJXmZ Zht CZH$m g‘n©U Wm Am¡a g‘n©U ̀ moJXmZ go A{YH$ ‘yë`dmZ hmoVm h¡&

‘mohZXmg ~m[añQ>a H$s n‹T>mB© H$a H$m`Xm ñZmVH$ ~Zo Wo& ~m Zo nma§n[aH$ {ejm H$s H$moB© nXdr hm{gb Zht {H$ Wr qH$Vw, Jm±YrOr Ho$ gmW H§$Yo go H§$Ym {‘bmH$a MbZo dmbr H$ñVya~m nma§n[aH$ {ejm Ho$ ~J¡a Aml‘r OrdZ Ho$ AmYma na d«V ñZmVH$ ~Zr& "ha g’$b nwéf Ho$ nrN>o Zmar H$m hmW hmoVm h¡' ̀ h ̀ WmW©Vm H$mo gmW©H$ H$aVr H$ñVya~m g§`‘ {Zð> OrdZ Am¡a d«V Ho$ ‘m‘bo ‘| do Jm±YrOr H$s ̂ r {e{jH$m ~Z JB©&

d«V Ho$ g§X^© ‘| ~mV AmVr h¡ Vmo CZHo$ ‘yb ‘| gË` Am¡a Aqhgm h¡, na ~J¡a A^` Ho$ gË` H$m nmbZ Zht hmo gH$Vm& H$ñVya~m gË` Ho$ Im{Va AnZo AmnH$mo Ý`m¡ÀN>mda H$aZo Ho$ {bE X{jU A’«$sH$m Ho$ gË`mJ«h ‘| nXmn©U H$aVr h¡, do AHo$br hr Zht qH$Vw H$B© ‘{hbmAm| Ho$ {bE àoaUm ñWmZ ̂ r ~ZVr h¡, CZH$s Bg {Zð>m ‘| A^` H$m Xe©Z hmoVm h¡& {dZmo~m Or H$s ̂ mfm ‘| H$ho Vmo - ‘¢ Zht S>ê$§Jm ̀ hm± VH$ hr Ho$db A^` Zht h¡ qH$Vw, ‘¢ {H$gr H$mo S>amD$§Jm ̂ r Zht& "‘¢ Zm S>ê$§Jm Am¡a Z {H$gr H$mo S>amD§$Jm' Bg emó ‘| go gË`mJ«h H$m OÝ‘ hþAm h¡& gË`mJ«h H$m {gÕm§V h¡ {H$ Om{b‘ AnZo VZ H$m ̀ m YZ H$m ‘m{bH$ hmo gH$Vm h¡ na ‘Z H$m H$^r Zht&

g˶mJ«h H$s bS>V H$s H${R>ZmB¶m| H$m gm‘Zm H$aZm A˶§V H${R>Z H$m¶© Wm Cg Xm¡amZ Oob OmZo d Oob ‘| AnZo àmU Ë`mJ Zo H$s V¡`mar ‘| ^r H$ñVya~m H$s {Z^©`Vm H$m Xe©Z hmoVm h¡& am‘Ymar qgh {XZH$a H$s ̀ h n§{º$`m§ ‘mZm| H$ñVya~m Ho$ ~wb§X hm¡gbo H$mo Xem©Vr hmo Eogm àVrV hmoVm h¡&

gM h¡, {dn{Îm O~ AmVr h¡, H$m`a H$mo hr XhbmVr h¡,gya‘m Zht {dM{bV hmoVo, jU EH$ Zht YraO ImoVo,

{d¿Zm| H$mo Jbo bJmVo h¢, H$m±Q>m| ‘| amh ~ZmVo h¢&

X{jU A’«$sH$m Ho$ g˶mJ«h ‘| H$ñVya~m Ho$ Ûmam {H$E JE H$m¶m] Ho$ g§X^© ‘| {’$amoOemh ‘ohVm H$hVo h¡§ {H$ B{Vhmg ‘| H$B© {dam§JZmAm| Ho$ dra H$m¶m] H$s àe§gm H$s hmoJr& na ‘wPo bJVm h¡ {H$ lr‘Vr Jm±Yr {díd H$s g~go ~‹S>r {dam§JZmAmo ‘| ñWmZ àmá H$aoJr& EH$ {Zaja ̂ maVr¶ Zmar ³¶m n[adV©Z bm gH$Vr h¡ BgH$m CËH¥$ï>> CXmhaU H$ñVya~m Jm±Yr h¡&

MoVmdZr H$hmo ̀ m g§Xoe… Jm±Yr [agM© ’$mCÊSo>eZ Ho$ AÜ`j Am¡a d[að> Jm±Yr`Z Ý`m`‘y{V© M§ÐeoIa Y‘m©{YH$mar go Hw$N> g‘` nhbo {‘bm Wm& CÝhm|Zo AË`§V ‘hËdnyU© ~mV ~VmVo hþE H$hm {H$ h‘mar pñW{V Jm±YrOr Ho$ dH$sb ~ZZo H$s Zht hmoZr Mm{hE, Jm±YrOr Ho$ ~mao ‘| g‘PVo hþE AnZo AmnH$mo OmZZm h¡ CZH$s dH$mbV H$aZm Zht& Y‘m©{YH$mar gmh~ Zo dmñV{dH$Vm H$mo àñVwV {H$`m Wm, AmO Ho$ g§X^© ‘| XoIVo h¡

Vmo CZH$m H$WZ gM {XImB© Xo ahm h¡, H$B© bmoJ Jm±YrOr H$s dH$mbV hr H$a aho h¡ Eogm Vmo Zht Zm? Am¡a hmoZm ̂ r Zht Mm{hE& H$ht na ̂ r h‘ Jm±YrOr H$m nj boH$a AnZo AmnH$mo BVZm àñVwV H$aZo H$m à`mg H$aVo h¡ {H$ h‘mar A{^ì`{º$ ‘| AmH«$moe H$m ̂ md {XImB© XoVm h¡&

XoIm OmE Vmo Jm±YrOr gabVm go AnZo AmnH$mo Am¡a AnZo {dMma H$mo àñVwV H$aVo Wo, `hm± VH$ H$s `h ~mV go do IwX ^r Vm‚mw~ Wo H$s B©œa Zo BVZo ‘hmZ à`moJ H$aZo Ho$ {bE CZH$m hr M`Z Š`m| {H$`m hmoJm, do H$hVo Wo {H$ "ñnï> ê$n go {XI ahm h¡ {H$ B©œa H$mo qhXwñVmZ Ho$ H$amo‹S>mo ‘yH$, AkmZ Am¡a Jar~m| Ho$ {bE H$m‘ boZm Wm& Am¡a Bgr{bE CÝhm|Zo ‘wP O¡go AnyU© ì`{º$ H$mo ng§X {H$`m hmoJm&' AnZr O¡gr Jb{V`m§ H$aZo dmbo bmoJm| H$mo ̀ h ̀ H$sZ hmo OmE {H$ Jb{V`m| H$mo gwYmam Om gH$Vm h¡& JbVr H$aZm JbVr Zht h¡ qH$Vw Cg JbVr H$m ~ma-~ma Xmohamd H$aZm g~go ~‹S>r JbVr h¡& Bgr{bE h‘ g~ ̀ h H$mo{ee H$a| H$s Jm±YrOr Ho$ ‘mÜ`‘ go AnZo AmnH$mo g‘Po, OmZo Am¡a nhMmZ Zo H$s à{H«$`m ‘| AmË‘ {ZarjU, AmË‘ narjU Am¡a AmË‘ emoYZ H$s Amoa à`mg H$a|&�

Jm±YrOr ¶h MMm© H$m {df¶ Zht h¡, Zmqh BZH$mo eãXm| Ho$ ‘mܶ‘ go Vm¡b gH$Vo h¡& ¶h EH$ ì¶mdhm[aH$Vm go OrZo H$m {df¶ h¡& H$moB© boI ¶m H$moB© {H$Vm~ AmnH$mo à^m{dV H$a gH$Vm h¡, na àoaUm Vmo Bg‘| Hw$XZo go hr {‘bVr h¡& Cg‘| ̂ md{d^moa hm|Jo V^r h‘ Jm±YrOr Ho$ ‘mܶ‘ go ñd¶§ H$mo ^r g‘P gH|$Jo& àmMrZ Xe©Zemó H$hVm h¡ AnZo AmnH$mo g‘Pmo `mZr {H$ AmË‘ {ZarjU& Am¡a AmYw{ZH$ Xe©Zemó H$hVm h¡ AnZo AmnH$mo gwYmamo& XoIm OmE Vmo AnZo AmnH$mo g‘Pmo ‘| go AnZo AmnH$mo gwYmamo VH$ nhþ±Mo h¡, ~g ’$H©$ BVZm hr n‹S>m h¡&

d¡go ̂ r h‘mar ‘mZ{gH$Vm Eogr hmo JB© h¡ {H$ Eo{Vhm{gH$ ì`{º$`m| na {H$N>‹S> CN>mbZo go h‘ Zht S>aVo& gdmb Vmo V~ ~ZVm h¡ O~ h‘Zo {R>H$ Vah go n‹T>m ̂ r Zht hmoVm ̀ m g‘Pm ̂ r Zht hmoVm h¡ Eogo Eo{Vhm{gH$ nmÌm| Ho$ ~mao ‘| AnZr am` XoVo h¡& gdmb Vmo ̀ h h¡ {H$ AmO H$m ̀ wdmYZ AnZm Vmb ̂ yb J`m h¡ Am¡a Xygao Ho$ Vmb na ZmM ahm h¡& Š`m Eogm OrdZ Or gH$Vo h¡ {Oggo h‘mao OrdZ na H$moB© H¥${V H$m {Z‘m©U hmo? ̀ m dh {H$gr Ho$ {bE AmXe© ~Zo? gdmb Jham h¡ na {H$N>‹S> CN>mbZo go nhbo WmoS>m gmoMo, Š`m ‘¢ ̀ h H$h gH$Vm hÿ± {H$ ‘oam OrdZ hr ‘oam g§Xoe h¡?

‘¢ j‘m MmhVm hÿ± {H$ AÝ` H$maUm| H$s dOh go OZdar go ‘mM© H$m A§H$ h‘mao nmR>H$m| Ho$ {bE g‘` na CnbãY Zht H$a nmE& Bg{bE ̀ h g§`wº$m§H$ AmnHo$ gm‘Zo àñVwV H$a aho h¡& Bg g§`wº$m§H$ ‘| àmo. gwXe©Z Am¶§Jma Ûmam {deof én go H$ñVya~m Jm±Yr na V¡`ma H$s JB© OrdZ Pm§H$s àñVwV H$a aho h¡ Am¡a `h "ImoO Jm±YrOr H$s' Ho$ AmZodmbo Hw$N> A§H$mo ‘| H«$‘e… àñVwV H$s OmEJr& Bg à¶mg go h‘mao H$B© nmR>H$m| Ho$ gm‘Zo H$ñVya~m H$s ~¥hV OrdZr nhþ±M nmEJr& gmW-gmW Ý`m`‘y{V© M§ÐeoIa Y‘m©{YH$mar Or H$m H$ñVya~m H$s H¥${Verb JmWm H$mo g‘{n©V {deof boI, g§JrV d ‘hmË‘m Jm±Yr {df`H$ S>m°. JrVm Ya‘nmb H$m boI Am¡a ’$mCÊSo>eZ H$s J{V{d{Y`m§ AmnHo$ gmW gmPm H$a aho h¡&

h‘oem H$s Vah Amn Bg A§H$ H$m ^r ñdrH$ma H$a| Am¡a AmnHo$ ~hþ‘yë` à{V^md h‘| Oê$a ̂ oOo&

YÝ`dmX&

(ApídZ Pmbm)

2 & OZdar-OyZ,2018JÉÉäVÉ MÉÉÄvÉÒVÉÒ EòÒ

‘hmË‘m Jm±Yr

‘hmàXe©Zr"ImoO Jm±YrOr H$s' Ho$ àË`oH$ A§H$ ‘| ‘hmË‘m Jm±Yr Ûmam

{bIo "gË` Ho$ à`moJ AWdm AmË‘H$Wm' go EH$ boI Ymamdm{hH$ ê$n ‘| {X`m Om ahm h¡& BgHo$ nrN>o CÔoí` `h h¡ {H$ OZ‘mZg ‘hmË‘m Jm±Yr H$s AmË‘H$Wm go CÝhr¨ Ho$ eãXm| ‘| n[a{MV hmo gHo$& {dbm¶V Ho$ Xm¡amZ ‘mohZXmg H$mo Vah-Vah Ho$ AZw^d àmá hþE& CZ AZw^d H$s JmWm H$mo Xem©Vm hþAm àñVwV h¡ AmË‘H$Wm go AJbm àH$aU& - g§nmXH$

gZ² 1890 ‘| no[ag ‘| EH$ ~‹S>r àXe©Zr hþB© Wr& CgH$s V¡¶m[a¶m| Ho$ ~mao ‘| ‘¢ n‹T>Vm ahVm Wm& no[ag XoIZo H$s Vrd« BÀN>m Vmo Wr hr& ‘¢Zo gmoMm {H$ ¶h àXe©Zr XoIZo OmD±$, Vmo Xmoham bm^ hmoJm& àXe©Zr ‘| E{’$b Q>m°da XoIZo H$m AmH$f©U ~hþV Wm& ¶h Q>m°da {g’©$ bmoho H$m ~Zm h¡& EH$ hOma ’w$Q> D±$Mm h¡& BgHo$ ~ZZo go nhbo bmoJm| H$s ¶h H$ënZm Wr {H$ ¶h EH$ hOma ’w$Q> D±$Mm ‘H$mZ I‹S>m hr Zht ah gH$Vm& àXe©Zr ‘| Am¡a ̂ r ~hþV Hw$N> XoIZo O¡gm Wm&

‘¢Zo n‹T>m Wm {H$ no[ag ‘| EH$ AÞmhmadmbm ̂ moOZ-J¥h h¡& Cg‘| EH$ H$‘am ‘¢Zo R>rH$ {H$¶m& Jar~r go ¶mÌm H$aHo$ no[ag nhþ±Mm& gmV {XZ ahm& XoIZo ¶mo½¶ g~ MrO| A{YH$Va n¡Xb Ky‘H$a hr XoIt& gmW ‘| no[ag H$s Am¡a Cg àXe©Zr H$s "JmBS>' VWm ZH$em bo {b¶m Wm& CgHo$ ghmao amñVm| H$m nVm bJmH$a ‘w»¶-‘w»¶ MrO| XoI bt&

àXe©Zr H$s {dembVm Am¡a {d{dYVm Ho$ {gdm CgH$s Am¡a H$moB© ~mV ‘wPo ¶mX Zht h¡& E{’$b Q>m°da na Vmo Xmo-VrZ ~ma M‹T>m Wm, Bg{bE CgH$s ‘wPo AÀN>r Vah ¶mX h¡& nhbr ‘§{Ob na ImZo-nrZo H$m à~§Y Wm& ¶h H$h gH$Zo Ho$ {bE {H$ BVZr D±$Mr OJh na ^moOZ {H$¶m Wm, ‘¢Zo gm‹T>o gmV {eqbJ ’y±$H$H$a dhm± ImZm Im¶m&

no[ag Ho$ àmMrZ {JaOmKam| H$s ¶mX ~Zr hþB© h¡& CgH$s ^ì¶Vm Am¡a CZHo$ A§Xa {‘bZodmbr em§{V ^wbm¶r Zht Om gH$Vr& ZmoÌXm‘ H$s H$marJar Am¡a A§Xa H$s {MÌH$mar H$mo ‘¢ AmO ^r ^ybm Zht hÿ±& Cg g‘¶ ‘Z ‘| ¶h I¶mb Am¶m Wm {H$ {OÝhm|Zo bmIm| én¶o IM© H$aHo$ Eogo ñdJu¶ ‘§{Xa ~Zdm¶o h¢, CZHo$ {Xb H$s JhamB© ‘| B©ída - ào‘ Vmo ahm hr hmoJm&

no[ag H$s ’¡$eZ, no[ag Ho$ ñdoÀN>mMma Am¡a CgHo$ ^moJ-{dbmg Ho$ {df¶ ‘| ‘¢Zo H$m’$s n‹T>m Wm& CgHo$ à‘mU Jbr-Jbr ‘| XoIZo H$mo {‘bVo Wo& na ¶o {J[aOmKa CZ ̂ moJ-{dbmgm| go {~bHw$b AbJ {XIm¶r n‹S>Vo Wo& {JaOm| ‘| KwgVo hr ~mha H$s Aem§{V ̂ yb OmVr h¡& bmoJm| H$m ì¶dhma ~Xb OmVm h¡& bmoJ AX~ go noe AmVo h¢& dhm± H$mobmhb Zht hmoVm& Hw$‘mar ‘[a¶‘ H$s ‘y{V© Ho$ gå‘wI H$moB©-Z-H$moB© àmW©Zm H$aVm hr ahVm h¡& ¶h g~ dh‘ Zht h¢, ~pëH$ öX¶ H$s ̂ mdZm h¡, Eogm à^md Cg g‘¶ ‘wP na n‹S>m Wm Am¡a dh ~‹T>Vm hr J¶m h¡& Hw$‘m[aH$m H$s ‘y{V© Ho$ gå‘wI KwQ>Zm| Ho$ ~b ~¡R>H$a àmW©Zm H$aZodmbo CnmgH$ g§J‘a‘a Ho$ nËWa H$mo Zht nyOVo Wo, ~pëH$ Cg‘| ‘mZr hþB© AnZr H$pënV e{º$ H$mo nyOVo Wo& Eogm H$aHo$ do B©œa H$s ‘{h‘m H$mo KQ>mVo Zht ~pëH$ ~‹T>mVo Wo, ¶h à^md ‘oao ‘Z na Cg g‘¶ n‹S>m Wm, {OgH$s Yw±Ybr ¶mX ‘wPo AmO ̂ r h¡&

E{’$b Q>m°da Ho$ ~mao ‘| Xmo eãX H$hZm Amdí¶H$ h¡& ‘¢ Zht OmZVm {H$ AmO E{’$b Q>m°da H$m ³¶m Cn¶moJ hmo ahm h¡& àXe©Zr ‘| OmZo Ho$ ~mX àXe©Zr g§~§Yr ~mV| Vmo n‹T>Zo ‘| AmVr hr Wt& Cg‘| CgH$s ñVw{V ̂ r n‹T>r Am¡a {ZÝXm ^r& ‘wPo ¶mX h¡ {H$ {ZÝXm H$aZodmbm| ‘| Q>m°ëñQ>m°¶ ‘w»¶ Wo& CÝhm|Zo {bIm Wm {H$ E{’$b Q>m°da ‘Zwî¶ H$s ‘yI©Vm H$m {M• h¡, CgHo$ kmZ H$m n[aUm‘ Zht& AnZo boI ‘| CÝhm|Zo ~Vm¶m Wm {H$ Xþ{Z¶m ‘| àM{bV H$B© Vah Ho$ Zem| ‘| Vå~mHy$ H$m ì¶gZ EH$ àH$ma go g~go Á¶mXm Iam~ h¡& Hw$H$‘© H$aZo H$s Omo {hå‘V ‘Zwî¶ ‘| eam~ nrZo go Zht AmVr, dh ~r‹S>r nrZo go AmVr h¡& eam~ nrZodmbm nmJb hmo OmVm h¡, O~ {H$ ~r‹S>r nrZodmbo H$s A³b na Yw±Am N>m OmVm h¡, Am¡a Bg H$maU dh hdmB© {H$bo ~ZmZo bJVm h¡& Q>m°ëñQ>m°¶ Zo AnZr gå‘{V àH$Q> H$s Wr {H$ E{’$b Q>m°da Eogo hr ì¶gZ H$m n[aUm‘ h¡&

E{’$b Q>m°da ‘| gm¡ÝX¶© Vmo Hw$N> h¡ hr Zht& Eogm Zht H$h gH$Vo {H$ CgHo$ H$maU àXe©Zr H$s emo^m ‘| H$moB© d¥{Õ hþB©& EH$ ZB© MrO h¡, ~‹S>r MrO h¡, Bg{bE hOmam| bmoJ Cgo XoIZo Ho$ {bE Cg na M‹T>o& ¶h Q>m°da àXe©Zr H$m EH$ {Ibm¡Zm Wm Am¡a O~ VH$ h‘ ‘mohde h¢ V~ VH$ h‘ ^r ~mbH$ h¢, ¶h MrO Bg Q>m°da Ûmam ^br^m±{V {gÕ hmoVr h¡& ‘mZZm Mmh| Vmo BVZr Cn¶mo{JVm CgH$s ‘mZr Om gH$Vr h¡&

-"g˶ Ho$ à¶moJ AWdm AmË‘H$Wm' go gm^ma, n¥ð> H«$.70-72

···

3OZdar-OyZ,2018& JÉÉäVÉ MÉÉÄvÉÒVÉÒ EòÒ

H$ñVya~m d ‘hmË‘m Jm±Yr

H$ñVya~m OrdZ-Pm§H$s… g‘` Ho$ Xm`ao ‘|^y{‘H$m… ~m H$s OrdZ-Pm§H$s V¡`ma H$aZo H$m Ame` ~m Ho$

OrdZ H$mo g‘` Ho$ Koao ‘| XoIZm h¡& `h H$m`© H${R>Z {gÕ hþAm h¡& ~m Ho$ OrdZH$mb H$m H$moB© ì`dpñWV H«$‘ CnbãY Zhr§ h¡ AV… Jm±YrOr Ho$ OrdZ H$mo H$mbH«$‘ ‘| aIZo Ho$ Omo à`mg hþE h¢ CÝht H$mo AmYma ~Zm H$a ~m Ho$ OrdZ H$m H$mbH«$‘ ~ZmZo H$s H$mo{ee hþB© h¡& "Jm±YrOr H$s {XZdmar' Jm±YrOr Ho$ OrdZ H$mo H$mbH«$‘ ‘| ~Õ H$aZo H$m nhbm ‘hmà`mg lr M§Xwbmb Xbmb Zo {H$`m& CÝhm|Zo ~hþV gmao òmoVm| H$mo I§Jmb H$a `h H$m`© {H$`m Omo Xmo I§S>mo ‘| H«$‘e… 1970, Am¡a 1976 ‘| àH$m{eV hþAm h¡& Ü`mZ `mo½` hH$sH$V `h h¡ {H$ nhbm àH$meZ 1915 go 1948 Ho$ g‘` Ho$ {bE h¡ Am¡a Xygam àH$meZ 1869 go 1914 VH$ Ho$ g‘` H$m h¡& `m{Z H$s Jm±YrOr Ho$ OrdZ Ho$ nhbo 45 gmb H$s {XZdmar ~mX ‘| V¡`ma hþB©& Xygam à`mg lr Ho$.nr. Jmoñdm‘r Zo {H$`m Am¡a dh 1971 ‘o§ N>nr& `h H$m`© A§J«oOr ‘| hþAm Am¡a `h {XZdmar (Chronology) erf©H$ go ŠboŠQ>oS> dŠg© Am°’$ ‘hmË‘m Jm±Yr Ho$ ha g§nwQ> ‘| Xr JB© h¡& Jmoñdm‘r Ûmam g§H${bV H«$‘ H$m erf©H$ h¡ Mahatma Gandhi A Chronology&

~m Ho$ OrdZ na Jham Aä`mg H$a CZH$s OrdZr (Kasturba A Life) {bIZo H$m EH$ AZyR>m à`mg CZHo$ EH$ nm¡Ì Aê$U Jm±Yr (Jm±YrOr-H$ñVya~m Ho$ Xygao nwÌ ‘Urbmb Ho$ nwÌ) Zo {H$`m; Am¡a Xw{Z`m H$mo ~m na EH$ Am{YH$m[aH$ OrdZr {‘br& Cnamoº$ VrZm| òmoVm| H$m Cn`moJ H$a h‘Zo ~m H$s {XZdmar H$mo qhXr ‘| bmoJm| Ho$ ~rM aIZo H$m EH$ à`mg {H$`m h¡& ~m-~mnw 150 Ho$ Adga na `h hmo ahm h¡ BgH$m {deof AmZ§X h¡& - g§H$bZ H$Vm©

1869 - Aà¡b ‘mh ‘| JmoH$bXmg ‘H$ZOr H$mn{S>`m Ho$ Ka nmoa~§Xa ‘| OÝ‘& ‘mVm H$m Zm‘ d«OHw±$da~m& OÝ‘ VmarI ̀ m {V{W Ho$ ~mao ‘| {deof OmZH$mar Zhr§ h¡& Aà¡b ‘mh AZw‘m{ZV h¡&

1876 - H$ñVya Am¡a ‘mohZ H$s gJmB©&

1881 - ‘B© ‘mh ‘| Voah ~ag H$s C‘« ‘| H$ñVya Am¡a ‘mohZ H$m {ddmh hþAm&

1885 - 20 Zd§~a Ho$ {XZ H$ñVya Zo ~mbH$ H$mo OÝ‘ {X`m Omo VrZ-Mma {XZ ‘| ‘a J`m&

1888 - Or{dV aho ~mbH$m| ‘| nhbo ~mbH$ h[abmb H$m OÝ‘ {gV§~a 1888 ‘|& ‘mohZ Ho$ {dbm`V OmZo go nhbo&

1891 - OwbmB© ‘Ü` go Zd§~a Ho$ Ama§^ VH$ ~°[añQ>a n{V ‘mohZXmg Ho$ gmW J¥hñWr&

1892 - ‘w§~B© (VËH$mbrZ ~§~B©) Am¡a amOH$moQ> ‘| J¥hñWr Omar; 28, Aºy$~a Ho$ {XZ Xygao nwÌ ‘{Ubmb H$m OÝ‘& Jm±YrOr H$m X{jU A’«$sH$m OmZo H$m ’¡$gbm Am¡a Aà¡b Ho$ Vrgao gámh ‘| H$ñVya Zo AnZo Xmo N>moQ>o ~ƒm| H$mo gmW aIH$a Jm±YrOr H$mo X{jU A’«$sH$m OmZo Ho$ {bE ‘w§~B© admZm hmoVo g‘` {dXmB© Xr&

Aà¡b 1893 go Zd§~a 1896 - H$ñVya~mB© AnZo Xmo ~oQ>m| H$s nad[ae H$aVo hþE amOH$moQ> ‘| Jm±YrOr Ho$ ̂ mB©Am| Ho$ n[adma Ho$ gmW ahr Am¡a N>moQ>r ~hÿ hmoZo Ho$ ZmVo Ka H$s Odm~Xm[a`m§ {Z^mB©& OyZ 1896 ‘|

