II SS SS NN 00 88 66 99 -- 55 00 00 88

“Аманат”тың дәртләндереү приз �дарына, йәғни Маҡтау билдәләренәбыл юлы түбәндәге уҡыусыларлайыҡ булды:

Алина Кашапова, Краснокама ра йонының Иҫке Йәнйегет мәктәбеуҡыусыһы;

Регина Мөхәмәтйәнова, Силәбеөлкәһе Ҡоншаҡ районының Тәхәлемурта мәктәбе уҡыусыһы;

Ҡояш Хисаметдинова, Шишмәрайонының Әлбәй мәктәбе уҡыу сыһы;

Әлмир Ғил мет динов, Саҡмағошрайонының Рәжәп мәктәбе уҡыу сыһы;

Светлана Баки рова, Балтас райо нының Үрге Ҡанһөйәр мәктәбе уҡыу сыһы;

Гөлназ Низаева, Нуриман районының Иҫке Күл мәктәбе уҡыусыһы;

Әлфир Ибраҡов, Ауырғазы райо нының Толбазы башҡорт гимназияһыуҡыусыһы;

Гөлназ Хәсәнова, Ҡырмыҫҡалырайонының Иҫке Бәпес мәктәбеуҡыу сыһы;

Рөстәм Миһранов, Миәкә районының Илсеғол баш ҡорт гимназияһыуҡыусыһы;

Айгөл Исламова, Бишбүләк райо нының Ҡаныҡай мәктәбе уҡыусыһы;

Луиза Заһиҙуллина, Белорет ра йонының Инйәр ҡасабаһының 2се

башҡорт мәктәбе уҡыусыһы;

Динара Әсләмова, Асҡын райо нының Упҡанкүл мәктәбе уҡыу сыһы;

Лилиә Әбхәлимова, Күмертауҡала һының 3сө Рес пуб лика баш ҡортгимназияинтернаты уҡыусыһы;

Самат Ғилфанов, Борай районының Иҫке Ҡарағош мәктәбе уҡыу сыһы;

Заһир Латипов, Ишембай райо нының Маҡар урта мәктәбе уҡыусыһы;

Ғәҙел Аҙнағолов, Йылайыр райо ны Йылайыр ауылының ШәйехзадаБабич исемендәге Башҡорт гимназияһы уҡыусыһы;

Азамат Йомабаев, Әбйәлил ра йонының Яңы Балапан мәктәбеуҡыу сыһы;

Юламан Бикбулатов, Бөрйән ра йонының Яңы Усман мәктәбе уҡыусыһы;

Айзилә Йосопова, Баймаҡ райо нының Ишей мәктәбе уҡыусыһы;

Айзилә Басариева, Өфө ҡалаһының Мөхәмәт Исҡужин исемендәге136сы Башҡорт лицейы уҡыусыһы.

Еңеүселәрҙе ҡотлайбыҙ!“Аманат”тың Маҡтау билдәләре

почта аша ебәреләсәк. Ә төп бүләк�тәрҙе, вәғәҙә итеүебеҙсә, мәктәпкәалып барып тапшырасаҡбыҙ.

Мөхәрририәт.

“ЯҘЫЛ ДА, БҮЛӘК ОТ!” БӘЙГЕҺЕ ТАМАМБарыҫ йылына “Аманат” ҙур уңыш менән килде: йыл башынан тиражыбыҙ

17 меңдән ашып китте! Шул уңыш менән бергә, беҙҙең уҙған сентябрҙә үкиғлан ителгән “Яҙыл да, бүләк от!” бәйгеһендә ҡатнашыусылар ҙа үҙ уңы�шын йыя. Бына, улар – “Аманат”ҡа яҙылып, бүләк отоусы бәхетлеләр:

Велосипед – Учалы ҡалаһының 12се Башҡорт лицейы уҡыусыһы АмурМоратшиндың өлөшөнә төштө;

Фотоаппараттың эйәһе – Дүртөйлө районының Иҫке Яндыҙ мәктәбеуҡыусыһы Миләүшә Ҡадирова;

Кеҫә телефонына иһә – Әбйәлил районы Михайловка урта мәктәбе уҡыусыһы Илнар Хөснийәров лайыҡ булды;

Магнитола – Иглин районының Түбәнге Ләмәҙ мәктәбе уҡыусыһы АртурМөлөковтыҡы;

ДВД9плеерға эйә булған уҡыусыбыҙ – Ейәнсура районы Яңыбай уртамәктәбе уҡыусыһы Рүлә Бармаҡова.

Һәләтлеләр – иғтибар үҙәгендәБелорет ҡалаһының 8се урта мәктәбе “Һәләтле балалар –

Рәсәйҙең киләсәге” тигән энциклопедияға индерелде. Был

федераль энциклопедия тәбиғи һәм гуманитар фәндәрҙе өйрә

неүҙә, сәнғәт, техника һәм спортта оло ҡаҙаныштарға ирешкән

балалар тураһында хәбәр итә. Унда шулай уҡ алдынғы уҡыу йорт

тары эшмәкәрлеге лә яҡтыртыла. Был энциклопедияға эләгеү –

бала өсөн иғтибар үҙәгенә күсеүгә тиң.

“Йәшелдәр” ал бирмәй

“Йәшел планета – 2009” халыҡара балалар экология фору

мында Башҡортостандың ете уҡыусыһының ижади эштәре юғары

баһаларға лайыҡ булды. Был конкурсҡа улар 12 мең коллективтан

ҡатнашҡан 150 мең бала араһынан һайлап алынғайны. Балалар

тәбиғи материалдарҙан эшләнгән әйберҙәр, һүрәттәр, фотолар

һәм әҙәби әҫәрҙәр конкурстарында еңеүсе булдылар.

Иң яҡшыларСанктПетербургта үткән “Матур мәктәп” халыҡара конкур

сында Башҡортостан исеменән сығыш яһаған Өфөнөң 118се,

68се мәктәптәре, 65се гимназия, Белорет районының Сермән

балалар йорто, Әлшәй районының пионерҙар һәм уҡыусылар

йорто дипломдар яуланы. Әлшәйҙәр уҡыу йортоноң оригиналь

концепцияһы өсөн Швецияға һәм Финляндияға туристик сәйәхәт

менән бүләкләнде.

Йәшлек менән олпатлыҡ ярышы

Башҡортостанда XII Респуб лика уҡыусылар спартакиадаһы дауам итә. Програм маға12 спорт төрө буйынса ярыштар индерелгән. Көс һынашыубылтыр уҡыу йылы менәнбергә башланғайны, быйылйәйге каникулда ғына тамамланасаҡ.

Йәш быуынға сәләмәт йә шәү рәүешен киңерәк таратыумаҡсатында үҫмерҙәр менәнярыштарҙа Хөкүмәт вәкилдәре, “Баш информ” агент лығы,“Баш ҡортостан” дәүләт телерадиотапшырыуҙар комитеты,республика һәм гәзитжурналдар редакцияларыныңйыйылма ко ман далары ҡатнаша. Де кабр ҙә улар Өфөнөң20се һәм 158се башҡортгимназия командалары менәнми нифутбол һәм шахмат бу йынса көс һынашты. Етеҙ лекталап ит кән ярыштарҙа, ғәҙәттә, гимназиялар командаларыеңеү се булһа, таһыллыҡ талапиткән төрҙәрҙә улар өлкәнбыуындан ҡалыша.ҺҮРӘТТӘ: Мини9футбол бу 9йынса “Аманат”тың махсуспризына лайыҡ булған 209се гимназия уҡыусыһы, Рә 9ми Ғариповтың ейәне Йә 9лил ҒАРИПОВ.

“Беҙҙең яңы мәктәп” 2010 йыл Рәсәйҙә Уҡытыусы йылы тип иғлан ителде. Рәсәй

Президенты Дмитрий Медведев Федераль йыйылышҡа мөрәжәғәтендә “Беҙҙең яңы мәктәп” тигән инициатива менән сығышяһаны. Ошо йәһәттән йыл эсендә хөкүмәт тарафынан педагогтарҙың эш шарттарын яҡшыртыу, уларҙың абруйын, эш хаҡын күтәреү буйынса байтаҡ эштәр ҡарала. Шулай уҡ мәктәптәрҙә киләһейылдан физкультура дәрестәрен үткәреү буйынса яңы нормативтар эшләй башлаясаҡ. Башланғыс синыфтар уҡытыусыларының,физкультура һәм музыка дәрестәре белгестәренең да абруйынкүтәреп, айырым предметтарҙан уҡытыусыларға тиңләү ҙә ҡа рал ған.

2

Йәмле ҡыш

Ялтырай ерҙә ҡарҙар, Йылмайып та ҡарайҙар.Ҡыҙыл битле малайҙарҠар бабайын яһайҙар.

Урмандағы ағастарАҡ һырғалар тағалар,Оло, матур йылғаларБоҙ аҫтынан ағалар.

Альбина МӨХӘМӘҘИЕВА,Бәләбәй башҡорт

гимназияһы уҡыусыһы.

Башҡортостан –илем

Башҡортостаным – илем!Һөйөклө тыуған ерем!Һыуыңды мин эсәмен.Башҡортостаным – илем,Һиндә тыуып, һиндә үҫәмен.

Башҡортостаным –илем!Минең наҙлы йырым,Бик күп көйҙәр һиңә арнала,Бик күп йырҙар һиңә йырлана ла,Сәсән телдәрендә наҙлана.

Башҡортостаным – илем!Минең шанлы елем,Уландарың һинең данлыҡлы.Батыршалар, Кинйә,

Салауаттар...Бармы улар кеүек арҙаҡлыУландары башҡа халыҡтың?

Башҡортостаным – илем!Минең салт аяҙ көнөм,Шатланам мин һиндә йәшәгәнгә,Башҡорт милләтенән булғанға.Башҡортостаным – илем!Атайсалым һин минең,Йырҙарым да һинең турала.

Гөлдәр ШӘРИПОВА,Хәйбулла районының

Бүребай мәктәбе уҡыусыһы.А

ман

ат, №

01

2010

йы

л

Ҡыш

Ҡыш бабай йәйҙе Апаҡ юрғанын.Ағасҡа элдеШәлдең йомшағын.

Бурандар өрҙөҠола яланға, Һүрәт төшөрҙөҺәр бер аҡланға.

Юлдар ҙа күптәнАҡ ҡар аҫтында,Ынйылар уйнайУның өҫтөндә.

Ҡоштар һайрамайЙылға буйында.Айыуҡай йоҡлайҠайын янында...

Гөлсиә СОЛТАНОВА.Йылайыр районының

Байғужа ауылы.

3

Аҡмулла

Йән бармы? – ти шул Аҡмулла, йәне көйөп.Бар әле, бар уның һүҙен тыңлағандар.Яҡтылыҡҡа өндәп әйткән ошо һүҙҙәрНисек инде иғтибарһыҙ юғалһындар?

Аҡыл менән йәшәй белеү бикбик кәрәк,Аҡыл торһон маяҡ булып барыр юлда.Ахмаҡтарҙан яфа сигеп йәшәмәйек,Таянайыҡ яҡшы менән аҡыллыға.

Беҙҙең дәүер бик яуаплы, еңел түгелМенеүҙәре был тормоштоң үрҙәренә.Аҡмулланың аҡ һүҙҙәре – бәхет юлыЕтһә ине һәр береһенең йөрәгенә.

Фирүзә ВАХИТОВА.Салауат районының

Малаяҙ ауылы.

Ҡар бабай

Ошо миҙгел килеп етһә, Һәр кем яһай Ҡар бабай.Өс түңәрәк ҡуйып ҡуйһаң,Һәр кем һоҡланып ҡарай.

Тағы ла өҫтәргә кәрәкАяҡтарҙы һәм дә ҡул.Танауына кишер ҡуйһаңБигерәк матур булыр ул.

Онотмаҫһығыҙ тағы лаБаш кейемен – биҙрәнән.Шунан өйгә ингәс тә үкҠарарһың һин тәҙрәнән.

Айсинә ЙОСОПОВА.Бөрйән районының

Байназар ауылы.

Маҡтансыҡ әтәс

Әтәс йөрөй ҡыптырлап,Ҡыҙыл итеген ҡарап.Ҡыҙыл итек килешә,Тауыҡтар ҙа бейешә.

Ильмира МАНАПОВА.Асҡын районыныңСолтанбәк ауылы.

Ам

анат

, № 0

1 20

10 й

ыл

Айыу

Ҡыш көнө айыуЙоҡлай өңөндә.Уға бик йылыЕрҙең ҡуйынында.

Асыҡһа айыуЯтҡан ерендә,Табанын имәЙылы өңөндә.

Гөлйөҙөм СУРИНА,Хәйбула районының

Әбеш мәктәбе уҡыусыһы.

4

Һәр кемдең тыуған ере тыуған йортонан,ауылынан, районынан башлана. Миңә лә тыу ған ерем Башҡортостан тап беҙҙең өйөбөҙҙәнбашланған кеүек.

Йортобоҙ урамдың иң осонда, урман ситендә урынлашҡан. Өйөбөҙ ултырған урын тауһырты, ике яғында йырындар, ә йырындарҙакескәй генә йылғалар аға. Беҙҙең эргәтирәләмуйыл, йүкә, ҡарағай, ҡайын һәм башҡа ағастар үҫә. Яҙҙың бер осоронда апаҡ сәскәлемуйылдар күҙҙең яуын алһа, йәй башында хушеҫтәр таратып йүкә сәскә ата. Уның сәскәләренөҙөп алып имергә яратам. Файҙаһы ҙур икәненәсәйем әйткәндән беләм. Көҙ көндәрендәэргәтирәбеҙгә төрлө төҫтәге япраҡтар яуа.Тәбиғәт һәр ваҡыт матур, ә беҙ шул хозурлыҡтың эсендә йәшәйбеҙ. Юҡҡа ғына: “Баш ҡортостан затлы йөҙөк икән, шул йөҙөктөңҡашы – Бөрйәндер” тип әйтмәгәндәрҙер.

Районыбыҙ Шүлгән мәмерйәһе, ҡурсаулыҡтары менән бөтөн илгә билдәле. Беҙгә килеп,Бөрйән хазиналарын күрергә теләүселәр йылданйыл ишәйә. Бай тәбиғәтебеҙ үҙенеңҡырағай бал ҡорттары йыйған солоҡ балыменән тыуған еребеҙҙе данлай.

Районыбыҙ халҡы менән дә хаҡлы ғорурланаала. Ғүмерен тыуған иленә бағышлаған күренекле шәхестәре, һәләтле кешеләре күп уның.

Мин етенсе синыфта белем алам. Аҡыллы,тәртипле, уңған ҡыҙ булып үҫергә тырышам.Заманаға ярашлы, һәр яҡлап үҫергә теләйем.Әлеге ваҡытта яҡшы уҡырға, мөмкин тиклемкүберәк белем алырға ынтылам.

Тыуған йортом, мәктәбем, йәшәгән ауылым– барыһы ла яратҡан илемдең бер өлөшө.Тыуған илемдең киләсәге лә ҡотло булһын.

Нурания ХӘЙБУЛЛИНА.Бөрйән районының Иҫке Собханғол ауылы.

Һәр төбәк үҙенең төрлө өлкәләрҙә ҙуруңышҡа өлгәшкән шәхестәре менән дан

тота. Мәҫәлән, билдәле шағир Ҡәҙим Аралбай,“Башҡор тостан ҡыҙы” журналы баш мөхәрриреЙомабикә Илья сова, оҫта ҡурайсы ИшморатИлбәков – Хәйбулла районының даны, ғорурлығы.

Мин иһә районымдың, республикамдыңбәҫен арттырған күренекле шәхес – ҠаҙаҡбаевМөхәмәтйән олатай тураһында яҙмаҡсымын.Ул ҺаҡмарНаҙарғол ауылында тыуған. Йәшләйетем ҡалып, “кулак балаһы”ның ауыр михнәттәрен күреп үҫә. Олатай – Бөйөк Ватан һуғышыветераны.

Мөхәмәтйән Абдулла улы республикаға билдәле сәсән, йыраусы. Әсәһенән мираҫ булып

ҡалған йырҙарын, риүәйәттәрен, бәйеттәренул йәш быуынға еткерергә тырыша. Шуға ла улҺаҡмарНаҙарғол башланғыс, Әбеш урта мәктәптәренең көтөп алған ҡу нағы.

Олатай республика кимәлендә үткәрелгәнтөрлө конкурс, фестивалдәр лауреаты. Ул алыҫЯпонияға барып башҡорт көйҙәрен яңғыратыпҡайтҡан кеше. Оло булыуына ҡарамаҫтан,һаман да балалар менән тығыҙ бәйләнеш тота.Төрлө байрамдарҙа, кисәләрҙә үҙенең ҡобайырҙары, бәйеттәре менән сығыш яһай, аҡыллы кәңәштәре менән уртаҡлаша.

Дилә ЮНЫСОВА,Хәйбулла районының

Бүребай мәктәбеуҡыусыһы.

Йыраусы олатай

Ам

анат

, № 0

1 20

10 й

ыл

Бөрйәнем

5

Минең атайым, ҒәйнетдинҒәзиз улы, Ҡунаҡбай ауылында күп балалы ғаиләлә алтынсы бала булып донъяға килә.Бәләкәйҙән ныҡыш, тырыш,эшһөйәр булып үҫә.

Молокан мәктәбен тамамлағас, клуб мөдире, фуражсыбулып эшләй. Юғары белемалыу теләге уны Мәскәү технология институтына алып килә.Уҡыған йылдарында атаәсә һенә ауырлыҡ һалмайым, тип,төрлө эштәрҙә эшләп, үҙкөнөн үҙе күрә атайым. Әрмехеҙмәтенә лә барып ҡайтырғаөлгөрә ул.

Ҡулына диплом алғанданһуң, районда дәртләнеп эшкәтотона. Һигеҙ йыл эшләгәс,“Ватан” ауыл хужалығы кооперативын булдыра, игенселекһәм йылҡысылыҡ менән шө ғөл ләнә башлай. Ҡымыҙ, колбаса етештереү цехтары аса.Ошо йылдар эсендә ул үҙенаныҡ фекер йөрөткән, ғәҙел,эшсән, тормош һынауҙарынаҡаршы торорға күнеккән ируҙаманы итеп танытты. Ата йым ниндәй генә эшкә тотонһала, бар күңелен, һәләтен

биреп эшләй. Уның өлгөрлөгөнә, бөтмөрлөгөнә таң ҡалырлыҡ.

