İslâm Âlimleri Ansiklopedisi - 8

7/24/2019 slm limleri Ansiklopedisi - 8

1/290


2/290


3/290


4/290


5/290


6/290


7/290


8/290


9/290


10/290


11/290


12/290


13/290


14/290


15/290


16/290


17/290


18/290


19/290


20/290


21/290


22/290


23/290


24/290


25/290


26/290


27/290


28/290


29/290


30/290


31/290


32/290


33/290


34/290


35/290


36/290


37/290


38/290


39/290


40/290


41/290


42/290


43/290


44/290


45/290


46/290


47/290


48/290


49/290


50/290


51/290


52/290


53/290


54/290


55/290


56/290


57/290


58/290


59/290


60/290


61/290


62/290


63/290


64/290


65/290


66/290


67/290


68/290


69/290


70/290


71/290


72/290


73/290


74/290


75/290


76/290


77/290


78/290


79/290


80/290


81/290


82/290


83/290


84/290


85/290


86/290


87/290


88/290


89/290


90/290


91/290


92/290


93/290


94/290


95/290


96/290


97/290


98/290


99/290


100/290


101/290


102/290


103/290


104/290


105/290


106/290


107/290


108/290


109/290


110/290


111/290


112/290


113/290


114/290


115/290


116/290


117/290


118/290


119/290


120/290


121/290


122/290


123/290


124/290


125/290


126/290


127/290


128/290


129/290


130/290


131/290


132/290


133/290


134/290


135/290


136/290


137/290


138/290


139/290


140/290


141/290


142/290


143/290


144/290


145/290


146/290


147/290


148/290


149/290


150/290


151/290


152/290


153/290


154/290


155/290


156/290


157/290


158/290


159/290


160/290


161/290


162/290


163/290


164/290


165/290


166/290


167/290


168/290


169/290


170/290

bire ho9am bana; &Aile efrad%n% :o$ )ledin de8il miT( dedi. &E*e+( dedim. 7eni bir odaya+rd. )lerimi $apamam% emre++i. Kapad%m. 7ira) sonra, &7a6%n% $ald%rP )lerini a:P(

buyurdu. )lerimi a:+%8%mda, $endimi memle$e+imi)de$i e*imin nnde buldum.Hlbu$i, K%n 6ehri ile benim memle$e+imin aras% 1B nl$ yol idi. E*e irdim. Jolu$:o9u8um ile r6+m. 7ir n $ald%m. E*imde$iler ile berber i$i defa yeme$ yedim.Anneme de, e*in ih+iy:lar% i:in 24 dirhem para *erdim. A$6am e)n% o$unun9a e*den:%$+%m. Allah +eln%n i)ni ile, bir anda $endimi K%n 6ehrinde$i ho9am%n hne h%ndabuldum. A$6am nama)%ndan sonra ho9am bana il+if+ edere$; &Ar)u *e i6+iy$%n, )lemine:+i miT( diye sordu. &E*e+ efendim( dedim. 7ir ay sonra ho9am bana +e$rar i)in *erdi.7u sefer normal olara$, yryere$ memle$e+ime eldim. E*imde$iler beni rn9e :o$se*indiler. On9e$i eli6imde, $endilerinden habersi) olara$ ayr%ld%8%m i:in beni :o$ mera$e+mi6ler. Ha++ bir yerlerde lm6 olabile9e8imi +ahmin e+mi6ler. 7en $endilerinden )rdileyere$ lf% $es+im *e ho9am%n bu $erme+ini $endileri haya++a i$en hi: $imseyeanla+mad%m.(

lmddn smil bin brhim el Menfel+ 0rahme+ullahi aleyh5 6 yle anla++%N &7ir n ho9am Eb"l Hasen Ali bin Humeyd ha)re+leri ile berber deni) sahilindebulunuyordu$. Ho9am abdes+ al%yordu. 7irden bir feryd sesi i6i++i$. 7ir $ar a6al%$meydana eldi. =ebebini sordu$. @imsah%n, $%y%da durma$+a olan bir adam% ya$alay%p,

deni)in i:ine do8ru +rd8n s ylediler. 7a$+%$, +imsah ya$alad%8% $imse ile berber,$%y%dan u)a$la6%yordu. Ho9am, +imsaha &'urP( buyurdu. @imsah oldu8u yerde $ald%. =onraho9am; &7ismillhirrahmnirrahm( diyere$, deni) )erinde yrd. @imsah%n yan%na*ard%. &Q adam% b%ra$P( dedi. @imsah adam% b%ra$+%. =onra +imsah%n )erine elini $oydu *e

&OlP( dedi. @imsah o anda ld. =onra o adama &Haydi, $%y%ya i+( buyurdu. Adam, &7u$abar%$ dal alar aras%nda $%y%ya nas%l iderimT( dedi. Ho9am ise; &=en $%y%ya do8ru i+PHi:bir 6ey olma). 'eni) de sana bir6ey yapama). Jn$ bu yol senin i:in $ur+ulu6yoludur( dedi *e $endisi de berber, yer )erinde yryorlar ibi, deni) )erindeyryere$ sahile eldiler. Qrada bulunan her$es ho9am%n bu $erme+ini rdler. 7y$hads limlerinden Abdla)m i Mn)ir ha)re+leri diyor $iN &Eb"l Hasen bin =abba0rahme+ullahi aleyh5 ile -4- 0m. 124/5 y%l%nda K%n 6ehrinde $ar6%la6+%m. Qnun bere$e+lisohbe+inde bulunanlar%n hllerinin de8i6+i8ini, bunun a:%$:a belli oldu8unu rdm. @alebe

ye+i6+irme$+e pe$ mhir idi. Kendisinden bir:o$ $imse is+ifde e++i. Allah +el, onun*s%+as% ile bir:o$ $imseye hidye+, $ur+ulu6 nasb e++i.( 7ir defas%nda Eb"l Hasen ha)re+leri yedi $i6ili$ yeme$ ha)%rla++%rd%. 7u yeme$+en

y) $adar $imse yediler. eme$ hepsine ye++i. Ha++ bir mi$+ar da ar++%.mm % Men* ha)re+leri 6 yle anla+%yorN &Eb"l Hasen Ali bin =abba ha)re+lerini,

*efa+ has+al%8%nda )iyre+ e++im. Kendisine; &=ana fa$irli$ *erdi$. ?i$ye++e bulunmad%n.Jo$ ni"me+ler *erdi$. =en onlarla me6 ul olmad%n. Hep bi)imle me6 ul oldun. =ana belehlinin hlini *eriyoru) $i, n9e$iler ibi bunu da ho6 $ar6%layas%n *e bela ehline h99e+0dell5 olas%n( buyuruldu8unu s yledi.(

Eb"l Hasen Ali bin Humeyd bn s =abba "%n 0rahme+ullahi aleyh5 sohbe+indebulunma$ *e $endisine +alebe olma$ i:in biri eldi8inde, ba6%n% nne e8ere$ bir mdde+d6nr, Allah +eln%n i)niyle, $alb )yle o elen $imsenin #e*h l mahf)"da$i hlinirr, ona re o $imseyi +alebeli8e $abul eder *eya eri nderirdi.

ine bir n bir $imse elere$ sohbe+inde *e hi)me+inde bulunma$ is+edi8inis yledi. Eb"l Hasen ha)re+leri o $imseye; &7i)im yan%m%)da sana *erebile9e8imi) bir*a)fe yo$. An9a$, is+ersen her n bir ba8 half 0$and%rma5 o+u e+irirsen, hi)me++ebulunmu6 olursun( buyurdu. Q $imse, &Ie$i( deyip ayr%ld%. Her n ora8%n% al%p ider birba8 half o+u e+irirdi. 7ir )aman sonra usan%p, bu i6i +er$e++i. Ryas%nda rd $i,$%yme+ $opmu6 *e $endisi a+e6e d6me$ )ere idi. Eb"l Hasen ha)re+lerinin hne h%nae+irdi8i bir ba8 halfn%n, a+e6 ile $endisi aras%nda se+, siper oldu8unu rd. Q half ba8%$endisini a+e6+en u)a$la6+%rd%. Eb"l Hasen ha)re+lerine elip rd$lerini anla++%. Eb"lHasen 0rahme+ullahi aleyh5; &7i) sana ne dedi$T 7i)im yan%m%)da seni %slh ede9e$hi)me+in, half +a6%ma$ oldu8unu s ylemedi$ miT( buyurdu. 7unun )erine o $imseis+i8fr e++i *e ayn% hi)me+ine de*am e++i.

Ri*ye+ edilir $iN &Eb"l Hasen ha)re+lerinin +rbesine ya$%n bir yerde, :ir$in birnah i6lenme$ )ere idi $i, +am bu s%rada, Eb"l Hasen ha)re+lerinin $abrinden 6 yle birses duyulduN &Ey filnP 7u i6i yapar$en Allah +eldan hay e+miyor musunT(

170


171/290

1) 3miu &ermt-il-e*li#; cild-2, sh. 16!2) (sn-l-muhd%r%; cild-1, sh. 16!) ezert-z-zeheb; cild- , sh. 2+) $%b%&t-l-&br; cild-1, sh. 161) $%b%&t-l-e*li#; sh. + 2

EB5,L-HA3EN ;AT,:Hads *e +rih limlerinden. smi, Muhammed bin Ahmed bin Omer el 7a8dd, el

Ka+""dir. Knyesi, Eb"l Hasen"dir. B - 0m. 11B15"da do8du. -D 0m. 12D-5 senesinde7a8dad"da *efa+ e++i.

7abas% onu $:$ ya6+a ilim 8renmeye ba6la++%. Eb"l Hasen bin Ka+"; Eb"lAbbs Ahmed bin Muhammed bin Abdla)) el Me$$, Eb 7e$r bin *in, asr bin asrel A$beri *e =leymn bin Hm e6 ?ehm"dan hads i 6erf dinledi. 7u )+lardan ri*ye+hussunda )amn%n%n +e$ limidir. 7unlardan ba6$a, Eb"l Ca$+ Abdle**el bin >s bin?uayb es =e9)"den =ahh i 7uhr"yi dinledi. 7a8dad"da =ahh i 7uhr"yi ondan +ammendinleyip, ri*ye+ eden son )++%r. aman%n di8er limlerinden de hads i 6erf i6i+mi6 *e builimde :o$ ayre+ s+erip :al%6m%6+%r. Ayr%9a ilim i:in :e6i+li yerlere i+mi6+ir. Msul"a idip,

orada bir mdde+ $ald%. Msul ha+bi Eb"l


172/290

+amamlay%n9aya $adar o+urdu$. 7i)e bah:esinden mey*alar e+irdi. Kendisini )iyre+eelen sul+anlara *e ba6$alar%na b yle yapma$ de+i idi.(

bn i H%lli n *e Kd% Abdlme9d bin Halil, onun ha$$%nda 6 yle anla+%rlarN &Qnun*efa+% ?a"bn ay%n%n al+%n9% n idi. Qnun +ere$esinde bulunan e6yalar%n%n herbiri, o$ullanm%6+%r diye elli dirheme $adar al%9% buluyordu. Qnun de*aml% abdes+ ald%8% bir ibri8i,insanlar aras%nda m)ayede 0a:%$ ar+%rma5 ile yirmibin dirheme sa+%lm%6+%. 7ununlabere$e+lenmeyi md edere$ bu $adar fiya+ *ermi6lerdi.( Eb"l Abbs ha)re+lerine i+ 6 yle bir arb hdise anla+%l%r; &Kendi hi)me+ini renhay*an%n% bir adama elli dirheme sa+m%6+%. 7u paralar% da dolab%nda$i di8er paralar%n i:ine$oydu. Hay*an, nler9e hi:bir 6ey yemeden, o adam%n yan%nda $ald%. Adam da, buhay*an% Eb"l Abbs"a e+irip durumunu haber *erdi. ?eyh ha)re+leri ona; &=en neyap%yorsunT( diye sordu. &Clinin $ona8%nda, ra$$sl%$ yap%yorum. a"n :al % :al%p bir+a$%m oyunlarla onu e8lendiririm( dedi. 7unun )erine ?eyh ha)re+leri; &7i)im hay*an%m%)haram olan 6eyi yeme)( deyip, paras%n% *e dolab%nda$i di8er paralar% da adama *erdi.Hay*an%n% da eri ald%. Iaralar%n%n +amm%n% *ermesi; ona, ra$$as%n 6pheli paralar%n%n$ar%6m%6 olmas%yd%. nsanlar, bu paralardan herbir dirhemi, : dirhem $ar6%l%8%ndara$$as+an sa+%n ald%lar. Jn$ onunla bere$e+lenme$ is+iyorlard%.(

Qnun +er9me olan bir eseri *ard%r. 7u eseri, s%rddn bin Mnr +e"lf e+mi6+ir.

1) $%b%&t-l-e*li#; cild-1, sh. !19, !202) ezert-z-zeheb; cild- , sh. !12!) "e#l-i E%*d%te#n; sh. 2!1+) l- lm; cild-6, sh. !2!) (sn-l-muhd%r%; cild-1, sh. 20

EB5,L-MUTARR7 MAH M (A 'ed +in A+d !!% ":Ssl, $elm, hads *e Mli$ me)hebi f%$%h limi, *"i). Knyesi Eb"l Mu+arrif olup

ismi, Ahmed bin Abdullah bin Smeyre"dir. B34 0m. 113 5 y%l%nda Endls 6ehirlerinden7elensiye ya$%nlar%nda$i ?u$r adas%nda do8du. ?u$ri, 7elens *e Mah)m nisbe+ edildi.Endls"n bn l !e*)"si denildi. Eb Mu+arrif Mah)m *e bn i Smeyre diye +an%nd%.