Jm±YrOr qhXþñVmZ AmE Am¡a 7 OwbmB© H$mo amOH$moQ> AnZo Ka nhþ§±Mo& V~ go 30 Zd§~a 1896 VH$ H$ñVya~mB© {’$a Jm±YrOr Ho$ gmW aht& Zd§~a 30 H$mo n{V Xmo nwÌ h[abmb, ‘{Ubmb Am¡a Jm±YrOr H$s ~S>r ~hZ a{i`mV ~hZ Ho$ nwÌ JmoH$iXmg Ho$ gmW H$ñVya~mB© n{V Ho$ g§J X{jU A’«$sH$m OmZo Ho$ {bE ‘w§~B© go {ZH$bt& `h n[adma "Hw$b}ÝS>' Zm‘H$ OhmO ‘| S>~©Z OmZo Ho$ {bE gdma hþAm Wm&

1897 - OZdar 13 H$mo 19 {XZ g‘wÐ `mÌm ‘| Am¡a 25 {XZ S>~©Z ~§XaJmh go WmoS>r Xyar na H$moam§Q>rZ ‘| ahZo Ho$ ~mX H$ñVya~mB© VrZ ~mbH$m| Ho$ gmW S>a~Z ~§XaJmh na CVar Am¡a n[apñW{Vde AnZo Ka Z OmH$a Jm±YrOr Ho$ {‘Ì nmagr éñV‘Or Ho$ Ka nhþ§±Mr& Jm±YrOr na O‘m ^rS> Ûmam h‘bo H$m A§Xoem Wm Omo hþAm& Xmo {XZ ~mX H$ñVya~mB© AnZo n{V Ho$ Ka ~rM J«mod {dbm nh±þ§Mr Am¡a J¥hñWr ~gmB©& 4 ‘B©, 1897 H$mo Vrgao ~mbH$ am‘Xmg H$mo OÝ‘ {X`m& ~m H$s V~r`V ̂ r WmoS>r Iam~ hþB©& Oƒm-~ƒm Am¡a VrZ ~So> ~mbH$m| H$m Ü`mZ Jm±YrOr Zo hr aIm&

1898 - 1899 Ho$ Ama§^ Ho$ ‘hrZo ‘| hr Jm§±YrOr Am¡a ~m Ho$ ~rM Vrd« Kf©U hþAm& XmoZm| hr A^r ‘mÌ 29 gmb Ho$ hr Wo& n§M‘ Om{V Ho$ ‘oh‘mZ Ho$ amV Ho$ noem~ Ho$ ~V©Z H$mo Imbr H$aZo ‘| ~m H$mo {hM{H$MmhQ> hmo ahr Wr Am¡a Jm§±YrOr H$m AmJ«h Wm {H$ H$m‘ hmo Am¡a Iwer-Iwer {H$`m Om`& ~m ^r H«$mo{YV hþB© Am¡a Jm±§YrOr H$m nmam Vmo Amg‘mZ na MT>m Wm& ~m H$m hmW ItM H$a XadmOo VH$ bo JE Am¡a H$hm, "A^r {ZH$b Om Bg Ka go'& ~m Zo amoVo hþE H$hm, "Bg {dXoe ‘| ‘¢ H$hm± OmD$§Jr, e‘© H$amo, A§Xa Mbmo Am¡a XadmOm ~§X H$amo'& Jm±YrOr H$mo e‘© AmB© Am¡a AnZo H«$moY na ~mX ‘| ~hþV nN>Vmdm {H$¶m& Jm±§YrOr gmd©O{ZH$ OrdZ ‘| Sy>~o hþE Wo Am¡a ~m Zo J¥hñWr AÀN>o go g§^mb br Wr Am¡a EH$ ~So> n[adma H$m gwMmê$ én go do g§MmbZ H$a aht Wt&

1900 - 23 ‘B©, 1900 Ho$ {XZ ~m Zo Mm¡Wo ~mbH$ nwÌ XodXmg H$mo OÝ‘ {X`m& àgdnrS>m AMmZH$ hþB© Am¡a S>m°ŠQ>a H$mo ~wbmZo H$m dµŠV hr Zhr§ ahm& Jm§±YrOr Zo hr àgd H$adm`m Am¡a `h H${R>Z àgd Wm, {’$a EH$ ~ma Oƒm-~ƒm Am¡a ~mbH$m| H$s XoI^mb Jm§±YrOr Zo hr H$s&

1901 - Aºy$~a Ho$ ‘hrZo ‘| Jm§±Yr n[adma Zo X{jU A’«$sH$m go dmng AnZo dVZ qhXwñVmZ OmZo H$m {Zü` {H$`m& Bg Adga na H$B© {dXmB© Ho$ g‘ma§^ hþE {OZ‘| ~m Am¡a Jm§±YrOr H$mo T>oam| Cnhma {‘bo& Jm§±YrOr H¥${Vü`r Wo {H$ gmar ^|Q> d Cnhma CÝh| gm‘m{OH$ H$m`m§} Ho$ EdO ‘| {‘bo Wr Bg{bE CZH$m {ZOr Cn`moJ Zhr§ hmo gH$Vm& ~m ̂ r Bg {dMma na ÑT> Wt {H$ CÝh| {‘bo Cnhma {ZOr Wo na§Vw Jm§±YrOr Ho$ hR>mJ«h na ~m Zo CZ ^|Q>-gm¡JmXm| H$m Cn`moJ Jm§±YrOr H$s Bp™V`ma na N>moS> {X`m& n[adma {Xg§~a 1901 H$mo {h§XþñVmZ Am J`m& ~m Jm§±YrOr Am¡a ~ƒm| g‘oV amOH$moQ> AnZo ggwamb nh±þ§M JB©&

4 & OZdar-OyZ,2018JÉÉäVÉ MÉÉÄvÉÒVÉÒ EòÒ

1902 - OwbmB© 1902 VH$ ~m ~ƒm| g{hV amOH$moQ> hr ahr& AJñV ‘| ~m Am¡a Jm§±YrOr AnZo VrZ ~ƒm| H$mo boH$a ‘w§~B© Am ~go& OmZ nS>Vm h¡ {H$ ~‹S>o ~oQ>o h[abmb amOH$moQ> ‘| hr éHo$& Zd§~a ‘hrZo ‘| Jm§±YrOr H$mo {’$a X{jU A’«$sH$m go ~wbmdm Am J`m, CZH$m AZw‘mZ Wm {H$ dh ObXr hr bm¡Q> AmE§Jo& Bg{bE CÝhm|Zo ~m Am¡a ~ƒm| H$mo ‘w§~B© ‘| hr ahZo H$m gwPmd {X`m& AnZo ̂ VrOo N>JZbmb H$mo nËZr d ~mbH$ g{hV ~m Ho$ gmW ahZo H$m B§VµOm‘ ̂ r H$a {X`m& ~m Bg ~So> n[adma Ho$ gmW Ho$ ‘wpI`m Ho$ Vm¡a na aht&

1903 - A{YH$m§e g‘` ~m ~ƒm| Am¡a N>JZbmb Ho$ n[adma g{hV ‘w§~B© ‘| hr aht& Bg Xm¡amZ Jm±YrOr Ho$ ~So> ̂ mB© bú‘rXmg Zo nhb H$s Am¡a ~m H$s g§‘{V go ~So> nwÌ h[abmb H$s gJmB© amOH$moQ> Ho$ hr dmoam n[adma H$s ~oQ>r Jwbm~ (M§Mr) go H$a Xr& AéU Jm±Yr Bg gJmB© H$m g‘` OZdar 1903 ~VmVo h¢ O~ {H$ M§Xwbmb Xbmb Jm±YrOr H$s {XZdmar ‘| ̀ h g‘` Zd§~a ~VmVo h¢ Am¡a nmX {Q>ßnUr ‘| {bIVo h¢ {H$ Cg g‘` h[abmb {h§XwñVmZ ‘| Wo& Bggo ̀ h B§{JV hmoVm h¡ {H$ ~m AnZo AÝ` ~ƒm| Ho$ gmW Q´mÝñdmb Mbr JB© Wr Ohm± Jm±YrOr Zo ZE {gao go dH$mbV ewê$ H$a Xr Wr&

1904 go 1914 X{jU A’«$sH$m ‘| 1904 Ho$ A§V VH$ ~m AnZo ~ƒm| g{hV Omohm{Zg~J© nhþ§±Mr Eogm kmV hmoVm h¡& ~So> ~oQ>o h[abmb nT>mB© Ho$ {bE {h§XwñVmZ hr éH$ JE Wo& Vrgao nwÌ am‘Xmg H$m hmW OhmO ‘| H$ámZ Ho$ gmW IobVo hþE Qy>Q>m Wm& Jm±YrOr Zo hÈ>r {‘Å>r Ho$ CnMma go OmoS>r& Omohm{Zg~J© ‘| J¥hñWr ~gr Am¡a ~m AnZo VrZ nwÌm| VWm Am¡a Jm±YrOr Ho$ gh`mo{J`m| Ho$ gmW aht& Bgr gmb ̂ maVr` ~ñVr ‘| ßboJ H$s ‘hm‘mar ’¡$b JB©& Jm±YrOr Ho$ gmW ~m ^r AÝ` ^maVr` ‘{hbmAm| Ho$ gmW ~r‘mam| H$s godm ‘| OwQ> JB©& `h ~m H$m Z`m ñdê$n Wm& ~m Zo ^r AnZr ñdV§Ì g‘P go ^maVr` g‘wXm` H$mo AnZm ~¥hX n[adma ‘mZm& Bgr Aago ‘| Jm±YrOr Ho$ ̀ wdm {‘Ì nmobH$ Jm±Yr Hw$Qw>§~ Ho$ gmW ahZo AmE Am¡a OëXr hr CZH$s Zd{ddm{hVm nËZr {‘{b ^r Am {‘br& 1906 Ho$ ‘Ü` VH$ ~m Zo Omohm{Zg~J© Ho$ Ka ‘| hr J¥hñWr ‘wpI`m Ho$ Vm¡a na MbmB© Eogm {d{^Þ òmoVmo H$mo XoIZo go bJVm h¡&

1906 - gr. ~r. Xbmb H$s {XZdmar Ho$ AZwgma 1904 Ho$ OyZ ‘hrZo ‘| Jm±YrOr Ho$ OrdZ ‘| EH$ H«$m§{V AmB©& Jm±YrOr Zo Omohm{Zg~J© go S>~©Z VH$ H$s Q´oZ H$s am{Ì H$s ‘wgm’$ar ‘| Om°Z apñH$Z H$s "AZ Qw> {Xg bmñQ>' nT>r Am¡a CgH$m BVZm Jham Aga hþAm {H$ S>~©Z go 18 ‘rb H$s Xyar na µO‘rZ IarXr Am¡a nyam n[adma ({Og‘| B§{S>>`Z Amo{n{Z`Z H$m n[adma ^r em{‘b Wm) dhm± OmH$a ~gm& dhr {’${ZŠg Aml‘ H$hbm`m& ~m Am¡a Omohm{Zg~J© H$m Jm±YrOr H$m ~S>m n[adma 1906 Ho$ ~rM {’${ZŠg Aml‘ OmH$a ~gm Eogm nVm MbVm h¡& ~So> ~oQ>o h[abmb H$m ã`mh Jm±YrOr Ho$ ~So> ^mB© bú‘rXmg Zo {h§XwñVmZ ‘| H$adm {X`m BgH$mo boH$a Jm±YrOr Jwñgo ‘| AmE na§Vw ~m H$mo Bg‘| n[adma Ho$ ~wµOwJm] H$s ~w{Õ‘mZr {XIr&

Jm±YrOr µOwby àOm Ho$ ~bdo ‘| Km`bm| H$s godm go bm¡Q>o Am¡a ~m go H$hm {H$ A~ do AmOrdZ ~«÷M`© H$m d«V b|, ~m Ho$ {bE Bg ‘wÔo na H$moB© Amn{Îm Zhr§ Wr CÝhm|Zo Bgo ghO ñdrH$ma {H$`m& `h ~mV OwbmB© 1906 Ho$ Aago ‘| hþB© Eogm OmZ nS>Vm h¡&

1907 - Ho$ ewéAmV Ho$ ‘hrZm| ‘| ~oQ>m h[abmb Am¡a ~hÿ Jwbm~ ~m Ho$ AmJ«h na {’${ZŠg nhþ§±M J`o Am¡a ~m n[adma ‘| ì`ñV hþBª&

1908 - Aê$U Jm±Yr Ho$ {bIo ã`moao go nVm MbVm h¡ {H$ OZdar 10-1908 H$mo {’${ZŠg Ho$ Jm±Yr n[adma ‘| Iwer`m§ ‘ZmB© Om ahr Wr, Jwbm~ J^© Ho$ gmVd| ‘hrZ| ‘| àdoe H$a MwH$s Wr& ~m d Jm±YrOr Ho$

XmXr d XmXm ~ZZo H$m ‘m¡H$m nmg Am ahm Wm& Cgr {XZ Omohm{Zg~J© go Vma nhþ§±Mm {H$ Jm±YrOr {J[aâVma hþE h¢& ~m Zo g^r H$mo ImZm pIbmH$a AnZr Wmbr namogr hr Wr& do Wmbr na go ghO CR> JB©, {demX Zhr§ Wm na Jm±YrOr AJa Oob ‘| nhþ§±Mo hm| CZgo {‘ï>mÞ Zhr§ Im`m J`m& ~m Zo g§H$ën {H$`m {H$ O~ VH$ Jm±YrOr Oob go Ny>Q> H$a Zhr§ AmVo do EH$X‘ gmXm ^moOZ hr b|Jr& Jm±YrOr Ho$ {ZU©` go Am¡a H$m`© go ~m EH$X‘ go gh‘V Wr Am¡a Aml‘r OrdZ H$m Ahgmg Jham`m Am¡a do EH$ Vah go Aml‘ H$s ~m ~Zr Am¡a ÑT>Vm Am¡a ‘¥XwVm go Aml‘dm{g`m| H$mo g^r H$m‘ ‘| {ZX}e XoZo bJr& ~m Ho$ OrdZ ‘| `h EH$ ‘hËdnyU© ‘moS> Wm& CZH$m AnZm ñdV§Ì ì`{º$Ëd pIb MwH$m Wm&

Jm±YrOr Am¡a CZHo$ gh`moJr gµOm IË‘ hmoZo go nhbo hr Ny>Q> JE& do A^r Aml‘ ‘| bm¡Q>o Zhr§ Wo& Aml‘ ‘| ~S>m ImZm Vmo ~Zm na ~m Xm¡S>r-Xm¡S>r Jm±YrOr Ho$ nmg Zhr§ nhþ§±Mr& Xg hr {XZ ‘| ~war I~a AmB© {H$ ‘ra Amb‘ Zm‘ Ho$ EH$ nR>mZ Zo AnZo Hw$N> gm{W`m| Ho$ gmW Jm±YrOr na h‘bm ~mobm Am¡a CÝh| Km`b {H$`m& nËZr ~m H$m {Xb Vmo Xm¡S> H$a OmZo H$mo hþAm na§Vw Aml‘ H$s ‘mbr hmbV H$mo ‘Ôo ZµOa aIH$a Am¡a AnZo H$Îm©ì` H$mo g‘PVo hþE ~m Omohm{Zg~J© Zhr§ JB©&

Aà¡b 10 H$mo h[abmb Am¡a Jwbm~ H$mo EH$ {~{Q>`m hþB© {OgH$m Zm‘ am‘r aIm J`m& {’${ZŠg Ho$ Aml‘ n[adma ‘| Iw{e`m§ ‘ZmB© JB©& OwbmB© ‘| ~oQ>o h[abmb H$mo nhbr ~ma gË`mJ«h H$aVo hþE gmV {XZ H$s gµOm hþB©& ~m Am¡a Jm±YrOr H$m bmoJm| Zo A{^Z§XZ {H$`m&

AJñV ‘hrZo go hr ~m H$s ‘m{gH$ g§~§Yr g‘ñ`m ewê$ hþB© Am¡a do ~r‘ma ahZo bJr& Zd§~a ‘| CZH$s hmbV BVZr {~JS>r H$s CZHo$ {’${ZŠg Ho$ b§~o g‘` Ho$ gh`moJr Am¡a B§{S>>`Z Amo{n{Z`Z Ho$ g§MmbH$ Aë~Q>© doñQ> Zo Jm±YrOr H$mo Vma go ~m H$s J§^ra hmbV Ho$ ~mao ‘| ~Vm`m& Jm±YrOr nhþ§±M Zhr nmE& do dm°H$òñQ> H$s Oob ‘| Wo& CÝhm|Zo dht go ~S>m hr ‘m{‘©H$ nÌ {bIm& ~m H$s hmbV Hw$N> gwYar& Jm±YrOr O~ {’${ZŠg AmE Vmo CÝhm|Zo ~m H$mo ~hþV hr H$‘µOmoa nm`m&

1909 - OZdar ‘hrZo ‘| ~m H$mo S>~©Z ‘| Jm±YrOr Ho$ {‘Ì nmagr S>m°ŠQ>a ZmZOr Zo Om§Mm Am¡a H$hm {H$ gO©ar H$aZr hmoJr& ~m na gO©ar H$s JB© Am¡a Jm±YrOr H$mo AmedñV {H$`m J`m {H$ do ñdñW hmo OmE§Jr Am¡a Jm±YrOr AnZr ‘w{h‘ na {ZH$b JE& na Eogm hþAm Zhr§ Am¡a ~m H$s V~r`V ~hþV ZmµOwH$ hmo JB©& Jm±YrOr H$mo Vma Xo H$a ~wbm`m J`m& S>m°. ZmZOr Zo Jm±YrOr go H$hm {H$ ~m H$mo Jmo- ‘m§g H$m emoa~m XoZm hmoJm Zhr§ Vmo do ~M Zhr§ nmEJr& Jm±YrOr Zo H$hm ~m go nyN>m Om`& ~m Zo H$hm ‘oar ‘m¡V {bIr hmoJr Vmo dmo hr ghr na do Bg nmn ‘| Zhr§§ nS>Zm MmhVr& Jm±YrOr Zo V` {H$`m {H$ ~m H$mo {’${ZŠg Aml‘ bo Om`m Om`& S>m°. ZmZOr ~hþV ZmamµO hþE Am¡a H$hm {H$ Amn Cgo ‘ma hr S>mbZm MmhVo h¢ Vmo bo OmB©E ‘¢ BOmµOV Zhr§ XoVm& ~m Zo JO~ H$s {hå‘V {XImB© Am¡a {’${ZŠg nhþ§±Mr ̂ r Am¡a ñdñW ̂ r hmo JB©& Bgr ~ag Jm±YrOr hmOr h~r~ Ho$ g§J B§½b|S> JE Am¡a E°{e`m{``m| H$m Ho$g aIm na g’$bVm Zhr§ {‘br; bm¡Q>Vo dº$ {H$ëS>moZZ H¡$gb Zm‘H$ OhmO na {hÝX ñdamO H$s aMZm H$s&

H«$‘e: - g§H$bZ… gwXe©Z Am`§Jma (g§H$bZ H$Vm© JwOamV {dÚmnrR> Ho$ nyd© Hw$bZm¶H$ Am¡a {’$bhmb

Jm±Yr [agM© ’$mCÊS>oeZ, ObJm±d Ho$ g§MmbH$ ‘§S>b Ho$ gXñ¶ h¢&)

···

5OZdar-OyZ,2018& JÉÉäVÉ MÉÉÄvÉÒVÉÒ EòÒ

H$ñVya~m Jm±Yr

~m: H$ñVyar-gwJ§YH$ñVya~m Aml‘ ‘| Am¡a gË`mJ«h ‘| g~H$s "~m' ~Z JB© Wr&

AnZo OrdZ Ho$ ‘hËdnyU© H$mb CÝhm|Zo Bgr ‘| {~Vm`m h¡, Aml‘ ‘| ahH$a naXo Ho$ nrN>o H$s ^y{‘H$m ~m {Z~mVr ahr& ha‘Z H$mbZ~°H$ Ho$ eãXm| ‘| H$ho Vmo "H$ñVya~m Zo AnZo ñWmZ H$mo à{V^m VWm ‘mZ go gwemo{^V {H$`m&' "~m' Ho$ OrdZ Ho$ aMZmË‘H$ nhby H$mo Xem©Vm hþAm Ý`m. M§ÐeoIa Y‘m©{YH$mar Or H$m "~m… H$ñVyar-gwJ§Y' boI nmR>H$m| Ho$ {bE àñVwV H$a aho h¡& - g§nmXH$

22 ’$adar H$m {XZ H$ñVya~m H$s nwʶ{V{W& "~m' ~mnyOr go bJ^J N>h ‘mh C‘« ‘| ~‹S>r Wr& 22 ’$adar, 1944 H$mo AmJmIm± n¡bog (‘hb) ‘| H$mamdmg ‘| "~m' H$m XohmdgmZ hmo J¶m& 1942 Ho$ "^maV N>m‹oS>mo' Am§XmobZ ‘| hr H$ñVya~m H$mo ehmXV àmá hþB©& H$ñVya~m H$s g‘m{Y na ñd¶§ ‘hmË‘m Jm±YrOr Zo N>moQ>o-N>moQ>o e§Im| go "ho am‘' eãX A§{H$V {H$¶m Wm& "H$a|Jo ¶m ‘a|Jo' ¶h ̂ maV N>mo‹S>mo Am§XmobZ H$m Kmofdm³¶ "~m' Zo g˶ gm{~V H$a {X¶m& ‘hmXod^mB© XogmB© H$s g‘m{Y na "H«$m°g', Vmo CZH$s g‘m{Y na "ñdpñVH$' {M• ~ZdmZo H$m {ZíM¶ ^r hmo J¶m Wm& Bg‘| ‘¥VH$ H$s nyOm H$s ̂ mdZm Zht Wr, ~pëH$ CZHo$ JwUm| H$m ñ‘aU hmoVm aho Am¡a JwUm| Ho$ à{V lÕm§O{b A{n©V H$s OmE, BVZr hr Z‘« ^y{‘H$m Wr& Bggo CZHo$ JwUm| H$m AZwgaU H$aZo H$s àoaUm {‘boJr ¶h ̂ mdZm Wr&

"~m' Ho$ H$mamdmg H$m gw§Xa dU©Z S>m°. gwlr gwerbm Zm¶a Zo {H$¶m h¡& "^maV N>mo‹S>mo' Am§XmobZ Ho$ g‘¶ Jm±YrOr Ho$ {JaâVma hmoZo na "~m' CZHo$ gmW OmZm MmhVr Wr& V~ Jm±YrOr Zo H$hm {H$ "‘oao gmW AmZo Ho$ ~Xbo ‘oao Ûmam A§JrH¥$V H$m‘ H$mo AmJo MbmAmo&' AV: "~m' Zo ~mny H$m H$m‘ AmJo MbmZo H$m V¶ {H$¶m& ~mny {edmOr nmH©$ ‘| ̂ mfU H$aZodmbo Wo, Bg{bE "~m' Zo Om{ha {H$¶m {H$ do A~ {edmOr nmH©$ ‘| ̂ mfU XoJr& h‘ nH$‹S>o OmE±Jo BgH$s H$ënZm hmoZo go H$ñVya~m Zo EH$ g§Xoe {bIH$a aIm, ""‘hmË‘mOr Zo Amn bmoJm| H$mo ~hþV Hw$N> H$hm h¡& H$b T>mB© K§Q>o E.AmB.gr.gr. H$s ~¡R>H$ ‘| CÝhm|Zo AnZm ‘ZmoJV 춺$ {H$¶m h¡& A~ Bggo A{YH$ H$hZo H$mo ³¶m ~Mm h¡? A~ Vmo CZH$s gyMZm na A‘b H$aZm h¡& ~hZm| H$mo AnZm VoO {XImZo H$m gwAdga h¡& g^r Y‘© Am¡a Om{V H$s ~hZm| H$mo EH${ÌV hmoH$a ¶h b‹S>mB© g’$b H$aHo$ {XImZr h¡& g˶ Am¡a Aqhgm H$m ‘mJ© Z N>mo‹S>|&'' {edmOr nmH©$ VH$ nhþ±MZo Ho$ nhbo hr "~m' H$mo nH$‹S> {b¶m J¶m& {JaâVmar Ho$ g‘¶ à˶oH$ g¡{ZH$ AnZo H$n‹S>o na "H$a|Jo ¶m ‘a|Jo' {bIm hþAm {~„m gr bo, ¶h V¶ Wm& "~m' H$mo ¶h gwPm¶m J¶m, V~ CÝhm|Zo H$hm, "‘wPo BgH$s ³¶m Oê$aV h¡?' dh Vmo CZHo$ H$boOo na hr CËH$sU© Wm&

nËZr H$mo AnZo öX¶ H$s J¥hñWr H$s g‘«mkr ~ZmZo Ho$ ñWmZ na nwéf Zo Cgo H«$¶-{dH«$¶ H$s dñVw ~Zm {X¶m h¡& A§J«oOr gm{h˶ n‹T>H$a nwéf dJ© Zo ¶hr nmR> n‹T>m h¡ ³¶m? ór-nwéf H$s AYmªJ-CÎm‘m§J h¡, Eogm dU©Z {H$¶m OmVm h¡& bo{H$Z nwéfm| Zo {ó¶m| H$mo Jwbm‘r H$s pñW{V ‘| nhþ±Mm {X¶m h¡& n[aUm‘V: h‘mam Xoe njmKmV go nr{‹S>V hmoZo H$s hmbV ‘| h¡& ¶h Jm±YrOr Zo H$hm Wm& h‘Zo ‘yI©Vmde {ó¶m| H$mo gVr hmoZm {gIm¶m& dh ì¶{º$nyOm H$s namH$mð>m h¡& na nËZr Y‘© Vmo ¶h h¡ {H$ dh n{V Ho$ H$m¶© H$mo ñd¶§ hr A‘a H$ao& Jm±YrOr Ho$ Bg g§Xoe H$mo H$ñVya~m Zo OrdZ ‘| CVma {b¶m& {dewÕ OrdZ OrZo Ho$ ‘oao à¶ËZ ‘| H$ñVya~m Zo H$^r ‘wPo amoH$m Zht& Bg H$maU ¶{X h‘mar ~w{Õ-e{º$ ‘| H$m’$s A§Va hmo, Vmo ̂ r h‘mam OrdZ g§Vmofr, gwIr Am¡a h‘ XmoZm| Ho$ {bE CÞV H$aZodmbm ahm h¡& ¶h ‘oam ‘V h¡& ‘wPo OÝ‘-OÝ‘m§Va VH$ ghMm[aUr H$m M¶Z H$aZm

n‹S>m, Vmo ‘¢ "~m' H$mo hr ng§X H$é§Jm& {ZîH$nQ>, lÕm, {Z:ñdmW© ^{º$ Am¡a godm H$m AmXe© O¡gm ~m ‘| {XIVm Wm, d¡gm ‘wPo AÝ¶Ì H$ht ^r Zht {XIm& h‘mao {ddmh go hr ‘oao OrdZ-g§J«m‘ ‘| dh AMb {Zð>m go ‘oao gmW I‹S>r ahr& dh AnZo VZ-‘Z-dMZ go ‘oao OrdZ-H$m¶© H$mo A{n©V Wr, dh ̂ r BVZr nyU©Vm go {H$ CgH$s {‘gmb Zht& {ZXmZ ‘oar nËZr hr Aqhgmemó H$s ‘oar Jwé ~Zr& ¶h ñd¶§ Jm±YrOr Zo {bI aIm h¡&