Уға хас сифаттарҙың тағыбереһе – ярҙамсыл булыу.Яҡындарына ла, сит кешеләргә ҡарата ла мәрхәмәтле ул.Олоно оло, кесене кесе итәбелә. Атаәсәһенә ҙур итеп өйһалып бирҙе. Хәҙер олатайымменән өләсәйем ҙур, яҡты,бөтә уңайлыҡтары булғанйортта йәшәй. Кинйә малайбулараҡ, атайым уларға ярҙамитеүҙе үҙ өҫтөнә алған: аҙыҡтүлек ташый, мунса яғып индерә, ауырып китһәләр, дауаханаға алып бара.

Ҡәҙерле кешебеҙ атаәсәһенә генә түгел, үҙенең ҡулаҫтында эшләгән һәр кешегәиғтибарлы. Изгелекле булғас,халыҡ та уға ылығып бара.Һалҡын шишмә ауылы халҡыуны хөрмәтләп, депутат итепһайлап ҡуйҙы. Атайым мәктәпкә һәм балалар баҡсаһынабағыусылыҡ ярҙамы күрһәтә.Тырыш хеҙмәте өсөн улПрезидентыбыҙ МортазаРәхимов ҡулынан Рәхмәт хатыла алып ҡайтты.

Ғаиләбеҙҙә атайыбыҙҙыңаб руйы ҙур. Ул, әлбиттә, махсускитаптар уҡып, беҙҙең менәншөғөлләнеп ултырмай, ләкин аңбелемебеҙҙе, зиһенебеҙҙе байытыу, физик яҡтан үҫтереү өсөнбөтә мөмкинлектәрҙе булдыра.Бик күп гәзитжурналдар яҙҙыра.Беҙҙе музей, концерт, спектаклдәргә алып бара. Ҡышын саңғылашыуабыҙ, йәй көнө велосипедтайөрөйбөҙ. Бассейнда йөҙөү менәншөғөлләнергә лә ваҡыт ҡала.

Әсәйем:“Атайығыҙ ни әйтер?”,“Атайығыҙ менән һөйләшербеҙ”кеүек һүҙҙәрҙе йыш әйтә. Был иркешенең ғаиләлә абруйы ҙуртигән һүҙ.

Атайымдың күп ваҡыты үҙеетәкләгән хужалыҡта үтә. Уныңэше ауыр һәм яуаплы икәненяҡшы аңлайбыҙ. Шуға ла мәшәҡәттыуҙырмаҫҡа, күңелен төшөрмәҫкә тырышабыҙ.

Һеңлем менән беҙ уны бик яратабыҙ, эштән ҡайтыуын һағыныпкөтөп алабыҙ. Шундай атайыбыҙбулыуға ғорурланабыҙ.

Айгизә МӨХӘММӘТОВА,Күмертау ҡалаһының

19се гимназияһыуҡыусыһы.

Ғаиләбеҙ ете кешенән тора. Атайым – Айҙар, әсәйем Дилбәр исемле. Беҙҙең ғаилә фермерхужалығы менән шөғөлләнә. Ҡала һәм ауыл халҡын ит һәм себештәр менән тәьмин итә. Ғаиләменән спортҡа ла һәләтлебеҙ.

Атайым менән Рудольф ҡустым көрәште үҙ итә. Улар төрлө ярыш һәм һабантуйҙарҙа призлыурын яулай. Әсәйем еңел атлетиканы ярата, Сандра һәм Олимпия һеңлеләрем менән стадиондайүгерә.

Ләйсән апайым менән беҙ дүрт йыл инде Рәсәйҙең атҡаҙанған тренеры Сергей Черепенкинетәкселегендә ауыр атлетика менән шөғөлләнәбеҙ. Республика һәм Рәсәй кимәлендә үткәнтөрлө ярыштарҙа ҡатнашып, призлы урындар яулайбыҙ. Апайым Рәсәй буйынса спорт мастерынормативын үтәне. Ул былтыр Пенза ҡалаһында һәм Татарстанда үткәрелгән ярыштарҙа 3сө урынға лайыҡ булды. Иң һөйөнөслөһө – Ләйсән апайым 2010 йылда Испанияла беренсе тапҡыр балалар өсөн үткәреләсәк олимпия уйындарында ҡатнашасаҡ!

Спорттан тыш, йырбейеү менән дә дуҫбыҙ. Мин үҙемдең төрлө яҡлап һәләтле һәм татыу ғаиләмде яратам.

Сажидә МӘХИЙӘНОВА,Белорет ҡалаһының

219се мәктәбе уҡыусыһы.

Спорт һөйөүсе ғаиләм

Ам

анат

, № 0

1 20

10 й

ыл

Атайым менән донъя йәмле

6

Ам

анат

, № 0

1 20

10 й

ыл

Факиһа ТУҒЫҘБАЕВА

Эй яҙмышым минең –Башҡортостан

Башҡортостан,Һине аңлау өсөнДалаларың кеүек киң күңелле,Йылғаларың кеүек моң – һағышлы,Урмандарың кеүек мең балҡышлы,Ҡаяларың кеүек бейек, серлеБулыу кәрәк,Ерем – Башҡортостан!

Башҡортостан,Һине аңлау өсөн,Илкәйем, тип ярһып, ҡылыс болғап, – Дауам иткән шулай нисә быуат, –Һинең менән бергә яу сабырға,Дарға аҫылырға, сабылырға,Үлдем, тигәс, ҡабат терелергә,Урал батыр булып әүерелергәКәрәк,Эй яҙмышым минең –

Башҡортостан!

Йырҙарыңды ергә күмһәләр ҙә,Ҡурай булып сәскә атҡан йырың.Телкәйеңде ҡырҡып алһалар ҙа –Үткерлеге уның ҡылысыңда,

Ә ҡылысың һәр саҡ ҡул осондаБулған борон,Утта янмаҫ,Һыуҙа батмаҫ йырым минең –

Башҡортостан!Һәр бер көнөң моңдоң өнө, гүйә.Аҡһаҡалдарыңдың аҡылы ла,Сабый хыялының ялҡыны ла,Хәләл икмәк менән хәләл тоҙоң,Һүнгән, балҡыясаҡ һәр йондоҙоң –Йәншишмәләй генә моңдарыңда.Уттан сыҡҡан һәр бер һүҙең,Һәр һүҙеңдә балҡый яҡты йөҙөң,Эй тормошом минең –

Башҡортостан!

Һуңғы сара

Офоҡ арттарында яңы офоҡ –Аҡтыҡ көсөң туплап барып ҡара,Алыҫ түгел ара, алыҫ түгел,Яңы офоҡ булһа һуңғы сара.

Упҡын төптәрендә яңы упҡын,Аҫҡа эймә башың, күккә ҡара!Теш8тырнағың менән ергә йәбеш,Упҡын әйтһә: “Мин, – тип, –

һуңғы сара!”

Яраларың асма, ҡанһыратып, Яра эстәрендә яңы яра.Ҡояш нуры, көндөң яҡтыһылыр –Яраларҙы баҫыр һуңғы сара!

Бәхет, мөхәббәткә һуң түгелдер,Ваҡыт туҡтамаған – алға бара!Оҙонайтһа икән ғүмереңдеҺуңғы һулыш, һуңғы аҙым,

һуңғы сара.

***Кисерә бел, тимен, кешеләрҙе,Тау илендә ҡая данлана.Ҡыуан елгә асыҡ далаларҙанУрал ҡаяларын даулама!Кисерә бел, тимен, кешеләрҙе,Сағым ғына – тауҙар далала.

Йөрәгеңә ятҡан ҡаяларҙанДала киңлектәрен даулама.Кисерә бел, тимен, кешеләрҙе,Серен систем, тимә урмандың.Кисә8кисә ҡара урмандарҙы,Серҙәренә генә уралдым.

Кисерә бел, тимен, кешеләрҙе,Кем күргән һуң төбөн диңгеҙҙең?Һиңә диңгеҙ бары хыял ғына,Ул түгел бит йәндәш игеҙең…

Кисерә бел, тимен, кешеләрҙе,Үҙ8үҙемә әйтәм ҡабатлап.Хәҡиҡәт ул – һинең миһырбанлыҡ,Һин дә түгел ләкин аҡтан8аҡ!

Бүздәгем

Был донъяның ығы8зығыларыТамам үтеп бөткәс үҙәккә,Бала саҡҡа кире ҡайтҡан кеүек,Мин ашҡынып ҡайтам Бүздәккә.

Ҡаршы ала яҙын сейәләреЮлдарыма һибеп сәскәһен,Әйткән кеүек улар: “Сәскәләргә Күмелеп кенә ерҙә йәшә һин!”

Көҙөн һығылғанда сейәләреКүҙҙең яуын алыр уңыштан,Тормош матур һәр бер миҙгелдә, типУларға бит йырлап һүҙ ҡушам.

Тыуған ерҙән килә Бар матурлыҡ,

Бөтөн яҡшылыҡтар беҙҙәге,Тыуған нигеҙемде һаҡлайһың һин,Атай8олатайымдың Бүздәге.

Сәскәләрең менән ҡаршылайһың,Сәскәләрҙә – һинең йөҙҙәрең.Ҡайҙа йөрөһәм дә,

Минең өсөнЕр үҙәге һин ул, Бүздәгем,Ер күсәре һин ул, Бүздәгем!

7

Ам

анат

, № 0

1 20

10 й

ыл

Ватаным

Ҡоштар оса тағы йылы эҙләп,Күрә алырмынмы ҡайтҡанын?Күкрәгеңдән моңдар китмәһен, типҺине уйлайым мин, Ватаным.

Күрә алырмынмы таң атҡанын,Ҡарап ҡалам ҡояш батҡанын.Йөҙҙәреңдән нурҙар китмәһен, типҺине уйлайым мин, Ватаным.

Хушлашыуҙар һала һағыштарға,Ҡарап туймам һыуҙар аҡҡанын.Ергенәмдең көсө китмәһен, типҺине уйлайым, мин, Ватаным.

Күрә алырмынмы йәшендәрҙеңЯңы яҙҙар алып ҡайтҡанын?Йәшел ҡыяҡ яраларың тегер......Һине уйлайым мин, Ватаным.

Сабыйға теләк

Мин үҙем дә йәш әсәләй –Бәпес туйында.Илем, телем һәм өммәтем –Өмөт8уйымда.

Мин теләйем һиңә, сабый,Өс бәхет – өс таж,Ул таждарҙы күтәрерлекКөс, аҡыл һәм баш.

Батша тажы таман булыр –Хужа бул илгә!Тажһыҙ хужа таҙ ғына ул:Нужалар бөгә.

Ҡурай тажы оҙата барһын Ғүмер юлында,Моңдарҙан ҡылыс та ирей,Ул моң – тыныңда.

Һөйгән кешең һөйһөн һине,

Һүҙҙәр тажын ул

Бағышлаһын һиңә генә,

Мәңге ғашиҡ бул!

Үҙеңдең дә теләктәрең

Бик тиҙҙән тыуыр,

Ә әсәйең һине: “Үҫ” – тип,

Саф һыуҙа йыуыр.

Хәлең нисек, балам?

Барып етермен мин һиңә, балам,

Юл булмаһа – ҡара урман киҫеп.

Хәбәр генә ебәр, хәбәр ебәр,

Хәлең нисек, балам, хәлең нисек?

Ҡара таңдан ҡара төнгә тиклем

Уйымда – һин,

Балаҡайым, ишет!

Тауҙар ярып барып етермен мин,

Хәлең нисек, балам, хәлең нисек?

Туфан баҫҡанда ла донъяларын

Барып етермен мин даръя кисеп.

“Ҡайғы һалам, – тимә, – әсәйемә”,

Хәлең нисек, балам, хәлең нисек?

Булһаң да һин офоҡ аръяғында,

Ғүмерлеккә һиңә – йәнем бишек.

Хәбәр генә ебәр, хәбәр ебәр,

Хәлең нисек, балам, хәлең нисек?

Һынайһың һин, Раббым!

Тоғролоҡто минең был тормошҡа

Бала саҡтан, Раббым, һынайһың;

Һынай торғас шундай хәлгә еттем:

Бар донъяны ҡурсар Һомаймын.

Күк батшаһы Самрау менән Ҡояш

Тыуҙырғандар мине, әйтерһең;

Әсәйлегем миңә көс биргәнгә

Үҙемә лә ҡай саҡ сәйермен.Бала, тиеп тереләй утта янам,Янған һайын – үҙем сынығам.

Янар уттан күпме яҙмыштарҙы

Ҡосағымда алып сығылған?!

Рәхмәт көтмәйем мин бер кемдән дә,

Кешеләргә ҡылған ғәмәлем

Балаларға ҡайтһын бәхет булып –

Иркенәйер генә ғаләмем.

Һомайғоштоң ҡанаттары туҙмай,

Тик көсйә бара йәшәүҙән.

Әкиәттә, тимә, Һомайғоштар,

Ҡара миңә:

Ысын, йәшәрәм,

Балаларым быуын нығытҡанда;

Ҡояш сыға шуға – мин көлһәм.

Раббым һынар бер көн әжәл менән,

Һуңғы һүҙем булыр:

“Их, белһәм…”

Күрһәтмәһенбала ҡайғыһын!

Теле телгә йоҡмай һандуғастың,

Һайрауҙары – йөрәк ҡағышы.

Алғыштарын моңдарына һала:

“Күрһәтмәһен бала ҡайғыһы!”

Инәһенән алда саба ҡолон,

Уйнағыһы килә, еләһе.

“Күрһәтмәһен бала ҡайғыһы!” – тип

Күҙен алмай унан инәһе.

Әсә теләй,

Йоҡлағанда бәпес,

Тойоп уның күкрәк йылыһын:

“Күрһәтмәһен бала ҡайғылары,

Бәхеттәре менән ул тыуһын!”

Мин үҙем дә,

Ҡояш ҡалҡыу менән,

Һайрағандай моңло таң ҡошо,

Бар донъяға алғыш оҙатамын:

“Күрһәтмәһен бала ҡайғыһы!”

8

Башҡорттар элекэлектән үҙ ырыуының тарихыняҙып ҡалдыра барған. Уны ағас һымаҡ төшөргән һәмшәжәрә (ғәрәпсә “ағас”) тип атағандар. Ағас боронғобашҡорттарҙа өс донъяны – һауаны, ерҙе, ер аҫтынберләштереүсе символ булған. Ағастың тамыры –үткәнебеҙ, олоно – бөгөнөбөҙ, тармаҡботаҡтары –киләсәгебеҙ.

Баш ҡорт телендә “тамыр” һүҙе бик ҙур мәғәнәгәэйә: ул һине, кем генә булыуыңа ҡарамаҫтан, ерменән туранантура бәйләп тороу сы. Тамыр – ултыуған илең дә, әсә телең дә, атайолатайҙарың да.Нәфис кенә сәскәме, йөҙйәшәр ғорур ағасмы, әлләкешеме – барыһы ла тамыры ныҡ булғанда ғына бернигә бирешмәй йәшәй ала.

Бына мин үҙемдең шәжәрәмә ҡарайым да, шулһүҙҙәрҙең дөрөҫлөгөнә инанам. Үҙен башҡортһанаған кеше ете бы уынға тиклем нәҫелен белергәтейеш булған. Атабабаларым ошо из ге аманатҡа тоғро ҡа лып, шәжәрәһен тултыра барған. Мин дә, нәҫелемменән ҡыҙыҡһынып, атайымһәм олатайымдан күп мәғлүмәттәр белдем.

Бына, мәҫәлән, олатайымдың атаһы Миң леғәле Ниғмәтуллаулы Әхмәтйәнов Уралауылына нигеҙ һалыу сыларҙың береһе бул ған. Аҙаҡ ауыл исемеменән “Урал” колхозыойошторола. 193239йыл дарҙа Миңлеғәле олатайым ошо “Урал” колхозынаетәкселек итә. Тыры шып эшләпйөрөгәндә, уны район Советынаэшкә үрләтәләр.

1942 йылдың көҙөндә ул һуғыш ҡаалына. Өлкән политрук булыпхеҙмәт иткән олатайым1943 йылдың феврал е н д ә С та л и н гр а дөсөн барған ҡан ҡо йош алыштарҙың бе ре һендә батырҙарсаһәләк була.

Уның улы Әхмәт йәнов Рәшит Миң ле ғәле улын да яҙмышергә “бәйләп” ҡуйҙы –ул 197090 йылдарҙа

“Коммунар” колхозын етәкләй. Уның ниндәй абруйлы,ны ҡыш мал етәксе булыуы тураһында түшендәге биккүп орден һәм миҙалдары һөйләй. Туғыҙ тапҡыррайон Советына, ун ике мәртәбә ауыл Советынадепутат итеп һайланған. 1980, 1993 йылдарҙа икетапҡыр Башҡорт АССРның Маҡ тау ҡағыҙы менәнбүләкләнгән. Ул 1998 йылдан алып Иманғол ауылСоветы янындағы ветерандар советы рәйесе.

Ә атайым Рөстәм Рәшит улы Әхмәтйәнов 1994йылда ауыл хужалығы институтын тамамлап, милицияға эшкә урынлаша һәм әлеге көнгә тиклем шундаэшләп йөрөй. Уны коллегалары хөрмәт итә. Ә минатайым менән бик тә ғорурланам.

Үҙебеҙҙең шәжәрәгә ҡарайым да, ҡыуанып ҡуям.Данлыҡлы, хөрмәтле кешеләр булған атабалаларым.Шәжәрәне өйрәнеү ми ңә халҡыбыҙҙың тарихын да

белергә ярҙам итә. Минеңтамырым ныҡ. Ә тамырһыҙкеше ерҙә ышаныслы баҫыптора алмай, бы уын һыҙ, рух

һыҙ була. Шағирә ГөлфиәЮнысова бал турала:

Тамырһыҙҙыел осора,

Тамырһыҙ – һыуҙа серей,

Ерҙә лә урын табалмай,

Мәңге ҡағырып йөрөй, –

тип яҙған. Ниндәйгенә заманда йәшә

мәһен, ҡайҙа ғына йөрөмәһен, һәр кеше үҙенең, ата

бабаларының, халҡының үткәненоноторға тейеш түгел. Шуға беҙ ҙә,

киләсәктең хужалары, үҙебеҙҙең быуыныбыҙҙы,

йәғни, тамырҙарыбыҙҙы белеп үҫәйек.

АйбарӘХМӘТЙӘНОВ,

Учалы ҡалаһы129се Башҡорт

лицейының69сы синыф

уҡыусыһы.

