IZA'NIN $ARKISI

MAGDASZAB

MAGDA SZAB, 1917 ylnda, Macaristan'n Debrecen kentinde, entelektel bir byk burjuva ailenin kz olarak dodu. 1940'ta tamamlad klasik edebiyat reniminin ardndan be yl retmenlik yapt. 1945'ten grevden alnaca 1949'a kadar Din ve Eitim Bakanlnda alt. 194 7'de Macar yazar Tibor Szobotka'yla evlendi. Szab'nun ilk eserleri il. Dnya Savandan sonra yaymland, ama 1949'dan sonra siyasi nedenlerle ad edebiyat sahnesinden silindi; sakncal yazar olarak ilkokul retmenlii yapmaya zorland. 1950'lerin sonlannda kitap raflannda grnme

ye balayan yaptlan cokuyla karland. Bunu pe pee gelen dller ve yabanc dillere eviriler izledi. Magda Szab6 1987'de Az Ajt'nun (Kap. YKY, 2007) yaymlanmasyla Macar edebiyatnn en byk isimleri arasna girdi. Roman 1992'de ABD'de Betz Corporation dln, 2003'te Fransa'da Femina Yabanc Roman dln kazand. Magda Szab6 Kasm 2007'de hayata gzlerini yumdu.

Dier baz yapdan: Az z (1959; Yavru Ceylan, E Yaynlan, 1972); Fresk6 (1958); Mondjlk meg Zsfildnak (1958); Sziget-htk (1959); T.nder Lala (1965); Mzes egy, huszonkett (1967); Kaalin utca (1969).

HAKAN TANSEL, 1960 ylnda lstanbul'da dodu. 1980'de Saim Joseph Fransz Erkek lisesinden mezun oldu. Dnemin politik koullan dolaysyla, 1981-89 aras Paris'te yaad. Franszcadan Trkeye aktard kitaplardan bazlan: Yld.:lann ]eanne' Birinci Kitap: Gl ve Zambah, Yld.:lann ]eanne' .nal Kitap: Amerika iei (Gerald Messadie); Kzl Ot, trlar Farknda Deil, Ve Btn irkinler ldr.lecek (Boris Vian); Okyanuslar (Yves Simon); Mona Usa'nn Dudaklan (Pierre lepere); Sarinagara (Philippe Forest); Cennet Vadi (Alain jaubert); Mavi Sabahlar Uean-Marie Laclavetine).

lza'nn arks MAGDA SZAB

ROMAN

eviren

HAKAN TANSEL

KANAT

Kanat Kitap 72 Edebiyat dizisi 44 IZA'NIN SARKISl MAGDASZAB

Roman l. Bask: Man 2008

ISBN 978975-8859-74-0

Copyrightc Szab6 Magda, 1963. Tm haklan sakltdtr. Editions Viviane Hamy, Kalem Ajans

zgn ad: Pildtus C Yayn haklan Pusula Yayncltk ld. ti., 2006

Kanat Kitap, bir Pusula Yayncltk ld. kuruluudur.

Franszcadan eviren: Hakan Tansel

Yayna hazrlayan: Renan Akman

Dzelti: Zeynep Doukan

Sayfa dzeni: zgr Gder

Kapak tasanm: Mehmet ztrk

Bask: efik Matbaas, tir. (0212) 472 15 00

Kanat l

1

TOPRAK

l

H aber sabah gelmiti. Yal kadn odun ateinde ekmek kzartyordu. sene evvel Iza kk ve tuhaf bir aygt yollamt onlara;

ekmek dilimleri, kpkrmz kesilen ince te l lerin arasnda gz ap kapayncaya kadar ktr ktr oluyordu . Aleti kutusuna geri koyup bir daha asla karmamak zere mutfak bfesinin dibine tktrmadan nce evirip evirmi, altn stn incelemiti. Makine ve aygtlardan saknyor ve esasnda, gayet allm bir ey olan elektrik bile ona pek gven telkin etmiyordu. Bir arza ya da frtna yznden birka saatliine cereyan kesilse, ihtiyat tedbiri olarak her daim mumlarla donatlm halde bfenin zerinde duran iki kollu bakr amdann alr, alevler iindeki bu dal demetini yal ve uysal bir geyiin boynuzlann tamas gibi bann stnde tutarak, kk admlarla koridoru geip mutfaktan odaya gtrrd.

Elektrikli ekmek kzartcsna asla alamazd , zira o zaman atein karna melemezdi; korun sanki canl bir varlktan gelen esrarengiz solumasn dinlemeyi seviyordu ; ate yanarken evde baka hi kimse olmasa bile kendini yalnz hissetmiyordu.

Antal zili aldnda sobann ak kapann karsndaki taburesinde ne doru eilmiti; kzarmakta olan ekmee batnlm uzun atal elinde, gidip kapy at.

Antal sesini karmadan ona bakt , sonra kolundan tuttu, hareketlerindeki tutukluk sylemekten kand eyi aa vurdu.

4

ihtiyar kadnn gzleri yala doldu, ama sanki karanlk bir g onlan gzkapaklannn kenarnda asl tutuyormu gibi, akmad yalar. Dier tm reflekslerden daha gl olan nezaket, kadnn gnlandan bir "Sa ol olumft kard.

Dipteki odaya gittiler, atein yand odaya; tabureye oturdu, Amal sobada ellerini su. Hibir ey konumuyor, ama birbirlerini eksiksiz anlyorlard. Sk durmalym, diyordu yal kadn kendine, yle ok seviyorum ki onu!

Hi acelemiz yok, kendinizi toparlayn biraz, diye yalvaryordu Antal iinden. Oraya gitmeniz pek bir ie yaramayacak zaten. Orada yatan ahs, eskiden tandnz kii deil afaktan beri. Yine de onun yanna gtlireceim sizi, bir faydas olacandan deil, ama hakknzdr.

Yola kacaklar srada yal kadn pazar filesini koluna takt. Hastaneye giderken hep onu almt yanna. Vince'ye, onun istedii ya da kendisinin uygun grdlili eyleri o zembille gtrrd: mendil, biskvi, zellikle de limon. Bu sefer de filenin ilmikleri arasndan san toplar panldyordu.

Zavall iyilik melei! diye dlindli doktor. prsk limonuyla bir mucize gerekletirebileceini zannediyor. Ondan korkmuyormu gibi yapnca lmn geri ekileceini sanyor. Vince'ye limon gtrmenin onu canl bulmaya yeteceine inanyor.

Gece hava don yapm, nceki akamdan beri kl serpmemi olduundan merdiven kayganlamt. Amal basamaklar inmesine yardm etmek iin koluna girdi. Odunluun kaps ak kalmt; eikte kirli bir kar birikintisi olumutu ve arkasnda Kapitany, sanki bir siperdeymi gibi gzetlemedeydi. Samann iinde silkindii duyuluyordu: Deini datmt yine. ihtiyar kadn hangara gz atmad, kolu kasld ve soluklar hzland.

Kapitany'yi grd herhalde, diye dnd doktor, ama hibir ey olmam gibi yapyor. Hayvann tyleri siyah ve bugn siyahtan kanmak gerek. Kapy np taksi durana ynelirlerken, devlete ait gda maazas Kzen'in mdr Kolman vitrin camnn arkasndan onlar izliyordu.

5

Saat yedi bile olmad, diye dnd Kolman. Anlald, yal adam yolun sonuna yaklam olmal. ok yazk. Ne kadar sakin ve sabrl bir adamd! Srasn bakalanna verirdi hep, erkeklere ve ocuklara bile. St kabn en son uzatan o olurdu her zaman. Kk kzlar ona baylrd. Yazn bahesinden iekler getirirdi onlara, havalar soumaya baladnda da kzarm balkaba ve ay. Zavall ihtiyar, o da ekip gidiyor ite! Kz ok izlecek! Ne ok para gnderirdi ona! Postacnn sylediine baklrsa her ay havale gelirmi Budapete'den. Byle bir kadndan boanrken u Antal'in akl neredeydi acaba? Mamafih o da kt biri deil , btn hastalan iyi konuuyor hakknda.

Pastanenin nnden taksiye bindikleri srada yal kadn da Iza'y dnyordu . "Babam kanser" demiti Iza, tuhaf derecede duygusuz bir tonla. Annesinin telefonu izerine hastay grmek iin Budapete'den gelmiti. Banyoda. stajyer doktorken alkanlk edindii titiz bir yavalkla ellerini fralyordu .

ihtiyar kadn kvetin kenanna ylp kalmt. Dnya aniden kararmt etrafnda; dmemek iin termosifonun musluuna tutunmutu. Bir saniye sonraysa . ayaklannn stne sram, koarak koridora kyordu: Vince onu agnyordu.

"Ne dolaplar eviriyorsunuz?" diye sormutu Vince, biraz sinirli bir sesle.

Ama o, tek kelime edemeden. daha imdiden rmekte olan bir lye bakar gibi dehet ve panik iinde kocasna dikmiti gzlerini. Ne cevap vermeliydi? Aklna hibir ey gelmiyordu. Onu bu zor durumdan kunaran lza olmutu: Beyaz ve zarif ellerini yal adamn burnunun dibinde sallayarak banyodan kyordu .

"Herkes sizin gibi bir iht iyar kei deil ya" demi ve Vince'nin zayf yz ayd nlanmt .

" ihtiyar kei" kk lza'ya ait bir tabirdi, eski lza'ya, sulu gzl ve parlak burunlu lza'ya. "Gnde birka kez ellerini ykayanlar da vardr, mesela ben" d iye devam etmiti. "Ve imdi, odanza geri dnn. tecek.-;iniz. Benim mide suyum sizinki kadar az olsa , gelip hadise karmak yerine pepsin haplanm yutard m . n

6

Yal kadn Vince'nin kukulan olduunu biliyordu. O vahi, tuhaf arlar ba gsterip zayflamaya baladndan beri pheci biri olup tkmt ; srekli kilo kaybnn sebebini, gitgide daha sk tutan acayip sanclann aklamasn nihayet renmek iin her daim teyakkuzda dolaarak, en kk konuma knntsn bile karmamaya alyordu.

Ben asla byle tersleyemezdim onu diye dnmt ihtiyar kadn. Umutsuzluun dibindeyken bile , Iza'nn buna muktedir olduunu dnmekten gurur duyuyordu.

"Benimle gel anne, kahvede bir eyler ieriz. Siz de gelir misiniz?"

Ama keyfi yerine gelen Vince, kurumlu bir edayla onun sska bacaklann seyrediyordu: Yoksa barlara takldn m sanyorlard, onun? Ban sallamt. Iza omuz silkerek devam etmiti :

"Cannz isterse , kadnlan dikizlemekten baka bir ey yapmayacaktnz zaten. "

Mantosunu kapm ve ocukluundan beri dan kaca zaman hep yapt gibi , babasnn bombeli, gzel alnna bir tos atmt.

"Biz yokken, annemi aldatmaya kalkmayn sakn!" Vince muzipe gz krpm ve haftalardr yal kadnn ok

iyi tand gzler olmaktan uzak gzleri -o kadar deimiti ki gzleri , yal kadn aknlk iinde onlara ne olduunu, niin hem kldklerini hem de sarkp donuklatklarn soruyordu kendine- aniden eski parlaklna kavumutu.

Vince Iza'ya tapard, birbirlerine her zaman taklrlard ve aralanndaki diyaloun sradan baba-kz konumalanyla hibir ortak noktas yoktu. Arkadaa, kardee; suonakl ve Tanr bilir daha neler neler banndran bir diyalogdu bu!

Barda ne yal kadn ne de Iza azn srd kahvesine; buulu barda ellerinin arasnda dndrerek seyrediyorlard. Iza'nn yz pek solgundu .

"Yaklak ay mr var, demiti lza. Antal ona ila getirme iini stlenir. Sana para brakacam, ne kadar lgnca olursa olsun her istediini al ona . Sakn tasarruf edeyim deme anne !"

7

Ksk sesle mzik alyordu ve yal kadn, bir celladn krmz perdelerin karanlnda kzyla beraber korkun bir eyler hazrlad hissine kaplmt birden.

ay sonra Vince hayatta olmayacakt ve Iza onun ank yaamayacan imdiden bilebiliyordu, sanki kocas lme mahkQm edilmiti de idam tarihi ona o gn aklanyordu. Dekker'in tehisinin gvenilir olup olmadn sormaya cesaret edememiti. Iza'dan oldugu kadar Antal'den de biliyordu ki, Dekker tehislerinde hi yanlmazd. Mziin sesi ykselmi, Ak bir ift efkatle bakm, garson kz kahvesine krema isteyip istemediini sormutu. Iza onun yerine "Evet" diye cevap vermiti.

Krema ok koyu ve ekerliydi. Yal kadn kremay kahvesine koyarken mac;aya dkm ve utanp ny zenle silmiti.

"Metin olmalsn, demiti Iza. Zaman geldike nelerle karlaacan anlatacam sana."

Yal kadn kendini onu dinlemeye zorlam, ama ok gemeden Vince'nin sadece doksan gnlk mr kald dncesi yeniden aklna gelmi ve kzn zar zor duymaya, gzyalan arasndan barn krmz perdelerini glkle semeye balamt.

"Anneciim, pek az zamanmz ve daha konuacak ok eyimiz var."

Banp armak ve kremay devirmek gelmiti iinden. Tabii ki hibir ey yapmamt, bunu yapacak gc de cesareti de asla bulamazd kendinde; bir itepi sz konusuydu sadece, sinir krizi geirmek gibi bir adeti yoktu. Kzn sorgulamakla yetinmiti:

"Sylesene, eve gelecek misin?" Soruyu neredeyse yalvaran bir sesle sormutu ve iinden.

onun geri d nmesi , kendisini can ekien biriyle yalnz brakmamas iin Tann 'ya dua ediyordu. lza hekimdi , Iza onlann ocuuydu ve onlara her zaman yardm etmiti. Iza. sanki dudaklanna yaklatrd kahve ka bir kvama gelmi gibi. bir yudum almak iin kendini zorlayarak cevap vermiti:

"Gelemem." iht iyar kadn onun hakl olduunu hissetmiti . izin a labi lse

ya da sadece onlan hrr zamankinden daha sk grmeye gelebilse

8

bile Vince buna arr, sklaan ziyaretlerinin nedenini aratnr ve sonunda, bilmemeye devam etmesi gereken eyi anlard . Iza belli tarihlerde gelirdi hep, ayda bir kez ya da bayramlarda ve evlilik yldnmlerinde. lza gelemezdi, elbette yapamazd bunu. Ve kendisinin Vince'yle yalnz kalmas gerekiyordu, hem de yakn gelecekteki lmnn dehet verici smyla birlikte. lza Antal'in yanlarnda olacana ve onlara yardm edeceine sz vermiti, ama bu hibir eyi deitirmiyordu: Antal Iza deildi ki .