~mny AnZr nËZr H$mo "~m' H$hVo Wo Am¡a H$ñVya~m Jm±YrOr H$mo "~mny' H$hVr Wt& ¶h ewÕ AZmMma h¡, Eogm H$hZodmbo ~w{Õ‘mZ AmO ^r h¢& JwOamVr ‘| "~m' ¶mZr ‘m± Am¡a "~mny' ¶mZr "{nVm' hmoVm h¡& n{V nËZr H$mo "‘m±' H$ho Am¡a nËZr n{V H$mo {nVm H$ho, ¶h CZ ~m¡{ÕH$m| Ho$ ‘VmZwgma ewÕ AZmMma h¡& Jm±YrOr H$m Aml‘ Wm, Mma {Xdmam| H$m n[adma Zht Wm& O¡go H$å¶w{ZñQ>m| Ho$ H$å¶yZ ‘| ‘m±, {nVm, n{V, nËZr, nwÌ, ̂ mB©, ~hZ g^r H$m‘aoS> hmoVo h¢, d¡go hr Jm±YrOr Ho$ Aml‘ ‘o§ H$m¡Qw>på~H$Vm Wr, Vmo ^r H$m¡Qw>på~H$ ZmVo Zht Wo& AV: g^r ‘mVmE± Am¡a g^r {nVm Wo& AnZo nwÌ H$s ‘m± H$hH$a AnZr nËZr H$s Amoa XoIZo H$s Ñ{ï> g~go CXmÎm Am¡a gwg§ñH¥$V ‘mZr OmVr h¡& Bg{bE "‘mV¥Ëd^mdZm' H$m¡Qw>på~H$ ^mdZm H$m na‘ CXmÎm {eIa h¡& nmd©Vr Am¡a na‘oída AWm©V ‘mVm Am¡a {nVm H$m C„oI H$m{bXmg Zo "{nVam¡' Bg EH$ hr nX go {H$¶m h¡& Eogm dh H$^r "‘mVam¡' nX go ̂ r hmoJm& Bg‘| {ÛdMZ h¡, Vmo ̂ r ̂ mdZm EH$Ëd H$s h¡, Eogm XmXm Y‘m©{YH$mar Zo "~m' ¶h nX CXmÎm Am¡a ‘yb^yV g§Ho$V H¡$go h¡, ¶h ~Vm {X¶m h¡& na§Vw Za-‘mXm Ho$ {gdm {OÝh| ór-nwéf H$s Amoa XoIZm hr Zht AmVm, do Bgo H$^r g‘P hr Zht gH|$Jo&

"~m' ~mny H$s ghY‘©Mm[aUr Wr, AZw¶m{¶Zr Zht Wr& n{V{Zð>m go ‘hmË‘mOr Ho$ {dMmam| Ho$ à{V CgH$s {Zð>m A{YH$ Wr& ~mny Zo H$^r-H$^r "~m' Ho$ gmW n{V O¡go ~aVmd {H$¶m, {’$a ^r "~m' H$s {Zð>m H$m¶‘ ahr, ³¶m|{H$ do {dMmam| go CZgo EH$ê$n hmo JB© Wr& nwÌ h[abmb ^mB© Ho$ {df¶ ‘| ̂ r nwÌ H$s Anojm V϶m| na "~m' AQ>b aht& ¶h g~ A{¾{Xì¶ Wm, na Cg‘| go H$ñVya~m VnH$a ~mha {ZH$bt& Bgr H$maU do g~H$s "~m' Wt& ‘mV¥öX¶r gmZo JwéOr H$s ^mfm ‘| ""~m ~mny Zd^maV Ho$ XmoZm| ‘m±-~mn Wo& H$ñVyar H$s Vah CZH$m OrdZ gwJ§{YV Wm& ho ‘m±, Voam Cg ~§XrJ¥h ‘| ‘aU h‘ H¡$go ^yb|? dh nwʶ g‘m{Y ^maV H$m VrW©joÌ h¡& ~m-~mny H$m OrdZ amï´> H$s A‘a nwʶ ny±Or h¡, {ZYr h¡!'' gmZo JwéOr Ho$ BZ eãXm| ‘| "~m' H$m nwʶ OrdZ g‘m{hV h¡& ¶h nwʶ ny±Or hr Iar-gƒr gån{Îm h¡, {Z{Y h¡& dh gX¡d d¥{Õ H$mo àmá hmoVr aho, ¶hr Anojm h¡&

-"ór-e{º$ {d‘e©' go gm^ma, n¥ð> H«$.85-87

···

6 & OZdar-OyZ,2018JÉÉäVÉ MÉÉÄvÉÒVÉÒ EòÒ

GANDHI AND MUSIC

Jm±Yr [agM© ’$mCÊSo>eZ Ho$ gmW {nN>bo N>h gmb go Ow‹S>o O‘©Zr Ho$ h¡S>b~J© `y{Zd{g©Q>r H$s àmo. JrVm Ya‘nmb, ’$adar-‘mM© 2018 ‘| Hw$N> {XZm| Ho$ {bE Jm±Yr VrW© na Wr& 27 ’$adar 2018 H$mo ObJm±d pñWV Jm±Yr CÚmZ ‘| "å`y{PH$ ’$m°a nrg' H$m`©H«$‘ H$s àñVmdZm ‘| AmnZo "Jm±YrOr d g§JrV' na AnZr ~mV àñVwV H$s& Eogo H$B© àm‘m{UH$ g§X^m] Ho$ AmYma na aIr JB© ~mV H$mo boI Ho$ ê$n ‘| h‘mao nmR>H$m| Ho$ {bE àñVwV H$a aho h¡& - g§nmXH$

We all know Mahatma Gandhi as the Prophet par excellence of Non-violence and Peace. Yet very few people know that Music was very close to his heart. Someone once asked Gandhi, “Mahatmaji, don’t you have any liking for music?” Gandhi, without a second’s hesitation, replied, “If there was no music and no laughter in me, I would have died of this crushing burden of my work.”

Yet, for Gandhi, music wasn’t just produced by instruments and by the human throat: for him, there existed a music of the mind, of the senses and a music of the heart.

To the music teacher in the Satyagraha Ashram, Sabarmati (Pandit Narayan Moreshwar Khare), he confided in a letter dated Oct. 7th 1924: “I have come to look upon music as a means of spiritual development. I cannot describe the joy I feel when listening to Bhajans.”

And it was this deep connection between music and spirituality, exemplified by Gandhi, that attracted Mirabehn, his closest British disciple, who, as a lover of Beethoven’s spiritual music, found in Gandhi, her Guru, the spiritual sustenance she was seeking.

To Gandhi’s understanding, music was simultaneously “a constructive activity, which uplifts the soul” – in 1926 (on 15th April, to be precise), to an audience in Ahmedabad, he spelt this out more clearly: “if we mean by music - union, concord, mutual help, it may be said that in no department of life, can we dispense with it [i.e. music]. So if many more people send their children to music classes, it will be part of their contribution to national uplift.” This would equally well apply to our contemporary scenario – which is much in need of peace and of finding peaceful solutions, something that could be achieved through musical instruction, or through participating in musical events like tonight’s concert.

According to the Mahatma: "in true music, there is no place for communal differences and hostility” - so true: for musical venues, held during the Independence movement, were ideal examples of national integration, with Hindu and Muslim musicians, in synergetic union, producing divine music.

Gandhi, in search of truth, also underscored this with regard to music: “True music is created only when life is attuned to a single tune and a single time beat. Music is born only where the strings of the heart are not out of tune."

Figuratively transposing music into the political arena, he stated that “the experiment with music” would be successful only when crores of people in the entire country would start speaking with the same voice; “music” he emphasized, “must get a place in our efforts at popular awakening.” Most insightfully, he defined “music as a sacred and powerful ancient art which has the capacity to change and control emotions.”

Needless to say, as underscored by Dr. Namrata Mishra (Prof. of Vocal Music, Mathura College), Mahatma Gandhi’s favourite ragas were Satya and Ahimsa, metaphorically speaking. The 'Thaats' he used were Swadeshi and Khadi. His Vadi and Samvadi Swaras were Brahmacharya and Aparigraha. Conversely, Asatya and Himsa were Varjit Swaras, notes to be avoided. Musically inclined as he was, he never missed his Riyaz with the Charkha. For him, ‘true’ music was integral to the ‘threads of Khadi’ and the ‘spinning of the Charkha’.

At his Sabarmati Ashram he hosted prominent classical Indian musicians, such as Pandit N. M. Khare, Mama Fadke, Sri Vinoba and Balkoba Bhave. The life he lived was defined by rhythm and harmony, accentuated by melodious Bhajans in the Ashram’s morning and evening prayers.

In one of his conversations with the Congress youth, Gandhi said -“ our whole life should be sweet and musical like a song. […] To make life musical means to make it one with God, to merge it in Him. He who has not rid himself of Raga and Dwesha, that is, likes and dislikes, who has not tasted of the joy of service, cannot have any understanding of celestial music. A study of music, which does not take account of this deeper aspect of this divine art, has little or no value for me”. (Navajivan, 01.07.1928)

7OZdar-OyZ,2018& JÉÉäVÉ MÉÉÄvÉÒVÉÒ EòÒ

X{jU A’«$sH$m ‘| Oob OmZo Ho$ {gdm ~m dhm± Ho$ gmd©O{ZH$ H$m‘m| ‘| earH$ hþB© hm|, gmo ‘mby‘ Zht hmoVm& bo{H$Z {h§XþñVmZ ‘| AmZo Ho$ ~mX ~mnyOr Zo {OVZo ^r H$m‘ CR>mE, CZ g~‘| ~m Zo EH$ AZw^dr g¡{ZH$ H$s AXm go hmW ~Q>m¶m h¡& ~m H$mo Am‘ g^mAm|, Owbygm| Am¡a Bg Vah Ho$ {XImdm| H$m {~bHw$b hr em¡H$ Zht Wm& bo{H$Z Ohm± aMZmË‘H$ H$m‘ H$aZm hmoVm, AnZr hm{Oar Am¡a h‘XXu go bmoJm| ‘| {hå‘V Am¡a hÿ±’$ (Ja‘r) ^aZr hmoVr, dhm± d¡go H$m‘m| Ho$ {bE ~m V¡¶ma ahr h¡§& ~mny Zo {h§XþñVmZ AmZo na g˶mJ«h H$s nhbr b‹S>mB© M§nmaZ ‘| N>o‹S>r& H$hm Om gH$Vm h¡ {H$ Cg‘| g{dZ¶^§J H$aZo Ho$ gmW hr ’$Vh {‘br& bo{H$Z ~mnyOr Zo ‘hgyg {H$¶m {H$ M§nmaZ ‘| R>rH$ go H$m‘ H$aZm hmo, Vmo Hw$N> godH$m| H$mo XohmV ‘| bmoJm| Ho$ ~rM OmH$a ~¡R>Zm Mm{hE Am¡a gwI-Xþ:I ‘| CZHo$ ^mJrXma ~ZH$a CÝh| V¡¶ma H$aZm Mm{hE& {~hma O¡go Jar~ gy~o ‘| VZ»dmh boH$a H$m‘ H$aZodmbo godH$ nwgm hr Zht gH$Vo& Am¡a O¡go-V¡go godH$m| go H$m‘ Zht Mb gH$Vm& Jm±ddmbm| Ho$ nmg n¡go Vmo Zht Wo, bo{H$Z {Og Jm±d ‘| bmoJ ahZo Ho$ {bE ‘H$mZ Am¡a H$ƒm AZmO XoZm ‘§Oya H$a|, dhm± godH$m| H$mo ~¡R>m XoZo H$s ~mV ~mny Zo V¶ H$s& Bg H$m‘ Ho$ {bE ~mny Zo gmd©O{ZH$ én go ñd¶§godH$m| H$s ‘m±J noe H$s& ‘hmamï´> Am¡a JwOamV go g§ñH$mar Am¡a Hw$eb godH$ {‘b JE& Am¡a, ~mny Zo Aml‘ go ^r Hw$N> ^mB©-~hZm| H$mo dhm± ~wbdm {b¶m& JwOamV go JB© hþB© ~hZm| H$mo JwOamVr H$m hr Wmo‹S>m-~hþV kmZ Wm& do ~mbH$m| H$mo {h§Xr H¡$go {gImVr? ~mny Zo ~hZm| H$mo g‘Pm¶m {H$ CÝh§o ~ƒm| H$mo ì¶mH$aU Zht, ~pëH$ gä¶ OrdZ {gImZm h¡; n‹T>Zm-{bIZm {gImZo Ho$ ~Om¶ g’$mB© Ho$ {Z¶‘ {gImZo h¢& AmE hþE ^mB©-~hZ Xmo-Xmo ¶m VrZ-VrZ H$s Qw>H${S>¶m| ‘| ~m±Q> {XE JE, Am¡a CÝh| Jm±dm| ‘| ~¡R>m {X¶m J¶m& ̂ rVrhadm Zm‘ Ho$ Jm±d Ho$ EH$ N>moQ>o ‘§{Xa ‘h§V H$s ‘XX go ‘§{Xa H$s AnZr WmoS>r Y‘m©Xm O‘rZ na EH$ Pmon‹‹S>r V¡¶ma H$aHo$ dhm± EH$ ‘Xagm Imobm J¶m Wm& ~m Am¡a Xÿgao Xmo ̂ mB© dhm± ahZo bJo&

Bg ‘Xago ‘| H$‘-go-H$‘ ghÿ{b¶Vo§ Wt& Cg {hñgo H$s hdm ^r AÀN>r Zht Wr, Am¡a {h‘mb¶ H$s VbhQ>r Ho$ Á¶mXm ZOXrH$ hmoZo go dhm± Om‹S>m| ‘| gXu ̂ r ~hþV n‹S>Vr Wr& ahZo Ho$ Pmon‹S>m| H$s N>V na gw~h YwZr éB© H$s Vah Amog ’¡$br Am¡a bXr ZOa AmVr Wr& BZ emar[aH$ H$ï>m| Am¡a A‹S>MZm| Ho$ {gdm dhm± nmg hr Bg {Zbho Jmoao H$s H$moR>r Wr, dh g~ Jmoam| ‘| ~XH$a ‘mZm OmVm Wm& Bgr dOh go ~mny Zo ~m H$mo dhm± aIm Wm& ~m Jm±d ‘| Ky‘Zo Am¡a Xdm VH$gr‘ H$aZo H$m H$m‘ H$aVr Wt,

Omo Bg {Zbho Jmoao go ghm Zht J¶m& CgZo AI~mam| ‘| ~oOm {eH$m¶Vo N>ndmB© Am¡a {bIm: {‘. Jm±Yr Z§Jo n¡a Ky‘H$a Am¡a H$n‹S>m| ‘| gmXJr ~aVH$a bmoJm| ‘| A§YlÕm n¡Xm H$aVo h¢ Am¡a Cggo ’$m¶Xm CR>mZm MmhVo h¢; ¶hr Zht, ~pëH$ O~ do Xÿgar amOZr{VH$ hbMbm| H$mo MbmZo Ho$ {bE ~mha Mbo OmVo h¡, V~ lr‘Vr Jm±Yr ¶hm± bmoJm| H$mo ̂ ‹S>H$mZo H$m AnZo n{V H$m H$m‘ Omar aIVr h¡& dJ¡am-dJ¡am&

amOZr{VH$ ‘m‘bm| go {~bHw$b Xÿa ahZodmbr, Ho$db ^yVX¶m go ào[aV hmoH$a hr ~r‘mam| ‘| Xdm ~m±Q>Zo H$m H$m‘ H$aZodmbr, XohmV H$s ^mfm go {~bHw$b AZOmZ, Qy>Q>r-’y$Q>r {h§XþñVmZr ~mob gH$Zodmbr, A§J«oOr AI~mam| ‘| {H$E JE Amjonm| Ho$ ~mao ‘| O~ VH$ H$moB© CÝh| JwOamVr ‘| g‘Pm Z Xo, {~bHw$b AZOmZ ahZodmbr, ¶mZr ~hþV Wmo‹S>r n‹T>r-{bIr ~m, Cg K‘§S>r {Zbho H$mo bmoJmo§ ‘| CÎmoOZm ’¡$bmZodmbr ‘mby‘ hþB©&

EH$ ~ma ~m Am¡a CZHo$ gmWr Jm±dm| ‘| Ky‘Zo JE& O~ bm¡Q>o Vmo XoIm {H$ Bg Pmon‹S>o ‘| do ahVo Wo Am¡a {Og‘| ‘Xagm bJVm Wm, do XmoZm| ObH$a ImH$ hmo JE h¢& {gdm amI Ho$ dhm± CZH$m H$moB© {ZemZ VH$ Zht ah J¶m Wm& Bg‘| eH$ Zht {H$ H$m‘ ‘| éH$mdQ> n¡Xm H$aZo H$s JaO go {H$gr Ûofr Zo AmJ bJm Xr hmoJr& ~m H$m Am¡a CZHo$ gmWr lr gmo‘U H$m Vmo AmJ«h Wm {H$ ‘Xagm EH$ {XZ ̂ r ~§X Z ahZm Mm{hE& gmar amV OmJH$a ~m±g Am¡a Kmg H$m EH$ Pmon‹S>m I‹S>m H$a {b¶m& ~mX ‘| n¸$m ‘H$mZ ~Zm¶m J¶m, Omo A^r H$m¶‘ h¡&

^rVrhadm Ho$ nmg hr EH$ N>moQ>m-gm Jm±d h¡& ~mnyOr Ky‘Vo-{’$aVo Cg Jm±d ‘| nhþ±Mo>& dhm± Hw$N> ~hZm| Ho$ H$n‹S>o ~hþV hr J§Xo ZOa AmE& ~mny Zo ~m go H$hm {H$ do CZ ~hZm| H$mo H$n‹S>o YmoZo Ho$ {bE g‘PmE& ~m Zo ~hZm| go ~mVMrV H$s& CZ‘| go EH$ ~hZ ~m H$mo AnZr Pmon‹S>r ‘| bo JB© Am¡a ~mobr: Amn Xo{IE, ¶hm± H$moB© noQ>r ¶m Amb‘mar Zht h¡, {Og‘| H$n‹S>o ̂ ao hm|& ~XZ na ¶h Omo gmS>r nhZo hÿ±, ¶hr EH$ gm‹S>r ‘oao nmg h¡& Bgo ‘¢ {H$g Vah YmoD$? ‘hmË‘mOr go H${hE, do H$nS>o {Xbmd|, Vmo ‘¢ amoO ZhmZoo Am¡a amoO H$n‹S>o ~XbZo H$mo V¡¶ma hÿ±&

~m Zo ~mny go gmar hH$sH$V H$hr& ^maV‘mVm H$s Bg hmbV H$mo XoIH$a ~mny H$m {Xb V‹S>n CR>m&

- h‘mar ~m (CZH$s OrdZ H$ñVwar), go gm^ma n¥ð> H«$. 85,87

Gandhi lived and died for peace and harmony in the world: two goals that he firmly believed could be inspired and strengthened by music. And so it was most appropriate that the 100th centenary of his birth was celebrated by Ravi Shankar with a sitar recital in October 1969 in the Royal Albert Hall, a ‘music for peace’ concert which represented one of the first prominent Indian musical events in Europe.

In our present cataclysmic era, when the Gandhian way appears to be the only way for human survival and development, Gandhi's appreciation of music, as being conducive towards peace,

provides us with an indispensable foundational stone for building the edifice of human friendship and reconciliation, in India and globally. This fact is affirmed by a famous Indian conductor, Zubin Mehta who proclaims: “Music is the message of peace, and music only brings peace”.

- Prof. Gita Dharampal, Heidelberg, Germany

···

gmd©O{ZH$ OrdZ ‘|

8 & OZdar-OyZ,2018JÉÉäVÉ MÉÉÄvÉÒVÉÒ EòÒ

AmO H$s g‘mO aMZmJm±Yr [agM© ’$mCÊSo>eZ Ho$ g§ñWmnH$ ñd. S>m°. ^dabmbOr O¡Z

EH$ J§^ra boIH$ Ed§ qMVH$ Wo& h‘ AmnH$s ‘amR>r H¥${V "AmO H$s g‘mO aMZm' go "nwZ{d©Mma hoVw ghm`H$ nmœ©^y{_' {df`H$ `h ‘hÎdnyU© boI H$m eof ^mJ nmR>H$m| Ho$ {bE àñVwV H$a aho h¢& - g§nmXH$

{d{eï> bmoJm| H$mo Mm{hE {H$ do {ZË` {H«$`merb ahVo hwE AnZr ~w{Õ Am¡a AnZo {dMmamo§ na Ô‹T>> ah H$a CgH$m n«gma H$aVo aho§& do AnZr {Zð>m Z N>mo‹S>| Am¡a AmYma^yV g_Pm¡Vo Z H$ao§& {dZmo~m Or H$hVo h¡§, BZ_o§ Cnojm H$r e{ŠV hmoVr h¡& AnZr Cnojmd¥{Îm go do n«Ia {damoY H$mo ^r à^mdhrZ H$a XoVo h¡§& AmemdmXr ahH$a bJZ go AnZo {dMmamo§ Ho$ n«{V Ñ‹T>>Vm nyd©H$ H$m_ H$aVo ahZo go H$V©ì`ny{V© H$r EH$ AZmoIr AZw^y{V Am¡a AmZ§X H$r n«mpßV hmoVr h¡& ̀ {X Eogm Z ̂ r hwAm Vmo ̂ r H$_ go H$_ ^mdr nr‹T>r Ho$ H$ë¶mU Ho$ {bE ghO OrdZ H$r Zr§d S>mbZo H$m g§Vmof Vmo {ZíM` hr {_bVm h¡& O¡go {Z_©b g_mO Ho$ {Z‘m©U _o§ gh`moJ Vmo {X`m hr J¶m hmo& EZ.E. nmbIrdmbm Ho$ H$WZmZwgma - amOZr{V H$^r ^r ñdÀN>Va Am¡a h_mam Am{W©H$ ̂ {dî` H$^r ̂ r ~ohVa Zhr§ hmoJm O~ VH$ h_mao ZmJ{aH$ AnZr OÝ‘^y{‘ Ho$ à{V ~{bXmZ Ho$ {bE BÀNw>H$ Zhr§ hm|Jo& A`mo½` emgZ, CXmgrZ {Zdm©MH$ ‘§S>b Bgr H$m n{aUm_ h¡& Bg dmŠ` _o§ n«`wŠV eãX ZmJ{aH$ {~Zmo~mOr Ho$ gÁOZe{ŠV eãX H$m ê$n _mZm OmEJm& gÁOZe{ŠV gaH$ma Ho$ {Ibm\$ aho Eogm Zhr§ h¡& dh gaH$ma {Zanoj, gaH$ma go AbJ aMZmË_H$ H$m¶m] ‘| g§b½Z Am¡a bmoH$m{^_wI aho&

gm¡^m½`de {dJV Hw$N> dfmoª _o§ `mVm`mV, AmdmJ_Z, n{adhZ, g§XoedmhZ Ho$ {bE g§nH©$, g§Mma, gyMZm n«m¡Úmo{JH$r Ho$ Am{dîH$ma Am¡a {ejm Ho$ gdmªJrU {dH$mg Ed§ _wŠV ì`mnma H$m An«Ë`m{eV CX²^d hwAm h¡& {Og na Om{V-nm±{V, Y_©, ̂ mfm, g_mO, g§ñH¥${V, ñWmZ Am¡a H$mb H$r _`m©XmE± bmJy Zhr hmoVr h¡& do g~ Ho$ n«{V g_mZ ì`dhma aIVo h¡§& CZHo$ gm_Zo {H$gr ^r n«H$ma H$m ^oX-^md, bmJ-bnoQ>, amo~-Xm~, {g\$m{ae, {aíVo-ZmVo Am{X Zhr§ MbVo h¢& BZ g~H$r ghm¶Vm go g^r AmYma^yV g§ñWmAmo§ H$m H$m`mH$ën {H$`m Om gH$Vm h¡& Bggo g_mO H$m g§nyU© T>m±Mm n[ad{V©V {H$¶m Om gH$Vm h¡& BVZm hr Zhr§ CgH$r Am{W©H$, amOZ¡{VH$, H$mZyZr nwZa©MZm H$m H$m¶© ̂ r gabVm go {H$¶m Om gH$Vm h¡& {H§$Vw VH$ZrH$r kmZ, {dkmZ, {ejm Ho$ n«gma Ho$ gmW gÎmm Ho$ {dHo§$ÐrH$aU H$r n«{H«$`m `{X Zht àma§^ hwB©, Vmo n{aUm_ EH$X_ {dnarV Ed§ CËVoOZmnyU© hmo§Jo& `{X BZ_o§ gm_§Oñ` ahm Vmo {dH$mg ê$nr Aœ_oY ̀ k Ho$ Aíd H$mo H$moB© Zhr§ amoH$ gHo$Jm& h_mar gm_m{OH$Vm Am¡a ar{V-{admOmo§ Ho$ H$maU g_`-g_` na ñdrH$ma H$r JB© amOZ¡{VH$ Am¡a Am{W©H$ Zr{V`mo§ Ho$ H$maU hOmamo§ dfmoª go n«M{bV ^oX^md, dJ©-^oX, Am{W©H$ Am¡a gm_m{OH$ {df_VmE§ H$_ H$aZo Ho$ {bE BZ gmYZmo§ H$m {deof Cn`moJ hmo gH$Vm h¡& ̀ hr Y«wd gË` h¡ {H$ kmZ, {dkmZ, VH$ZrH$ Am¡a _wŠV ~mOma AgmYmaU g_VmdmXr, g_H$maH$ VWm àmßV H$aZo Ho$ gmYZ h¡§&

g§{dYmZ g§emoYZ (73 d 74) H$mZyZ 1992 H$m ^r nmœ©^y{_ Ho$ ê$n _o§ g_mdoe H$aZm Amdí¶H$ h¡& BgHo$ AZwgma Ho§$Ð, amÁ` gaH$ma Am¡a ñWmZr¶ {ZH$m`m| Ho$ n§Mm`V, ZJanm{bH$m H$mo gaH$mamo§ H$r Vah hr H$m_-H$mO H$aZo, H$a bJmZo Am¡a AnZm ^{dî` ñd¶§ ~ZmZo Ho$ {bE Amdí¶H$ g^r A{YH$ma àXmZ {H$E JE h¡§& CZHo$ MwZmdmo§ Ho$ {bE ñdV§Ím

amÁ`ñVar` MwZmd Am`moJ J{R>V {H$`m J`m h¡& g§{dYmZ H$r 11dt Ed§ 12 dr§ AZwgyMr _o§ CÝh| nyU© A{YH$ma XoZo H$m n«mdYmZ h¡& Bg g§emoYZ Ho$ AZwgma ñWmZr¶ {ZH$m¶ Am¡a CZH$s g§ñWmAm| H$mo gj‘ ~ZmZo Ho$ {bE g§d¡Ym{ZH$ A{YH$ma àXmZ {H$E JE h§¡& ̀ {X BgH$m {d{YdV {H«$¶mÝd¶Z {H$`m OmE Vmo OZn«{V{Z{Y`mo§ H$mo {dYm`H$ hmoZo H$r Anojm {Obm n{afX H$m gXñ` hmoZm, ̀ m amÁ`_§Ímr hmoZo H$r Anojm {Obm n{afX H$m AÜ`j hmoZm A{YH$ AmH$f©H$ bJZo bJoJm& gd©àW‘ ¶h H$Zm©Q>H$ amÁ¶ _o§ {H«$`mpÝdV Am¡a g\$b hþAm& A~ bJ^J ¶h à˶oH$ amÁ¶ ‘| {H«$¶mpÝdV hmo MwH$m h¡& g’$bVmnyd©H$ AnZo CÔoí¶m| H$s à{Vny{V© H$a ahm h¡&

