simsiz Suretler, Kahrolas Vitrinler Modern hayata ikin yaamn ve bu yaamn pratiklerinin da vurumu, hayatn pek olumlu ve herkesi kapsayan mutluluk halini, zgrlkleri veya sadece hayatn kendisini bizlere sunmaz. Bu ba ncelikle kamusal alan ve zel alan ad altnda ikiye ayrlr ve yaamlarmz bu ikilikler arasna sktrr. Srekli olarak blnme ve ikililik hali insann kendisini merkeze almasndan dolay dnyay ve gndelik iliki kurma biimlerini hiyerariler iine konumlandrr. Bu yzden ierdikleri ve darda braktklaryla srekli tahakkm ilikilerine bizleri zorlar. Akln doaya kar stnl, insann evresini kontrol etmesine dnen pratiktir, insann evresini kontrol etmesi ise kendi evresindekileri kontrol etmesi ile devam eder. Ontolojik ve rasyonel olan erkek olarak tanmlayan yap modern hayatn kabullerini erkek egemenin karlarna gre dzenler.Ne var ki bu kontrol lgnlna ilk itiraz, retim aralarna sahip olanlar ve olmayanlar arasnda balanmtr tabi gzlerin kr olmas cabas! En azndan bu konudan bahsederken deneyimlerimize yabanclama halinin konuulabilir olmas ve zamann nesnelere dntrlmesini anlamamza dikkat ekmek asndan nemlidir.. Bir dier yandan da yabanclamann ve metalarla evrili hayatlarmzn negatif yne doru gidiatndan kurtulma yolu olarak ortak snf mcadelesinin yaplmas gerektiinin alt izilmektedir ve fakat bu mcadelenin tahakkm yaplarndan, hayatn blnmlnden bizi ne kadar syraca ayr tartma konusudur. Bu blnmlk, sadece retim aralarna sahip olanlar ve olmayanlarla deil, atfedilen cinsiyet kimliklerinin grmezden gelinmesi ve cinsel kimliklerimize bal olarak deneyimleme biimlerimizin farkllatn yok saymasyla bir daha blmektedir. Neticede bize gsterilen bu yol bir karnca yuvas gibi sunulmaktadr ve yuvann ierisinde gideceimiz yol bellidir. Ama bizler bu kadar pasif ve eli kolu bal varlklar myz? Aksine Feminizm bu krln ve grme bozukluunun eksik kalan yerlerini kavramsallatrmaktadr. rnein tm ii snfnn erkek olmas ve mcadeleyi yapacak olanlar erkek olmas ve mcadele sonu kurtulua varla bilinirse, dnyann tm bu tahakkm ilikilerinden syrlaca dnlmektedir. Hal bu ki aynaya dnp baktmz zaman bizlerin(cinsiyetiliin retilmesine) bu sarmal bilinli veya bilinsiz olarak nasl rettiimizi grmek asndan feminizme ihtiyacmz vardr. Adil olmayan hayata kar adil olduunu iddia edenlere inat! Toplumsal cinsiyet almalarna bu balamda tekrar dnld zaman eletiri retebilir konuma gelmektedir. Kadn ve erkek olmak hayatta bir birinden farkllaan heteronormatif beklentiler yklenen toplumsal cinsiyet kategorileridir. Doumumuzla beraber pranga eklinde ayamza balanr ve mrmzn sonuna kadar hatta sonunda bile bu prangann ykn tamz beklenir. Nasl kadn olacamz ve nasl erkek olacamz bununla beraber ne olacamz bizim dmzda bakalarnca belirlenmitir. Koca bir okyanusun ortasnda kck bir sandal gibi hissetmemize neden olur bu durum. Usuz bucaksz bir zemin zerinde krek attka hayatta kalnabilen fakat bir dakikalna krek ekmekten vaz geildii an tepe de en akbabalarn ve sandaln altnda bizi bekleyen trl yrtclarn varlyla tehdit edilen. ou zaman sandaln altnda olan yrtclar iktidar konumunda olanlardr ve tepede ki akbabalar ise yerinde memnun olan ve aldr etmeyenlerdir. Toplumsallaan ve ierii bizlerden bamsz oluturulan bu kimlikler ile yaar dururuz. Bir nevi kendi olma isteimizle, olamama halimizin anksiyetesidir performe edilen sahne. Yabanclamada vardr iinde, iktidarda, kontrolde, kuralda. Hayat ev halimiz ve dars diye blnmlk hali ile devam