Gzyalar sel gibi akyordu imdi, ve hibir ey grmese de, yan masadan izlendiini hissediyordu. Iza onu sakinletirmeye almam, elini onunkinin stne koymutu yalnzca. Yal kadnn parmaklan kznn yzksz souk parmaklarn sarmt .

Taksi yapraklan dklm narlar arasnda ilerliyordu. Sandor Sokanda, yans ynlm byk bir afi dansl bir toplanty duyuruyordu.

ofrn yannda oturan Antal, kadnn i ektiini duyunca arkasna dnd. Yal kadn onun bakna karlk vermedi; ksa ksa ksrp ban evirdi ve iki yam aal yolda tylerini yalzlayan kuzgunlarla ilgilenir gibi yapt . Antal ona ok nazik davranyordu, Vince'ye kar da ok kibard , eskiden ikisi de ok severdi onu. Ama Antal Iza'y terk etmiti ve bu ne unutulabiliyor ne de affedilebiliyordu.

Koridorlardaki radyatrler gzel bir scaklk yayyordu. Hava kuruydu ve temizlik bezi kokuyordu. Asansrn kapsn kapc at ve kadn o korkun anda bile buna memnun oldu, zira kapcnn tebessm onun iin lza ve Antal'in ikili himayesini temsil ediyordu. Antal profesr aramaya gittiinde, onu koridorun kesindeki bekleme salonuna otuntular. Dekker'in hastaneki son senesiydi bu. lhtiyar kadn otomatik bir hareketle filesinden mendil ve limonlar kard, sonra geri koydu.

Bir yabancyla grme dncesi pek houna gitmiyordu; ama kendine hAkim oldu, bunun bir formaliteden baka bir ey olmadn, burada kendisine gsterilen ihtimamn aslnda Iza'ya ynelik olduunu biliyordu.

9

Antal'in dedii gibi her eyin bitmi olduuna inanmyordu esasnda. Ama Dekker koridorda belirip ona dogru ilerlediinde, file sanki iinde limon yerine kurun varm gibi kolunda arlk yapt birdenbire . Dekker profesrd ve onun yznde okudugu ey, dile getirmeye cesaret edemedii o lgnca soruya cevap tekil ediyordu.

Daha sonra Iza onu Dekker'le konumas hakknda sorguya ekti . ihtiyar kadn hafzasnn derinliklerinde cmleleri bulmaya alt , ama baaramad . Sadece Dekker'in elini omzuna koyduunu, ama iinde vahi bir acnn, iddetli ve azgn bir antipatinin kabarmasyla o iyi niyetli elden kunulmak iin kenara ekildiini hatrlyordu: aydr Vince iin yeri g birbirine katan, onu kunarmak iin rpnan Dekker, bir katil gibi grnmt gzne. Kocasyla ayn yata olduu halde o niye salklyd?

Odann eiinde durdu. Antal , afaktan beri Vince'nin bilincinin yerinde olmadn

ve bir daha kendine gelmeden bu dnyadan geceini sylyordu. Ama kans yatana yaklarsa uyanrd belki: Krk yllk beden ve ruh birliktelii lm karsnda etkisiz mi kalacakt? te yandan , Vince baucunda onun varlnn farkna vanp, yumuak ve ocuksu sesiyle konumaya, iinde ve etrafnda niye her eyin bozulduunu, hayatn niin kendisinden katn sormaya balarsa, ne duruma decekti? Son saatinde. kenanna varm olduu korkun eii fark ederek, 1920'lerde iini kaybettii zaman , stnde gecelik entarisiyle yatann dibine ge lip "Bana yardm et Etclka !" diye yalvard gece yapt gibi hknklarla alamaya koyulursa, ne yapacakt? Bu defa da kendisine yardm etmesi iin yalvanr , ank hi umut kalmadn bile bile ondan o imkansz eyi, yaam isterse, ne olacakt? Vince hayata tapard: isiz, hasta , sersefil dahi olsa, sadece var olmay, yeryznde olmay , sabah uyanp akam yatmay. rzg:lrn esmesini veya gnein parlamasn, yamurun usul usul ya da bardaktan boanrcasna yamasn dnyann en muhteem armagan olarak grmt her zaman. Eh. byle bir durumda, aylardr durmadan

10

yapt gibi son bir kez daha yalan syleyecekti ona. Yal kadn iin, Vince'nin ona veda etmeden ekip gitmesine ahit olmak, dehet iindeki bakyla karlamaktan da, sitem ve ikAyetler haykrmak iin acl suskunluundan ve ilalann verdii uyuukluktan kmasn grmekten de daha korkuntu.

ieri girdiklerinde Antal paltosunu bir sandalyenin stne att ve yal kadn onun beyaz nlk giymemi olduunu fark etti. Doktora deil, aileden birine benziyordu imdi, oysa aileden biri olmay yllar nce brakmt .

Sonra Lidia'y grd. Yatan yannda oturan hemire alan kapnn sesine dnd, ayaa kalkt, nln ekitirdi . Yksek sesle merhaba demedi, bir ba iareti yapt yalnzca . Pek doal grnmeyen bu onamda bir tek o canl gibiydi. Vince'nin nsn dzeltip lmekte olan adama bakmadan dan kt . Ne acayip bir kz diye dnd yal kadn. Haftalardr Vince'nin baucunda, ama yine de, hibir duyarlk gstermeden, buz gibi gzlerle terk ediyor onu! lme bu derece allabilir mi?

Vince'nin bilinci yerinde deildi, ama cansz deil de daha ok uyuyor gibiydi. Alnndaki gergin deri gmi bir yansmayla parlyordu. Bir gn nceye nazaran bumu uzamt ve iki gz arasnda , gzlnn izi olan o kk , krmz hilal grlmyordu artk. Yal kadn ona daha dikkatli baknca , nceki gnden bu yana deienin bumu deil , ukurlaan yanaklan olduunu anlad . Beni terk etti diye dnd. Beklemedi beni . Krk dokuz yl boyunca btn dncelerinden haberdar oldum. Ve imdi, teki tarafa ne gtrdn bilmiyorum. Beni terk etti .

Yavaa yanna oturup kocasn inceledi. Aylar boyunca gece gndz, bitkin dene kadar bakmt

ona, halbuki imdi kendini hi yorgun hissetmiyordu , onu ylece , tuhaf bir ekilde kabarm gs kafesinin stnde n ak duran hzn verici geceliiyle evlerine geri gtrebilse , her eye en batan balamaya hazrd . Onu kucana bile alabilirdi belki. O vcuttan geriye yle az ey kalmt ki! Evden gitmesine msaade etmemeliydi; lza onu hastaneye yatrrken ikisinin de iyili-

11

ini istiyordu, ama bunu yapmamalydlar. Son haftalarda onun yannda bulunmu olsayd daha uzun yaard belki de. Burada orra bakan, gnde iki kez araflann deitiren, onun iin her eyi yapan Lidia'yd . Titiz, sabrl, sevecen bir kzd, ama hastay yemek yemeye zorlamak iin aka yapmay biliyor muydu acaba, nemli bir ey yok, mesele ihtiyarlktan ibaret diye kibarca dalga geerek ona gven veriyor muydu, ikyet ve kayglann hafifletmeyi biliyor muydu? Buraya gelmesine izin vermemeliydiler! Ve ite imdi, bilincini yitirmi vaziyette , veda etmeden ekip gidiyordu! zerine eilerek pt onu. Vince'nin aln kuruydu ve ila kokuyordu . Tekrar yanna oturup elini tuttu.

lene doru Dekker urad, o srada Lidia da geri geldi. Antal odada deildi artk; ihtiyar kadn onun gittiini fark etmemiti. Dekker sadece birka dakika kald; Lidia'nn onun peinden gideceini dnyordu, ama gen kz yatan karsndaki pencerenin nne dikilip onlan izlemeye koyuldu . Bu yabanc gzlerden rahatsz oluyordu; hemireye srtn dnd ve onu grmez olduu anda varln tamamen unuttu. Vince'nin salanndan, ak yelesinin asi tutamlanndan baka yaayan hibir eyi yoktu artk. Yal kadn ne yorgunluk ne de alk hissediyor, saatlerin geip gittiini fark etmiyordu, arada srada, eik durmaktan tr anyan srtn dikletiriyordu yalnzca .

leden sonra Vince konumaya balad. Kalbinin duracan sand . O ana kadar akl sr ermez derin

bir sessizlik, en kk sesin bozaca ar bir sessizlik kmt odaya. Vince konumaya balaynca btn vcudu rperdi ve kapal gzkapaklan titredi . Ne mrldandn anlamak iin kocasnn dudaklannn zerine eildi. Ama Lidia yanna gelmiti bile, ikisi birden ku lak kaban yorlard: o gen yz grnce fke ve dmanlk hissetti. Evet, o anda Lidia'dan nefret ediyor , onun saygsz ve anlaysz olduunu dnyordu. Anal dar kmt, Dekker de yle ; onlar llydler en azndan. Niye orada kalp onu gzetliyordu ki bu kz? Hem sonra sar myd , hastann su istediini duymuyor muydu? Niye yerinden kmldamyordu? Orada ylece diki l ip kprdamadan ona bakyordu ve ko-

12

modinin zerinden barda getirmeye koan kendisi oluyordu, o koskoca kadn. stelik, birisi komodinin zerinden Vince'ye ait tm eyalan kaldrmt: gzln, fincann, kurunkalemini. te yandan, hemirenin ne yapmas gerektiini anlamadn grmekten, Vince'nin lafiann anlayan. ne arzu ettiini tahmin eden yegane kii olmaktan honutsuz degildi ; ona su verdigi , son ana kadar onun iin bir eyler yapabildii iin memnundu. Bardaga su doldurdu ve Vince'nin ban biraz kaldnp dudaklanna yaklatrd.

Agz almad; bir tr tiksinti ve ret, yzndeki ifade buydu ite. Suyu imedi.

- Su istemiyor, diye fsldad Lidia. Su vermeyin ona. iinden kz tokatlamak geldi . Orada bir heykel gibi duruyor,

ona emirler veriyor, elinden barda alyordu! Ve yeniden o tuhaf soluma, o hafif slk sesi. Ama su istedigine gre, niye imiyordu ki?

- Ben buradaym! dedi Lidia yksek sesle . Yal kadn ilkin Lidia'nn kendisine konutugunu sanarak bi

raz daha sinirlendi. Ama hemen sonra Lidia'nn ona deil , Vince'ye baktn , Vince'nin dudaklannn kprdadgn ve eski glmsemesinin belli belirsiz bir yansmasnn bir an iin yzn aydnlatp sonra hemen kayboldugunu fark etti . Lidia yatan diger tarafna meldi ve Vince'nin elini tuttu .

ihtiyar kadn kendini aldatlm ve incinmi hissetti. Lidia'ya , anlalmas g bir bilgiyle ldayan o tamamen yabanc yze uzun uzun bakt; gen kz onda, sanki onu hayatnda ilk kez gryormu gibi apansz ve iddetli bir nefret uyandnyordu. Vince'nin son anlann ondan alyordu bu hrsz. Onu seen ve hastann yanna yerletiren Antal'di. lza byle bir eyi asla yapmazd . Ve imdi , oraya melmi, Vince'nin elini tutuyordu. Oysa hibir eyi degildi onun, bir yabancyd.

- Rahat uyu! dedi Lidia. Ben buradaym. Yal kadn kendini yataa brakt yeniden , yle byk bir f

keyle titriyordu ki, acsn hissetmez olmutu . imdi her iki yandan desteklenen cansz bedeniyle hi kmldamadan yatan

13

Vince'nin teki elini yakalad. lmek \izere olan adam ank konumuyor, solumas bile zor iitiliyordu. Lidia hala melmi vaziyetteydi. Yz grnmyordu, zira alnm Vince'nin eline dayamt.

Darda mart gnei aalarn arasnda solmaktayd. Yal kadn kaskat kesildi ve gzlerini yumdu; ancak Lidia'mn ayaa kalktn duyunca at gzlerini. Vince az nceki pozisyonunda yatyordu. Sadece imdi daha da sessizdi.

- Old, dedi Lidia. laret ettii srahi deildi, "su" diye mrldanmyordu. Kz Iza'ya sesleniyordu. Gidip doktora haber vereyim.

2

Dahiliye servisinin nne bir araba park etmiti. Amal yal kadm oraya doru gtiird. Kadn, arabay , kendisini eve gtiirmesi iin Dekker'in yollam oldunu hemen anlamad .

Durumu kavraynca bam serte sallad; hayr, hayr, sz konusu bile olamazd bu. Arabaya binemez. sanki diiiinden geliyormu gibi onu yle eve gtiirmelerine miisaade edemezdi . Kiik korulun iinden geecekti ; tramvay hatt parkn teki tarafndan geiyordu, eve tramvayla dnecekti . Ya da hayr , yayan gidecekti. Yrmek istiyordu imdi, biraz hareket etmek iyi gelecekti. Amal omzunun iizerinden, ivide bir pelerinin asl durduu kapc kuliibesine bir gz att , ona eve kadar elik etmek iin pelerini omzuna atmay dQiiniiyordu sanki .

Antal'in onunla gelmesi gereksizdi, tek bana gitmesine izin vermeliydi! Su an yalnz kalmay ok istiyordu! Hayr, endielenecek bir ey yoktu, yolda fenalk falan geirmezdi, sakin sakin eve gitmesine miisaade etmeliydi . Her ey iin teekkr etti. ona ve Dekker'e. Amal en azndan filesini yanna almamas iin yalvard. Niin almayacakt? Ar dei ldi ki. Ve kendisini engellemeye al t iin, ona hoa kal bile demeden yola koyuldu. Nankrlk ve nezaketsizlik ettiinin farkndayd. ama Antal'den

l4

hemen ayrlmazsa gcnn tkeneceini de biliyordu. Antal arkasndan Iza ve telefonla ilgili bir eyler daha bard, ama pek iyi anlamad . Of! Tannm , beni rahat braksn artk!