_wJb H$mb _o§ Xoe Jwbm_ Wm, {H§$Vw Jm§°d bJ^J ñdV§Ím Wo& gëVZV Ûmam {ZYm©[aV bJmZ Ho$db Ho§$Ðr` H$‘©Mm[a¶m| Ûmam g§J«h {H$¶m OmVm Wr& eof aH$_ {H$gr Z {H$gr ê$n _o§ Cgr Jm±d ̀ m n«Xoe Ho$ AYrZ ahVr Wr& VmËn`© `h h¡ {H$, VËH$mbrZ ^maV ñdmYrZ Jm±dmo§ H$m namYrZ Xoe Wm& J«m_rU g_mO h_oem hr ~bembr Am¡a EH$Vm Ho$ gyÍm _o§ ~±Ym ahm h¡& nhbr ~ma A§J«oOmo§ Zo 1793 _o§ Bg n«Umbr H$mo Vmo‹S>>m& J«m_ n§Mm`Vmo§ Am¡a J«m_moÚmoJmo§ H$mo Zï> {H$`m& bJmZ H$r gmar aH$_ Ho§$Ð _o§ BH$Æ>m H$aZo Ho$ {bE D$na go {ZMbo ñVa VH$ ^oOZo H$r n«Wm ewê$ H$r& n{aUm_V: Xoe Ho$ gmW Jm±d ^r namYrZ hmo JE& `hr nÕ{V h_Zo AmO ^r Omar aIr h¡& AmO Xoe ñdV§Ím h¡, na Jm±d naV§Ím hmo JE h¡§& Cn¶©w³V g§{dYmZ g§emoYZ go A{YH$mamo§ H$m {dHo§$ÐrH$aU H$aHo$ ñdV§Ím Jm±dmo§ Ûmam ^maV H$m Zd{Z_m©U H$aZm Ag§^d Zhr§ h¡& BgHo$ _mÜ`_ go g_mO Ho$ n«íZ ñWmZr` ñVa na, Amdí`H$VmZwgma, X¥T>Vm go hb H$aZo _o§ ̂ anya ghm`Vm {‘b ahr h¡& CZH$m AnZm ^bm-~wam CËVaXm{¶Ëd ñWmZr¶ ñVa na V` {H$¶m Om ahm h¡& nmn Am¡a nwÊ` H$s ̂ mJrXmar ñWmZr¶ bmoJm| H$s h¡& Jm±d Ho$ bmoJ AnZm H$m_H$mO ñdV§Ím ê$n go Mbm aho h¡§& amï´>r¶ {Z`moOZ H$m AW© J«m_{Z`moOZ hmo J¶m h¡& Bg àH$ma ha EH$ Jm±d ‘| ñdamÁ¶ H$s à{H«$¶m àmaå^ hmo MwH$s h¡& _hmË_m Jm±Yr Am¡a AmMm`© {dZmo~m ̂ mdo H$r ¶hr YmaUm Wr {H$ Jm±d AnZo Ûmam ñdem{gV hmo& Omo AmO ̂ r gË` Ed§ emídV h¡& qH$Vw Xþ^m©½¶ de BZ ñWmZr¶ {ZH$m¶ MwZmdm| H$m ^r namoj ê$n go amOZr{VH$aU hmo J¶m h¡& Bg H$maU ñdamÁ¶ H$s AdYmaUm àma§^ hmoZo Ho$ nhbo ‘¥Vàm¶ hmoVr {XImB© n‹S> ahr h¡& BgHo$ {bE J«m‘rUm| ‘| AmË‘‘§WZ H$s Amdí¶H$Vm h¡ {H$ do ñdem{gV hmoZm MmhVo h¡ ¶m nyd©dV naV§Ì hr ~Zo ahZm MmhVo h¢& Eogo ‘| J«m‘rU joÌm| ‘| {dÚ‘mZ gÁOZ ep³V H$m CËVaXm{¶Ëd A{YH$ ~‹T> OmVm h¡&

H«$‘e:···

S>m°. ^dabmbOr O¡Z

9OZdar-OyZ,2018& JÉÉäVÉ MÉÉÄvÉÒVÉÒ EòÒ

’$mCÊS>oeZ H$s J{V{d{Y¶m§Jm±Yr [agM© ’$mCÊSo>eZ ~hþAm`m‘r J{V{d{Y`m| Ho$ ‘mÜ`‘

go Jm±YrOr Ho$ OrdZ ‘yë`m| H$mo ì`{º$ Am¡a g‘mO ‘| ñWm{nV H$aZo hoVw gXm à`ËZerb ahm h¡& g§ñWm H$m ‘yb CÔoí` hr gË`, Aqhgm, em§{V, Amngr gh`moJ H$s ^mdZm H$m d¡{œH$ ñVa na {dH$mg H$aZm h¡& ’$mCÊSo>eZ Ûmam J«m‘ g‘wXm` Ho$ emœV {dH$mg H$s {Xem ‘| AmJo ~‹T>Zo hoVw ~hþ{dY H$m`©H«$‘ Am`mo{OV {H$E Om aho h¢, àñVwV h¡ EH$ [anmoQ>© - g§nmXH$

"{H$gmZ H$m gå‘mZ, Jm±d H$m gå‘mZ' nX`mÌm

Jm±YrOr H$s nwÊ`{V{W na ~mny H$mo {dZ‘« lÕm§O{b A{n©V H$aVo hþE ’$mCÊSo>eZ Ûmam dm{f©H$ nX`mÌm H$m Am`moOZ {H$`m OmVm h¡& ~mny Ho$ {dMmam| H$mo OZ g‘wXm` VH$ nhþ§MmZo Ho$ CÔoí` go VWm J«m‘rU OrdZ H$s ~ohVar Ho$ {bE Bg nX`mÌm ‘| {d{^Þ aMZmË‘H$ J{V{d{Y`m| Ho$ ‘mÜ`‘ go ha gmb ZE {df` Ho$ gmW nX`mÌm Am`mo{OV H$s OmVr h¡& df© 2018 Ho$ {bE "{H$gmZ H$m gå‘mZ, Jm±d H$m gå‘mZ' Bg {df` na AmYm[aV nX¶mÌm H$m Am¶moOZ 30 OZdar go 8 ’$adar 2018 VH$ {H$¶m J`m&

Bg nX¶mÌm Ho$ A§VJ©V ObJm±d {Obo Ho$ YaUJm±d Vhgrb Ho$ 5 Jm±d- nmbYr-nWamS>-~moaIoS>m-hZw‘§VIoS>m-qZ^moam Am¡a eoar ‘| AZoH$ H$m`©H«$‘ àñVwV {H$E JE& ha EH$ Jm±d ‘| Xmo {XZ ahH$a J«m‘ g’$mB©, H¥${f {df` na ‘mJ©Xe©Z, {‘Å>r narjU, {dÚmb`m| ‘| N>mÌm| Ho$ gmW "‘mohZ go ‘hmË‘m' àXe©Zr Ed§ ‘yë` AmYm[aV H$m`©H«$‘ Am`mo{OV {H$E JE&

¶mÌm H$m ew^ma§^: 30 OZdar Ho$ {XZ nmbYr Jm±d pñWV P§da {dÚmb` Ho$ àm§JU go nX`mÌm H$m ew^ma§^ {H$`m J`m& Bg H$m`©H«$‘ Ho$ Xm¡amZ YaUJm±d Vhgrb Ho$ {dñVma {dH$mg A{YH$mar lr‘mZ² OmYd, n§Mm`V g{‘{V Ho$ gXñ` ‘wHw§$X ZÞdao, nmbYr Jm±d Ho$ Cn-gan§M Jm¡V‘ Jmohm©B©V, P§da {dÚmb` Ho$ ‘w»`mÜ`mnH$ eaX H$mgQ>, ’$mCÊSo>eZ Ho$ ‘w»` g‘Ýd`H$ CX` ‘hmOZ, S>rZ S>m°. Om°Z Mo„Xya¡, ’$mCÊSo>eZ Ho$ H$m`©H$Vm© Ed§ nmbYr VWm ~moaIo‹S>m Jm±d Ho$ J«m‘OZ ~‹S>r g§»¶m ‘| Bg H$m`©H«$‘ ‘| CnpñWV Wo& ~moaIo‹S>m Jm±d Ho$ Oo. Ho$. nmQ>rb Zo har P§S>r {XImH$a nX`mÌm H$m ew^ma§^ {H$`m& J«m‘ ñdamÁ` d ñdÀN>Vm Ho$ Zmam| Ho$ gmW nX`mÌm AnZo ‘mJ© na àñWmZ H$a nWam‹S> Jm±d nhþ±Mr Ohm± nX`m{̶m| H$m nhbm n‹S>md Wm&

P§da {dÚmb¶ ‘| nX¶mÌm H$m ew^maं^ H$aVo hþE A{V{WJU {Z{üV CÔoí`m| H$s ny{V© H$s Amoa AQ>b ê$n go AmJo ~‹T>Vm nX`m{̶m| H$m g‘yh

aMZmË‘H$ H$m`©H«$‘ H$s l¥§Ibm… nX`mÌm Ho$ Xm¡amZ ha EH$ Jm±d ‘| gw{Z{üV ê$n go V` {H$E JE H$m`©H«$‘m| H$mo A§Om‘ {X`m J`m& EH$ Jm±d ‘| Xmo {XZ H$m ‘wH$m‘ {ZYm©[aV {H$`m J`m Wm Am¡a Cg Xm¡amZ {ZåZ àH$ma Ho$ H$m¶m] H$mo A§Om‘ {X`m J`m&

l‘XmZ… Cg Xmo {XZm| Ho$ Xm¡amZ gw~h Ho$ g‘¶ Jm±d Ho$ gmd©O{ZH$ OJhm| na bmoH$ ̂ mJrXmar AmYm[aV l‘XmZ {H$`m J`m& l‘XmZ Ho$ Xm¡amZ bmoJm| H$s gh^m{JVm àmá H$aZo Ho$ CÔoí` go ’$mCÊSo>eZ Ho$ H$m`©H$Vm©Am| Ûmam àoaUmË‘H$ JrV H$m g‘yhJmZ {H$`m OmVm Wm& Cº$ nm±M Jm±dm| ‘| l‘XmZ Ho$ Xm¡amZ gmYmaU ‘mÌm ‘| bmoJm| H$m gh`moJ àmá hþAm&

‘{hbm geº$sH$aU… ‘moh„m ~¡R>H$ Ho$ Xm¡amZ ‘{hbmAm| H$mo "ñd`§ ghm`Vm g‘yh' Ho$ ~mao gå¶H²$ OmZH$mar Xr OmVr Wr VWm CÚmoJ Ho$ g§~§Y ‘| àË`jrH$aU {H$`m OmVm Wm& Bg nX¶mÌm Ho$ Xm¡amZ ‘moh„m ~¡R>H$m| ‘| H$ar~ 1200 go A{YH$ ‘{hbmAm| H$mo ñd`§ ghm`Vm g‘yh d CÚmoJ Ho$ ~mao ‘| OmZH$mar àXmZ H$s JB©& Bg ~¡R>H$ Ho$ Xm¡amZ ~moaIo‹S>m d hZw‘§VIo‹S>m ‘| gm~wZ ~ZmZo H$s à{d{Y H$m àË`jrH$aU {H$`m J`m& `wd{VAm| ‘| H$bm-H$m¡eb H$m {Z‘m©U H$aZo Ho$ CÔoí` go g§Ü`m g‘` na a§Jmobr ñnYm© H$m Am`moOZ ^r Bg nX`mÌm Ho$ Xm¡amZ {H$`m OmVm Wm& H${WV Jm±dm| ‘| go Bg a§Jmobr ñnYm© ‘| H$ar~ 80 b‹S>{H$`m| Zo ̂ mJ {b`m&

H¥${f d {H$gmZ… {H$gmZm| Ho$ gmW IoV H$s ‘wbmH$mV Ed§ dV©‘mZ g‘` ‘| IoVr H$s nÕ{V, nmZr H$m ‘hËd, new YZ H$mo H¡$go g§^mb gH$Vo h¢, BZ {df` na H¥${f {ZîUmV ì¶{º$¶m| Ho$ Ûmam àmW{‘H$ OmZH$mar gmPm H$s JB©& Bg ~¡R>H$ Ho$ Xm¡amZ {H$gmZm| Ho$ gdmb H$m C{MV Odm~ ̂ r H¥${f {ZîUm§V ì¶{º$¶m| Ûmam àñVwV {H$`m J¶m& Bg nX`mÌm ‘| H¥${f {ZîUmV Ho$ ê$n ‘| O¡Z B[aJoeZ {gpñQ>åg br. Ho$ S>m°. ~r. S>r. OSo> CnpñWV Wo& {H$gmZ Ho$ IoV H$s {‘Å>r ‘| H$m¡Z go VÎd CnpñWV h¡§ Am¡a {H$gr ̂ r ’$gb Ho$ {bE {‘Å>r H$m narjU H$aZm Š`m| Amdí`H$ h¡? Bg {df` na amï´>r` Ho${‘H$ëg E§S> ’${Q©>bmBOg© Ho$ H$m`©H$Vm© Zo {H$gmZm| H$m ‘mJ©Xe©Z {H$`m& gmW-gmW BZ nm§Mm| Jm±dm| ‘| {‘Å>r narjU H$aZo Ho$ {bE {H$gmZm| H$mo AmˆmZ ̂ r {H$`m J¶m&

Bg l¥§Ibm H$m ~‹S>m H$m`©H«$‘ qZ^moam d eoar Jm±d ‘| Am`mo{OV {H$`m J`m& Bg H$m¶©H«$‘ ‘| S>m°. ~mhoVr, lr‘mZ d|Jwb}H$a d S>m°. O‹S>o Am{X Zo {H$gmZm| H$mo g§~mo{YV {H$`m&

10 & OZdar-OyZ,2018JÉÉäVÉ MÉÉÄvÉÒVÉÒ EòÒ

gmobma MaIm H$m`©H«$‘… nX¶mÌm Ho$ Xm¡amZ Jm±d Ho$ Mm¡amho na ’$mCÊSo>eZ Ûmam {Z{‘©V EH$ gmobma MaIo H$m So>‘mo I‹S>m {H$`m OmVm Wm, {Ogo XoIZo Ho$ {bE Jm±d H$s ‘{hbmE± Ed§ `wdm g‘yh ~‹S>r ‘mÌm ‘| AmVo Wo& Cg Xm¡amZ ’$mCÊSo>eZ Ho$ H$m`©H$Vm© MaIo Ho$ ~mao ‘| Ed§ Cggo {Z{‘©V AmOr{dH$m VWm CZHo$ AW©emó Ho$ ~mao ‘| OmZH$mar XoVo Wo& Bg àË`jrH$aU Ho$ Ûmam BZ nm±M Jm±dm| Ho$ H$ar~ 200 n[adma MaIo go n[a{MV hþE Am¡a MaIo ‘mܶ‘ go H¥${f nyaH$ ì`dgm` H$m {Z‘m©U {H$¶m Om gH$Vm h¡, ̀ h g§H$ënZm H$mo ~b {‘bm&

new {M{H$Ëgm H¢$n H$m Ñí¶, hZw‘§VIoS>m

ñdmdb§~Z H$o à{VH$ - MaIo H$m à˶jrH$aU

{ejm H$m`©H«$‘… nX¶m{̶m| H$m EH$ g‘yh {dÚmb¶ ‘| "‘mohZ go ‘hmË‘m' àXe©Zr Ed§ {d{^Þ àH$ma Ho$ Iob Ho$ ‘mÜ`‘ go ~ƒm| ‘| ‘yë` AmYm[aV J{V{d{Y`m| H$mo gmH$ma aMZmË‘H$ à¶mg {H$¶m& nX`mÌm Ho$ Xm¡amZ H$ar~ 600 go 700 N>mÌ-N>mÌmAm| Zo "‘mohZ go ‘hmË‘m' àXe©Zr H$m bm^ CR>m`m Ed§ ‘hmË‘m Jm±Yr na Am`mo{OV àýmoÎmar à{V`mo{JVm d gm§ñH¥${VH$ H$m`©H«$‘ H$m {hñgm ~Zo&

{Z:ewëH$ new {M{H$Ëgm H¢$n

nX`mÌm Ho$ Xm¡amZ à˶oH$ Jm±d ‘| {Z:ewëH$ new {M{H$Ëgm H¢$n H$m Am`moOZ {H$`m J`m& Jm±d ‘| Jm`, ~¡b, ̂ ¢gm| ‘| {dnarV dmVmdaU Ho$ H$maU ha gmb "bmù`m IwaH$V' Zm‘H$ {dfmUw amoJ ’¡$b OmVm h¡ Am¡a A{YH$Va newAm| H$s Bg ~r‘mar Ho$ H$maU ‘¥Ë`w hmo OmVr h¡& df© 2017-18 ‘| nyao ‘hmamï´> amÁ` ‘| bmù`m IwaH$V Q>rH$mH$aU H$s Am¡f{Y CnbãY Zht hmo nmB© Wr& Bg{bE ’$mCÊSo>eZ Zo ‘hmamï´> doQ>arZar H$m¢{gb Ho$ gXñ` d newd¡Ú S>m°. S>r. Eg. nmQ>rb Ho$ ‘mJ©Xe©Z ‘| ~moaIo‹S>m, hZw‘§VIo‹S>m d Yma ‘| g§`wº$ ê$n go 1850 newAm| H$m {ZXmZ Ed§ bmù`m IwaH$V Am¡fYr H$m

"nmamdaÀ¶m Jßnm' H$m¶©H«$‘ ‘| ~moaIo‹S>m J«m‘OZm| H$mo g§~mo{YV H$aVo {Obm{YH$mar

Q>rH$mH$aU {H$`m J¶m& Bg new {M{H$Ëgm H¢$n ‘| S>m°. S>r. Eg. nmQ>rb, S>m°. E. S>r. ^mboamd, S>m°. {à`§H$m {^JdSo>, S>m°. amhþb gmbw§Io VWm S>m°. ho‘§V B§Jbo Zo VrZ Jm±d ‘| Am`mo{OV Bg H¢$n ‘| AnZm ~hþ‘yë` ‘mJ©Xe©Z àXmZ H$a H$B© ~r‘ma newAm| H$m {Z…ewëH$ CnMma {H$`m&

~m-~mny 150 H$m`©H«$‘ Ho$ A§VJ©V "{H$gmZ H$m gå‘mZ, Jm±d H$m gå‘mZ' {df` na Am`mo{OV Bg J«m‘ ñdamÁ` nX`mÌm Ho$ Ûmam g‘J« J«m‘ {dH$mg H$s à{H«$`m H$mo ~b {‘boJm Ed§ bmoH$gh^mJ AmYm[aV à{H«$`m ‘| EH$ H$X‘ AmJo ~‹T>Zo ‘| {Z{üV hr ghm`Vm {‘boJr& Bg nX`mÌm ‘| ’$mCÊSo>eZ Ho$ H$m`©H$Vm© d g‘mO H$m`© ñZmVH$moÎma Aä`mgH«$‘ Ho$ N>mÌ H$mo {‘bmH$a Hw$b 25 bmoJ nyU© g‘` Ho$ {bE CnpñWV Wo& Bg nX`mÌm H$m g’$b ì`dñWmnZ H$m`© ’$mCÊSo>eZ Ho$ H$m`©H$Vm© {dZmoX amnVdma d gwYra nmQ>rb Zo {H$`m&

nmamdaÀ¶m Jßnm (Mm¡amho H$s ~mV|)

nhbo ha Jm±d ‘| EH$ Mm¡amhm ̀ m gm‘y{hH$ ~¡R>H$ H$s EH$ OJh hmoVr Wr& Jm±d H$s n§Mm`V, ~‹S>o-~wOwJ© ì`º$s`m| H$m g‘yh MMm© d {ZU©` H$aZo hoVw em‘ H$mo BH$Æ>m ~¡R>Vo Wo& Bg OJh H$mo ‘hmamï´> ‘| nma `m MmdS>r H$hVo h¡& BgH$m ’$m`Xm `h hmoVm Wm {H$ Jm±d H$m H$moB© ‘gbm, CbPZ `m J§^ra g‘ñ`m H$m {ZamH$aU d gm‘y{hH$ {Z‘m©U H$m`© H$m {ZU©` Jm±d hr H$aVm Wm& {nN>bo Hw$N> XeH$m| go `h àWm bwá hmo ahr h¡ `m `y§ H$ho IË‘ hmo MwH$s h¡&

AJa h‘ {dH$mgmË‘H$ nhby ‘| bmoH$^m{JXmar àmá H$aZm MmhVo h¡ Vmo bmoH$ g§dmX hmoZm Oê$ar ~Z OmVm h¡& ’$mCÊSo>eZ H$m à`mg h¡ {H$ nmamdaÀ`m Jßnm H$m`©H«$‘ Ho$ ‘mÜ`‘ go OZ OmJ¥{V Ed§ bmoH$^m{JXmar àmá H$aZo ‘| ghm`Vm hmoJr& Bg H$m`©H«$‘ H$m nhbm à`moJ ~moaIo‹S>m Jm±d ‘| ObJm±d {Obm{YH$mar {H$emoaamOo qZ~mbH$a H$s AÜ`jVm ‘|

g§nÞ hþAm& Bg H$m`©H«$‘ ‘| ’$mCÊSo>eZ Ho$ H$m`©H$Vm© {dZmoX amnVdma Zo nmamdaÀ`m Jßnm H$m ‘hËd d CZH$s nyd© ^y{‘H$m H$mo àñVwV {H$`m& {Obm{YH$mar ‘hmoX` Zo gw`mo½` ê$n go {dH$mgmË‘H$ H$m`© ‘| àemgZ d bmoH$gh^mJ Ho$ ‘hËd H$mo {dûco{fV {H$`m& ~moaIo‹S>m Jm±d H$s Amoa go ̂ r Bg H$m`©H«$‘ ‘| {dH$mgbjr d nrZo Ho$ nmZr Ho$ g§X^© ‘| ì`dñWm {Z‘m©U H$aZo Ho$ ‘wÔo àñVwV {H$E JE& Bg H$m`©H«$‘ ‘| H$ar~ 1200 go 1300 bmoJ CnpñWV Wo& H$B© g‘mMma nÌm| d ‘r{S>`m g‘yh Zo Bg H$m`©H«$‘ H$s gamhZm H$s Am¡a ̀ h ̂ r A{^ì`º$ {H$`m {H$ ’$mCÊSo>eZ Ûmam Am`mo{OV Bg H$m`© Zo {’$a go h‘mar Yamoha g‘mZ "nmamdaÀ`m Jßnm' H$s Ztd S>mbr h¢& sss

11OZdar-OyZ,2018& JÉÉäVÉ MÉÉÄvÉÒVÉÒ EòÒ

Jm±Yr [agM© ’$mCÊSo>eZ Ed§ Amåhr gmao ’$mCÊSo>eZ Ho$ g§`wº$ VËdmdYmZ ‘| 16 go 18 ’$adar 2018 Ho$ Xm¡amZ Jm±Yr VrW© na Am`mo{OV "Jm±Yr g‘OyZ KoVmZm' (Jm±Yr H$mo g‘Po) Bg {e{da H$m g‘mnZ hþAm&

