T.C.

MLL ETM BAKANLII

PAZARLAMA VE PERAKENDE

HUKUKU 380H00009

Ankara, 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.

1

AIKLAMALAR .................................................................................................................... 3 GR ....................................................................................................................................... 4 RENME FAALYET 1 ................................................................................................... 5 1. HUKUKUNA YN VEREN TEMEL LKELER .......................................................... 5

1.1. Hukukunun Konusu ................................................................................................. 5 1.2. Hukukuna Yn Veren Temel lkeler ......................................................................... 6

1.2.1. inin Korunmas .................................................................................................. 6 1.2.2. inin Kiiliinin Tannmas ................................................................................ 7 1.2.3. ilerin Ynetime Katlmas ................................................................................. 7 1.2.4. Bireysel Hukukun Toplu Hukuka Dnmesi ....................................................... 7 1.2.5. Toplu Hukukunda Taraflarn zerklii ............................................................. 7

1.3. Hukukunun Kaynaklar ............................................................................................ 8 Trk Hukuku ve Uluslararas Hukuku, Hukukunun kaynaklarn oluturur. ........... 8

1.3.1. Trk Hukuku Kaynaklar ................................................................................... 8 1.3.2. Uluslar Aras Hukuku Kaynaklar ..................................................................... 8

1.4. Hukukunun Temel Kavramlar ................................................................................ 9 1.4.1. i ......................................................................................................................... 9 1.4.2. veren ................................................................................................................. 11 1.4.3. yeri .................................................................................................................... 12

UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 17 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 18

RENME FAALYET 2 ................................................................................................. 20 2. SZLEMES ............................................................................................................... 20

2.1. Szlemesinin Tanm ............................................................................................. 20 2.2. Szlemesi ve likisi .......................................................................................... 20 2.3. Szlemesinin Unsurlar.......................................................................................... 21

2.3.1. Bir in Grlmesi ............................................................................................... 21 2.3.2. in cret Karlnda Grlmesi ....................................................................... 21 2.3.3. Karlkl Bor Yklemesi ................................................................................... 21 2.3.4. Devaml Bir Szleme Olmas ............................................................................. 22

2.4. Szlemesinin Trleri.............................................................................................. 22 2.4.1. Borlar Kanunu ve Kanunlarnda Dzenlenen Szlemeleri ....................... 22 2.4.2. Srekli ve Sreksiz Szlemeleri ..................................................................... 22 2.4.3. Belirli ve Belirsiz Sreli Szlemeleri ............................................................. 22 2.4.4. Tam Sreli ve Ksm Sreli Szlemeleri ........................................................ 23 2.4.5. ar zerine alma ......................................................................................... 23 2.4.6. Deneme Sreli Olan Olmayan Szlemeleri.................................................... 23 2.4.7. Takm Szlemesi ................................................................................................ 23

2.5. Szlemesinin Yaplmas ........................................................................................ 23 2.5.1. Taraflarn Ehliyeti ................................................................................................ 24

2.6. Szlemesinin Hkmszl ................................................................................ 24 2.6.1. Szlemenin ptali ............................................................................................... 24

2.7. inin Borlar ............................................................................................................ 25 2.7.1. Grme Borcu ................................................................................................... 25 2.7.2. verenin Talimatna Uyma Borcu ....................................................................... 25

NDEKLER

2

2.7.3. Sadakat Borcu ...................................................................................................... 26

2.8. verenin Borlar ........................................................................................................ 26 2.8.1. cret deme Borcu ............................................................................................. 26 2.8.2. iyi Koruma Borcu............................................................................................ 27 2.8.3. Eit lem Yapma Borcu ...................................................................................... 28

2.9. Szlemesinin Sona Ermesi .................................................................................... 28 2.9.1. Taraflarn Anlamas ........................................................................................... 28 2.9.2. lm .................................................................................................................... 28 2.9.3. Belirli Srenin Bitimi .......................................................................................... 29 2.9.4. Szlemenin Bozulmas (Fesih) .......................................................................... 29 2.9.5. Szlemenin Geerlilii ....................................................................................... 30 2.9.6. Yeni Arama zni............................................................................................... 30 2.9.7. verenin alma Belgesi Vermesi ..................................................................... 30

UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 34 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 35

RENME FAALYET 3 ................................................................................................. 36 3. ALIMA SRELER ...................................................................................................... 37

3.1. Normal alma ve Dier alma ekilleri ............................................................... 37 3.1.1. Normal alma Sresi ........................................................................................ 38 3.1.2. Gece almalar .................................................................................................. 39 3.1.3. Telafi almas ................................................................................................... 39 3.1.4. Ksa alma ........................................................................................................ 39 3.1.5. Fazla alma ...................................................................................................... 40 3.1.6. Hazrlama, Tamamlama ve Temizleme leri ...................................................... 40 3.1.7. Ara Dinlenmesi .................................................................................................... 40

3.2. Tatiller ve Tatil cretlerinden Yararlanma ................................................................. 41 3.2.1.Hafta Tatili ............................................................................................................ 41

3.2.2. Ulusal Bayram ve Genel Tatiller ......................................................................... 41

3.2.3. Yllk cretli zin ................................................................................................. 41 3.3. i ve veren Kurulular (Sendikalar)....................................................................... 43

3.3.1. Sendika Faaliyetleri ............................................................................................. 44

3.3.2. Yasak Faaliyetler ................................................................................................. 45

3.3.3. Konfederasyonlar ve Uluslar Aras Kurulularla liki Kurulmas ...................... 46 3.3.4. Grev ve Lokavt .................................................................................................... 46

3.4. Toplu Szlemesi .................................................................................................... 48 3.4.1. Toplu Szlemesinin Yaplma artlar ............................................................ 48 3.4.2. Toplu Szlemesinin Hkmleri ..................................................................... 49 3.4.3. Toplu Szlemesinin Sona Ermesi .................................................................. 49

UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 57 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 58

MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 63 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 65

NERLEN KAYNAKLAR .................................................................................................. 67 KAYNAKA ......................................................................................................................... 68

3

AIKLAMALAR

KOD 380H00009

ALAN Pazarlama ve Perakende

DAL/MESLEK Sat Eleman

MODLN ADI Hukuku

MODLN TANIMI

Hukukunun temel ilkelerinin, yaplan szlemenin sorumluluklarn ve zlk haklarna ait temel bilgi ve becerilerin kazandrld renme materyalidir.