Ам

анат

, № 0

1 20

10 й

ыл

Өс исемле ауылда йәшәйемМин Әбйәлил районының Ырыҫҡужа ауылында йәшәйем. Атайым, Рим

Нурмөхәмәт улы Яхин “Ырыҫҡужа ауылы тарихы” тигән китап яҙҙы. Ул 2003

йылда донъя күрҙе. Шул китаптан алып, ауылымдың ҡыҫҡаса тарихын “Аманат”

уҡыусыларына ла еткергем килде.

Тамъян ырыуы башҡорттары йәшәгән Ырыҫҡужа ауылының бай йөкмәткеле тарихы

бар. Ауылым элек икенсе ерҙә урынлашҡан булған. Ул ерҙе хәҙер “Иҫке урын” тип атайбыҙ.

Элекке ауылды карателдәр яндырғанға күрә, ырыу башлығы Һәүбән ҡарт кешеләрҙе хәҙерге уры

нға күсергән.

Минең ауылымды икенсе төрлө “Өс исемле ауыл” тип йөрөтәләр. Иң беренсе ул ырыу башлығы

Һәүбән ҡарт исеме менән йөрөгән. Ә икенсе исемен алыуының тарихы бик ҡыҙыҡ. Ҡасандыр

Ырыҫҡужа ауылы кешеһе урыҫяпон һуғышынан батырлыҡ күрһәтеп, Георгий тәреһе кавалеры

булып ҡайт ҡан. Шуға ауылымды тағы “Япо ния” тип тә ебәрәләр. Өсөнсө исеме Ырыҫ ҡужа

Ҡармаевҡа бәйле.

Ауылыма яҡын ғына “Әбей

ояһы” тип аталған урын бар.

Ул ерҙән сылтырап шишмә

ағып ята. Ҡасандыр, бөтөн

ауыл күсенеп йөрөгәндә, бер

әбей шул ерҙә йәшәгән бул

ған. Тағы ла “Өмөкәй” ҡоҙоғо

бар. Ул ҡоҙоҡто бик борон

Өммөкамал исемле ҡатын

ҡаҙ ған. Уның һыуы таҙа, саф

һәм шифалы.

Минең ауылымда тырыш,

эшсән кешеләр йәшәй.

Айгөл ЯХИНА.

ҺҮРӘТТӘ: ауылымда

ҡышҡы таң.

Ауылым � ӘбүбәкерХайбулла райнының Әбүбәкер ауылына 1656 йылда Яйыҡ йылғаһы буйлап һуҙылған Рәсәйҙең

көнсығыш сиген һаҡлауҙа ҡатнашҡан есаул Әбүбәкер Хоҙайнаҙаров тарафынан нигеҙ һалына. Ул

Үҫәргән ырыуынаң Шешәй түбәһе башҡорттары араһында ҙур түрә һаналған.

Әбүбәкер ауылында бөгөн дә ситтән күсеп килеүселәр юҡ, бөтөн кешеләр ҙә бер тамырҙан

таралған. Әбүбәкиров, Назаров, Аҡназаров, Билалов, Балдыбаев, Әлибаев, Аҡыловтарҙың ҡарт

олаталары Мөйтәле, ошо фамилияларҙы йөрөтөүселәр барыһы ла Мөйтәленең бүләләре була.

Улар барыһы ла Шешәй түбәһенә ҡараған Үҫәргән ырыуы кешеләре.

Хәҙерге көндә Әбүбәкер ауылында 170 йорт иҫәпләнеп, 600ҙән ашыу кеше йәшәй. Ауылда

мәктәп, мәҙәниәт йорто, медпункт, балалар баҡсаһы бар.

Райхана АҠЪЮЛОВА.

Хәйбулла районының Әбүбәкер ауылы.

P.S. Ауылым тарихын өйрәнеүҙә ярҙам күрһәткән Марат Сабирйән улы Мәмбәтовҡа ҙур

рәхмәтемде белдерәм.

9

Ам

анат

, № 0

1 20

10 й

ыл

10

Ам

анат

, № 0

1 20

10 й

ыл

Өләсәй бәйләм бәйләй.Ейәнсәре ҡайта. Сәй тәҡдим

итә. Ялағайлана, сөнкиҡыҙҙар#егеттәрҙе аулаҡҡа

саҡырыпҡайтҡан.

Ҡыҙ: Өләсәй, самауыр ҡайнаған, сәй эсәһеңме?

Өләсәй: Юҡ, балам, рәхмәт,әле генә эстем бит.

Ҡыҙ: Өләсәй, һине Сабираинәй килһен, тигәйне, бармай һыңмы ни?

Өләсәй: Бөгөн түгел, иртәгәбарырмын, ҡыҙым.

Ҡыҙ: Өләсәй, ни… мин әсәй ҙәр өйҙә юҡта ҡыҙҙарҙы саҡыр ғайным, килһендәрме?

Өләсәй: Шулаймы?Ҡыҙ: Эйе, ҡыҙҙарҙы, ҡыҙҙар

ҙы ғына, өләсәй.Өләсәй: Тәртипле генә улты

рығыҙ, йәме?!(Ҡыҙҙар тауышы ишетелә)

Ҡыҙ: Өләсәй, ана, ҡыҙҙаркилде. Ишекте асам инде, йәме,өләсәй…

(Ҡыҙҙарҙы ҡаршы ала, уларинәй менән иҫәнләшеп, күстә#

нәстәрен бирәләр. Ҡыҙҙар,йыйылышып бөткәс, өләсәйҙе

һырып алалар.)Бер ҡыҙ: Ҡыҙҙар, әйҙәгеҙ,

бейешеп алайыҡ.– Әйҙә!– Әйҙә, бейейек!– Нимәгә бейейбеҙ?– “Шәл бәйләнем”гә.

(Ҡыҙҙар “Шәл бәйләнем”йырын йырлай башлай, дүрт

ҡыҙ уртаға төшөп бейей.Бейеп бөткәс, бер ҡыҙ өләсәй

янына йүгереп килә.)Ҡыҙ: Өләсәй, бәләкәй саҡтан

бире шундай матур әкиәттәрһөйләй инең, тағы берәй ҡыҙыҡлы хәл һөйлә әле.

Өләсәй: Шулаймы? Нимәһөйләйем икән һеҙгә?

– Берәй батыр тураһында!– Маянһылыу тураһында!– Анау, ни… Мөхәббәт

тураһында!Өләсәй: Мөхәббәт тураһын

дамы? Тыңлағыҙ, улайһа.Боронборон заманда хан

ҡыҙына көтөүсе егет ғашиҡ була.Ә ҡыҙыҡай шундай сибәр, шундай тәкәббер икән. Ул егеткәшарт ҡуя:

– Әгәр ҙә яратаһың икән, миңәәсәйеңдең йөрәген алып кил! –ти.

Егет ҡыҙҙың шартын үтәргәриза була. Ул әсәһенең йөрәгенусына һалып, һөйгәне янына

китеп барғанда, абынып йығыла.Шул саҡ йөрәк телгә килә лә:

– Ауыртынманыңмы, балаҡайым? – тип өндәшә…

Бына шулай, балалар, әсәйөрәге шул тиклем ғәжәп һәмбөйөк ул. Атайәсәйҙәрегеҙҙеңҡәҙерен белегеҙ.

(Гармун тауышы ишетелә)Ҡ ы ҙ ҙ а р : ( б ы ш ы л д а ш ы п )

Егеттәр килә, егеттәр!Ҡыҙ: Өләсәй, тамағың кибеп

киткәндер, әйҙә, аласыҡҡасығып, сәй эсеп ал.

Өләсәй: Әй, рәхмәт төшкөрө,балам. Шулай итәйем, балаҡай ҙарымдың күстәнәстәре менәнсәй эсеп алайым.

Ике ҡыҙ өләсәйҙе алыпсығып китә.

Егеттәр сәхнәгә менәторған баҫҡыс янына килепетә. Береһе сәхнәгә менеп

ҡарай. – Бикле.– Ҡыҙҙар, ишек асығыҙ!– Ҡыҙҙар, тим!– Асығыҙ инде!– Ни эшләйбеҙ?– Ватабыҙ!– Улай ярамай!– Нисек астырабыҙ?– Таҡмаҡ йырлайбыҙ!Егеттәр:Ағиҙелгә баҫма һалдымТар булды, төшә күрмә,Һағыныуҙар елкендерә,Ҡом булып оса күрмә.Ҡыҙҙар:Алын алырһығыҙ микән,Гөлөн алырһығыҙ микән.Урталарға сығып һайлап,Кемде алырһығыҙ икән.Егеттәр:Алдарын да алырбыҙ,Гөлдәрен дә алырбыҙ,Күңелебеҙгә кем оҡшаһа,Шуны һайлап алырбыҙ.

Сценарийөлгөһө

11

Ам

анат

, № 0

1 20

10 й

ыл

Ҡыҙҙар: Алма алырһың әле,Алмай ҡалырһың әле.Күп ҡыҙҙарҙы һайлап йөрөп,Яңғыҙ ҡалырһың әле.Егеттәр:Алма бирҙем – алманың,Тәңкә бирҙем – таҡманың.

Түшең киреп йөрөй инең,Әллә кемде тапманың.Ҡыҙҙар:Арғы остан осҡан ҡаҙҙы Бирге яҡта һанайбыҙ.Егеттәрҙең ялҡауҙарынБер күреүҙә һынайбыҙ.Егеттәр: Алтын ҡаплы, көмөш баулы,Сәғәтем бар түшемдә.Бер ятҡанда ике күрәмҺин йәнемде төшөмдә.Ҡыҙҙар:Тәҙрәнән ҡарама,Бүректәрең алама.Баҙарға бар, еп һатып ал,Өҫбашыңды ямарға.Егеттәр:Айһай, ҡыҙыл бирсәткә,Ҡулдарымда булһасы.Айһай, ҡыҙҙар уйыны,Иртә лә кис булһасы.Ҡыҙҙар: Аҡ яулыҡтар бөтә, тиҙәр,Алып ябынып ҡалайыҡ.Йәш ғүмерҙәр үтә тиҙәр,Уйнапйырлап ҡалайыҡ.

(Ҡыҙҙар ишекте аса, егет#тәр инә. Парҙарына бүләктәр

тапшыралар.)– Тормағыҙ әле шышбыш

килешеп, әйҙәгеҙ, берәй уйынуйнап алайыҡ.

– Ниндәй уйын, ниндәй?– Әйҙә, “Шишмә”* уйынын

уйнайыҡ!– Әйҙә, уйнайыҡ!– Әйҙә!– Әйҙә!

(Йәштәр парлашып уйнайбашлай. Наказдарға ике кон#

церт номеры күрһәтелә)– Эй, арып киттем.– Мин дә арыным.– Мин дә арыным.– Әйҙәгеҙ, улайһа, икенсе бер

уйын уйнайыҡ!– Нимә уйнайбыҙ?

– “Йөҙөк һалыш” уйнайыҡ.(Уйын башлана. Ике рәт

үтелә. Язаға, балаларҙыңһәләттәренә ҡарап, тағы икеконцерт номеры күрһәтелә)– Әйҙә, уйнап, бейеп алайыҡ!– Ниндәй уйын уйнайбыҙ?– “Паровоз” уйыны!– Эйе шул, бейеп тә алырбыҙ.(Уйын барышында тағы ике

кешегә яза бирелә, тағы икеконцерт номеры күрһәтелә.Өсөнсө тапҡыр бейегәндәбуталышып бөтәләр, шау#

шыу ҡуба)– Әйҙә, бергәләп, күмәкләшеп

гөрләтеп бейеп алайыҡ.– Бейейек, бейейек.

(Ҡыҙҙар егеттәр менәнҡапма#ҡаршы баҫып, парла#

шып бейей башлай. Бейеүаҙағында тыпырлашҡандасәхнә артынан өләсәйҙең

тауышы ишетелә)Өләсәй: Ҡыҙым, ҡыҙым, нин

дәй тауыш ул, ни булды?(Сәхнәгә сыға. Ҡыҙҙар

егеттәрҙе арттарына йәшерә,егеттәр ипләп кенә сығып

ҡаса)Ҡыҙ: Өләсәй, беҙ бейенек.Өләсәй: Әллә берәйһе бар

мы, ныҡ шауланығыҙ бит.– Беҙ үҙебеҙ генә, өләсәй.– Бер кем дә юҡ.– Үҙебеҙ генә.– Һине матур бейей, тиҙәр,

өләсәй, бейе әле. – Бейе, бейе, өләсәй.Өләсәй: Ҡуй, ҡуй, инде ҡа

сан дан бейегәнем юҡ, билем дәауыртып тора…

– Бейе инде.– Бейе.Өләсәй: Шулаймы, бейейем

ме?(Өләсәй бейергә төшөп

китә. Тыштан егеттәр һыҙғы#ра. Ҡыҙҙар әкрен генә баҫыпөйҙән сығып китә. Өләсәйҙеңбашы әйләнеп туҡтауға өйҙә

бер кем дә булмай)Өләсәй: Бәй, ҡайҙа булған

дар? Сығып та киткәндәр шул,рәхмәт төшкөрҙәре. Эйй, йәшлек, йәшлек…(Сығып китә).

Зөлфиә ҒӘЛИНА.Өфө ҡалаһының

599сы коррекцион мәктәбе уҡытыусыһы.

* Уйындарҙы урындағымөмкинлектәрҙән сығып

һайларға була.

Ам

анат

, № 0

1 20

10 й

ыл

12

Был изге йоланың һаман да көнүҙәк булыпҡалыуын беҙгә килгән хаттар ҙа иҫбатлауын дауамитә. Яңы йыл алдынан редакцияға Бөрйән районының Яңы Усман ауылынан ҡыуаныслы хат килептөштө. 84 бала уҡыған мәктәп баш ҡалабыҙҙағы,һәм республикабыҙҙағы әллә күпме “алдынғы”башҡорт мәктәптәренең танауына сиртте – улартотош мәктәп менән “Аманат” журналына яҙылған!Бына ул берҙәмлектең ҡеүәте! Тимәк, был мәктәптә ойошҡанлыҡ көслө һәм был балалар, ниндәйгенә эш булмаһын, ойошҡан рәүештә күмәкләшепэшләргә өйрәнгән. Шундай балаларға, уларҙыңуҡытыусыларына, мәктәп директоры И. Ш. Иш мо ра товҡа нисек ҙурҙур рәхмәттәреңде еткермәйһең инде. Ҡайһы бер тотош райондар хатта берЯңы Усман ауылының тиражын йыя алмай.

Шулай уҡ Әбйәлил районының Аһылай мәктәбелә ҡыуандырҙы беҙҙе. Улар дүртенсенән һигеҙенсегә тиклем синыфтарҙың берҙәм “Аманат”ҡаяҙылыуҙары тураһында хәбәр итте. Мәктәп директоры Н. А. Булатов, синыф етәкселәре И. С. Ха жи әх мәтова, Р. М. Низамиева, С. С. Булатова, А.Ж. Мә хи йәнова, И. Р. Яҡупо ва ларҙың кескәй ауыл дың бәләкәй мәктәбендә юғары рухлы кешеләртәрбиәләү буйынса ынтылыштары оло рәхмәткәлайыҡ.

Беҙҙең өсөн тағы ла бер ҡыуаныслы хәбәр –быйыл тотош синыф менән “Аманат”ҡа яҙылып,шул турала беҙгә хәбәр итеүсе хаттарҙың күпбулыуы. Был йәһәттән Әбйәлил районы мәктәптәренә етеүсе юҡ. Үткән һанда ғына беҙ бер нисәсиныф бер юлы “Аманат”ҡа яҙылған Байым мәктәбе тураһында хәбәр иткәйнек. Әйткәндәй, уларбер нисә йыл элек “Аманат” үткәргән “Бөтә мәктәпменән – “Аманат”ҡа!” конкурсында еңгәйнеләр.Улар артынан Әбйәлилдең Ҡырҙас мәктәбенең7се синыфы (синыф етәксеһе В. Н. Солтанова),Амангилде мәктәбенең 7се (З. Х. Минһажева),8се (В. Ғ. Низамова) синыфтары, Үтәгән мәктәбенең 5се синыфы (З. Н. Йәнмырҙина), Буранғолмәктәбенең 4се синыфы (Г. С. Заһитова) тотошсиныф менән ойошҡан рәүештә “Аманат”ҡа яҙылып, һөйөнсө хаттарын ебәрҙеләр.

Баймаҡтарға ла рәхмәттән башҡа һүҙебеҙ юҡ.Был райондың Күсей мәктәбенән 7се синыф (Г.И. Ишбаева), Ниғәмәт мәктәбенән 5се синыф (Ф.Ү. Яхина), Ишбирҙе мәктәбенән 3сө синыф (Н. Ә.

Кейекбирҙина) ойошҡанлыҡ, берҙәмлек өлгөһөкүрһәтте. Уларға Йылайыр районының ШәйехзадаБабич исемендәге гимназияһының 5се “А” (Ә.Ә. Тәкәйева), Хәйбулла районы үҙәге Аҡъяр ауылының 2се мәктәбенән 4се “А” (Л. М.Юнысова), Ғафури районы Сәйетбаба ауылыныңЖәлил Кейекбаев исемендәге урта мәктәбенән 6сы (Ф. Ә. Фәйзуллина), Илеш районы Ишҡар мәктәбенән 7се (Г. М. Саҙретдинова) һәм 5сесиныфтар (В. Р. Ғәлиханова), Бөрйән районыБайназар урта мәктәбенән 7се “Б” синыфы(Г. М. Са ла уатова), Иҫке Собханғол мәктәбенән 6сы “Б” (Э. Ф. Фәхрет динова), Ҡол ғана мәктәбенән9сы (Ә. Х. Аралбаева), Күмертау ҡалаһының 1сегимназияһының 6сы синыфы (Н. Н. Хә ли ло ва),Дүртөйлө районының Семилетка ҡасабаһынан 7се “Б” (Ә. В. Талипова), Өфө ҡалаһынан 117семәктәптең 5се (М. Н. Морат шина), Сибай ҡалаһының 1се мәктәбенән 4се “А” (Г. А. Мә ти нова)менән 5се “А” (С. Б. Буранғолова) Учалы районының Абҙаҡ мәктәбенән 6сы (Т. Ә. Сәй фуллина),Әлшәй районы Ҡармыш мәктәбенең 6сы (С. К.Шә күрова) Мәләүез райо нының Смаҡ ауылыныңДинис Бүләков исемендәге мәктәбенең 7се (Г.И. Хиса ме тдинова), 5се (Р. Р. Байгил дина), Аптраҡмәктәбенән 9сы синыф уҡыусылары (Ф. Б. Мә сә ғү това) ҡушылып, беҙҙе һөйөндөрөргә ашыҡҡан.