‘mohZXmg H$a‘M§X Jm±Yr H$mo AmXe© ‘y{V©‘§V ̀ m B©œadmXr ê$n Xo H$a h‘ CZHo$ ì`mdhm[aH$ OrdZ H$mo Zht g‘P gH$Vo& Bgr {dMma Ho$ gmW Amåhr gmao ’$mCÊSo>eZ Zo Jm±YrOr H$mo g‘PZo Ho$ {bE EH$ AbJ à`mg {H$`m& {nN>bo Mma gmb go Bg ’$mCÊSo>eZ Ho$ Ûmam Jm±YrOr go g§~§{YV {d{^Þ {df`m| na {e{da H$m Am`moOZ {H$¶m OmVm h¡& Bg {e{da Ho$ ‘mÜ`‘ go Jm±YrOr H$mo {d{^Þ Ñï>rH$moU go g‘PH$a CZHo$ ì`{º$Ëd H$m gËd ImoO Zo H$m à`mg {H$`m OmVm h¡& {H$gr ̂ r {dMma Ho$ à{V AmJ«h Z aIVo hþE g^r bmoJ EH$ OJh CnpñWV hmoH$a Jm±YrOr H$mo {ddoH$dmXr Ñ{ï> go g‘PZo H$m à¶mg Bg {e{da ‘| H$aVo h¡§& Jm±Yr VrW© na Am`mo{OV Bg {e{da ‘| ‘hmamï´> Ho$ {d{^Þ ^mJm| go H$ar~ 68 gh^mJr CnpñWV Wo& Bg l¥§Ibm H$m `h Mm¡Wm {e{da Wm, Bggo nhbo VrZ {e{dam| H$m g’$b à`moJ H«$‘e… godmJ«m‘ Aml‘ dYm©, AmJmImZ ‘hb nwUo, [a{Q´Q> hmCg ‘w§~B© BZ OJhm| na hmo MwH$m h¡&

15 ’$adar VH$ g^r {e{damWu d dº$mAm| H$m AmJ‘Z O¡Z {hëg pñWV Jm±Yr VrW© na hmo MwH$m Wm& nhbo {XZ n§OrH$aU d n[aM` gÌ Ho$ gmW gmW AgJa dOmhV Ho$ Ûmam {bIm J`m ZmQ>H$ "JmoS>go@Jm±Yr.H$m°‘' g^r gh^m{J`m| Zo XoIm&

CÓmQ>Z gÌ ‘| M§ÐH$m§V dmZIoSo>, A‘a h~r~, Vwfma Jm±Yr, A{dZme XwYo VWm Jm±Yr [agM© ’$mCÊSo>eZ Ho$ g§MmbH$ AemoH$ O¡Z Am{X ‘mÝ`da CnpñWV Wo& CÓmQ>Z gÌ H$m àma§^ {Xn-à‚mdbZ go {H$`m J`m VËnümV

Amåhr gmao ’$mCÊSo>eZ Ho$ ~mao ‘| A{dZme XwYo Zo OmZH$mar àXmZ H$s& CÓmQ>H$ ̂ mfU ‘| AnZo ‘ZmoJV àñVwV H$aVo hþE AemoH$ O¡Z Zo Jm±Yr VrW© {Z‘m©U H$s àoaUm Ed§ ̂ {dî` H$s ̀ moOZm na àH$me S>mbm&

17 ’$adar gw~h H$m gÌ… Bg {e{da H$m nhbm gÌ Hw$‘ma {eambH$a Zo "‘mŠg©dmXr ^y{‘H$m go Jm±Yr' {df` na àñVwV {H$`m& {eambH$a Zo H$hm {H$ {H$gr ̂ r ~bnyd©H$ à`ËZ go {H$gr Ho$ ‘Z n[adV©Z H$mo ‘hËd XoH$a BZgmZ Ho$ A§Xa H$s BZgm{Z`V H$mo OJmZm Ed§ emofU H$mo amoH$Zm hr Jm±YrOr H$s H$mo{ee Wr& Bgr{bE Jm±YrOr Ho$ gË`mJ«h ‘| Xoe H$s OmVr ̂ oX H$s gr‘mE§ Vmo‹S>H$a ‘OXya, {H$gmZ Am¡a ‘{hbmAm| Zo gh^mJ {b`m& Jm±Yr Am¡a ‘mŠg©dmXr {dMmaYmam EH$-XyOo Ho$ nyaH$ h¡§, Eogm ‘V {d{dY g§X^© H$mo aIVo hþE Hw$‘ma {eambH$a Zo àñVwV {H$`m&

Xmonha H$m gÌ… gwYmH$a OmYd Zo "Jm±YrOr H$s àmg§{JH$Vm' Bg {df` na AnZo {dMma àH$Q> H$aVo hþE H$hm {H$ OmVr {Z‘y©bZ ‘| Jm±YrOr H$mo ̂ bo hr nyam ̀ e àmá Z hþAm hmo qH$Vw "¶h EH$ AZ¡{VH$ ~mV h¡' ̀ h ^mdZm Vmo bmoJm| Ho$ {Xbm| ‘| n¡Xm hmo MwH$s Wr& gwYmH$a OmYd Zo AnZo Bg H$WZ H$mo {d{^Þ àg§Jm| H$m CXmhaU XoH$a ñnï> {H$`m&

g§Ü`m gÌ… g§Ü`m gÌ ‘| Jm±YrOr Ho$ ànm¡Ì Vwfma Jm±Yr Zo "H$ñVya~m H$m Jm±YrOr Ho$ H$m¶m] ‘| ̀ moJXmZ' Bg {df`na AnZo {nVmOr Ho$ àg§Jm| Ho$ gmW H$B© AZOmZ nhbwAm| na àH$me S>mbm& H$ñVya~m Ho$ OrdZ go Ow‹S>r OmZH$mar d CZHo$ `moJXmZ Ho$ ~mao ‘| Vwfma Jm±Yr Zo AnZr öX` ÐmdH$ ^mdZm ‘| H$B© amoMH$ VÏ` àñVwV {H$E&

g§dmX gÌ… g§Ü`m ̂ moOZ Ho$ ~mX MMm© d àýmoÎmar gÌ H$m Am`moOZ {H$`m J`m Wm& Bg gÌ ‘| CnpñWV gh^m{J`m| Ho$ gdmb VWm Vwfma Jm±Yr, M§ÐH$m§V dmZIoSo> Ed§ A‘a h~r~ Ho$ Odm~& Bg gÌ ‘| Jm±Yr hË`m d Am§XmobZ go g§~§{YV H$B© gdmb dº$mAm| H$mo nwN>o JE Am¡a CVZo hr A{YH¥$V àË`wÎma ‘hmZw^mdm| go àmá hþE&

18 ’$adar H$m nhbm gÌ… ‘amR>r boIH$ ~r. CËnb Zo "Jm±Yr Š`y amñVo ‘| AmVm h¡?' Bg {df` na AnZr ~mV aIVo hþE H$hm {H$ Jm±YrOr AnZo {gÕm§V Ho$ à{V {Zð>mdmZ Wo CZH$s Z¡{VH$ {dMmaYmam AmO H$s ha g‘ñ`m H$m g‘mYmZ àñVwV H$aVr h¡& {H$gr ^r ñWm`r g‘ñ`m H$m g‘mYmZ ^r Jm±Yr{dMma h¡, do ghApñVËd H$s ~mV H$aVo Wo Bg{bE h‘ {H$gr ^r g‘ñ`m H$m `m emœV OrdZ nÕ{V H$m Cnm` ImoO|Jo Vmo ñdm^m{dH$ ê$n go h‘ Jm±Yr H$mo dhm± nmE§Jo&

Xygam gÌ… Amåhr gmao ’$mCÊSo>eZ Ho$ gXñ` d {H$gmZ Am§XmobZ Ho$ H$m`©H$Vm© A‘a h~r~ Zo H$hm {H$ Jm±YrOr ‘oar nr‹T>r H$s g‘ñ`mAm| H$m CÎma hmo gH$Vm h¡ Š`m? {H$gmZm| H$s g‘ñ`m, ‘{hbmAm| H$s g‘ñ`m Am{X& ‘¢ ̀ h {Z{üV ê$n go H$hVm hÿ± {H$ Jm±YrOr Zo H«$m§{V H$mo H$éUm go Omo‹S> {X`m h¡ Am¡a ha g‘ñ`m H$m gab Odm~ àñVwV {H$`m h¡& gmXJr nyU© AqhgH$ OrdZ d gË` Ho$ à{V AmJ«h H$s ̀ h Xmo ~mV Jm±YrOr H$s Amoa go ‘mZdVm Ho$ {bE ~‹S>r XoZ h¡& Am¡a do nr{‹T>`m| VH$ ‘mZdOmVr H$mo MoVZm àXmZ H$aVo ah|Jo&

g‘mnZ gÌ… g‘mnZ gÌ ‘| ‘w»` A{V{W Ho$ ê$n ‘| M§ÐH$m§V dmZIoSo>, A{dZme XwYo Am¡a A‘a h~r~ CnpñWV Wo& M§ÐH$m§V dmZIoSo> Zo AnZo g‘mnZ ì`º$ì` ‘| ^maV H$s ‘m¡OyXm gm‘m{OH$ Am¡a amOH$s` pñW{V Ho$ ‘wÔm| na àhma {H$`m Am¡a emœV g‘mYmZ {H$ Amoa Bemam H$aVo hþE H$hm {H$ Jm±Yr H$mo g‘P boZm h¡, CgH$s nwOm Zht H$aZr h¡ Cg {dMmam| H$mo h‘mao A§Xa CVmaZo {H$ H$mo{ee H$aZr h¡& CnpñWV gh^m{J`m| Zo AnZr Ëd[aV à{V{H«$`m àñVwV H$s, Jm±Yr [agM© ’$mCÊSo>eZ Ho$ gh`moJr ^wO§Jamd ~mo~So> Zo AnZo ‘ZmoJV ì`º$ H$aVo hþE H$hm {H$

{e{da Ho$ CÓmQ>Z gÌ ‘| CnpñWV {deofOZ

g‘mnZ gÌ Ho$ ~mX g‘yh Vgdra Ho$ {bE CnpñWV gh^mJr Ed§ A{V{WJU

AmBE, Jm±Yr H$mo OmZo(Jm±Yr g‘OyZ KoVmZm) {e{da g§nÞ

12 & OZdar-OyZ,2018JÉÉäVÉ MÉÉÄvÉÒVÉÒ EòÒ

h‘ g~ {‘bH$a Jm±YrOr Ho$ gnZm| H$m Jm±d, AWm©V h‘mam AnZm Jm±d hr EH$ VrW© ~ZmZo H$m à`mg {Za§Va H$aVo ah|Jo& Jm±Yr [agM© ’$mCÊSo>eZ Ed§ Amåhr gmao ’$mCÊSo>eZ H$m `h à`mg CnpñWV H$B© gh^m{J`m| Ho$ {bE Jm±YrOr H$m OrdZ Xe©Z g‘PZo Ho$ {bE EH$ AgaH$maH$ ‘mÜ`‘ ~Zm& sss

{dœ ‘{hbm {Xdg na H$m`©H«$‘m| H$s l¥§Ibm

‘{hbm Amamo½` {e{da: 8 ‘mM© 2018 {dœ ‘{hbm {Xdg Ho$ Cnbú` ‘| Jm±Yr [agM© ’$mCÊSo>eZ Ûmam Xmnmoam Jm±d ‘| ‘{hbm {M{H$Ëgm Ed§ {h‘mo½bmo~rZ n[ajU {e{da H$m g’$b Am`moOZ {H$`m J`m&

J`m& Bg H$m`©H«$‘ ‘| àmW{‘H$ embm Ho$ N>mÌm| Ho$ gmW {dœ ‘{hbm {Xdg H$m ‘hÎd gmPm {H$`m& {nN>bo gmb Xgdr¨ H$jm ‘| CËH¥$ï> àXe©Z H$aZo dmbr N>mÌm Hw$. H$mo‘b nmQ>rb H$mo ~moaIo‹S>m J«m‘ VWm Jm±Yr [agM© ’$mCÊSo>eZ H$s Amoa go gå‘m{ZV {H$`m J`m&

’$mCÊSo>eZ Ho$ Bg à`mg go Cnamoº$ XmoZm| Jm±dm| Ho$ J«m‘OZm| ‘| Iwer H$s bha ’¡$br h¡ Am¡a bmoJ gmW {‘bH$a gm‘wXm{`H$ {dH$mg H$s nhb ‘| AmJo ~‹T>Zo Ho$ {bE V¡`ma h¢& sss

H$moB© ‘mVm d H$moB© ~ƒm ^yIm Zht gmoZm Mm{hE - ’y$b~mgZ Xodr `mXd

10 ‘mM© 2018, Jm±Yr [agM© ’$mCÊS>oeZ Ho$ àm§JU ‘| {deof g§dmX H$m`©H«$‘ H$m Am`moOZ {H$`m J`m Wm& Cg g§dmX H$m`©H«$‘ ‘| N>ÎmrgJ‹T> Ho$ amOZ§XJm±d {Obm go nYmar lr‘Vr ’y$b~mgZ Xodr ̀ mXd ‘w»` ‘oh‘mZ Ho$ ê$n ‘| CnpñWV Wr& g§dmX H$m`©H«$‘ ‘| AnZo AZw^d gmPm H$aVo hþE AmnZo {ZåZ ~mV| àñVwV H$s-

Jar~r g^r g‘ñ`mAm| H$s O‹S> h¡ `h ‘¢Zo AnZo ~MnZ go hr XoIm h¡& ‘oar {ejm Ho$db gmVdr¨ H$jm VH$ hr hþB© h¡& {Z~©b n[apñW{V`m| H$s dOh go ‘¢ AmJo Zhr¨ n‹T> nmB©& ‘oao H$B© {XZ Am¡a amV Eogo ~rVo Ohm± AÞ H$m EH$ {Zdmbm ^r Zgr~ Zhr¨ hþAm& na ‘¢Zo R>mZ br Wr H$s Bg ^`§H$a Jar~r H$s pñW{V ‘| ^r ‘wPo AmJo ~‹T>Zm h¡ Am¡a Bgr hm¡gbo H$mo ~aH$ama aIVo hþE AnZo Jm±d H$s 11 ‘{hbmAm| H$mo EH${ÌV H$a gmb 2001 ‘| "‘m§ ~åboœar ñd-ghm`Vm g‘yh' H$m JR>Z {H$`m& ~MV H$s ewéAmV 2 ‘wÇ>r Mmdb Am¡a 2 én`o go hþB©& g‘wXm` H$s Amoa go Bg ~mV H$m H$B© Vah go {damoY ^r hþAm& `hm± VH$ H$s h‘mao n[adma dmbm| Zo ^r h‘mam gmW Zhr¨ {X`m, {’$a ^r h‘ AnZo H$m`© H$mo {Zð>m Ho$ gmW H$aVo aho& ZVrOm `h àmá hþAm {H$ AmO amOZm§XJm±d {Obo Ho$ bJ^J g^r Jm±dm| ‘| h‘mao Ûmam ~ZmE g§JR>Z Ho$ ‘mÜ`‘ go ‘{hbmAm| Zo {ejm Am¡a g’$mB© H$s gmoM Ho$ gmW AMma, nmn‹S> O¡go H$B© CÚmoJm| H$s ewéAmV H$s h¡ Am¡a ~åboœar ~«m§S> Ho$ Zm‘ go N>ÎmrgJ‹T> Ho$ VrZ gm¡ go Á`mXm OJhm| na Cgo ~oMm OmVm h¡& A~ Vmo H$ar~ 2 bmI ‘{hbmE§ Bg nhb Ho$ ‘mÜ`‘ go Am{W©H$ AmOmXr àmá H$aZo H$s {Xem ‘| AJ«oga h¢&

^{dî` ‘| {H$g Vah Ho$ H$m`© H$aZo H$s `moOZm h¡, Bg gdmb H$m àË`wÎma XoVo hþE ’y$b~mgZ Xodr Zo H$hm {H$ "‘oam Ho$db EH$ hr bú` h¡ {H$ H$moB© ‘mVm d H$moB© ~ƒm ̂ yIm Zhr¨ gmoZm Mm{hE' BgHo$ {bE nyao Xoe ‘| Eogm H$m`© H$aZo H$s V‘Þm h¡ Am¡a ̀ h ̂ r H$mo{ee h¡ {H$ geº$rH$aU Ho$ Ûmam ‘{hbmAm| H$mo J[a‘mnyU© ñWmZ àXmZ {H$`m OmE&

g§dmX H$m¶©H«$‘ ‘| CnpñWV ’w$b~mgZ Xodr, A{V{WJU Ed§ ’$mCÊS>oeZ Ho$ H$m¶©H$Vmª

Amamo½¶ {df¶H$ n[ajU ‘| ì¶ñV S>m°. ñZohb nmQ>rb

’$mCÊSo>eZ Ûmam H$m`©aV ~m-~mny 150 H$m`©H«$‘ ‘| V` {H$E JE N>h ‘wÔm| ‘| J«m‘rU Amamo½` H$mo ñWmZ {X`m J`m h¡& Bg Cnbú` ‘| g^r M`{ZV Jm±dm| ‘| Amamo½` {e{da bJmE OmE§Jo& Bg Amamo½` {e{da H$s ewéAmV ObJm±d {Obo Ho$ Xmnmoam Jm±d go hmo MwH$s h¡& {dœ ‘{hbm {Xdg Ho$ Bg Adga na Am`mo{OV Bg {e{da ‘| Xmnmoam Jm±d H$s H$ar~ 215 ‘{hbmAm| H$m Amamo½` g§~§Yr {ZXmZ {H$`m J`m h¡& {Obm Amamo½` {d^mJ VWm AZw^y{V B§Q>aZoeZb ñHy$b Ho$ CnMma H|$Ð go S>m°. ñZohb nmQ>rb Am¡a CZH$s Q>r‘ Zo {M{H$Ëgm {e{da ‘| AnZm gh`moJ àXmZ {H$`m& Bg {e{da Ho$ CÓmQ>Z H$m`©H«$‘ ‘| Xmnmoao Jm±d H$s ‘{hbm gan§M lr‘Vr AM©Zm gmoZdUo CnpñWV Wo& ’$mCÊSo>eZ Ho$ gh`moJr {dZmoX amnVdma, gwYra nmQ>rb, AmewVmof Hw$‘R>oH$a VWm gmJa Mm¡Yar Zo Bg {e{da H$mo g’$b H$aZo ‘| AnZm ‘hÎdnyU© ̀ moJXmZ àXmZ {H$`m&

{dœ ‘{hbm {Xdg H$s ew^H$m‘Zm: eoar Jm±d ‘| Ka-Ka Om H$a ‘{hbmAm| H$mo {díd ‘{hbm {Xdg H$s ew^H$m‘Zm Xr J`r& ~m-~mny 150 Ho$ A§VJ©V M`{ZV Jm±dm| ‘| go ~moaIoS>m Am¡a eoar Jm±d ‘| h‘mao g‘mO H$m`© ñZmVH$moÎma {S>ßbmo‘m Aä`mgH«$‘ Ho$ N>mÌm| Ho$ Xygao n‹S>md ‘| "gm‘wXm{`H$ {Zdmg' H$s ewéAmV ’$adar go hmo MwH$s h¡& BZ N>mÌm| Ûmam Cº$ XmoZm| Jm±dm| ‘| {dœ ‘{hbm {Xdg Ho$ Adga na H$m`©H«$‘ àñVwV {H$E JE& eoar Jm±d ‘| gm‘wXm{`H$ {Zdmg ‘| YZlr nmS>dr Am¡a MmébVm ‘moao h¢¡& BZ XmoZm|o N>mÌmAm| Zo {dÚmb` Ho$ N>mÌm| Ho$ gmW Jm±d H$s ‘{hbmAm| H$mo CZHo$ Ka-Ka Om H$a {dœ ‘{hbm {Xdg H$s ew^H$m‘ZmE§ Xr& Bg à`mg go eoar Jm±d H$s ‘{hbmAm| H$mo Jm¡ad H$s AZw^y{V hþB© Am¡a BZ Xmo N>mÌmAm| Ho$ à{V {deof gå‘mZ H$m ̂ md {Z‘m©U hþAm&

~moaIo‹S>m àmW{‘H$ embm ‘| H$m`©H«$‘: ~moaIoS>m Jm±d ‘| gm‘wXm{`H$ {Zdmg Ho$ {bE g‘mO H$m`© ñZmVH$moÎma {S>ßbmo‘m Aä`mgH«$‘ Ho$ VrZ N>mÌ kmZoœa {eagmQ>, {dH«$‘ Añdma VWm JUoe Mm’o$H$a h¢& Bg g‘yh Ûmam ~moaIo‹S>m Jm±d H$s àmW{‘H$ embm ‘| H$m`©H«$‘ H$m Am`moOZ {H$`m

13OZdar-OyZ,2018& JÉÉäVÉ MÉÉÄvÉÒVÉÒ EòÒ

’y$b~mgZ Xodr Or Ho$ AZw^d go BVZm Vmo Adí` H$h gH$Vo h¢ {H$ nma§n[aH$ {ejm Ho$ ~J¡a ^r ì`{º$ AnZo AmnH$mo g‘mO H$s ~ohVar Ho$ {bE AnZm ̀ moJXmZ g‘{n©V H$a gH$Vm h¡&

‘{hbmAm| Ho$ geº$sH$aU Ed§ CZHo$ CËWmZ Ho$ {bE ’y$b~mgZ Xodr Ho$ Ûmam {H$E JE gmW©H$ à`mgm| Ho$ MbVo N>ÎmrgJ‹T> gaH$ma Ûmam CÝh| df© 2004-05 ‘| "{‘Zr ‘mVm' Ab§H$aU go gå‘m{ZV {H$`m J`m& 2008 ‘| O‘Zmbmb ~OmO nwañH$ma VWm 2012 ‘| Xoe Ho$ gdm}ƒ Mma ZmJ[aH$ nwañH$mam| ‘| go ^maV gaH$ma Ho$ Ûmam CÝh| nÙlr go gå‘m{ZV {H$`m Om MwH$m h¡&

Zmar geº$sH$aU H$s gmjmV² CXmhaU ’y$b~mgZ Xodr `mXd AmO {H$VZr ‘{hbmAm| Ho$ {bE àoaUm òmoV ~Z MwH$s h¢& CZHo$ A§Xa ì`má g§doXZm, OÁ~m à{V{XZ CÝh| AmJo ~‹T>mZo H$mo Z {g’©$ ào[aV H$aVm h¡, ~pëH$ àd¥Îm ̂ r H$aVm h¡&

Jm±Yr VrW© na Am`mo{OV Bg g§dmX H$m`©H«$‘ ‘| ObJm±d amoQ>ar Šb~ Ho$ àmoJ«m‘ g‘Ýd¶H$ S>m°. bmo‹T>m ~hZ, O¡Z B[aJoeZ Ho$ gwajm {d^mJ Ho$ ‘w»` A{YH$mar H¡$ßQ>Z Hw$bH$Ur© VWm ’$mCÊSo>eZ Ho$ ‘w»` H$m`©H$Vm© g‘yh Ho$ gmW J«m‘rU H$m`© ‘| ì`ñV H$m`©H$Vm© ̂ r CnpñWV Wo& H$m`©H«$‘ H$m gyÌ-g§MmbZ A{œZ Pmbm Zo VWm g‘mnZ {dZmoX amnVdma Zo {H$`m& sss

g§JrV Ho$ Ûmam em§{V H$s AZw^y{V; l¥§Ibm-2

g§JrV H$m àdmh Am{XH$mb go AZdaV àdmh‘mZ h¡¡& `h öX` H$s dh A{^ì`{º$ h¡ Omo Z {g’©$ ‘Zwî` à^m{dV hmoVo h¢ ~pëH$ new-njr Am¡a H$sQ>-nV§J ̂ r à^m{dV hmoVoo h¢& àH¥${V {Za§Va g§JrV bh[a`m§ N>o‹S>Vr ahVr h¢ ~g Ü`mZ go ‘hgyg H$aZo H$s V¡`mar Mm{hE&

Jm±YrOr Zo AnZo OrdZ ‘| g§JrV H$mo AbJ ñWmZ {X`m Wm& CZHo$ Ûmam ñWm{nV Aml‘ Ed§ gm‘wXm{`H$ àmW©Zm g§JrV‘` dmVmdaU H$m {Z‘m©U H$aVr Wr& CZHo$ {bE X¡{ZH$ J{V{d{Y`m| Ho$ gmYZ ‘| go Omo AmdmO AmVr Wr dh ^r g§JrV H$s AZw^y{V H$admVr Wr& O¡go MaIo H$s AmdmO, hb MbmZo H$s AmdmO, Jm` Am¡a ^¢g H$m XyY {ZH$mbZo H$s AmdmO, H$aKm H$s AmdmO Am{X& g§JrV H$mo Z gr‘mAm| ‘| ~m§Ym Om gH$Vm h¡ Z Zï>> {H$`m Om gH$Vm h¡& `h A~mY Ymam g~Ho$ {bE gd©Ì gwb^ h¡& `h AmË‘m H$s dh Hw§$Or h¡ Omo em§{V H$s AZw^y{V H$admVr h¡&

’$mCÊSo>eZ Ûmam ~m-~mny 150 H$m`©H«$‘ H$s l¥§Ibm A§VJ©V "å`y{OH$ ’$m°a nrg' Zm‘H$ g§JrV H$m`©H«$‘ H$s Xygar ûm¥§Ibm ObJm±d pñWV Jm±Yr

CÚmZ ‘| Am`mo{OV H$s JB©& Bg H$m`©H«$‘ ‘| `yamon Ho$ à{gÕ {gVma dmXH$ ~Q>© H$m°Z©{bg Am¡a ̂ maV Ho$ à{gÕ nImdO dmXH$ CÕd~mnw qeXo AmnoJmdH$a CnpñWV Wo& BZ XmoZm| ‘hmZw^mdm| Zo AnZo dmÚ {gVma d nIdmO H$s OwJb~§Xr ‘| H$B© à{gÕ aMZmAm| H$mo ~OmH$a g§JrV ào{‘`m| Ho$ {Xbm| H$mo OrV {b`m&