SRE 40/32

N KOUL

YETERLK hukuku kurallarn uygulamak

MODLN AMACI

Genel Ama yerinde Hukukunun temel ilkelerine gre i szlemesi yapabilecek ve kendi zlk haklarnz en iyi ekilde koruyabileceksiniz.

Amalar 1. Hukukuna yn veren temel ilkeleri

uygulayabileceksiniz.

2. szlemesi dzenleyebileceksiniz.

3. zlk haklarnz en ideal ekilde uygulayabileceksiniz.

ETM RETM ORTAMLARI VE

DONANIMLARI

Snfn i ortamna uygun dzenlenmesi, kanunlar, hukuk dergileri, szlemeler, Hukuku dokmanlar, internet.

LME VE DEERLENDRME

Her renme faaliyeti sonunda modlde verilen lme aralar ile ulatnz bilgi dzeyinizi kendi kendinize deerlendirebileceksiniz.

Modl sonunda ise, kazandnz bilgi ve becerileri belirlemek amacyla retmeniniz tarafndan hazrlanacak bir lme aracyla deerlendirileceksiniz.

AIKLAMALAR

4

GR Sevgili renci,

Meslek veya alan seimi bireyin yaamndaki dnm noktalarndan biridir ve tesadflere braklmamas gerekir. Seilen meslek; bireyin yaayaca evreyi, ilikide bulunaca insanlar, ekonomik durumunu; ksaca yaam tarzn etkileyecektir. Bu modle sahip olduunuza gre kendinize yn vermi, ilgi, yetenek ve kiilik zelliklerinize uygun meslei semi bulunuyorsunuz.

Toplum iinde yaamak insan iin bir zorunluluktur. Toplum dzen demektir. Bireyler diledikleri gibi davranrlarsa dzen kurulamaz. Toplumu oluturan bireylerin zgrlklerinin bir lde snrlanmas bu yzden kanlmazdr. Yasalarn ilk ve temel amac bireylerin mutlak haklarn korumak ve dzenlemektir. Hukuk kurallarnn yaptrm devlet gcyle desteklenmitir.

alma hayatndaki iler arasnda ekonomik, sosyal, hukuk niteliklerden doan farkllklar bulunmaktadr. Gelir dalm ekonomideki retim ve verimlilik dzeyini belirler. Ekonomide retim ve verimlilik ne kadar dk olursa, gelirdeki eitsizlikler de o kadar byk olur, retim ve verimlilik ne kadar yksekse eitsizlik o kadar azdr.

Hukuku iverene bal olarak alanlarn iverenle ilikilerini dzenleyen, bireysel hizmet szlemesinin kuruluunu, sona ermesini, toplu i szlemesinin taraflarn kuruluunu, sona ermesini dzenler.

Tm insanlar saygn ve zgn bir yaam srmeyi diler ve bunu hak eder.

Gelien bir demokrasi, hukukun stnl, kanun nnde eit haklar, gl sivil toplum rgtleri, insan haklarnn en iyi koruyuculardr.

Kresellemenin ve Teknolojinin her geen gn hzla ilerledii bu zamanda ilerinizi daha kolay yapabilmeniz iin Hukukunu renerek mesleinizi icra ederken ne kadar nemli olduunu greceksiniz.

Btn bilim dallarnda olduu gibi hukukta da kazanlan bilgilerin kullanlabilmesi lazmdr. Sadece bilmek yetmez. Bilginin somut olaya, doru zamanda uygulanabilmesi gerekir. alma hayatnzn hukuk kurallar erevesinde adil ve gvenli gemesini salayacak btn sorularnzn cevabn bu kitapkta bulabileceksiniz.

Adalet Onunla yaamak, Bakasna zarar vermemek, Herkese kendine ait olan vermektir.

GR

5

RENME FAALYET 1

RENME Hukukuna yn veren temel ilkeleri uygulayabileceksiniz.

Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr:

Bulunduunuz kentte i mahkemesi olup olmadn aratrnz. mahkemesi yoksa bu mahkemenin grevlerini hangi mahkeme yerine

getirmektedir? Aratrnz. mahkemelerinin baktklar balca davalar hakknda bilgi edininiz. alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlnn kuruluu ve grevleri hakknda bilgi

edininiz ve rapor halinde snfa sununuz. alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlna bal kurulular nelerdir? Bu

kurulular yazl olarak snfa getiriniz ve tartnz. Bulunduunuz kentte i hayatnn tefti ve denetimini hangi kurulu

yrtmektedir? Uluslar aras alma rgtnn kurulu amalar ve yapt iler hakknda

bilgi edininiz.

3308 Sayl Meslek Eitim Kanunu hakknda bilgi toplayarak edindiiniz bilgileri arkadalarnzla paylanz.

Yukardaki aratrmalar snfta gruplara ayrlarak aratrnz ve elde ettiiniz sonular

snfta proje halinde sunarak tartnz. Aratrma ilemleri iin internet ortam ve mahkemeleri gezmeniz gerekmektedir.

1. HUKUKUNA YN VEREN TEMEL LKELER

inin korunmas ihtiyac ve amac i hukukunu dourmutur. hukuk ile iktisadi dzen karlkl etkileim iindedir.

1.1. Hukukunun Konusu

Hukuku, iverene bal olarak alanlarn, iverenle ilikilerini, bunlarla devlet arasndaki ve iilerle iverenin her birinin kendi iindeki ilikilerini dzenleyen hukuk daldr.