Бар уҡыусылары ла яҙылған синыфтарҙың шулхәтлем күп булыуы сәбәпле, уларҙың фотоларынбаҫа алмайбыҙ, сөнки барыһына ла журналдаурын бирһәк, улар журналдың яртыһын биләр ине.“Аманат”лы синыфтарҙың береһен биреп, икенсеһен бирмәү ҙә дөрөҫ булмаҫ. Тик шул сәбәплегенә уларҙың барыһының да исемен баҫыу менәнсикләнергә булдыҡ. Әммә был синыфтарҙыңбарыһына ла “Аманат”тың Маҡтау билдәләре ебәреләсәк.

Шулай уҡ киләсәктә лә “Аманат”ҡа тотошлайыменән яҙылған һәр синыф Маҡтау билдәһе менәнбилдәләнәсәк.

Ә бөтөн балалары ла яҙылған һәр мәктәп хаҡында айырым яҙып сығасаҡбыҙ. Әлегә атыбыҙ ЯңыУсманға юл тота.

Тағы бер тапҡыр барығыҙға ла ҙур рәхмәт.Артабан да бергә ҡалайыҡ.

Рәхмәт һеҙгә!Коллективтың ҡөҙрәте ниҙә икәнен һәр кем белә: “бергәнеке берәгәйле”, “ише күптең көсө

күп” тигән бихисап халыҡ мәҡәлдәре һәр ваҡыт ил менән бергә көн итеүҙең, бергә#бергә йәшәүһәм эшләүҙең өҫтөнлөктәрен дәлилләй.

ММ аа тт бб уу ғғ аа тт –– 22 001100

Быйылғы йәш хәбәрселәребеҙараһында БДУ студенты НәркәсАлсынбаева ла бар. НәркәсБаймаҡ районының Сәйғәфәр уртамәктәбендә уҡыған сағында уҡжурналға яҙышып торҙо. “Игеҙәк тәр – Марста” тигән хикәйәһе өсөнредакцияның Маҡтау ҡағыҙына лалайыҡ булғайны.

БДУның баш ҡорт филологияһыһәм журналистика факультетынауҡырға ингәс тә, яратҡан баҫмаһыменән бәйләнешен өҙмәне. Ре дак цияға йыш килеп йөрөнө, “Мәң гелек сер” рубрикаһына бай йөкмәткеле, үҫмерҙәрҙең зауығынатап килерҙәй мәҡәләләр ижадитте, тәүге мөхәббәт йә яуапһыҙһөйөү утында яныусы ҡыҙҙар һәммалайҙарға үҙенең кәңәштәренбирҙе.

Иҫ киткес тыныс холоҡло, былавторыбыҙ тыйнаҡ матурлығы

менән беҙҙең, журнал хеҙмәткәрҙәренең дә, күңелен яуланы.

– Тиҙҙән, юғары уҡыу йортонтамамлап, ҡулға диплом алырғаторһам да, яратҡан журналымданайырылырға ашыҡмайым. Былминең үҫмер ҡыҙҙар кеүек үтәхисле булыуымдан, донъяны үҙемсә ҡабул итеүемдән дә киләлер,бәлки. Йылдар үтеү менән үҙгәр һәк тә, балалыҡ хыялдары беҙҙеһәр саҡ оҙата бара. Бала саҡ иленән айырылмаҫҡа миңә “Аманат”ярҙам итә, – тине Нәркәс.

Йәш хәбәрсебеҙгә киләсәктәяңы офоҡтар, ныҡлы ҡанат нығытып, ижад донъяһының сикһеҙ күктәрен ҡыйыу иңләргә яҙһын, типтеләйек.

Нурия ФАЗЛЫЕВА.

– Тапшырыуҙарҙа ҡатнашыу,төрлө образдарға инеп сығышяһау ныҡ оҡшай. Киноактрисабулыу теләге лә тап “Сәңгелдәк”тәтөшә башлағас яралды. “Бәлки,торабара башҡа һөнәр оҡшар?” –тип һорағас, “Юҡ. Киреһенсә, йылданйыл нығыраҡ хыялланам былтурала. Мәктәптән һуң МәскәүҙәгеБөтә Рәсәй дәүләт кинематография институтына уҡырға инергәтеләйем”, – тине Ынйыҡай. “Кино актрисаларҙан кемдәргә һоҡланаһың?”– тигәс, “Валерия Ланскаяменән Татьяна Арнтгольц”, – типяуапланы. Бер минутын да бушҡауҙғарырға күнекмәгән был тырыш,уңған ҡыҙ, ял көндәрендә атаһы йәдуҫтары менән катокта йөрөргәярата. Тимер аяҡтарҙа шыуырғаатаһы өйрәткән. Шуға Ынйы ҡайҙың боҙҙа фигуралы шыуыуҙыяратыуы бер ҙә ғәжәп түгел.Телевизорҙан спорттың ошо төрөбуйынса Европа, донъя чемпионатын да күҙәтеп бара. “Беренсе

каналда барған популяр шоу“Боҙло дәүер”ҙе лә һәр саҡ көтөпалам. Фигуристар Роман Косто маров, Ирина Слуцкая һәм Алек сей Ягудинға һоҡланам”, – ти.

Ынйыҡай 5 йәшенән бейеүменән дә шөғөлләнә. Башта өс йылбуйына мәҙәниәт һәм техникаһарайында эшләп килгән “Иҙел”ансамбленә йөрөгән. Ф. Ғәскәровисемендәге дәүләт академия бе йеүҙәре ансамбленең балалархореографияһы студияһы асылғас,шунда күсә. Илүзә Ҡаһарман ҡыҙыетәкселегендә бейеү серҙәренәтөшөнә. Буйһын, кәүҙә торошоматур булһын өсөн мотлаҡ бейеүменән шөғөлләнергә кәрәк, типиҫәпләй. “Бөрйән ҡыҙҙары” тигәнбейеүҙе әхирәттәре Камила Ғүмә рова һәм Ләйлә Ғәлиул линаларменән бик оҫта башҡарып, таныл ған шағирә Гөлфиә Юнысованыңижад кисәһендә, “Сулпылар” конкурсында күптәрҙе хайран иткәндәр. Уҡыуҙа ла һынатмай, тик

яҡшы билдәләргә генә өлгәшә.Өйҙә әсәһенә лә ҙур ярҙамсы,4 йәшлек Зарина һеңлеһен дәҡараша, һауытһаба, иҙән дәйыуыша.

“Ай, һылыу!” конкурсында йылһылыуы булыуыңды ишеткәс, иңтәүге реакцияң ниндәй булды?” –тигән һорауға, Ынйыҡай:”Урра!”тип ҡысҡырҙым. Журнал тышындасығыу күптәнге хыялым ине”, –тине.

Нурия ӘХТӘМОВА.

13

Ам

анат

, № 0

1 20

10 й

ыл

Студент та,йәш хәбәрсе лә

“Ай, һылыу!” конкурсына ла йомғаҡ яһарға ваҡытетте. 12 ҡыҙ – ай һылыуҙары араһынан еңеүсе тип бер

тауыштан Өфөләге 209се башҡорт ҡала гимназияһыныңV “А” синыфы уҡыусыһы Ынйыҡай Иҙелбаева табылды.

Ынйыҡай зәң гәр экрандар аша йәш тамашасыларғаяҡшы таныш. “Тамыр” студияһы ҡабыҙған йондоҙсоҡтарҙыңбереһе тиһәк, һис яңылышмабыҙ, моғайын. 5 йәшенән “Сәң 9гелдәк”тә ҡатнашып йөрөнө. Хәҙер, үҫә төшкәс, Искәндәр Ғәлин,Наҙгөл Яй ҡарова менән бергәләп “Сул пылар”ҙы алып бара.

Йыл һылыуы�2009 – Ынйыҡай ИҘЕЛБАЕВА!

14

Ам

анат

, № 0

1 20

10 й

ыл

Рәсәй ерендә яңыраҡ ҡынабарлыҡҡа килгән (Пермь өл кәһе һәм КомиПермяк миллиокругы берләштерелгәндәнһуң) Пермь крайы ерҙәренеңбайтаҡ өлөшө боронғо Ғәйнәбашҡорттарының аҫаба биләмәләре булып тора.

XII быуатта уҡ ғәйнәләрҙеңошо ерҙә, Кама (Сул ман),Тулва, Танып йылғалары буйлап икһеҙсикһеҙ ерҙәрҙебиләп йәшәгәнлеге билдәле.1557 йылда Рәсәй дәүләтенәүҙ иректәре менән ҡушылып(уларҙан 1552 йылда уҡ Ураҡбей Иван батшаға барған),ғәйнәләр Иван Грозныйҙан үҙерҙәренә аҫабалыҡ ярлығыала.

Ләкин тап шул ваҡыттан һуңҒәйнә ерҙәрен колонизациялау, баҡыр, тимер заводтары,ҡәлғәләр төҙөү башлана. Шулсәбәпле ғәйнәләр башҡорттар башлаған барлыҡ башкүтәреүҙәрҙә лә иҙеүселәргәҡар шы һуғыша. Пугачев яуын

да, мәҫәлән, уларҙан 9 полковник, 7 атаман, 16 походстаршинаһы етәкселегендәтуғыҙ мең яугирҙың ҡатнаш ҡаны билдәле

Боронғо ғәйнәләрҙең иңаҫыл вәкиле булып ИсмәғилТасимов тора. 1771 йылда

уның инициативаһы һәм аҡса һы менән СанктПетербургтабе рен се тау училищеһы, хә ҙерге СанктПетербург тауинституты асыла. Ошондауҡып сыҡҡан академик Со колов 1830 йылда былай типяҙған: ”Яҙ мыш ҡушыуы бу 9

йын са, беҙҙе тауэше нә өйрәтеүселәрбаш ҡорт тар булды”.СанктПетер бург тауин ститутында, тыуғаняғында – Пермь крайының Ҡуян ауылында Ис мәғил Та симовҡа ме мо риаль таҡ таташ асылған.Шулай уҡ Аҡъяр тау колледжына ла уның исеме

бирелгән. Ис мәғил Таси мовтың ата һы Тасим Мәмә тов Уралда төрлө рудаэшкәртә башлаусыларҙыңбереһе була.

Шулай уҡ руда эшкәртеүсе, 20 йыл Ғәйнә улусыныңстаршинаһы бу лып тор ған,Уложенный ко миссия (хә ҙерге Дәүләт Думаһы) де путаты Туҡ та мыш Ишбу ла тов аҙаҡ Пу гачев полковнигы булып китә.

Үҙ ваҡытында Дәүләт Ду маһы депутаты булып тор ған Мансур хәҙрәт Сол та най ауылында алдынғымәҙ рәсә аса.

2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәренәҡарағанда, был крайҙа улсаҡта 40790 башҡорт һа нал ған.

2007 йылда үҙҙәренеңтарихи үҙәге булған Әрәмәауылында ғәйнәләр йыйындарын үткәрҙе, шә жәрәбай рамын ойошторҙо.

Быйылиюнь айында Өфөлә үтә�сәк III Бөтә донъя башҡорттары ҡоролтайын ҡаршы�лап, был рубрика аҫтында сыҡҡан материалдар аша беҙ “Аманат” уҡыусыларын, үҙҙәренең тарихи ерҙәрендә борон�борондан йәшәп тә, совет осоронда хәҙерге Башҡортостандан ситтә тороп ҡалдырылған милләттәштәребеҙ тормошотураһында һөйләйәсәкбеҙ. Яҙмыш ҡушыуы буйынса сит тарафтарға үҙҙәре юлланған башҡорттарҙан тыш, үҙ иркенән башҡала тотош ҡәүемдәре менән республикабыҙҙан ситтә йәшәгән башҡорттар бөгөн дә туған республикабыҙҙан айырылмай,уның ярҙамын тойоп йәшәй. Улар менән милли мәҙәниәт, матбуғат, мәғариф өлкәһендә тығыҙ бәйләнеш булдырылған.

Ғәйнәләр ере

15

Ам

анат

, № 0

1 20

10 й

ыл

Бөгөнгө көндә, Аллаға шөкөр, әбей#бабай #ҙар ғына түгел, йәштәр, балалар ҙа дингәылыға. Махсус дини белем алырға теләүселәрҙә күп. Улар өсөн республикабыҙҙа РәсәйИслам университеты, урта махсус уҡыу йорт#тары – мәҙрәсәләр эшләй. Шуларҙың береһе– Өфөләге Мәрйәм Солтанова исемендәгемәҙрәсә.

Был мәҙрәсә 1997 йылда Башҡортостан мосолмандарының Диниә назараты ҡарары менән асыла. Уға билдәле башҡорт ҡатынҡыҙҙарының береһе, XX быуат башында мосолман ҡатынҡыҙҙары ойошмаһын етәкләгән,етем балалар өсөн приют ойошторған, мәғрифәтселекменән шөғөлләнгән Мәрйәм Солтанованың исеме бирелә. Мәҙрәсәнең төп бурысы – Башҡортостандың мосолман элитаһын, дини кадрҙар әҙерләү.

– Мәҙрәсәлә белем биреү көндөҙгө һәм ситтән торопуҡыу бүлектәрендә алып барыла. Көндөҙгө бүлеккә унберенсе синыфты тамамлаған йәш егеттәрҙе ҡабул итәбеҙ, ситтән тороп уҡыусылар араһында иһә оло йәштәгеләр ҙә бар.

Уҡырға ҡабул итеү әңгәмәләшеү нигеҙендә башҡарыла. Иң мөһиме – кешенең дин тоторға ниәте, теләге булырға тейеш. Холоҡфиғеленә иғтибар итәбеҙ, йәшәүрәүештәре хаҡында һорашабыҙ. Бында уҡый башлағас,шәкерттәрҙең тәртиптәре ыңғай яҡҡа үҙгәрә, сөнки әҙәпәхлаҡ мәсьәләләренә ҙур иғтибар бирелә. Беҙҙә республика районҡалаларынан ғына түгел, күрше өлкәләрҙән,Үзбәкстан, Себер яҡтарынан килеп уҡыусылар ҙа бар.

Мәҙрәсәне тамамлаусылар имам һәм мөьәзин булыпэшләй ала. Көндөҙгө бүлектә, йәки ситтән тороп та уҡырға ваҡыттары булмағандар өсөн киске курстар ойошторғанбыҙ, теләге булғандар аҙнаһына бер нисә тапҡырүткән махсус дәрестәргә йөрөй, – ти мәҙрәсәнең директоры Илдар хәҙрәт Малахов.

Бында ӘлӘзһәр (Мысыр), ӘрРияд (Сәғүд Ғәрәб станы) университеттарын, МДУны тамамлаған хәҙрәттәр һәм уҡытыусылар, Мифтахетдин Аҡмулла исемендәге башҡорт дәүләт педагогия университеты уҡытыусылары белем бирә.

Шәкерттәр Ислам нигеҙҙәрен, ғәрәп, фарсы телдәрен, хөснулхат (йәғни матур яҙыу, каллиграфия серҙәре)өйрәнә. Өҫтәмә рәүештә информатика һәм программалаштырыу нигеҙҙәре дәрестәре лә алып барыла.Мәҙрәсәлә заманса йыһазландырылған компьютеркласы, китапхана эшләй, уҡыу аудиториялары яҡты һәмуңайлы.

Йыл һайын уҡыуҙа айырыуса ҙур уңыштарға өлгәшкәнбер нисә шәкерткә ӘлӘзһәр университетында белемалыуға йүнәлтмә бирелә. Шулай уҡ БДПУла“Юриспруденция. Ислам тарихы һәм мәҙәниәтен тәрә

нәйтеп өйрәнеү” бүлегендә лә уҡыуҙарын дауам итә алалар.

Мәҙрәсәлә уҡыу ваҡыты – дүрт йыл. Уҡыуҙар, ғәҙәттәгесә, 1 сентябрҙә башлана.

Мәҙрәсәнең көндөҙгө бүлегендә әле 20 шәкерт белемала. Улар ятаҡ, аҙыҡтүлек менән тәьмин ителә. Ашарғаүҙҙәре бешерәләр. Ятаҡ бүлмәләрен, уҡыу аудиторияларын да шәкерттәр тәртиптә тота, кәрәк булһа, ремонт,төҙөлөш эштәрен дә башҡаралар. Хеҙмәткә, тәртипкәкүнегәләр, уҡыған, йәшәгән ергә, йыһаздарға ҡарата һаҡмөнәсәбәттә булырға, бербереңде ҡайғыртырға лаөйрәнәләр.

Айнур Исхаков мәҙрәсәлә икенсе йыл уҡый. ЕгетАрхангель районының Уҫаҡлы ауылынан.

– Бында уҡырға килергә әсәйем кәңәш бирҙе. Ул дадин менән ныҡ ҡыҙыҡһына. Уҡыуы бик ауыр түгел.Мәҙрәсәне тамамлағас, берәй юғары уҡыу йортона инеп,донъяуи белем алырға ла уйым бар. Тиҫтерҙәрем дәэсептартып, тәртипһеҙләнеп йөрөмәһендәр, Исламдине ҡанундары буйынса, дөрөҫ йәшәргә ынтылһындарине, – ти Айнур.

Ҡыйғы районы егете Фәрит Харисов иһә дүртенсе йылуҡый. Ул ситтән тороп Рәсәй Ислам университетында лабелем ала икән:

– Мәҙрәсәне, университетты тамамлағас, Мысырға(Египет) уҡырға барырға хыялланам. Башҡа кешеләрҙедини яҡтан тәрбиәләр өсөн үҙең бик белемле булырғатейеш һең бит, – ти.

Мәҙрәсәлә уҡып йөрөгән шәкерттәр тәртипле булыу ҙары, белемгә ынтылыштары менән һоҡландырҙы.Дуҫтар, ә һеҙҙең арала дин менән ҡыҙыҡһыныусыларбармы? Әгәр ҙә һеҙ алама ғәҙәттәрҙән алыҫ тороп, паклыҡ, сафлыҡ динен өйрәнеп йәшәргә теләйһегеҙикән, һеҙҙе Мәрйәм Солтанова исемендәге мәҙрәсәлә көтәләр. Бында тап һеҙҙең кеүектәр белемала.

Айгөл ҒӘБИҘУЛЛИНА.

ИМАН ТАРАТЫУСЫ БЕЛЕМ УСАҒЫ

16

Ам

анат

, № 0

1 20

10 й

ыл

Гармун

Сабир ағай гармун алдыҮҙенең улдарына.Гармун үҙе уйнап тораАлғанда ҡулдарына.Бындай ҡиммәтле бүләккә

Бик шатланды Ғәли ҙә,Бик шатланды Вәли ҙә.