H$m`©H«$‘ H$m CÓmQ>Z Jm±Yr [agM© ’$mCÊSo>eZ Ho$ g§MmbH$ XbrM§X Amogdmb, gwXe©Z Am`§Jma, Á`mo{V O¡Z Ed§ CnpñWV g§JrV {dX² n§{S>V CÕdamd AmnoJmdH$a Ed§ ~Q>© H$m°Z©{bg Ho$ H$a H$‘bm| Ûmam {H$`m J`m& H$m`©H«$‘ H$s àmñVm{dH$ ‘| àmo. JrVm Ya‘nmb Zo Jm±YrOr d g§JrV Ho$ g§~§{YV ‘hÎdnyU© V϶m| H$mo àñVwV {H$¶m VWm gyÌ-g§MmbZ {dZmoX amnVdma Zo {H$`m& Bg H$m`©H«$‘ ‘| AZw^y{V ñHy$b H$s g§Mm{bH$ {Zem O¡Z, S>r. E‘. O¡Z, gw{Zb Xoenm§So> VWm ObJm±d eha Ho$ g§JrV ào‘rdJ© ~‹S>r ‘mÌm ‘| CnpñWV Wo& sss

ad§Om Jm±d ‘| ghH$mar IoVr H$s nhb

bKw Ed§ gr‘m§V H¥$fH$ AnZr nm[adm[aH$ Amdí`H$VmAm| H$mo nyam H$aZo Ho$ {bE H¥${f H$m`© H$aVo h¡, qH$Vw gr‘m§V {H$gmZ Ho$ {bE AHo$bo IoVr H$aZm H$ï>Xm`H$ hmo J`m h¡& CZHo$ nmg O‘rZ H$‘ hmoVr h¡ Am¡a D$na go {dnUZ ì`dñWm ̂ r R>rH$ Zhr¨ hmoVr& IoVr H$m`© Ho$ {bE ‘OXya {‘bZm ̂ r ‘wpíH$b hmoVm h¡ Eogr pñW{V ‘| h‘mao {H$gmZ H$a| ̂ r Vmo Š`m H$a|& qH$Vw EH$ AgaH$maH$ Cnm` ̀ h h¡ {H$ Š`m h‘ gr‘m§V {H$gmZm| H$mo g§J{R>V H$a ghH$mar IoVr H$aZo Ho$ {bE CÝh| ào[aV H$a gH$Vo h¡&

’$mCÊSo>eZ Ho$ Ûmam gr‘m§V {H$gmZm| H$mo Am{W©H$ g‘¥{Õ H$s Amoa bo OmZo Ho$ {bE ghH$mar IoVr Ho$ A{^J‘ H$mo AmJo ~‹T>mZo {H$ ewéAmV H$s

{gVma Am¡a nIdmO H$m¶©H«$‘ ‘| CnpñWV n§. CÕd~mny AmnoJm§dH$a d ~Q>© H$mZ©{bg

g§JrV ‘h{’$b ‘| CnpñWV ‘hmZw^md d g§JrV-ào‘r g‘yh

ghH$mar H¥${f Ho$ {bE Am¶mo{OV ~¡R>H$ ‘| CnpñWV ’$mCÊS>oeZ Ho$ H$m¶©H$Vm© d {H$gmZ g‘wh

14 & OZdar-OyZ,2018JÉÉäVÉ MÉÉÄvÉÒVÉÒ EòÒ

{dMma AmYm[aV Q´ñQ>rern H$s g§H$ën H$mo AnZo OrdZ ‘| gmH$ma ê$n {X`m& CgrH$s ~Xm¡bV dmdS>Xm Jm±d ‘| AmO ~hþCÔoer` H|$Ð H$m ^y{‘ nyOZ {H$`m Om ahm h¡& ̂ mD$ Ho$ Ûmam Eogo H$B© H$m`© OZ{hV Ho$ {bE {H$E JE h¡ h‘| Jd© hmo ahm h¡ {H$ Eogr ì`{º$ h‘mao ~rM ‘| ahr Am¡a h‘mam ‘mJ©Xe©Z {H$`m& AemoH$ O¡Z Zo ’$mCÊSo>eZ Ho$ Ûmam H$m`m©pÝdV ~m-~mny 150 Ho$ A§VJ©V J«m‘ {dH$mg H$s `moOZm ‘| dmH$moX Am¡a dmd‹S>Xm Jm±dm| H$mo ̂ s gpå‘{bV H$aZo H$m AmˆmZ {H$`m& BgHo$ A§VJ©V {ejm, Amamo½`, nmZr, IoVr, Obg§YmaU Am{X H$m`© bmoH$gh^mJ Ûmam {H$E OmE§Jo& Bg A{^ì`{º$ go J«m‘OZm| ‘| Iwer H$s bha ’¡$b JB© Am¡a bmoH$^mJrXmar AmYm[aV H$m`© Ho$ {bE AnZr V¡`mar Xem©B©&

kmZoœa e|So> Zo àmñVm{dH$ ‘| dmd‹S>Xm Jm±d go g§~§{YV O¡Z n[adma Ho$ [aíVo H$mo àñVwV {H$`m& lÕo` ~‹S>o ^mD$ H$s ‘mVmOr H$m OÝ‘ Jm±d Am¡a ^mD$ Ho$ F$UmZw~§Y H$m YmJm ñnï> {H$`m& H$m`©H«$‘ H$s `epñdVm Ho$ {bE ’$mCÊSo>eZ Ho$ H$m`©H$Vm© Ed§ dmdS>Xm Jm±d Ho$ J«m‘ñWm| Zo Oh‘V CR>mB© Wr& eara gm¡ð>d H$s {ejm àXmZ H$aZo ‘| ì¶ñV nrOr {S>ßbmo‘m Ho$ H$m¶©H$Vm©

JB© h¡& ObJm±d {Obm Ho$ ad§Om Jm±d ‘| ghH$m[aVm na AmYm[aV IoVr H$s ewéAmV H$aZo Ho$ {bE dhm± Ho$ {H$gmZ V¡`ma h¢ Am¡a Bg {df` ‘| ’$mCÊSo>eZ CZH$mo ‘mJ©Xe©Z H$a ahm h¡& 16 {H$gmZm| go ewê$ hmoZo dmbo Bg àH$ën ‘| AJbo Xmo gmbm| ‘| 60 {H$gmZ n[adma Bg ghH$mar IoVr hoVw gpå‘{bV hmoZo dmbo h¢& Bg g§X^© ‘| ’$mCÊSo>eZ Ho$ J«m‘rU H$m`©H$Vm© M§ÐH$m§V Mm¡Yar, àem§V gy`©d§er Am¡a AmewVmof Hw$‘R>oH$a ad§Om Jm±d Ho$ {H$gmZm| H$mo g‘`-g‘` na ‘mJ©Xe©Z àXmZ H$a aho h¢& sss

Jm±dm| ‘| OrdZ Cn`moJr {ejm H$s ewéAmV

~moaIo‹S>m: ’$mCÊSo>eZ ‘| H$m`©aV nrOr {S>ßbmo‘m Aä`mgH«$‘ Ho$ N>mÌ JUoe Mm’o$H$a, {dH«$‘ Añdma Am¡a kmZoœa {eagmQ> Ho$ Ûmam ~moaIo‹S>m Jm±d Ho$ ~ƒm| Ho$ gmW ‘yë` {ejm Ho$ A§VJ©V H$B© H$m`©H«$‘ Am`mo{OV {H$E OmVo h¡& ‘ybV: ~ƒm| ‘| ñdmdb§~Z H$m ZO[a`m AmE, Bg CÔoí` go {d{^Þ àH$ma H$s J{V{d{Y`m§- O¡go Iob d Amo[aJo‘r go ‘yë` {ejm H$s ewéAmV H$s JB© h¡&

eoar: nrOr {S>ßbmo‘m H$s N>mÌmE§- MmébVm ‘moao Am¡a YZlr nmS>dr Zo eoar Jm±d Ho$ ~ƒm| ‘| emar[aH$, ‘mZ{gH$ d AmÜ`mpË‘H$ {dH$mg Ho$ {bE gw~h àmUm`m‘ Am¡a g§Ü`m Ho$ g‘` na ~ƒm| Ho$ gmW {‘bH$a {d{^Þ Iob d ‘yë` {ejU H$m`©H«$‘ Am`mo{OV H$aVo h¡& Cº$ H$m`© Ho$ {bE XmoZm| Jm±d Ho$ {dÚmb` Ho$ {ejH$d¥§X H$m gh`moJ {‘b ahm h¡& sss

Jm¡amB© ~hþCÔoer¶ H|$Ð OZ{hV Ho$ {bE g‘{n©V

Jm±Yr [agM© ’$mCÊSo>eZ Ho$ g§ñWmnH$ ^dabmbOr O¡Z Ho$ {ÛVr` ñ‘¥{V {Xdg Ho$ Cnbú` ‘| dmdS>Xm Jm±d ‘| ñd. Jm¡amB© {hambmbOr O¡Z ~hþCÔoer` H|$Ð H$m {d{YdV ̂ y{‘ nyOZ JU‘mÝ`m| Ho$ Ûmam {H$`m J`m&

^y{‘ nyOZ H$m`©H«$‘ go nhbo amï´>r¶ H$sV©ZH$ma Jwbm~amd ‘hmamO Ho$ Ûmam J«m‘ JrVm na H$sV©Z àñVwV {H$`m J`m& H$sV©Z ‘| Jwbm~amd ‘hmamO Zo J«m‘ ñdamÁ` go g§~§{YV Jm±YrOr Am¡a VwH$S>moOr ‘hmamO H$s ~mV| O¡go ñdÀN>Vm, ~§YwVm, {Zì`©gZVm, l‘ g§ñH¥${V, ~w{Z`mXs {ejm Am{X VÎdm| H$mo AnZr AZmoIr e¡br ‘| bmoJm| Ho$ gm‘Zo àñVwV {H$`m&

H$m`©H«$‘ H$s ewéAmV ‘| CnpñWV JU‘mÝ`m| Ho$ Ûmam lÕo` ^dabmbOr O¡Z H$s ‘mVm ñd. Jm¡amB© Ed§ ^dabmbOr O¡Z H$s à{V‘m H$mo ‘më`mn©U {H$`m J`m& BgHo$ nümV² CnpñWV ‘hmZw^mdm| Zo AnZo ‘ZmoJV ì`º$ {H$E& H${dd`© Zm. Ym|. ‘hmZmoa Zo g§V VwH$mo~m H$m g§X^© XoVo hþE ~‹S>o ^mD$ H$m H$m`© "AmH$me Ho$ g‘mZ {demb h¡' Eogm H$hVo hþE AmXam§O{b An©U H$s& XbrM§X O¡Z Zo ‘mZdVmdmXr Ñ{ï>> aIZodmbo ì`{º$Îd Ho$ ê$n ‘| ~‹S>o ^mD$ Ho$ H$m`© H$mo Xem©Vo hþE H$hm {H$ Jm±Yr

J«m‘ ñdamÁ¶ {H$V©Z Ho$ ‘mܶ‘ go bmoH$ OmJ¥{V H$s nhb - Jwbm~amd ‘hmamO

Jm¡amB© {hambmbOr O¡Z ~hþCÔoer¶ H|$Ð Ho$ ^y{‘ nyOZ Ho$ Xm¡amZ CnpñWV JU‘mݶ

dmdS>Xm Jm±d ‘| ñd. Jm¡amB© {hambmbOr O¡Z ~hþCÔoer` H|$Ð Ho$ ̂ y{‘ nyOZ Ho$ Adga na ’$mCÊSo>eZ Ho$ g§MmbH$ XbrM§X O¡Z, gwaoeXmXm O¡Z, Zm. Ym|. ‘hmZmoa, S>m°. gw^mf Mm¡Yar, amOm^mB© ‘`ya, A{Zb O¡Z, AVwb O¡Z, {JaYmarbmb Amogdmb, AWm§J O¡Z, dmdS>Xm Jm±d Ho$ gan§M Amem~mB© {^b Ed§ J«m‘ñW CnpñWV Wo& sss

15OZdar-OyZ,2018& JÉÉäVÉ MÉÉÄvÉÒVÉÒ EòÒ

J`m& Bg ̀ moOZm Ho$ A§VJ©V à{V ì`{º$ à{V{XZ Mma brQ>a Ho$ {hgm~ go nmZr {X`m OmEJm& Bg àH$ën H$s XoI^mb d aIaImd H$s {Oå‘oXmar J«m‘ n§Mm`V Ho$ ‘mÜ`‘ go O¡Z B[aJoeZ H§$nZr nyU© H$aoJr& Bg g§`§Ì H$m aIaImd IM© Ho$ {bE à{V brQ>a nm±M n¡gm gm‘wXm{`H$ `moJXmZ àmá {H$`m OmEJm& ObJm±d pñWV YmZmoam Bg ̀ moOZm H$m Xygam Jm±d h¡ Bggo nhbo Bg ̀ moOZm H$m nhbm g§`§Ì Hw$a§Jr Jm±d ‘| ñWm{nV {H$¶m J`m h¡&

Bg Adga na CnpñWV ‘hmZw^mdm| Zo AnZo ‘ZmoJV ì`º$ {H$E Zm. Ym|. ‘hmZmoa Zo AnZm ‘ZmoJV ì`º$ H$aVo hþE H$hm {H$ AewÕ nmZr nrZo go gdm©{YH$ ~r‘m[a`m± hmoVr h¢& Bg{bE J«m‘rU ̂ mJ H$s OZVm H$mo ewÕ nmZr {‘b gHo$, ̀ h ~‹S>o ̂ mD$ H$s Am§V[aH$ BÀN>m Wr& ’$mCÊSo>eZ Ho$ g§MmbH$ AemoH$ O¡Z Zo H$hm {H$ YmZmoam Jm±d H$s IoVr g{hV nrZo Ho$ nmZr H$s g‘ñ`m go {ZnQ>Zo H$s Ñ{ï> go H$X‘ CR>mE OmE§Jo& J«m‘ñW g§Vmof nmQ>rb Zo ̂ r AnZo {dMma àñVwV {H$E&

Bg Adga na Jm±d Ho$ ewÕ no`Ob `moOZm Ho$ bm^m{W©`m| Ho$ hmWm| ‘| no`Ob ñ‘mQ>©H$mS©> àXmZ {H$E JE& ’$mCÊSo>eZ Ho$ H$m`©H$Vm© {dZmoX amnVdma Zo àmñVm{dH$ Ed§ gwYra nmQrb Zo gyÌ-g§MmbZ {H$`m& sss

{díd Ob {Xdg na {d{^Þ OZ-OmJ¥{V H$m¶©H«$‘

Ob¶mÌm… ‘hmamï´> EH$ AÜ`mpË‘H$ ê$n go a§Jm hþAm àXoe h¡& ̀ hm± dmaH$ar g§àXm` H$s Zr¨d BVZr Jhar h¡ {H$ OrdZ Ho$ ha nhby ‘| AmnH$mo AÜ`mË‘ H$m Xe©Z hmoVm {XImB© XoVm h¡& nmZr Ho$ gmW ^r AÜ`mË‘ H$m ZOXrH$s [aíVm h¡& BgH$s EH$ PbH$ O¡Z B[aJoeZ, Jm±Yr [agM© ’$mCÊSo>eZ VWm Vmnr {dH$mg ‘hm‘§S>b Ho$ g§`wº$ VÎdmdYmZ ‘| 22 ‘mM© Ho$ Xm¡amZ {dœ Ob{Xdg na Am`mo{OV Ob`mÌm ‘| {XImB© Xr& Bg Ob¶mÌm Ho$ Ûmam ̀ h g§Xoe XoZo H$m à`mg {H$`m J`m {H$ Ob hr OrdZ H$m AmYma h¡& ̀ h h‘mao ApñVËd Ho$ gmW ZOXrH$ én go Ow‹S>m hþAm h¡& Ob OrdZ Ho$ ha nhby Ho$ gmW Ow‹S>m hþAm h¡& BgHo$ ~J¡a h‘mao ApñVËd H$mo {Q>H$mE aIZm g§^d Zhr¨ h¡&

22 go 27 ‘mM© VH$ Am¶mo{OV Ob gámh H$s ewéAmV Ob`mÌm go H$s JB© Wr& Bg `mÌm H$m ew^ma§^ ObJm±d Ho$ {Obm{YH$mar {H$emoaamOo

qZ~mbH$a Zo har P§Sr {XImH$a {H$`m& Bg ̀ mÌm Ho$ Ama§^ ‘| {Obm{YH$mar Ûmam Ob à{Vkm n‹T>r JB©& ObJm±d pñWV Jm±Yr CÚmZ go ̂ mD$ Ho$ CÚmZ VH$ Am`mo{OV Bg Ob`mÌm ‘| ObJm±d eha H$s H$B© gm‘m{OH$ g§ñWmE§, `wdmg‘yh, AZw^y{V {dÚmb` Ho$ N>mÌ, O¡Z ñnmoQ²g© AH$mX‘r Ho$ g^r pIbm‹S>r d ghH$mar, nÌH$ma g‘yh VWm ZJaOZ gpå‘{bV Wo& Bg ̀ mÌm ‘| Ob go g§~§{YV {d{^Þ g§Xoem| H$mo àñVwV H$aZo Ho$ {bE ~¡bJmS>r d Q´oŠQ>a na Ob H$be gOm`m J`m Wm& ^mD$ Ho$ CÚmZ ‘| Ob`mÌm H$m

YmZmoam J«m‘dm{g¶m| H$mo g§~mo{YV H$aVo hþE lr‘mZ AemoH$ O¡Z

S>m°. ̂ dabmbOr O¡Z ewÕ no`Ob ̀ moOZm H$m`m©pÝdV

’$mCÊSo>eZ Ûmam M`{ZV Jm±dm| ‘| nrZo `wº$ nmZr H$s g‘ñ`m H$m g‘mYmZ H$aZo Ho$ {bE H$m`© joÌ Ho$ Jm±dm| ‘| S>m°. ^dabmbOr O¡Z ewÕ no`Ob `moOZm H$m {H«$`mÝd`Z {H$`m J`m& Jm±d Ho$ àË`oH$ n[adma H$mo ewÕ nmZr CnbãY hmoZm Mm{hE `h lÕo` ~‹S>o ^mD$ H$s »dm{he Wr& CZHo$ Xygao lÕmd§XZ {Xdg Ho$ Cnbú` ‘| Bg g§`§Ì H$m bmoH$mn©U {H$`m

Ob¶mÌm H$m CÕmQ>Z {Obm{YH$mar Ho$ H$a H$‘bm| Ûmam

Ob gmjaVm na Am¶mo{OV àXe©Zr H$m {ZarjU H$aVo hþE lr‘Vr à{V^m nmQ>rb

g‘mnZ H$aVo hþE {Obm{YH$mar Zo H$hm {H$ ‘mZdr` OrdZ Ho$ gm‘Zo nmZr H$m àý AË`§V J§^ra ê$n go I‹S>m h¡& AJa AmO go hr h‘Zo nmZr H$m {Z`moOZ {H$`m V~ OmH$a ̂ mdr nr‹T>r H$mo nmZr {‘boJm& Bg àý H$s J§^raVm H$mo g‘PH$a nmZr H$m g§ajU H$aZm Mm{hE& nmZr Ho$ g§ajU Ho$ àË`oH$ CnH«$‘ ‘| ZmJ[aH$m| H$s gh^m{JVm hmoZr Mm{hE& {Obm{YH$mar Zo H$hm {H$ Ob`mÌm Ho$ Ama§^ ‘| Omo Ob à{Vkm br h¡ CgH$mo {Zð>m Ho$ gmW AnZo OrdZ ‘| AmMaU H$aZm h¡& ’$mCÊSo>eZ Ho$ g§MmbH$ ‘§S>b Ho$ gXñ` XbrM§X O¡Z Zo H$hm {H$ O¡Z B[aJoeZ nmZr Ho$ g§X^© ‘| h‘oem g§doXZerb ahm h¡& Bg{bE Bg {df` ‘| àma§^ go hr h‘ gH$mamË‘H$ ad¡`m aIVo hþE nhb H$aVo aho h¢&

nmZr Ho$ à{V g§doXZm OJmZo Ho$ {bE Bg Ob gámh ‘| ha amoO {d{^Þ àH$ma Ho$ H$m`©H«$‘m| H$m Am`moOZ {H$`m J`m Wm& CZ‘| S>m°. YZ§O` ZodmS>H$a Zo {‘Å>r Ho$ Ûmam nmZr H$m g§ajU H¡$go H$a gH$Vo h¢, Bg {df` na AnZr ~mV ‘| H$hm {H$ Zmbm ~m§YZo H$aZo Ho$ ~Om` h‘| N>moQ>o nhm‹S>m| na nmZr H$mo amoH$Zo H$m à`mg H$aZm Mm{hE& dY©‘mZ ̂ §S>mar Zo ‘wgbr Jm±d Ho$ Ob g§ajU H$m`© Ho$ ~mao ‘| {dñV¥V OmZH$mar gmPm H$s&

nmoñQ>a àXe©Z Ho$ Ûmam Ob g§ajU d g§dY©Z H$m g§Xoe:

16 & OZdar-OyZ,2018JÉÉäVÉ MÉÉÄvÉÒVÉÒ EòÒ

^mD$ Ho$ CÚmZ ‘| Ob g§dY©Z na nmoñQ>a àXe©Z H$m Am`moOZ {H$`m J`m Wm& O¡Z B[aJoeZ Ho$ Am{Q©>ñQ> AmZ§X nmQ>rb Zo Ob ~MV, Ob gmjaVm d CZH$s g§H$ënZm H$mo 58 nmoñQ>g© Ho$ ‘mÜ`‘ go CËH¥$ï> ê$n go Xem©`m Wm& Bg àXe©Z H$m CÓmQ>Z ’$mCÊSo>eZ Ho$ g§MmbH$ ‘§S>b Ho$ gXñ` XbrM§X O¡Z Zo {H$`m& Vwfma {MZmdbH$a Zo {Obm H$s {d{^Þ qgMZ n[a`moOZm Ho$ ~mao ‘| OmZH$mar àXmZ H$aVo hþE H$hm {H$ ZoMa ’$m°a dm°Q>a Ho$ Ûmam àH¥${V Ho$ gmW ahVo hþE nmZr H$s ~MV H$aZr Mm{hE& ^wO§Jamd ~mo~So> Zo nma§n[aH$ Ob ì`dñWmnZ Ho$ g§X^© ‘| Eo{Vhm{gH$ nhby H$mo àñVwV {H$`m& ̀ hm± VH$ {H$ nmZr na h‘mao H$B© ‘amR>r Am¡a qhXs JmZo d H${dVm ^r ‘ehÿa h¢& H$B© H${d g‘yh Zo Bg {df` H$mo àñVwV {H$`m&

"nmZr' Bg {df` na AjaboIZ àñVwV H$aZo Ho$ {bE n§H$O ZmJnyao CnpñWV Wo& H$mì` àñVw{VH$aU ‘| gwerb nJmar`m, AZw^y{V ñHy$b H$s g§Mm{bH$m {Zem O¡Z VWm S>m°. {H$gZ nmQ>rb à‘wI A{V{W Ho$ ê$n ‘| CnpñWV Wo& Bg H$m`©H«$‘ ‘| ImZXoe H$s gwà{gÕ H${d[`Ìr ~{hUm~mB© H$s H${dVm H$mo ^r gmXa àñVwV {H$`m J`m& S>m°. {H$gZ nmQ>rb Zo bmoH$ gm{hË` ‘| Ob VÎd, kmZoœa e|So> Zo {dÚmYa H$a§XrH$a d ~m. ̂ . ~moaH$a H$s H${dVm àñVwV H$s& lrnmX Omoer Ed§ XrnH$ Mm§XmoaH$a Zo ^r {dZ`m Omoer d Cñ‘mZ^mB© H$s aMZm H$mo àñVwV {H$`m&

nmZr {df` na {MÌH$bm à{V`mo{JVm H$m Am`moOZ ^r {H$`m J`m Wm& Bg à{V`mo{JVm ‘| Zg©ar go 4 H$jm VH$ 5 dr¨ go 10 dr¨ Am¡a Iwbm JwQ> Eogo VrZ JwQ> ‘| à{V`mo{JVm Am`mo{OV H$s JB©& Bg à{V`mo{JVm H$mo {Obm H$jm na A{ÛVr` à{VgmX àmá hþAm Am¡a H$ar~ 185 à{V`mo{J`m| Zo {hñgm {b`m&

Ob gámh Ho$ g‘mnZ g‘mamoh ‘| S>m°. XrnH$ nmQ>rb Zo nmZr Am¡a Amamo½` {df` na AnZr ~mV àñVwV H$s& CÝhm|Zo H$hm {H$ g^r àm{UAm| Ho$ {bE nmZr AË`§V ‘hÎd H$m VÎd h¡& ‘mZd eara ‘| 60 à{VeV nmZr hmoVm h¡& BgH$m ‘Vb~ `h h¡ {H$ 65 {H$bmo dOZ dmbo EH$ ì`{º$ Ho$ eara ‘| H$ar~ 40 brQ>a nmZr hmoVm h¡& Bgr g‘mamoh ‘| í`m‘ Hw$‘mdV Zo a§J H$m ghr BñVo‘mb H$aVo hþE bmBZ S´moBªJ Ho$ ‘mÜ`‘ go nmZr Ho$ g§Xoe H$mo AmH$ma {X`m& nrZo ̀ mo½` nmZr Ho$ g§X^© ‘| {d{^Þ ‘V‘Vm§Va Ho$ g§X^© ‘| O¡Z B[aJoeZ Ho$ ghH$mar lrnmX Omoer Am¡a A{^foH$ {ZaIo Zo AË`§V amoMH$ OmZH$mar àñVwV H$s& Bg g‘mamoh ‘| O¡Z B[aJoeZ Ho$ Ûmam {Z{‘©V nmZr {df` na EH$ bKw {’$ë‘ àñVwV H$s JB©&

Bg gámh Ho$ Xm¡amZ nmZs H$s g§doXZm H$mo g‘PVo hþE AÝ` H$B© {df`m| na àH$me S>mbm J`m& Bg H$m`©H«$‘ ‘| O¡Z B[aJoeZ Ho$ ghH$mar A{Zb Omoer, {XZoe Xr{jV, {XnH$ Mm§XmoaH$a, lrnmX Omoer, Jm±Yr [agM©