Diken brm parkn dmanca bir havas vard, ilkbahara gnlszce boyun eiyor gibiydi; sada solda kar y.nlan gze arpyordu. Kaynlarn clz ve solgun gvdeleri rzgarda eilip bklyordu. Gl kenarndaki stler trtls baaklarla kaplanmaya balamt . Ama mart ay yumuak deil, gayet sert geiyordu. Neredeyse bir kutsal cuma g gibi karanlk ve frtnal olan alak gkyz topraa bask yapyor, dallann ucundaki ikin tomurcuklar rk eti andran mor ve yeilimsi renklere brnyordu. Kk tepenin dorugunda, kurtlann kemirdii yal am, dallan arasnda geen yln kozalaklarn gizliyordu. Patikalarda, ayak izlerinin iinde oluan su birikintileri ince bir buz tabakasyla rtlyd .

Bir kpr suni gln iindeki adaya uzanyordu; kprnn yanna varan yal kadn karya gemeden nce bir an tereddt etti. Kliniin demir rengi ge hidrofil pamuk kadar beyaz duman evrintileri pskrten bacas oradan ok iyi grnyordu . Binann gen biimindeki atsnn cephe duvan da seiliyordu; tuhaf evre izgileri olan mitolojik ekiller arasna gvercinler bzmt. Kendini bir bankn zerine brakp gzlerini suya dikti .

Gln kys buzla evriliydi, ama su imdiden canlanmaya balamt . Balklan grmyordu, yzeye ok yakn geip suyu tek merkezden genileyen halkalar halinde kntrdklannda hareketlerini kestirebiliyordu ancak. Golde her zaman a olan kahverengi sazanlar yayordu; Iza kkken yazlan sk sk buraya gelip balklan seyrederlerdi; yiyecek verdiklerinde bir lokma ekmek iin kavga edilerini grmek elenceli olurdu. Kynn plak yamalarnda geen seneden kalan clz otlar u veriyordu. Rzgarda sallanan allar bir an bile kprtsz kalmyordu. Tek bama ne yapacam ben? diye dnd ihtiyar kadn .

Kprde ocuklarn ayak sesleri yankland . Yumurcaklar bir sre suya ta atarak elendiler; sonra admlaryla yeri dve dve uzaklap ak hava tiyatrosuna doru komaya baladlar. Basa-

15

maklara sandalyeler yerletirilmemiti henz; yazn zerinde krmzya boyal tahta sandalyelerin durduu granit kaideler, bu le sonras bir mezar tann plaklna ve katlna sahipti . Yal kadn bu grnt karsnda evik bir hareketle ayaa kalkp tiyatronun basamaklar halinde ykseldii tepeye srm dnd. Birden filesi ar geldi eline, korkun ve gln derecede ar. Mendilleri kanp gzlerini sildi, sonra cebinin dibine tktrd. Limonlann kabarts filede knt yapyordu; n birden eline alp bir sre avulannn arasnda yuvarlad , sonra suya frlatt.

ehre giden en ksa yol yeni toplu konut mahallesinden geiyordu.

Geen sene Gherile Meydan ve Knaiei ukuru civanna antiye kurulup da domuz ahrlann andran tahta barakalar ile ziftli mukavva kapl kulbeler ykldnda, eski mahalle iin alamt. Genliklerinin tan olan bu yere veda etmek iin Vince'yle beraber bir gezinti yapmlard orada; ayakkablar, sakinlerinin esrarengiz bir nedenle "Irmak Geidi" adn verdii dar sokan ince kumlanna gmlyordu. Tam o sralar Iza da evde bulunuyordu ve yal kadn nereye gittiklerini ona sylemeye istekli deildi; ama aznda bakla slanmayan Vince, eve dner dnmez akmt . lza kmseyici bir el hareketi yaparak, ince belini dikletirmiti : ")."arihin ilerleyiini durdurmak isterdiniz, deil mi? lki yal gericisiniz siz!" Ses tonu sert deildi, ama aka da yapmyordu: Iza dile getirdii eyi gerekten dnrd her zaman. Vince mahcup olmu, Knaiei ukuru ve arezyen kuyular hakknda bir eyler gevelemiti . "Knaiei ukuru" diye tekrarlamt Iza , sanki bu kelime onu zellikle rahatsz ediyormu gibi. "Knaiei ukuru! Ya ila fabrikas, ondan niye hi sz etmiyorsunuz? Knaiei ukuru'ymu! istatistiklere bakarsanz, eskiden o mahallede neredeyse herkesin veremli olduunu grrsnz!"

Yal kadn o srada mutfakta ekmek dilimlerine tereya srmekteydi ve Knaiei ukuru iin zlm olduuna utanmt. Vince bir ara yanna gelmi , onunla gz gze gelmekten ka-

16

narak bir kede bir eyler kanurm, sonra da bir ark mnldanmaya koyulmutu. Scack gczel sesi, yala beraber tnsndan hibir ey yitirmemiti. Ogrencilik yllannda renmi oldugu eski bir melodiyi sylemiti: Kn yagan kar gibi - Beyaz ve soguk, vah! .. Ve gclmlerdi, nkl Iza ocuklugunda bltln ark szlerini ciddiye alrd ve onun yannda hlzlnll bir ark sylenemezdi, mesela bu ark, zira alayarak, beyaz gen kzn lmemesini ve hemen iyilemesini talep ederdi. Vince, ekmek dilimlerinin lzerine eilmi yal ylzlne bir plclk kondurmutu. Eskiden, nianl olduklan zamanlar, pmek iin tandk birine rastlamayacaklanndan emin olduklan Knaiei ukuru'na giderlerdi. Iza mutfan kapsn anca derhal aynlmlard. "Anlald" demiti Iza gllerek. "Bundan byle, ieri girmeden nce kapya vurmam gerekecek ."

Eski Glherile Meydannn kesinde durdu. Buraya gelmeyeli alt ay oluyordu; ve imdi, gelecekteki binalann temel ukurlanyla delik deik olmu arazide yolunu bulmas icap ediyordu. Manzara ksa slre nceki haline hi benzemiyordu; kullbeler olmaynca Blylk Ova'y daha da ok agnunyordu. Sadece eme yerinde duruyordu, ama evresinde kamyonlar uulduyor, arkada uzun boyunlu bir makine slk ala ala alyordu. antiyede alan bir zil paydos vaktinin geldiini haber verdi; bagnlar duyuldu. Arada bir toprak ygnlan arasnda tkezleyip sendeliyordu; birisi, basnca sallanan bir kalas amasna yardm etmek iin kolundan tuttu.

- Niye dier taraftan gemiyorsunuz ki? diye sordu gen bir erkek sesi . "Samiye" levhasn grmediniz mi?

- Hayr, grmedim, diye homurdand. Ve admlann hzlandrd. Kendi sokaklannn kesini dnnce, uzaktan itten taan

sk ve yeermi sarma grdl.

Vince saygnlna yeniden kavuup yirmi yldr denmeyen maan nihayet aldnda, birbirlerine hibir ey syleme-

17

melerine ramen, ikisi de Traban Sokandaki yaamlannn son bulduunu anlamlard. Para 1946 knda gelmiti; lza niversitede dersteydi, onlar evde yalnzdlar. Vince tek kelime etmden postacya bir sigara ikram etmi, sonra da stne bana bir ey giymeden avluya kmt. O, elinde kasketiyle peinden komu, ama yanna gitmeye cesaret edemeyip merdivenin st tarafnda durmutu: Vince agr admlarla yol kenannda oturan kiracnn domuz alna kadar yrmt; dirseklerini ahap dama dayayp yem teknesinde ya da su leeninde olaanst bir ey varm gibi gzlerini ieri dikmiti. Derme atma ite dayanm duran kocasnn ne hissettiini biliyordu. Vince'nin son yllarda ok kamburlatgn fark etmiti, yann gerektirdiinden daha fazla.

Kar yayor. taneler Vince'nin gr beyaz salanna yavaa konuyordu. Yol kenanndaki kirac p tenekesiyle byk bir grlt kararak avluyu gemiti; bir sreden beri onlan selamlyordu elbette. Vince arkasna dnm, kederli avluyu, al, komunun kmeslerini, tavuklar tarafndan gagalanan ieklerin asla byyemedii biricik, sefil iek tarhlann baklanyla kucaklamt ve bu bak daha imdiden mstakbel meskenlerinin hayalini tayordu.

Kansnn eiktr. durarak kendisini seyrettiini fark ettiinde, sanki aklndan yalnzca souk geiyormu gibi ellerine flemi ve abucak yanna gelip onu kollannn arasna almt . Vince'nin ruh temizliini yanstan gzlerinin yalarla dolu olduunu ancak kollanndan kunulunca fark etmiti .

O gn Iza eve ge dnmt; Vince ona hibir ey sylememi -halbuki iadei itibar fikri onun aklna gelmi, dilekeyi o kaleme almt- ihbarnameyi kznn tabann al ma sktrmt. Iza kad iki kez okumu, takdir ifadesi olarak ban sallam, glmsemi ve babasna bakarak, "Ben size sylemitim!" demiti. Baba-; , "Ben size sylemitim!" diye karlk vermiti . Onlar ayn cmleyi birbirlerine tekrarlarken. anne de onlan hayranlkla seyretmiti. Bu birka kelimenin ardnda yirmi yllk aalan , onlar geerken balann eviren insanlar, rehine brak lan

18

eyalar, bit pazanndan satn alnan giysiler ve Traban Sokandaki minicik ev gizleniyordu.

"Kaynlk'ta onak tapulu byk bir ev ina ediliyor" demiti Iza, fnnda pimi patateslerini yerken. "Scak havayla stma sistemi bile olacak. "

Vince kafasn sallayarak glmsemi ve ksa bir sre sustuktan sonra cevap vermiti:

"Ben yeniden gerek bir evde yaamak istiyorum . " "Peki, demiti Iza, ataln masaya brakarak. yleyse, bir ma

ara kiralayn ve iini hayvan postlanyla kaplayn. Tannn, sizin gibi bir ihtiyar ne kadar da umut krc oluyor!"

Vince'nin kafasndaki "gerek ev" aalan, allar, yetitirilecek iekleri ve evcil hayvanlan, tamamen onun emrine amade bir at kal! olan , sahiden kendine ait bir evdi . Vince kyde domu, ehre ancak liseye balad zaman gelmiti ve kuyu suyunun tadnn musluk suyundan daha iyi olduuna yemin ederdi . O evi bulana kadar. hafta boyunca ehri batan sona katetmilerdi. Vince'nin kansnn kolunu skarak "lte!" demesi iin yola bakan pencerelerle yksek iti grmesi yetmiti . Buzlann zlme zamanyd , her taraftan su damlyor ve kahverengiye boyal kapnn yanndan aa inen oluktan erimi kar sular boalyordu. Bu oluk, iinden kan sulan ayaklarna sratan bir aslan azyla son buluyordu . Evin ikisi kk, biri daha byk yatak odas vard: avluda, krmz tula deli bir yol odunlua gidiyor, iek beklerinin kenarnda narlar ykseliyordu: bir arabann geebilecei genilikteki kemerl i d kap , devamndaki tonozlu geitle birlikte taraf kapal kk bir oda meydana getiriyordu. Ev kamulalnldnda Vince alamak iin odunlua saklanmll. Ne mutlu ki , yeniden evin sahibi olduunu grecek kadar uzun yaayabilmiti: Haklan geri verildiinde nasl da mutlu olmu, sevinten deliye dnmt! Oysa sal onu daha o zamandan endielendiriyordu . "ihtiyar kapitalist" diye taklmt lza . "Adn kadastro kaytlannda grnce honu oluyor ancak." lza bu evi sevmiyordu, zira Amal ve o, drt yllk evlilikleri boyunca byk odada yaamlard . Boandndan beri , ziyaretle-

19

rine geldiinde geceyi evde geinnemiti. Bir aklama yapmyordu, ama yal kadn byk odann kz iin Antal'in hatrasn muhafaza ettiini biliyordu; Iza hatralardan nefret ederdi.

Bu duvarlarn arasnda nasl yaayacakt imdi? Onun gznde bu ev Vince demekti; ikisinin adna kaytl

olmasna ramen, onu asla ortak mlkleri olarak gnnemiti esasnda. Vince'nin aalanarak yaad yllarn bedeli olan iadei itibar parasyla satn almlard oray. Kendisinin yerine de Vince ac ekmiti, kans onun her eyi, varolu nedeni ve lza'dan sonraki en nemli gurur kaynayd. En iyisi oraya gmlmesiydi. Baheye. Tek bana ne yapacakt o evde? Sadece Kapitany'yle kalacak deildi ya! Bundan byle Iza daha seyrek gelirdi, ne babasnn doum ve isim gnleri vard artk kutlayacak, ne de evlilik yldnmleri. Yanna bir kirac m almalyd acaba? Ama karsna kimin kaca belli mi olurdu? Ya Traban Sokandaki gibi biri karsa? Ya da kendisi gibi basit ve skc yal bir kadn? Nazik ve kibar dahi olsa sklrd ondan. Ne yapmalyd?

lza'yla hibir ey kararlatnnamlard.. Iza hafta nce, Antal'den babasn hastaneye yatnnasn

istemek iin anszn kageldiinde annesiyle konumak istemi, ama ihtiyar kadn, dpedz batl inantan kendini kilere kapamt. Emma Teyze'den, t::hdidi altnda bulunduumuz eyler hakknda konuulmamas gerektiini, zira herkesin iki yannda biri siyah dieri beyaz iki melei olduunu ve kt olan kara melein, ayet bizi korkutan ey hakknda konutuumuzu duyar, bu korkunun nedenini kefederse , dncesizce anlan o ktl zerimize yo llayacan renm it i. "Hristiyanlannkinden daha ktcl bir mitoloji gnnedim!" derdi lza, annesi bir snavda baarsz o lacan sy leyerek dalga gememesi konusunda onu uyardnda . (Iza asla baansz olmazd. iyi rencilerin yapt gibi, kendini korkutarak elenirdi sadece.)

