Marta Kurzyńska

Biblioteka

Muzeum Narodowego

w Szczecinie

Powojenne losy Biblioteki Muzeum Narodowego w Szczecinie

jako jedno ze świadectw perturbacji poniemieckich księgozbiorów

na „Ziemiach Odzyskanych”.

szczecińskie muzea

przed 1945 r.

1857

Towarzystwo Sztuk Pięknych Pomorza zakłada Muzeum Sztuki Miasta Szczecina. W wynajmowanych salach na terenie miasta prezentowane są m.in. prywatne kolekcje założycieli Muzeum.

Zbiory: sztuka nowożytna i współczesna, głównie malarstwo i grafika.

1864

Towarzystwo Entomologiczne zakłada Muzeum Pomorskie

(Pommersches Museum), które również nie posiada stałej siedziby.

Zbiory: sztuka regionalna, muzealia archeologiczne, geologiczne

i przyrodnicze.

1913 Kolekcje miejskie scalone od 1887 w Muzeum Miejskim (Museum der Stadt Stettin)

zostają umieszczone w reprezentacyjnym gmachu na Tarasach Hakena (Hakenterrase,

obecnie Wały Chrobrego).

Zbiory: kolekcja sztuki antycznej, malarstwo nowożytne,

sztuka regionalna, sztuka współczesna, muzealia

archeologiczne, przyrodnicze i geologiczne.

1928 Powstaje Prowincjonalne Muzeum Starożytności Pomorskich (Provinzialmuseum

Pommerscher Altertümer Stettin) ugruntowane na zbiorach Towarzystwa Historii i

Starożytności Pomorza (Gesellschaft für Pommersche Geschichte und Altertumskunde).

Od 1934 przyjęło ono nazwę Pomorskie Muzeum Krajowe (Pommersches

Landesmuseum). Jego siedzibą stał się Pałac Sejmu Senatów przy Louisenstrasse (ul.

Staromłyńska 27).

Zbiory: sztuka regionalna, muzealia archeologiczne.

Muzeum Miasta, Hakenterrase Museum der Stadt Stettin Muzeum Narodowe w Szczecinie - Gmach Główny, Wały Chrobrego

Pomorskie Muzeum Krajowe, Louisenstrasse 28 Pommersches Landesmuseum Muzeum Narodowe w Szczecinie – Galeria Sztuki Dawnej, Staromłyńska 27

muzealne biblioteki

przed 1945 r.

1866 Przy Muzeum Pomorskim (Pommersches Museum) powstaje biblioteka. Działy księgozbioru: A - pomorzoznawczy, B - nauki przyrodnicze, C - medycyna, D - prawo, E - filozofia i psychologia, F - teologia i pedagogika, G - filologia, H - starożytność, I - sztuka, K - historia, L - biografie, M - geografia, N - handel i rzemiosło.

1913 Na gruncie wyselekcjonowanego księgozbioru Biblioteki Muzeum Pomorskiego oraz księgozbiorów innych stowarzyszeń i osób prywatnych powstaje biblioteka w Muzeum Miejskim (Museum der Stadt Stettin). Czytelnicy mogą korzystać z: • gabinetów z kolekcją starych druków oraz księgozbiorem przyrodniczym; • biblioteki wraz z czytelnią udostępniającą publikacje i periodyki głównie

z zakresu sztuki.

Czytelnia Biblioteki w Muzeum Miasta, 1938. Fot. Biedermann. Z Archiwum Fot. MNS.

1928 Przy Pomorskim Muzeum Krajowym (Pommersches Landesmuseum) działa biblioteka podręczna utworzona z fragmentu księgozbioru Towarzystwa Historii i Starożytności Pomorza.

Podręczna Biblioteka Muzeum Towarzystwa Historii i Starożytności Pomorza. Handbliothek des Museums den Gesellschaft für Pommersche Geschichte und Altertumskunde in Stettin.

szczecińskie muzea

po 1945 r.

1945 W gmachu Pommersches Landesmuseum powstaje Muzeum Miejskie. 1946 Na Wałach Chrobrego powstaje Muzeum Morskie. 1950 Następuje połączenie Muzeum Miejskiego i Muzeum Morskiego w Muzeum Pomorza Zachodniego. 1970 Muzeum Pomorza Zachodniego uzyskuje status Muzeum Narodowego.

księgozbiory muzealne

w Szczecinie

po 1945 r.