’$mCÊSo>eZ Ho$ ghH$mar ^wO§Jamd ~mo~S>o, {dZmoX amnVdma, Am¡a§Jm~mX {d^mJ Ho$ {d^mJr¶ Am¶wº$ S>m°. nwéfmoÎm‘ ^mnH$a VWm Vmnr {dH$mg ‘hm‘§S>b Ho$ A{YH$mar d¥§X d AÝ` ghH$m[a`m| Zo AnZo ~hþ‘yë` ̀ moJXmZ go Ob gámh H$mo gmH$ma {H$`m& sss

ghH$m[aVm H$r ZB© nhb H$m ew^ma§^

Jm±Yr [agM© ’$mCÊSo>eZ Ho$ ‘mJ©Xe©Z ‘| ObJm±d {Obm Ho$ a§dOm Iw. Jm±d ‘| ‘mD$br nwéf ~MV JwQ> Ho$ ‘mÜ`‘ go new ImÚ gm‘J«r {dH«$s H|$Ð H$m ew^ma§^ {H$`m J`m& Bg H$m`©H«$‘ ‘| Jm±Yr [agM© ’$mCÊSo>eZ Ho$ S>m°. Om°Z M¡„Xÿa¡ d a‘oe dmUr Zo ‘mJ©Xe©Z {H$`m& Bg H$m¶©H«$‘ ‘| JwQ> Ho$ AÜ`j, g{Md, H$mofmÜ`j VWm g^r g^mgX CnpñWV Wo& Bg H$m`©H«$‘ Ho$ {bE amhþb bm§~moio, M§ÐH$m§V Mm¡Yar Am¡a àem§V gw`©d§er Am{X H$m AZ‘mob ghH$m`© {‘bm& sss

g§ñH$ma qgMZ H$m AmYma J«rî‘ {e{da

’$mCÊSo>eZ Ûmam J«rî‘ H$s Nw>{Å>`m| ‘| ha gmb ~mb Ed§ ̀ wdm {e{dam| H$m Am`moOZ {H$`m OmVm h¡& BZ {e{dam| H$m CÔoí` `h h¡ {H$ J«m‘rU ^mJm| ‘| ~go g‘wXm` Ho$ ~ƒm| H$mo emar[aH$, ‘mZ{gH$ Ed§ AÜ`mpË‘H$ én go gwÑÉ> ~ZZo H$m ‘m¡H$m àXmZ H$aZm& Bgr CÔoí` Ho$ AmYma na df© 2018 Ho$ {bE EH$ ~mb {e{da Am¡a Xmo `wdm {e{dam| H$m g’$b H$m`m©Ýd`Z {H$`m J`m&

`wdm {e{da (dmH$moX): nhbm `wdm {e{da 14 go 16 Aà¡b 2018 H$mo ObJm±d {Obo Ho$ dmH$moX Jm±d ‘| pñWV O¡Z ’$m‘© hmCg ‘| aIm J`m Wm& VrZ {XZ Ho$ Bg {Zdmgr {e{da ‘| `wdmAm| H$mo n[al‘, H$bm-H$m¡eb, Iob-^mdZm, gm‘y{hH$ OrdZe¡br, ñdmdb§~Z O¡go ‘yë`m|

Ob¶mÌm ‘| CnpñWV {d{^Þ {dÚmb¶ d ‘hm{dÚmb¶ Ho$ N>mÌ JU

dmH$moX Jm±d ‘| Am¶mo{OV l‘ g§ñH$ma ¶wdm {e{da H$m CÓmQ>Z gÌ

17OZdar-OyZ,2018& JÉÉäVÉ MÉÉÄvÉÒVÉÒ EòÒ

H$m qgMZ H$aZo Ho$ CÔoí` go {d{^Þ gÌm| H$m Am`moOZ {H$`m J`m Wm& BZ‘| Hw$Vyhb ’$mCÊSo>eZ Ho$ ‘hoe JmoamSo> Zo {dkmZ Ho$ ‘hËdnyU© {gÕm§Vm| H$mo àñVwV {H$E Wo& Amem ’$mCÊSo>eZ Ho$ {Jare Hw$bH$Uu Zo ñdmdb§~Z H$m ‘hËd Am¡a gmXJrnyU© OrdZe¡br, ^yJmob H$s àmW{‘H$ OmZH$mar VWm AmH$me Xe©Z Ho$ {bE A‘moY Omoer, ì`{º$ Am¡a g‘mO Ho$ à{V ~¥hV ZO[a`m àXmZ H$aZo Ho$ {bE ’$mCÊSo>eZ H$s Q>r‘ Zo {d{^Þ {df`m| na MMm© gÌ Am`mo{OV {H$E Wo& H¥${f {df`H$ OmZH$mar gmPm H$aZo Ho$ {bE O¡Z ’$m‘© hmCg Ho$ ì`dñWmnH$ {dZmoXqgh amOnyV CnpñWV Wo& h‘mao Eo{Vhm{gH$ {damgVm| H$mo OmZZm d g‘PZm AË`§V Amdí`H$ h¡ ̀ hr CÔoí` Ho$ AmYma na ’$mCÊSo>eZ Ho$ ghH$mar ̂ wO§Jamd ~mo~So> CnpñWV Wo& CÝhm|Zo ObJm±d ‘| pñWV Eo{Vhm{gH$ ñWbm| H$s OmZH$mar {e{dam{W©`m| Ho$ gmW gmPm H$s Wr&

Cº$ {e{da ‘| ObJm±d {Obo Ho$ dmH$moX, ’$Xm©nwa, nbmgIo‹S>m, Hw§$^mar Iw., Om§^mob Am{X Jm±dm| go H$ar~ 18 `wdVr Ed§ 30 `wdm gh^mJr hþE Wo&

~mb {e{da: ~mb {e{da ObJm±d {Obm Ho$ ~moaIo‹S>m Jm±d ‘| 21 go 25 Aà¡b VH$ Am`mo{OV {H$`m J`m Wm& {Og‘| C‘« 9 go 13 gmb VH$ Ho$ 52 ~ƒo gpå‘{bV hþE Wo& Bg {Zdmgr {e{da ‘| ~mb àd¥{Îm Ho$ {bE n[al‘, ì`{º$Ëd {dH$mg, ñdmdb§~Z, ñdÀN>Vm VWm g§ñH$ma qgMZ H$s J{V{d{Y`m| H$mo àmW{‘H$Vm Xr JB© Wr& Bg {e{da ‘| A§Y lÕm {Z‘y©bZ g{‘{V Ho$ {XJ§~a H$Q>çmao Zo {d{^Þ à`moJm| Ho$ Ûmam lÕm Am¡a {dkmZ H$s g§H$ënZm ñnï> H$s Wr& ~MnZ ‘| h‘ AnZo Aja H$mo gw§Xa H$aZo H$m à`mg H$aVo h¡ Vmo dh H$m‘`m~ hmoZo H$s g§^mdZm A{YH$ ~‹T> OmVr h¡ Bgr CÔoí` go O¡Z B[aJoeZ Ho$ {H$emoa Hw$bH$Uu CnpñWV hmo H$a ~ƒm| Ho$ gm‘Zo gw§Xa Aja go Ow‹S>o {d{^Þ `w{º$`m| H$mo gmPm {H$E Wo& nrOr {S>ßbmo‘m Ho$ N>mÌ JUoe Mm’o$H$a Am¡a YZlr Zo AmoarJm‘r, n`m©daU na MmébVm ‘moao, A{^Z` H$bm Ho$ {bE ‘`ya {Jamgo CnpñWV Wo& gm‘m{OH$ AZwemgZ na lr‘mZ AãXwb^mB© Zo ‘hËdnyU© ‘mJ©Xe©Z {H$`m& VWm ‘hmË‘m Jm±Yr Ho$ OrdZ go {d{^Þ àoaUmXm`r àg§J d JrV go ~ƒm| H$mo {ejm àXmZ H$aZo Ho$ {bE ’$mCÊSo>eZ Ho$ H$m`©H$Vm© AmewVmof Hw$‘R>oH$a CnpñWV Wo& Bg nyU© {e{da H$m g§MmbZ ’$mCÊSo>eZ Ho$ H$m`©H$Vm© gwYra nmQ>rb VWm {dZmoX amnVdma Zo {H$`m&

Bg {e{da ‘| ObJm±d {Obo Ho$ Xmnmoam, Yma, eoar, MmdbIo‹S>m, EH$b¾, dmHw$Qw>H$s, ad§Oo, IMu BZ Jm±dm| go H$ar~ 52 ~ƒo CnpñWV Wo&

¶wdm {e{da ‘| H¥${f {df¶H$ OmZH$mar gmPm H$aVo lr‘mZ {dZmoXqgh amOnyV

`wdm {e{da (eoar): Bg l¥§Ibm H$m Vrgam {e{da ObJm±d Ho$ eoar Jm±d pñWV àmW{‘H$ {dÚmb` ‘| 27 Aà¡b go 2 ‘B© VH$ Am`mo{OV {H$`m J`m Wm& Bg {e{da ‘| Cº$ Xem©E JE {df`m| Ho$ A{V[aº$ g§dmX H$m¡eb àñVwV H$aZo Ho$ {bE ObJm±d Ho$ gwaoe nm§So> CnpñWV Wo& ZmJ[aH$ H$V©ì` Ed§ `wdm e{º$ {df`H$ H$B© d¡`{º$H$ AÜ``Z àñVwV H$aZo Ho$ {bE àdrU AH$mX‘r go H¡$bme nmQ>rb CnpñWV Wo& bmoH$ g§JrV H$s Ymam Am¡a VwH$S>moOr ‘hmamO, g§V JmS>Jo ~m~m O¡go g§Vmo Ho$ ~mao ‘| OmZH$mar gmPm H$aZo Ho$ {bE ’$mCÊSo>eZ Ho$ H$m`©H$Vm© AmewVmof Hw$‘R>oH$a CnpñWV Wo& n`m©daU Ho$ à{V g§doXZm Ed§ nmZr h‘mao OrdZ H$m AmYma h¡ `h ~mV àñVwV H$aZo Ho$ {bE ’$mCÊSo>eZ Ho$ H$m`©H$Vm© {dZmoX amnVdma CnpñWV Wo& {dZmoX amnVdma Zo bmoH$ g§dmX Ho$ ‘mÜ`‘ go eoar Jm±d Ho$ J«m‘ g‘wXm` Ho$ gmW nmZr {df`H$ AnZr ~mV aIVo hþE H$hm {H$ "AnZm Jm±d AnZm AnZm IoV' Am¡a CZ‘| bJZo dmbm nmZr h‘mao nmg hmoZm Amdí`H$ h¡& AJa h‘ bmoH$ ^mJrXmar Ho$ AmYma na `mo½` {Z`moOZ H$aZo H$s Amdí`H$Vm ‘hgyg H$aVo h¡ Vmo h‘ gmW {‘bH$a AmJo ~‹T>|Jo& ì`{º$ Am¡a g‘mO Ho$ à{V g§doXZmË‘H$ Ñ{ï> àXmZ H$aZo Ho$ {bE ’$mCÊSo>eZ Ho$ S>rZ Om°Z M¡„Xya¡ Zo {e{dam{W©`m| Ho$ gm‘Zo {d{^Þ àUmbr àñVwV H$s& O¡Z B[aJoeZ Ho$ H$bmH$ma {dO` O¡Z Zo {MÌH$bm gÌ ‘| dmabr n|qQ>J na àH$me S>mbm Am¡a AnZm AZw^d {e{dam{W©`m| Ho$ gmW gmPm {H$`m& d[að> Jm±Yr {dMmaH$ AãXwb^mB© Zo {e{dam{W©`m| Ho$ ì`{º$‘Ëd {dH$mg ‘| EH$-EH$ H$S>r H$m `moOZmnyd©H$ Cn`moJ H$aHo$ ñdm°Q> Q>oñQ> hmo `m ì`mdhm[aH$ kmZ H$m BñVo‘mb H$aZo H$s nÕ{V Iob-Iob ‘| {gImB©& {e{da ‘| àoaUm JrV Am¡a ~mb JrVm| go {e{dam{W©`m| Ho$ CËgmh H$mo ~aH$ama aIZo ‘| àem§V gy`©d§er Ed§ AmewVmof Hw$‘R>oH$a H$m ‘hËdnyU© `moJXmZ àmá hþAm&

BZ gmao {e{da ‘| VrZm| Jm±d Ho$ J«m‘OZ, n§Mm`V g{‘{V Ed§ àmW{‘H$ {dÚmb` Ho$ {ejH$d¥§X VWm ’$mCÊSo>eZ Ho$ H$m`©H$Vm© gmJa Mm¡Yar, M§ÐH$m§V Mm¡Yar, ‘`ya {Jamgo, nrS>r {S>ßbmo‘m Ho$ N>mÌ JUoe Mm’o$H$a, {dH«$‘ Añdma, kmZoœa {eagmQ>, YZlr nmS>dr, MmébVm ‘moao VWm Bg {e{da H$m g§MmbZ gwYra nmQ>rb, AmewVmof Hw$‘R>oH$a Am¡a {dZmoX amnVdma Ho$ aMZmË‘H$ A{^J‘ go {e{dam{W©`m| H$mo Hw$N> Z`m XoZo ‘| g’$bVm àmá hþB©, gmW-gmW J«m‘rU OrdZ ‘| n[adV©Z H$s nhb BÝht {e{dam| Ho$ ‘mÜ`‘ go gmW©H$ hmo ahr h¡& sss

Jm±Yr {dMma g§ñH$ma narjm H$m ã¶m¡am

h‘mar gm§ñH¥${VH$ Yamoha ‘yë` AmYm[aV ahr h¡, CZH$s {h’$mOV H$aZo H$m H$m`© dV©‘mZ Am¡a ^mdr nrT>r Ho$ {Oå‘o h¡& ‘mZd g‘wXm` H$s ~ohV[a Ho$ {bE BZH$m {OVZm ’¡$bmd {H$`m Om gHo$ CVZm H$aZm Mm{hE& {Oggo AmZodmbr nrT>r H$mo ñnï> Am¡a {Z{üV {Xem Xe©Z àmá hmo gHo$& Bg CÔoí` go ‘hmamï´> Ho$ ObJm±d {Obm go 2007 ‘| ’$mCÊSo>eZ Zo "Jm±Yr {dMma g§ñH$ma narjm'(GVSP) Zm‘H$ EH$ ‘hÎdnyU© H$m`©H«$‘ H$m`m©pÝdV {H$`m h¡& emœV OrdZ ‘yë`m| H$s AZm¡nMm[aH$ {ejm XoZodmbm `h H$m`©H«$‘ ‘mÜ`{‘H$ Ed§ Cƒ ‘mÜ`{‘H$ {dÚmb`m|, ‘hm{dÚmb`m|, d¡ÚH$s` VWm A{^`m§{ÌH$s YmamAm| g‘oV g^r ì`mdgm{`H$ VWm Vm§{ÌH$ e¡j{UH$ g§ñWmAm| ‘| ha gmb Am`mo{OV {H$`m OmVm h¡& BZH$m à^md BVZm ’¡$bm H$s ‘hmamï´>, ‘Ü`àXoe, H$Zm©©Q>H$, Jmodm, JwOamV, {X„r Am{X amÁ`m| Ho$ {dÚmb`m| d ‘hm{dÚmb`m| ‘| ha gmb `h CnH«$‘ Am`mo{OV hmoZo bJm h¡& `hm± VH$ H$s ’$mCÊSo>eZ Ho$ Bg H$m`© H$s gamhZm H$aVo hþE ‘hmamï´> Ed§ ‘Ü`àXoe H$s gaH$ma Zo GVSP Am`mo{OV H$aZo Ho$ {bE {deof n[anÌ Kmo{fV {H$`m h¡& nmR>embmAm| Ho$ gmW gmW {d{^Þ

18 & OZdar-OyZ,2018JÉÉäVÉ MÉÉÄvÉÒVÉÒ EòÒ

H$mamJ¥hmo ‘| ̂ r Bg narjm H$m Am`moOZ ha gmb hmoVm h¡& Bg H$m`©H«$‘ Ho$ Ûmam hOmam| ~§XrOZ H$mo g‘mO {H$ ‘w»` Ymam Ho$ gmW OmoS>Zo H$m à`mg {H$`m OmVm h¡&

df© 2017-18 ‘| H$ar~ 2,07,807 N>mÌm| d {ejH$ {‘Ìm| Zo Bg‘| {hñgm {b`m& Jm±Yr {dMma g§ñH$ma narjm H$s {dñV¥V OmZH$mar Xem©Vm `h [anmoQ>© h‘mao nmR>H$m| Ho$ {bE àñVwV H$a aho h¡&

df© 2017-18 Ho$ BZ narjmAm| H$m nwañH$ma {dVaU g‘mamoh ‘hmamï´>, H$Zm©Q>H$ VWm JwOamV Ho$ {d{^Þ àm§Vmo ‘| g§nÞ hþAm&

‘hmamï´>… Jm±Yr {dMma g§ñH$ma narjm H$m ~‹S>m joÌ ‘hmamï´> h¡, df© 2017-18 ‘| Bg H$m`©H«$‘ ‘| ‘hmamï´> go H$ar~ 1,92,566 N>mÌ-N>mÌmE§ gh^mJ hþE Wo& àñVwV df© H$m nwañH$ma {dVaU g‘mamoh H$m Am`moOZ {d{^Þ {Obm| Ho$ {dÚmb` VWm ‘hm{dÚmb` ‘| Am`mo{OV {H$`m J`m Wm& CZ‘| `dV‘mb go Jwbm‘ Z~r AmPmX g‘mO H$m`© ‘hm{dÚmb`, Or. Eg. H$m°‘g© H$m°boO, ZmJnya, ‘mZdbmoH$ g‘mO {dkmZ ‘hm{dÚmb`, A§~mOmoJmB© (~rS>), N>ÌnVr {edmOr ‘hm{dÚmb`, {gS>H$mo (Am¡a§Jm~mX), ‘hmamOm g`mOramd Jm`H$dmS> {dÚmb`, gmVmam, OJÞmW noS>UoH$a {dÚmb`, bm§Om (aËZmJrar) VWm a`V {ejU g§ñWm nZdob (‘w§~B© VWm am`J‹S>) BZ {dÚmb` VWm ‘hm{dÚmb`m| ‘| OZdar ‘mg ‘| Jm±Yr {dMma g§ñH$ma narjm Ho$ {Obm ñVar` nwañH$ma {dVaU g‘mamoh H$m Am`moOZ {H$`m J`m h¡&

Jm±Yr {Zdm©U {XZ, ObJm±d: 30 OZdar 2018 H$mo ‘hmË‘m Jm±YrOr H$s 70 dt nwÊ`ñ‘¥Vr Ho$ Adga na ObJm±d eha Ho$ H$m§VmB© g^mJ¥h ‘| Jm±Yr {dMma g§ñH$ma narjm H$m nwañH$ma {dVaU g‘mamoh VWm Jm±Yr {dMma na ‘§WZ H$m`©H«$‘ g§nÞ hþAm& CÎma ‘hmamï´> {dÚmnrR> Ho$ ̂ yVnyd© Hw$bJwê$ S>m°. Ho$. ~r. nmQ>rb H$s AÜ`jVm ‘| hþE Bg H$m`©H«$‘ ‘| ObJm±d {Obm Ho$ {Obm{YH$mar {H$emoaamOo qZ~mbH$a, {Obm nmo{bg A{YjH$ XÎmmÌ` H$ambo VWm Jm±Yr [agM© ’$mCÊSo>eZ Ho$ {dœñV godmXmg Xbw^mD$ O¡Z à‘wI ‘mJ©Xe©H$ Ho$ ê$n ‘| CnpñWV Wo& df© 2017 ‘| ObJmd {Obo go 192 {dÚmb`-‘hm{dÚmb` Bg CnH«$‘ ‘| gpå‘{bV hþE& ~XbVr hþB© {dH$mg H$s n[a^mfm Am¡a Jm±Yr {dMmam| H$s emœV Yamoha na S>m°. Ho$. ~r. nmQ>rb Zo AnZo {dMma ì`º$ {H$E& Bg narjm ‘| gh^mJr hmoZo H$m AmZ§X VWm Jm±Yr {dMmam| H$m àemg{ZH$ H$m`m] ‘| Cn`moJ Bg na {Obm{YH$mar {H$emoaamOo qZ~mbH$a Zo AnZo {dMma ì`º$ {H$E& Bg Adga na Jm±Yr [agM© ’$mCÊSo>eZ H$s Amoa go g‘Ýd`H$ CX` ‘hmOZ VWm M§ÐeoIa nmQ>rb CnpñWV Wo& H$m`©H«$‘ H$m gwÌ-g§MmbZ ^wO§Jamd ~mo~So> Zo {H$`m&

H$Zm©Q>H$… df© 2017-18 ‘| H$Zm©Q>H$ amÁ¶ go H$ar~ 8,777 N>mÌ-N>mÌmE§ Bg narjm ‘| gpå‘{bV hþE Wo& 11 ’$adar H$mo H$Zm©Q>H$ Ho$ Jm±Yr ñ‘maH$ {Z{Y Am¡a Jm±Yr [agM© ’$mCÊSo>eZ Ho$ g§`wº$ VÎdmdYmZ ‘| Jm±Yr ̂ dZ ~|Jbmoa ‘| H$Zm©Q>H$ H$m amÁ`ñVar` nwañH$ma {dVaU H$m`©H«$‘ g§nÞ hþAm& Bg H$m`©H«$‘ ‘| ̂ yVnyd© aoëdo‘§Ìr Om’$a ‘{bH$, ̂ yVnyd© ‘§Ìr EM. hZ‘§VAßnm, H$Zm©Q>H$ Ho$ Jm±Yr ñ‘maH$ {Z{Y Ho$ AÜ`j dyS>r nr. H¥$îUm, CnmÜ`j ~r. {edamOy Am¡a H$Zm©Q>H$ amÁ` g‘Ýd`H$ S>m°. A{~Xm ~oJ‘ Am{X ‘mÝ`da Bg H$m`©H«$‘ ‘| CnpñWV Wo& Jm±Yr [agM© ’$mCÊSo>eZ H$s Amoa go narjm {d^mJ Ho$ g‘Ýd`H$ ̂ wO§Jamd ~mo~So> CnpñWV Wo&

JwOamV… JwOamV amÁ` ‘| Jm±Yr {dMma g§ñH$ma narjm H$m ̀ h nhbm gmb Wm Am¡a Bg gmb H$ar~ 5,255 N>mÌ-N>mÌmE§ gpå‘{bV hþE Wo& JwOamV amÁ` ‘| nwañH$ma {dVaU H$m`©H«$‘ VrZ àXoem| ‘| {H$E JE Wo& 21 ’$adar H$mo bmoH${ZHo$VZ {ejU g§ñWm aVZnya-nmbZnwa ‘| {H$aU^mB© MmdS>m Ho$ ‘mJ©Xe©Z ‘| gm~aH$m§R>m, ~ZmgH$m§R>m, ‘hogmUm Am¡a nmQ>Z Mma {Obmo§ H$m nwañH$ma {dVaU H$m`©H«$‘ H$mo A§Om‘ {X`m J`m& Bg H$m`©H«$‘ ‘| bmoH${ZHo$V e¡j{UH$ g§ñWmZ H$s àmMm`m© gm¡. ^maVr~hZ H$m`©H«$‘ Ho$ AÜ`j Ho$ ê$n ‘| CnpñWV Wo& Bg l¥§Ibm H$m Xygam H$m`©H«$‘ 23 ’$adar H$mo ½bmo~b B§{S>`Z B§Q>aZ°eZb ñHy$b, Ah‘Xm~mX ‘| AmMm`© gmh~ VWm {ejH$ {‘Ìm| H$s CnpñW{V ‘| Ah‘Xm~mX, AmU§X VWm Io‹S>m BZ VrZ {Obm| H$m nwañH$ma {dVaU H$m`©H«$‘ {H$`m J`m& X{jU JwOamV Ho$ H$m`©H«$‘ Ho$ {bE 24 ’$adar H$mo ’¡$O E. E. M¸$sdmbm Jëg© hmBñHy$b, gwaV ‘| ’$méI nQ>ob H$s AÜ`jVm ‘| VWm AmMm`© g‘r‘~hZ H$s CnpñWVr ‘| H$m`©H«$‘ g§nÞ hþAm& Bg H$m`©H«$‘ ‘| gwaV, dbgmS>, Zdgmar VWm X‘Z H$mo {‘bmH$a Mma {Obm| Ho$ nwañH$ma N>mÌm| Ed§ {ejH$ {‘Ìm| H$mo {dVarV {H$E JE&

Cnamoº$ H$m`©H«$‘ ‘| ’$mCÊSo>eZ Ho$ H$m`©H$Vm© ^wO§Jamd ~mo~So> VWm A{œZ Pmbm CnpñWV Wo&

{Obm H$jm H$m nwañH$ma {dVaU g‘mamoh, ‘hmamOm g¶mOramd {dÚmb¶, gmVmam

ObJm±d {Obm nwañH$ma {dVaU g‘mamoh ‘| CnpñWV ‘hmZw^md

df© 2017-18 Ho$ {bE ObJm±d {Obo Ho$ {Obm{YH$mar {H$emoaamOo qZ~mbH$a, ‘w»` H$m`©H$mar A{YH$mar VWm H$m¡ñVw^ {XdoJmdH$a, {Obm nmo{bg A{YjH$ XÎmmÌ` H$amio, nmo{bg Cn A{YjH$ g{MZ gm§Jbo Am{X àemgH$s` A{YH$mar`m| Zo Jm±Yr {dMma g§ñH$ma narjm ‘| gh^mJ boH$a Jm±Yr {dMmam| H$mo g‘PZo H$m C‘Xm à`mg {H$`m& BZ ‘hmZw^mdm| Zo g‘wXm` Ho$ gm‘Zo EH$ AmXe© CXmhaU àñVwV {H$`m H$s {dÚmWu H$mb Ho$db H$moB© {g{‘V g‘` VH$ Zht qH$Vw AmOrdZ {gIZo H$s {Okmgm hmoVr h¡& sss

g‘mO Ho$ {bE AmXe©

19OZdar-OyZ,2018& JÉÉäVÉ MÉÉÄvÉÒVÉÒ EòÒ

{dœ `moJ {Xdg na {d{^Þ H$m`©H«$‘

AmO Ho$ VZmd ̂ ao dmVmdaU ‘| ̀ moJmgZ d àmUm`‘ h‘| ZB© D$Om© d MoVZm àXmZ H$aVo h¡& CZHo$ Aä`mg Ho$ Ûmam h‘ em[aarH$, ‘mZ{gH$ Ed§ AmÜ`mpË‘H$ ê$n go AnZo AmnH$mo Vamo VmOm aI nmVo h¡& `moJ Ho$ ‘hËd H$mo Ü`mZ ‘| aIVo hþE Jm±Yr [agM© ’$mCÊSo>eZ Ed§ O¡Z B[aJoeZ Ho$ ghH$m[a`m| Ûmam gm‘y{hH$ én go O¡Z d¡br pñWV EZOu nmH©$ ‘| 21 OyZ H$mo `moJ {Xdg ‘Zm`m J`m& Bg H$m`©H«$‘ ‘| O¡Z B[aJoeZ Ûmam H$m`©aV {Zam‘` Z¡Mamon°Wr Ho$ S>m°. JmoqdX {VdmS>r Am¡a ídoVm {VdmS>r Zo {d{^Þ `moJ‘wÐm Ed§ gwú‘ ì`m`m‘ H$m Aä`mg H$adm`m Cnam§V h‘mao OrdZ ‘| `moJ H$m ‘hËd VWm CZgo g§~§{YV OmZH$mar ^r ghH$m[a`m| Ho$ gmW gmPm {H$`m&