Kt melek meselesine gelince , hunda bir gerek pay olmalyd yine de. Vince ilk kez fenalatgnda her eyi duymam myd? An iddetlenmeye baladnda Vince yatanda kemik-

20

!erini ktrdatarak gerinmi ve aka yollu, "Kanser oldum ben!" demiti. lgna dnen yal kadn onun azna bir aplak vurmutu. Vince tatl tatl glyor, syledii eyin doruluuna inanmyordu. "Fazla yedim. Bir mshil versene bana" demiti.

hafta evvel, Iza'yla Vince'nin lmn artrabilecek herhangi bir ey konumamak iin kilere kapamt kendini. Iza srar etmemi, bir sre mutfakta oyalandktan sonra onu yalnz brakarak dan kmt. ihtiyar kadn Iza'nn onun iyiliini istediini, felaket baa geldiinde kendini kaybolmu hissetmemesi iin her eyi hazr etmeye altn biliyordu. Evi ne yapacaklann , bilahre atacaktan admlan konumak istiyordu. Ama bir insan hayatta olduu srece, lmnden sonra olacaklar hakknda konuulmamaldr. O sabah Antal gelene kadar, hatta leden sonra Lidia'nn Vince'nin baucundan kalkt ana kadar, ne kadar manta aykn grnrse grnsn bir umut vard hala.

lyerlerinin kapan saati gelmiti , sokaklar kalabalklayordu. Tandk biriyle karlamamak iin admlann hzlandrd. Yzlerden bir tr kararllk. donuk bir sevin yansyordu ; kimse oyalanmyor, herkes evine gitmek iin acele ediyordu. Dkkanlar dolup tayor, ocuklar banp anyor, trafik younlayor, arao.a farlannn klan kesiiyordu. Ve o, tm bu insanlann bir bekleyeni olduunu gsteren, daha nce hi dikkat etmemi olduu bu aceleye gpta ediyordu imdi. Kapil\ny dnda onu bekleyen kimse yoktu evde.

Ban mantosunun yakasnn iine ekti ve biri selam verirse grmemek iin gzlerini yere dikti. Yamur yamaya balad , yava ve ie ileyen bir yamurdu bu, yamurdan ziyade isentiydi aslnda. Kaldrm talar parlad, vitrinler buuland. Yznde , alnnda, teninde rutubeti hissediyordu , oysa yere den tek bir damla yoktu. Vince "grnmez yamur" derdi bu tr yaa. Oluun ucundaki aslan az soluu tkanyormu gibi boluu souruyordu. Neyse ki Kolrnan maazann kapsnda durmuyordu, onunla konumak zorunda kalmayacakt.

D kapnn altndan grd ilk ey Kapit\ny oldu. Gzlerini ondan kanp tonozlu geidin altnda duran, hinthurmas aa-

21

cndan kk masaya dayand. Ama Kapitany acsn anlamad gibi, bir de efkat istiyordu ondan. Bu hayvann duygusuz olduuna yanmal myd? Iza haklyd, Kapitiny salakt.

Yalnzd ank. Bu sabahtan beri ilk kez, tamamen yalnz. Kendini hinthurmas aacndan koltua brakp isiz gs'.iz

geleceini dnmeye koyuldu. Eve girmek gelmiyordu iinden, akamdan, biri kesin olarak lzumsuz hale gelmi olan iki yataktan korkuyordu. Sonsuza kadar orada oturup kalamazd elbette, ieri girmesi gerekecekti. imdi ya da bir saat sonra, bunun ne nemi vard ki ank! Avluya yneldi ve durdu: Yatak odasnn penceresinde k yanmt.

Hissettii korku deil, baka bir ey oldu. Tekrar koltua oturup filesini yere brakt ve aydnlk pencereyi seyre dald. ieriden gelen k, Vince'nin az nceki esrarengiz suratndan daha gerekti. Gerek buydu belki de, evde yanan lamba. Son aylarda olup bitenlerin hibiri deil . Vince hayattayd: bu leden sonra, u son on bir hafta, Vince'nin lm iine almaya hazrlanyormuc;asna kp zayflayan bedeni, tm bunlar kt bir ryayd sadece. Gerek olan eski Vince'ydi, biraz iri , biraz giihin, evde kendisini b. '.deyen ve hi hastalanmam olan Vince. Hibir ey olmamt.

O gn leden sonra hi hissetmedii kadar zayf hissetti kendini. Gzlerini yumup ba. arkaya brakt . Henz yaprak bulunmamasna ramen bahe hrdyordu: Ardkuslan diye dnd; ama bunlar ardkulan deildi belki de. Ik yankt ya. ister melekler, ister ardkulan ya da bulutlar olsun, hrdyann ne olduunun nemi yoktu imdi!

Ban kaldrdnda pencere yeniden kararmt. Oyle youn bir umutsuzlua kapld ki, alayacak gc bile kalmad. Dirseklerini dizlerine dayayp, yzn ellerinin arasna ald . Hn kesilmiti , bu sar dnyadan ona ulaan hibir ses yoktu ank. Bir sre sonra koridorun kaps gcnyla ald ve kap aralnda lza belirdi .

22

3

Gelmiti, oradayd, onu yalnz brakmayacakt. Iza'nn zerinde siyah bir kazak vard ve alad belli oluyor

du. Hayr, Iza alamamalyd. Yal kadn kzna doru koma, onu ocukluundaki gibi okama, alamasna mani olmak iin onu teselli etme isteiyle ona dayanp kendini koyverme ihtiyac arasnda blnm hissetti kendini. Daha nce hi yaamam olduu tuhaf bir dakika geti. lza asla en ufak bir yardm bile talep etmemiti onlardan, bir ey yapmadan nce ana babasna asla danmaz, sadece ald kararlar bildirirdi. Olgunluk snavndan sonra tp fakltesine kaydolduunu, bilahre ie girdiini , ardndan Amal'le evleneceini , daha sonra da boanacan bildirmiti . Yeniyetmeliinden beri ilk kez herkes gibi acya duyarl grnyordu . ihtiyar kadn onun lmcl bir tehlikeden kurtuluuna ahit olduu hissine kapld, ama ayn zamanda, aknlk ve heyecandan olduu yere mhlanmt; hayr, lza alamamalyd, ona yardm etmenin bir yolunu aryordu bouna.

lza ona sarlmad , dokunmad. Bunun sebebini kestirebiliyordu: Birbirlerine yaklamamalar , kucaklamamalar gerekiyordu, yoksa mutsuzluklaryla ba edecek gleri kalmazd .

- Gel, dedi lza, bu akam erken yatmalsn. Gel ! Yerden fileyi alp koluna takt ve eve girdi . Annesi sallanarak

onu izledi . ieride, iki odada ate yanyordu ve sabahtan kalan aydanlk, fincan, kak gibi bulaklardan eser yoktu . Odada dzen hkm sryordu, Iza'nn. onu eksiksiz resmeden, karakteristik dzeni. Evi saatlerce toplamt sanki.

Antal haber vermiti ona, kukusuz Budapete'ye telefon etmi ve lza leden sonra uanda yer bulabilmiti. Yrei azna gelerek gzlerini yumdu. Uma dncesi onu dehete dryordu, dnyada hibir ey iin yapmazd bunu, lza ne zaman tren yerine uakla geleceini bildirse korkudan lyordu. Her uak yolculuu Tanr'ya ynelik bir tr tahrik, doaya kar bir eylemdi; ve bu sefer, lm deindeki babaya doru bulutlarn arasnda gerekleen bu kou, ad aza alnmaz olanla yaplan bu yar, haydi haydi yleydi .

23

Iza onun elini tuttu . Aylar boyunca babasn aldatmak iin yapt hareketle, asln

da nabzm yoklamak iin parmaklarm okar gibi uzatarak, sag elini tutuyordu. Kalbi belli belirsiz atyordu. lza'mn bunu parmaklarnn ucunda hissedebilmesi ne tuhaft.

- ay yapaym sana, dedi gen kadn. Ellerin donmu. Mutfaa gitti . Oda birden dmanca, neredeyse rktc bir

hal ald. leri girdiklerinde Iza avizeyi yakmt. Ancak misafir geldiinde yaparlard bunu, ve imdi k tuhaf, baya ve yersiz grnyordu. I sndrp lambann dmesine bast , duvar saatini durdurdu, byk aynay bir alla rtt. Iza ayla beraber geri geldiinde , sobann yanndaki kanepeye bZlm titriyordu. Iza, ellerinin arasnda duman tten fincanla eikte durdu. Saat almyor, drde eyrek kalay gsteriyordu ve krlemi ayna oday bakalatryordu.

"Artk biliyor" diye dnd ihtiyar kadn. "Saati anlamasn saladm."

Iza'nn az kasld , ama bir ey sylemedi. Annesinin ayn imesini bekledi , sonra aynay rten al alp yal kadnn omuzlarna koydu. Duvar saatinin kapan at, ibreleri ayarlad ve sarkac yeniden altrd .

Yal kadn aynann parltsn yeniden grnce titredi . Onun olmas gereken bir eyi alyorlard sanki ; o tarafa bakmaya cesaret edemiyordu artk.

Dz ve parlak sath yle canlyd ve su yzeyine o kadar benziyordu ki , iinden birinin veya bir eyin ktn grmekten korkuyordu. Saatin tik taklar ve kk arklarn tkrts da cann actyordu: Vince iin zaman yoktu artk. Iza yal insanlarn inand hibir eye inanmazd . Belki de bu ekilde olanlara katlanmak daha kolay olduu iin.

Jza fincan elinden ald , ama gitmedi ; tam tersine ayaklannn dibine bzld. Zor anlarda hep yannda olmutu, ocuu gibi deil de, daha ziyade bir kz karde gibi. Traban Sokandaki kirac kendinde Vince'yle ilgili yorum yapma hakkn grd gn cevap veren lza olmutu . Babas iini kaybet tiinde henz

24

bir bebek olan ve ocukluunda bu dram hakknda hemen hemen hibir ey bilmeyen Iza. lke ve heyecandan sararm vaziyette Vince'yi savunmaya gemi ve komu, daha sekiz yan bile doldurmam olan, ufack bedeni mutlak bir koruma iradesi kesilmi bu kk kz karsnda az ak kalakalmt. Diiye gittiinde hemen her zaman lza da yannda gelir ve dilerini birlikte tedavi ettirirlerdi. Koltua ilk oturan kk Iza ac ve direnten kirpiklerini krptrarak, hi sesini karmadan dii matkabna, kerpetene ya da tekerlek testereye dayandktan sonra, o nasl korkaklk gsterebilirdi? Btesini yaparken, yemek piirirken, hatta, baka kimse yoksa, byk amar gnlerinde lza yardm ederdi ona, hem de sylemesine bile gerek kalmadan, kendiliinden ve gayet doal bir ekilde yapard btn bunlan. Ve bugn yine buradayd ite, ellerini birletirmi, kanepenin kesinde oturuyordu. Doduu gnden beri ne ok seviyorlard onu; hele Vince, nasl da tapard ona! Vince'nin kzn bir daha gremeyeceini dnnce gzleri doldu.

- Alamamak gerek, dedi lza. Yal kadn bu cmleyi daha nce de duymu oldugu hissiy

le , gzyalannn arasndan ona bakt . Evet, ilk ocuu ldnde bouk hkrklarla alarken, a kadn da ayn eyi sylemiti. O sralar gzel evde oturuyorlard hala, eski evlerinde; a, porselen topuzu Kralie Elisabeth'in portresiyle ssl emsiyesi olmadan asla dar kmayan, zayf, uzun boylu ve yal bir kadnd. "Onun iin alamamak gerek" demiti, kk Andrus'u gtrrlerken . "Aksi halde uyuyamaz yukanda, onun iin alamamak lazm!"

- Yalnz kalmayacaksn, dediini duydu. Evi satarsn, Budapete'ye gelip benim yanma yerleirsin.

O zaman gzyalan gerekten akmaya balad: lini bir yatma, rahatlama, kurtulu duygusu kaplad aniden. Korktuklan bana gelmeyecekti demek, ne bo gn ve geceler ne kiraclar olacakt, ne de bitmek bilmeyen isiz gsz haftalar. lza iten dndnde her eyi hazr bulacakt ve bo zamanlarn birlikte geireceklerdi, eskisi gibi. lza'nn onu yzst brakmayacan bi-

25

liyordu, ama az nce nerdii eyi ne umut ne de hayal etmeye cesaret edebilmiti. Hayr. mezann sk sk ziyaret edebilmeleri iin baheye deil Budapete'ye gmmeliydiler Vince'yi.

Iza ona sanlabilirdi artk: Kendini gvende hissediyordu. Ve aln altnda, kendilerini koyverdiler nihayet. Iza'nn dudaklan buz gibiydi , vcudunun her noktas, zellikle de dudaklan mt sanki. Onu dourduunda otuz dokuz yandayd , kollannda bir daha hi bebek tutamayacana ve Vince'yle birlikte, kaybettikleri kk oullanmn hatrasyla yalnz ihtiyarlayacaklanna inanyordu. Ve sonra Iza gelmiti! Daha yrmeyi renmeden konumaya balamt, ciddi ve usluydu, byk bir insand sanki. Hayatnda hi Iza gibi birini tanmamt, ama kzn pek anlamadn, onun hayatna, i dnyasna pek nfuz edemediini tahmin edebiliyordu. Budapete . . . Iza'nn yeni apartman dairesini de tanmyordu. Yaknlarda Byk Bulvar zerinde bir yere yerletiini biliyordu yalnzca. O tandnda, Vince'nin hastal ilerlemiti ve daireyi grmek iin oraya gidememilerdi . Modem bir evde yaamak ne byk bir zevk olacakt ! Kapitany katlan grnce surat asacakt !

Zil sesiyle yerinden sraynca, iinin gemi olduunu fark etti.

t ik nce yalnz olduunu sanp aceleyle aln Zerinden att . Ama Iza odadayd, alnn cama dayam, dikkatle karanlk avluya bakyordu. Uyuklarken saatin ibreleri ok ilerlememiti ; zil sesiyle kendine geldiinde derin bir uykuya dalmak zereydi. Gelen kimdi acaba? Arkadalan 1 923'te onlardan uzaklam, Vince'nin iadei itibanna kadar kei gibi yaamlard. Savatan sonra Szcs ad temize ktnda onlarla yeniden iliki kurmaya alanlan da, Vince ve Iza dilerini gstererek kovmulard; ona kalsa birkan seve seve affederdi, ama baba kz hibir ey dinlemek istememilerdi . Eve, onlann evine tuhaf insanlar gelip giderdi : bakkal Kolman, hayatn papaz cppelerine nak ileyerek kazanan komu kadn Gica, gazete satcs , ttnc , emekli bir postac, akamlan gid ip mzenin nnde saatlerce birlikte oturduu bir retmen hanm. Dekker, Antal ve sokan ke-

26

sindeki okulun birka talebesi , Vince'nin ok yapmay ve olta inesi hazrlamay rettii u dizleri yara bere iindeki veletler.

insanlar Szcs'lere saat altdan sonra ziyarete gidilmeyeceini iyi bilirlerdi: Akam kahvelerini itikleri saatti bu, ve Vince seksenine yaklatndan beri , kans saat yedi olur olmaz yatan hazrlyordu. "Kolman olmal bu" diye dnd yal kadn. Ve aklna Iza'y uyarmak geldi hemen: Kolman'n henz hibir eyden haberi yoktu , onlan lafa tutacak ve saatlerce orada kalacakt . Onlarla yakndan ilgilenir ve yal kadnn alveri iin dkkanna girmedii bir gn geerse eve uramay asla ihmal etmezdi .