RENME FAALYET1

AMA

ARATIRMA

6

alanlar baml ve bamsz alanlar olarak iki gruba ayrlmaktadr. Baml olarak alanlar grubuna iilerden baka, memurlar ve dier kamu grevlileri girmektedir. Memurlar ve dier kamu grevlileri dare Hukukunun konusuna girer.

Hukuku iilerin zel hukukudur.

ekil 1.1: Yasalarn temel amac bireylerin haklarn korumak ve dzenlemektir.

1.2. Hukukuna Yn Veren Temel lkeler

Hukuku iyerinin verimliliini gzeten ve ynlendiren ilevi ile iktisadi dzeni salayan hukukun nemli bir parasdr.

1.2.1. inin Korunmas

Serbest meslek sahibi olarak hayatn kazanabilmek olana bulunmayan kii, bakasnn yannda almak zorundadr. Bunun sonucu olarak iveren i arayan kiiyi kendisi iin elverili koullarla ie almak isteyecektir. Hukuku iiyi koruma amacna dayanmaktadr. Hukuku ile ekonomik dzen karlkl etkileim iinde olduundan, iinin korunmas ilkesi bu dzenle badat lde uygulama alan bulur.

inin korunm

as

Hukuku Temel lkeleri

i kiiliinin

tannmas

inin ynetime

katlmas

Bireysel

hukukun

Toplu

hukuka

dnmesi

Taraflarn

zerklii

7

1.2.1.1. Anayasadaki iyi Koruyan Esaslar

Sosyal devlet ilkesi: Anayasamza gre, Trkiye Cumhuriyeti demokratik ve sosyal bir hukuk devletidir (m.2). Sosyal devlet, ulusal gelirden herkesin belirli bir dzeyin altna dmeyecek ekilde uygun pay almasdr.

Temel haklar ve devler: Trkiye Cumhuriyeti insan haklarna saygl bir devlettir. Anayasamza gre Herkes kiiliine bal, dokunulmaz, devredilmez, vazgeilmez temel hak ve hrriyetlere sahiptir(m.12/1).

1.2.1.2. Emredici Hukuk Kurullar

alma koullarnn dzenlenmesinde temel hukuk kayna i szlemesidir. mevzuatnda taraflarca uyulmas zorunlu ve deitirilme olana bulunmayan emredici kurallar yannda, ii yararna deitirilebilen emredici kurallara da yer verilmektedir.

1.2.2. inin Kiiliinin Tannmas

Gnmz Hukuku ii ile iveren arasndaki i ilikisinin iinin kiiliine bal olduunu kabul etmektedir. Bunun sonucu olarak, iinin sadakat, iverenin de iiyi koruma ve iilere eit ilem yapma zorunluluu vardr.

1.2.3. ilerin Ynetime Katlmas

iler toplu i szlemesi, i kanunu uygulamas, kurulular araclyla dolayl olarak ynetime katlmaktadr. Kurula ye seme dnda yasal bir grev verilmemitir.

1.2.4. Bireysel Hukukun Toplu Hukuka Dnmesi

ada Hukuku, iilerin rgtlenerek kendi kendilerine yardm etmeleri ve alma koullarnn dzenlenmesinde sz sahibi olmalardr. Bireysel hukukun toplu hukuka dnmesi sonucu tek bana iverene kar ekonomik adan gsz olan iilere sendikalarn kurarak iverenlerle toplu szlemeler yapma olana salamaktadr.

1.2.5. Toplu Hukukunda Taraflarn zerklii

Demokratik dzende toplu Hukuku ilikilerinde devletin hukuk dzenleme grevine giren bir blmn dzenlenme yetkisi taraflara tannmakta ve emredici hukuk kurallar koyabilme zerklii verilmektedir.

8

1.3. Hukukunun Kaynaklar

Trk Hukuku ve Uluslararas Hukuku, Hukukunun kaynaklarn oluturur.

1.3.1. Trk Hukuku Kaynaklar

Trk Hukuku, genel ve zel kaynaklar olarak ayrlr.

1.3.1.1. Genel Kaynaklar

Hukukunun genel kaynaklarnn banda Anayasa,

kanun, tzk ve ynetmeliklerinden oluan mevzuat gelmektedir. Yardmc kaynaklardan mahkeme kararlar nemlidir. mahkemelerinde Yargtay kararlarndan geni lde yararlanlr.

ekil 1.2: nsanlar iyi yapan yasalardr

1.3.1.2. zel Kaynaklar

Hukukuna zg kaynaklar olup toplu i szlemeleri, genel mukaveleler, i ynetmelikler, i szlemeleri, i yeri uygulamalar, iverenin ynetim hakkna dayanan talimatlardr.

1.3.2. Uluslar Aras Hukuku Kaynaklar

Hukuku son yllarda uluslararas alanda gelimeler gstermitir.

Hukukunun Kaynaklar

Genel

kaynaklar

ki tarafl i

gc

Trk Hukuku

Kaynaklar

Uluslararas Hukuku Kaynaklar

zel

Kaynaklar

ok tarafl

szlemeler

9

1.3.2.1. ok Tarafl Szlemeler ve Antlamalar

Uluslar aras alma szlemeleri ve uluslar aras antlamalar, Uluslar aras alma rgtnce (ILO) hazrlanan szlemeler rgte ye devletler tarafndan onaylanarak yrrle konulur.

1.3.2.2. ki Tarafl Gc Sevki Antlamalar

Hkmetimiz 1964ten beri bata Almanya olmak zere Avusturya, Hollanda, Fransa, sve, Avustralya, Libya ve dier lkelere ii yollamay dzenleyen antlamalar yapmtr.

1.4. Hukukunun Temel Kavramlar

Hukuku, her eyden nce iileri ele alp bunlarn iverenle ilikisini dzenler.

