Jak budowano w średniowieczu? Z wizytą w Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie

CELE OGÓLNE

• Zapoznanie uczniów z podstawowymi zagadnieniami dotyczącymi architektury okresu

średniowiecza.

• Przedstawienie wybranych aspektów średniowiecznej historii Polski.

• Zwrócenie uwagi na wybrane polskie zabytki i muzea.

CELE SZCZEGÓŁOWE

Cele poznawcze

• Przedstawienie najważniejszych faktów związanych z powstaniem państwa polskiego.

• Omówienie wybranych zagadnień związanych z rozwojem architektury w średniowiecznej Polsce.

• Zapoznanie uczniów z następującymi pojęciami: styl romański, styl gotycki, archeologia.

Cele kształcące

• Doskonalenie umiejętności społecznych, w tym umiejętności współpracy w grupie oraz dyskusji.

• Doskonalenie umiejętności pracy z tekstem i czytania ze zrozumieniem.

Cele wychowawcze

• Rozwijanie aktywności umysłowej.

• Rozwijanie zainteresowania historią i umacnianie poczucia związku przeszłości z teraźniejszością.

METODY PRACY

rozmowa sterowana praca uczniów pod kierunkiem nauczyciela praca w parach praca w grupach

burza mózgów praca z tekstem

NARZĘDZIA

komputer i rzutnik wydrukowane i pocięte zadania do lekcji w odpowiedniej liczbie tablica lub

flipchart wydrukowane reprodukcje

Jak budowano w średniowieczu? Z wizytą w Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie Scenariusz dla nauczyciela przygotowany przez Fundację Dziecięcy Uniwersytet Ciekawej Historii w ramach projektu „Historia: zobacz”.

PRZEBIEG LEKCJI

Rekapitulacja wtórna

Powiedz uczniom, że podczas tej lekcji dowiedzą się, jak budowano w średniowiecznej Polsce. Powiedz, że będzie to możliwe dzięki przyjrzeniu się eksponatom z Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie. Zapytaj, czy pamiętają jaką datę uważa się za rok powstania państwa polskiego i co się wtedy wydarzyło. Wspólnie przypomnijcie sobie podstawowe informacje na temat chrztu Polski.

Lekcja właściwa

Poproś uczniów, aby dobrali się w pary i rozwiązali Zadanie 1. Sprawdźcie odpowiedzi. Wspólnie zastanówcie się, jak mógł wyglądać wczesnośredniowieczny gród (na przykładzie Gniezna w czasach chrztu). Swoje pomysły zapiszcie hasłowo na tablicy. Powiedz uczniom, że w Muzeum Początków Państwa Polskiego można obejrzeć makietę przedstawiającą gród gnieźnieński w XI wieku. Powiedz im, że zaraz wspólnie przekonacie się, czy udało Wam się dobrze ustalić, jak wyglądał średniowieczny gród. Uczniom, nadal pracującym w parach, daj do zrobienia Zadanie 2. Zapytaj, czy wszystkie podpisy są zrozumiałe dla uczniów, wyjaśnij niezrozumiałe słowa. Sprawdźcie odpowiedzi. Zapytaj uczniów z jakich materiałów wybudowano średniowieczny gród w Gnieźnie. Gdy ustalicie, że przede wszystkim z drewna zapytaj, czy znają jakieś drewniane zabytki z XI wieku, które przetrwały do naszych czasów. Ustalcie, że drewno jest nietrwałym budulcem. Następnie poproś o wykonanie Zadania 3. Powiedz uczniom, że wiele zabytków archeologicznych obejrzeć można w Muzeum Początków Państwa Polskiego. Znajdują się tam także ciekawe przykłady wykonanych z kamienia zabytków architektury romańskiej. Zapytaj uczniów czy wiedzą, czym charakteryzuje się architektura romańska. Następnie podziel ich na 4 osobowe grupy, które wykonują Zadanie 4 i wyświetl film. Po obejrzeniu filmu sprawdźcie rozwiązanie zadania. Zapytaj uczniów czy wiedzą, jak nazywał się drugi ze średniowiecznych stylów w architekturze. Zadanie 5.

Rekapitulacja pierowtna – uczniowie wykonują Zadanie 6.

Zadanie domowe polega na wykonaniu Zadania 7. Wspólnie przeczytajcie polecenie, w razie potrzeby wyjaśnij wszelkie wątpliwości.

Jak budowano w średniowieczu? Z wizytą w Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie Scenariusz dla nauczyciela przygotowany przez Fundację Dziecięcy Uniwersytet Ciekawej Historii w ramach projektu „Historia: zobacz”.

Zadanie 1

Państwo pierwszych Piastów powstało w Wielkopolsce - krainie w środkowo-zachodniej Polsce. To tam

powstawały pierwsze grody. Największym miastem Wielkopolski jest Poznań. Czy potrafisz wskazać tę

krainę na mapie współczesnej Polski? A czy potrafisz znaleźć Gniezno? Zaznacz miasto i krainę na

mapie.