- Merak etme, dedi Iza sakin sakin. Geri gnderirim onu. iyi ki kz oradayd ; kendisi asla yapamazd bunu. Hayatnda

hi kimseyi geri evirememiti. Koridor kapsnn gcrdadn iitti ve Kapitany'nin neeli solumasndan yanlmam olduunu anlad ; Kapitany, ona her zaman dkkiinndan birka artk, mesela bir lahana sap ya da havu getiren Kolman hari btn yabanclardan korkard. Tavann solumasndan ve eve girmek iin ileri atldnda tmaklannn kard srtnme sesinden baka bir ey duymuyordu. Kolman selam vermemiti , Iza da yle ; neden suskun duruyorlard ki? Kolman normalde duygularn saklamayan, hatta onlan grltl bir ekilde ifade eden biriydi . phesiz haberi duymutu ve bu yzden byle ll davranyordu. Dorulup eteinin buruukluklann dzeltti: Bu sessizlikte, zellikle ar bir ey vard .

Ziyareti Antal'di. Onu hemen tanmad, siluetinden erkek olduunu tahmin et

miti sadece, ama Iza avizeyi yaknca teki odaya gemek iin aceleyle kanepeden kalkp yrd. Iza onu durdurdu.

- Nereye gidiyorsun? dedi , onu geri getirirken. Gelen Kolman deil , gryorsun.

Yal kadn biraz kzard, yerine oturdu ve al yeniden dizlerinin stne koydu. Iza'nn onlan yalnz brakmasn istemediini anlamt ; igdsel olarak tersini yapm olsa da orada kalacakt yleyse. Yapt samayd tabii; o ikisi her zaman sanki ara-

27

lannda hibir ey gememi gibi davrandklanna gre, rahatsz edici bir sahneye ahit olma ihtimali yoktu. Aralanndaki o gergin ve skntl akn srd evlilikleri srasnda bile, nc bir ahsn yannda her zaman mesafelerini korumulard, imdi de gayet ll olacaklan muhakkakt. Boandklan gnden beri, yani yedi yldr birbirleriyle karlatklannda hep an bir nezaket iinde olmulard.

Yine de onlan birlikte grmek houna gitmiyordu. lza Antal'i seviyordu; duygulanndan asla sz etmezdi , ama sesi ve Antal'i bakyla izlerken gzleri onu ele veriyordu. Ondan neden boanmt acaba? Aralannda korkun bir ey gemi olmalyd , hepsi ayn at altnda yaadklanna ve ebeveynlerininkinden sadece ince bir duvarla aynlan odalanndan dan asla en ufak bir tartma grlts, ses knnts ya da fkeli bir laf gelmediine gre de, gizli bir eydi bu. Bir gn, boanacaklann haber vermilerdi, ama lza hibir aklama yapmamt. Vince de sormamt zaten; yz kararm, ban sallam, lza ve Antal'i pp hibir ey sylemeden mutfaa gitmiti .

- Annem gerekten yorgun, dedi lza . Fazla uzun kalma ltfen .

Bir ablann kardeiyle konumas gibi . tatllkla sylemiti bunu. Antal'in elinde bir bavul vard, kendi bavullanyd bu, hemen tand onu. inde ne olabileceini tahmin etti ; yutkundu ve gzlerini baka yne evirdi. Antal valizi aar da Vince'nin gri renkli baharlk pardssn ve Lidia'nn sabah ortadan kaldrm olduu, zerinde unutmabeni iekleri bulunan fincan grmek zorunda kalrsa odada duramayacan hissett i .

Amal , fark edilmemesini istiyormu gibi , masann alt na itti bavulu.

- Oturmayacam. dedi . (Aralk kalan kapdan ieri szlen Kapitany'ye doru eilip kulan okad .) Annenin bir eye ihtiyac var m diye bakmak istedim sadece. Sabah telefonda , bugn oraya gelebilmem kesin deil demitin. Saat kata geldin?

- len .

28

Gzlerini ayn anda kaldnp Iza'ya diktiler. Yal kadnn uykusu tamamen kamt , sabahtan beri hi bu kadar uyank hissetmemiti kendini. Yanl duymutu herhalde ya da yanlan Iza'yd. Babas drde eyrek kala lmt. Samayd bu!

Odada sessizlik iyice younlat. Yal kadn gzlerini salannn dibine kadar kzaran Iza'dan ayrmyordu. Antal ban hzla evirip halya bakt .

- Onu son kez grdmde birlikte kAgt oynadk, dedi Iza. (Sesinde rktc olan ey, ne kendini savunmaya ne de hakl karmaya alan, o tutkudan yoksun, duygusuz nesnellikti .) ok iyi bir gnndeydi, glyordu. Hayatmda Olen yeterince insan grdm zaten, babamn yzn hep canl haliyle hatrlamak istiyorum.

Iza haklyd. Allmas zor olan tam da buydu ite: Dodugundan beri hep hakl olmutu o. Kkken u ya da bu sebeple azarlandgnda, sonradan ona hakszlk edildii anlalrd: Iza ana babasnn bihaber oldugu bir ey biliyor olurdu, hepsi bu. Ondan zr dilemekten baka areleri kalmazd, hem de karlk olarak somurttuguna veya yakndna dahi ahit olmazlard. Iza onlara bakp ince sesiyle, "Grdnz m!" demekle yetinirdi . Bu defa da babasn leden sonraki klrengi yz yerine on gn nceki glen yzyle hatrlamak istemekte haklyd . Antal bir sigara yakt ve uzun sre kibritle oynad. Yznde hibir ifade yoktu, anlay ifadesi bile . Ban kaldrdnda yal kadna bakt.

- Anne, dedi, burada ok yalnz kalacaksnz. Eer isterseniz tekrar yannza yerleebilirim.

- ok naziksin , diye cevap verdi Iza, alayc deil , minnettar bir ses tonuyla. Hakikaten ok naziksin, ama biz zm yolunu bulduk. Annem benimle geliyor, Budapete'ye gtryorum onu.

llk kez birbirlerinin gzlerinin iine baktlar. Amal bakyla bir soru soruyor, Iza da ona cevap veriyordu. Yal kadn ne soruyu anlad, ne de cevab. ocuklugunda, ana babas onun kaderiyle ilgili bir karar verirken de byle ekingen ve ii umutla dolu dururdu yetikinlerin arasnda.

- Bu da bir zm yolu, dedi Antal.

29

Sigarasnn kln silkti . ihtiyar kadn bir eyler mnldand , zorlukla ayaa kalkp An

tal'e yaklat; ona sanlmas , en azndan bir eyler sylemesi gerektiini hissediyordu: Az nce teklif ettii gerekten de azmsanacak ey deildi . Ama azn aamad, Iza kolundan tutunca dilsiz kesildi. Kendisinden ne beklendiini, ne yapmas icap ettiini anlamyor, en ok da, fazla scak, fazla yakn davranarak kznn cann skmaktan korkuyordu.

Antal ziyaretini fazla uzatmad. Ona glmsedi , elini pt ve kapya yneldi. Iza onu geirmek ve bahe kapsn kapatmak iin al alp omuzlanna att .

Antal eii gemek zereyken durdu: - Anne, deirmenin fotorafn bana verir misiniz? Baba, l

d takdirde onu lidia'ya vermemi sylemiti . Resmi hastaneye gtreceim.

Iza azn at , sonra omuz silkerek yatak odasna geti. Yal kadn bir sandalyenin arkalna dayand. bacaklan tutmaz olmutu. ld takdirde . . . Bu da ne demekti byle? .. Vince'ye sylenen kalbinin zayf dt , glendirilmesi gerektii . bunun iin hastaneye yatnld, inelerin amacnnsa kuwet kazandnc bir uyku kr olduuydu. Vince lmcl bir hastala yakalandndan phelenmiyordu !

Bu dnce nasl gelmiti aklna? Ve o ipak fotoraf. Karikas kysndaki eski deirmeni gsteren , doduu kasabada ekilmi o kt resmi lidia'ya hediye etmek niyeydi? Vince'nin yatann zerinde asl duran o fotoraf. ihtiyar kadn uykusunda koruyan melek tablosuyla simetri oluturuyordu. Niin Lidia'ya vaat etmiti onu, ve ne zaman?

Iza siyah bir ereve iinde duran fotoraf getirdi ; avizenin altnda , sanki ilk defa gryormu gibi inceledi onu . Resimde bir rmak grlyor, bir tesviye havuzu ile ahap bir yapnn zerine knt yapt kk bir avlan seiliyordu; n planda allklar ve plak ayakl ocuklar vard .

Bulank yzler, yzyl bana ait saran bir fotoraf; nehrin suyu kahverengiydi . lza ereveyi bir gazeteye sanp Antal'e uzatt .

30

ihtiyar kadnn yiiznden yalar akyordu. O an, gnn katlanlmas en zor an gibi geldi ona. aresizlik iinde ayakta durmu, yeleinin eteini kvryordu. Bugn ikinci kez karsnda buluyordu Lidia'y ve bu ilkinden ok daha ac vericiydi. Vedalamak iin Antal'i kucaklamaya niyetlenmiti, ama artk o gc hissetmiyordu kendinde. Kapitany masann etrafnda bumunu ekip duruyordu; neler olup bittiini anlyormu gibi arka ayaklan zerinde dikildi.

Kapnn aldn, sonra tekrar kapandn duydu ve arada bir gzlerini silerek halya bakmaya devam etti. Iza abucak geri dnd, bu da doal deildi , zira henz evlenmemi olduklar dnemde, Antal gen kzn yanndan ayrlmaya bir trl karar veremez, Vince'yle o, misafirini yolcu eden Iza'nn dnn saatlerce beklerlerdi . Artk birbirlerine syleyecek bir eyleri kalmamt herhalde. Iza Kapitany'yi alp dar brakt , sokak kapsn kilitledi ve ihtiyar kadnn yanna geldi. Teselliye ihtiyac olduunu hissetmiesine, tpk eski bir gravr kutsayan bir rahip gibi elini annesinin bana koydu. Sonra pencereye gidip perdeleri ekti ve bu evde yaad zamanlarda yapt gibi panjurlar kapad . Saanak yayor, yamur camlarda trampet alyordu. Iza annesinin yanna dnmedi, byk koltuun arkasnda durdu. Yal kadn onun aladn , gzyalar iindeki yznn yumuak, ocuksu ve dalm olduunu grd.

4

lza gece yansn diye lambay ak brakmt . San n yuvarla dnda kalan nesneler seilmiyordu; yatann stnde asl duran tablonun altn yaldzl erevesinin alt kenarn gryordu sadece. Ama resmi , onunla balantl btn dnce ve anlarla sslenmi olarak zihninde canlandnyordu. Resim sakatlanmt bugn, yalnzd; deirmen eksikti .

lza ondan nce uyumutu, onu kandrmay baarmt . Birlikte yatmlard; bir sre sonra, kzn uyuduuna inan-

31

drmak iin ona cevap vermemeye ve dzenli aralklarla soluk alp vermeye zorlamt kendini . Iza uzun sre dnp dunnutu yatakta ; babas o gn lmemi olsayd bile o gece her hal karda zor geerdi; Budapete'ye gtnden beri, bu duvarlar arasnda uyumamt . Yatt yer evlilii srasnda uyuduu divan deil, babasnn yatayd. Onun gidiinden sonra ev eski haline dnmt yeniden ; Antal'le birlikte kullandklan mobilyalan ikinci el sat yapan maazaya konsinye brakmlar , o da Budapete'de yeni mobilyalar satn almt. Ama ocukluk onamna geri dnen Iza iin uyumak kolay deildi.

O gece annesini yalnz brakmamak, onlardan ayrldndan beri hep yapt gibi otelde kalmamak, en byk fedakarlkt onun iin. Bir trl uykusu gelmiyordu; bir o yana bir bu yana dnyor , iini ekip duruyor, annesinin yatana kskan baklar atyordu.

Sonunda kalkp bir hap yuttu , bu da alkanlklanna ayknyd aslnda, zira uyku ilac almaktan mmkn menebe saknr. yerli yersiz ila kullananlar hor grrd. Yine de bu defa bir tane ald ve uyumay baard. Yal kadn onun nefes aln yle yakndan duyuyordu ki, kklndeki gibi yananda hissediyordu kznn soluunu. Kimse lza kadar sevimli uyuyamazd: kirpiklerinin siyah hilalinin yanaklarna vuran glgesi , kvnlm kolunun zerin

32

imdiye kadar hi kimse kantrmamt o ekmeceleri; kendisi bile , krk dokuz yllk evlilikten sonra, Vince'nin orada resmi evrak ve aile belgelerinden baka ne sakladn bilmiyordu hala. Aralanndaki bir anlamayd bu; birbirlerinin eyalanna asla dokunmazlard. Yannda bymO olduu Emma Teyze srekli kapda postacnn yolunu gzler, ev halkndan baka birinin mektubunu amakta tereddt gstermezdi. O Emma Teyzeye benzemek istemezdi.

ayet Antal gelip o garip talepte bulunmasayd, hala yatanda, lza'nn yannda yatyor ve ml ml uyuyor olurdu. Ama gen doktor tpk oradaki, klinikteki hemire gibi kafasn kantrmt. Hayatnda ilk kez kuku uyanyordu yreinde: Vince hakknda her eyi bilmiyordu belki de; Iza'mn yann ekmeceleri boaltrken bulmamas gereken bir ey, Vince'nin yannda teki tarafa gtrmesi gereken bir sr, sadece kendisine ait bir sr bulmas ihtimalini dO.O.ndke iini bir huzursuzluk kaplyordu. Evlendiklerinde otuz bir yandayd Vince, pek o kadar gen saylmazd yani ; Iza'nn onun delikanllk yaamna ait hatralar kartrmasna ve aralarnda Tann bilir neler bulmasna niin izin verecekti! Kafasnda neler kurduunu, neden korktuunu kendi de bilmiyor, sadece kendini tedirgin hissediyordu . ayet Vince lidia'ya onun, yani kansnn ne meneini ne de anlamn kavrad -zira ona gre Vince'nin resmi yatann stnde tutmas alkanlktand- bir hediye verdiyse , Vince'yle ilgili baz eylerden habersiz olmas muhtemeldi , bu durumda bunlan ilk renen kendisi olmalyd , hem de hemen.