1.4.1. i

Kanununun 2. Maddesi iinin tanm ile balamaktadr. Bir i szlemesine dayanarak alan gerek kiiye ii denir.

ekil 1.3: Kii iin yalnz almasnn karl vardr

Bu tanma gre gerek kiinin ii saylmasnn artlar unlardr:

i bir gerek kiidir. in bir hizmet szlemesine dayanmas gerekir. Gerek kiinin bir ite alyor olmas gerekir. i iini bir iverene bal olarak, onun emir ve talimatlar dorultusunda

yapmaldr. inin emeini ortaya koymas gerekir. in cret karlnda grlmesi gerekir.

i kavramna benzer kavramlar:

1.4.1.1. rak

rakln konusu bir meslek ya da sanatn retilmesidir. Bu alma raklk szlemesine dayanr. Borlar Kanunundaki tanmlamaya gre raklk szlemesi, bir iletme sahibi (usta) tarafndan bir kimseye (rak) belirli bir sanat retmek ve meslek gelimesine yardm etmek taahhdne karlk bu kimsenin iletme sahibine bir cret verme veya iinde alma gibi borlar altna girmesinden doan bir szlemedir.

10

letmelerde Meslek Eitimi: Yirmi ve daha fazla personel altran iletmeler

altrd personelin %5inden az ve %10undan fazla olmamak zere meslek ve teknik eitim okul ve kurumu rencilerine beceri eitimi yaptrr. Bu madde kapsamnda on ve daha fazla renciye beceri eitimi yaptracak iletmeler bu amala bir eitim birimi kurar. Bu birimde, yaplan eitim iin alannda ustalk yeterliine sahip ve i pedagojisi eitimi alm usta retici veya eitici personel grevlendirilir.

lkretim okulunu bitirmi olanlar, bir meslee hazrlk amacyla raklk dnemine kadar iyerlerinde aday rak olarak eitilirler.

rak olmak iin artlar:

14 yan doldurmu, 19 yandan gn almam olmak, En az olmak ilkretim mezunu olmak, Bnyesi ve salk durumu girecei meslein gerektirdii ileri yapmaya uygun

olmak,

Aday rak ve rak renci statsnde olup rencilik haklarndan yararlanr. Bunlar iyerinde alan personel saysna dhil edilmezler.

Aday rak ve raklar, pratik eitimlerini iyerinde, teorik eitimlerini meslek ve teknik eitim okul ve kurumlarnda birbirlerini tamamlayacak ekilde planlanr ve yrtlr.

yeri sahibi aday ra ve ra altrmaya balamadan nce bunlarn velisi veya vasisi, reit ise kendisi ile yazl raklk szlemesi yapmak zorundadr.

Aday rak ve rak almak iin iyerinde usta retici bulunmas arttr. letmelerde beceri eitimi gren renciler, iyerlerinin artlarna ve alma

dzenine uymak zorundadr. letmelerde meslek renimi gren renci aday rak ve raa yana uygun

asgari cretin %30 undan aa cret denemez. cretler her trl vergiden muaftr.

Aday rak ve rak ve iletmelerde meslek eitimi gren rencilere szlemenin akdi ile 506 sayl SSK nin i kazalar ve meslek hastalklar ile hastalk sigortalar hkmleri uygulanr.

Sigorta primleri asgari cretin %50si zerinden Bakanlk btesine konulan denekle karlanr.

Aday rak ve rak ve iletmelerde meslek eitim gren rencilere iletmelerce her yl tatil aylarnda bir ay cretli izin verilir.

1.4.1.2. Stajyer

Bir i yerinde yaplan ileri renmek ve uygulamay izleyerek bilgisini gelitirmek

iin iveren yannda alan kiilerdir.

11

ekil 1.4: Kendine yaplmasn istemediini bakasna yapma

Stajyer ile iinin ayrld en nemli zellik: i gibi geimini salamak iin i yapan deil bilgi ve tecrbesini gelitirmek iin faaliyette bulunan kii durumunda olup stajyer ile iveren arasndaki iliki de stajyerin yarar n plandadr.

Stajyer ile ran ayrld en nemli zellik: raklk szlemesinde olduu gibi bir meslei renip ii statsne gemesi deil esasen var olan meslek bilgisini i yerinde gelitirmesidir.

1.4.2. veren

Kanununun 2. Maddesine gre Bir i szlemesine dayanarak, ii altran gerek veya tzel kiiye veya tzel kiilii olmayan kurum ve kurululara iveren denir.

Bu tanma gre gerek veya tzel kiinin iveren saylmasnn artlar unlardr:

veren ii altran kiidir. Tek ii altranlar da iveren saylr; ancak i yerinde ii says ten ok deilse i kanunlarnn uygulama alanna girmez.

veren, altrd kiileri bizzat veya yardmclar vastasyla ynetilmesini yrten kiidir. Bu kurallara uymayan iilere disiplin cezas verebilir.

ekil 1.5: Adalet herkese hakkn vermektir

rnek: Bir anonim irkete ait fabrikada alan iilerin ivereni o irkettir.

Ayrca dernek, vakf, sendika parti gibi tzel kiiler de ii altrabilir.

1.4.2.1. veren Vekili

i dzenlemek ve yrtmek iverene ait yetkilerdendir. Ancak byk iletmelerde iin yrtlmesinde ve ynetiminde iverenin adna hareket eden yardmclara ihtiya vardr.

yerinde iveren adna hareket eden ve i ile iyerinin ynetiminde grev alan kiiye iveren vekili denir.

12

veren vekilinin iilere kar ilem ve ykmllklerinden dorudan iveren sorumludur. Kanununda iveren iin ngrlen her eit sorumluluk ve zorunluluklar iveren vekilleri hakknda da uygulanr.

rnek: veren adna hareket eden bir fabrika mdr, insan kaynaklar

yneticisi, atlye efi, ayn iverene ait birden ok iyerinin bulunmas halinde genel mdr, genel mdr yardmclar gibi iletme ynetiminde grev alanlar iveren vekilleridir.