-B3 0m. 12-45 y%l%nda @unus"+a *efa+ e++i.'o8um yeri olan ?u$r adas%ndan 7elensiye"ye i++i. Qrada ilim 8rendi. Eb"lHa++b Ahmed bin Muhammed bin C9ib, Eb"r Rabi, Eb Ali Omer ?l*iyyn, EbMuhammed bin =leymn bin Ha*+illh, Eb Abdullah bin h, Eb Omer Ahmed binHrn *e daha bir:o$ limden ilim 8rendi. %rna+a"ya i++i. Eb 7e$r A)) bin Abdullahbin Abdlmeli$"le sohbe+ e++i. Mersiye 6ehrine $ad% +ayin edildi. 'aha sonra Endls"+enayr%l%p @unus"a i++i. Eb"l


173/290

a)m%6 oldu8u eserlerden ba)%lar% 6unlard%rN &E+ @%byn f ilm il $elm,( &Redd iKi+b il melim f usl il f%$h(, &E+ @enbh+ al m fi+ +%byn min e+ +em*h+(, &h+isarmin +rih ser*e+ il Meridn(, &El


174/290

mn Kind, Meli$ l Mua))am >s"ya d nere$; &=enin i:in, senin o$uman i:in sus+ular *e$%ra+lerinden fera a+ e++iler( dedi. >s Eyyb; &Hay%rP Callahi olma). K%ra+, meli$li8e,sul+anl%8a ba$ma), s%ras% elen o$ur. Qnlar o$umalar%n% +amamlas%nlar( dedi. Ho9am%)Kind, bi)e de*am e+memi)i emre++i. 7i) de $%ra+imi)i +amamlad%$. @alebeleri aras%ndae6i+ *e adle+li da*ran%rd%. =ul+anla $ yly, fa$irle )en ini ay%rd e+me)di. 7u y)den$%r%labile9e$ $imselerin $albini de s+ermi6 oldu8u in9eli$lerle r)% ederdi. elenlere,ih+iyrl%8%ndan dolay% $al$%p $ar6%layamad%8%n% s yler, aff%n% is+irhm ederdi. 'aha sonraelen limler +araf%ndan sad$ 0hadsde do8ru5 *e *enilir oldu8u $abul edilen @9ddnEb"l mn Kind, pe$:o$ +alebe ye+i6+irdi. @alebeleri, )amanlar%n%n en by$ limleri idi.Meli$ l Mua))m >s, ?eyh l M*errih =%b+ bn il !e*) suf bin K%)o8lu, 7a"lebe$*lisi Meli$ l Em9ed,


175/290

?am"a eldi. 7irisi, $endisini esir edip )in9ire *urdu. 7u hli ren ba)%lar% bu :o9u8umera$ e++iler. Kur"n % $ermi :o$ )el o$udu8unu, Hanbel me)hebinde :o$ bil ilioldu8unu rn9e, eynddn Ali bin brhim bin e9 el Hf%) ha)re+lerine idip; &7u:o9u$ Kur"n % $ermi e)berlemi6, bil ili, hay%rl% birisi, bi) bunun efendisinden sa+%n al%n%pa)d edilmesini is+iyoru)( dediler. Q da $abul e++i. Abdullah, efendisinden sa+%n al%n%p e)dedildi. =erbes+ b%ra$%ld%. =onra ?am"dan yola :%$%p Hemedan"a eldi. Qrada Hf%) Eb"l Alel Hemedn ile $ar6%la6+%. Qnun yan%nda $ald%. Kendisinden ilim 8rendi. Hads i 6erfdinledi. lim 8renme$ i:in sfehan, M%s%r *e ba6$a yerlerde bulunup, me6hr limler iler6+. =onra 7a8dad"a elip, +e$rar =eyyid Abdl$dir i eyln ha)re+lerinin

sohbe+lerinde bulundu. =ohbe+lerinden ayr%lmay%p, :o$ is+ifde e++i. bn n s%r elUrme*, =a"d bin el 7enn, Eb"l Hayr el 7a8bn *eya 7a8yn, Mes"d es =e$af, Ali EbH$im en ehre*n Eb Muammer el Ensr *e ba6$a bir:o$ limden ilim 8rendi.Hanbel me)hebi limlerinin by$lerinden *e )amn%nda$i hads, f%$%h *e $%ra+limlerinin nde elenlerinden oldu.

bn l Hall Eb"l Hasen el Ka+", Mu*affa$ddn el Ma$dis, iyddn, bn ne99r, Muhammed bin Mahmd *e ba6$a limler $endisinden ilim 8renip ri*ye+lerdebulunmu6lard%r.

Abdullah bin Eb"l Hasen 0rahme+ullahi aleyh5, ilim, fa)le+ *e hay%rda me6hr olup

+an%nm%6+%r. @alebelerinin by$lerinden Mu*affa$ddn el Ma$dis 0rahme+ullahi aleyh5;ho9as%ndan, hrme+ *e edeble bahse+me$+e, onun slih bir )+ oldu8unu bildirme$+edir.Her i6inde )hd, salh 0do8rulu$5 *e hay%r )ere idi. 7+n i6lerinin dnin emirlerineuy un olmas%na :o$ ayre+ eder, dnyya meyle+me)di. Kendisinden :o$ )el hller *e$erme+ler bildirilmi6+ir. Jo$ hay%r *e hasen+ shibi idi.

@alebelerinden bn n e99r 0rahme+ullahi aleyh5 6 yle anla+%yorN &7ir n ho9am,ihls, riya *e u9b ha$$%nda sohbe+ ediyordu. 7en de orada bulunuyordum. 7ir ara, &S9b0yap+%8% ibde+leri )el rp, $endini be8enme$5 has+al%8%ndan $ur+ulma$ a9aba nas%lmm$n olurT( diye ha+%r%ma eldi. @am o anda, ho9am bana d nere$ il+if+ e++i *e;

&Her6eyi, seni hay%rl% amel yapmaya mu*affa$ $%lan Allah +eldan rrsen, Q"ndanbilirsen *e nefsini de $ +l$lerden +emi)lersen u9bdan $ur+ulmu6 olursun( buyurdu.(

Eb"l


176/290

bilinmeme$le berber, -B3 0m. 12-45 senesinden sonra *efa+ e++i8i bilinme$+edir. Haya+%ha$$%nda fa)la bil i bulunmayan Eb Muhammed el 7al+a9, )hd, *era" *e +a$* shibiidi. Omrn +alebe ye+i6+irme$ *e dn i slm% yayma$ i:in e:irdi. 7ir:o$ $erme+lerirld.

? yle anla+%l%rN &Eb Muhammed bir 6ehre eldi *e orada$i mes9idlerden birineirdi. @ah%yye+ l mes9id nama)% $%ld%. 'aha sonra orada uyuya $ald%. !minin imm%a$6am nama)% i:in 9miye eldi *e Eb Muhammed"i :o$ a)arlad%. 'aha sonra, elen9ema+e imm oldu *e if+i+h +e$brini ald%. #$in bir +rl bir6ey o$uyamad%. ama)bo)uldu. mm bira) n9e yap+%8% ha+y% anlad% *e n9e$i ba8%rd%8% )+% aramaya ba6lad%.!mide o )+% remeyin9e ar$as%ndan $o6+u *e 6ehir d%6%nda yolda ider$en ona ras+lad%.Ellerine yap%6%p )r *e af diledi. Eb Muhammed el 7al+a9"nin affe+mesi )erine, imm,$onu6ur hlde eri d nd.(

ine 6 yle anla+%l%rN &7al+a9 *lisi, Eb Muhammed *e +alebelerine i+ olan der h%$endi +opra$lar%na $a+m%6+%. 7u haber Eb Muhammed ha)re+lerine ula6+%8%nda, der h%ndu*ar%n% +a"mir ediyordu. Q, bu haber )erine heybe+lendi *e sul+na hi+aben; &7al+a9*lisi )ulmediyor. Qnu a)le+( diye buyurup, elinde$i le+i ileri u)a++%. 7ir anda sul+n%ndu*ar% yar%l%p, Eb Muhammed"in eli *e le+i rld. =ul+an :o$ $or$+u. 'erhal *liyia)le++i *e elleri ba8l% olara$ Eb Muhammed el 7al+a9"ye nderdi. Cli pi6man olmu6 bir

hlde hu)ra eldi. Eb Muhammed"den )r *e af diledi. Q )aman Eb Muhammed,sul+na hi+aben; &Madem $i pi6man oldu. 7i) de onu affe++i$. @e$rar *li olsun( buyurdu.Q $i6i +e$rar es$i *a)fesine d nd. Oln9eye $adar adle++en ayr%lmad%.(

ine 6 yle anla+%l%rN Eb Muhammed bir n, ha*ada u:an bir $i6i rd. Qnun buhlini ho6 $ar6%lamay%p, na)ar e++iler. Q esnada u:an $i6iyi bir hl $aplay%p yere d6+. A)$als%n par:alana9a$+%. 'aha sonra o $i6i, + *be e++i. 'aha sonra da bir mahalle be$:isioldu. Cefa+%na $adar bu *a)fede $ald%. Edebden ayr%lmad%.(

1) $%b%&t-l-e*li#; sh. + 62) $%b%&t-l-&br; cild-1, sh. 202!) 3miu &ermt-il-e*li#; cild-2, sh. 110

EB NA3R BN R (M %''ed +in Hi+e$ !!% ":Hads, +rih *e ?afi me)hebi f%$%h limi. Knyesi, Eb asr olup; ismi, Muhammedbin Hibe+ullah bin Muhammed bin Hibe+ullah bin ahy"d%r. B / 0m. 11B 5 y%l%nda do8du.Aslen ?r)l% oldu8u i:in ?r), ?am"da yerle6+i8i i:in '%me6$ nisbe+ edildi. 'n i slm"ahi)me+lerinden dolay%, ?emseddn la$ab% *erildi. -DB 0m. 12D 5 y%l%nda ?am"da *efa+ e++i.


177/290

+) ezert-z-zeheb; cild- , sh. 1 +) $%b%&t- sne*); cild-2, sh. 11

EB 3LM NA3B (M %''ed +in T%! ":?afi f%$%h, usl *e hads limi. smi, Muhammed bin @alh bin Muhammed bin

Hasen el Kure6"dir. Knyesi, Eb =lim olup, la$ab% Kemlddn"dir. B32 0m. 113-5senesinde do8up, -B2 0m. 12B 5 +rihinde Haleb"de *efa+ e++i. ?afi f%$h%nda :o$ y$seldi.i6br"da Meyyed @s, eyneb ?a"riyye"den hads i 6erf dinledi. Haleb"de *e'%me6$"da hads i 6erf ri*ye+ e++i. 7y$ hads limi 'imy+, Me9dddn bin Adm$endisinden hads i 6erf ri*ye+ e++i.

usaybin"de $ad%l%$ yap+%. 'aha sonra '%me6$"da ha+bli$ yap+%. =ul+anlar%nme$+plar%n% ya)d%. amn%n%n nde elenlerinden idi. Kendisine *e)irli$ *erildi ise dema")r rlmesini is+edi. Ce)irli8i $abul e+medi. ap%lan %srr )erine i$i n *e)irli$yap%p, ayr%ld%. Jo$ mal ml$ shibi oldu.


178/290

&Ha$ yolunda bulunma$ is+eyen *e s )nn eri olan bir $imsenin de*aml% olara$$i+ab%n% $albinde +a6%mas% l)%md%rT( 0 a"n, Allah +eln%n emirlerine *e yasa$lar%nadima uymal%d%r.5

&7ir $imse, de*aml% olara$ ha$$%, do8ruyu 8renmeyi +aleb e+me$le me6 ul olursa,Allah +eln%n r)% olup be8endi8i ha$ yoldan sapmamas% $u**e+le umulur. ine bir$imsenin me6 alesi, ma+lbu 0arad%8% ma$sad%5 olursa, bunun da bir dura$lama olmadanyoluna de*am e+mesi umulur. @aleb, )hirin, ya"n be6 duyu or an%m%)%n ma+lbu iseb+%n%n, ya"n $albin me6 alesidir. 'uyu or anlar%m%)%n selme+i, d)elmesi, $albind)elmesi ile mm$ndr. Kalbin selme+i de, d%6%m%)a ba8l%d%r. 0 ), $ula$, ibi duyuor anlar%m%) ne ile me6 ul olursa, $alb de onunla me6 ul olur.5( Q, yine 6 yle buyurduN

&Kendine nasiha+ edip do8ru yolda bulunmayan $imse, sana nasiha+ edeme). Kendisinialda+an o $imsenin, seni de alda+mas%ndan $or$, ondan emn olmaP(

&7ir menfaa+inden dolay% sana ya$la6an $imseyi rd8n )aman, onu + hme+al+%nda bulundur, ya"n onu yan%na ya$la6+%rma, $endin i:in onu +ehli$eli $abul e+P(

&7ir $imse, seni dnyal%$ olan 6eylerle anar *e senin yan%nda onlar% *erse, ondan$a:%nP ine bir $imse, Rabbine $ar6% senin afle+e dalmana sebeb olursa, ondan y) :e*ir,derhal ayr%lP Kalbinde dny se* isini do8uran her +rl madd d6n9eyi *e buna ben)erme6 aleleri $albinden s $p a+. =eni, Allah +ely% ha+%rlama$+an al%$oyan her ne olursa

olsun, bundan y) :e*irP Kafanda *e $albinde yer eden l)umsu) h+%ralarla oyalan%pdurma$+an sa$%n. 7 yle olan d6n9elerden $eder meydana elir. Jo$ $erre $ederden deafle+ hs%l olur. 7 yle olun9a da, insanda nefsn ar)ular hare$e+e e:er. 7u is+e$ $u**e+bulun9a, bo6 *e faydas%) 6eylerle u8ra6ma$ ar)usu hs%l olur. 7u ar)ular alip elin9e,$alb )ay%flar *e nru s ner. Jo$ defa +ammen +elef olur *e a$%l ondan s%yr%l%p ider. Ar+%$bundan sonra, san$i $albin )erine bir perde erilmi6 olur.(

&'ima Allah"a is+i fr edi9i olman l)%md%r. Q"na is+i fr e+me$+en, yal*ar%pba8%6lanman% is+eme$+en 9i) $al%rsan; o +a$drde, Allah +el ile me6 ul ol, dima Q"nuha+%rla. 7undan da 9i) $al%rsan, Allah"a +a+ ile, Q"na $ullu$ ile me6 ul olmal%s%n. Ar+%$,Allah +elya +a+ ile me6 ul olma$+an, seni herhan i bir 6eyin al%$oya9a8%n%sanm%yorum. =enin i:in, bundan u)a$la6mana sebeb ola9a$ bir )r $ap%s% daremiyorum. Jn$, insan% y$sel+e9e$ olan 6eylerin ba6% +a++%r, Q"na $ullu$ e+me$+ir.