Малайҙарҙың икеһе ләҮҙһүҙлерәк булғанға,Ике арала бәхәс китте:Кемгә башта уйнарға?– Тәүҙә мин! – ти Ғәли ҙә,– Тәүҙә мин! – ти Вәли ҙә.

Икеһе лә ике яҡтанБар көскә тартҡылауғаГармун күреге сыҙаманы,Шарт итте урталайға.Хәҙер инде был гармундаУйнай алмай Ғәли ҙә,Уйнай алмай Вәли ҙә.

Аҡланыу

Дәрес бара. УҡытыусыҠарай өйгә биргән эште,Насарына “ике” ҡуя,Һәйбәтенә ҡуя “биш”те.

Сәләхкә ул асыуланды:– Оялмайһың аҙ ғына, – ти,– Өйгә эште атайыңдан Эшләткәнһең тағы ла, – ти.

Сәләх “ике” ҡуйҙыртмаҫҡаӘй ялына, әй инәлә:

– Нишләйем һуң?Әсәйемдең

Ваҡыты юҡ һис кенә лә.

Мыш9мыш Туйыш

– Тәнәфестә лаңлоң, лаңлоң,

Ә дәрестә бышбыш,бышбыш.

Туҡтарһыңмы бер саҡ,Туйыш?

Әйтте Туйыш:– Һүҙегеҙ буш.Минең яҡшы яҡтарым бар –Өндәшмәгән саҡтарым бар.

Өндәшмәгән сағы ҡасан?Һеҙгә уның серен асам.Уҡытыусы һорағандаҺыу ҡапҡандай тора Туйыш.Танау ғына:Мышмыш... мышмыш...

Бөгәрләнгәнбармаҡтар

Бөтә класс инша яҙа,Бөтә класс егәрләнгән.Әйүп кенә тик ултыра –Бармаҡтары бөгәрләнгән.

Уҡытыусы апайға ул:– Алдамайым, ысын, – тине, Әллә нимә булды инде,Һис асылмай усым, – тине. –

Ручканы ла тотоп булмай,Ярамай бер эшкә, – тине, Юғиһә мин был иншаныЯҙыр инем “биш”кә, – тине.

Шуҡ малайҙар был һүҙҙәрҙән

Пырхпырх итеп көлөштөләр,Ҡыҙҙар иһә уны йәлләп:– Ай, меҫкенең! – тиештеләр.

Уҡытыусы әйтте:– ЭлекҠулың нисек ине, Әйүп?– Бына былай! – тине ӘйүпҺәм күрһәтте усын йәйеп.

Шатлыҡ

Шатлығынан йүгерәатлапӨйгә ҡайтып керҙе Рәйес:– Әсәй! Әсәй! Ишетәһеңме?Бик шәп үтте бөгөн дәрес!

– Гел зарланғас, әйтеүеңәЫшанмай ҙа торам әле.– Шәп булмаймы! УҡытыусыМинән бер ҙә һораманы!

МАРАТ КӘРИМОВ1964968 йылдарҙа беҙҙең “Аманат” (ул ваҡытта “Пионер”)

журналының баш мөхәррире булып эшләгән, Башҡортостандыңхалыҡ шағиры Марат Нәби улы Кәримов 1930 йылдың 9 ғинуа9рында Ейәнсура районының Нәби ауылында тыуа. Уны башҡортсатира жанрының оҫтаһы тиергә мөмкин, сөнки ул уҡыусы ихти9рамын үтә ҡатмарлы жанр булған сатирик шиғырҙар, юмореска9лар, шаян хикәйәләр менән яуланы.

Ҡыуыштау мәмерйәһе (Ҡояштаутигән аңлатмаһы ла бар) Эҫемйылғаһы буйында, Иглин районыныңКузнецовка ауылы янында урынлаш 9ҡан. Ул Башҡортостандағы гипсмәмерйәләренең иң ҙурҙарыныңбереһе һанала. Оҙонлоғо биш йөҙметрҙан ашыу, эсендә шишмә аға.Шишмә тыштан башланып, мәмерйәэсенә табан аға һәм төпкә китепюғала.

Төрлө бейеклектәге залдарыныңбереһендә бүрәнәләрҙән яһалғанкеше төйәге табылған. Ҡасандыр,совет власынан ҡасып, бында кеше9ләр йәшәгән тигән хәтирәләр урын9дағы халыҡта әле лә һаҡлана.Мәмерйәнең бер9береһенән 500 метрсамаһы йыраҡлыҡта ике ауыҙы бар.Төп ауыҙы аҡ төҫтәге гипс ҡаяһындаурынлашҡан (шуға исеме ҡояш менәндә бәйләнә).

Барып етеүе әллә ни ҡыйын булма 9ған ға күрә, Ҡыуыштау мәмерйәһендәтуристар күп була. Ул тәбиғәт ҡомарт 9ҡыһы тип иғлан ителгән.

««ÕÕîààéé ¼¼ƒƒåå ººûûƒƒûû��ûûðð.. .. ..»» ØØ.. ÁÁààááèè÷÷

Швецияның был маркаһыдонъяға киң таралған билдәлеавтомобиль Saab 95 Sedanтөрҙәренән күпкә ҡалыша. Әммәуның үҙенә генә хас үҙенсәлектәре һәм тышҡы ҡиәфәте бар.Дөйөм алғанда, ул техник яҡтанбашҡа тиңдәштәренән әллә ниайырылмай. Ә был моделдехатта “вәкиллекле” класҡа лаиндерергә мөмкиндер – оҙонлоғо 5 метр.

Техник йыһазландырыу йәһәтенән был машина бик күп ымһындырғыс яңылыҡтары менәнғәжәпләндермәксе: мәҫәлән,ҡайһы бер прибор күрһәткестәрен дисплей урынына алдағытәҙрә йөҙөнә сығарыу, арттаултырыусы пассажирҙарҙыңалғы ултырғыс артында урынлашҡан дисплейҙа кино ҡарайалыуы, кабинала өс төрлөрежимда йылылыҡты көйләүмөмкинлеге һ. б. Ҡыҫҡаһы,барыһы ла уңайлылыҡ өсөнэшләнгән. Тышҡы дизайнындакүп нәмә самолетты хәтерләтә.

СУ47 “Бөркөт” ҡушаматы

алған был истребителдең төп

үҙенсәлеге – ҡанаттарының

алға табан ауыш булыуы.

Билдәле булыуынса, истреби

телдәрҙең төп сифаты – тиҙлек

һәм йылғырлыҡ.

СУ47 һауала үҙен бөркөттәр

сә түгел, ыласындарса тота: 34

тонналыҡ машина 18 саҡырым

бейеклеккә менеп, секундына

600 метр тиҙлектә хәрәкәт итә

ала, 3300 саҡырым алыҫлыҡҡа

оса. Ул 30 миллиметрлы пушка,

йыраҡ һәм яҡын арауыҡтағы

ракеталар менән ҡоралланған.

«Аманат» коллекцияhы

Ам

анат

, № 0

1 20

10 й

ыл

Мәғрүр тауҙар, сал ҡаялар ҡосағында алҡынып"тулҡынып аҡҡан Ағиҙел буйында тәпәй баҫып,Бөрйәндең саф һауаларын һулап, сылтыр шишмә"ләрен һыулап үҫкән йәш йырсы Иҙел Нурғәлиндыбелмәүселәр һирәктер. “Гәлсәр һандуғас” фестива"ле аша тамашасылар күңелен яулап өлгөргән егетбөгөнгө көндә илһамланып ижад итә, баш ҡалабыҙсәхнәләрендә барған төрлө концерттарҙа сығышяһай.

– Сәләм, Иҙел! Һинбәләкәйҙән сәнғәткә ға 9шиҡ һыңмы? Әллә был һө 9йөү үҫә төшкәс кенә уян 9дымы?

– Әлбиттә, бала саҡтан!Музыкаль ғаиләлә тыуыпүҫеүем быға ҙур йоғонтояһағандыр: атайым ЗиннәтМорат улы бейергә, йырларға яратһа, әсәйем ҒилмиханСәйетғәле ҡыҙының тауышына хайран ҡалырлыҡ! Илнурағайым да йырлай, гитаралауйнай, Гүзәл һеңлем көнсығыш бейеүҙәре менән ҡы ҙыҡһына.

– Мәктәптә уҡығанданиндәй фәндәрҙе көтөпала торғайның?

– Музыка, физкультура,биология, хеҙмәт дәрестәреайырыуса оҡшай ине.

– Сәнғәт юлынан кит9мәһәң, ниндәй һөнәр һай9лаған булыр инең?

– Тормошомдо сәнғәтһеҙ күҙ алдына ла килтермәйем. Ә шулай ҙа, уны ғүмерлек юлдашым итепалмаһам, моғайын да физкультура уҡытыусыһыбулыр инем.

– Үҙең йырларға яратһаң да, төп йүнәлешеңбаян бит әле. Киләсәктә Иҙел Нурғәлин йыр9моңиленә юл ярырмы, әллә баянсы булып китерме?

– Вокал һәм баян – минең ҡайырылмаҫ ҡуш ҡанатым. Береһе – хобби, икенсеһе һөнәрем булараҡкүңелемә яҡын. Ижад кешеһе, минеңсә, универсальбулырға тейеш.

– Күп йырҙарҙы үҙең яҙаһың, илһам минутта9ры йыш киләме?

– Күп осраҡта кистәрен, яңғыҙлыҡта, һиллектәтыуа йырҙар. Ҡулыма баян алып, моң донъяһынасумам.

– Замана артисы ниндәй булырға тейеш?– Музыка өлкәһендә грамоталы, үҙүҙенә талап

сан һәм тырыш.

– Үҙ өҫтөңдә эшләү өсөн көнөнә күпме ваҡытбүләһең?

– Академиялағы дәрестәр, уҡытыусым Миң ләхмәтҒәйнетдинов биргән һабаҡтарҙан тыш, үҙ аллы дүртсәғәт тирәһе баянда шөғөлләнәм. Унан репертуарһайлау, аранжировкалар эшләү, йыр яҙҙырыу…

– Ниндәй ҡыҙҙар оҡшай?

– Насар ғәҙәттәрҙән ары торған (үҙем кеүек),

яғым лы сибәркәйҙәргә иҫем китә.– Ғаилә ҡорорға йыйынмайһыңмы?

– Юҡ, иртәрәктер, тим. Былпланда 25 йәштәр тирәһенәҡаралған.

– Ниндәй маҡсаттарменән янып йәшәйһең?

– Академияны уңышлытамамлау һәм сәнғәт күгендәүҙ урынымды табыу.

– “Аманат” журналынуҡый һыңмы?

– Бала саҡта яратҡан журналымды яҙҙырһындар өсөнатайәсәйемдең маҙаһынатейеп бөтә торғайным. “Мәң гелек сер”, “Хат яҙы шайыҡ әле”рубрикаларын, ма уыҡтырғыссканвордтарҙы күрмәйенсә түҙепбуламы һуң?“Аманат” йондоҙлоғо”ндакүңелгә ятҡана р т и с т а рт у р а һ ы н д ауҡып, уларҙан

өлгө алыуҙар, постерҙарын стенағайәбештереп, кумирың кеүек булырға ынтылыуҙар…

Әйткән дәй, “Аманат” минеңөсөн – әле лә көтөп алынғанҡунаҡ.

– Йәш дуҫтарыңа нимәтеләрһең?

– Белемле кеше бер ҡасанда юғалып ҡалмай, шуғакүрә төп көстәрен уҡыуғабиреп, һәр яҡлап үҙҙәрен камиллаштырырғаынтылһындар ине!

Миләүшә ҠАСИМОВАәңгәмәләште.

Өфө ҡалаһы. 17

Белешмә:Тыуған көнө – 1988 йылдың 23 сентяб

ре;Тыуған яғы – Бөрйән районының Ағиҙел

ҡасабаһы;Һөнәре – музыкант;Уҡыған ере – Заһир Исмәғилев исемен

дәге Өфө дәүләт сәнғәт академияһыныңбашҡорт музыкаһы факультетының II курсы.

Репертуары:Үҙе ижад иткән – “Рәхмәт”, “Дуҫтар”,

“Ағиҙелдең буйҙарында”, “Атайыма”, “Йон доҙом”, “Роза, ләлә, миләүшә” (Р. Ғәб бәсова һүҙҙәре), “Тыуған тупһама” (М. Хи самова һүҙҙәре), “Аҡландарға кил”, “Иманбирһен Хоҙай” (А. Басирова һүҙҙәре),шулай уҡ З. Ҡот логилдина һүҙҙәренә С. Ни за метдинов яҙған “Күҙҙәремә ҡара” (Г. Бик булатова менән дуэт), “Күңелемдең иләҫмиләҫ сағы” (З. Фәй зуллина һүҙҙәре һәмкөйө),“Һылыуҡай” (М. Ғиләжев һүҙҙәре,А. Хө сәйенов көйө) йырҙары.

Илебеҙ граждандар һуғышы эсендә ҡайнаған, шулбол ғансыҡ эсендә яңы Баш ҡорт Республикаһы яралған1919 йылда бөйөк шәхес Вәлиулла Мортазин#Иманский нигеҙ һалғанМәжит Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театрышул ваҡыттан бирле Рәсәй ҙең иң алдынғы театрҙарының бере һенәәйләнде.

1922 йылда, Оло Башҡор тос тан барлыҡҡа килгәс, театр Стәр ле тамаҡтанӨфөгә күсә. 1924 йылда төп труппа янында күсмә театр төркөмө барлыҡҡакилә. Ул халыҡ араһында мәҙәниағартыу эше менән шөғөлләнә. 1927 һәм1930 йылдарҙа театр Мәс кәүгә гастролдәргә бара, ә 1935 йылда ул академиятеатры исеме ала. 1954 йылда республика етәкселеге ярҙамы менәнМәскәүҙең А. Луначарский исемендәге театр институтында (ГИТИС) башҡортстудияһы асыла.

Бөгөн академтеатр – күп яҡлы спектаклдәр ҡуйған, йыл һайын төрлө халыҡара фестивалдәрҙә уңышлы сығыш яһаған, Баш ҡортостан райондары һәмРәсәй ҡалаларында әүҙем гастролдәрҙә йөрөгән ҙур коллектив. Унда абруйлы өлкән һәм урта быуын актерҙары менән иңгәиң терәп, уларҙан өйрәнеп,Мәскәүҙең М. Щепкин исемендәге Юғары театр училищеһының башҡорт студияһында уҡып ҡайтҡан, Заһир Исмәғилев исемендәге Өфө дәүләт сәнғәтакадемияһын тамамлаған талантлы йәш актерҙар ҙа эшләй.

Ам

анат

, № 0

1 20

10 й

ыл

БАШҠОРТ ДӘҮЛӘТАКАДЕМИЯ ДРАМА

ТЕАТРЫНА

–– 9900 ЙЙЫЫЛЛ

Иғтибар: кем алыҡ?

Академтеатрҙың директоры Рәйес Абдрахман улы Исмәғилев “Аманат” жур�налы уҡыусыларына ошондай тәҡдим менән сығыш яһай: журналдың тышлығы�ныү дүртенсе битендә баҫылған ҙур фотоһүрәттәге театр коллективы ағзала�ры араһынан кем дә кем иң күп артисты таный ала, шуғатеатрға ике кешелек билет бүләк ителәсәк (еңеүсе балағаһәм уны Өфөгә оҙатып килеүсегә).

Һеҙҙең бурыс, хөрмәтле уҡыусылар – фотонан мөмкинтиклем күберәк артистарҙы танып (бары һын да таныумөмкин түгелдер, моғайын), фотолағы урынын билдәләп(мәҫәлән, өсөнсө рәт, һулдан икенсе), тиҙерәк беҙгә яҙып ебә�реү.

Килгән яуаптар араһынан иң күп артисты дөрөҫ танығантәүге етәүһе еңеүсе буласаҡ.. Зинһар, яуаптарға үҙегеҙменән нисек бәйләнешкә инергә булыуын асыҡ яҙығыҙ.

Шулай итеп, кем алыҡ?

18

19

Был образдың беҙ шеш ҡолаҡ ҡуяндысағылдырыуына күнеккәнбеҙ. Асылда иһә

беҙҙең яҡтарҙа йәйге тунын ҡышҡылыҡҡаалыштырыусы кейектәр етерлек: йәтсә, хатта

тейен дә. Шуларҙың береһе – аҫ (горностай). Ул ер шарының төньяҡ ярымшарында һәр ерҙә

таралған. Беҙҙең яҡтарҙа ла бик күп. Йыш ҡына уныүҙенең ҡәрҙәше, кеше янында уҡ йәшәгән йәтсә

(ласка) менән бутайҙар, сөнки ҡиәфәттәре,ысынлап та, бик оҡшаш. Тик аҫ йәтсәнән ҙуры

раҡ, уның ҡойроғо оҙонораҡ һәм йомшағыраҡ,ҡойроҡ осо һәр ваҡыт ҡара була.

Һыуһарҙар ғаиләһенә ҡараған бик күп кейектәркеүек, аҫ та бәләкәй генә, нәҙек, оҙон кәүҙәле,

әммә бик хәтәр йыртҡыс. Ул үҙенән күпкә ҙурыраҡалйырҙан өңөнә лә үтеп инеп, уға ҡыйыу ташлана,

елкәһенән тешләп алып үлтерә. Аҫ шулай уҡ бик яҡшыйөҙә, ағас башында ла, ҡар аҫтында ла йөрөй. Ҡуяндар,

әлгәнйәк, һуйыр, сел, ағуна кеүек хайуанҡоштар аҫ өсөн– төп ҡорбан. Аслыҡ йылдарында ул эләккән нәмәне, хаттабөжәктәрҙе, тәлмәрйенкеҫәрткеләрҙе лә ашай, балыҡсылай ҙаала. Үҙенә хәүеф янаған ваҡытта уның хатта кешегә лә ташланыуы мөмкин.Ләкин төлкө, һыуһар, кеш, бурһыҡ, йыртҡыс ҡоштар, хатта эт һәм йорт бесәйеөсөн ул үҙе еңел табышҡа әйләнеүе ихтимал.

Аҫ күпселектә һыу буйҙарында, яҡында һыу булған йырындар буйлап йәшәй.Яланға ла сыҡмай, ҡуйы урман эсенә лә инмәй. Йәшәр урын һайлағанда төпмаҡсат – ризыҡ булырлыҡ сысҡандарҙың күплеге. Шул сәбәпле уның кешетөйәге тирәһенә лә эйәләүе ихтимал, был саҡта ауылдарҙа тауыҡтарға көнбөтә.