1.4.3. yeri

in yapld yere iyeri denir. in nitelii ve yry bakmndan iyerine bal bulunan yerler ile dinlenme, ocuk emzirme, yemek, uyku, ykanma, muayene ve bakm, beden eitimi, meslek eitimi yerleri, avlular vb. eklentiler ve aralarda iyerlerinden saylr.

rnek: Bir fabrikada retimin yapld atlyeler iyeridir. Fabrikann bro blmleri, depo iyeridir. ilerin yemek yemesine, ykanmasna, dinlenmesine, ocuklarn bakmna ayrlm olan yerler de eklentilerdir ve iyeridir

yeri duraan bir yer olabilecei gibi hareketli bir yer de olabilir. Yolcu gemisi, uak, asl iyeriyle ilgili tatlar, yap makineleri, cankurtaran arabalar iyerinden saylr.

yeri kapsamna nelerin dhil olaca sosyal gvenlik asndan ok nemlidir. yerinde meydana gelen kazalar, hastalklar, i kazas ve meslek hastal saylr.

kanunlar; iyerinde alma kurallar, ii sal, i gvenlii ile ilgili kurallara

uyulup uyulmadnn denetlenmesini ngrmektedir. Bu amala iyerinin alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlna( il mdrlklerine) bildirilmesi zorunludur.

13

Aada saylan iler, iiler, bunlarn iveren ve vekilleri Kanunu kapsam dndadr:

Deniz ve hava tama ileri Tarm ileri (50 dahil,50den az ii altran) Evlerde yaplan ev sanatlar Ev hizmetleri 507 Sayl Esnaf ve Sanatkrlar Kanununun 2. Mad. tarifine uygun kiinin

alt iyerlerinde sal ve gvenlii sakl kalmak art ile raklar Sporcular Rehabilitasyon merkezlerinde rehabilite edilenler hakknda

Okuma paras

I)

ki Yargtay Karar T.C.

Y A R G I T A Y

. Hukuk Dairesi E. K. T. ./../.. * HUKUKU LKS * SAYILAN K * GREVL MAHKEME ZET: tarm sat ve tarm kredi kooperatifleri ve birlikleri hakkndaki yasalar

uyarnca kurulmu olan kooperatif ve birliklerin ynetici kadrolarnda da alanlarn, bu kooperatif ve birliklerle aralarnda kan cret, tazminat ve benzeri uyumazlklara bakmaya i mahkemeleri grevlidir. Bu nitelikleri kooperatifte mdr unvan ile alan kii iidir.

(YBK., 20.1.1986 gn ve E: 1985/6, K: 1986/1 s.) Taraflar arasndaki tazminat davasnn yaplan yarglama sonunda; ilamda yazl

nedenlerden dolay davann ksmen kabulne, ksmen reddine ynelik olarak verilen hkmn sresi iinde davallar avukatnca temyiz edilmesi zerine dosya incelendi, gerei konuulup dnld:

Davac; mdr unvan ile daval kooperatifte almakta iken, resen emekliye sevk edildiini, denen kdem tazminatnn faizinin denmediini, ihbar tazminatnn da eksik dendiini ne srerek, .YTL ihbar tazminat ile ..YTL faizin detilmesine karar verilmesini istemitir.

Daval, davann reddini dilemitir.

Mahkemece, ..YTLnin davaldan tahsiline karar verilmitir. Hkm, daval tarafndan temyiz edilmitir.

14

1985/6 esas ve 1986/1 karar sayl, 20.1.1986 gnl Yargtay tihad Birletirme Byk Genel Kurulu Karar gereince; tarm sat ve tarm kredi kooperatifleri ve birlikleri hakkndaki yasalar uyarnca kurulmu bulunan kooperatif ve birliklerin ynetici kadrolarnda alanlarn, bu kooperatif ve birliklerle aralarnda kan cret tazminat ve benzeri uyumazlklara bakmaya i mahkemesi grevlidir. Davac, anlan Tevhidi tihada gre iidir.

Mahkemece bu ynler gz nnde tutularak grevsizlik karar verilmesi gerekirken iin esas hakknda hkm kurulmas usule ve yasaya aykrdr. Bozma nedenidir.

S o n u : Temyiz olunan kararn aklanan nedenlerle daval yararna (BOZULMASINA), esasa ilikin temyiz itirazlarnn bozma nedenine gre incelenmesine gerek olmadna, pein harcn istek halinde iadesine, 7.11.1994 gnnde oybirliiyle karar verildi.

II)

T.C

Y A R G I T A Y

. Hukuk Dairesi E. .. K. T./../ * ASIL VEREN * KNC VEREN (TAARON) ZET : Bir iverenden, belirli bir iin bir blmnde veya eklentilerinde i alan ve

iilerini mnhasran o i yerinde veya eklentilerinde altran dier bir iverenin, kendi iilerine kar o i yeri ile ilgili ve kanunundan veya hizmet szlemesinden doan ykmllklerden asl iverenle birlikte sorumludur. (1475 s. K. m. 1/son)

Taraflar arasndaki davadan dolay, ..Hukuk Mahkemesince verilen .. tarih ve sayl hkmn temyizen tetkiki davac vekili tarafndan istenmi ve temyiz dilekesinin sresi iinde verildii anlalm olmakla; dosyadaki katlar okundu, gerei konuulup dnld:

Davac vekili; irketlerine ait iyerlerinde devamllk arz etmeyen iler meyannda genel temizlik, tahliye, alk, garsonluk, bahe bakm ve tanzimi iin ihale atklarn, daval mteahhitlerle i yapm ve istisna szlemesi imzaladklarn, bu iler iin mteahhitlerin ii temin edip iyerlerinde altrdklarn, mteahhitlerle ihale edilen iler erevesinde imzalanan szlemelerin ilgili maddeleri uyarnca mteahhidin SSK'dan ayr bir iyeri numaras aldn ve temin edilen iilerin her trl vergi, resim, har ve her eit sigorta primlerinin iveren ve ii hisseleriyle SSK ve Kanunu hkmlerinden doan ve iin icab gerei yerine getirilmesi gereken vecibelerin davallara aidiyetinin ilgili szleme maddelerince aka dzenlenip kabul edildiini ve iilerin cretlerini dediklerini, szleme uyarnca kendilerinin ii cretlerini adam gn hesab ile mteahhitlere dediklerini, daval mteahhitlerin temin ettii iilerin . Mahkemesine dava aarak dayanma aidat demek suretiyle iyerlerinde uygulanan TS hkmlerinden

15

yararlanarak cret, ikramiye, bayram harl, sosyal yardm, kdem ve ihbar tazminat gibi alacaklarn tahsili iin dava atklarn ve davann kabul edildiini, bu kararlarn Yargtay Hukuk Dairesince onandn iddia ederek mteahhitlerin iilerine demi olduklar meblan faizle birlikte davallardan rcuen tahsilini istemitir.