Kendini yapmaya zorlad i kolay deildi ve kesinlikle alamamas lazmd. Iza tedirgin bir uyku uyuyordu, aralk duran kapdan kprdadn, i ektiini , yatanda aniden dndn iitiyordu. indeki diren yle iddetli ve buyurgand ki, st ekmeceyi atnda bir sO.re hibir eye dokunmadan durdu, hibir ey grmemek iin gzlerini yumdu. Alaka bir eyleme giriecekti birazdan, hastanedeki yatanda gsz bir ekilde yatan , ne kmldayabilen ne kar kabilen ne de ona engel olabilen Vince'yi soymaya ve kk drmeye hazrlanyordu ade-

33

ta. Ayn zamanda, kendini son haftalarda hi olmad kadar yakn hissediyordu ona, bu ugursuz le sonrasnda oldugundan daha yakn. ekmeceler canl bir Vince'ydi; ilerindekilerin arasndan ona bakan gerek Vince'ydi, elinin hafife dokunup getii. eyler canlyd ve ona kocasndan sz ediyordu.

Kocasnn eyalarnn hepsinde her zaman oldugu gibi yaz masasnda da kusursuz bir dzen hkm sryordu. Olduka kadns belli bir dzensizliin ona has bir zellik olmas gibi, dzen de Vince ile Iza'nn karakterlerinin parasyd . ekmecenin iinde, katlanp renkli kurdeleyle balanm katlar ve bir ocugun oyuncak etajerindeki hazineler gibi dizilmi boy boy kutular duruyordu.

tik at kutuda Andrus'un salan vard. Kkten Vince'nin de bir tutam sa kesmi olduunu bilmiyordu; ona gelince , madalyonunun her iki tarafnda iki ocugundan birer sa llesi muhafaza ediyordu. Kk Andrus'un siyah ve yumuack sa lan . . . Bu ipeksi tutam, geriye bir resim kalmasna bile izin venneyecek kadar abuk yok olmu olan, kendisininkine benzeyen o neeli yz yle byk bir kesinlikle canlandnyordu ki gznde! HAia yaasayd krk sekiz yanda olacakt. Yce Tannn!

Siyah ve parlak lleyi pannaklanmn arasnda yuvarlad . Andrus babasyla beraberdi ank. Sakar bir kk melek olmalyd, bebekken de yleydi zaten: her eyi elinden drrd, kollan pek gl deildi .

Sahi , gkyznde nasl oluyordu bu iler? Okul karneleri . Vince bir defasnda ona da gstenniti bunla-

n. Karik\sgyOd ilkokulunun ve ehir lisesinin hep "Pekiyi" dereceli karneleri . rencinin ad : Vince Szcs; Mezhebi: Lutherci: Dogum yeri ve tarihi: Karik\sgyd, 1 1 Ocak 1 880; Baba ad: Malt Szcs ; Meslei : Tesviye havuzu bekisi.

Emma Teyze fkeden kudunnutu! Kahve fincann elinden yle sen brakmt ki, tabak atlamt . Tesviye havuzu bekisi! Bu meslek de neydi byle? Havuz bekisi olsa da olmasa da, babasnn zaten uzun zaman nce lm olduunu ve Vince'nin Gergely David tarafndan byiltldn sylediinde, onu sakinletinnekte zorlanmt .

34

"Gyd ilkokulunun retmeni mi?" diye ac ac alay etmiti Emma Teyze. "Olaanst! Hukuk okudu ya , kendini beyefendi sanyordur artk! Havuz bekisi ! Ve eitim masraflann karladlar, o kadar yetenekliydi ki, btn ky halk katkda bulundu, yle deil mi? Bu kadar liberal bir lkede, hi de artc deil dorusu!"

ardan altnda kahvesini yudumluyordu; krlam salannn zerinde iek am leylaklar sallanyordu; fazla boyal kupkuru surat ve parmaklanna bol gelen ar yzklerle tiridi km bir nedimeyi andnyordu. "Vaftiz kzm" diye takdim ederdi onu Emma Teyze. Buna karn onu mutfakta altm ve salona ancak misafir varken arrd. "kszdr, sevgili kardeim, merhume Margit'in kz ." Sevgili yeeni kimi zaman ailenin bir yesi , kimi zaman da her ii yapan bir hizmeti olurdu, keyfine gre . Peki ama Vince'yle evlenirse, her akam kim kitap okuyacakt Emma Teyze'ye , astm nbeti tuttuunda yataktan kalkp kim ilgilenecekti onunla? Emma Teyze gece vakti odasna bir hizmetinin girmesine asla izin vermezdi , onlarn yeri bodrumdayd ; geceleyin su ilemek kolaylard , hizmeti onu rahatlkla soyabilir ya da ldrebilirdi .

Bo fincan kapm, ama mutfaa gtrmek yerine dan komutu. Vince evin nndeki bankta, apkasn ellerinin arasnda evirerek onu bekliyordu, elinde Emma Teyze'nin fincan nefes nefese geldiini grnce glmt . "E, raz olacak m?" Glmesi mi alamas m gerektiini bilmeden ve hibir ey sylemeden ylece kalakalmt orada, zira hem alamak hem de glmek geliyordu iinden . "Bunu kendiniz sorun ona!" diye cevap vermiti sonunda.

Vince'nin niversite karnesi . Gaius lnstitutiones Biinci Kitap: haftada bir saat. Mawr Hukuk ve Anayasa Tarihi: hajtada iki saat. Gica'dan iki kartpostal; Emma Teyze'yle birlikte o kaplca merkezinde kaldklan yaz yollamt bunlan . Faturalar. Ilona David'in Kz Yksek Okulu 1904-1905 ders yl yurt masraflanna ve retmen Gergely David'in 4 Kasm-27 Kasm l 907 aras yatt Bekscsaba Hastanesine ait makbuzlar; Gerge\y David'in Ka-

35

rikasgyd'de yaptnlm olan mezanmn 22 Nisan 1909 tarihli faturas.

Gergely Dfvid . "Nasl biri olduunu hayal bile edemezsin" diye anlatmt

Vince . "lki metre boyunda ve p gibi zayft; her zaman glmserdi, oysa o kadar yoksuldu ki, ocuklanm zor beslerdi. Nehir bentlerini yiktnda insanlar mezarln bulunduu tepeye sndlar: Kasabann nispeten yksek olan tek yeri orasyd .

"Geceydi, alarm anlan alyordu. Annem bende doru komaya baladnda iki kz kardeim peinden gittiler, ben de ayn eyi yapmak istiyordum, ama dtm ve karanlkta insanlar beni ineyip getiler. Hayatmzn karabasan Karikfs bendiydi. Beni yerde retmen buldu, kucaklayp tepeye kadar tad. Boynuna sarlm alyordum. Bir daha ailemden hi kimseyi grmedim, babamn cesedi bile bulunamad. Sudan gerekten korkann Etelka."

Kukusuz Andrus'un veya retmen David'in mezanndan alnm talar. iki tane przsz. kpk gibi beyaz ta. Fildiinden knk bir mektup aaca. Yeil ve yumuak yansaydam bir katla astarlanm, zerinde adres bulunmayan bir zarf. Yine knk, amber bir sigara azl.

O kurdele . . . Salanna balad . . . Gece boyunca bir kez olsun oturmamt yerine. vals yapyor, Lion Otelinin balo salonunda dnp duruyor, avizeler de aynalar da fr dnyordu . Byle bir gece , Emma Teyze 'nin yannda fakir bir akraba olarak yaadm , sekiz yandan beri ksz olduunu unutturuyordu insana . Em Szekeres'le vals yapyordu; Emma Teyze ona bakyordu, stne pul lu tyler i l itiri lmi topuzuyla yal bir papaana benziyordu. Pek sevecen olmayan baklar atyordu ona. zira Em Szekeres iyi bir damat aday deildi , asalet unvanlanndan baka hibir eyi yoktu . Bir kez daha salonun evresini dnerken onu fark ett iinde, "lte hi dans etmeyen bir olan" demiti . "O Vince Szcs" diye aklamt Szekeres . "Mahkemede zabn katibidir. Dans etmeyi bilmez . " Gen bir adamn dans etmeyi bilmemesinin verdii aknlktan az kalsn bir sonraki figr karyordu

36

ve dierleri valslerine devam ederken, o, aynann nnde aklp kalmt. Olll bir kenara brakp Vince Szcs' szmeye balamt. Tam o srada Vince de Szekeres'e iaret ediyordu ve bakn yakalamt.

Emma Teyze'nin, onun adnn yer almad lm ilan. Aranka'dan sonra teyzesinin yannda onun yerini alm olan dier fakir akraba Kl\ra yollamt bunu ona. Bir kutu iinde biraz toprak ve bir kumbara. 1907 tarihli bir gazete kupr. Gney Haberleri, 18 Mart: "Yirmi yl nce bugn, martn on sekizini on dokuzuna balayan gece Karik\s, Karik\srev'deki bentlerini ykarak yatandan kt ve be ky yerle bir etti. Taknda lenlerin says iki yz buldu. Felaket zellikle Karik\srev'i ve Karik\sgyd' vurdu."

A. P. Weiss'n ABD'den postalanm bir mektubu. Ah, Tannn, eczac Weiss! Ne ok yordu tavan arasnda!

Ona bir battaniye gtrmtk, ama tir tir titremeye devam ediyordu, el ve ayaklan hala buz gibiydi ve kede bir ilteye oturmu, ailesi iin alyordu. Sokaa kma yasa srasnda, kafile Traban Sokandaki evin tam nnde durduunda, Vince kurtarmt onu. Hava karanlk ve kapalyd, Vince dan km ve kala gz arasnda, aralk duran kapnn en yaknndan geen kiiyi ieri ekmiti . Sirenler almaya balamt , nbetiler Zorunlu alma Dairesinin iilerini gzlemek yerine, dikkatle gkyzne bakyorlard. Sokak tarafndaki kirac mahzende yksek sesle ilahiler ve dualar okuyordu, umutsuz ses tonunda bir tr dik kafal sulama seziliyordu: Skneti geri getirmeye yetmediklerine gre, mezmurlar bir ie yaramyor muydu yani? Bombalyor, durmadan bombalyorlard; Tann sar myd ki kendisine yalvanldn iitmiyordu? Komular pek sayg duymazd onlara, ama gkten bomba yamaya baladktan epeyce bir zaman sonra mahzene indiklerinde, belki de ilk defa biraz sayg gstermiti.

Bu herif namussuzun teki diye dnd yznden okunuyordu adamn -mahkemedeki iinden atld; Yahudi olmad halde kzlan da niversieye kabul edilmediine gre , ne biim

Baa Yahudiler oln.k zere, oplama kamplannda ve Almn sanayi tesislerinde zorla alunlacak igOcimln edarikinden sorumlu kurulu. (y.n.)

37

insanlar bunlar?- ama korkak olmadklann teslim etmek gerek. Oysa Vince hem Weiss hem de bombardman yznden yle korkuyordu ki, eli aya tir tir titriyordu.

Yal kadn ank devam edemiyordu, bu i fazla ac veriyordu. Her ey net bir ekilde canlanyordu hafzasnda, szckler, cmleler, Iza'nn fslday: "Niye sakladn o adam?" "nk bunu yapma imkAnm vard" diye fsldamt babas karlk olarak. Iza ciddi bir edayla kollann kavuturmu ve dncelere dalmt .

"Hep iyilik yapyorsun, ama ylesine" diye devam etmiti, yeniden ban kaldrdnda. "Yeterince bilinli deilsin". "Ama tamamen bilinsiz de saylmam" diye cevap vermiti Vince ve yz kaslml, zira tam o srada bir bomba patlamt ve korkudan lyordu.

Alt ekmecede kendisinin ve Iza'nn fotoraflann buldu. Olgunluk snavn verdii ylki snf resminde Iza'nn surat ask gninyordu, olan ocuu gibi dik bir baks ve ksaak salan vard. Sonra, Vince'nin fotoraf filmlerini grd. Fotorafla merak salm, ama l 923'te makinesini satmt. Neyi yanstklarn karmaya alarak, kareleri a tuttu. Siyah beyaz glgeler, yabanc yzler, melon apkal ve bykl adamlar, bileklerine kadar inen etekler ve ku kanatlanyla ssl gln apkalar giymi kadnlar. Kimdi bu insanlar? Vince niye resimlerini ekmiti? Bir orman, bir kyn aalann tanr gibi oldu. Son gn::nty hemen tand : Lidia'ya hediye edilen fotorafn negaifiydi bu. Sanki e lini yakyormu gibi yerine brakt.

Vince'ye yazm olduu mektuplar. Yabanc ehirleri ve acenteler tarafndan dzenlenen seyahatleri tantan brorler. Bir tomar dergi : Herkes l;in Fizik. Uzak manzaralan gsteren kartpostallar. Vince hi seyahate kmam olsa da koleksiyonunu yapard bunlarn ; yeterli paralan olduunda yeterince salkl deil lerdi ank . Aile evraklar , Jza'nn belgeleri, vaftiz suret leri.

iten aa alnma yazsn ve onun zerine konmu olan iadei itibar belgesini de buldu orada. 959011945 sayl harar uyannca . . .

38

"Onu terk edersen eve geri dnebilirsin, her eyi unuturum" diye bildirmiti Emma Teyze. "Ne felaket ! Mamafih, ben seni en batan uyarmtm! Hrszlk yapan bir hizmeti gibi iten kovulan bir adamn nasl biri olmasn bekliyorsun? Hem de mahkemede hakimlik yapm bir adam! Benim yanma dn, pek yalnz hissediyorum kendimi , hem sen nasl davranlacan biliyorsun en azndan." (Emma Teyze'nin yannda onun yerini alm olan Aranka ksa bir sre nce Pistaval Vitary ile kamt .)

