Upload
others
View
5
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
CENTRE OF EXPER T ISE
iX-boxprofessionaLiseringstooLkit Leren en Lesgeven met iCt
Anne-Marieke van Loon en Marijke Kral
Het onderwijs staat voor de uitdaging jonge mensen voor te
bereiden op een toekomst in een wereld van digitalisering en
medialisering. ict-geletterdheid is hierbij van groot belang.
De diversiteit in het onderwijs neemt toe, scholen moeten
maatwerk realiseren. ict is nodig om in te spelen op de
verschillen in talenten en ontwikkelings behoeften van lerenden.
Dit vraagt om competente leraren en lerarenopleiders die
technologie in kunnen zetten voor leren en lesgeven met ict.
Ook van leidinggevenden worden specifieke competenties
gevraagd. Hiervoor is professionalisering nodig.
Het iXperium/CoE ontwikkelde de iX-box, de professio-
naliseringstoolkit voor Leren en lesgeven met ict. De toolkit
bevat diverse instrumenten waarmee leraren, leraren
in opleiding, lerarenopleiders en leidinggevenden hun
competenties en vaardigheden op het gebied van leren en
lesgeven met ict kunnen ontwikkelen.
De instrumenten in de iX-box zijn ontworpen door het
iXperium/CoE, in samenwerking met de lerarenopleidingen
(pabo en iLs) van de HAN en het werkveld. De iX-box is in
eerste instantie ontwikkeld voor de lerarenopleidingen van de
HAN, maar de instrumenten zijn ook bruikbaar voor collega-
lerarenopleidingen en op scholen voor primair en voortgezet
onderwijs en op het mbo. De ontwikkeling van de iX-box kent
een onderzoeksmatige aanpak: kennis uit eerder onderzoek en
bevindingen uit de monitor leren en lesgeven met ict vormen de
basis voor de instrumenten en voor hun doorontwikkeling.
De iX-box wordt continu aangevuld en geactualiseerd.
in deze flyer worden de onderdelen van de iX-box kort
beschreven. Daarnaast vertellen gebruikers van de iX-box over
hun ervaringen. Benieuwd naar de volledige interviews?
scan dan de Qr-code op de achterpagina. Uitgebreide
informatie over de instrumenten in de iX-box vindt u op
www.ixperium.nl.
iX-boxprofessionaLiseringstooLkit Leren en Lesgeven met iCt
iX-box in het kort
In de professionaliseringstoolkit staan de competenties Leren
en lesgeven met ict centraal. Voor de lerarenopleiding zijn de
competenties vertaald naar eindkwalificaties. Dit zijn: ict-geletterdheid,
pedagogisch-didactische ict-vaardigheden en competenties om te leren
en te innoveren.
De competenties zijn uitgewerkt in gedragsinidicatoren en vormen
de basis voor de leerlijn Leren en lesgeven met ict en voor de
professionaliseringsaanpak voor leraren(opleiders). De iX-box bevat
daarnaast competenties voor leidinggevenden. Hierin staat beschreven
wat een schoolleider nodig heeft om leiding te geven aan onderwijs en
ict in zijn schoolorganisatie.
De basis voor de instrumenten zijn de onderbouwingen, die de
uitgangspunten en achtergronden beschrijven.
De iX-box bestaat uit:
• Eindkwalificaties Leren en lesgeven met ict
• Onderbouwing Eindkwalificaties Leren en Lesgeven met ict
• Gedragsindicatoren Leren en lesgeven met ict
• iX-ray Leren met ict
• Monitor Leren en lesgeven met ict
• Professionaliseringsaanpak Leren en lesgeven met ict
• Onderbouwing Professionaliserinsgaanpak Leren en lesgeven met ict
• Onderbouwing Leerlijn Leren en lesgeven met ict voor de
lerarenopleiding
• Competenties Leidinggeven aan onderwijs en ict
• Onderbouwing Competenties Leidinggeven aan onderwijs en ict
U�vindt�alle�publicaties�op�www.ixperium.nl�>�Publicaties.�Voor�meer�
informatie�neemt�u�contact�op�met�Jeanette�Dusschooten�via��
iN H
ET K
Or
T
Leren en lesgeven met behulp van ict is in het onderwijs steeds belangrijker. Dit vraagt nieuwe competenties
en vaardigheden van leraren(opleiders). Zij moeten hun leerlingen voorbereiden op een toekomst waarin ict-
geletterdheid van groot belang is voor leren en werken. De competenties Leren en lesgeven met ict gaan zowel
over de ict-geletterdheid van de leraren(opleiders) zelf als over hun competenties op het gebied van leren
en lesgeven met ict. De competenties Leren en lesgeven met ict zijn voor de lerarenopleiding vertaald naar
eindkwalificaties.