Wyk. MRN CC BY-SA 3.0

Jak budowano w średniowieczu? Z wizytą w Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie Scenariusz dla nauczyciela przygotowany przez Fundację Dziecięcy Uniwersytet Ciekawej Historii w ramach projektu „Historia: zobacz”.

Zadanie 2

Na ilustracji poniżej możesz zobaczyć, jak wyglądał wczesnośredniowieczny gród w Gnieźnie w XI wieku.

Co widzisz? Dopasuj podpisy do odpowiednich fragmentów zdjęcia. spróbuj też określić do czego

służyły poszczególne obiekty.

Fot. Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie

LITERA NAZWA OBIEKTU ZASTOSOWANIE

A

B

C

D

E

GŁÓWNA BRAMA PALATIUM WAŁ OBRONNY KATEDRA PODGRODZIE

Jak budowano w średniowieczu? Z wizytą w Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie Scenariusz dla nauczyciela przygotowany przez Fundację Dziecięcy Uniwersytet Ciekawej Historii w ramach projektu „Historia: zobacz”.

Zadanie 3

Rozwiąż rebus!

Jak budowano w średniowieczu? Z wizytą w Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie Scenariusz dla nauczyciela przygotowany przez Fundację Dziecięcy Uniwersytet Ciekawej Historii w ramach projektu „Historia: zobacz”.

Zadanie 4

Obejrzyj film, a następnie zdecyduj, które zdjęcia przedstawiają przykłady architektury romańskiej. Czy

wiesz, co to za budynki? Obok zdjęć wpisz nazwy znanych Ci zabytków.

1. 2.

3. 4.

Jak budowano w średniowieczu? Z wizytą w Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie Scenariusz dla nauczyciela przygotowany przez Fundację Dziecięcy Uniwersytet Ciekawej Historii w ramach projektu „Historia: zobacz”.

Zadanie 5

Uzupełnij luki w tekście poniższymi słowami:

WITRAŻAMI GOTYCKIM WAWELU ŚREDNIOWIECZNEJ XIII WIEKU SMUKŁE

XVI WIEKU MARIACKIE ŻEBER OSTRE SKLEPIENIA

W ___________________ na ziemie dzisiejszej Polski dotarł nowy,

zdobywający coraz większą popularność w całej

_________________________ Europie styl architektoniczny.

Wznoszone w nim budynki miały zupełnie inne proporcje, były

bardziej___________________ i strzeliste niż kościoły romańskie.

Ich ściany przepruwano ogromnymi oknami, które zdobiono

kolorowymi ___________________. Okna i drzwi wieńczyły

zazwyczaj łuki ___________________ . Uwagę zwracały także

___________________, zdobione skomplikowaną konstrukcją

___________________ podtrzymujących ich ciężar.

Dziś nazywamy ten styl stylem ___________________ , lub po

prostu gotykiem. Był on popularny w całej Polsce aż do

___________________! Znane zabytki gotyckie to na przykład

Katedra na _________________ i kościoły ___________________

w Krakowie oraz w Gdańsku.

Jak budowano w średniowieczu? Z wizytą w Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie Scenariusz dla nauczyciela przygotowany przez Fundację Dziecięcy Uniwersytet Ciekawej Historii w ramach projektu „Historia: zobacz”.

Zadanie 6

Czy po tej lekcji potrafisz już rozpoznać romańskie zabytki? Oceń, które zdania są prawdziwe (P), a które

fałszywe (F).

LP P/F

1 Romańskie budowle wznoszono w Polsce między V a X wiekiem

2 Dzieła romańskie powstawały w Polsce między XÎ a XII wiekiem

3 Architektura romańska wyróżnia się prostotą formy - budynki

wydają się złożone z podstawowych brył geometrycznych

4 Romańskie kościoły łatwo rozpoznać - mają bardzo

skomplikowane, niegeometryczne formy

5 Kolejną ważną cechą charakterystyczną jest grubość murów: są

to masywne, kamienne ściany, przeprute tylko niewielkimi oknami

6 Romańskie zabytki wznoszono z betonu, a ich ściany zdobiono

ogromnymi oknami

7 Warto zwrócić uwagę na wykończenia okien i portali -

charakterystyczną cechą romanizmu jest wykorzystanie w tym miejscu łuków ostrych

8 Warto zwrócić uwagę na wykończenia okien i portali -

charakterystyczną cechą stylu romańskiego jest wykorzystanie w tym miejscu łuków pełnych (półkolistych)

Jak budowano w średniowieczu? Z wizytą w Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie Scenariusz dla nauczyciela przygotowany przez Fundację Dziecięcy Uniwersytet Ciekawej Historii w ramach projektu „Historia: zobacz”.

