Embed Size (px)
Citation preview
L-Istorja – Is-Seba’ Sena – L5 sa L8 – 2017 Paġna 1 minn 10
ID-DIRETTORAT GĦAL KWALITÀ U STANDARDS FL-EDUKAZZJONI
Id-Dipartiment tat-Tmexxija tal-Kurrikulu
It-Taqsima tal-Assessjar Edukattiv
L-Eżamijiet Annwali 2017
IS-SEBA’ SENA L-ISTORJA IL-ĦIN : Siegħa u nofs
L-Isem: _____________________________________ Il-Klassi: _______________
1. Qiegħed dawn id-dati fil-kaxxi skont kif inhu posthom fuq ir-riga taż-żmien.
1000 Q.K.
90 Q.K. 1500 Q.K.
1974 W.K. 1789 W.K. 1090 W.K.
(Total: 6 marki)
2. Sib it-tifsira tal-kelma. L-ewwel waħda hi lesta bħala eżempju.
1 Kronoloġija hu xi dokument, oġġett jew pittura li saru fiż-żmien li nkunu
qegħdin nistudjaw dwaru.
2 Evidenza hu riżultat ta’ sensiela ta’ avvenimenti.
3 Anakroniżmu hi meta jien nifhem lil ħaddieħor tant li nkun qisni dħalt
fil-ħsibijiet u l-esperjenzi tal-persuna.
4 Kawża 1 hi kif seħħew il-ġrajjiet wara xulxin skont iż-żmien.
5 Effett turi dak li ġara fl-imgħoddi.
6 Empatija hi avveniment jew ġrajja li tkun kaġun ta’ xi ġrajjiet jew
avvenimenti oħra li seħħew qabilha.
7 Sors Primarju hi xi ħaġa li tkun barra minn żmienha.
(Total: 6 marki)
2017
0
IL-LIVELLI
5 - 6 – 7 – 8
Paġna 2 minn 10 L-Istorja – Is-Seba’ Sena – L5 sa L8 – 2017
3. Uża s-sorsi biex twieġeb il-mistoqsijiet.
Sors A: Għar Dalam
Sors B: Oġġetti wżati fil-preistorja
li nstabu f’Għar Dalam
3.1 F’Għar Dalam instabu kemm fdalijiet differenti ta’ annimali li llum ma jgħixux f’Malta, kif
ukoll oġġetti li jintużaw min-nies (sors B). X’nitgħallmu minn dawn il-fdalijiet dwar
il-Gżejjer Maltin u dwar dan l-għar?
(i) Dwar il-Gżejjer Maltin: _________________________________________________ (1)
(ii) Dwar Għar Dalam: _____________________________________________________(1)
3.2.1 Sorsi C u D jagħtuna ħjiel ta’ kif kienu jidhru t-tempji. X’juru li kellhom it-tempji li llum il-
ġurnata ma għandhomx? _____________________ (1)
3.2.2 X’wassal biex it-tempji llum ma għadhomx jidhru kif narawhom f’sorsi C u D?
_______________________________________________________________________ (1)
3.3 X’naħsbu li kien isir ġewwa t-tempji? ________________________________________ (1)
3.4.1 Fuq wara tat-tempju ta’ Skorba, fil-ġenb ta’ sors E hemm oġġett li jistona mat-tempju.
X’inhu dan il-oġġett?______________________________________________________ (1)
3.4.2 Kif naħsbu li kienu jibnu t-tempji fi żmien il-Preistorja jekk ma kellhomx dan l-oġġett u
għodod oħra moderni?
_______________________________________________________________________ (2)
Sors D: Graffit ta’ tempju
li nstab minqux fuq ħaġra
Sors E: Fdalijiet tat-tempju
ta’ Skorba
Sors C: Mudell ta’