Qnu +er$ eden, +era$$i yoluna ireme), y$seleme).( &Kalbin +emi)lenmesi, Allah +eldan ba6$as%na orada yer *ermeme$le *e +am birsad$a+ ile olur. Kalbin bo)ulmas% da, Allah"+an ba6$as%na nl ba8lama$, ba6$alar%n%Q"na or+a$ $o6ma$la *e riya, s+eri6 yapma$la olur. Kalbde +e*hdin, +e$ olan Allah"aba8l%l%8%n bulundu8unun alme+i; Q"nunla berber bir i$in9isinin olmad%8%n% her nm6hede e+me$+ir. 7u da, an9a$ Allah +eldan $or$ma$ *e her 6eyi Q"ndan mde+me$le anla6%l%r. =ad$a+in alme+ine elin9e; fn olan her 6eyden soyunma$, ya"nonlara ba8l%l%8% $albden :%$arma$ *e ebed, sonsu) *ar olana ba8lanma$+%r. rn6+e *arolan her 6ey, )+en yo$ ola9a$+%r. Kalbinin mahl$a+a meyle++i8ini far$ e++i8in )aman,orada 6ir$ *ar deme$+ir. Qndan 6ir$i +emi)lemeye ba$, $albini 6ir$+en u)a$ +u+. Kalbindednyya $ar6% bir meyil rd8n )aman, orada bir 6e$, 6phe *ar deme$+ir. 'erhalondan $albini +emi)leP(

&Emrin al+%nda bulunanlara ihsnda, iyili$+e bulunP 7unlar huss *e umm olma$)ere i$iye ayr%l%r. Smm olara$ sana +bi olanlar, er$e$ *e $ad%n hi)me+:iler, :o9u$ *edi8erleridir. Huss olanlar ise, bunlar%n d%6%nda $alanlard%r. On9e rhuna iyili$ yapmanl)%md%r. =onra s%rr%na, sonra $albine, sonra a$l%na, sonra bedenine *e daha sonra danefsine ihsnda bulunman l)%md%r. Rh; senden 6e*$ *e a6$ ehli olman%, bu yolda$imseden :e$inmeden sr"a+ $a)anman% is+er. =%rr%n%n senden +alebi, is+e8i de, onui)lemen, ba6$as%na a:mamand%r. Kalb ise; dima Ha$$% )i$re+meni, her an Q"numur$abe e+meni *e senin bu )i$ir esnas%nda $endini *e ba6$alar%n% +ammen unu+man%senden +aleb eder. A$%l da; Rabbine +am +eslim olman% *e her hal$rda Q"nun emirlerine*e yasa$lar%na +bi olman%, nefsine *e senden ba6$alar%na $ar6% dima Me*ln ile berberolman% is+er. !esed ise; +am bir ihls ile, 9enb % Ha$$a +a+ ile hi)me+ e+meni sendenis+er. efs de; $endisine ship olman%, meyle++i8i $ + ar)ular%ndan onu al%$oyman% *eonu hapsedip ba8laman% senden is+eme$+e *e herhan i bir $ +l8 i6leme$+e onaar$ada6 olmaman% *e ar$ada6l%8%n% da is+ememeni +aleb e+me$+edir.(

178


179/290

&7ir n Rabbinden fil olmaP Rabbine $ar6% $ullu$ *a)fesini yerine e+irir$en,yap+%8%n ibde+lerde de fil olma$+an sa$%n, ibde+lerin )hiri, d%6 6e$illeri ile u8ra6%pdurur$en, ibde++e as%l ye olan Rabbini unu+ma$+an da :o$ sa$%nP(

&=en, $endine yard%m e+medi8in )aman, ba6$alar%, seni har9ama$ i:in sebepara6+%r%p durma$+ad%r.(

& efsime uyara$ i6ledi8im $usrlar%mdan dolay%, her ibde+imde al%p *erdi8imnefeslerimin say%s%n9a Rabbime is+i fr eder, Q"ndan ba8%6lanmam% +aleb ederim.( &?ye+, yara+%ld%8%m%n il$ nnden son hlime $adar sad$a+ ile, ihls ile *e hemde al%p *erdi8im nefeslerimin birini dah bo6a e:irmeden is+i fr e+sem, bu is+i fr%mda,bir nefesli$ )amanda Allah +eldan fil olsam, yap+%8%m b+n bu is+i8frlar%npe$:o8unu s%d$ *e ihls+an u)a$ sayar%m. 7 yle9e no$sanlar%m *e $usrlar%m da a:%8a:%$m%6 olur. Al%p *erdi8im her nefes nah olur. 7 yle olun9a da, yap+%8%m is+i frlar%nherbiri, sonu elmeye9e$ bir 6e$ilde yeniden bir is+i fra muh+a: olur. Rabbim beniba8%6lama)sa, hlim ni9e olurT Allah +eldan ma8fire+ olunmam%, ba8%6lanmam%is+iyorum.(

Ebss"d bin Ebi"l A6ir ha)re+leri )el ahl$%n *e $ + huylar%n men6eini 6 yle anla+%rN

&7+n )el huylar $albden, $ + huylar%n +amm% ise nefs+en do8ar. yi huylu

olma$ is+edi8ini s yleyen do8ru s )l bir $imse, hemen nefsini +e)$iye edip, dnin emir *eyasa$lar%na i+a+ eder bir hle e+irmeli, $albini de +asfiye edip, Allah +eldan ba6$a6eylerin se* isini ondan :%$armal%, b+n nahlardan *e $ + d6n9elerden+emi)lemelidir. @ $i b yle9e, $ + huylar, )el ahl$a :e*rilmi6 olsun. K + huylar idip,yerini iyi huylar al%n9a, $albden 6e$ *e 6phe $al$%p, yerini +asd$ al%r. ?ir$ yo$ olur. i)li*e a6i$r olara$ Allah"a or+a$ $o6ulma). Kalbde *e b+n a")larda Allah +eln%n +e*hdi,ya"n Q"nu, e6i *e ben)eri bulunmayan +e$ bir *arl%$ olara$ +an%ma$ hs%l olur. 'ilde:e$i6me *e $albde$i ni)a duy usu yo$ olup, Ha$$a +eslimiye+ meydana elir. 7a6a elene*e emredilene $%)ma$ *e i"+ir) e+me$ 6 yle dursun, +am +eslimiye+ hli hs%l olup, 9enb% Ha$$%n +a$dr e++i8i her 6eye r)% olunur. Her i6, Allah +elya %smarlan%r. afle+ sonaerer, 9enb % Ha$$a ya$%nl%$ *e her n Q"nunla olma$ d6n9esi hs%l olur. @efri$adan$ur+ulup, 9emiyye+e, ya"n Allah +eln%n dos+lar% ile bir *e berber olmaya :al%6%l%r.

@abia+%nda$i ser+li$ler, $abal%$lar $%r%9% *e in9i+i9i da*ran%6lar yo$ olup, onlar%n yeriniyumu6a$l%$ *e la+ifeler, )elli$ler *e +a+l%l%$lar al%r.Kalb +emi)lenip, nefs do8ru yola irin9e, insan%n her hli de8i6ir. Ar+%$ $imsenin

ay%plar% rlme) olur. )ler, insanlar%n hep iyi hllerini rr. Qnlara $ar6% $albdebulunan $a+%l%$; a9%ma duy usu, 6ef$a+ *e merhame+e d n6r. Kin, hased ibid6manl%$lar +er$edilip onlara nasiha+ e+me$, hep iyili$ yapma$ duy ular% hs%l olur.nsanlar aras%nda d6manl%$lar +ammen or+adan $al$%p, her$es birbirine nasiha+ e+meyeba6lar. )el *e +a+l% nasiha+lerle, insanlar birbirini do8ru yola :a8%r%rlar. Ar+%$ bundansonra, 9enb % Ha$$%n r%)s%na $a*u6ma$ is+eyen bir $imsede, na)lanma$ $alma), $or$uba6lar. 7u $or$u onda$i hllerin iyili8e :e*rilmesi sebebiyledir. Kendisinde iyi hllerinmeydana :%$+%8% $imse, $usrunu bildi8i *e a9)ini anlad%8% i:in $or$ar. Q bilir $i, $usrlar%hesba s%8maya9a$ $adar :o$+ur. Allah +eln%n $endi )erinde$i ha$$%n%, hi:bir )amandeyemeye9e8ini, $endisine nasb edilen say%s%) ni"me+lerin, hay%rl% i6lerin 6$rnyapma$+an 9i) oldu8unu anlar. 6+e bu anlay%6a eri6en $imse, Allah +elya ha$$% ile$ullu$ e+meye ba6lar. Kalbinde +am bir +e*hd hs%l olur. nlnde$i ma"bdlar +e$er +e$ery%$%l%p ider. Hlleri *e ya6ay%6% )elle6ir. !enne+"+e olanlar%n ya6ay%6% ibi, hep Allah+el ile berber olara$ ya6ar. 'aha dnyda i$en, !enne+ haya+% ya6amaya ba6lar.7uraya $adar say%lan bu )el huylar%n hepsi, pey amberlerin, s%dd$lar%n, e*liyn%n, slih$ullar%n, ilmiyle amel eden limlerin ahl$%d%r.(

&Allah +eln%n e*liys%, Q"nun se* ili $ullar%, $a*u6+u$lar% bu y$se$ dere9elere,amellerinin, ibde+lerinin :o$lu8u ile de8il, an9a$ edeb ile $a*u6+ular.( 0 i+e$im; &Edebehli, edebden hli $alma), edebsi) ilim 8renen, lim olama)( denilmi6+ir.5

0nsan%n nefsi, $endisinin saade+e $a*u6mas%na mni olan bir d6mand%r.nsanlar%n ya6amas%, remesi *e dny i:in :al%6malar% i:in yara+%lan nefsin a) %nl%$lar%n%,+a6$%nl%$lar%n% frenlemeleri, ona h$im olup )ararlar%n% nlemeleri i:in, insanlarda a$%l dayara+%lm%6+%r. A$%l; iyiyi, $ +y in9eleyere$, i$isini birbirinden ay%ran bir $u**e++ir. Allah+el, ayr%9a pey amberler nderere$, nefsin b+n ar)ular%n%n $ + oldu8unu bildirdi.

179


180/290

nsanlar%n raha+ e+meleri i:in l)%m olan emir *e yasa$lar da nderdi. nsan%n a$l%,nefsinin is+e$lerinin )ararl% oldu$lar%n% anlay%p pey amberlere *e onlar%n *risleri olanlimlere uyma$ l)%m oldu8unu $albe bildirir. Kalb de bunu dinlerse, insan saade+e$a*u6ur. nsan%n his *e hare$e+ or anlar% $albine +bidir. Kalb, a$l% dinleyip,pey amberlere uyun9a, hep $ +l8 is+eyen nefs, insanlar%n sonsu) saade+e$a*u6malar%na mni olama).5 7u huss+a Ebss"d bin Ebi"l A6ir buyurdu $iN & efs,$endine has $ + ahl$ *e s%fa+% ile $ald%8% mdde+:e, insan%n b+n hare$e+leri, onun buih+ar%na, i$)%na +bi olur. 7u da i$i 6e$ilde or+aya :%$ar. nsan%n yap+%$lar%, ya hal$ i:in*eya nefsin raha+% i:in olur. Kulun yap+%8% ibde+ *eya herhan i bir hare$e+, insanlar%nrp be8enmesi, +a$dr edilmesi d6n9esi ile olursa 6ir$+ir, Allah"+an ba6$as%na

+ap%nma$ olur. efsin raha+% i:in olursa, bu da nefsin he*as%na, is+e$lerine, le))e+lerine+bi olma$+%r. 07unun $ + oldu8u, ye+ i $ermelerde a:%$:a bildirilmi6+ir. efsinar)ular%n%n insan% Allah yolundan sap+%r%9% oldu8u Kur"n % $ermde haber *erilmi6+ir.Jn$ nefs, dima Allah +ely% in$r, Q"na ina+, isyan e+me$ is+er. Her i6+e nefsinar)ular%na uyma$, nefse +ap%nma$ olur. efsine uyan, $fre *eya bid"a+ shibi olmaya,yhu+ haram i6lemeye ba6lar. efsin se*di8i, is+edi8i 6eylere &He*( denir. efs yara+%l%6+a$ +l$leri, )ararl% 6eyleri se*i9i *e is+eyi9idir. nsan% haramlara sr$leme$ sre+iyle;elemlere, der+lere, has+al%$lara sebeb olur. 7 yle insan hep, mi"desini, )e*$ini d6nr.

Hasis *e re)l olur5. Allah"a 6ir$ $o6ma$, Q"ndan ba6$as%na $ullu$ e+me$ yle :ir$in bir6eydir $i, $albde saf bir +e*hd a$idesinin hs%l olmas%n% bir +rl b%ra$ma). efisin he*s%,ar)ular% ise ha$i$ bir $ullu8un yap%lmas%na mni olur. Allah yolunda bulunup, Q"nunr%)s%na $a*u6ma$ is+eyen bir $imse, nefsini, ya"n o a) %n d6man%n%, +e)$iye edere$)ay%fla+mad%8%, onu, Allah +eln%n emir *e yasa$lar%na i+a+ eder hle e+irmedi8imdde+:e, bu yolda a++%8% her ad%m%n bir faydas%n% reme). ap+%8% ameller, ibde+ler,6ar$+an arba $adar her yeri doldursa bile b yledir. 7u yolda er olan her $i6i, d%6ar%danyapa9a8% ameliyelerle nefsin ar)u *e is+e$lerinin yap%lmas%na sebep olan or+am% yo$ e+meli*e i:+en de, nefsin $ +l$ ar)ular%n% $ $nden $uru+maya :al%6mal%d%r $i, )aman%n% hep)el olan 6eylerle e:irsin. 'ima Allah +eln%n )i$ri ile me6 ul olsun *e Q"nunlados+lu8unu de*am e++irsin.(

&Allah yolunda yrme$ is+eyen bir $i6i, nefsine i+ $ibir 0by$lenme$5, 6ir$,

9imrili$, ba6$alar% ha$$%nda s i )an 0$ + d6nme$5 ibi $ + huylar%ndan birinirrse, derhal nefsine bunlar%n )%dd%, +ersi olan iyili$leri yap+%rmal%, bunun i:in ayre+s+ermeli, Allah +ely% )i$re+me8e y nelmelidir. 7 yle yap%n9a, nefsin $ +l$leri

)ay%flar, $albin nru ar+ar. Allah +el o $albe, $endi muhabbe+ini 0se* isini5 yerle6+irir.7u sebeple, nefsinin al%6m%6 oldu8u $ + huylar%n% +er$ e+me$ $endisine :o$ $olay elir.(

&Allah +eln%n r%)s%n% $a)anma$ is+eyen bir +lib i:in, i6lerini sa8lam +emel)erine $ura9a8% d r+ esas *ard%rN 1 'ili, +am bir nl hu)ru ile Allah +ely% )i$irleme6 ul e+me$, 2 Kalbi hem de )orlayara$, dima Allah +ely% mur$abe hlindebulundurma$, D efsin nah olan ar)ular%na $ar6%, Allah +eln%n r%)s%n% d6nere$muhalefe+ e+me$, Allah +elya +am $ullu$ edebilme$ i:in hell lo$ma yeme$. Helllo$ma ile $alb; saf, berra$ bir hle elir. efs +e)$iye olunur. a"n, hell lo$ma yeme8ede*am e+me$ ile, hem nefsin yeme *e i:me8e i+ ha$$% olan ha))%, le))e+i +a++%r%lm%6 olur*e hem de onun a) %nl%8%na mni olunur. Jn$ nefs, Allah +eln%n $uluna emne+idir.Ayr%9a nefs, +alibin yol9ulu8unda onun bine8idir. Qna yap%lan )ulm, ba6$alar%na yap%lan)ulm ibidir. 7el$i ondan daha 6idde+lidir. Jn$ nefsini %dalar%ndan mahrm edere$onu lme +er$eden, ya"n $endini ldren $imse ha$$%nda, !ehennem"de a9% a)blar*ard%r. 7a6$alar%n% ldrme$+en daha by$ nah+%r. Hs%l% $elm, nefse bir i$sir :al%p,onu al+%na :e*irme$ l)%md%r. 7u i$sir de, Allah +ely% :o$ )i$re+me$, ha+%rlama$+%r. 7u)i$rin ihls ile olmas% da 6ar++%r.(