In het document ‘Onderbouwing Eindkwalificaties Leren en Lesgeven met ict’ wordt beschreven hoe
de competenties tot stand zijn gekomen. De competenties zijn dekkend voor de Kennisbasis ict 2013
en de Mediawijsheidcompetenties van Mediawijzer.net. Deze zijn aangevuld en geordend op basis van
literatuurstudie naar 21ste-eeuwse vaardigheden.
iCt-geLetterdHeid
Instrumentele vaardigheden
Informatievaardigheden
Mediavaardigheden
Leren en Lesgeven
met iCt
Opleiden tot ict-geletterde leerlingen
Pedagogisch-didactisch gebruik van ict
Ontwerpen van ict-rijke leerarrangementen
Evalueren in ict-rijke leerprocessen
Competenties om te leren en innoveren met ict
Basisstructuur�voor�de�competenties�voor�leren�en�lesgeven�met�ict
gedragsindicatoren Leren en lesgeven met ictDe competenties Leren en lesgeven met ict zijn uitgewerkt naar gedragsindicatoren. Deze maken inzichtelijk
wat er onder iedere competentie wordt verstaan in termen van kennis en vaardigheden.
iX-ray Leren met ictDe iX-ray Leren met ict is een app die leraren een beeld geeft van hun ict-gebruik in de onderwijspraktijk.
Leidend hierin zijn de competenties Leren en lesgeven met ict.
monitor leren en lesgeven met ictMet monitoronderzoek krijgen schoolbesturen en directies zicht op de ict-competenties van leraren(opleiders)
en hoe zij die inzetten in hun onderwijs.
‘�De�leerlijn�Leren�en�lesgeven�met�ict�en�de�bijbehorende�eindkwalificaties�zijn�onmisbaar�als�je�vorm�
wilt�geven�aan�de�inzet�van�ict�in�het�onderwijs.�Ze�bieden�ons�expliciete�handvatten,�aansluitend�bij�de�
visie�van�het�ILS�en�de�HAN�pabo’s.�Iedere�vakgroep�bepaalt�zelf�hoe�de�inzet�van�ict�terugkomt�in�het�
lesprogramma.�De�gemene�deler�is�dat�geen�van�de�lerarenopleidingen�aparte�ict-colleges�zal�invoeren;�
ict�wordt�verweven�door�het�hele�curriculum.�Dat�is�een�bewuste�keuze:�je�hebt�context�nodig�om�ict-
tools�op�de�juiste�manier�te�leren�inzetten.�De�leerlijn�en�de�eindkwalificaties�vormen�een�dynamisch�
startpunt�voor�onderwijs�en�professionalisering�met�ict.’
Jantien de Jong, lerarenopleider aan het instituut voor Leraar en school (iLs) van de HAN. ��
Competenties Leren en lesgeven met ict
professionaliseringsaanpak Leren en lesgeven met ict
LEr
EN E
N L
Esg
EVEN
MET
iC
T
De professionaliseringsaanpak Leren en lesgeven met ict is bedoeld voor leraren(opleiders) die zich willen
bekwamen in leren en lesgeven met ict. De professionaliseringsaanpak zet in op twee lijnen. De eerste lijn richt
zich op het ontwikkelen van ict-geletterdheid. In deze lijn komen met name de instrumentele vaardigheden en
mediageletterdheid aan bod. De tweede lijn richt zich op leraren(opleiders) die de stap willen zetten naar de
integratie van ict in het onderwijs.