Tempju li nstab
fit-Tempju ta’ Ħaġrat
L-Istorja – Is-Seba’ Sena – L5 sa L8 – 2017 Paġna 3 minn 10
3.5 Għaliex ma nstabux dokumenti dwar il-bini ta’ dawn it-tempji?
_______________________________________________________________________ (1)
3.6 Semmi t-tempju Preistoriku li nsibu fix-Xagħra Għawdex._________________________ (1)
Sors F: Statwa ta’ persuna
liebsa l-ħwejjeġ
Sors G: Ġiżirana magħmula
minn ċagħaq u għadam
3.7 Sors F turina statwa ta’ persuna liebsa l-ħwejjeġ. Minn xiex taħseb li kien magħmul
l-ilbies fi żmien il-Preistorja? ______________________________________________ (1)
3.8 Kif nindunaw, minn sorsi F u G, li n-nies tal-Preistorja kienu jagħtu kas id-dehra tagħhom?
_______________________________________________________________________ (1)
(Total: 12-il marka)
4. Uża s-sorsi biex twieġeb il-mistoqsijiet.
Sors H: Feniċi qegħdin
jinnegozjaw il-prodotti
tagħhom
Sors I: Rotot li kienu jieħdu l-Feniċi fil-Mediterran
Paġna 4 minn 10 L-Istorja – Is-Seba’ Sena – L5 sa L8 – 2017
Sors J
4.1 Bil-miġja tal-Feniċi spiċċa perjodu
partikolari hawn Malta. X’kien jissejjaħ
dan il-perjodu? __________________ (1)
4.2 F’Sors H naraw l-Feniċi jinnegozjaw.
Semmi l-prodott li baqgħu magħrufa għalih
il-Feniċi. ________________________ (1)
4.3 Minn sors I naraw li minbarra Malta,
il-Feniċi baħħru lejn artijiet oħra.
Mill-istess sors, semmi żewġ postijiet fejn
marru l-Feniċi.
________________________________
________________________________(2)
4.4 X’użu kellhom il-Gżejjer Maltin għall-Feniċi?
_______________________________________________________________________ (2)
4.5 Għaliex taħseb li l-Feniċi kellhom bilfors iduru lejn il-baħar għan-negozju tagħhom?
_______________________________________________________________________ (2)
4.6 X’jidher f’sors J? ________________________________________________________ (1)
4.7 X’informazzjoni ġabru l-arkeologi dwar il-Feniċi minn fdalijiet bħal dak li jidher f’sors J?
_______________________________________________________________________ (2)
4.8.1 Liema minn dawn it-tliet sorsi hu ta’ żmien il-Feniċi? Immarka billi tagħmel salib fil-kaxxa
provduta. (1)
4.8.2 Kif inhu magħruf is-sors li mmarkajt? _______________________________________ (1)
4.8.3 X’sejba importanti dwar il-Feniċi għamlu l-arkeologi u l-istoriċi bis-saħħa ta’ dan is-sors?
_______________________________________________________________________ (1)
(Total: 14-il marka)
L-Istorja – Is-Seba’ Sena – L5 sa L8 – 2017 Paġna 5 minn 10
5. Aqra sors K u wara wieġeb il-mistoqsijiet.
Sors K
Fil-pjanura ta’ Burmarrad, tagħti għal fuq port Ruman, insibu villa
Rumana. Din tmur lura għat-tielet seklu Q.K. It-tradizzjoni tgħid
li Publius, kien laqa’ lil San Pawl f’dawn l-inħawi... Minkejja li
l-fatti arkeoloġiċi u storiċi għadhom ma kkonfermawx din
it-tradizzjoni, dan is-sit jagħti ħjiel dwar l-ekonomija Maltija
fil-perjodu Ruman... Parti żgħira mill-villa ġiet skavata... Tliet
preses ...bosta buqari nstabu f’din il-villa. Dan juri li f’din il-villa
kienu jipproduċu ż-żejt... Fit-tielet seklu W.K. inbena ħajt oħxon
madwar il-villa.
(Silta addattata mit-Times of Malta, 19 ta’ Marzu 2012.)
5.1 F’sors K tissemma t-tradizzjoni. Nistgħu nqisu t-tradizzjoni bħala evidenza tal-imgħoddi?
Għid għaliex. ___________________________________________________________ (2)
5.2 Sors K hu sors primarju jew sekondarju? Għaliex? _________________________________
_______________________________________________________________________ (2)
5.3 X’kien l-isem ta’ Malta fi żmien ir-Rumani? ___________________________________ (1)
5.4 Biex kienu jżejnu l-art tad-djar tagħhom ir-Rumani sinjuri? _______________________ (1)
5.5 Semmi tliet oġġetti ta’ żmien ir-Rumani li nstabu fid-Domus Rumana tar-Rabat.
______________________ _______________________ ________________________ (3)
5.6 F’sors K insibu li nbena ħajt oħxon madwar il-villa. Għaliex taħsbu li nħass il-bżonn li
jinbena dan il-ħajt?