&Her n Allah +ely% mur$abe edip +efe$$rde bulunma$, her saade+inanah+ar%d%r. Kalb, onunla +emi)lenir. 7u mur$abe, nefsin he*as%n%, ar)ular%n% yo$ eder.!enb % Ha$ ile lfe+i, ya$%nl%8% *e mur$abeyi $u**e+lendirir. Kalbe, muhabbe+ 0se* i5+ohumu e$er *e onda sad$a+ 0do8rulu$5 hs%l eder. Celhs%l mur$abe, yle bir be$:idir$i, ne uyur *e ne de afle+e dalar.(

&Her $ul, nefsine a8%r, )or ele9e$, onu )e9e$ her *a)feyi yapmas% l)%md%r.efs, Allah +elya i+a+ eder hle elin9eye $adar buna de*am e+melidir. efs, Rabbine$ar6% $ulun perdesidir. Qnun is+e8ine uy un bir hare$e+ oldu8u mdde+:e, *a$+in bir

180


181/290

safiye+i, 0ho6lu8u, )elli8i5 $alma). Qna i+ uy unsu) bir d6n9e de*am e++i8imdde+:e, )i$rin safiye+i $alma). 0 efsin ar)ular%na dir olan $al%n+%lar%n alme+leri:o$+ur.5 efsin $ + is+e$lerine i+ bu i)ler, ilim shiplerinin 8re++i$leri 6eylerde bir +rlihls elde edememelerinde, bunu Allah r%)s% i:in yapamamalar%nda daha :o$ rlr.efs, $albi is+il edip, $aplad%8% *a$i+, ar+%$ onu esir e+mi6, emri al+%na alm%6 olur. 0Qradasal+ana+% ele e:irip, $ula is+edi8ini yap+%r%r. efsin is+ils%na u8rayan bir $alb i:in, birhrriye+ yo$+ur.5 Kalb, nefsin oyun9a8% olur. efs, bir $albin h$imi oldu8u mdde+:e,dnyal%$ *e ba6 olma$ se* isi, $a+"iyyen $ulun $albinden ayr%lma). efsinin ar)ular%n%nis+ils%na u8rayan bir $imse, Allah +el ile $endi aras%nda ba8l%l%$+an bahse+meye nas%lyel+enebilirT =onra o bid 0:o$ ibde+ eden5, nefsin fe+lerini bilme$si)in, ne 9esre+leibde+inde ihls+an bahsedebilirT( 07u nefsin yle bir +e6$il+% *ard%r $i, an9a$ Allah+eln%n yard%m% ile onlardan $ur+ulma$ mm$n olur. Qndan $ur+ulma$ nas%l mm$nolur $i5 $ + ar)ular onun rhudur. ?ey+an onun hi)me+:isidir. Je$i6me, 6ir$, onun+abia+%nda, yara+%l%6%nda +oplanm%6, Ha$ +el ile ni)a 0:e$i6me5 hlinde bulunma$, Allah+eln%n her emrine i"+ir) e+me$, san$i onun +abia+%, huyu olmu6+ur. = i )an, $ibirlili8inmeydana e+irdi8i b+n $ + s%fa+lar, benli$ iddias%, say %s%)l%$ *e me6hr olma$ ar)usu,onun haya+% olmu6+ur. Qnun fenl%$lar% sayma$la bi+meye9e$ $adar :o$+ur. Oyle olur $i,yara+ana nas%l ibde+ ediliyorsa, +ap%n%l%yorsa, $endisine de yle +ap%n%lmas%n% is+er,

ar)ular. Allah +elya nas%l +a")im *e say % s+eriliyorsa, $endisine de, yle +a")imedilmesini is+er. efsin bu $ +l$lerinin $al%n+%lar% bir $albde $ald%8% mdde+:e, $ulunRabbine ya$%n olmas% nas%l olurT efsine 6ef$a+ s+erip ona a9%yan $imse, ebed olara$felaha $ur+ulu6a $a*u6ama). Allah yolunda bulunma$ is+eyen sd%$ bir +alebeye l)%molan 6udur $i; nefsin ar)ular% ba6 $ald%r%p $endisini e)me$ is+edi$+e, hemen onun boynunu$%rmal%, meyle++i8i her 6eyden hemen ayr%lmal%d%r. Kendisini $ +leyen $imselerin isnde++i$leri $usrlar%n *arl%8%n% hemen $abul e+meli *e onlar% hemen d)el+meye ayre+s+ermelidir. Kendisini medhedenleri, *enleri rd8 )aman da, onlara; &Ierde

ar$as%nda$i rmedi8ini), asl%n% bilmedi8ini) 6eyi neden *yorsunu)T( demelidir. Hernefes al%6 *eri6+e de nefsine; &Allah +el seni murad%na $a*u6+urmas%n, is+e$lerini*ermesin. Ar)u e++i$lerinden u)a$la6+%rs%nP( demelidir. efsin ar)ular%n%n ne)ha+inden,)elli$lerinden bahsedildi8i, bunlar%n beslendi8i, ye6er+ildi8i bir yerde bulunma$+an

Allah +elya s%8%n%r%). efsin is+e$lerini be8enen *e onlara $%yme+ *eren *eyhu+*9dunda ondan daha :o$ 9imrili$ yapan bir6eyin *ar oldu8unu bilen bir $imse, nefsi+an%mam%6 deme$+ir. K +l$lerle dolu olan nefs, nas%l olur da +en)ih edilir, $usrlardanber, u)a$ +u+ulurT hu+ onun i:in, bir mslman $arde6ine nas%l $%)%l%p e)a edilirTHlbu$i insan, ldr9 bir )ehirden nas%l $orunuyorsa, nefsin $ +l$lerinden yle$orunmas% ere$ir. Kalbinde, nefsin $ +l$lerinin i)leri $ald%8% mdde+:e, $albe $a+"iyyenbir hay%r $o$usu elme). Jn$ $albde bulunan nefsin ar)ular%n%n ba$iyyesi, rahme+ iilhiyyeye $ar6% bir $al$and%r. Kalbi, Allah +eln%n rahme+inden mahrm b%ra$%r. efsin$albe sald%r%lar% $u**e+lendi8i )aman, $ +l$leri ar+ar *e hay%r, iyili$ is+emesi a)al%r.= )n $%sas%; $albde, nefsin ar)ular%ndan bir $%r%n+% bulundu8u mdde+:e, 6ey+an ondanayr%lma). K + h+%ralar, d6n9eler ondan $esilme).(

Ha$ yol9usu olan +alibin, b+n i6leri bir yana b%ra$%p, de*aml% nefse $ar6%durma$la *a$+ini e:irmemesi de l)%md%r. 7a6$a bir iyi yo$mu6 ibi hep nefse $ar6%elme$le, me6 ul olursa, $endisini as%l ma$sa++an al%$oyar. 0Qnu +ammen serbes+b%ra$+%8% )aman da b yledir.5 Ha$ yol9usu, nefsini $and%r%p ona bir raha+l%$ *a"d e+meli,fa$a+ bu raha+, $endisi i:in olup, nefsin a)mas%na sebep olmamal%d%r. =onra nefsinalda+%lmas% i6inden, mm$n oldu8u nisbe++e *a) e:meli, a)al+mal%d%r. 'e*ml% ona $ar6%duran $imseye, nefsi d6man $esilip onu me6 ul eder, $endisini u8ra6+%r%r.


182/290

i:inde $al%n9a, hemen )ille+e d6rp, hepsini elinden almal%, ihne+e u8ra+%p onua6a8%lamal%d%r. 7+n bu say%lanlar, nefs i:in birer l: le+i, deneme *as%+as%d%r. 7unlardanherhan i biriyle nefs +e9rbe edildi8i )aman, n9e$i hlinde bir de8i6i$li$ belirdi8i *e+e6$il+%ndan yard%m is+emeye ba6lad%8% *a$i+, iyi bilinmelidir $i, hen) onda $ +l$ar)ular%n%n $al%n+%lar% *ard%r. 'aha %slh edilmeye muh+a:+%r. Qnunla m9hede e+me$,u8ra6ma$ *e onu asl ba6%bo6 b%ra$mama$ l)%md%r. !enb % Ha$$%n r%)s%n% $a)anma$i:in u8ra6an bir +alibin, bu $ +l$leri b%ra$mayan nefse i+a+ e+mesi asl uy un olma).efs, +e9rbe edildi8i )amanda, $ +l8 meydana :%$arsa, 9enb % Ha$$a yap+%8% ibde+i,$endisi i:in yapm%6 oldu8u *e bu ibde+lerle $endisinin hela$ olmas%na yard%m e+mi6oldu8u anla6%l%r.(

&Ha$$a $a*u6ma8% is+eyen bir $imse, nefsi ile m9hedeyi +er$ eder. Qnu,slmiye+in is+edi8i y ne 9e)bedeme) 0d ndreme)5 *e onun $ + is+e$lerine hi:do$unmadan oldu8u ibi b%ra$%r *e onlardan $ur+ulup ha$$a+e $a*u6ma$+a 9i) $al%rsa,i6+e as%l fel$e+ o )aman ba6lar. 7u 6una ben)er $i, o, her n :r$ +emel )erine bir bin$urar *e )ann%na re yeni *e sa8lamd%r. Hlbu$i *efa+ e++i8i n, pi6manl%$lar% *e fel$e+imeydana :%$ar. Jn$ o, nefsine $olay *e ho6 eldi8i i:in 6 hre+ *e 6an pe6ine +a$%l%pnefsinin elinden $ur+ulma$ i:in u8ra6mam%6+%r. 7u fel$e+lere u8ramama$, nefsin$ +l$lerinden $ur+ulma$ i:in Rabbinden yard%m +aleb e+meli, her n Rabbini mur$abe

edere$, ba6%n% nne e8meli, a9)ini beyn edere$, b+n benli$ da"*s%ndan *a) e:ipsusmal%d%r.( &7ir $imsenin rs* ola9a8%ndan $or$+u8u bir d6man% i:inde hl me*9u+ ise, bu

i$i sebep+en $ayna$lanma$+ad%rN 1. efsinin $ + ar)ular%n%n $al%n+%lar%, 2. Kalbinde,dnyya, ya"n haramlara *e me$rhlara $ar6% bir se* i bulunmas%.(

&7ir $imse, insanlar%n $endisinden ayr%l%p y) :e*irdi$lerinde, Allah +elya $ar6%hlinde bir $%l $adar de8i6i$li$ rlyorsa, $albinin Allah +el ile olmad%8%, hal$ ileoldu8u anla6%l%r. 7 yle olun9a da, hal$%, y9e *e dil olan Rabbine e6, or+a$ $o6mu6 olur.Kendisinin ba6%na elen bir )ille+, $ +l$ hlinde, hemen bir de8i6i$li$ rlrse, iyinlerinde$i ibi olma)sa, o $imse fn olan dnyy% se*iyor *e Rabbinden u)a$ $al%yordeme$+ir.(

&Kalbi, Allah +ely% )i$re+me$+en, Q"nu ha+%rlama$+an al%$oyan her6ey dnyd%r.

Kalbi, Ha$$% +alebden, Q"nu is+eme$+en al%$oyan her ne *arsa, i6+e o dnyd%r. Her ne $i,$albe h)n *eriyor, o da dnyd%r.( 'os+lar%ndan birisine ya)d%8% u)un bir me$+bunun +er9mesi 6 yledirN

&Ey $arde6imP Allah +eln%n selm%, rahme+i *e bere$e+i, senin )erine olsunP Eydos+um, benden is+emi6sin $i, sana dua edeyim. E*e+, do8ru *e ha$l% bir is+e$P


183/290

$imseyi in9i+me)ler, $%rma)lar. Qnlar, bu mme++en olan her$ese nasiha+ ederler. Hi:$imseyi ay%plama)lar. Kendilerine bir6ey soruldu8u )aman, soran $imseye bildi$leri$adar%n% 8re+irler. Hem de hi: $%nama)lar. 7ir ay%b%ndan dolay% $imseye $%)ma)lar.Mslmanlar%n ay%plar%n% dima r+9drler. 7+n hare$e+lerinde *e duru6lar%nda Allah+eln%n emirlerine *e yasa$lar%na +abidirler. 'ima Q"nun r%)s%n% )e+irler. 7unlar%na)ba eldi8i, f$elendi8i olur.


184/290

Allah +eln%n ni"me+lerini ha+%rlamalar%na *esle olmaya :al%6%rlar. Qnlar, Allah +elyai+a+ )ere bulunurlar. Q"nun sonsu) ni"me+lerini i"+irf edere$, Q"na 6$rederler. Q"naibde++e$i ha+lar%ndan dolay% da $%r%$l%$ *e pi6manl%$ i:inde af *e ma8fire+ dilerler.nsanlar%n mallar%nda hi: )leri yo$+ur. 7a6$as%n%n mallar%na ellerini u)a+ma)lar. A")lar%ile insanlara e)iye+ *erme$+en :o$ u)a$+%rlar. Qnlarla berber bulunan mslmanlar :o$raha+ olurlar. Qnlar $ +l8e $ +l$le mu$belede bulunma)lar. 7ila$is affederler *e)erinde durma)lar. =enin de bu )el hasle+lere ship olman i:in Allah +elya duaederim. Allah +el nasb eylesinP Gmin 0Allah"%m $abul eyle.5(

mm % ?a"rn ha)re+leri buyuruyor $iN &7u me$+p+a bildirilenlere uyma$, ahl$%n$emlindendir. )el ahl$% anla+an e*liy s )leri i:inde, bundan daha eni6inirmedim.(

1) $%b%&t-l-e*li#; sh. +062) $%b%&t-l-&br; cild-1, sh. 162!) 3miu &ermt-il-e*li#; cild-1, sh. 2 ++) (sn-l-muhd%r%; cild-1, sh. 1

EB ME MA;D3:

Hads, f%$%h, $elm, +rih, $%ra+ *e nahi* limi. smi, Abdrrahmn bin smil binbrhim bin Qsman bin Eb 7e$r bin brhim bin Muhammed el Ma$dis ed '%me6$ e6?fi olup; $nyesi Eb"l Ks%m *e Eb Muhammed"dir. #a$ab% ?ihbddn *e Eb?me"dir. 7enli mans%na elen Eb ?me la$ab%yla me6hr oldu. 7unun sebebi ise, sol$a6%n%n s+nde bulunan by$:e bir bendir. Eb ?me, B// 0m. 12425 senesi Rab"ulhir ay%n%n yirmi:nde, !uma e9esi ?am"%n 'erb l fe*hir ad% ile bilinen birmahallesinde do8du. --B 0m. 12- 5 senesi Rama)n % 6erf ay%n%n ondo$u)unda, ?am"da*efa+ e++i. 7b l