Het document ‘Onderbouwing professionaliseringsaanpak Leren en lesgeven met ict’ gaat in op de
uitgangspunten van de professionalisering.
‘�Daadwerkelijk�professionaliseren�is�een�continu�proces,�dat�ook�echt�de�diepte�in�gaat.�Als�je�slechts�af�en�toe�
een�activiteit�organiseert,�beklijft�het�geleerde�niet�en�doet�iedereen�al�snel�wat�hij�daarvoor�al�deed.�Je�komt�
er�bovendien�niet�met�het�aanleren�van�wat�tooltjes;�voor�professionalisering�is�context�nodig.�En�ook�een�
gefundeerde�basis.�ROC�De�Leijgraaf�en�de�HAN�werken�daarom�in�het�blended�learning-project�vanuit�een�
totaalconcept�waarin�opleiden,�onderwijs�en�onderzoek�samenkomen.�De�professionaliseringsaanpak�geeft�ons�
richting�en�handvatten.�Designteams,�met�daarin�docenten�van�De�Leijgraaf�en�onderzoekers�en�experts�van�
het�iXperium,�ontwikkelen�en�onderzoeken�haalbare,�toepasbare�en�werkbare�leerarrangementen�met�ict.’�
John schobben, bestuursadviseur van rOC de Leijgraaf.
‘�We�realiseerden�ons�dat�we�hulp�nodig�hadden:�ict�is�een�breed�terrein�en�we�hebben�te�maken�met�diverse�
niveaus�binnen�de�verschillende�teams.�Hoe�maak�je�dan�de�juiste�keuzes,�zodat�ict�–�anders�dan�eerder�in�
het�nieuws�was�-�wel�degelijk�iets�toevoegt�aan�het�onderwijs�en�hoe�zorg�je�dat�iedereen�mee�kan�met�de�
ontwikkelingen?�Het�iXperium�heeft�ons�daar�uitstekend�bij�geholpen.�Op�alle�scholen�van�de�stichting�is�
een�enquête�gehouden,�om�de�niveaus�per�school�te�bepalen�en�om�vast�te�stellen�hoe�onze�scholengroep�de�
professionalisering�het�beste�kon�faciliteren.�Het�iXperium�hielp�ons�ook�bij�de�randvoorwaarden.�Als�eerste�
is�dat�herkenbaarheid:�mensen�laten�snappen�wat�ze�met�een�bepaalde�ict-toepassing�kunnen.�Daarnaast�
behapbaarheid:�ieders�agenda�staat�vol,�dus�korte�professionaliseringssessies.�Verder�inzetbaarheid:�als�een�
ict-middel�snel�daadwerkelijk�gebruikt�kan�worden,�gaan�mensen�eerder�overstag.�En�tot�slot:�ruimte�om�te�
experimenteren.’�
ruud Leuverink, als directeur en unitleider verbonden aan twee basisscholen binnen spO De Liemers. Hij werkt binnen de stichting bovendien één dag per week als projectleider Leren en lesgeven met ict.
‘��In�het�professionaliseringstraject�hebben�we�bijvoorbeeld�geleerd�hoe�we�kennisclips�kunnen�maken.�Dat�zijn�
korte�filmpjes,�van�vijf�tot�tien�minuten,�die�de�essentie�van�de�leerstof�in�beeld�brengen.�De�studenten�bekijken�
die�clip�thuis,�op�een�moment�dat�ze�zelf�kiezen,�als�voorbereiding�op�een�hoorcollege.�Dat�heeft�als�groot�
voordeel�dat�je�de�klassikale�bijeenkomsten�heel�anders�kunt�inrichten.�Wat�voor�dit�specifieke�leerproces�gold,�
geldt�steeds�opnieuw:�de�koppeling�van�de�ict-theorie�aan�de�eigen�onderwijspraktijk�is�het�allerbelangrijkste�
binnen�de�professionaliseringsaanpak.�Pas�het�geleerde�dus�meteen�toe�en�als�dat�niet�lukt:�val�terug�op�
collega’s�die�misschien�net�een�beetje�deskundiger�zijn.�Dan�zie�je�vanzelf�dat�digitale�toepassingen�meestal�
helemaal�niet�zo�ingewikkeld�zijn�en�groei�je�als�groep�over�eventuele�koudwatervrees�heen.’