Аҫ яңғыҙ һунарсы, ғаилә ҡормай, ата һәм инәләре айырым көн күрә.Һунарға төндә һәм эңер ваҡытында сыға. Инә аҫ ояһын балаларын тәбиәләүөсөн генә яһай, уның өсөн урынды бик һайлап тормай. Өңө бесән өйөмөаҫтында ла, таш араһында ла, иҫке ҡоролмалар аҫтында ла, башҡа ваҡ йәнлектәрҙең өңөндә лә булыуы мөмкин. Ул үҙе өң ҡаҙып мәшәҡәтләнмәй,әҙер урын тапҡас, шунда ҡоро үләндән һәм ҡорбандарының йөндәренәнуңайлы оя яһай һәм шунда апрель айында 49 бала таба.Балалары сысҡандыҡы һымаҡ яланғас, һуҡырһәм тешһеҙ тыуа, әммә улар бик йылдам үҫепкитәләр һәм 23 айҙа өлкәндәрҙе ҡыуып

етә. Аҫ ете йылға тиклем йәшәргә һәләтле. Әммә тәбиғәттә

улар берике йылдан артыҡ йәшәмәй, сысҡандарҙың күплегенә ҡарап, уларҙың һаны ла үҙгәреп тора. Шулай уҡ аҫҡаҡиммәтле тиреһе өсөн һунар ҙа итәләр. Тәбиғәттә улсысҡандарҙы юҡ итеп тороусы төп көс һанала. Ҡасандыр,ныҡ үрсеп киткән ҡуяндарҙы кәметеү өсөн уны ЯңыЗеландияға ла алып барғандар, әммә ул үҙе лә унданыҡ үрсеп китеп, файҙалы ҡоштарҙың дошманына әүерелгән.

Ам

анат

, № 0

1 20

10 й

ыл

ҠУЯН ТҮГЕЛ, ТҮГЕЛ ҠУРҠАҠ

20

Ам

анат

, № 0

1 20

10 й

ыл

Табындың ниндәй байрам хөрмәтенә үткәрелеүенә ҡарап, сервировка төрлөсә була ала. Мә ҫәлән, 8 март байрамына арнапәҙерләнгән өҫтәлде сәскәләрменән биҙәргә була, яңы йылөҫтәлен иһә шыршы ботаҡтары,гирлянда, шәмдәр менән матурларға мөмкин. Сер вировка әйберҙәренең менюға тап килеүе, төҫтәре, формалары буйынса һайлапалыныуҙары мөһим.

Иң тәүҙә өҫтәлгә ашъяулыҡйәйелә. Ул таҙа, яҡшы итеп үтекләнгән, йәки крахмалланғанбулырға тейеш. Ҡағиҙә буйынса,ашъяулыҡтың ситтәре өҫтәлдеңбөтә яҡтарынан да 25 – 30 сантиметрға төшөп тора. Ҡунаҡтарһанына ҡарап, өҫтәлгә ҙур, һайтәрилкәләр ҡуйыла. Уларҙыңэсенә – ҡабымлыҡтар өсөн тәрилкәләр. Матурлап бөкләнгән салфеткалар тәрилкәләр өҫтөнә,йәки эргәһенә һалына.

Ҡалаҡ, сәнске, бысаҡтарҙыңһаны менюла нисә төрлө блюдобулыуынан тора. Ҡабымлыҡтарөсөн прибор бысаҡ менән сәнскенән, балыҡ аштары өсөн булғаныҡалаҡты хәтерләткән тупаҡ бы саҡ тан һәм ҡыҫҡа сәнскенән, ҡайнар аштар өсөн тәғәйенләнгәне

бысаҡ, сәнске, ҡалаҡтан ғибәрәт.Десерттар өсөн махсус бәләкәйҡалаҡ, өс йәпле сәнске, нәҙекбысаҡ ҡулланыла. Емешеләкашау өсөн ике йәпле сәнске һәмбәләкәй бысаҡ ҡуйыла. Бысаҡтарүткер яҡтары менән тәрилкәгәҡаратып һалына, ә сәнске, ҡалаҡтарҙың ҡабарынҡы яҡтары аҫтабулырға тейеш.

Сәнскебысаҡтарҙы ҡулланғанда иң тәүҙә ситтә ятҡан приборҙарҙан башлайҙар һәм тәрилкәэргәһендәгеләре менән тамамлап ҡуялар.

Ашауҙан туҡталып торғандаприборҙарҙы тәрилкәгә арҡырыбуйға һалалар: бысаҡтың үткеряғы һулға ҡаратыла, сәнскенеңҡабарынҡы яғы – өҫкә. Уларҙыңһаптары сәғәт телдәрен хәтерләтеп ятырға: бысаҡ һабы “етелә”,сәнскенеке “биштә” булырғатейеш. Ашап бөткәс, приборҙарбербереһенә параллель рәүештәтәрилкәгә һалына, һаптары сәғәт“биште” күрһәтеп ята.

Бокалдар тәрилкә эргәһенә,өҫтәлдең уртаһына яҡыныраҡҡуйыла.

Икмәк телемдәре һалынғантәрил кәләр өҫтәлдең буйынанбуйына урынлаштырыла. Һәр

кемрең алдына махсус тәрилкәгәҡуйыла.

Төрлө ҡабымлыҡтар һалынғантәрилкәләр, бөтәһенең дә буйыетерлек итеп, өҫтәл буйлап теҙепсығыла. Балыҡтан әҙерләнгәнҡабымлыҡтар – оҙонса нәҙекһауыт тарҙа (селедочница), иткиҫәктәре, тертелдәктәр – овалформаһындағы һауыттарҙа, ит,йәшелсәнән әҙерләнгән ҡабымлыҡтар – йомро һауыттарҙа,салаттар махсус тәпәш вазаларҙабирелә. Дөйөм тәрилкәләрҙәнашамлыҡтар алыр өсөн ҙурҡалаҡтар, сәнскеләр, ҡыҫҡыстарфайҙаланыла.

Беренсе, икенсе блюдолар,десерт өсөн айырым тәрилкәләр ҙе табын барышында алып киләләр. Көршәктә бешкән блюдаларшул килеш, һай тәрилкәгә ултыртып бирелә.

Сәй, ҡәһүәне өҫтәл артындаяһайҙар. Һөт һауыты, шәкәр,варенье, лимон һалынған вазалар, бәлеш, торт, пирожныйҙарөҫтәлдең уртаһына ҡуйыла.

Ошо ябай ғына ҡағиҙәләрҙеиҫегеҙҙә тотоп әҙерләһәгеҙ,табынығыҙ үҙегеҙгә лә, ҡунаҡтарығыҙға ла оҡшар, дуҫтар.

СЕРВИРОВКА ТӨРҘӘРЕ:1. Май өсөн бысаҡ. 2. Икмәк

һала торған тәрилкә. 3. Ашҡалағы. 4. Балыҡ аштары өсөнсәнске. 5. Балыҡ аштары өсөнбысаҡ. 6. Төп блюдо өсөн сән#ске. 7. Төп блюдо өсөн бысаҡ.8. Ҙур тәрилкә. 9. Ҡабым #лыҡтар өсөн тәрилкә. 10. Де #серт ҡалағы. 11. Десерт сән#скеһе. 12. Эсемлектәр өсөнбокал. 13. Шампан шарабыөсөн фужер. 14. Ҡыҙыл шарапөсөн бокал. 15. Аҡ шарап өсөнбокал.

А. ҒӘБИҘУЛЛИНА.

Өҫт

әл с

ерви

ровк

алау

Өҫт

әл с

ерви

ровк

алау

Кем генə өйөнə ҡунаҡ килгəнен яратмай икəн? Был йəһəттəн беҙҙең халыҡ бигерəк ҡунаҡсыл, саҡырылыпкилгəнен дə, йомошҡа ингəнен дə еренə еткереп, матур итеп һыйлап сығарырға тырыша. Байрамдарҙы лаҡунаҡтар саҡырып үткəрергə яратабыҙ. Үҙеңдең уңған хужабикə, оҫта ашнаҡсы икəнеңде күрһəтеү өсөнбик шəп мəл инде ул байрам табындары.

Əсəй‑өлəсəйҙəргə ярҙам итеп йөрөп, күп ҡыҙҙар йəштəн үк бешеренергə өйрəнə. Төрлө‑төрлө тəмле ризыҡ‑тар əҙерлəй белеү – буласаҡ хужабикə өсөн бик кəрəкле, файҙалы сифат.

Тырышып бешергəн тəмлекəстəрҙе матур, дөрөҫ итеп өҫтəлгə ҡуя белергə лə кəрəк бит əле. Шуны күҙуңында тотоп, “Оҫ тахана”ның бөгөнгө сығарылышында заманса өҫтəл сервировкалау серҙəре менəнбүлешмəксебеҙ.

21

15 йәш. Саян. Буш ваҡытта бәйләргә, сигергә, бешеренергә,

китап уҡырға яратам. Шулай уҡспорт менән шөғөлләнәм.

Бигерәк тә баскетбол, волейболоҡшай. Йәштәштәремдән хат

көтәм. Ишморатова Таңсулпан.453580, Бөрйән районы,

Яңы Усман ауылы, Муса Мортазин урамы, 8.

***14 йәш. Бергә бейеүҙә ҡатнаша

быҙ, компьютерҙа уйнайбыҙ,музыка тыңлайбыҙ.

Шакирова Регина.452265, Илеш районы,

Тыпый ауылы, Мәктәп урамы, 42.Ғәзизова Ильвена.

452265, Илеш районы,Тыпый ауылы,

Мәктәп урамы, 50.Тел.: Регина: 89656578501.

Ильвена: 89373621389.***

1992 йылдың 3 ноябрендәтыуғанмын. Ҡул эштәре менән

мауығам. Бешеренергә, музыкатыңларға яратам. Хат яҙығыҙ,

бөтәгеҙгә лә яуап бирәм.Шәйхуллина Айһылыу.

452645, Шаран районы,Үрге Ташлы ауылы,

Социалистик урам, 28.***

15 йәш, Саян. “Ынйы” бейеү түңәрәгендә шөғөлләнәм һәм

“Салауат Юлаев” хоккей командаһы көйәрмәнемен. Буш ваҡыт

та төрлө китаптар, журналдаруҡырға яратам, бигерәк тә

“Аманат” журналын. Шөғөлдәремһәм үҙем тураһында тулыраҡ

хатҡа яҙырмын.Маннанова Лилиә.

452314, Дүртөйлө районы,Семилетка ауылы,

Төньяҡ урамы, 3/3.ICQ: 372008153.

***13 йәш. 12 – 14 йәшлек ҡыҙ һәм

малайҙарҙан хат көтәм. Мусина Һылыу.

452729, Бүздәк районы, Шығайкүлбаш ауылы,

Үҙәк урамы, 43.Тел.: 89875914258.

11 йәш. Балыҡ. Баянда уйнарғаөйрәнәм. Тиҫтерҙәремдән хат

көтәм. Фәтҡуллина Нәркәс.

453526, Белорет районы,Йомаҡай ауылы,

Клуб урамы, 2.

17 йәш. Игеҙәктәр. Музыка тыңларға, һүрәт төшөрөргә әүәҫмен.

Йәштәштәремдән хаттар көтөпҡалам.

Солтанов Илнур.453050, Ғафури районы,

Красноусол ҡасабаһы,Свердлов урамы, 18.

***Фирүзә – 11, Илүзә 12 йәштә. Буш

ваҡытта телевизор, DVD ҡарайбыҙ, спорт менән шөғөлләнәбеҙ,

“Салауат Юлаев” командаһы өсөн“көйәбеҙ”. 10 – 13 ҡыҙҙар һәм

малайҙар хат яҙһа ине. Ибраһимова Фирүзә.

453871, Мәләүез районы,Һыртлан ауылы,

Үҙәк урам, 12.***

14 йәш. Кәзәмөгөҙ. РадикЮлъяҡшин, Рәил Өмөтбаев, МС

Баш, Мс Инсан башҡарыуындағыйырҙарҙы яратып тыңлайым. 13 –

16 йәшлек ҡыҙ һәм егеттәрҙән хатйә смс, шылтыратыу көтөп ҡалам.

Соболева Елена.453722, Учалы районы,

Рысай ауылы,

Тау урамы, 31.Тел.: 89656527066.***

15 йәш. Саян. Кумирҙарым:“Inna”, МС Фил, Мс Баш.

Волейбол, футбол, өҫтәл теннисыуйнарға яратам. 15 – 17 йәшлек

ҡыҙ һәм егеттәрҙән хат көтәм. Кинйәбулатова Гөлзифа.

453625, Әбйәлил районы,Әбделғәзе ауылы,

27се Партсъезд урамы, 34.ICQ: 49918011.

***14 йәш. Уҡсы. Иң яратҡан шөғө

лөм – бейеү һәм спорт. 14 – 16йәшлек ҡыҙ һәм егеттәрҙән хат

йә смс хәбәрҙәр көтәм. Хөснөтдинова Элина.

452587, Балаҡатай районы,Түбәнге Үтәш ауылы,М. Ханов урамы, 26.

Тел.: 89603887087.***

13 йәш. Буш ваҡытта музыка тыңлайым. “Фактор – 2”, “50 Cent”

һәм “Звери” төркөмдәре оҡшай.11 – 13 йәшлек ҡыҙҙарҙан хат

көтәм. Дәүләтбаев Ильяс.

453650, Баймаҡ ҡалаһы,Пимонов урамы, 19.

***13 йәш. Игеҙәктәр. Яратҡан йыр

сыларым – Лиана Хәбибуллина,Радик Юлъяҡшин, МС Баш. 13 –

15 йәшлек ҡыҙ һәм егеттәрҙән хатйәки смс хәбәр көтәм.

Сабитова Яҙгөл.452058, Бишбүләк районы,

Ҡаныҡай ауылы, Коммунист урамы, 18.

***16 йәш. Буш ваҡытта музыка тың

лайым, бәйләйем. Рэп һәм попстилендәге йырҙар оҡшай. 15 –

17 йәшлек ҡыҙ һәм егеттәрҙән хаткөтөп ҡалам.

Алтынбаева Гөлназ.453611, Әбйәлил районы,

Рәхмәт ауылы.

***

Ам

анат

, № 0

1 20

10 й

ыл

Нәркәс Хәсәнова.Белорет районы

Йөйәк ауылынан:“Иң яратҡан шөғөлөм –

бейеү. Айырыуса замансабейеүҙәрҙе үҙ итәм.Яратҡан дәресем – инглизтеле. Киләсәккә хыялым –модель булыу”.

Әлмира Хөснөтдинова.Балаҡатай районы,

Үтәш ауылынан:Бәйләргә, һүрәт тө шө

рөргә, китап уҡырға әүәҫмен. Йәшәү девизым: тикалға, бе ренсе булырғаынтылыу”.

Гөлдәриә Баязитова.Баймаҡ районы,

Темәс ауылынан:“Бәләкәйҙән йырларға

яратам. Математика һәмрус теле дәрестәрен көтөпалам. Киләсәктә йырсыбулырға хыялланам”.

Гөлирә Әҙеһәмова.Йылайыр районы,Һабыр ауылынан:

“Төрлө конкурстарҙаҡатнашып, ал дынғы урындар яулайым. Киләсәктәтабип булырға хыялланам”.

Мин, Айгөл Солтанова,Сала уат районының Радио ауылы9нан бу лам. Рәми Ғарипов исемендәге 1се Башҡорт республика гимназияинтернатының X “Е” синыфындабелем алам. Бөтә фәндәрҙән дә яҡшыбилдәләргә өлгәшәм. 2008 йылда“Салауат ерендә” гәзитендә ойошторолған “Һы лыуҡай” фотоконкурсындаикенсе урын яулап, аҡсалата премияға лайыҡ булдым. Килә сәктәюғары белем алып, күңелем те ләгән

һөнәргә эйә булырға хыялланам.

Ам

анат

, № 0

1 20

10 й

ыл

“Ай, һылыу!” конкурсы 2010 йылда ла дауам итә. Конкурс шарттарын йәнә иҫегеҙгә төшөрәбеҙ. Яҡшы сифатлы, үҙен�сәлекле, ҙур форматта эшләнгән фотоһүрәттәрегеҙҙе (бер нисәүҙе мөмкин) редакцияға һалып ебәрегеҙ. Ҡыҫҡаса үҙегеҙменән таныштырырға ла онотмағыҙ. Иң уңышлы фотоһүрәттәр йыл буйына журнал биттәрендә баҫылып барасаҡ. Ай һайынбеҙҙең жюри тарафынан бер еңеүсе, әйтәйек, ғинуар һанында – һыуығай, февралдә – шаҡай һылыуы билдәләнеп, жур�налда баҫыласаҡ. Йыл буйы дауам иткән конкурстың 12 ай һылыуы араһынан гүзәлдәрҙең гүзәле тип табылған һылыуҙың– йыл һылыуының фотоһүрәте 2011 йылда журнал тышлығында донъя күрәсәк.

Ҡыҙғанысҡа ҡаршы, былтыр редакцияға килгән фотолар араһында насар сифатлы, тоноҡ булғандары ла күп осраны.Шуға күрә, дуҫтар, ғафото төшөүгә етди ҡараһағыҙ ине.

Һеҙҙән матур�матур фотоһүрәттәр көтәбеҙ. Шулай уҡ ата�әсәләр, егеттәр ҙә ҡыҙҙарының йә туғандарының фотоларынебәрә ала (әлбиттә, башта үҙенең ризалығын алып). Мәктәп йәшәнән үтҡән ҡыҙҙар конкурста ҡатнашыуға дәғүә итә алмай.

22

3 4

5 6

8

1 2

7

«Шәп малай» конкурсының ноябрь айы ның

еңеүселәре тип дөрөҫяуаптарҙы беренсе

булып ебәргән Әбйәлил районының

Хәмит ауылынанГәүсәриә

Баһауетдиноваменән

Бөрйән районының Яңы Усман ауылынанЗилиә Мәжитованы

иғлан итәбеҙ. Афа рин!

Дөрөҫ яуап тар (№1292009)1. Белиз,2. Канада,3. Котд’Ивуар,4. Ливия,5. Маврикий,6. Марокко,7. Черногория,8. Көньяҡ Африка,9. Тонга,10. Уганда.

Ә был флагтарҙыңҡайһы илдәрҙеке икәнен, йә, кем беренсебелер һәм хәбәр итепөлгөрөр – шул еңеүсе!