185/290

Eb ?me"nin ya)d%8% eserlerden, isimleri +esbi+ edilenler 6unlard%rN 1. ?erh lKasde+ in nebe*iyyeN Ho9as%n%n ya)m%6 oldu8u Kasde+ n nebe*iyye"nin 6erhidir. 2.br) l me"n min H%r) il emniN ?a+ib"nin me6hr #m $asidesinin 6erhidir.=leymniye K+phnesi"nin :e6i+li $%s%mlar%nda nshalar% bulunma$+ad%r. D. Muh+asru@rih i '%me6$N 7e6 9ildi muh+asar olan bu eser, yirmi 9ilddir. . Ki+b r ra*da+eyn fahbr id de*le+eyn, B. Muh+asru Ra*da+eynN Ki+b r ra*da+eyn"in muh+asar% olup,=leymniye K+phnesi K prl $%sm%, 11BD numarada me*9u++ur. -. Ki+b lmemmel lir reddi ilel emr il e**el, . Ki+bu r il mesr f +efsri ye+ il sr, 3. ?erhl hads il mu$+ef f meb"as in nebiyy il Mus+af, /. 'a* l $amer is sri il r"ye+ima"rife+ il 7r, 14. Muha$$a$ min ilm il usl, 11. Ki+b l 7esmele+ il e$ber, 12. ElMr6id l *e9i), 1D. El Kurrse+ l 9mi"a #imesil in nfia, 1 . El 7is al in$r il bide"i*el he*dis, 1B. Ki+b s si*$, 1-. Ki+b l 7esmele+ il as ar, 1 . Ke6fu hli 7enSbeyd, 13. El Cdih l 9eli fir reddi alel Hanbel, 1/. $me+ d deil in nsih, 24. El Sslminel usl, 21. Mfred+ l $urr, 22. ?yuh l 7eyhe$, 2D. Mu$addime f%n nah*i, 2 .El Elf) l mu"arrebe, 2B. El Kasde+ d dmi a, 2-. Kasde+n f men)ili +ari$ il ha9,2 . a)mu Mufassal ) emah6er, 23. a)m l ar) *el Ka*f, 2/. a)mu 6ey"in minm+e6bih il Kur"n, D4. ?erhu Ars is =emer, D1. E) eyl aler Ra*da+eyn, D2. ?erhuKasde+ il 7rde, DD. El Me$sid s seniyye, D . !mi"u ahbri Me$$e *el Medne *e

7ey+ l Ma$ds, DB. Muh+asru @rih i 7a8dd, D-. @a$yd l esm il m6$ile, D . Refn ni) bir reddi ilel i++ib, D3. El Me)heb f ilm il me)heb, D/. iyye+ s siym *em fye*m i6 6e$$i min el $elm, 4. ?erhu a)m l mufassal, 1. El A"lam bima"n el$elime+i *el $elm, 2. ?erhu #ubb i+ +eh)b, D. El r9)e fil f%$hi, . i$ru men ra$ibel h%mr, B. M6$il+ l y+, -. M6$il+ l ahbr, . Ki+b l $%yme, 3. ?erhuehds l Ces+.

1) Mucem-l-mellifn; cild- , sh. 122) l-5id#e *en-nih#e; cild-1!, sh. 2 0!) $%b%&t- b&); cild- , sh. 16+) 5u:#et-l-*ut; cild-2, sh. 11) $ez&iret-l-huffz; cild-+, sh. 1+60

6) "e#l-i E%*d%te#n; sh. ! , +) ezert-z-zeheb; cild- , sh. !1) /e*t-l-*efe#t; cild-2, sh. 2699) m=s-l-%lm; cild-1, sh. 210) $%b%&t- sne*); cild-2, sh. 1111) e


186/290

$i $arde6in aralar%nda$i $%r %nl%$lar% a+ara$ bar%6malar%n% sa8lay%p, i$i mslman de*le+inbirli$ *e berberli$ hlinde ya6amalar%na *esle oldu. Allah +eln%n r%)s%n% $a)anabilme$yesiyle $endisini ilim *e ibde+e *erdi. e9e ibde+ eder, nd)leri oru: +u+ard%.Ca$i+lerini ilim 8renme$ *e 8re+me$le e:irirdi.


187/290

ho9as% *e $ay%npederi Eb"l Hasen Ali bin Humeyd bin smil ibni =abba Ka*s"nin yan%nadefnedildi.

Eb ahy bin ?afi K%n* ha)re+leri, en:li8inde ilim +ahsil edip, slih $imselerleberber bulunmu6+u. 7u arada +i9re+ ile me6 ul olur, ailesinin mai6e+ini hell yoldan$a)anma$ i:in, :ar6%da$i d$$n%nda :al%6%rd%. 7ir n Eb"l Hasen bin =abba :ar6%dane:er$en, onun d$$n%n%n nnde durdu. 7ir saa+ $adar ona ba$+%. =onra yan%nda$ihi)me+:isine d np; &7u en:+en bir sul+an do8a9a$ *e halfenin $%)%yla e*lene9e$( dedi.Eb ahy bin ?afi, d$$n%ndan :%$+%. elip Eb"l Hasen bin =abba "a :o$ hrme+ edipduas%n% ald%. 7u hdiseden sonra onunla de*aml% r6+. Q mbre$ )++an :o$ 6eyler8rendi. 'ny *e h%re++e saade+e +re9e$ dere9elere $a*u6+u. Ha$ 6%$lar%ndan oldu.Ahl$% )elle6+i, hlleri de8i6+i. Her$esin se*di8i, hrme+ e++i8i bir mbre$ $imse oldu.Reslullah%n 0sallallahu aleyhi *e sellem5 halleriyle hllendi. =elef i slihnin yolunu :o$)el 8renip, onlara her huss+a +bi oldu. s+ad% bn i =abba "%n $%)% ile e*lendi.Ho9as%n%n *efa+%ndan sonra da onun yerine e:+i. Ie$:o$ +alebe ye+i6+irip, insanlara do8ruyolu anla+ma$la me6 ul oldu. Jo$ merhame+li idi. Merhame+inin :o$lu8undan, her$esin!ehennem a+e6inden $ur+ulmas% i:in ayre+ eder, dnyda Allah +eln%n emir *eyasa$lar%na +bi olmayan hi:bir $imsenin $almamas%n% is+eyere$ :al%6%rd%. nsanlara s%$ s%$nasiha+ ederdi. asiha+lerinde, her$esin i"+i$d%n% =elef i slihnin bildirdi$lerine re

d)el+mesini is+er, Allah +eln%n emir *e yasa$lar%n% 8renere$, 8rendi$lerine reamel e+meyenin !ehennem a+e6inden $ur+ulamaya9a8%n% bildirirdi.Eb ahy bin ?afi K%n*"nin bir:o$ $erme+leri *e arip hlleri rld. Qnun en

by$ $erme+i, $endisi ibi $erme+ler shibi e*liylar ye+i6+irmesi idi. Q8lu eynddn,Eb Abdullah Es*n, Eb @hir smil Mera , 7eh Ahmiyy, @9 bin ?a"ban *e dahabir:o$ lim *e e*liy onun +alebeleri aras%ndayd%.

1) $%b%&t-l-e*li#; sh. + !2) (sn-l-muhd%r%; cild-1, sh. 1

EMN5DDN BN A3;R (A+dss%'ed +in A+d!=e +":?afi me)hebinde$i limlerin by$lerinden. smi, Abdssamed bin Abdl*ehhb

bin Hasen bin Muhammed bin Hasen bin Hibe+ullah ibni As$ir '%me6$"dir. S)un )amanMe$$e i m$erreme 6ehrinde o+urdu8u i:in &Me$$( de denilmi6+ir. Knyesi Eb"l emenolup; Emnddn *e Emndde*le la$ablar% ile +an%n%rd%. Q, hads limlerinin by$lerinden*e me6hr &@rih i '%me6$( $i+ab%n%n ya)ar% bn i As$ir"in $arde6inin o8lunun +orunudur.-1 0m. 12135 senesi Rab"ul e**el ay%nda '%me6$"da 0?am"da5 do8du. =onra Me$$e"yeidip, $%r$ seneye ya$%n orada $ald%. 7ir:o$ limden ilim 8rendi. Arab dili *e edebiya+%,hads, +efsr, f%$%h, $elm *e daha bir:o$ ilimlerde by$ bir lim olara$ ye+i6+i. K%yme+lieserler ya)d%. &Hi9a) ?eyhi( diye me6hr oldu. -3- 0m. 123 5 senesi !em)il e**elay%nda Medne i mne**erede *efa+ e++i.

lim *e fa)le+ shiplerinin by$lerinden olan Emnddn ibni As$ir, )hd *e+a$*da asr%n%n limlerinin bir +nesiydi. 'in bil ilerinin yay%lmas% i:in :o$ ayre+s+erirdi. Kendisini +an%yan b+n limler *e insanlar, onu dima medhederler, *erlerdi.

Jo$ )e$ bir )+ olup, :e6i+li ilimlerde m+ehass%s bir limdi. Jo$ ibde+ ederdi.Hads ilmini; dedesi eyn l men Eb"l 7ere$+, ?eyh Mu*affa$, bn l 7enn,

Eb"l Ks%m ibni =asr, bn i beyd, bn i assn, Kd% Eb asr bin e6 ?r)"den *edaha bir:o$ limden 8rendi. Meyyed e+ @s, Eb Ra*h el Hire* ibi bir:o$ lim$endisine i9)e+ *erdiler. Me$$e"de *e Medne"de, hads i 6erflerden *e di8er ilimlerden:o$ ri*ye++e bulundular.

esir *e na)m olara$ :o$ $%yme+li eserleri *ard%r. 7a6l%9alar% 6unlard%rN 1.


188/290

E3,AD BN MENC ET-TENH:Hanbel me)hebi f%$%h limlerinden. smi, Muhammed bin Men9 olara$ da

$ayna$larda $aydedilmi6+ir. Knyesi Eb"l Mel, la$ab% Ce9ihddn"dir. B1/ 0m. 112B5senesinde do8du. -4- 0m. 124/5"da '%me6$"da *efa+ e++i.

'%me6$"da; Eb"l Ks%m asr bin Ahmed bin Mu$+il es =s"den, 7a8dad"da;Eb"l


189/290

Ho9am :o$ 6idde+li bir $ar%n a8r%s%na ya$alanm%6+%. Has+ahne olan bir 6ehirden e:er$enhas+ahneye u8rama$ i:in msade is+edim. Msade e++i. Has+ahneye i++im. Qrada bir$i6inin, +alebelerinin or+as%na o+urmu6 ders *erdi8ini rdm. anlar%na ya$la6+%m. 'ers*eren $i6i, $al$%p yan%ma eldi. Elimden +u++u. Hi: +an%mad%8%m bir $imse idi. 7ana

&Ha9e+in nedirT( diye sordu. Ho9am%n hlini ona s yledim. 7ir dar% e+irip bana *erdi.7enimle d%6ar% :%$+%. 7ana :o$ i))e+ *e i$rmda bulundu. elip ho9ama durumu anla++%m.7ana +ebessm edip; &Ey +e9rbesi) :o9u$P =ana i$rm eden ben idim. Q $imse oran%n*lisi idi. =enin %srr%n $ar6%s%nda sana i)in *erdim. Qrada o $imsenin sre+ine irip seni$ar6%lad%m. =ana i))e+ *e i$rmda bulundum. Kar6%lamay% o $imseye b%ra$mad%m. Jn$,sana i$rmda bulunmay%p, seni mah9b e+mesinden $or$+um( dedi.

R$neddn Aldde*le anla+%rN =hre*erd yolunun sli$lerinden biri, Min"daanla++%N &7ir n ?ihbddn =hre*erd ha)re+lerinin hu)rlar%ndayd%m. E*hadddnKirmn"nin hu)runa elmemesini s yledi. E*hadddn bu haberi duyun9a; &s+ememmsbe+ ile ans%n beni, nlne e+irsin mes+ eder beni( bey+ini s yleyip &Elhamdlillahho9am%)%n a8)%nda ad%m%)%n an%ld%8%n% duydu$( diye se*indi8ini rdm.(

1) @efeht-l-ns; sh. 6 92) m=s-l-%lm; cild-2, sh. 106

!) Men&'b-' *h%dddn irm%n; $%hr%n 1967AHR5DDN 4R; (+ i' +in e i0 He'ed n":@asa**uf limi, 6ir. smi, brhim bin ?ehriyr olup, aslen Hemedan +araflar%ndan

oldu8u i:in Ur$ nisbe+ edildi.


190/290

7AHR5DDN BN A3;R (A+d % ' n +in M %''ed":Me6hr hads limlerinden. smi, Abdrrahmn bin Muhammed bin Hasen bin

Hibe+ullah bin Abdullah bin Hseyn bin '%me6$"dir. #a$ab%


191/290

As$ir"in de*aml% yan%nda bulunan birisi, sul+an%n yan%ndan :%$+%$+an sonra olanlar% 6 yleanla+%rN &bn i As$ir, e*ine d nd$+en sonra abdes+ini +a)eledi. ama) $%ld%$+an sonraellerini a:ara$ Allah +elya yal*armaya ba6lad%. =abaha $adar ) ya6% d $+. =abaholun9a 9miye i++i. ama)%n% $%ld%. =ahabe ma$suresine i++i. Gde+i )ere orada nama)$%ld%. =onra her )aman irdi8i $:$ oda9%8a irdi. 7esmele o$uyara$ yerine o+urdu.ne6 do8ar$en, sul+n%n adamlar% eldi. Kendisinden $ad%l%8% $abul e+mesi hussunda9e*ap be$liyorlard%. bn i As$ir $ad%l%8% $abul e+medi *e e+meme$+e %srr e++i.


192/290

) "e#l-i E%*d%te#n; sh. 1!6

7AHR5DDN BN TE6M66E (M %''ed +in H/d +in M %''ed":


193/290

Eb"l 7ere$+ bn l Ms+e*f, &@rih i rbil( isimli eserinde diyor $iN &


194/290

'nine ba8l% slih )+lardan birisi 6 yle anla+%rN &


195/290

R) 0rahme+ullahi aleyh5 ilimde$i y$se$li8i sebebiyle, =ul+an % Kebr AlddnHar)em6ah Muhammed"in se* i *e say %s%n% $a)and%. =ul+an s%$ s%$ onun )iyre+ineiderdi. 7ir mdde+ Hira+"da da


196/290

*er9in, $endini $o*alayan y%r+%9% $u6+an $a:%p $endisini


197/290


198/290


199/290

9ema+ i"+i$d%na re e+irmi6+ir. ine, es$i hey"e+ 0as+ronomi5 limlerinin Kur"n %$ermin bildirdi$lerine )%+ olan na)ariyelerini de dellleriyle :r+m6+r.