Daval vekilleri cevap dilekelerinde; i mahkemesinden verilen kararlarn kesin hkm olduunu, o nedenle davann reddi gerektiini, ayrca ihaleye girilirken davacnn mteahhit iilerinin TS hkmlerinden yararlanmayacaklar hkmn getirdiinden, mteahhitlerin bu artla ihaleye girdiini, TSin tarafnn davac olduunu, TSin hkmlerinin bir szleme olup, hkmlerinin sadece taraflar balayacan, o nedenle TS'ten doan haklardan sorumlu olmayacaklarn ve davann reddi gerektiini savunmulardr.

Mahkeme, davac irketin iddia ettii gibi taraflar arasndaki szlemelerde davac irkette altrlacak iilerin Kanunu ve iin icab yerine getirilmesi gereken vecibelerin mteahhide aidiyeti hkm altna alnmad ve davallarca kabul edilmediinin anlaldn, ayrca dava aan iilerin zel hizmet szlemesine dayanmadklarn bu kiilerin iyerlerinde geerli TSin kendilerine uygulanmasn istediklerini, TSin de davac irket ile sendika arasnda kararlatrlm olduunu, mteahhitlerin bu szlemeye taraf olmadklarn, yllar arasndaki dneme ait davac iveren irketin imza att TSin hepsinin 3. Maddesinde mteahhit iilerinin TS hkmlerinden yararlanamayaca hkm olup mteahhitlerin bu hkme gvenip ihaleye girdiklerini, buna ramen iilerin i mahkemesine bavurup TSten doan haklarn elde ettiklerini taraflar arasndaki szlemeye gre, mteahhit aracl ile altrlan iilerin ie alnmas, iten karlmas ile iyerlerinde uygulanacak kurallarn ve iiye denecek cretin belirlenmesinde asl sz sahibinin davac .. olduunun dzenlendii, davacnn rcu isteminin hakl ve yasal olmad anlaldndan davann reddine karar vermitir.

Hkm, davac vekili temyiz etmitir.

1475 Sayl Kanununun 1/son maddesine gre; "Bir iverenden, belirli bir iin bir blmnde veya eklentilerinde i alan ve iilerini mnhasran o i yerinde veya eklentilerinde altran dier bir iverenin, kendi iilerine kar o i yeri ile ilgili ve bu kanundan veya hizmet akdinden doan ykmlerinden asl iverenle birlikte sorumludur". Grld zere bu maddeye gre, bir iverenin (asl iveren) bir iinin baz blmlerini alan ikinci iveren (taeron) o i yerinde altrd iilerine kar yasa ve hizmet szlemesinden doan ykmlerinden asl iverenle birlikte sorumlu olur.

Taraflar arasnda imzalanan gnl ihale szlemelerinin "mteahhidin sorumluluu" baln tayan .. maddesiyle, bu szlemelere ekli zel artnamenin "zel Gtr Fiyatlarnn Kapsam" bal tayan maddesinde gsterilen giderlerden, ikinci iveren durumunda olan taeronlarn, yani davallarn sorumlu olaca hkme balanmtr. Bu deinilen maddelerdeki giderler iine Toplu Szlemesi'ndeki iiler lehine artrlan cretler ve eklentilerinin girecei ak ve seiktir.

Bu durumda, anlan szlemelerin sresi iinde ve iin devam srasnda, Toplu Szlemesi nedeniyle, davac iverenin alan iilerine tannan haklarn, ikinci iverenin

16

iilerine de verilmesinin gerekmesine ve bu iilere mahkeme kararyla denen cretten, davallar da sorumlu olacandan, mahkemece, bu yn gz nne alnarak deme miktar hakknda inceleme yaplarak sonucu dorultusunda bir karar verilmesi gerekirken, yazl biimde hkm kurulmas doru grlmemi ve hkmn bozulmas gerekmitir.

S o n u : Yukarda aklanan nedenlerle davac tarafn temyiz isteminin kabulyle yerel mahkeme kararnn (BOZULMASINA), dedii temyiz pein harcn istei halinde temyiz edene iadesine, 8.3.1994 tarihinde oybirliiyle karar verildi.

17

UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar neriler i statsnde olmann temel ilkelerini

aratrnz. renme faaliyetinde yer alan

Hukukuna yn veren temel ilkeleri inceleyiniz. Bunu bir rapor halinde

dzenleyerek ifade ediniz.

i saylmak iin gereken artlar okuyunuz.

Hukukunun temel kavramlar balnn altnda yer alan ii konusunu inceleyerek yararlannz ve arkadalarnzla paylanz.

i ile rak arasndaki farklar gzlemleyiniz.

i ve rak konularn ieren modl bilgilerinden veya evrenizde ki iletmelerden yararlannz. Bu program yneticinize(retmeninize) sunduktan sonra onun grlerini alnz.

rakla stajyer arasndaki farklar syleyiniz.