Bg H$m`©H«$‘ ‘| 143 N>mÌ-N>mÌmE§, {dÚmb` Ho$ {ejH$ g‘yh CnpñWV Wo&

~moaIo‹S>m: ObJm±d Ho$ ~moaIo‹S>m Jm±d ‘| nrOr {S>ßbmo‘m Ho$ N>mÌ JUoe Mm’o$H$a VWm {dH«$‘ Añdma Zo {dœ `moJ {Xdg Ho$ A§VJ©V àmW{‘H$ embm Ho$ N>mÌm| H$mo `moJmä`mg {OZ‘| àmW©Zm, gyú‘ `moJ, gy`© Z‘ñH$ma VWm {d{^Þ `moJmgZ Am¡a àmUm`m‘ H$m Aä`mg H$adm`m& Ed§ CZHo$ ‘hËd Ho$ ~mao ‘| {deof OmZH$mar àñVwV H$s&

Bg H$m`©H«$‘ H$mo `eñdr ~ZmZo Ho$ {bE {Obm n[afX Ho$ ‘w»`mÜ`m{nH$m, {ejH$ g‘yh Am¡a ~ƒm| Ho$ ‘mVm-{nVmAm| H$m gh`moJ àmá hþAm&

~§XrJ¥h: Jm±Yr [agM© ’$mCÊSo>eZ H$s Amoa go {Obm ~§XrJ¥h ‘| {dœ `moJ {Xdg ‘Zm`m J`m& CnpñWV ~§XrOZm| H$mo S>m°. JmoqdX {VdmS>r VWm œoVm {VdmS>r Zo ̀ moJmä`mg H$m ‘hËd ~Vm`m& nümV Hw$N> AmgZ Am¡a hmñ` `moJ g§~§{YV, Vm{b`m§ ~OmH$a (ŠboqnJ Woanr) eara ‘| hmoZodmbr D$Om© {Z‘m©U H$m ‘hËd X¡Z§{XZ OrdZ ‘| ~hþV hr Amdí`H$ hmoZo H$m à{VnmXZ S>m°. JmoqdX {VdmS>r Zo {H$`m& ~§XrOZm| Zo ~hþV hr AZwemgZ{à` VarHo$ go `moJmgZ H$aHo$ AnZm CËgmh ^am gh`moJ OVm`m& Bg àg§J ‘| ‘§M na {Obm H$mamJ¥h AYrjH$ ^mZwXmg lramd, O¡Z B[aJoeZ Ho$ ghH$mar {XZoe Xr{jV, Jm±Yr [agM© ’$mCÊSo>eZ Ho$ g§Vmof q^VmSo> CnpñWV Wo& BgHo$ gmW q^VmSo> Or Zo ̂ r Jm±Yr [agM© ’$mCÊSo>eZ Ho$ J{V{d{Y`m| H$s g‘n©H$ OmZH$mar XoVo X¡Z§{XZ OrdZ ‘| `moJmä`mg H$m ‘hËd ~Vm`m& H$mamJ¥h AYrjH$ ^mZwXmg lramd Zo Jm±Yr [agM© ’$mCÊSo>eZ VWm O¡Z B[aJoeZ {gpñQ>åg Ho$ Ûmam Am¶mo{OV Bg ~hþ‘yë` H$m`©H«$‘ Ho$ {bE Am^ma ì`º$ {H$`m& sss

[a¨JUJm±d ‘| {H$gmZ à{ejU H$m`©H«$‘

21 OyZ Ho$ {XZ ’$mCÊSo>eZ Ûmam {H$gmZ à{ejU {e{da H$m Am`moOZ {H$`m J`m Wm& Bg {e{da H$m ‘w»` {df` Iar’$ 2018 H$s ‘w»` ’$gb| H$nmg, gmo`m~rZ, ‘¸$m VWm AZw~§{YV IoVr na ‘mJ©Xe©Z H$aZm ahm&

O¡Z B[aJoeZ Ho$ H¥${f {dX² ‘mJ©Xe©H$ S>m°. ~r. S>r. OSo> VWm AZw~§{YV IoVr ì`dñWm à‘wI Jm¡V‘ XogaS>m Zo {H$gmZm| H$m ‘mJ©Xe©Z {H$`m& ‘w»` ’$gb H$nmg na S>m°. OSo> Zo ~rO H$m ̀ mo½` MwZmd bmJV H$m A§Va, à{V EH$‹S> nm¡Ym| H$s g§»`m, ImX ì`dñWmnZ, amoJ-H$sQ> ZmeH$ ì`dñWmnZ, Q´°n H«$m°n H$m {Z`moOZ VWm H$nmg bJmZo H$s {d{Y ~VmB©& Jm¡V‘ XogS>m© Zo dV©‘mZ ‘| Mb ahr AZw~§{YV IoVr Ho$ A§VJ©V g’o$X ß`mO, bmb {‘M©, AXaH$ VWm hëXr ’$gb na Cn`wº$ OmZH$mar Xr& Bg à{ejU {e{da ‘| Hw$b 50 {H$gmZ CnpñWV Wo&

{H$gmZm| Zo AnZo ‘hÎdnyU© gdmb nwN>H$a Á`mXm go Á`mXm CËnmXZ àmá H$aZo Ho$ {bE Amdí`H$ OmZH$mar hm{gb H$s& H$m`©H«$‘ ‘| [a¨JUJm±d H$s gan§M gm¡. Hw$bH$Uu, S>m°. Hw$bH$Uu, S>m°. ~r. S>r. OSo>, Jm¡V‘ XogS>m©, lram‘ nmQ>rb, àdrU gy`©d§er, Jm±Yr [agM© ’$mCÊSo>eZ Ho$ H$m`©H$Vm© AmewVmof Hw$‘R>oH$a, M§ÐH$m§V Mm¡Yar, àem§V gy`©d§er, VWm gmJa Mm¡Yar CnpñWV Wo& sss

¶moJmä¶mg ‘| ì¶ñV ghH$m[a¶m| H$m g‘yh

Jm±Yr {dMma g§ñH$ma narjm ‘| EH$ bmI N>mÌm| H$m {Z…ewëH$ g‘mdoe

Jm±Yr {dMma g§ñH$ma narjm (GVSP) ‘| gpå‘{bV hmoZo dmbo N>mÌm| H$m àdoe ewëH$ Ho$ {bE Ý`yZV‘ ‘yë` AmH$m[aV {H$`m OmVm h¡& Bg‘| àmW{‘H$ nÌì`dhma, {H$Vm~, àýnÌ, à‘mUnÌ, nwañH$ma ^r gpå‘{bV h¡& Bg H$m¶© ‘| ’$mCÊSo>eZ AnZm ̀ moJXmZ àXmZ H$aVm h¡& {’$a ^r, H$B© N>mÌ Eogo h¡ Omo àma§{^H$ ewëH$ ^r AXm Zht H$a nmVo, Bg{bE df© 2016-17 ‘| h‘Zo ̂ maV gaH$ma H$s AZw‘{V go 35 AC Ho$ A§VJ©V Hw$N> H$m{`H$ ’§$S> àmá {H$`m h¡& Bg H$m{`H$ ’§$S> Ho$ ã`mO ‘| go ̂ maV Ho$ {d{^Þ àm§Vm| Ho$ Am{W©H$ én go {Z~©b n[adma go g§~§{YV H$ar~ EH$ bmI N>mÌm| H$mo Jm±Yr {dMma g§ñH$ma narÌm ‘| {Z…ewëH$ g‘mdoe {H$`m OmEJm& sss

Xmnmoam: 21 OyZ {dœ `moJ {XZ Ho$ Adga na ObJm±d {Obm Ho$ Xmnmoam Jm±d H$s àmW{‘H$ embm ‘| EH$ {Xdgr` ̀ moJ {e{da VWm Amhma emó ì`dñWmnZ na ~ƒm| H$mo à{ejU àXmZ {H$`m& Jm±Yr [agM© ’$mCÊSo>eZ Ho$ H$m`©H$Vm© gmJa Mm¡Yar VWm {ejH$ a{d nmQ>rb Zo `h Hw$Vyhb nyU© {df` H$mo ~ƒm| VH$ VWm {ejH$m| VH$ nhþ±MmZo H$m ZoH$ à`mg {H$`m& a{d nmQ>rb Zo {d{^Þ `m¡{JH$ ‘wÐm d CZH$m ‘hËd ~ƒm| Ho$ gmW gmPm {H$`m& IwamH$ H$s g§doXZm Ho$ AmYma na gmJa Mm¡Yar Zo IwamH$ CËnÞ H$aZo {H$ à{H«$`m H$mo gmPm H$aVo hþE H$hm {H$ H$‹S>r ‘ohZV d g§gmYZ H$s Amdí`H$Vm Ho$ AmYma na h‘ IwamH$ CËnÞ H$aVo h¡& Bg{bE {OVZm Amdí`H$ h¡ CVZm hr ̂ moOZ h‘| Wmbr ‘| boZm Mm{hE& Bg ~hþ‘yë` ^moOZ H$mo ~a~mX H$aZm g~go ~‹S>m AnamY h¡& Bg g§dmX H$m`©H«$‘ Ho$ Ûmam ~ƒm| ‘| ̂ moOZ Ho$ à{V g§doXZm {Z‘m©U hþB©&

20 & OZdar-OyZ,2018JÉÉäVÉ MÉÉÄvÉÒVÉÒ EòÒ

nmR>H$m| Ho$ A{^‘V

"ImoO Jm±YrOr H$s' n{ÌH$m na h‘| nmR>H$m| Ho$ A{^‘V h‘oem àmá hmoVo ahVo h¢& àñVwV h¡ {nN>bo A§H$ Ho$ {bE àmá Hw$N> nmR>H$m| Ho$ A{^‘V - g§nmXH$

{ච‘hmoX¶,

"ImoO Jm±YrOr H$s' n{ÌH$m nmH$a ‘wPo ~hþV hr àgÞVm hmoVr h¡& ‘¢ ~‹S>r CËgwH$Vm go Bg n{ÌH$m H$m B§VOma H$aVm hÿ±&

‘¢ AmnH$m Bg n{ÌH$m H$mo ^oOZo Ho$ {bE öX¶ go Am^ma àH$Q> H$aVm hÿ±&

‘mohZbmb, n{Q>¶mbm (n§Om~)

{චApídZ^mB©,

"ImoO Jm±YrOr H$s' H$mo CX¶monm§V nyam n‹T> {b¶m h¡& Bg N>moQ>r gr n{ÌH$m H$s gm‘J«r D±$Mo ñVa H$s g§¶mo{OV H$s JB© h¡& Jm±YrOr Ho$ {Z~©b Ho$ ~b am‘ n‹T>Zo Ho$ ~mX AZoH$ nmR>H$m| H$mo {M§VZ H$aZo H$s àoaUm Xr hmoJr&

Jm±Yr ’$mCÊS>oeZ H$s J{V{d{Y¶m| Ho$ ~mao ‘| n‹T>H$a AmZ§X hþAm {H$ ’$mCÊS>oeZ AnZo {deof gmoM Ho$ AZwgma AnZo e¡j{UH$ Aä¶mgH«$‘ AWdm ¶wdm H¡$ån²g H$m Am¶moOZ H$a ahm h¡& Jm§±Yr ’$mCÊS>oeZ Xoe ^a go bmoJm| H$mo Omo‹S>Zo, àoaUm XoZo d CÝh| g{H«$¶ H$aZo ‘| OwQ>m h¡, ¶hr Vmo ~‹S>o ̂ mD$ ñd. ̂ dabmb O¡Z MmhVo Wo&

amYm ̂ Å>, H$m¡gmZr, CÎmamI§S>

AmXaUr¶ AemoH$^mB©,

gñZoh Z‘ñH$ma&

"ImoO Jm±YrOr H$s' {Xg§~a 2017 n‹T>H$a Iwer hþB©& g§nmXH$s¶ ‘| lr ApídZ PmbmOr Zo {H$gr ^r ì¶dgm¶ Ho$ {bE (’$moa E‘) 1) Money, 2) Market, 3) Management, 4) Mind Mma VÎdm| H$s Amdí¶H$Vm H$hr h¡& CgHo$ gmW ... Man (‘Zwî¶) H$mo Omo‹S>Zm Oê$ar h¡&

AnZo ñdmW© na {Z¶§ÌU ‘Zwî¶ H$s gmoM ~XbZo na Am gH$Vm h¡& ... ‘mb{H$¶V {dgO©Z {H$ H$ënZm {dZmo~m Or Ho$ ̂ yXmZ J«m‘XmZ H$ënZm ‘| g‘m{dï> h¡& Jm±YrOr Ho$ Q´>ñQ>rern H$s H$ënZm ‘| ^r ¶hr ^y{‘H$m h¡& O~ ‘OXÿa H$mo ‘m{bH$ H$m XOm© {X¶m OmE Am¡a ‘m{bH$ AnZo AmnH$mo CZH$m ñdm‘r Z g‘Po - V^r ¶h g§^d hmoJm& ¶h ApídZ Pmbm Zo H$hm {~bHw$b ghr h¡& CgHo$ {bE AmO ¶wdm gm{W¶m| H$mo Jm±Yr {dMma - AqhgH$ H«$m§{V Ho$ {bE ‘mZdr¶ gm§ñH¥${VH$$$H«$m§{V Ho$ {bE àd¥Îm H$aZm Amdí¶H$ h¡&... "ImoO Jm±YrOr H$s' ¶h g˶ d Aqhgm ‘yë¶m| H$mo g‘{n©V n{ÌH$m Cn¶wº$ h¡& h‘ gmZo JwéOr {dÚmb¶, ‘oarIoS>m, ‘hmdra {dÚm ‘§Xra, ¶dV‘mb BZ XmoZm| ñHy$bm| ‘| Jm±Yr {dMma n[ajmE± boVo h¡& Am¡a {ejH$m| Ho$ gmW "ImoO Jm±YrOr H$s' Ì¡‘m{gH$ n{ÌH$m Ho$ g§nmXH$s¶ Am¡a boI n‹T>H$a MMm©-Jmo{ï>¶m§± Am¶mo{OV H$aVo h¡&

gwhmg gamoXo, ‘§Jbm gamoXo, ¶dV‘mb

sss

gƒo gdm}X`r H$m`©H$Vm© bVmVmB© nmQ>UH$a H$mo lÕm§Obr

Á`oð> Jm±YrdmXr, g‘mOgo{dH$m bVmVmB© nmQ>UH$a H$m 21 ’$adar 2018 H$mo 85 gmb H$s C‘© ‘| {~‘mar Ho$ H$maU {ZYZ hmo J¶m h¡& bVmVmB© nmQ>UH$a EH$ Eogo H$‘©`moJr Wr {OÝhm|Zo AnZm OrdZ Xoe d ‘mZd godm Ho$ {bE A{n©V {H$¶m& nm[admarH$ g‘¥{Õ d g§nÞVm hmoZo Ho$ ~mdOyX ^r CÝhm|Zo ñd`§ào[aV gmXJr H$mo ñdrH$ma {H$`m Wm& {ejm Ho$ joÌ ‘| ‘hÎdnyU© ¶moJXmZ àXmZ H$a AnZr gmar O‘m nw§Or Ho$ Ûmam ObJm±d

Ho$ ZOXrH$ dmdS>Xm Zm‘H$ Jm±§d ‘| EH$ IoV IarXH$a Cg‘§o A§mJUdmS>r H$m`©H$Vm©Am| H$m EH$ à{ejU H|$Ð {Z‘m©U {H$`m VWm EH$ N>mÌmb¶ H$m {Z‘m©U H$a Am{W©H$ én go Agj‘ n[adma H$s bS>{H$¶m| H$mo {Z:ewëH$ {Zdmg, ̂ moOZ d {ejm àXmZ H$aZo H$m H$m¶© {H$¶m&

bVmVmB© nmQ>UH$a Or H$m ‘mZZm Wm {H$ gË`mJ«h EH$ {Za§Va MbZo dmbr à{H«$`m h¡& gƒo gË`mJ«hr H$mo gXm H$m§Q>mo Ho$ nW na MbZo H$mo V¡`ma ahZm Mm{hE& ̀ {X dh ̂ r gmo Om`oJm, Vmo emgH$ dJ© H$mo ̂ «ï> hmoZo go H$moB© Zht amoH$ gH$Vm& Bg{bE ñdmYrZVm Ho$ ~mX ̂ r Xoe ‘| Ohm± H$ht emgZ H$s OZ{damoYr Zr{V`m| Ho$ {déÕ H$moB© Am§XmobZ I‹S>m hmoVm Wm, bVmVmB© nmQ>UH$a Or dhm± nhþ±M OmVr Wr& H$moB© CÝh| Am§XmobZ ‘| ^mJ boZo Ho$ {bE ~wbmE, do BgH$s àVrjm Zht H$aVr& ñd`§ñ’y$V© àoaUm CÝh| dhm± ItMH$a bo OmVr Wr&

bVmVmB© nmQ>UH$a Or H$mo ^m¡{VH$ gwI-gw{dYmAm| H$s Oê$aV Zht Wr& AnZo IM} na ~g `m aob, Omo ^r {‘bVm, do Cg‘| ~¡R>H$a AnZm gm‘mZ ñd`§ CR>mH$a gË`mJ«{h`m| Ho$ gmW A{J«‘ n§{º$ ‘| I‹S>r hmo OmVr Wr& {dZmo~m ̂ mdo go CZHo$ ~hþV AÀN>o g§~§Y Wo& ̂ yXmZ Am§XmobZ ‘| ̂ r do g{H«$` ahr; VWm M§~b KmQ>r Ho$ S>mHy$Am| Ho$ àË`n©U ‘| ̂ r do H$m`©aV ahr&

Jm±Yr [agM© ’$mCÊSo>eZ Ho$ gmW bVmVmB© nmQ>UH$a Ho$ g§~§Y gmYH$ ahm h¡, ̀ hm± VH$ H$s H$B© H$m`©H«$‘ ‘| CZH$m ‘mJ©Xe©Z d gh`moJ àmá hmoVm ahm h¡& do `h ^r MmhVr Wr {H$ ’$mCÊSo>eZ Ho$ gmW {‘bH$a dmdS>Xm Jm±d pñWV CZHo$ Aml‘ ‘| J«m‘ {dH$mg d gm‘wXm{`H$ {dH$mg hoVw Hw$N> Zd{Z‘m©U Ho$ H$m`© ^r {H$E OmE& na bVmVmB© H$s Bg nhb H$m Ama§^ hmoZo go nhbo hr do Bg {dœ H$mo N>moS>H$a Mbo JE& h‘ H$mo{ee H$a| H$s bVmVmB© nmQ>UH$a Zo {OZ VÎdm| Ho$ AmYma na AnZm OrdZ g‘{n©V {H$`m CZ {dMmam| H$mo JhZ én ‘| g‘PH$a H$m`© H$aZo H$s {Xem ‘| AmJo ~T>Vo ah|Jo&

Jm±Yr [agM© ’$mCÊSo>eZ VWm Amem ’$mCÊSo>eZ Ho$ g§`wº$ à`mg go bVmVmB© nmQ>UH$a Ho$ OrdZ g§ñ‘aUm| H$mo gmPm H$aVo hþE lÕm§Obr g^m H$m Am`moOZ {H$`m J`m Wm& Bg g^m ‘| CÎma ‘hmamï´> {dÚmnrR> Ho$ ̂ yVnyd© Hw$bnVr S>m°. Ho$. ~r. nmQ>rb, à{gÕ {d{Yk gwerb AÌo, S>m°. A{Zb amd, ’$mCÊS>o>eZ Ho$ {dœñV XbrM§X Or$ O¡Z Am{X ‘mÝ`da VWm ObJm±d eha Ho$ à‘wI ZmJ[aH$ VWm gm‘m{OH$ H$m`©H$Vm© CnpñWV Wo& g^r Zo CÝh§o eãX gw‘Zm§o go ̂ md^rZr lÕm§Obr A{n©V H$s& sss

ñd. bVmVmB© nmQ>UH$a

21OZdar-OyZ,2018& JÉÉäVÉ MÉÉÄvÉÒVÉÒ EòÒ

E. AÞm‘bmB©, amï´>r¶ Jm±Yr g§J«hmb¶, ZB© {X„r 02.01.2018

A{V{W Xodmo ^d!‘hmË‘m Jm±Yr Ho$ OrdZ Ed§ CZHo$ H$m¶m] H$mo

Jm±Yr [agM© ’$mCÊS>oeZ pñWV "ImoO Jm±YrOr H$s' g§J«hmb¶ ‘| A˶mYw{ZH$ VH$ZrH$ Ho$ gmW g‘pÝdV H$aHo$ ¶wdmAm| Ho$ {bE H¡$go Cn¶moJr ~Zm¶m J¶m h¡? Bgo XoIZo d g‘PZo Ho$ {bE A{V{W¶m| H$m ñdm^m{dH$ àdmh hmoVm ahVm h¡& A{V{W h‘mao {bE XodVwë¶ h§¡&

’w$b~mgZ Xodr ¶mXd, N>ÎmrgJ‹T> 10.03.2018

AemoH$ Omoer, d[að> d¡km{ZH$, ¶yEgE 28.02.2018

g¶mOr qeXo, A{^ZoVm, ‘w§~B© 26.02.2018

ApIb ^maVr` gan§M n[afX Ho$ {bE O¡Z {hëg nYmao hþE à{V{Z{Y`m| H$m g‘yh, 04.01.2018

{XZoe Hw$‘ma O¡Z, ZB© {X„r 06.01.2018

{H$gmZm| H$m g‘yh, Amo{S>em 17.03.2018

A{^ZoÌr gmoZmbr Hw$bH$Uu d CZHo$ gmWrJU, ‘w§~B© 09.02.2018

O¶§V R>mHy$a, ‘w§~B© 12.01.2018

O¡Z B[aJoeZ H§$nZr Ho$ ghH$marAm| Ho$ nmë¶, ObJm±d 06.05.2018

g{dVm ~maZo, ݶm¶mYre, ObJm±d 30.05.2018

àopñQ>O B§S>ñQ´>rO Ho$ A{YH$m[a¶m| H$m g‘yh, B§Xm¡a 18.03.2018

‘m‘moXm¡ S>tJ, goZoJb 10.04.2018

{b¶moa AmoaoZ, BómB©b 11.04.2018

S´>¶y ³bmoH$, ¶yEgE 24.05.2018

ZdZmW Jm¶H$dmS>, nwUo 19.06.2018

H$mbm}g bo{db, ñnoZ 20.06.2018

‘mohZ go ‘hmË‘m

Jm±Yr - {dZmo~m{MÌûm¥§Ibm-20

{dZmo~m ^mdo H$m¡Z h¡?do g§ñH¥$V Ho$ n§{S>V h¢& Aml‘ Ho$ g~go nhbo gXñ¶m| ‘| go EH$

h¢& do Aml‘ ‘| g~ àH$ma H$s godm-àd¥{Îm¶m| - agmoB© go boH$a nmImZm-g’$mB© VH$ ‘| {hñgm bo MwHo$ h¢& CZH$s ñ‘aU-e{º$ AmíM¶©OZH$ h¡& do ñd^md go Aܶ¶Zerb h¢, na AnZo g‘¶ H$m Á¶mXm go Á¶mXm {hñgm H$mVZo ‘| hr bJmVo h¢& gm§àXm{¶H$ EH$Vm ‘| CZH$m CVZm hr {dídmg h¡ {OVZm {H$ ‘oam& CZH$m nyd© {dídmg h¡ {H$ aMZmË‘H$ H$m¶© ‘| g{H«$¶ ^mJ {bE ~J¡a AqhgH$ à{VH$ma g§^d Zhr§ h¡&

- ‘mo. H$. Jm±Yr

Who is Vinoba?He is a Sanskrit scholar. He joined the Ashram

almost at its inception. He has taken part in every menical activity of the Ashram from scavenging to cooking. Though he has a marvellous memory and is a student by nature, he has devoted the largest part of his time to spinning. He believes in communal unity with the same passion that I have. He thoroughly believes that non-violent resistance is impossible without active participation in constructive work.

- M. K. Gandhi

‘hmË‘m Jm±Yr, AmMm¶© {dZmo~m ^mdo Ho$ gmW, dYm© ‘hmË‘m Jm±Yr AmMm¶© {dZmo~m ^mdo Ho$ gmW, dYm© 1934

‘hmË‘m Jm±Yr, {dZmo~m ^mdo H$mo ì¶{º$JV g˶mJ«h Am§XmobZ H$s nyd© g§Ü¶m na {hXm¶V| XooVo hþE, godmJ«m‘, A³Qy>~a 1940

{dZmo~m ^mdo, OJÞmW nwar gå‘obZ Ho$ Xm¡amZ, 1955

Jm±Yr [agM© ’$mCÊSo>eZ (ñdm{‘Ëd) Ho$ {bE ImoO Jm±YrOr H$s ̀ h Ì¡‘m{gH$ ‘wÐH$, àH$meH$ AemoH$ ̂ dabmb O¡Z, g§MmbH$, Jm±Yr [agM© ’$mCÊSo>eZ BÝhm|Zo AmZ§X npãbHo$eÝg², 106/1, ‘wgbr ’$mQ>m, Vm. YaUJm±d, {O. ObJm±d-425103, ‘hmamï´>& ̀ hm± go ‘w{ÐV H$aHo$ Jm±Yr [agM© ’$mCÊSo>eZ, Jm±Yr VrW©,

O¡Z {hëg, nmoñQ> ~m°Šg Z§. 118, ObJm±d-425001, ‘hmamï´> ̀ hm± go àH$m{eV {H$`m& g§nmXH$ - A{œZ ̂ m‘m^mB© Pmbm&

RNI Title Code:- MAHBIL10001