-. s"n%n *edi8er pey amberlerin 0aleyhimsselm5 hri$alar, mu9i)eler s+erdi8i haber *erildi8iibi, Muhammed aleyhisselm%n da mu9i)elerini o$uyor *e duyuyoru). 7u haberler,s )birli8i halindedir. Mu9i)e s+erme$, Iey amber oldu8unu isb+ e+me) diye9e$olursan%), di8er pey amberlere de inanmaman%) l)%m elir. 'i8erlerine inand%8%n%) i:in,Muhammed aleyhisselm%n da Iey amber oldu8una mn e+melisini).(

H%ris+iyan; &>s aleyhisselm pey amber de8ildir, ilhd%r, +anr%d%r.( 0@anr%, ma"bddeme$dir. @ap%lan 6eylerin hepsine +anr% denir. Allah +eln%n ismi, Allah"d%r, +anr% de8ildir.Ha$ olan, do8ru olan +anr%, yaln%) Allah +eld%r. Allah yerine +anr% deme$, yanl%6+%r *e

:o$ :ir$indir.5s aleyhisselm 9isim idi. o$ i$en *ar oldu *esi)e re ldrlm6+r. On9e :o9u$ idi, byd. erdi, i:erdi, bi)im ibi $onu6urdu.a+ard%, uyurdu, uyan%rd%, yrrd. Her insan ibi ya6ama$ i:in, bir:o$ 6eye muh+a: idi.Muh+a: olan, an olur muT o$ i$en sonradan *ar olan bir6ey, ebed sonsu) *ar olur muT'e8i6en bir6ey, de*aml%, sonsu) *ar olur muT >s aleyhisselm $a:+%8%, sa$land%8% hlde,yahudiler ya$alay%p as+% diyorsunu). >s aleyhisselm%n o )aman :o$ )ld8ns ylyorsunu). lh *eya ilhdan par:a olsayd%, yahudilerden $orunma) m%T Qnlar% yo$e+me) mi idiT i:in )ld *e sa$lana9a$ yer arad%T : +rl s ylyorsunu)N

1 Q ilh imi6, +anr% imi6, yle olsayd%, as%ld%8% )aman yerlerin +anr%s% lm6 olurdu.7u lem +anr%s%) $ala9a$+%. ahudilerin, ya$alay%p ldrd8 9i), $u**e+si) $imse,lemlerin +anr%s% olabilir miT

2 Q, +anr%n%n o8ludur diyorsunu).D Q +anr% de8ildir.


200/290

dersen, sana sorar%m $i; +anr%, >s aleyhisselma hull ederse, bana *e sana *ehay*anlara, ha++ o+lara *e +a6lara hull e+medi8ini nereden biliyorsunT(

H%ris+iyan; &Qnda mu9i)eler bulundu8unu s ylemi6+im. 7i)de *e hay*anlardabulunmad%8% i:in, ba6$alar%na hull e+medi8i anla6%lma$+ad%r.(

saleyhisselma ni:in +anr% *eya 6 yle b yle diyorsunu)T(

H%ris+iyan, bu s )me $ar6% diye9e$ bir6ey bulamad%, susma8a me9br oldu.@efsr i Kebr de 6 yle buyurduN &Eb 7e$r i =%dd$"%n 9en)esini, *as%yye+i )erine,

Reslullah%n 0sallallahu aleyhi *e sellem5 $abri 6erflerinin yan%na e+irdiler. =elm *erip,$ap%na elen Eb 7e$r"dir, y Reslallah dediler. @rbenin $ap%s% a:%ld%, i:erden 0=e* iliyise* ilinin yan%na $oyunu)5 sesi i6i+ildi.(


201/290

0rahme+ullahi aleyh5; &Mey*e )amn%nda *e yerde di$ili a8a: i$en +esbh eder, fa$a+ 6imdi+esbh e+me)( dedi.

7unun delli 6udurN bn i Abbs 0rahme+ullahi aleyh5 6 yle bildirdi. Reslullah0sallallahu aleyhi *e sellem5 i$i $abre u8rad%N;kisi de aza' %&ryorlar buyurdu.Reslullah 0sallallahu aleyhi *e sellem5 ya6 bir hurma dal% is+edi. Qnu i$iye b lp herbirinibir me)ara di$+i. Ce buyurdu $iNQmulur ki, bunlar kurumadk"a, *llah tel,onlara azb ha+i+ klar( 7urada, o i$i hurma dal%n%n ya6 $ald%$lar% mdde+:e +esbhe++i$leri, $urudu$lar% )aman 9emad oldu$lar% anla6%lma$+ad%r.

7ir rup lim de, 9anl% 9ans%), hepsinin s ) ile +esbh e++i$lerini s yleme$+edirler $i,bi)e re +er9ih edilen budur. Jn$ bunda im$ns%) bir durum yo$+ur. 7u huss+a bir:o$dell *ard%r. =a"d sresi 13. ye+ i $erme, Meryem sresi /4 /1 ye+ i $ermeleri bunadelldir. Reslullah 0sallallahu aleyhi *e sellem5 buyurdu $iN5ezzinin sesini i iten,cin, insan, a#a", ta ve her ey kymet %n onun i"in hid olur( =ahh i7uhr"de bildirildi $iN Eshb % Kirm, Reslullah%n yan%nda yeme$ yerler$en, yeme8in+esbh e++i8ini i6i+irlerdi. =ahh i Mslim"de iseN Reslullah 0sallallahu aleyhi *e sellem52en, bir ta biliyorum ki, 8ey%amber olarak %&nderilmeden &nce bana selmverirdi buyurdu. bn i Mbre$ &Re$i$( adl% eserinde 6 yle na$lederN bn i Mes"dbuyurdu $iN 'a8, da8a der $i, bu n sana Allah +ely% )i$reden birisi u8rad% m%T E8er,

e*e+ u8rad% derse, o soran da8 se*inir. 7u huss+a haber :o$+ur. ine ye+ i $ermede0sr sresi 5 umm )erine buyurulmu6+ur. An9a$ bu bi)im duya9a8%m%) bir +esbhde8ildir. 7unun duyulmas% mu9i)e olara$ meydana elir. Reslullah%n hu)rlar%ndayeme8in $onu6mas% ibi *eya $erme+ olara$ meydana elir.

EserleriN 1. Mef+ih l aybN @efsr i Kebr diye bilinir. 7urhneddn esef, bu+efsri +elhis e+mi6 0$%sal+m%65 *e Cd%h ismini *ermi6+ir. Muhammed bin el Kd% Ayasulu8da +elhis e+mi6+ir. 2. Muhassalu Ef$r l m+e$addimn *el m+eahhirn min el ulem *elh$em *el m+e$ellimn, D. r6d n ))r il le+if il esrr, . Syn l mesil, B. ElMahsl, -. El 7urhn fir Reddi al ehl i) ey i *es sa y+, . ihye+ l 9) f dirye+ il

9). 3. Melim usl id dn, /. Ki+b fedil is =ahbe. 14. Ki+b l ahl$, 11. ?erh*e9) l a)l, 12. Men$%bu mm % ?afi 0Ma+b"dur5, 1D. @eh)b d 'elil. 1 . Ki+b %Esrr l $elm. 1B. ?erh neh9 l bel a, 1-. Ki+b l $a) *el $ader, 1 . Ki+b +a"9)

il felsife, 13. Ki+b l 7erhim il 7ehiyye. 1/. Ki+b l hamsn f usl id dn, 24. Ki+bl ha$ *el ba"s, 21. Ki+b isme+ il eribiy, 22. Risale+n fin nb**+. 2D. El Esrr lme*edde f ba"d% s*er il Kur"n il $erm, 2 . Ki+b l firse+i, 2B. Ki+bn f )emm iddny, 2-. Ki+b ) bde, 2 . El Mulehhas, 23. El Me+lib l liyye, 2/. Ki+bn filhendese, D4. Ki+b l !mi"l $ebr. D1. Ki+b musdere+ i Q$lides, D2. Ki+bn fil $ab),DD. Risle+n fin nefs, D . Ki+b % Smde+ n ne))r *e )ne+ l ef$r, DB. Risle+n fi++enbh al ba"d, D-. Melim usl iddn.

1) $%b%&t- b&); cild- , sh. 12) l-5id#e *en-nih#e; cild-1!, sh. !) $rih-l-(&em; sh. 291+) "e#l-i E%*d%te#n; sh. 6) ezert-z-zeheb; cild- , sh. 216) $%b%&t-l-mfessirn; sh. !9) ?isn-l-mizn; cild-+, sh. +26) Mifth-s-sede; cild-2, sh. 1169) Mzn-l-itidl; cild-!, sh. !+010) sm-l-mellifn; cild-2, sh. 10 11) 4efe#t-l-%#n; cild-+, sh. 2+12) $%b&t- sne*); cild- , sh. 2601!) Mucem-l-mellifn; cild-11, sh. 91+) m=s-l-%lm; cild- , sh. !!+ 1 ) t-$efsr *el-mfessirn; cild-1, sh. 29016) $%b%&t-l-mfessirn; cild-2, sh. 21!

201


202/290

7AHR-5L-7R3 (M %''ed +in + i' 7 is":Hads, +asa**uf, $elm *e 6fi me)hebi f%$%h limi. Knyesi, Eb Abdullah olup;

ismi, Muhammed bin brhim bin Ahmed bin @hir"dir. B23 0m. 11D 5 y%l%nda do8du.


203/290

Mim6d 'ne*er 0rahme+ullahi aleyh5 &nsanlar%n hl ba$%m%ndan en iyisi;$endisini insanlara be8endirme$ ar)usundan $ur+aran, yaln%) i$en hlini muhfa)aedebilen, b+n i6lerinde Allah +elya +e*e$$l edendir( buyurdu.

Eb Abdullah Hseyn bin Abdullah =ubh"ye, &7ir $i6inin dinde sa8lam oldu8u nas%lbelli olurT( diye sorulun9a, 6 yle 9e*ap *erdiN Allah +elya muh+a: oldu8u inan9%ndasamm oldu8unu isb+ e+me$ *e Reslullah%n 0sallallahu aleyhi *e sellem5 snne+ iseniyyesine uyma$+%r. 7unlar%n da me*9diye+i, 6u d r+ 6eyle bilinirN 1. Ahde *efa, 2. Haddni bilip bunu muhfa)a e+me$, D. Me*9da r%) s+erip $ana+ e+me$. . Qlmayanasabre+me$.(

Eb Muhammed Abdullah bin Muhammed buyurdu $iN &Amellerin en s+n;Allah +eln%n, l+uf *e ihsnlar%n% rebilme$+ir.(

&Kalbin Allah +eldan ba6$as%na meyle+mesi, dnyda$i 9e)as%n%n ya$la6mas%n%nalme+idir.(

Eb Hasen Muhammed bin =a"d Cerr$ 0rahme+ullahi aleyh5N &Allah +eln%n$uluna nasb eyledi8i 6eylerin en s+n +a$*d%r. 7+n hay%rlar *e Allah +elyaya$%nl%$ sebebleri +a$*dan do8ar. @a$*n%n asl%, ihls+%r( buyurdu.

Eb Hafs Ahmed bin Hamdn bin Ali i6br buyurdu $iN &Kendisini er:e$+enAllah +eln%n r%)s%na *ermi6 olan $imsenin alme+i; Allah +eldan al%$oya9a$ 6eyleri

$endisine y$lememesidir.( &Ki6inin )elli8i, s )nn )elli8indedir.( &Ki6inin $emli, i6lerinin do8ru *e sammi olmas%ndad%r.( &Rabbini +an%yan $imse, Q"na +a")imde *e $ullu$+a bulunur. Rabbine +a")im edip

$ullu$+a bulunan $imseye, Allah +eldan ba6$a her6ey $:$ *e ehemmiye+si) elir.( &@ *beden fil olma$ da nah+%r.( Eb Ali Muhammed bin Abdl*ehhb =e$f, +alebelerinden birisine nasiha+ edip;

&'o8ru s ), do8ru *e samim amel, do8ru *e samim se* i *e emne+e sad$a++enayr%lma( buyurdu. ine buyurdu $iN &Allah +el, do8ru *e 6ar+lar%na uy un yap%lanamellerden, ihlsla, s%rf Allah r%)s% )e+ilere$ yap%lanlar% *e snne+ i seniyyeye uy unolanlar% $abul eder.(

&7y$lerin yan%nda hrme+ *e edeb )ere bulunmayan, onlar%n na)arlar%n%n

bere$e+inden *e onlardan elde ede9e8i fidelerden mahrm $al%r. Qna, onlar%nnrlar%ndan mane* )elli$lerinden hi:bir 6ey rnme).( &lim, 9ehle+le lm6 olan $albi diril+i9i, )ulme+ *e $aranl%$ sebebiyle reme)

hle elmi6 olan )leri de nurland%r%9%d%r.( Eb Muhammed Abdullah bin Muhammed i6br buyurdu $iN &=en s )de $ullu$

iddis%ndas%n, $ul oldu8unu s ylyorsun.


204/290

Eb Abdullah Muhammed bin Ahmed bin =lim M%sr 0rahme+ullahi aleyh5 buyurdu$iN &Ki6inin a$l%, 9 mer+li8i *e hilmi 0yumu6a$l%8%5 ay%plar%n% r+er.(

&hls ile $albden riyan%n $aranl%8%, do8rulu$ ile yalan%n $aranl%8% yo$ olur.( & efsine muhalefe+ edip, onun Allah +eln%n r%)s%na muhalif olan is+e$lerine

uymayan $imseyi, Allah +el $endisine ya$%n olan $ullar%ndan yapar.( Eb Abdullah Muhammed bin Aliyyn ese* buyurdu $iN

&'nyya $ar6% )hd shibi olma$, h%re+e ra8be+in anah+ar%d%r.( &E*liyn%n $erme+lerinin il$i, +a$dr i ilh olara$ insanlar%n ba6%na elen bel *emusbe+lere r%) s+ermesidir.(

&Mr**e+; dini muhfa)a, nefsi $oruma$, m"minlerin ha$lar%n% muhfa)a edip,me*9u+la 9 mer+li$+e bulunma$+%r.(

&7ir an bile, l+uf *e ihsn%ndan ayr% $almad%8%n, Q + % *9ib l *9d nas%lse*me)sinT(

Eb 7e$r Muhammed bin '*d 'ne*er 0rahme+ullahi aleyh5 buyurdu $iN &Allah+elya ya$%nl%8%n alme+i, Allah +eldan ba6$as%ndan ba8%n% $esme$+ir.(

&Allah +ely% +an%yan, Q"ndan midini $esme). efsini, $endisini +an%yan da,$endi yap+%8% i6leri be8enip $ibirlenme). Rabbini +an%yan. Q"na s%8%n%r. Rabbini unu+an,Q"nun yara++%$lar%na s%8%n%r.(

Eb Qsman =a"d bin =elm Kayre*n; & en inlerle berber olmay%, fa$irlerleberber olmaya +er9ih eden $imsenin $albi lr( buyurdu.Muhammed bin Ahmed bin Hamdn Kassr; &Allah +eln%n r%)s%n% her 6eye

+er9ih e+meyenin $albi, ma"rife+ nrundan nasb alama)( buyurdu.