W latach 1945-1946 część zachowanych księgozbiorów muzealnych zostaje przekazanych instytucjom naukowym

na terenie Polski:

1945 Uniwersytetowi Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie: 8 500 książek naukowych wraz z eksponatami przyrodniczymi; 1946 Państwowemu Muzeum Zoologicznemu w Warszawie: 300 tomów książek i czasopism, w tym „Stettiner Entomologische Zeitung” wraz z eksponatami zoologicznymi; Zakładowi Botaniki Uniwersytetu Warszawskiego: 400 tek zielników oraz 2 000 tomów książek botanicznych.

W latach 1945-1950 Muzeum Miasta stało się jedną z terenowych placówek

Wojewódzkiej Komisji Opieki nad Książkami w Szczecinie (lato 1945 - maj 1947),

przekształconej następnie w Zbiornicę Księgozbiorów Zabezpieczonych

w Szczecinie (maj 1947 - marzec 1950).

W latach 1947-1963 księgozbiór historyczny Muzeum oraz zasób uzyskany

z różnych źródeł staje się przedmiotem wymiany z instytucjami Polski i Szczecina.

Księgozbiór zostaje przekazany m.in.:

1947 Zbiornicy Ksiąg Zabezpieczonych w Szczecinie: zbiory wyselekcjonowane; 1948 Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie, Bibliotece Uniwersytetu w Poznaniu: inkunabuły, stare druki; 1959 /1963 Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Szczecinie: 1 700 wol. w tym stare druki z Kościoła Mariackiego w Stargardzie.

W latach 1945-1956 biblioteka muzealna

wzbogaca swoje zasoby dzięki:

1945/1946 Wojewódzkiej Komisji Opieki nad Książkami w Szczecinie: księgozbiór Kościoła Mariackiego w Stargardzie; 1947 Zbiornicy Ksiąg Zabezpieczonych w Szczecinie: 123 wol. z zakresu historii sztuki; Akcji zabezpieczania zabytków na terenie woj. szczecińskiego: m. in. stare druki, fachowe czasopisma; 1948 Wojewódzkiej Składnicy Książek Poniemieckich w Stargardzie; Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie, Bibliotece Uniwersytetu w Poznaniu: polskie książki dotyczące historii sztuki;

1949 Towarzystwu Naukowemu w Warszawie, Państwowym Muzeum Archeologicznym w Warszawie: polskie książki z zakresu archeologii i prehistorii (?); Zbiornicy Ksiąg Zabezpieczonych w Szczecinie: książki z zakresu prehistorii, nauk przyrodniczych, historii, sztuki i innych dziedzin; 1955/1956 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie (wniosek dyrektora Muzeum Władysława Filipowiaka): 5 000 wol. z różnych źródeł, m.in. Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Szczecinie oraz bibliotek szczecińskich Liceów nr 1 i 2, a także Liceum nr 1 w Stargardzie Szczecińskim (dawne Kolegium Gröninga).

Biblioteka Muzeum Narodowego

w Szczecinie

proweniencje muzealne w księgozbiorze poniemieckim BMNS (wybór)

Pommersches Museum Muzeum Pomorskie

Museum Stettin Muzeum Szczecin

Provinzialmuseum Pommerscher Altertümer Prowincjonalne Muzeum Starożytności Pomorskich

Handbliothek des Museums den Gesellschaft für Pommersche Geschichte und Altertumskunde in Stettin Podręczna Biblioteka Muzeum Towarzystwa Historii i Starożytności Pomorza w Szczecinie

Pommersches Landesmuseum in Stettin Pomorskie Muzeum Krajowe w Szczecinie

Ornitologischer Verein Stettin Stowarzyszenie Ornitologiczne w Szczecinie

Handbibliothek der Städtische Kupferstich-Sammlung zu Stettin Podręczna Biblioteka Miejskiego Zbioru Miedziorytów Szczecina

Bibliothek der Gesellschaft für Pommersche Geschichte und Altertumskunde in Stettin Biblioteka Towarzystwa Historii i Starożytności Pomorza w Szczecinie

proweniencje pozamuzealne w księgozbiorze poniemieckim BMNS (wybór)

Szczecin

Aus der Stadt Bibliothek Stettin Z Biblioteki Miejskiej, Szczecin

Bibliothek des Stadtgymnasiums, Stettin / F. Karow Biblioteka Gimnazjum Miejskiego, Szczecin / [Księgozbiór F. Karowa]