Emma Teyze bir yandan kahvesini yudumlarken, bir yandan da yorumlarna devam ediyordu.

"Ondan hangi karan vermesinin beklendiini gayet iyi biliyordu. Ne lgnlk! Halkn sadakalaryla yetimi biri iin gzel bir ii vard halbuki! retmen her sene iane toplard onun iin ve imdi bu kadar iyi bir yere gelmiken her eyi mahvediyor! Sanklar mahkQm etmesi gerektiini gayet iyi biliyordu, bunu herkes biliyordu. Ama o ne yapyor? O drt kyly, ayaktakmn , Kutsal Macar Taht adna beraat ettiriyor, budala! Ve iyi niyetli meslektalar ona hatasn onarma ya da sessizce istifa etme imkan tanyarak durumu dzeltmeye altklarnda, boyun emeyi reddederek sama sapan aklamalarda bulunmaya, 'Gerek! Gerek!' diye tmeye balyor. Gerek neymi imdi anlayacak. Kendi zararna. Seni yzst braksaydm zavall annen mezarnda ters dnerdi . Bu nedenle, geri dnebilirsin kzm; buray bir nankr gibi terk etmi olmana ramen, evim hala senin evin; istersen seni bir kez daha kabul ederim, ama onsuz. Buna karlk, para vermem sana, sakn para istemeye gelme, bende de yok, olsayd bile kocan iin vermezdim. Grlm ey deil! Umarm ehirden ayrlr. Burada kalamaz, bu imkansz!"

Hemen eve dnmemi, mezarla uramt . Yaz bayd , kk Andrus'un mezarnda gller ayordu; leli tam sekiz yl olmutu. Banka oturup gllerle kapl mezar , gr otlan , ar ar geen youn bulutlar seyre dalmt . Doa kendi halindeydi , duyarsz deil , kendi halinde . . . Mezarlarn zerinde anlar vzldyordu. Gllerin krmzsn ve gkyznn mavisini hayranlkla seyrederken, sonsuz bir hayal krkl iini daraltyordu . Bir me-

39

zarlkta niye bu kadar gzellik vard? Gereklik bunca farklyken, bu huzur grnts, bu vzldama, dallardaki kularn akmas niyeydi? Gerek olan lm ve evde onu bekleyen kederdi.

Uzun zaman oturmutu orada. Birden, arkasndaki akllarn gcrdadn duymutu. arp arkasna dnmt. Vince! Kocas banka, yanna oturmu ve mezarla her geliinde yapt gibi Andrus'un mezarn okamt. "Buraya geleceini tahmin etmitim." Yaknmak ve para istemek iin Emma Teyze'nin evine komu olduuna utanarak, ban ne emiti . Vince'yi asla sevmemi olan ve balarna gelenlere iten ie sevinen o kadnn evine nasl dnebilmiti? Havuz bekisini ve ilk konumalarn dnerek, bumu iyi koku ald ve on iki yl nce bu evlilii onaylamam olduu iin gs kabarmt kukusuz.

Vince hayat ta ve yannda olduu halde o gn o kadar zlm olmasn garip buluyordu imdi . Oysa iini kaybett iinde ne ok gzya dkmt! Kocasnn, hakl olann onu aa alanlar deil kendisi olduunu anlatmas ve onun buna inanmas nafileydi , bir trl teselli bulmuyordu. Maa ve baka samalklar yznden: nk misafirleri giderek azalyor, aile onlardan kayor, insanlar eskisi kadar saygyla selamlamyordu. Simdi , o zaman onu yaralam olan eyleri, utan verici korkakln ve Emma Teyze'nin baz klarn iten ie kabul ed iini dnnce kzanyordu . Bir gece Vince'yi ehirden ayrlmaya ikna etmeyi denemit i . Herhangi bir yere , mesela, ayet isterse Gyd'e gitmeye. Vince Gyd' severd i ; renciyken her yaz retmenin ailesini ziyaret ederdi ve sk sk kyn gzelliini , stlerin ky t rtls baaklarla kapland zamanki gzel kokusunu anlatr, sazlklarla dolu adalar kuatan Karikas'n derin burgalanndan sz ederdi . Ama Vince oraya gitmek istemem i, o da buna alamt . Gitmek ona iyi bir zm yolu gibi grnyordu; orada tandk insanlarla kar lama tehlikesi olmayacak ve kyde hayat daha ucuz olduundan dul luk maayla geinebilirlerd i . (Vince'nin ay l kesilmi, ama Adalet Bakanl ona dul luk maa balamt ; bylece . capcanl bir adamn dul ei olmutu . ) Hayr, demiti Vince ve o yumuak yiizi ofl

10

cekti, sulu deildi, saklanmasn gerektiren hibir ey yapmamt. Ona srtn dnm, bir daha da bu konuyu konumak istememiti.

ltibannn iadesine kadar Gyd'e gezmeye gitmeye bile ikna etmeyi baaramamt onu. Ama 1 946 Kasmnda iadei itibar belgesi gelince, elleri ve dudaklan titreye titreye dolabn zerinden bavulunu alp hazrlamaya girimiti. Nereye gittiini sormaya gerek yoktu, yznde ve dudaklannn titreyiinde yazlyd bu zaten. Iza'ya kendisiyle birlikte gelmesini sylemiti , ama gen kz olmaz anlamnda ban sallamt; o dnem ban kitaplanndan kaldrmyor, snavlanndan baka bir ey dnmyordu. Babasn bu yolculuktan vazgeirmeye alm, btn gece , Gyd'de otel bulunmadn, bata uzun zaman evvel vefat eden retmen olmak zere tandklannn hemen hepsinin lm, ocuklann da i aramak iin lkenin dn bir yanna dalm olduklann anlatmt. Geride kalanlar, be ayakl bir koyun grm gibi bakarlard ona. "Gyd'de ne grmek istiyorsunuz ki?" Vince inatla hazrhklann srdrerek cevap vermiti: "Bendi!" "ok zgnm, ama bendiniz beni hi ilgilendirmiyor" diye karlk vermiti Iza, babasnn kolunu efkatle okayarak . "Hatralar kimseye aktanlamyor, maaleseL" Vince eli bavulunun zerinde ona bakakalm, aniden hznlenen yz incelir gibi olmutu. Neticede gitmemi ve o kt gribe yakalanmt; yatakta kald srece Iza baucundan aynlmam, iyiletiindeyse hava ok bozmutu: Seyahat asla gereklememiti. Dogdugu ky bir daha hi grmemi, sonralan gitgide daha az bahseder olmutu oradan; yalanyor, gten dyor, evden giderek daha az kyordu. ladei itibar srasnda altm alt yan doldurmutu, romatizmadan kprdayamaz olmutu ve daha o zamanlar mide agnlan ekiyordu; ama bunlann habercisi olduu eyden kimse phelenmiyordu.

ekmeceleri kapatt, esrarengiz bir ey yoktu ilerinde, elli yllk onak yaamd , bu masum te beri hibir sr banndrmyordu. Ne kadn resimleri vard , ne kurutulmu iekler, ne de gizli yazmalar. Vince'nin ocukluuyla veya aile hayat)Cla ilgili ol-

41

mayan hibir ey yoktu. Kaygland iin utanyordu imdi, onu daha iyi tanyor olmalyd. Antal ile Lidia'mn kabahatiydi bu. Hastaneye vardnda, Dekker ona kocasnn uurunu kaybetmi olduunu bildirmiti, baucuna oturduunda da kendine gelmemiti . Antal'e syledii, deirmen fotorafnn Lidia'ya verilmesi gerektii deildi belki de; bir eyler fsldam, dierleri de yanl anlam olmalyd. Hep fsldyordu zavall, inelerden sonra, her zaman, her zaman fsldyordu; hem hibir eyden kukulanmadna gre, nasl olur da lmnden bahsedebilirdi? !

Koridora kt , kapy ap avluya bir gz att . Yamur hala yayordu, ama hava leden sonrakinden daha yumuakt . KapMny onu fark etti , kk sramalarla merdiveni trmand . On yl nce de, tam bu yzszlk ve samimiyetle zplaya zplaya girmiti aralk kalan d kapdan . O gn Bir Mays'u, uaklann ataca iek demetlerini ve gazetede ilan edildiine gre bayramn sonunda Byk Meydan'dan havaya salnacak gvercinleri gzlemek iin eikte duruyorlard . Birden , tonozlu geitte hafif bir tkrt alglamlar ve yumruk byklnde, kk, siyah bir tavan , sanki ezelden beri orada yayormu gibi zplayarak onlara doru gelmiti . "ite sana kaybolmu bir gvercin! " demiti Vince glerek. "Siyah olmasn saymazsak tpk bir kaptan gibi gs kabartp alm satyor ."

Kocasnn hatras yine yle canlanmt ki , hayvana doru eilecek cesareti bulamad ve dnp eve girdi . Yaknlardaki bir horoz uyuyanlan uyandrmak iin -r-'sn uzata uzata tt. Yekpare bir karanlk ktleden oluan gkyz simsiyaht . "ite gn douyor" diye dnd yal kadn . "O da gnn douunu gryor mu acaba?"

Avludan ykselen nemli sabah havasnn tersine, yatak odas scakt , fazlas yla scak . Sabahln kanp lza'nn yanna uzanmaya hazrland . lza uykusunda dnd, derin, ha a hznl bir solumas vard . Duvann karsnda dikilen iht iyar kadn, yatan stnde asl duran ve d lerini gzeten tabloyu nc bir ekilde seebiliyordu. Kolunda bir ilek sepeti tayan kk bir kz, hafif admlarla rk bir yaya kprsnden geiyordu ; kprnn

42

altnda bir da seli kpryordu; kayalklann altndan, tulum giymi kk silueti kapp srklemek ister gibi grnen suyun grltsn duyuyordu. Ama korkacak bir ey yoktu, kn arkasnda bir melek uuyor, sandaletli, przsz ayaklan kprnn stnde dalgalanyor ve koruyucu kollann, koyan ve kkreyen selin zerinde tasaszca bir kelebei takip eden ocua doru uzatyordu.

5

Sonraki gnlerin akn taraya zg matem 11.detleri belirle-di. Basal dilemeye gelenler grg kurallanna zen gstermiyor, on be dakikadan fazla kalyorlard , ama yal kadn bundan yaknmyordu, Vince'den sz etmekten memnundu. Gelenlere likr ikram ediyordu, zira havalar yeniden soumutu, sanki mart ay kendi kendisiyle mcadele ediyor, ilkbahar vaatlerini k gnleriyle yalanc karmak istiyordu. Iza defin treninden nceki bu hareketlilii barbarca buluyor, ziyaretilere tahamml edemiyor, onlar oradayken asla evde kalmyordu. Yapmas gereken yle ok i vard ki, isteseydi de kalamazd zaten. Bir sabahn hastanede , Dekker'in brosunda geirdi , sosyal sigorta formaliteleriyle urat , cenaze trenini organize etti ve kalan btn zamanm emlak brosuyla grmelere ayrd . Evin sat basit bir i deildi .

Ziyaretini beklemedikleri bir Belediye Meclisi yesi ile , mahkemede alan hi; tammadklan gene bir memur dndaki herkes Vince kadar lza hakknda da konuuyordu . Hekim olarak n, iinde ulat nemli mevki , ana babasna her ay yollad para, her yl onlara yakt bulmay , terziye , kunduracya, doktora gtrmeyi kendine dert edii sonu gelmez konumalara konu oluyordu. Annesini Budapete'ye gtrme karan kimse iin srpriz olmamt aslnda: lza'dan ve karakterinden tam da bu beklenirdi . Mkemmel bir doktor , minnet dolu bir kz , ksacas iyi bir insand, Bayan Szcs onun evinde ok mutlu olacakt . Bay

43

Szcs gitmiti , zavall adam, ama kansna gz kulak olmas iin kzn brakmt . Yal kadnn Budapete'ye gitmekten, yeni bir ortamda rahata yallnn tadn karmak fizere anlann Qzntsn geride brakmaktan honutsuz olmamas lazmd esasnda. Yalnzla ve skntlara katlanmak yerine huzurlu bir aylaklkla yetmi be yann keyfini srecekti! lza onunla ilgilenirdi, hibir ey iin kayglanmas gerekmeyecekti artk.

lza gerekten de her eyle ilgileniyordu, nemsiz grnen aynntlarla bile. Yemek yapp annesine hizmet ediyor. kap aldnda yal kadn ayaklann srye srye amaya gitmesin diye koup o ayordu. Hzl hzl yryor, uzun salan arkasnda dalgalanyordu . Yllar geip Vince gten dtke ilerin tamam annesinin omuzlarna binmiti ; gidip d kapy amak gibi gayet nemsiz saylabilecek bir i bile , yamurlu. karl ya da amurlu gnlerde, yani havann kt olduu zamanlarda, ihtiyar kadn iin angarya halini almt . imdi, saanak yagnurun altnda veya erimi karda koturan Iza'yd; siyah etei ve kazayla henz evde yaad yeniyetmelik ya da gen kzlk dnemindeki kadar gen grnyordu htlt\.

lza'nn yapacak ii oktu, alamak veya dnmek iin zaman yoktu pek.

Budapete'den aynlmadan nce , yaz tati l ine mahsuben birka gn izin almt ve bu izin srasnda her eyi halletmek istiyordu: defin trenini , miras ilemlerini . artk gereksizleen eyalarn satn , tanma ilerini, hatta evin kaderini .

"Tanrken, senin hurada olman istemiyorum" dedi annesi ne. "Kendini tutamaz. bana yardm etmeye kalkarsn , hem cenazeden sonra ok iyi bir halde olmayacan ak . Dorozs'a gidersin ; bu akam kaplca tesislerine telefon edelim. Orada dinlenir, aalan seyreder, kitap okur, uyur, cann isterse birka banyo alrsn: Yal kemiklerine fena gelmeyecektir. Her ey hallolduunda seni a lmaya ge lirim , ayn on drdnde Budapete 'ye gidecek olan Dekker de bizi arabayla gtn:r. "

Dorozs on be kilometre kadar uzaktayd; yz sene nceye ait yazlarda hile kaplcann kkrt l ve iyotlu sulanndan sz edi-

liyordu, ama kaynan bulunduu parkta yer alan kaplca tesisleri ve otel ancak al yl nce ina edilmiti. Vince ve o yllar boyu oraya gitmek istemi, asla bir karara varamadan bu geziyi defalarca tasarlamlard ; Dorozs'a saae bir oobls kalkmasna ramen, upk deniz kenanna ya da uzun geceler boyu birlikle ziyaret etme hayali kurduklan dnyann baka yerlerine gitmedikleri gibi oraya da gitmemilerdi hi . Yal kadn lza'nn teklifini duyunca ban eip mendilini arad. Kznn efkatinden ve ilgisinden ok mtehassis olmutu, bununla birlikte en nihayet Dorozs'a gidebilecei u anki kadar byk bir znt duymamt hi .