Martijn smits, deelnemer aan het professionaliseringstraject Leren en lesgeven met ict en coördinator van de deeltijdopleiding Lichamelijke Opvoeding van de HAN.
het beeld van
Competenties Leidinggeven aan onderwijs en ictLeerlijn Leren en lesgeven met ict voor de lerarenopleiding
Leidinggevenden binnen de school staan voor de uitdaging een onderwijscontext te creëren
waarin leraren het leren en lesgeven met ict kunnen verwezenlijken. Dit vraagt specifieke
competenties van de schoolleider. Zo is het vermogen om een gezamenlijke visie te
formuleren essentieel: op welke wijze draagt ict bij aan het onderwijs en leren op school?
Een ander belangrijk (ontwikkel)punt is de ict-geletterdheid van de leidinggevende zelf.
Deze competentie is nodig om een actieve bijdrage te leveren aan een cultuur waarin leren
en innoveren centraal staan.
De competenties Leidinggeven aan onderwijs en ict zijn ontwikkeld in een samenwerking
met de Verenigde Scholen Alberdingk Thijm (VSAT). De competenties zijn een uitwerking
van, en aanvulling op de competenties uit de Beroepsstandaard schoolleiders primair
onderwijs en het Beroepsprofiel schoolleiders voortgezet onderwijs. Daarnaast zijn er
veel raakvlakken met het Kader ict-bekwaamheid van teammanagers in het mbo. De
competenties zijn mede gebaseerd op de eindkwalificaties Leren en lesgeven met ict.
Het document ‘Onderbouwing schoolleiderscompetenties Leidinggeven aan onderwijs
met ict’ gaat dieper in op de rol van de schoolleider en de opzet van de competenties.
‘�De�schoolleiderscompetenties�sluiten�uitstekend�aan�op�de�beroepsstandaard�
voor�het�po�en�op�het�beroepsprofiel�voor�het�vo,�en�ook�de�Kennisbasis�ict�is�erin�
meegenomen.�Dat�betekent�dat�het�eindresultaat�breed�inzetbaar�is,�in�heel�
Nederland�en�in�het�basis-�en�voortgezet�onderwijs.�Binnen�onze�scholengroep�gelden�
de�schoolleiderscompetenties�als�belangrijk�uitgangspunt�voor�de�module�Innovatie�&�
ICT�voor�toekomstige�schoolleiders.�We�hebben�daarin�nu�bijvoorbeeld�een�duidelijke�
plek�ingeruimd�voor�het�bedenken�en�uitvoeren�van�een�(beperkte)�innovatie,�en�
het�onderzoeken�van�de�opbrengst�daarvan.�Dat�laatste�is�heel�belangrijk.�Een�
vernieuwing�die�geen�effect�sorteert,�moet�je�loslaten;�een�innovatie�die�niet�volledig�
aanslaat,�vraagt�om�aanpassing.�Ict�is�tenslotte�een�middel�en�geen�doel�op�zich.’
Herman rigter, directeur iCT van de Verenigde scholen J.A. Alberdingk Thijm (VsAT) voor primair en voorgezet onderwijs.
Leerlijn Leren en lesgeven met ict voor de lerarenopleiding
prO
FEss
iON
ALi
sEr
iNg
sTO
OLK
iT
De leerlijn Leren en lesgeven met ict beschrijft wat er nodig is om de eindkwalificaties Leren en
lesgeven met ict te integreren in de curricula van lerarenopleidingen, specifiek in die van de HAN.
De uitgangspunten voor de implementatieaanpak zijn mede gebaseerd op onderzoek naar de
mate waarin studenten en opleiders van de lerarenopleidingen van de HAN beschikken over de
competenties voor leren en lesgeven met ict .