eder ama anlamlar yklenmi bu kimliklerin rolleri stmze yapmtr. Gene de aresiz deilizdir, kendimiz olma adna bir takm yollar ararz ve bulduumuz yerlerde kendimiz var ederiz. Bu bazen bizim sakl bahemiz olur kaybolabildiimiz, bazen ehrin en kalabalk sokaklarnn bir tanesinde herkesin yryp getii zamanlarda dans etmek olur, karnca yuvasndan kamak. Aslnda ev ile kurduumuz ba daha ok gven ve kontroll olan yere iaret etmektedir fakat neden byle dnmeye itildiimiz gz ard edilir. Peki, ev her zaman gvenli midir? Zaten sorsak evin reisine cevab hazrdr; 3, 2, 1 mikrofon benim elimde ki!Rollere gre belirlenen yaam ile kimin ne yapmas gerektii ve beklentiler dayatlr. Bu yzden kamak iin bize kucak aan ve kendimizi mutlu ettiimiz meknlara taarz. rnein bir balkon ne kadar nemliyse hayata karmakta, kendine ait bir odann olmas da snlacak liman ifade edebilmektedir. Dars ise bu ilikilerin ve kendi olma halinin i ie kart yerlerdir ki gene renksiz, somurtkan ve adnn erkek olduu egemen tarafndan denetlenmektedir. Nerede balayp, nerede bittii tartlsa da ortak kullandmz alanlar diye genelletirilebilir. Cinsel kimliinize bal olarak sizin iin sokaklarn snrlar, ke balarn tutanlar tarafndan belirlenir. rnein otobste nereye veya en ge hangi saatte bineceinize kadar bilisel srelerle deneyimlersiniz ve ayrca sokaa erkek veya kadn cinsiyetine sahip biimde kodlanarak dhil olursunuz. Bu yzden beklentiler toplumsallar ve kalabaln sessizliine karr. En basit vitrinler bile bu beklentilerden nasibini alr ve beklentilere gre ekillenir. Kadn olmaya dair temsili ve ideal kadn tasvirlerinin vitrinler araclyla sahnelenmesi eitli nedenlerle birlikte farkllasa dahi araya koyduu ince cam ile bu snr kendi iinde tekrar izer. Kadn olan nasl grmek istediini fantezi dnyasndan[footnoteRef:1](yle ki cansz mankenlere tecavz bile edebildii) ve soyut dncelerinden tarr ve somut olarak var eder. Ayrca hangi kadn, nasl arzu ederek grmek istiyorsa tekrar bunu belirler. Seksapel, muhafazakr ya da gen kadn, yal kadn gibi srekli tanmlar. Kadn kimliinin zerk kiiliinin olamayacan ve bu yzdende standartlatrd vcutlarla veya temsillerle deersizletirebilecei, bir yze sahip olmamas ile zerkliinin olmamas gerektiine vurgu yaparcasna souk ve donuk bir ekilde vitrinler. Bu temsillerin iine snf, etnisite, etnik kimlik de dhil olunca ortaya snrsz tketebilme endeksli yaam biimleri eitlenebilir. Paranz varsa satn alrsnz ve ne olmak isterseniz olursunuz! [1: http://www.milliyet.com.tr/Milliyet-Tv/video-izle/Magazayi-soydu--cansiz-mankenle-sevisti-ultyfaVSTLC4.html]

Bir yandan da bu temsil ve deersizletirme sadece edilgen, pasif ve nesne konumunda olan, kadnlatrlarak tanmlar malum kadn olmak kadns olmak Konuamasa da olur, karlk vermese de olur, sadece kadn olarak izilmesi yeterlidir[footnoteRef:2]. Modern hayatn insan maskeyle sokaa karken, sokak lambalarnn altnda kadnlarn yz bile grlmeye deer deilmi gibi sunulur. Sokaktakiler olarak ou zaman baklr bu sahneye ve pei sra kaldrmlardan yrmeye devam ediliri ne de olsa ou zaman izleyicisi hazrdr ve alklayan oktur! [2: http://www.gazetevatan.com/cansiz-mankene-asik-698018-makaron/]

Ama gene de aresizlik hali deildir hayatn kendisi, alklamaya deer gzel eylerin var olduunu bilmek umuttur elbette ve seyirci deilizdir her zaman adil olmayana, deimesi iin ellerimizi rparz ve haykrrz sesimiz kslana kadar!

1 Mays Artvin

Not: lk fotoraf Artvinde bir dkkan vitrini.

Burak KARTAL