Һеҙҙән хат тар һәмтелефон аша хәбәрҙәр

көтәбеҙ!СМСхәбәр ебәрер

өсөн кеҫә телефонынан3443 номерын һәм

«Малай» префиксынйыйырға кәрәк.

9 1023

Ам

анат

, № 0

1 20

10 й

ыл

Ул беҙҙең мәктәптә туғыҙ йылуҡыны. Тәүҙә мин уға битарафбулдым. Ул миңә бар ни, юҡ ниине. Ләкин бер йәйге кистән һуңбитарафлыҡ юғалды, гел уныкүргем килде.

Ул кистә беҙҙә мәжлес ине.Әхирәтем, айвайыма ҡарамай,урамға алып сыҡты һәм уларҙыңҡапҡа төбөндә егеттәрҙе көтөпторорға ҡушты. Бер аҙ ваҡытүткәс, ул, дуҫын эйәртеп, килептә сыҡты. Дуҫы – әхирәтемде, әул мине ҡосаҡлап алды ла, тыҡрыҡ буйына алып инеп китте.Мин тәүҙә ысҡынырға маташтым, ләкин өшөүҙән уға һыйы ныр ға мәжбүр булдым.

Икенсе кистә беҙ тағы ла сыҡтыҡ, әммә улар сыҡманы.

Бер аҙнанан һуң уға ғашиҡбулғанымды һиҙҙем. Хистойғоларымды смсхәбәр итеп ебәр ҙем. “Онот, мин һинең менән йө

рөмәйем бит” – тигән яуап кил де. Быны уҡығас, мендәргә ҡап ланып иланым һәм бүтән урам ғасыҡмаҫҡа тигән ҡарарға килдем.

Ҡыш еткәс, ул миңә шылтыратты. Шунан башлап дуҫтарсағына әңгәмәләшә башланыҡ.

Бер кистә әхиртем менәнурам ға сыҡтыҡ. Улар беҙҙе тағыоҙатып ҡуйҙы. Ул мине оҙаҡҡуйынынан ысҡындырмай торҙо.Шул минуттарҙа минән дә бәхетлерәк кеше юҡ кеүек тойолдо.Беҙҙең аралар яҡынайған һымаҡбулды…

Икенсе көндө ул мин ҡайтыпкиткәс кенә сыҡҡан һәм әхирәтемә: “Бер көн оҙатҡанға ымһыныпйөрөмәһен!” – тигән. Быны ишетеү миңә бигерәк ауыр булды.

Шулай көндәр, айҙар үтте. Берваҡыт ул миңә тағы шылтыратабашланы. Урамға саҡыра. Сыҡ ҡым килһә лә, сыҡмайым. Бер

көн оҙатыр ҙа, икенсе көнөнәтағы арттан һөйләр, тип ҡурҡам.Тиҙерәк онотор өсөн “бүтәншылтыратма” тинем. Ысынлапта, шылтыратмай хәҙер, әммәүҙем һаман шылтыратыуҙаркөтәм. Хат аша булһа ла эссерҙәрен асыр, тип өмөтләнәм.

Әсәйемә быны һөйләр инем,ул мине аңламай, әхирәтемәышанмайым. Мине тик уныңдуҫы ғына аңлай, шикелле. Улбеҙҙе нисек тә ҡауыштырыуяғында, ләкин килеп сыҡмай.Бәлки, һеҙҙең арағыҙҙан миңәкәңәш биреүселәр булыр?

СЕРЛЕ ЙОНДОҘ.

– Онот уны! Башҡа бер ҡасан дахәтереңә төшөрмә, йөрәгеңдәнтөбө"тамыры менән йолҡопташла!!! Ниңә кәрәк һиңә ундаймөхәббәт? Кем өсөн ғазапланып, ҡайғыға батыпйөрөйһөң бит әле… Йәшһең, матурһың. Һиңәбашҡа егеттәр бөткәнме ни? Теләйһеңме, минһине шәп бер егет менән таныштырам. Шулай,әхирәт, тормош һин теләгәнсә генә бармай. Һиняратмаған кеше һинең өсөн йәнен бүлеп бирергәәҙер тора, ә һин бар булмышың менән өҙөлөп һөй"гән кеше, исмаһам, күҙ ҡырыйы менән булһа лаҡарамай…

Йә, ярай, ҡайғырма инде… Онот та ҡуй… Эйе, һин мине үҙеңсә йыуатыр ға, һағыштарҙан

бер аҙға булһа ла арындырырға тырышаһың.Рәхмәт, әхирәткәйем, һин булмаһаң, ошо минуттамин ни эшләр инем дә, эс"серҙәремде кемгәбушатыр инем?

Онот, тиһең… Күрәһең, һинең бер ҡасан да беркемде лә өҙөлөп яратҡаның булмағандыр.Йөрәгеңдән төбө"тамыры менән йолҡоп ташла,тиһең… Ә минең һуң уға хаҡым бар микән? Һиңәундай мөхәббәт нимәгә кәрәк, тиһең… Ә кемделерөҙөлөп яратыу үҙе ҙур бәхет түгелме ни? Ғөмүмән,нимә һуң ул мөхәббәт? Шуны миңә аңлатыпбирһәң ине…

– Нимә ул мөхәббәт, тиһеңме? – һин һөйләпторған ереңдән туҡтап, һораулы ҡарашыңды төбә"йһең. Үҙем дә һиҙмәҫтән, ҡысҡырып биргән һора"уымдан уңайһыҙланып, күҙ ҡараштарымды һинән

йәшерәм. Их, мин иҫәр, ҡапылуйлап торған уй"хистәремде нисекҡысҡырып әйткәнемде һиҙмәй ҙәҡалғанмын. Ә һин көтөп"көтөп тә

минән яуап ала алмағас, ҡысҡырып көлөп ебә"рәһең:

– Их, һин, иҫәркәйем! Үҙең мөхәббәттең нимәикәнен дә белмәйһең, ә кемделер яратам, тигәнбулаһың, уның өсөн күҙ йәштәреңде түгәһең.

Ә минең күңелемә ҡабаттан һин әйткән һүҙҙәркилә. Эстән генә һинең менән бәхәсләшергә,нимәлер аңлатырға тырышам. Эйе, мин бит уныоноторға ла тырышып ҡараным. Уның күҙ ҡарашта"ры менән ҡабат осрашмаҫҡа, тауышын ишетмәҫкә,шулай итеп, уны йөрәгемдән мәңгелеккә сығарыпташларға ҡарар иттем…

Ләкин… Уның гел йылмайып торған күҙ ҡараш"тарын осратыу менән бөтә ҡарарҙарым селпәрәмәкилә. Минең өсөн бары бөтәһенән дә ҡәҙерлерәкбулған уның балҡып торған күҙҙәре генә ҡала.

Мин бит уны яратам. Уның менән бер ҡасан дабергә ҡала алмаясағымды белһәм дә, бөтә күңе"лем менә өҙөлөп яратам.

Ә ул… Мине яратамы? Белмәйем… Белергә ләтеләмәйем. Иң мөһиме, минең йөрәгемдә сафмөхәббәт бөрөләнгән. Ул миңә йәшәү көсөн бирә.

Ә һин онот, тиһең…

Сөмбөл БАРЛЫБАЕВА.Баймаҡ районы,

Йомаш ауылы.

Шылтыратыуҙар көтәм

24

Онот, тиһең…(Нәҫер)

Ам

анат

, № 0

1 20

10 й

ыл

25

Ам

анат

, № 0

1 20

10 й

ыл

Компьютерығыҙҙың тиҙлеге кәмене

ме, операция системаһы төрлөтөрлө

белдереүҙәр сығарып аптыратамы, үҙе

нән үҙе һүнеп кире тоҡана, йәки көтмә

гәндә зәңгәр экран һеҙгә таныш бул

маған тамғалар менән сыбарланамы?

Тимәк, компьютер зарарланған – вирус

эләккән. Вирус тигәс, тән зымбырлап

китә, үҙеңде грипп эләктергән кеүек хис

итәһең. Бындай хәлдәнән ҡотолоп була

мы, уға юл ҡуймау ысулдары бармы

икән?

Ғөмүмән, нимә ул вирус? Ул да үҙенә

күрә бер компьютер програмаммаһы, тик

ул үҙенең кусермәһен үҙаллы күбәйтеп

таратыу, операция системаһының мө һим

файлдарын бөтөнләй юҡ итеү йәки систе

маға тейешле урынды биләү һәләте

менән билдәле. Әлбиттә, компьютер

вирусының кеше сирҙәре кеүек төрлөлә

ре була. Мәҫәлән, файл вирусы, “тро

яндар”, “селәүсендәр”, спамдар, шым

сыпрограммалар һәм башҡалар.

Бындай сирҙән ҡотолоу юлын бел

мәһәгеҙ, беренсенән, компьютерҙы әҙ

мәҙ белгән ағайапайҙарығыҙҙы ярҙамға

саҡырырға кәрәк.

Һуңынан бергәләп вирустарҙан таҙар

тыусы программаларҙан һеҙгә яраш

лыһын һайлап алырға кәрәк. Һеҙ ошо

адрестар менән интернет селтәре аша

антивирус программалары менән таны

ша алаһығыҙ:

http://www.kaspersky.ru/ – “Каспер ский

лабораторияһы” компанияһы.

http://www.drweb.com – “Доктор Веб”

компанияһы.

http://www.freedrweb.com/cureit/ –

“Доктор Веб” компаниһы бушлай сығар

ған антивирус программаһы.

http://www.esetnod32.ru/ – Слова кияла

ойошторолған антивирус сайты.

http://personalfirewall.comodo.com/do

wnload_firewall.html – АҠШта ойошто

рол ған антивирус сайты.

Бәлки машинағыҙҙың тиҙлеге кәмеүеоперация системаһы торған урындыңкүләме кәмеүе менән бәйлелер, ул са ғында иң кәмендә 2 гигабайт урын бушатырға кәрәк.

Әгәр ҙә төрлө кәрәкмәгән иғландар,белдереүҙәр яфалай икән, антивируспрограммаһын ҡуйып, операция системаһын хәүефһеҙ режимда вирустарғатикшереү мотлаҡ.

Йылдар буйы йыйып килгән көймоңйыйынтығы, мөһим документтарығыҙберике минут эсендә юҡ булды икән,тимәк һеҙ етди генә вирус эләктергәнһегеҙ. Был осраҡта, антивирус ярҙамитмәһә, операция системаһын яңынанҡуйырға тура киләсәк.

Антивирус программаһын ҡуйғас,вирустарҙы эҙләү йыйынтығын яңыртыпторорға онотмағыҙ. Программаның үҙендә даими яңыртыу кәрәк. Интернет– селтәренә инер алдынан мотлаҡ антивируспрограммаһын эшләтергә hәм фаерволды ҡабыҙырға кәрәк. Иң күп вирустаринтернет аша инә. Шулай уҡ ниндәй генәдиск булмаһын, флэшкарталар, usb –янсыҡтарҙы компьютерға ҡуйыу менәнвирустарға мотлаҡ тикшереү кәрәк.

Заһит ӘБИЛЕВ.

Ам

анат

, № 0

1 20

10 й

ыл

26

“Ҡыҙыл йондоҙ” – тәүге СССР орден#дарының береһе. Барлыҡҡа килеү ваҡы#ты буйынса ул Советтар Союзының икен#се хәрби ордены булып тора. “Ҡыҙылйондоҙ” СССР Үҙәк Баш ҡарма Комитеты(Хөкү мәтенең) Пре зидиумы ҡарары ме #нән 1930 йылдың 6 апрелендә булдыры#ла. Был орден менән, ғәҙәттә:

– Яуҙа күрһәткән шәхси батырлыҡ, ҡаһарманлыҡ, ғәскәрҙәрҙең уңышына булышлыҡитерҙәй итеп һуғыш хәрәкәттәре менән оҫтаетәкселек иткән;

– Дошманға ҙур юғалтыуҙар килтерерҙәйуңышлы һуғыш алып барған;

– Ил сиген һаҡлауҙа күрһәткән хеҙмәттәрһ. б. өсөн бүләкләр булғандар.

“Ҡыҙыл йондоҙ” орденының авторҙарырәссам В. К. Куприянов менән скульптор В.В. Голенецкий. Орден көмөштән ҡойола. Улҡыҙыл эмаль менән ялатылған биш ҡырлыйондоҙ рәүешендә эшләнгән.

“Ҡыҙыл йондоҙ” орденын тәүҙә түштең һуляғында тағып йөрөү ҡарала, 1943 йылдыңиюненән уң яҡта тағыу ҡағиҙәһе индерелә.

Тәүге орден менән 1930 йылдың 13 майында Алыҫ Көнсығыш махсус армияһы сардары, 1се рангалағы командарм В. К. Блюхербүләкләнә. Ул был орденға 1929 йылдаКөнсығышҠытай тимер юлында ҡытайҙарҙың агрессияһына ҡаршы уңышлы хәрбиоперация үткәргәне өсөн лайыҡ була.Әйткәндәй, 1918 йылда тәүге, йәғни беренсе һанлы “Ҡыҙыл байраҡ” орденына лаБлюхер лайыҡ булала.

Бөйөк Ватан һуғышына тиклем“Ҡыҙыл йондоҙ” ордены менән 21 меңдән ашыу яугир, шулай уҡ 17 ғәскәриберәмек бүләкләнә.

Айырыуса 1938 йылда Хәсән күле янындаяпондарға ҡаршы һуғышҡан совет яугирҙары

күпләп был орденға лайыҡ була. Ә индеБөйөк Ватан һуғышы йылдарында “Ҡыҙылйондоҙ” 2 миллион 860 мең яугир һәм ғәскәри берәмеккә тапшырыла.

Бөйөк Ватан һуғышында беренселәрҙәнбулып орден менән бомбардировщиктыңрадистатыусыһы кесе сержант Д. А. Бело вол бүләкләнә. Заданиенан ҡайтып килешләй беҙҙең самолеттарға немец истребителдәре һөжүм итә. Ҡапыл тоҡанып киткәналышта Беловол дошмандың өс самолетынбәреп төшөрә. Үҙе дүрт тапҡыр яралана.

Һуғыштан һуң ордендың абруйы әҙерәктөшә. Сөнки 1944 йылдан башлап ул оҙайлыхеҙмәт өсөн (15 йыл фиҙәҡәр хеҙмәт иткәнөсөн) тапшырыла башлай. Был ҡағиҙә 1958йылда бөтөрөлә. Ошо осорҙан алып “Ҡыҙылйондоҙ”ҙоң хәрби орден булараҡ абруйытағы күтәрелә.

Азат ЯРМУЛЛИН.

Ам

анат

, № 0

1 20

10 й

ыл

27

Былтыр үткәрелгән БДИйомғаҡтары буйынса абиту9риенттар үҙҙәре һайлай ал 9ған барлыҡ вуздарға ла до 9ку менттарын ебәрә ала ине.Әммә был ҡабул итеү ко 9мис сияларында бай таҡҡат мар лыҡтар тыу ҙырҙы.Күҙ алдына килтереп ҡа 9рағыҙ әле: берәй уҡыу ал 9дынғыһы бер юлы Мәс 9кәүҙә лә, алыҫ Көнсығыштала уҡырға инә! Хәйер,уҡыр ға ингәндә төп нөхсәурынына документтарҙыңкү сермәләрен тапшырырғамөм кин булыуы ла шундайуҡ уңайһыҙлыҡтар тыуҙыр 9ғайны.

Юғары уҡыу йорттарыныңүтенесе буйынса, Рәсәй Мә ғариф министрлығы коллегияһы быйылдан документ тар ҙы тик биш вузға ғына ебәреп булыуы тураһында иғланитте. Унда ла һәр вузда тикөсәр һөнәрҙе генә һайларғамөмкин буласаҡ. Күптәр фе керенсә, был сара кешенеңмөмкинлектәрен сикләү түгел.Сөнки мәктәпте тамамларалдынан күпселек балаларүҙҙәренең буласаҡ һөнәренһайламаған була әле. Ә һәрбала өсөн бишәр вузда өсәрһөнәр һайлау мөмкинлегебиреү ҙә улар алдында бик ҙуркиңлектәр асасаҡ.

Әгәр берәйһе шулай ҙа үҙбәхетен алтынсы урында лаһынап ҡарарға йөрьәт итһә,был барып сыҡмаҫ, тип ышандыра Рособрнадзор. Быныңөсөн дөйөм Федераль базабулдырыласаҡ. Унда бер үк

һөҙөмтәләр алтынсы тапҡыркилеп сыҡһа, ул автоматикрәүештә иҫкәртеү яһай.

Шулай уҡ уҡырға инеүваҡыттары ла быйыл икәүгәҡалдырыласаҡ. Улар 30 июль– 5 август һәм 5 10 август типбилдәләнгән.

Махсус йүнәлтмә менәнбюджет урындарына уҡырғаебәрелеүселәр һаны дөйөмҡабул ителеүселәрҙең 20 процентынан ашмаҫҡа тейеш типбилдәләнгән.

Тағы ла бер яңылыҡ:быйылдан һәр вуз Рособр надзор билдәләгән иң түбәнбалдан тыш, үҙе лә һәр предмет буйынса айырым минималь балл билдәләй ала.Былтыр бындай түбән балдартик профилле предметтарбуйынса ғына билдәләнә ине.

Был ҡағиҙәләр бик оҙаҡүҙгәрешһеҙ ҡаласаҡ, тиҙәруны ҡабул итеүселәр. Йылһайын яңы тәртиптәр булдырып, уларға өҙлөкһөҙ үҙгәрештөҙәтмәләр индереп то роу күптәрҙә ризаһыҙлыҡ

тыуҙырасағы билдәле битинде. Шуның өсөн яңы ҡағиҙәләр былтырҙан бирле төрлөяҡлап тикшерелде.

Дөйөм алғанда, БДИ тигәнһынауҙы үтеп, әле вуздарҙауҡып йөрөүселәр, унан һискенә лә ҡурҡырға кәрәкмәй,тип иҫкәртә. Заданиеларҙамәктәп программаһында бул ғандарҙан да ҡатмарлыраҡтары юҡ, яҡшы уҡыған кешеөсөн уларҙы сисеү бер ни тормай. Иң мөһиме, иғтибарлыбулырға ғына кәрәк. Сөнки төпхаталар ана шул иғтибарһыҙлыҡ арҡаһында – йә һорауҙыдөрөҫ аңламау, йә белгәняуапты яҙғанда ла техник хатаебәреү сәбәпле килеп сыға.Күптәрҙең фекеренсә, шпаргалкалар, хатта техник саралар (телефон, пейджер, фотоаппарат һ. б.) ҡулланыуҙыңкәрәге юҡ, уларҙың эште ҡатмарландырыуы ғына ихтимал.