Her eyin ona Vince'nin yoklugunu hatrlatt bu duvarlar arasnda kalmayaca iin kendini rahalam hissediyor, ama ayn zamanda, Iza eyalann ykleirken burada bulunamayacak olmaktan byk bir rahatszlk duyuyordu. "Sen cann skma, yeterince derdin var zaten. Dairemi tanyorum, seni nereye gtrdm, sahip oldugum alan, oraya neyin iyi gideceini biliyorum. Bundan byle tek isteim senin kendini rahat hissetmen."

Kendisiyle ilgilenilmesi , onun yerine dnlmesi yal kadnn gzlerinin minnet yalanyla dolmasna yol at . Iza yine haklyd elbette : Vince'nin eyalann toplayp ayrmas gerekse ok ac ekecei doruydu , hem belki . kocasnn o ok tandk, modas gemi takm elbiselerini, gln kasketlerini paketleyecek gc bile olmayacakt . Vince yalandndan beri apka takmak istemiyor , yalnzca kasket kullanyordu . Bu ii de Iza slenecekti demek ki. O, Budapete'de yeniden biraz cesaret bulduunda paketleri aar , eyalan dolaplara yerletirirdi . Sanki ikisi birden , yani o ve Vince kzlannn evinde oturuyorlarm gibi olacakt ; Vince'nin bastonuyla , kaln kenarl bardayla, kn en iddetli zamanlannda sakal tra olmak iin sobann zgarasnda su stt teneke tasla syleebilirdi belki de. Gizliden gizliye her eyin kurtulacan umuyordu. Iza'nn gerek bir eyizi olmamt , kendi eyalann yeni evlilerle paylamaktan baka bir ey yapamadklan iin hayli zlmlerdi Vince'yle ; Budapee'ye gndermesi iin sahip olduklan her eyi seve seve verebilirdi lza'ya . Bu teklifini kabul etmesi umuduyla kznn tepkilerini gzledi,

45

ama Iza ban sallad, bunlan den etmemesini, tanma meselesini kendisine brakmasn tekrarlamakla yetindi . ihtiyar kadn boyun edi; Iza her zaman her eyi ondan iyi bilirdi, kukusuz bu sefer de yleydi. Ne yazk ki, her eyin gtlrlilemeyecei sonucu kyordu bundan. Pekala, orada gerekli olacak eyleri lza seecekti. Kalanlara gelince . . .

Cann actnca bu dUunceyi kafasndan uzaklatrd . Onunla beraber yalanm olan, her biri ayn bir hikayeye sa

hip o mobilyalar arasnda yaamt onca yl . Hepsini kunaramamak, bltun evi Budapete'ye kadar snnda tayamamak cyd; ev, sadece orada yalnz kalmak dUuncesiyle rkltc geliyordu, ama lza'nn eliinde dnyann en gzel yuvas olabilirdi. Ne ki Iza'nn zaten bir dairesi olduuna gre, bir de ev iin vergi demeye ne lzum vard? Onu satmakla doru yapyordu yani. Evi kim satn alacakt acaba? Kim olursa olsun iyi bir i yapacakt alc . Yine de, geride braklan vr zvra yazk olacakt! Neyse, elden gelen baka bir ey yoktu ! Salkl olduu zamanlar btn ileri Vince yapard, bugn de Iza yapyordu. Hem bereket versin ki emlak brosuyla kendisi grUmek zorunda deildi!

Defin treninden nceki akam tuhaf geti . Antal kapy ald srada Iza mutfakta, bacas iyi ekmeyen ocakta balk kzanmak iin rpnyordu. Onu ieri alan yal kadn oldu, zira tavasnn bandan aynlamayan lza seslenerek, gidip amasn sylemiti . Yamur gnlerdir aralksz yayordu; ba ak gelen Antal'in alnndan ve salanndan sular damlyordu. Antal'i apkal grdn hi hatrlamyordu zaten, kn kar salarn pudralard . Ayak seslerini duyan lza, mutfak kapsndan dan bir gz att . Antal'i grlince yz nazik bir ifadeyle kasld. Megul olduu iin zr diledi; yemek yemek ister miydi? kiiye yetecek kadar balk vard . Ama gen adam yemeini yemiti , teekkr etti. Yalan syledii belliydi , ama elden ne gelir?

Amal vakit kaybetmeden konuya girip ev iin istedikleri fiyat sordu. Buray satn almak niyetindeydi. Geen gn lza hastaneye uradnda evi sata kardn sylemiti. Bir sreden beri o da ev sahibi olmak istiyordu, ayet anlarlarsa seve seve alrd buray.

46

Yal kadn aknlktan donakalm bir halde bakt ona. Antal'in bir gn bir eve sahip olabileceini asla dnmemiti .

- Birka mobilya brakrsanz onlan da alnn anne . Dekker'in ay nceki tehisinden beri , ilk kez yz aydn

land . Iza'nn neleri satmak istediini tam olarak bilmiyordu, ama daha imdiden bakalannn sahiplenecei eyalan iin zlyordu, sanki bunlar uzun ve sakin bir yaamdan sonra yabanc ellere dmek ve geceyi -eyalann kendi seslerine ve ruhlanna kavutuklan o zaman- tandk ellerin arkasndan i ekip durarak geirmek iin yollar katetmek zorunda olan canl varlklard . Oysa onlan terk etmi olsa bile , Antal de evin bir parasyd .

Ama btn bunlan konumak iin Iza'y beklemek icap ediyordu. Iza kzarm balk kokuyordu ve tuhaftr, bu haliyle annesi

nin gzne yabanc grnd. Iza her zaman yle derli toplu, yle temizdi ki , vcudunu ev ilerinin kirinden pasndan yle dikkatle korurdu ki, onun mutfaktan kpkrmz ktn grnce yal kadnn az ak kald. Kendini kontrol etmeyi unuttuuna gre bir eylerin etkisinde olduu muhakkakt . "Bu bir istek ve dikkat meselesidir" diye aklamt Iza bir gn. "Gerekten istenirse mutfakta bile kusursuz kalnabilir."

Bu sefer mutfak, ilkel alan yenmiti onu. Bu akam Iza kendini hi den etmiyordu . Dert ettii neydi peki?

Ayakta durmu, niye geldiini aklayan Antal'i dinliyordu . ihtiyar kadnn kafasnda Iza'nn tuhaf bakna ilikin sorular olutu. Bir nedenden tr Antal'in teklifinden holanmamt. Tannn, Tannn , vaktiyle aralannda geenlere ramen reddetmeseydi bari ! Kendileri burada kalamadklarna gre en azndan Antal gelip yaasayd ! Azn amaya cesaret edemiyordu, hayat boyunca onun yerine bakalan karar vermiti ve olua dokunmamas, Vince'nin ieklerini her gn sulamas anyla, hangi fiyata olursa olsun evi Antal'e brakabileceini sadece kalbinin derinliklerinde tekrarlyordu. Vince odun krarken Antal hep yardm etmiti ona , zerinde odun yarlan kte "hdk" dediklerini biliyordu.

"17

- Evi eyasz m istiyorsun? diye sordu lza. Sesi o kadar sakin ve o kadar duygusuzdu ki, annesi bile bu

slklnette ifade edilmemi, zorla bastnlm bir sorunun gizlendiinden kukuland . Antal cevap vermedi, kmldamadan duran lza'nn baklan altnda sigaralann arad . Ank odada kalamayacan, lza'nn bu seferlik onlan yalnz brakmasna kzmayacan hisseden yal kadn aznn iinde bir zr geveledi . Zaten nceki ve ondan nceki gn Iza Dekker'e ve o hemireye teekkr etmek iin hastaneye gittiinde konumak zorunda kalm olmalydlar. Akam yemei hakknda bir eyler mnldanp kaak admlarla dan kt . Mutfakta sv ya czrdyordu; oysa lza tavay ateten ekmiti . Anszn, bir lokma bile yutamayaca. hissine kapld ; baln yal kam canlym gibi parlyordu.

Uzun sure mutfakta kald ve lza'nn seslenmesiyle ayaa kalkt : Antal ona hoa kal demek istiyordu.

- Anlatnz m? diye sordu, umut dolu bir sesle . Antal evet diye karlk verdi ona. Iza hibir ey sylemedi.

Ylzlnln kzankl gemiti . Yemek hazrlamak iin takm olduu, annesinin iekli nl ince belinin evresinde gln, matem giysisinin zerinde biraz uan grnyordu.

Antal gidiyordu; ank onlar yalnz brakmas gerekmiyordu, kapya kadar ona elik etti. Amal sanki bir ey sylemek istiyormu gibi eikte durdu, paltosunun yakasn kaldrd, yamurun altnda hzla yrd. ihtiyar kadn onu baklaryla uzun sre izledi . Ama grd Amal deil . sokan manzaras, pencere lerdeki k geidi ve Kolman'n gururla aydnlatlm . naif vitriniyd i . Yoldan geenler su birikinti lerine bata ka yryor, emsiyelerin ipei saanak yamur altnda hareleniyordu. Yeniden gney rzgan esmeye balamt, aysz gk ve bulut lar alak evleri eziyordu. Hayatnda ilk kez dnyann dz dei l yuvarlak olduunu ve ayaklarnn altnda alglanabil ir bir eki lde yava yava dndn hissett i . Vince'nin zay f bedeni , hep daha zayf olan yz nasl yle bir gvenlik duygusu verebilmiti ona? Sanki Vince tan ve ahabn gerek l iini de al p gtrm , geride grltyle burga lanan bir sisten baka bir ey brakmam gibi , birka gn-

48

dar gzOne pek de gerek grunmeyen kapya yaslanp ylece kalakald. Yamurun bardaktan boanrcasna yad man gecesinde Vince'nin fiziki varln son bir kez alglad; kOk meydann kesindeki sokak lambasnn etrafnda beyaz salar dalgalanyordu.

Sis kOyordu, ilkbahara zgQ daha hafif bir sis ve Byk Cadde tarafndan, araba lastikleri altnda gQrOltoyle srayan kanal sulannn sesi duyuluyordu.

Mezarla Dekker'in arabasyla getirilmilerdi. Profesr kibarlk edip bir taksi tutarak, lza ve annesini arabada yalnz brakmt. Bayan Szcs definden nce hastaneye gitmek istiyordu, ama lza buna kar kmt ; yal kadn bu yazden ok ac ekiyordu, bir sQre tabutun yannda kalmay ok isterdi. "Hayatta senden baka kimsem yok anne" demiti lza, gazel gzlerini ona dikerek. "Ben hem kzn hem de doktorunum senin. Alayarak kendini tOketmeni istemiyorum, kalbin eskisi kadar gen deil artk; sana gz kulak olmam lazm."

l lk bata, lza'nn evden kmadan nce yutturduu hap sayesinde deil de acsna bir tr naif sevin kart iin alamad: Vince'yi gnlerdir grmemiti , birazdan onu bir kez daha greceini , onu pp kravat dmn dOzelteceini biliyordu. Ona syleyeceklerini hazrlamak iin yol boyu gzlerini yere dikti ve sokaa bakmad . Vince lza'mn onu Budapete'ye gtrmeye karar verdiini biliyordu kukusuz, ama projeden ve Antal'in teklifinden henz haberdar olmayabilirdi . Bundan byle daha iyi besleneceine dair sz verecek ve ona istedii kadar ok morfin vermemi olduU iin af dileyecekti; tek istei onun momkn olduUnca uzun yaadn grmekti Onk. Her ne kadar bulumalanmn sresi cimrice kstl olacaksa da, canl biri sz konusuymu gibi hazrlanyordu bu randevuya.

Yine de cenaze odasnn kapsnda titremeye balad: Kapnn drape perdesinden ve byk, siyah vazolar iinde sralanm yeil bitkilerden rkt. ieri girerken, ilkin siyah kravatyla Kolman' grd -bu houna gitti- sonra da cenaze yatam. Eikte durdu ve gzyalan fkrd : Tabut kapalyd .

49

Son dn gnn acs o an hissettiinin yannda hi kalrd. lza koluna girip banka doru gtrd onu. Oturdu; eldivenli parmaklanmn arasndan sel gibi yalar akyordu. Iza susuyordu, annesinin yanna oturdu, kaskat , kprdamadan. Iza onun iyiliinden baka bir ey istemiyordu, bylesi daha aklhcayd, Iza onu koruyor, onunla lmn arasna giriyordu, ama drt gn nce zaten ona yabanclam olan yz tekrar gremedii iin acs sonsuzdu. Ayini , dualara dikkatini veremeden, alayarak takip etti; ebedi huzur ve yeniden dirili dnceleri daha nce hi bu kadar uzak gelmemiti ona. inatla, ocuk gibi hkmyordu; dnyevi kayglann tesindeki mutlu bir dinginlik vaadi onu teselli etmeye yetmiyordu. Vince'nin bedeninin hayaline evliliklerinin o tutkulu ilk aylanndaki kadar kuwetle sanlyordu. teki tarafta ulalamaz olan, burada eksik olann yoklugunu hibir ekilde telafi etmiyordu.

Cenaze alay harekete getii zaman Iza'nn koluna tutunarak kk admlarla yrmeye baladnda, geriye dnmeden, arkalanndan gelenlerin dndnden daha kalabalk oldugunu hissetti . Cenaze arabas amurda derin tekerlek izleri brakyor, rutubet mantolann iine iliyordu. Sayg gerei kimse emsiyesini amad. Vince hayattayken hi bu kadar ihtiaml bir arabaya binmemi, hi kimse onu cenaze grevlileri kadar saygyla selamlamamt . Ona anlatmay umdugu eyler aklndan uup gitmiti . Kk ad mlar atmaya dikkat ederken, cmleleri birbirine balamay beceremiyordu; Vince'ye gelince, zerini rten ahap kapaktan baka bir ey gremiyordu. Toprak topaklan birbiri ardna derken hknnay srdrd, papaz ise ebedi yaamn nimetlerini bouna vaaz etmi olmaktan hayal knklgna uram ve incinmi grnerek b