Het document ‘Onderbouwing leerlijn Leren en lesgeven met ict’ beschrijft de achtergronden
van het ontwerp van de leerlijn en benoemt de uitgangspunten voor structurele inbedding
in de curricula. De leerlijn is bovendien één van de pijlers onder de ontwikkeling van het
professionaliseringsaanbod voor lerarenopleiders.
‘�De�implementatie�van�de�eindkwalificaties�en�van�de�leerlijn�blijkt�soms�best�lastig,�en�is�
in�ieder�geval�tijdrovend.�Gelukkig�dragen�de�directie�en�het�managementteam�van�de�
Faculteit�Educatie�van�de�HAN�uit�hoe�belangrijk�en�noodzakelijk�zij�leren�en�lesgeven�
met�ict�vinden;�dat�is�een�belangrijke�helpende�factor.�Daarnaast�is�toetsing�op�de�
eindkwalificaties�heel�belangrijk�voor�een�succesvolle�invoering.�Zonder�beoordeling�wordt�
aandacht�voor�het�thema�te�vrijblijvend�en�verdwijnt�het�mogelijk�weer.��
Ook�helpend�voor�het�traject:�de�nulmeting�naar�het�niveau�van�docenten�en�studenten.�
De�uitslag�gaf�de�urgentie�aan�en�maakte�de�uitdagingen�grijpbaarder.�En�wil�je�slagen,�
werk�dan�vooral�samen�en�ken�elkaar:�weet�waar�jij�mogelijk�hulp�kunt�bieden�én�bij�wie�
je�kunt�aanhaken�om�zelf�te�groeien.’�
Dennis rutten, onderwijskundige en docent ict en rekendidactiek aan de HAN pabo.
Vorm
gevi
ng B
urea
u Ke
tel,
Nijm
egen
iXperium/Centre of eXpertise Leren met iCt
Het iXperium/CoE is een samenwerkingsverband van de lerarenopleidingen en het
Kenniscentrum Kwaliteit van leren van de HAN met het basisonderwijs, voortgezet onderwijs
en middelbaar beroepsonderwijs in de regio rond Arnhem en Nijmegen. De samenwerking
richt zich op het realiseren van onderwijs dat beter recht doet aan verschillen tussen leerlingen
met behulp van ict en op het opleiden van ict-geletterde jongeren. De focus ligt hierbij op het
opleiden, professionaliseren en faciliteren van leraren in een duurzame verbinding tussen
werkveld, opleiding en onderzoek.
Het iXperium/CoE is een netwerkorganisatie waar partners uit de lerarenopleidingen, het
onderwijswerkveld en de wetenschap aan bijdragen. Leergemeenschappen vormen het hart
van het iXperium/CoE. Leraren, lerarenopleiders, studenten, onderzoekers en (ict-)experts
werken samen vanuit praktijkvraagstukken aan onderwijsontwikkeling. Ze ontwerpen en
onderzoeken samen ict-rijke leerarrangementen die recht doen aan verschillen. Overkoepelend
onderzoek versterkt de kennisontwikkeling. De leergemeenschappen maken gebruik van
inspirerende leerwerkomgevingen waar de nieuwste ict-toepassingen voorhanden zijn:
iXperium Arnhem, iXperium Nijmegen en iXperium Oss.
Het iXperium/CoE biedt zowel individuele leraren als groepen leraren, leidinggevenden,
opleiders en studenten inspiratiemiddagen, workshops en trainingen op het gebied van leren
en lesgeven met ict. Het curriculum van de HAN-lerarenopleidingen wordt zodanig ingericht
dat startende leraren goed zijn toegerust om onderwijs te verzorgen dat recht doet aan
verschillen met behulp van ict.
Door middel van publicaties, website en social media, workshops, conferenties,
iXperatiemiddagen en iXcamps borgen we de kennisdeling. We delen kennis, ervaringen en
producten met elkaar en met onze omgeving.
Kijk voor meer informatie op:
www.ixperium.nl
Volg ons op:
Facebook.com/ixperium
Twitter @ixperium
sCan de Code en Lees de
ervaringen met de iX-boX
prO
FEss
iON
ALi
sEr
iNg
sTO
OLK
iT