205/290


206/290

?u : 6ey +a$*n%n i9b%d%r 7irin9isi; Allah +ely% +an%y%p Q"na 6ir$ $o6mama$.$in9isi; Allah +elya i+a+ edip, isyan e+meme$. :n9s; Allah +ely% an%p Q"nuunu+mama$+%r.

Eb"l Ks%m asrabd 0rahme+ullahi aleyh5 buyurdu $iN @a$*, $ulun Allah+eldan ba6$as%ndan $or$mamas%d%r. @a$*ya yap%6an $imse, dnydan u)a$la6%r. Jn$Allah +el, A"rf sresi 1-/. ye+ i $ermede melen; @akv shi'leri i"in hrethayrldr buyurdu.H). Ali, &'nyn%n efendileri, 9 mer+li$ shipleri, h%re+in efendileri ise, +a$*shipleridir( buyurdu.

Allah +el, M"minn sresinin birin9i ye+ i $ermesinde melen; #5.minler,herhalde kurtulacaklardr( Onlar, namazlarn hu 1. ile klanlardr buyurdu.Hu6"; )hiren *e b+%nen Ha$$a boyun e8me$. @e*)u da; Ha$$a +eslim olma$, boyune8me$, Ha$$%n h$mne i"+ir)% +er$e+me$+ir.

1) $%b%&t-' us=li##n; cild-2, sh. 62) ezert-z-zeheb; cild- , sh. 101!) ?isn-l-mzn; cild- , sh. 29+) Mzn-l-itidl; cild-!, sh. + 2

) $%b%&t- sne*); cild-2, sh. 2 66) $%b%&t-l-e*li#; sh. +66, +9) Mucem-l-mellifn; cild- , sh. 191) l- lm; cild- , sh. 296

7T4MA BNT M53ENN:Endls"n 6bliyye 6ehrinde ye+i6en han%m e*liydan. smi,


207/290

+oplanara$ *li ile bayramla6maya i++iler. Eb Gmir isminde$i o me))in de, dnyal%$ba)% menfaa+ler +emin e+me$ niye+iyle limler ile berber *linin yan%na i++i. Cli onun$im oldu8unu sordu. &!minin me))inidir( dediler. &=i)inle berber buraya elmesi i:inona $im i)in *erdiT( dedi. 7unun ma$sad%n% anlam%6+%, hemen $endisini d%6ar% a++%rd%. 'ahasonra limler bunun i:eri al%nmas% i:in 6efa+ e++iler. ihye+ i:eri al%nd%. 7u hl,


208/290

sa+ma$ is+edi.


209/290

& suf bin Esb+ buyurdu $iN Al:a$ nll olman%n alme+leri 6unlard%rN = yleyen$im olursa olsun, ha$ s ) $abul e+me$.


210/290

&Eb 7e$r Cerr$ buyuruyor $iN Allah +el $ulundan se$i) 6ey is+erN Kalbin,Allah +eln%n e*ine hrme+, yara+%$lar%na 6ef$a+ e+mesi. #isn%n, Kelime i +e*hdis yleyip, yara+%$lara yumu6a$l%$la mumele e+mesi. 7edenin, ibde+ *e +a++e bulunup,m"minlere yard%m e+mesi. Huyun, Allah +eln%n h$mne r%) s+erip, yara++%$lar%na$ar6% halm selm olmas%.(

&Eb Hafs % Haddd buyuruyor $iN @asa**uf, ba6+an ba6a edebdir. r her *a$+inbir edebi, her ma$am%n bir edebi *ard%r. Her hlin de bir edebi *ard%r. Ca$i+lerle il iliedebe riye+ edenler 0*a$+ini iyi 6eylerle e:irenler5, *el olan $imselerin ma$am%naula6%rlar. Edebi +er$ edenler, Allah +elya ya$%n oldu$lar%n% )anne++i$leri hlde, Q"ndanu)a$+%rlar. 7a)% $ullar da *ard%r $i, $endilerinin )anne++i$lerinden daha y$se$ birmer+ebeye ship+ir, daha se* ilidirler.(

&Eb Qsman Hayr buyuruyor $iN 'nyy% se*me$, Allah se* isini $albden +rr.Allah +eldan ba6$as%ndan $or$ma$, Allah $or$usunu $albden :%$ar%r. Allah"+anba6$as%ndan is+eme$, Allah +elya olan midi $albden u)a$la6+%r%r.(

&Eb @rb ah6eb buyuruyor $iN ?u d r+ 6eyi d r+ yerde sarf edersen !enne+"i$a)an%rs%nN Sy$uyu $abirde, raha+% s%ra+ $ prsnde, if+ihar% 0 8nmeyi5 mi)nda, nefsar)ular%n% !enne+"+e.(

&


211/290

+eln%n r%)s% i:in insanlara iyili$ yapmas%, mslmanlar%n i6ini rmesi *e *a$i+leriniAllah +eln%n dnine hi)me+le e:irmesi, $ul i:in saade+ alme+lerindendir.(

&Eb Ali =a$af buyuruyor $iN =a8lam bir dal, an9a$ sa8lam bir $ $+en :%$ar. ?imdihare$e+lerin s%hha+li *e snne+ )ere olmas%n% is+eyen $imse, n9e $albinde$i ihls%,s%hha+li hle e+irmelidir. ir )hir amellerde$i s%hha+, b+%n amellerde$i s%hha++en hs%lolur.(

&Eb 7e$r Ke++n 6 yle buyuruyorN s+i8fr + *bedir. @ *be 6u al+% 6eyi ih+i* ederNap+%8%na pi6man olma$. 7ir daha nah i6lemiye9e8ine a)m e+me$. Ka:%rd%8% far)lar%yerine e+irme$. )erinde olan ha$lar% shiplerine *erme$. Haramdan hs%l olan*9dda$i fa)lal%$lar% a+ma$. 7edene, nah%n +ad%n% +a++%8% ibi, ibde+ )e*$ini +a++%rma$.(

&Eb 7e$r i ?ibl buyurdu $iN Muhabbe+ da"*s%nda bulunup da ba6$as% ile me6 ulolan, dos+ ile alay e+mi6 olur. Muhabbe+ ma$am%nda i6 oraya *ar%r $i, $endinden bilehabersi) olur *e H$ ile be$ya $a*u6ur. ir, Q"ndan ba6$as%n%n muhabbe+i $albdeolursa, +e*hd *e muhabbe+ s%rr% nl +ah+as%na ya)%lma).(

&Eb 7e$r Cs%+ buyuruyor $iN nsanlar : s%n%f+%rN l$ s%n%fa, Allah +el hidye+nrlar% ihsn e+mi6+ir. 7undan dolay% bunlar; $fr, 6ir$ *e nifa$+an u)a$+%rlar. $in9i s%n%fa,Allah +el inye+ nrlar% ihsn e+mi6+ir. 7unlar ise by$ *e $:$ nahlar% i6leme)ler.:n9 s%n%fa da Allah +el afle+ ehline has hare$e+leri yapmamay% ihsn e+mi6+ir.(

&Eb Hasen bin = 6 yle buyuruyorN Ma"rife+; her durumda $ulun Allah +eln%n*ermi6 oldu8u ni"me+lere 6$re+mede 9i) oldu8unu, en: *e $u**e+li oldu8u )amanlarda)ay%f oldu8unu bilmesidir.(

&Eb"l Hasen 76en9 buyuruyor $iN efsini )ell $%lan $imseyi, Allah +el a))$%lar *e dere9esini y$se$ eyler. efsini bir6ey )anneden $imseyi, Allah +el )ell $%lar.(

&Eb"l Hayr A$+ buyuruyor $iN Kalbin mn ile dolu olmas%n%n alme+i, b+nmslmanlara 6ef$a+ e+me$, onlar%n der+leri ile der+lenme$, i6lerinde onlara yard%m9%olma$+%r. ifa$ dolu $albin alme+i, $in, hased *e d6manl%$+%r.(

&Eb Muhammed i !err buyuruyor $iN efsine aldanan, 6ehe* duy ular%na esirolur. He* ar)ular%n%n )indan%na $apa+%l%r *e o $ulun $albi fideli i6lerden )e*$ alama).Kur"n % $ermi her n ha+me+se bile, ilh $elm% o$uma$+a$i esas +ad% bulama). 7ununhl :resi, nefsin esre+inden $ur+ulmay% 9andan ar)u e+me$+ir.(

&? yle anla+%l%rN 7ir n bir $imse Eb Qsman Ma rib"nin yan%nda bulunuyordu.Kendi $endine; &A9aba Eb Qsman"%n ar)u e++i8i bir6ey *ar m%d%rT( diye d6nd. 7us%rada Eb QsmanN &hsn edilenler ye+miyormu6 ibi, bir de ba6$a 6eyler mi ar)uedeyimT( buyurdu.

&Eb Qsman Ma rib buyurdu $iN Me9briye+ ibi )r hli ms+esna, a: )ll$*e i6+ahla )en inlerin yeme8ine el u)a+an $imse, ebediyyen iflah olma).

ine buyurdu $iN Her6ey )%dd% ile bilinir. 7ir 6eyin )%dd% bilinme)se, o 6eyi +an%ma$mm$n de8ildir. hls shipleri de, ihlas%n )%dd% olan riyy% +an%y%p onu +er$ e++i$+ensonra ihls% bilebilirler.(

&Hayr n ess9 6 yle buyurduN 'nyn%n ne de8erde oldu8unu idr$ eden,h%re++en nasbini al%r. 'nyya d6$n olma$, h%re+i +an%m%yan%n $albini ldrr.(

&bn i A+ buyurdu $iN Gdem aleyhisselm !enne+"+en :%$ar%ld%$+an sonra,!enne+"+e bulunan her6ey onun peri6an hline )ld *e a8lad%. A8lamayan sde9e al+%n*e m6 oldu. Allah +el, $elm s%fa+%yla onlara +e9ell e++i *e sordu. Gdem"e her6eya8lar$en, si) neden a8lamad%n%)T Qnlar 6u 9e*b% *erdilerN &7i) sana $ar6% ha+ i6leyenea8lamay%).( 7unun )erine Ha$ +el 6 yle buyurduN ))e+ime, 9ellime yemn ederim $i,si)e her6eyin s+nde bir de8er bi:e9e8im *e Gdemo8ullar%n% si)e hi)me+:i $%la9a8%m.(

&brhim bin ?eybn buyurdu $iN Allah +el mslmanlara h%re++e *ere9e$lerine$ar6%l%$ olma$ )ere i$i 6eyi ihsn e+mi6+ir. 7unlardan birin9isi; !enne+"e bedel olmas% i:in9milerde bulunma$, i$in9isi; Allah +eln%n ddr%na $ar6%l%$, m"minlerin y)lerinemuhabbe+le ba$ma$.(

& suf bin Hseyn R) buyurdu $iN Kim, Allah +ely% ha$$%yla )i$rederse,Q"ndan ba6$a her6eyi unu+ur. Q"nun )i$ri ile Q"ndan ba6$a her6eyi unu+an $imseyi, Allah+el her6eyden muhfa)a eder.(

&Eb 7e$r Cerr$ 6 yle buyuruyorN 'ima seninle olmas% ere$en be6 6ey *ard%r.7unlar; Allah +el, nefs, 6ey+an, dny *e hal$+%r. E8er bunlara $ar6% 6u be6 6eyi+a+bi$+e mu*affa$ olursan saade+e erersinN Allah +eln%n emirlerine i+a+ edip, yap+%8%

211


212/290

her6eyi be8enip r)% olma$, nefse muhalif olup, 6ey+ana d6man olma$, dnydansa$%nma$, hal$a $ar6% da 6ef$a+le mumele e+me$ l)%md%r.(

&Eb Qsman Hayr buyurdu $iN =nne+ i seniyyeyi $endisine rehber edinen hi$me+,nefsinin ar)ular%n% $endine h$im $%lan, bid"a+ s yler.(

&Eb @rb ah6eb 6 yle buyuruyorN Ey insanlarP ?u : 6eyi se*iyorsan%), bilini)$i onlar si)lerin de8ildir. efsini)i *e 9an%n%)% se*iyorsan%), onlar Allah +eln%nd%r. Mal%n%)%se*iyorsan%), onlar da *rislerini)indir.( &Eb"l Hasen i Har$n buyuruyor $iN Slem; &7i), Iey amberlerin *risiyi)( diyor.


213/290

Kalb, bir +a$%m $aplardan ibre++ir. Allah +eln%n se* isiyle doldu8u )aman,nrun fa)las% di8er u)u*lara yans%r. 7+%lla doldu8u )aman da, onda$i $aranl%$ di8eror anlara e:er.(

&? yle anla+%l%rN Ahmed bin Harb"in 7ehram isminde a+e6peres+ bir $om6usu *ard%.7u 7ehram, bir defas%nda +i9re+ i:in bir yere mal nderdi. olda h%rs%)lar mallar%n% al%p$a:+%lar. Ahmed bin Harb bu durumu haber al%n9a, yan%nda bulunanlara; &Haydi$om6umu)a idelim. 7a6%na elen bu hl i:in )lmemesini s yleyip onu +eselli edelim.Her ne $adar a+e6e +ap%yor ise de, $om6umu)dur( dedi. 7ehram"%n e*ine eldiler. 7ehram$endilerini hrme+le $ar6%lad%. Ahmed bin Harb"%n elini pp :o$ say % s+erdi.$rmlarda bulundu. Q nlerde :o$ $%+l%$ oldu8undan, bir6eyler yeme$ i:in elmi6olabile9e$lerini d6nere$ ayr%9a yeme$ ha)%rlama$ is+edi. Ahmed bin Harb; & ahme+e+meyini). Mal%n%)%n :al%nd%8%n% duydu$. )lebile9e8ini)i d6nere$, hlini)i, ha+%r%n%)%soral%m diye eldi$( buyurdular. 7ehram, &E*e+ yledir, ama bunda : 6eye 6$re+meml)%m oluyorN 7irin9isi; ba6$alar% benden :ald%lar, ben ba6$alar%ndan :almad%m. $in9isi;mal%m%n yar%s%n% ald%lar, di8er yar%s% bende $ald%. a hepsini alsalard%. :n9s; din bende$ald%, dnyy% ald%lar( dedi. 7u s )ler Ahmed bin Harb"%n :o$ ho6una i++i *e; &7u s )leriya)%n. 7undan mn $o$usu eliyor( dedi. 7ehram"a; & i:in a+e6e +ap%yorsunT( diyesordu. 7ehram; &Qna +ap%yorum $i yar%n beni ya$mas%n, $endisine ya$ma$ i:in odun