Stajyer konusunu dikkatlice okuyunuz. Farklar ilgili (oluturduunuz alma grubunuza) birimlere iletiniz.

veren ile iveren vekilini karlatrnz.

veren ve iveren vekilini rnekleriyle beraber inceleyiniz. Ayrldklar ve birletikleri noktalar saptaynz.

yeri kavramn rneklerle tanmlaynz yeri konusunu inceledikten sonra Kanununun bu blmyle ilgili maddeleri bularak arkadalarnzla paylanz

Kanunu kapsamnda olmayan ilerini sralaynz.

Bu konuyu nedenleriyle aratrnz. Kapsam d yerlerle konuunuz.

UYGULAMA FAALYET

18

LME VE DEERLENDRME A- Objektif Testler (lme Sorular)

Aadaki sorulara doru (D), yanl (Y) olarak cevap

veriniz: Doru Yanl

1. Hukuku iilerin zel hukukudur.

2. Memurlar Hukuku kapsamna girer.

3. i tzel kii olabilir.

4. rak alma karlnda bir meslek veya sanat renen kiidir.

5. Stajyerler ii, rak gibi iveren yannda faaliyette bulunurlar

6. in yapld yer i yeridir.

7. veren tzel kii olamaz.

8. veren vekili iyerinin ynetiminde yer alr.

9. Fabrikalarn brosu ve deposu iyerinden saylmaz.

10. Cankurtaran iyeridir.

11. Deniz, hava tamacl Kanunu kapsamndadr.

12. Evdeki hizmeti, ocuk bakcs Kanunu kapsam dndadr.

13. Sporcular Kanununa tabidir.

14. Esnaf iletmesi niteliinde marangoz atlyesinde alan kii Kanununa tabidir.

15. Evde el hallar dokuyan kiiler Kanunu kapsamna girmezler.

Cevaplarnz modln sonundaki cevap anahtar ile karlatrnz.

DEERLENDRME

Cevaplarnz modln sonundaki cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz.

Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

LME DEERLENDRME

19

B- UYGULAMALI TEST

Bu faaliyet ile kazandnz yeterlii aadaki ltlere gre deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

Hukukuna yn veren temel ilkeleri uygulamak

1 Hukukunun ierdii konular tanmladnz m?

2 Hukukuna yn veren temel ilkeleri sraladnz m?

3 Trkiyedeki Hukukunun kaynaklarn karlatrdnz m?

4 Uluslar aras Hukuku kaynaklarn karlatrnz m?

5 inin zelliklerini tanmladnz m?

6 ran zelliklerini tanmladnz m?

7 Stajyerin zelliklerini tanmladnz m?

8 Stajyer ile iinin ve stajyer ile ran zelliklerini karlatrdnz m?

9 verenin zelliklerini karlatrdnz m?

10 veren ile iveren vekilini karlatrdnz m?

11 Kanununun kapsam d sayd iyerlerini sraladnz m?

DEERLENDRME

Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

20

RENME FAALYET 2

yerinde iverenle hukuk kurallarna uygun szleme dzenleyebileceksiniz.

Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr:

evrenizdeki ii ve esnaflarla konuunuz. Snfta tartarak benzer ve ayr

ynlerini karlatrnz. Trkiye Kurumu hakknda bilgi toplayp snfla paylan. Hizmet szlemesi yapma ehliyeti ve bu ehliyetin bulunmamasnn sonularn

aratrarak yazl olarak snfa getiriniz. Fiil ehliyeti ne demektir aratrnz ve bulduklarnz arkadalarnzla paylanz. ocuk Haklar Beyannamesini bularak snfta okuyup tartnz. inin iini grrken zen gsterme borcu ve ls hakknda bilgi toplaynz. Kdem tazminat hakknda bilgi toplaynz.

Aratrma ilemleri iin internet ortam, esnaflar ve maaza alanlarn ziyaret

etmeniz gerekmektedir. Kazanm olduunuz bilgi ve deneyimleri arkada gurubunuz ile paylanz.

Yukardaki aratrmalar snfta gruplara ayrlarak aratrnz ve elde ettiiniz sonular snfta rapor, halinde sunarak tartnz

2. SZLEMES

i ile iveren arasndaki hukuki ilikinin kaynan i szlemesi oluturur.

2.1. Szlemesinin Tanm

Kanununa gre, i szlemesi bir tarafn (ii) baml olarak i grmeyi, dier tarafn (iveren) da cret demeyi stlenmesinden oluan szlemedir (m.8/1).

2.2. Szlemesi ve likisi

Kanununun 2. Maddesine gre, ii ile iveren arasnda kurulan ilikiye i ilikisi denir. szlemesi, i ilikisini douran ve dzenleyen veya iiye iverenin hizmetine girme ykmn ykleyen bir anlama olarak nitelendirilir. ilikisi i szlemesinin yaplp yrrle girmesiyle balar.

RENME FAALYET2

AMA

ARATIRMA

21

2.3. Szlemesinin Unsurlar

Hukukundaki i szlemesi, szlemenin taraflarna baz ykmllkler ykler.

2.3.1. Bir in Grlmesi

szlemesi uyarnca ii iverene i grmekle ykml gerek kiidir. Bu almann bedenen, fikren, bedenen-fikren olmas nemli deildir.

2.3.2. in cret Karlnda Grlmesi

i yapt i karlnda cret alr. cretin i szlemesinde aka kararlatrlmam ve uzun sre denmemi olmas, i szlemesinin cret karl olmad sonucunu dourmaz. szlemesinin varlnn kantlanmas, yazl olmas koulunu bal olmayp fiilen alm olmak szlemenin varln ortaya koyar.

ekil 2.2: Tanr her kua yiyeceini verir, fakat yuvasna yiyeceini atmaz

2.3.3. Karlkl Bor Yklemesi

szlemesinde iinin i grme borcuna karlk ivereninde cret deme borcu vardr.

szlemesinin unsurlar

in grlmesi

in cret karl grlmesi

Karlkl bor yklemesi

Devaml bir szleme olmas

22

2.3.4. Devaml Bir Szleme Olmas

szlemesi zamana bal devaml bir szlemedir. Srenin belirli -belirsiz, srekli-sreksiz olmas bu devamll bozmaz; iverenin ve iinin edimleri devamllk gsterir.

rnek: Bir satm szlemesinde satlan maln teslimi borcu, yaplmasyla sona erer. Oysa i szlemesinde iin yaplmas ve cretin denmesi devaml sre iinde olmaktadr.