Bibliothek des Stadtgymnasiums, Stettin / Städtische Höhere Lehranstalt Stettin Biblioteka Gimnazjum Miejskiego, Szczecin / Miejskie Stowarzyszenie Uczonych, Szczecin

Bucherei Staatliche Seefahrtschule, Stettin Biblioteka Państwowej Szkoły Morskiej, Szczecin

Eigentum des Stadtgemeindte, Stettin Własność Miasta Szczecin

Eigentum des Stadtgemeinde, Stettin / Arndt Schule Stettin Własność Miasta Szczecin / Szkoła Arndta, Szczecin

Eigentum des Stadtgemeinde Stettin / Gesenius Wegener Lyzeum Stettin Własność Miasta Szczecin / Liceum Geseniusa Wegnera, Szczecin

Ex Bibliothec Gymnasii Paleo-Sedinensis Z biblioteki Pedagogium Szczecińskiego

Gesamt-Kirchen-Biliothek zu Stettin Zbiorcza Biblioteka Kościelna, Szczecin

proweniencje pozamuzealne w księgozbiorze poniemieckim BMNS

Stargard Szczeciński (wybór)

Biliotheca Reg & Groening Stragard Biblioteka Królewskiego Gimnazjum Gröninga, Stargard

Bibliothek des Königlisches und Gröningschen Gymnasiums zu Stargard in Pommern Biblioteka Królewskiego Gimnazjum Gröninga, Stargard na Pomorzu

Schülerbibliothek des Königlichsches Gymansiums Stargard in Pommern Biblioteka Szkolna Królewskiego Gimnazjum, Stargard na Pomorzu

Schülerbibliothek des Königlichsches und Gröningschen Gymnasiumszu Stargard in Pommern Biblioteka Szkolna Królewskiego Gimnazjum Gröninga, Stargard na Pomorzu

Bibliothek des Staatlichen und Gröningschen Gymnasiums zu Stargard in Pommern Biblioteka Państwowego Gimnazjum Gröninga, Stargard na Pomorzu

Hilfsbücherei des Staatlischen und Gröningschen Gymnasiums zu Stargard in Pommern Biblioteka Pomocnicza Państwowego Gimnazjum Gröninga, Stargard na Pomorzu

Schülerbibliothek des Staatlliches Gymansiums Stargard in Pommern Biblioteka Szkolna Państwowego Gimnazjum, Stargard na Pomorzu

Städtische Volksbücherei Stargard in Pommern Biblioteka Ludowa, Stargard na Pomorzu

Bibliothek der Mädchen Volksschule zu Stargard in Pommern Biblioteka Szkoły Powszechnej dla Dziewcząt, Stargard na Pomorzu

proweniencje pozamuzealne w księgozbiorze poniemieckim BMNS Białogard

Kreisheimatmuseum Belgard / Persante Muzeum Regionalne, Białogard nad Parsętą

Belgarder Verein für Geschichte und Heimatkunde. E.V. Towarzystwo Historyczno - Krajoznawcze, Białogard

Städtische Volksbücherei, Belgard Biblioteka Ludowa, Białogard

Lehrerbücherei die Oberschule für Mädchen Belgard auf Persante Biblioteka Szkoły Średniej dla Dziewcząt, Białogard nad Parsętą

Bibliothek des Gymnasiums zu Belgard Biblioteka Gimnazjum, Białogard

proweniencje pozamuzealne w księgozbiorze poniemieckim BMNS Koszalin (wybór)

Biliothek Provinzial Taubstummen Anstalt Köslin Biblioteka Prowincjonalnego Instytutu Głuchoniemych, Koszalin

Cöslin Ober Landes Gericht Wyższy Sąd Krajowy, Koszalin

Gemeindeschule Köslin Szkoła Gminna, Koszalin

proweniencje pozamuzealne w księgozbiorze poniemieckim BMNS inne miejscowości Pomorza Zachodniego (wybór)

Mark. Provinzional Museum Stadt Bernstien Prowincjonalne Muzeum Miejskie, Pełczyce

Königlichsches Semminar Biliothek zu Pyritz Biblioteka Królewskiego Seminarium, Pyrzyce

Prezentacja do referatu:

Powojenne losy Biblioteki Muzeum Narodowego w Szczecinie

jako jedno ze świadectw perturbacji poniemieckich księgozbiorów

na „Ziemiach Odzyskanych”.

scenariusz: Marta Kurzyńska realizacja: Bartosz Pniewski