_______________________________________________________________________ (2)
5.7 Xi fdal instab f’sors K li juri li f’dan is-sit kien jingħasar iż-żebbuġ?
_______________________________________________________________________ (1)
5.8 Minbarra l-għasir taż-żebbuġ, semmi industrija oħra li kienet ipprattikata hawn Malta fi
żmien ir-Rumani. ________________________________________________________ (1)
5.9 F’paragrafu qasir ta’ madwar 40 kelma, iddeskrivi l-ġrajja tal-miġja ta’ San Pawl f’Malta.
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________ (3)
(Total:16-il marka)
Paġna 6 minn 10 L-Istorja – Is-Seba’ Sena – L5 sa L8 – 2017
6. Uża s-sorsi biex twieġeb il-mistoqsijiet.
Sors L:________________________________
Sors M: _____________________________
6.1 Taħt is-sors, ikteb liema hu t-teatru Grieg u liema hu l-Kolossew. (2)
6.2 X’tip ta’ spettaklu kien isir fil-binja ta’ sors L? ___________________________________
_______________________________________________________________________ (1)
6.3 Semmi post pubbliku fejn ir-Rumani kienu jiltaqgħu. ____________________________ (1)
Sors N: Ir-Rumani u l-Griegi kienu
differenti mhux biss fil-lingwa imma
anki fl-interpretazzjoni tal-arti.
Fl-istatwi tal-Griegi naraw li dawn kienu
jonqxu figuri umani perfetti, sbuħija
ideali, filwaqt li r-Rumani kienu
jagħmluhom kif jidhru, bid-difetti. Dan
narawh anke fil-mużajk u fl-affreski
Rumani. Ateni bniet is-saħħa tagħha
permezz tal-kummerċ fuq il-baħar,
filwaqt li r-Rumani kibru billi ħakmu
l-artijiet. F’Ateni n-nisa ma kinux
meqjusa bħala ċittadini, filwaqt li
f’Ruma kienu meqjusa bħala ċittadini.
L-ekonomija taż-żewġ ċiviltajiet kienu
jiddependu fuq l-agrikoltura. It-tnejn
kienu jesportaw il-qamħ, iż-żejt
taż-żebbuġa u l-inbid.
Sors O : It-toroq tal-Imperu Ruman
6.4 Minn sors N, x’differenza ninnutaw bejn l-arti Griega u dik Rumana?
_______________________________________________________________________ (1)
L-Istorja – Is-Seba’ Sena – L5 sa L8 – 2017 Paġna 7 minn 10
6.5 Minbarra l-arti, semmi punt ieħor fejn iċ-Ċiviltà Rumana u dik Griega kienu differenti.
_______________________________________________________________________ (1)
6.6 Minn sors N, x’kienu jesportaw ir-Rumani u l-Griegi? ___________________________ (1)
6.7 Mill-mappa tat-toroq Rumani f’sors O, semmi żewġ pajjiżi li kienu taħt il-ħakma Rumana.
__________________________________(1) ___________________________________(1)
6.8 Għaliex kien importanti għar-Rumani li jkollhom toroq tajbin? _____________________
_______________________________________________________________________ (1)
6.9 Qiegħed f’ordni kronoloġiku dawn l-istampi billi tikteb in-numri minn 2 sa 6 sabiex turi
l-proċess ta’ kif kienet tinbena triq Rumana. L-ewwel waħda hi mogħtija bħala eżempju. (5)
It-triq
Rumana.
Jitqiegħdu
l-pedamenti
tat-triq.
Perit jippjana minn fejn l-aħjar
tgħaddi t-triq.
Jitpoġġa l-ġebel tal-wiċċ.
Għalqa maħduma mill-bdiewa
Rumana.
Ilsiera jħammlu t-triq.
1
Paġna 8 minn 10 L-Istorja – Is-Seba’ Sena – L5 sa L8 – 2017
6.10 Ir-Rumani kienu jqisu l-Baħar Mediterran bħala ‘Għadira Rumana’. Għaliex kienu jqisuh
hekk?