Zadanie 7

Przyjrzyj się ilustracjom, przedstawiającym przykłady architektury romańskiej w Polsce. Co to za zabytki

i gdzie się znajdują? Dopasuj odpowiednie podpisy do fotografii. Naucz się wskazywać je na mapie

Polski.

1. 2.

3. 4.

Kolegiata w Tumie Rotunda św. Prokopa w Strzelnie Kościół św. Andrzeja w Krakowie Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i św. Mikołaja w Gieczu

Jak budowano w średniowieczu? Z wizytą w Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie Scenariusz dla nauczyciela przygotowany przez Fundację Dziecięcy Uniwersytet Ciekawej Historii w ramach projektu „Historia: zobacz”.

SŁOWNICZEK

WIELKOPOLSKA - kraina w środkowo-zachodniej Polsce

PALATIUM - siedziba władcy we wczesnośredniowiecznym grodzie

KATEDRA - najważniejszy kościół w diecezji, kościół biskupi

KOLEGIATA - rodzaj kościoła

ROTUNDA - budynek na planie okręgu (okrągły)

ARCHIWOLTA - zdobione wykończenie łuku.

STYL ROMAŃSKI (ROMANIZM) - styl w sztuce średniowiecznej, popularny w Europie od X wieku.

PORTAL - ozdobne, architektoniczne obramienie drzwi wejściowych.

ARCHEOLOGIA - dziedzina wiedzy, w której przeszłość człowieka poznawana jest na podstawie materiałów odkrywanych na ziemi, pod ziemią i w wodzie.

TYMPANON - pole pomiędzy drzwiami a archiwoltą portalu, wypełnione dekoracją rzeźbiarską.

SAKRALNY - związany z kultem religijnym.

STYL GOTYCKI (GOTYK) - styl w sztuce późnego średniowiecza, popularny w Europie od XIII wieku.

Jak budowano w średniowieczu? Z wizytą w Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie Scenariusz dla nauczyciela przygotowany przez Fundację Dziecięcy Uniwersytet Ciekawej Historii w ramach projektu „Historia: zobacz”.

POLECANE MATERIAŁY

O Muzeum Początków Państwa Polskiego: http://www.muzeumgniezno.pl/

O historii średniowiecznej Polski: http://www.muzeumgniezno.pl/pl/materialy-edukacyjne/254 O architekturze romańskiej: https://www.historiaposzukaj.pl/wiedza,architektura,106,architektura_romanska_-_cechy_stylu.html https://albumromanski.pl/

O Gnieźnie: https://www.historiaposzukaj.pl/miejsca,1,gniezno.html?b=wiedza%2Carchitektura%2C106%2Carchitektura_romanska_-_cechy_stylu.html O życiu w średniowiecznym grodzie w Gnieźnie: https://play.google.com/store/apps/details?id=com.rrrstudio.GnieznoMakieta https://www.historiaposzukaj.pl/wiedza,architektura,949,architektura_kosciol_w_lubiechowej.html https://www.historiaposzukaj.pl/wiedza,architektura,860,architektura_zamek_wlen.html https://www.historiaposzukaj.pl/wiedza,architektura,102,architektura_gotycka_-_cechy_stylu.html O katedrze w Poznaniu: https://www.historiaposzukaj.pl/miejsca,1,gniezno.html?b=miejsca%2C78%2Cpoznan.html

Jak budowano w średniowieczu? Z wizytą w Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie Scenariusz dla nauczyciela przygotowany przez Fundację Dziecięcy Uniwersytet Ciekawej Historii w ramach projektu „Historia: zobacz”.

PRAWIDŁOWE ODPOWIEDZI DO ZADAŃ

Zadanie 2 A – PALATIUM (SIEDZIBA WŁADCY) B – KATEDRA (KOŚCIÓŁ BISKUPI) C – WAŁ OBRONNY

(OCHRONA GRODU ) D – GŁÓWNA BRAMA (STRZEŻONY WJAZD DO GRODU) E – PODGRODZIE (TU

MIESZKALI KUPCY I RZEMIEŚLNICY PRACUJĄCY NA RZECZ GRODU)

Zadanie 3 ARCHEOLOGIA

Zadanie 4 1 - Zamek Królewski w Warszawie 2 - Kolegiata w Tumie 3 - Rotunda w Cieszynie;

4 - Kamienica Kopernika w Toruniu Zabytki romańskie: 2 i 3.

Zadanie 5 XIII wieku średniowiecznej smukłe witrażami ostre sklepienia żeber gotyckim

XVI wieku Wawelu mariackie

Zadanie 6 Prawda: 2; 3; 5; 8

Zadanie 7 Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i św. Mikołaja w Gieczu – 1 Kolegiata w

Tumie – 2 Rotunda św. Prokopa w Strzelnie – 3 Kościół św. Andrzeja w Krakowie - 4