Былтырғы имтихандар өл гө ләрен алып, уларҙы сисепҡарау ҙа ҙур ярҙам буласаҡ.Был үҙ белемегеҙҙе һынапҡарау өсөн дә, тест ҡағыҙҙарыменән яҡындан танышыр өсөндә кәрәк буласаҡ. Һәр хәлдә,БДИға барғас, һеҙ ул ҡағыҙ ҙарҙы тәүләп күреп ултырғанкеше булмаясаҡһығыҙ, уларғаышаныслы тотонасаҡһығыҙ.Былтырғы имтихан тестарынинтернет селтәре аша еңелтабырға мөмкин.

БДИ алдынан репетиторяллап шөғөлләнеүгә төрлөҡараш бар. Күптәр репетиторбелем бирмәй, ә үҙүҙеңәышанысты арттыра, йәғнипсихологик ярҙам күрһәтә типһанай.

ҠАҒИҘӘЛӘР

ҮҘГӘРҘЕ

Ам

анат

, № 0

1 20

10 й

ыл

28

Сана спорты XIX быуаттың урталарындаШвейцарияла Альп тауҙары итәгендәтыуған. Санкт– Морица ял итеү йортоноңхужаһы Каспар Бадрутт был спортҡанигеҙ һалыусы һанала. 1870 йылда

Бадрутт төҙөгән сана шыуыу юлы бөгөнгө көнгә тиклем файҙаланыла икән, ундахатта ике тапҡыр Олимпия ярыштары уҙғарылған.

1883 йылдан Швейцарияла саналашыуыу буйынса беренсе ярыштар башлана, ә 1913 йылда Дрезден ҡа лаһында

халыҡара сана спорты федерацияһынанигеҙ һалына. Олимпия уйындары

программаһына сана спорты1964 йылдан инеп китә.

Ҡ ы ш ҡ ы о л и м п и яуйындарында сана

с п о р т ы н а о ҡ ш а штөрҙәр ҙә бар, мәҫә

лән: бобслей һәм скелетон.

Бобслей

Бобслей (инглиз һүҙе.bobsleigh) — ҙур тиҙлектә тау

битләүенән махсус боҙ трассаһынан сананыйөрөтөп шыуыу. Швейцарияла уй лап тапҡандар.1888 йылда англия турисы Уилсон Смитике сананы бергә ҡушып, СанктМорицананбер нисә саҡырым аҫта ятҡан Челеринағашыуып төшөп еткән. Шунда уҡ, Санкт

Морицала, XIX быуат аҙағында донъялаберенсе бобслей буйынса спорт клубы ойош

торола. Иң беренсе «боб (борсаҡ)» 1904 йылда

уйлап сығарылған.Саналар тимерҙән эшләнә. Алдағы ике пар сана табаны (конькиҙар)

бормалы руль менән, арттағылары тормозменән йыһазландырыла.

Бобслей трассаһы боролмалыборолмалы улаҡты хәтерләтә. Трас саның оҙонлоғо 1500–

2000 метр булһа, бобслейсаналарының тиҙлеге сәғәтенә 150 саҡырым ға етә.

Донъя чемпионаты 1924йылдан уҙғарыла. 2002 йылғатиклем бобслей буйынса ярыштар тик ирегеттәр араһындауҙғарылды. Гүзәл заттар тәүгетапҡыр СолтЛейкСитиҙағы ҡыш ҡы олимпия (2002 йыл) уйындарында ике урынлы саналарҙа ярыша.

Скелетон

Скелетон (инглиз һүҙе. skeleton — ске9лет, каркас) — боҙло улаҡтан ҙур тиҙлектәсана шыуыу. Уның тарихы Канада индеецтарына барып тоташа. Уларҙа ағас саналар(тобогган) киң таралған икән. Скелетон,беҙҙең күреп өйрәнгән ябай саналарғаоҡшаған, тик руле юҡ. Спортсы шыуғандаалға ҡарап эсенә ята, сананы уңғаһулғаборор өсөн аяҡтарына беркетелгән тырнаҡтарҙы ҡуллана.

1913 йылда Халыҡара тобогган ассоциацияһы ойошторола. 1914 йылдаберенсе Европа чемпионаты уҙғарыла.Рәсәй спортсылары тәүге тапҡыр 1994йылда Инсбрук һәм СанктМорицала уҙғарылған донъя кубогында сығыш яһайҙар.

Скелетондың тиҙлеге сәғәтенә 130 саҡырымға барып етә. Бобслей һәм сана спортыараһында иң ҡурҡыныс спорт төрө һанала.

М ә ғ л ү м ә т ө с ө н : w w w. r u s b o b . r u ,http://ru.wikipedia.org /wiki/Бобслей,http://www.wsnews.ru

З. ӘБИЛЕВ.

Ергә ҡупшы ҡар ятыу менән, сана һөйрәп, бала#лар тау битләүҙәренә ашыға. Ә сана ярыштарын ойошто#

роу, махсус юлдар төҙөү һәм үҙенсәлекле ҡағиҙәләр ҡасанбарлыҡҡа килгән һуң?

Ам

анат

, № 0

1 20

10 й

ыл

29

Белорет районы Көньяҡ Уралдың иң бейек ерҙәрендә урынлашҡан.

Башҡортостандың иң ҙур районы – майҙаны 11501 квадрат километр.

Райондың 82 проценты урмандар менән ҡапланған. 84 ауылда 34,4 мең

кеше йәшәй. Район аша Ҡарлыман – Магнитогорск тимер юлы һәм

Булгаково – Магнитогорск автомобиль юлы үтә.

Белорет районының гербы йәшел ҡаяташ башында зәңгәр фонда

башын һулға бороп ултырған ғорур бөркөт һынынан ғибәрәт. Был ябай

символ оло мәғәнәгә эйә: ошо ерҙе төйәк иткән Ҡатай һәм Тамъян ырыуы

башҡорттарының юғары рухын да сағылдыра, белореттар яулаған һәм

яулаясаҡ бейеклектәрҙе лә күрһәтә.

Белорет ере илебеҙгә 13 Советтар Союзы Геройы, ике Рәсәй

Федерацияһы Геройы, дүрт Социалистик Хеҙмәт Геройы, өс СССР9ҙың

халыҡ артисы биргән. Бөркөттөң алтын төҫө был ерҙәрҙең ҡаҙылма бай9

лыҡтарының күплеге тураһында һөйләй, ә йәшел ҡая төҫө – мәңгелек,

азатлыҡ һәм үҙаллылыҡ символдары. Герб аҫтынан һыҙылған көмөш

һыҙат – районға исем биргән Ағиҙел йылғаһын һынландыра.

Авторы – Ю. Калинкин.

Белорет районы

25 ғинуар – изге Татьяна көнө һәм Мәскәү уни#верситетына нигеҙ һалынған көндө 2005 йылда

ул ваҡыттағы президент Путиндың Рәсәй сту#денттары көнө тип иғлан итеүен барыһы

ла белә. Асылда Путиндың ике быуат #тан ашыу дауам итеп килгән байрамғарәсми төҫ биреп кенә ебәрҙе, сөнкиМДУ асылған көн Рәсәйҙә борондан

студенттар көнө һаналып килде.Тәүге университеттар барлыҡҡа килгән

дә унда уҡыусыларҙы школяр тип йөрөткәндәр. Аҙаҡтан был һүҙҙе студент (латинсананстуденс – ҡылым, “шөғөлләнеүсе” тигәндеаңлата) һүҙе алыштыра. Ул башта уҡыу

йорттарында уҡыусыларҙы ла, эшләүселәрҙе лә аңлата. Һуңынан, ғалимдар өсөнайырым дәрәжәләр ҡабул ителгәс, былһүҙ менән тик уҡыусыларҙы ғына атай

башлайҙар. Рәсәйҙә һәм тағы бер нисәилдә студент термины тик вуз уҡыусыһынағына ҡағыла. Шуға ҡарамаҫтан Рәсәй

закондарында һаман был терминдың рәсмибилдәләмәһе юҡ.

Рәсәйҙә бөгөн 1465 юғары уҡыу йортонда6,5 миллион сту

дент уҡый. Шуларға 2761урта махсус уҡыу йортондағы

2,5 миллион уҡыусыны ла ҡушһаң, ул тотош бер илхалҡы булып китә. Барыһы ла йәш, дәртле, маҡсатҡа ынтылышлы, алдынғы ҡарашлы. Ана шул сифаттары өсөн студенттарҙы һәр илдә лә, һәр ваҡытта латөрлө социаль һәм сәйәси акциялар үткәргәндә активфайҙаланалар.

Сит илдәрҙә нисә Рәсәй студенты белем алыуыхаҡында теүәл генә статистика юҡ. Сөнки күптәр ундаүҙ белдеге менән сығып китә лә, бер юлы эшләп тә,уҡып та йөрөй. Яҡынса улар 10 меңдән ашыу. Был күптүгел. Рәсәйҙә сит илдәрҙән килеп уҡыусылар һаны 42меңдән аша бит. АҠШта, мәҫәлән, Рәсәйҙән 1500самаһы ғына студент белем ала. Һәм, һорау алыуҙаркүрһәтеүенсә, уларҙың 70 проценты Рәсәйгә киреҡайтырға иҫәп тотмай.

Башҡортостанда 12 юғары уҡыу йортонда һәм 18төрлө вуз филиалдарында 145 мең студент уҡый. Ситилдәрҙән беҙҙә 400ән ашыу кеше белем ала.

Белешмә өсөн:Беҙ Рәсәйҙә уҡыу йорттары символы рәүе9

шендә күреп өйрәнгән МДУ9ның Ленин тауҙа9рындағы күркәм бинаһы, асылда, студенттарятағы итеп 1953 йылда төҙөлгән. 36 ҡатлы бина9ның бейеклеге 239,5 метр. Уны 12 тонна ауыр9лығындағы шпиль ослай. Урта өлөшөндә уни9верситет администрацияһы, ректорат, геофакменән мехфак урынлашҡан. Ике ҡанатындастуденттар өсөн 5754 бүлмә, уҡытыусылыр өсөн184 фатир бар. Бынан тыш,был бинала тағы 1500урынлыҡ тамаша залы, 800 урынлыҡ клуб, бас9

сейн, гимнастика залдары тағы бик күпкәрәкле бүлмәләр бар.

Ам

анат

, № 0

1 20

10 й

ыл

30

Йәшлек иле

Ам

анат

, № 0

1 20

10 й

ыл

31

Төрлө төҫтәр менән билдәләнгән хәрефтәрҙән башҡорт халыҡ мәҡәлен йыйығыҙ.

– Һин ниңә шул тиклем ҡалтыра9наһың? Һорарҙар, тип ҡурҡаһыңмы? –тип һорай уҡыусы дәрестә иптәшенән.

– Юҡ, мин үҙемдең яуаптарымданҡурҡам, – тип яуаплай уныһы.

* * *Психология дәресе бара. Йәтешләп

ултырып алып, уҡытыусы дәрес темаһынаңлата:

– Бөгөн беҙ кеше психологияһының өстөрөн үтәсәкбеҙ: ғәжәпләнеү, ҡыҙыу һәмярһыу. Башта аныҡ миҫалда күрһәтәм.

Ул телефон ала ла, башына килгән һан дар ҙы йыя:

– Һаумыһығыҙ, ә Солтанды мөмкинме?– Беләһегеҙме, бында ундай кеше юҡ,

шикелле...– Бына, – ти уҡытыусы, – ябай ғәжәплә

неү миҫалы. Артабан дауам итәбеҙ. Тағыйыябыҙ.

– Һаумыһығыҙ, ә Солтан килмәнеме әле?– Ундай кеше юҡ, тип әйттем бит!– Бына, икенсе осраҡ миҫалы. Дауам

итәбеҙ, – ти ҙә уҡытыусы, шул уҡ һандарҙыйыя.

– Солтан һаман юҡмы ни? – Беләһеңме, һин кем – эт!– Аңлашылдымы, балалар?Шул саҡ беренсе парта артынан бер

малай тора. – Ғәфү итегеҙ, һеҙ дүртенсе төрҙө онот

тоғоҙ...– Ниндәй тағы?– Аҡылдан яҙыу стадияһы. Бына, тағы

шул номерҙы йыябыҙ ҙа:” Хәйерле көн! Былмин – Солтан. Мине һораусылар булманымы?” – тип әйтәбеҙ.

* * *Әҙәбиәт дәресе. – Шунан, балалар, Толстойҙың

“Һуғыш һәм солох” романын кемуҡыны? – тип һорай уҡытыусы.Тынлыҡ... Шул саҡ бер малай ырғыптора.

– Уны нимә, уҡырға кәрәк инеме?– Эйе, ә ниңә?– Ә мин күсереп яҙҙым!...

Республика балалар�үҫмерҙәр журналы

Республиканский детско�юношеский журнал

№ 01 (794), Ғинуар, 2010Ойоштороусылары: Башҡортостан Республикаһының «Аманат» журналы

редакцияһы ҡаҙна предприятиеһы һәм Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте

ҡарамағындағы Матбуғат, нәшриәт һәм полиграфия эштәре буйынса идаралыҡ.

Учредители: Казенное предприятие Республики Башкортостан Редакция

журнала «Аманат» и Управление по делам печати, издательства и поли гра �

фии при Правительстве Республики Башкортостан.

Баш мөхәррире – Сәлмән ЯРМУЛЛИН

Мөхәрририәт:

Артур СУРИН, Салауат СӘҒИТОВ, Артур ИҘЕЛБАЕВ,

Азамат ЮЛДАШБАЕВ, Фәрзәнә ҒӨБӘЙҘУЛЛИНА,

Дамир ШӘРӘФЕТДИНОВ (яу ап лы сәркәтип), Ну рия ӘХТӘМОВА

(бүлек мөхәрри ре), Артур ТАПАҠОВ (биҙәлеш мөхәррире).

1929 йыл дың мартынан нәшер ителә.

Айына бер тапҡыр башҡорт телендә сыға.

Урта һәм оло йәштәге мәктәп балалары өсөн.

Издается с марта 1929 года.

Выходит один раз в месяц на башкирском языке.

Для детей среднего и старшего школьного возраста.

Киң коммуникациялар, элемтә һәм мәҙәни мираҫты һаҡлау даирәһен күҙә�

теү буйынса федераль хеҙмәт тарафынан 2007 йылдың 21 декабрендә тер�

кәлде.

Журналды теркәү тураһында таныҡлыҡ ПИ № ФС77�30612

Зарегистрирован Федеральной службой по надзору в сфере массовых ком�

муникаций, связи и охраны культурного наследия 21 декабря 2007 года.

Свидетельство о регистрации ПИ № ФС77�30612

БЕҘ ҘЕҢ АДРЕС:450001, Башҡортостан Республикаһы, Өфө ҡалаһы, Октябрь проспекты,

2. «Аманат» журналы редакцияһы.450001, Республика Башкортостан, г.Уфа, проспект Октября, 2. Редакция

журнала «Аманат».

ТЕЛЕФОНДАР:баш мөхәррир – 277�73�46; яуаплы сәркәтип – 223�91�83;

бүлектәр – 277�74�80.e�mail: amanat@yandex.ru

Беҙҙең сайт: http://www.journal�amanat.ru

РЕКВИЗИТТАР:г. Уфа, ИНН 02 78 02 12 11, КП РБ Редакция журнала “АМАНАТ”р/с 40602810700000000017, в филиале ОАО “УралСиб”, к/с 30101810600000000770 БИК 048 073 770

Башҡортостан Республикаһының «Өфө полиграфкомбинаты» дәүләт унитарпредприятиеһында баҫылды.

Адресы: 450001, Башҡортостан Республикаһы, Өфө ҡалаһы,Октябрь проспекты, 2.

Отпечатано в Государственном унитарном предприятии РеспубликиБашкортостан «Уфимский полиграфкомбинат».

Адрес: 450001, Республика Башкортостан, г.Уфа, проспект Октября, 2.

Редакция һеҙҙән килгән хаттарҙы иғтибар менән ҡарай, яҙышып тороуығыҙ

өсөн шатлана. Әммә һәр берегеҙгә яуап бирә алмай. Беҙҙең материалдарҙы

файҙаланғанда «Аманат» журналына һылтаныу мотлаҡ.

Баҫырға ҡул ҡуйылды 11.01.2010. Ҡағыҙ форматы 84х108 . Офсетысулы менән баҫыла. Күләме 2,25 баҫма табаҡ, 6,05 иҫәп�нәшриәт табағы.Тиражы 17423. Һатыуҙа – хаҡы ирекле. Заказ № 2.0002.10

Выпуск издания осуществлен при финансовой поддержке Федеральногоагентства по печати и массовым коммуникациям.

Ам

анат

, № 0

1 20

10 й

ыл

©

1/16

Иғтибар! Яңы конкурс: “Минең республикам!”Ҡәҙерле дуҫтар! Белеүегеҙсә, 2010 йыл Башҡортостанда Республика йылы тип

иғлан ителде. Ошо айҡанлы йәш рәссамдар араһында “Минең республикам!”тигән конкурс башлайбыҙ.

Йомғаҡ йыл аҙағында яһаласаҡ. Еңеүселәрҙе иҫтәлекле бүләктәр көтә.Был һанда Өфөләге 2се сәнғәт мәктәбе уҡыусыларының (педагогтары –

Вантеева Флоренс Валерьевна)һүрәттәрен тәҡдим итәбеҙ.

1. “Мәктәп”. Вика Алексеева.2. “Өләсәйем”. Дарья Коняева.3. “Өфө – минең ҡалам”. Элина

Нәжметдинова.4. “Йәйғор”. Маргарита Ғимаева.5. “Ат”. Маргарита Шурмилёва.6. “Портрет”. Катя Федорова.7. “Тышта”. Настя Әхмәтшина.8. “Ҡышҡы уйындар”. Эрика

Дүсәева.9. “Сәскәләр”. Айгөл

Ғәлләмова.

1

7

3

2

8

9

6

4

5

Æ Æó ó

ð ðí í

à àë ë

ä äû û

¾ ¾ è è

í íä ä

å åê ê

ñ ñû û

— — 7 7

3 33 3

1 17 7

Ам

анат

, № 0

1 20

10 й

ыл

Мәж

ит Ғаф

ури исемендәге Баш

ҡорт дәүләт академия драма театрына –

90 йыл