_______________________________________________________________________ (1)
6.11 X’nifhmu meta ngħidu ‘Pax Romana’? _______________________________________ (1)
6.12 Liema kien l-akbar għadu tar-Rumani fil-Mediterran? ____________________________ (1)
6.13 X’kienu jissejħu l-gwerer ta’ bejn ir-Rumani u dan l-għadu? _______________________ (1)
6.14 F’liema minn dawn il-gwerer rebħu ’l Malta r-Rumani? __________________________ (1)
(Total: 20 marka)
7. Uża sors P biex twieġeb il-mistoqsijiet.
7.1 Sors P jurina kif inqasam l-Imperu Ruman fis-sena 400 W.K.
(a) Kif kien magħruf il-parti tal-Imperu Ruman immarkat bl-ittra A fuq il-mappa?
_______________________________________________________________________ (1)
(b) Kif kien magħruf il-parti tal-Imperu Ruman immarkat bl-ittra B fuq il-mappa?
_______________________________________________________________________ (1)
7.2 Liema kienu l-bliet kapitali tal-Imperu mmarkat bl-ittra A u tal-Imperu mmarkat bl-ittra B?
A:__________________________________ B: ________________________________(2)
7.3 Għaliex inħasset il-ħtieġa li jinqasam dan l-Imperu? ____________________________ (1)
B
A
Sors P
L-Istorja – Is-Seba’ Sena – L5 sa L8 – 2017 Paġna 9 minn 10
7.4 L-Imperu mmarkat bl-ittra B, maż-żmien inbidel l-isem tiegħu. Agħmel sinjal taħt l-isem it-
tajjeb.
(Babiloniż, Biżantin, Persjan, Barbaru) (1)
7.5.1 Bejn is-sena 535 W.K. u s-sena 870 W.K, Malta kienet tagħmel parti minn wieħed minn dawn
l-Imperi. Għid ma’ liema Imperu ta’ sors P kienet tagħmel parti minnu Malta.
_______________________________________________________________________ (1)
7.5.2 Semmi fdal li għandna ta’ dak iż-żmien. ______________________________________ (1)
(Total: 8 marki)
8. Wieġeb dawn il-mistoqsijiet.
8.1 L-Għarab kienu nomadi. Xi tfisser li tkun nomadu? ______________________________
_______________________________________________________________________ (1)
8.2 F’liema post bdiet ir-reliġjon Iżlamika? _______________________________________ (1)
8.3 Min kien ir-raġel li beda l-Iżlam? ____________________________________________ (1)
8.4 X’jissejjaħ il-ktieb qaddis tal-Musulmani? _____________________________________ (1)
8.5 Xi tfisser il-kelma ‘Iżlam’?__________________________________________________ (1)
8.6 Fejn jiltaqgħu għall-qima l-Musulmani? _______________________________________ (1)
8.7 Semmi żewġ affarijiet li huma obbligati jagħmlu dawk li jħaddnu t-twemmin Iżlamiku.
_________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________ (2)
(Total: 8 marki)
9. Agħżel tema WAĦDA minn dawn u ikteb paragrafu ta’ madwar 100 kelma dwarha.
9.1 Iċ-Ċiviltà Eġizzjana.
Tista’ ssemmi: Ix-Xmara Nil u kif għenet l-iżvilupp ta’ din iċ-Ċiviltà, siti arkeoloġiċi
Eġizzjani bħall-piramidi u l-Isfinġa, il-Farawni, il-mummji, it-twemmin tagħhom fuq
il-mewt u l-ħajja ta’ wara, il-ġeroglifiċi, il-papiru u l-ħajja ta’ kuljum tal-Eġizzjani.
9.2 Iċ-Ċiviltà Griega.
Tista’ ssemmi: l-Akropoli, il-Partenon, l-allat Griegi, il-filosofi, id-demokrazija, Ateni u
Sparta, l-arkitettura Griega, il-Logħob Olimpiku, il-Polis u l-ħajja ta’ kuljum tal-Griegi.
(Total: 10 marki)
Paġna 10 minn 10 L-Istorja – Is-Seba’ Sena – L5 sa L8 – 2017