*erdim $i, beni Allah +elya ula6+%rs%n( diye 9e*ap *erdi. Ahmed bin Harb; &Jo$yan%l%yorsun. A+e6 )ay%f+%r. Qna +apma$la hesap+an $ur+ulma$ mm$n de8ildir. 7ir :o9u$,bir a*u: su a+sa a+e6i s ndrr. 7u $adar )ay%f olan bir6ey ba6$as%na nas%l $u**e+*erebilirT 7ir par:a +opra8% bile $endinden a+ama). =eni Allah"a nas%l $a*u6+urur. A+e69hildir. 7ir6ey bilme), ya$ar$en mis$ ile ne9se+i ay%rama). Hepsini ayn% anda ya$ar *ehan isinin daha iyi oldu8unu bilme). =en $i, ye+mi6 senedir ona +ap%yorsun. 7en demrmde bir $ere ona +apmad%m. el, i$imi) de elimi)i a+e6e so$al%m. =eni $oruyup$orumad%8%n% r( buyurdu. 7ehram a+e6 e+irdi. Ahmed bin Harb elini a+e6e so$up birsaa+ $adar be$ledi. Eli hi: yanmad% *e a9%mad%. 7u hli ren 7ehram :o$ 6a6%rd%,$albinde bir de8i6me hissedere$; &=i)e d r+ 6ey sora9a8%m. !e*aplar%n% *erirseni) mnede9e8im( dedi. Ahmed bin Harb; &=or( buyurdu. 7ehram dedi $iN &Allah +el, insanlar%ni:in yara++%T Madem $i yara++% ni:in r%)%$ *erdiT Madem $i r%)%$ *erdi. i:in ldrdT

Madem $i ldrd. i:in diril+e9e$T( Ahmed bin Harb 6 yle 9e*ap *erdiN &Allah +el$endini +an%malar% i:in insanlar% yara++%. Ra))$ 0)iyadesiyle r%)%$ *eri9i5 oldu8unu bilsinlerdiye onlara r%)%$ *erdi. Kahhr oldu8unu anlamalar% i:in onlar% ldrr. Kudre+ini+an%malar% i:in onlar% +e$rar diril+ir.( 7ehram bunlar% duyun9a;7 hed en l ilheillallah ve e hed enne 5uhammeden abdh ve 3es1lh diyere$ mslmanoldu.(

&Ahmed bin Mesr$ buyurdu $iN Kim, Allah +eldan $or$ara$ $albine elenuy unsu) d6n9elerden $orunmaya :al%6%rsa, Allah +el da o $imsenin u)u*lar%n%,uy unsu) i6leri yapma$+an $orur, muhfa)a eder.(

&?a$$ i 7elh buyurdu $iN Kendisine bir6ey i$rm e++i8in $imse ile, sana i$rmdabulunan i$i $i6inin senin $albinde$i yerlerine di$$a+ e+. E8er $albinde$i muhabbe+,$endisine i$ramda bulundu8un $imseye $ar6% daha fa)la ise, bu i$rm *e muhabbe+inAllah i:in oldu8u anla6%l%r. Ama $albinde$i muhabbe+, sana i$rmda bulunan $imseye $ar6%daha fa)la ise, bu dos+lu$ menfaa+ i:indir.(

& suf bin Esb+ buyuruyor $iN =ab%rl% olma$ is+eyen $imse, f$esini yenmeli,$albinde Allah +eldan ba6$a bir6eye ya$%nl%8%n olmamas% i:in :al%6mal%. 7ir musibe+*eya s%$%n+% eldi8i )aman, inleyip s%)lamamal%. bde+leri & )el yapabiliyorum(d6n9esinden u)a$ olup, amelleri $usrlu bilmeye de*am e+meli, far)lar% *e *a9ipleriyapma$+a +embelli$ yapmay%p, en )el 6e$ilde yapmaya :al%6mal%, yap%lan b+n i6lerindne uy un olmas%na ayre+ e+meli *e n9eden yap%lm%6 olan ha+ *e )ararlar% +elfie+me$ i:in u8ra6mal%d%r.(

&Ali bin =ehl sfehn buyurdu $iN en inli8i arad%m, ilimde buldum. O*lmeyiarad%m, fa$irli$+e buldum. Afiye+i 0 nahs%) olmay%5 arad%m, )hdde 06phelilere d6me$$or$usuyla mbahlar%n :o8unu +er$ e+me$+e5 buldum. Kolay hesab% arad%m, susma$+abuldum. Raha+ arad%m, *erme$+e, 9 mer+li$+e buldum.(

&Amr bin Qsman Me$$ buyuruyor $iN =ab%r, Allah +elya dayan%p seb+ e+me$ *ebely% nl ho6lu8u *e raha+l%8% ile $ar6%lama$+%r.(

213


214/290

&Eb Abdullah Ma rib buyurdu $iN nsanlar%n en a6a8%s%, )en ine )en in oldu8ui:in $%yme+ *erip, onun $ar6%s%nda )ell olan $imsedir. nsanlar%n en $%yme+lisi de, fa$irlerehrme+ edip +e*)u s+eren )en inlerdir.(

&Eb 7e$r Cerr$ buyurdu $iN nsanlarda : s%n%f nemlidirN 'e*le+ adamlar%,limler *e )hidler. 'e*le+ adamlar% bo)ulun9a, hal$%n hu)ru bo)ulur. Glimler bo)ulun9a,hal$%n dni )ay%flar. Car%n% yo8unu Allah yolunda har9ayan )hidler bo)ulun9a da, ahl$fesada u8rar. 'e*le+ adamlar%n%n $ +l8 )ulm ile, limlerin bo)u$lu8u h%rs *e +ama" ile,)hidlerin bo)ulmas% da riya ile olur.(

&Eb Hafs % Haddd en i6br buyurdu $iN


215/290

yan%nda bulundu$lar%n% *e $endisini +a"$ib e+me$+e oldu$lar%n% bildi8i hlde, nahi6lemeye 9r"e+ edebilen $imse, mr**e+ shibi de8ildir( buyurdu.

&Eb"l Hayr el A$+ buyurdu $iN ?erefli bir insan olabilme$ i:in; edeb shibi olma$,far)lar% eda e+me$, slihlerle sohbe+ e+me$ *e fs%$lardan u)a$ durma$ l)%md%r.(

&Eb"l Ks%m asrabd buyurdu $iN Ma"rife+ *e Allah +elya ya$%n olma hli,far)lar% eda e+me$le *e snne+ i seniyyeye +bi olma$la ele e:er.(

&bn i Hafif buyurdu $iN Riy)e+, nefsi hi)me+le $%r%p, Allah +elya ibde++ee*6e$li$ s+ermesine mni olma$+%r.( &brhim bin ?eybn buyurdu $iN =efil 0a6a8%l%$5 $imse, Allah"+an $or$mayan *e

Q"na s oland%r. En sefil $imse, her6eyi bedel ile $ar6%l%$ ile *eren, *erdi8i her6eydenmenfaa+ be$leyen *e *erdi8ini ba6a $a$an $imsedir.(

&brhim i Kassr buyurdu $iN nsanlar%n en )ay%f%, nefsinin $ + is+e$lerinden u)a$durma$+a 9i) $alan $imsedir. En $u**e+lisi de, bu $ + ar)ular%n% +er$ e+meye 9 ye+en$imsedir.(

&Eb Ali 'e$$$ buyurdu $iN 7ir $imse $endini, ho9as%n%n $ap%s%nda spr eyapama) ise, ha$$ 6%$ de8ildir.(

&Eb"l Hasen i Har$n buyurdu $iN ?ye+ bir m"mini )iyre+ edersen, hs%l olanse*b%, y) ade+ $abul edilmi6 ha9 se*b% ile de8i6+irmemen l)%md%r. Jn$ bir m"mini

)iyre+ i:in *erilen se*b, fa$irlere *erilen y)bin al+%n sada$an%n se*b%ndan dahafa)lad%r. 7ir m"min $arde6ini)i )iyre+e i++i8ini)de, Allah +eln%n rahme+ine $a*u6+u$diye i"+i$d edin.(

&Eb Ali =a$af buyurdu $iN =a8lam bir dal, an9a$ sa8lam bir $ $+en :%$ar. ?imdihare$e+lerinin s%hha+li *e snne+ )ere olmas%n% is+eyen $imse, n9e $albinde$i ihls%s%hha+li hle e+irmelidir. r )hir amellerde$i s%hha+, b+%n amellerinde$i s%hha++en hs%lolur.(

&!a"fer i =d%$ buyurdu $iN 7e6 $imsenin sohbe+inden, ya"n be6 $imse ile berberbulunma$+an sa$%nN 7irin9isi, yalan s yleyenden sa$%n. Jn$ ona dima aldan%rs%n.Jn$ sana iyili$ yapay%m der$en, $ +l$ yapar. $in9isi, 9imriden sa$%n. :n9s,ahma$+an ya"n a$l% a) olandan sa$%n. Jn$ en :o$ i6ine yar%ya9a8% )aman, seni b%ra$%r.' rdn9s $ + $albli $imseden sa$%n. Jn$ i6i bo)ulun9a seni har9ar. 7e6in9isi,

fs%$+an ya"n nah i6leme$+en u+anmayan $imseden sa$%nP Jn$ seni bir lo$mae$me8e sa+ar.( &Abdullah bin Muhammed buyurdu $iN Allah +el :e6i+li ibde+ler bildirdi. =abr%,

s%d$%, nama)%, oru9u *e seher *a$i+leri is+i8fr e+me8i buyurdu. s+i8fr% en sonra s yledi.7 yle9e $ula, b+n ibde+lerini, iyili$lerini $usrlu rp, hepsine af *e ma8fire+ dilemesil)%m oldu.


216/290


217/290

do8du. Ho9end *e Habb) nisbe+ edildi. 'n i slama hi)me+inden dolay% !ellddnla$ab% *erildi. -/1 0m. 12/25 y%l%nda ?am"da *efa+ edip =fiyye Kabris+an%"na defnedildi.

Aleddn Abdullah 7uhr,


218/290

i$in9i halfesi oldu. Abdlhl%$ % on9d*n, Cas%yye+name risalesinde, mane* o8ullar%H9e E*liy i Kebr"e buyurdu $iN &=ana *as%yye+ ederim ey o8ul $i; her hlinde ilim, edeb*e +a$* )ere olP slm limlerinin $i+aplar%n% o$uP


219/290

ha)re+lerini a)a+ e++i. H9e ha)re+leri ona; &Madem $i, sen beni hi)me+:ili$+en a)d edipserbes+ b%ra$+%n, Allah da seni !ehennem a)b%ndan a)d eylesin( dedi. 7u y$se$ dua,yahudiye :o$ +esir edip, sad$a+le slm dnini $abul e++i *e H9% ?erf"in +alebelerindenoldu.

H9% ?erf ha)re+lerinin sohbe+ine de*am eden +alebelerinden biri, bir n ona birmi$+ar para e+irip *erme$ is+edi.


220/290

Muhibbeddn @aber 6 yle anla+%rN 7ir n f%$%h limi Hadram ile ebdKabris+an%"nda idi$. 7ana; & MuhibbeddnP Ollerin sesine inan%r m%s%nT( diye sorun9a,ben de; &E*e+( dedim. Q )aman Hadram; &7u $abrin shibi bana, &7en !enne+"inor+as%nday%m( diyor( dedi.

? yle anla+%l%rN &Meli$ Mu)affer hi)me+:ilerine, Hadram eldi8inde $endisine haber*ermelerini s ylemi6+i. r fa$h Hadram onun hu)runa +e$lifsi) irerdi. 7unun i:inuy unsu) bir *a)iye++e ya$alanma$ is+emiyordu.


221/290

$o$layabilse$( dediler. Hasen bin Ali el Harr ha)re+leri aya$$ab%s%n% :%$ard%. Aya$$ab%s%n%ni:inden bir deme+ l ald%. 7u ller, o $imselerin ar)u edip de ula6amad%$lar% llerinayn%s% idi. Q bir deme+ l yan%nda bulunan $imseye *erere$, her$ese birer +neda8%+mas%n% s yledi. Q $imse her$ese birer +ne da8%++%. llerin say%s%, oradabulunanlar%n say%s% ile ayn% idi. Qrada bulunanlar%n hepsi hem bu hle :o$ hayre+ e++ilerhem de :o$ se*indiler.

1) 3miu &ermt-il-e*li#; cild-1, sh. !96

HETTR (s +in &+ !":emen"de ye+i6en +asa**uf limlerinden. He++r la$ab%yla +an%nd%. emen"de =an"a

6ehrinin ba+%s%nda @a) 6ehrinin do8usunda bulunan !ened 6ehrinde ye+i6ip, orada i$me+e++i. !ened 6ehri y)y%llard%r limlerin *e e*liyn%n )iyre+ *e i$me+ e++i8i bir ilim mer$e)iidi. He++r ha)re+leri, !ened 6ehri lim *e e*liys%ndan ilim 8renip, fey)lerinden is+ifdee++i. Grif !eyln"nin ileri elen +alebelerinden oldu. Cefa+%na $adar 8rendi8i ilimleri,is+e$li olanlara 8re++i. 7ir:o$ +alebe ye+i6+irdi. !ened, +alebesi Ali s bin $bl He++r"%n hu)runa *ard%. 'aha n9e birbirlerini hi:rmemi6lerdi. ayb )yle Eb"l ays"%n ne niye+le eldi8ini $e6fedip; &$i 6eyhe birden

ba8lan%l%r m%, y Eb"l aysT( diye hi+b e++i. Q da; &Hay%r, efendim( deyip, eri d nd.( Ahmed bin !a"d anla+%rN &7ir n )iyre+ ma$sad%yla !ened 6ehrine idip >s bin

$bl Herr+"% rdm. )erinde :o$ pahal% bir elbise *ard%. &7 yle by$ bir )+, dnymal%na ehemmiye+ *ermemesi ere$ir$en, her$esin imrendi8i $%yme+li elbiseler iyipdola6%yor( diye $albimden e:+i. Hemen pe6inden + *be e++im. Ama He++r ha)re+leri

benim bu hlimi $e6fedip anlad% *e bana; &Ey o8lumP 7enim bu elbiseyi iymemin sebebi,Allah +eln%n *erdi8ine r)% olmamd%r. Jn$ bi), Allah +el ne *erirse, onu iyiniri)(dedi. 7en de hemen $endisinden )r dileyip duas%n% is+edim.(

El Mes* anla+%rN & emen )erinde, : n hi: durup dinlenmeden $um f%r+%nas%es+i. nsanlar ne yapa9a$lar%n% 6a6%rd%lar. aln%) >s bin He++r *e onun +alebeleri n9edenbildi$leri i:in ha)%rl%$ yap+%lar *e raha+ e++iler. Jn$ He++r, Allah +eln%n i)niyle $umf%r+%nas%n% n9eden haber *ermi6, her$ese duyurmu6+u. =e*enleri s )ne inanm%6,se*meyenler ise f%r+%nadan :o$ )arar rm6lerdi.(

beyd, eserinde anla+%rN &>s bin $bl He++r, *efa+ e+meden n9e +alebesi *ehalfesi olan o8lu Eb 7e$r"e nasiha+lerde bulunup, *efa+%ndan sonra has+al%$l% bir$imsenin $endisini )iyre+ i:in ele9e8ini, ona i))e+ *e i$rmda

Documents

İslâm Âlimleri Ansiklopedisi - 8