2.4. Szlemesinin Trleri

szlemeleri eitli ekillerde yaplabilir.

2.4.1. Borlar Kanunu ve Kanunlarnda Dzenlenen Szlemeleri

Kanunu kapsamnda kalan ve dier i kanunu kapsamna girmeyen iyerlerinde alanlarla sreksiz ilerde alanlara Borlar Kanunu hkmleri uygulanr.

2.4.2. Srekli ve Sreksiz Szlemeleri

Kanunun 10.Maddesine gre nitelikleri bakmndan en ok 30 ign sren ilere sreksiz i, bundan fazla devam eden ilere srekli i denir.

rnek: Bir fabrikada kuyu atrmak isteyen iveren dardan birka iiyle anlap bu

ii yaptrmas halinde sreksiz i szlemesi sz konusudur.

Ayn iveren fabrikasnda alan iiyle anlamas ve gn sonra sona erdirip ayrlmas srekli i szlemesi sz konusudur.

Sreksiz ilerde Borlar Kanunu hkmleri uygulanr.

2.4.3. Belirli ve Belirsiz Sreli Szlemeleri

Kanununa gre i ilikisinin bir sreye bal olarak yaplmad hallerde szleme belirsiz sreli saylr.

Belirli sreli i szlemesi esasl bir neden olmadka birden fazla st ste

(zincirleme) yaplamaz.

Zincirleme i szlemesi: Sreye ait creti, kdem tazminatn demekten kurtulmak isteyen iveren, iilerle ksa sreli szlemeler yaparak veya bunlar yenileyerek ii srdrmekte ve ii sona erdirmek istediklerinde de yeni szleme yapmamaktadr.

23

2.4.4. Tam Sreli ve Ksm Sreli Szlemeleri

szlemeleri, i yerindeki alma srelerine uygun olarak tam sreli yaplaca gibi i yerinde uygulanan alma sresinin altnda, ksmi bir alma sresinin altnda da yaplabilir.

rnek: Haftann belirli gnlerinde tam gn, haftann her gn belirli bir sre, haftada

bir ya da birka gn iinde belirli sre olarak kararlatrlabilir.

Ticari ilerde, bro hizmetlerinde, temizlik iilerinde, danmanlk hizmetlerinde ksmi sreli i szlemesi yaplr.

2.4.5. ar zerine alma

Otel, elence yerlerinde ekstra ii ad altnda altrlan iilerin yazl szleme ile kendine ihtiya duyulmas halinde i grme ilikisi ar zerine almaya dayal ksmi sreli i szlemesidir.

2.4.6. Deneme Sreli Olan Olmayan Szlemeleri

veren iinin istenen ii yapabilecek niteliklere sahip olup olmadn onu deneyerek anlayabilir. Taraflarn birbirlerini denemeleri iin i szlemesinde belirli bir sre kararlatrmalar halinde deneme sreli i szlemesinden sz edilir. Deneme sresi en ok iki aydr, toplu i szlemesiyle drt aya kadar uzatlabilir.

Deneme sresi iinde ii veya iveren szlemeyi feshedebilir. alt gnlere ait cret, hak kazand hafta tatili, ulusal bayram, genel tatil cretleri denecek, ikramiye, prim, sosyal yardmlardan da yararlanabilecektir.

2.4.7. Takm Szlemesi

Birden ok iinin meydana getirdii takm temsilen bunlardan birinin takm klavuzu sfatyla iverenle yapt szlemedir. Yazl yaplr. Szlemede her iinin kimlii, creti, ayr ayr gsterilir. Takm szlemesindeki isimleri yazl iilerden her birinin ie balamasyla, o ii ile iveren arasnda takm szlemesinde belirlenen artlarla bir i szlemesi yaplm saylr.

2.5. Szlemesinin Yaplmas

Kanununda i szlemesinin kurulmasna ilikin baz hkmler olmakla beraber Medeni Kanun ve Borlar Kanunundaki hkmlere de bavurulmas gerekir.

24

2.5.1. Taraflarn Ehliyeti

Ayrt etme gcne sahip, kstl olmayan her ergin kii fiil ehliyetine sahip olup medeni haklarn kullanabilir, i szlemesi yapabilir. Ayrt etme gc bulunmayan kii i szlemesi yapamaz, yaparsa geersiz olur. Medeni kanuna gre elerden her biri meslek veya i seiminde dierinin iznini almak zorunda deildir.

szlemesi yapmann snrlar:

Ya kkl: Kanunumuza gre on be yandan aa ocuklarn

altrlmas yasaktr. Yeraltnda ve su altnda yaplacak ilerde, gece ilerinde on sekiz yan doldurmam erkek ocuklarn altrlmalar yasaklanmtr.

Cinsiyet: Her yataki kadnlarn yeraltnda ve su altnda altrlmalar yasaklanmtr. On sekiz yan doldurmam kadn iilerin gece postalarnda altrlmalar, Salk Bakanlnn gr alnarak alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlnca dzenlenmi ynetmelike gsterilir.

Salk Durumu: On alt yan doldurmam gen iiler ve ocuklar ar ve tehlikeli ilerde altrlamazlar. in nitelii ve koullarna gre yaplarnn dayankl olduunun hekim raporuyla belirtilmesi gerekir.

Yabanclk: Trkiyenin taraf olduu ikili ya da ok tarafl szlemelerde aksi ngrlmedike yabanclarn Trkiyede baml ve bamsz almaya balamadan nce izin almalar gerektii hkme balanmtr.

2.6. Szlemesinin Hkmszl

Btn szlemelerde olduu gibi i szlemesinin de yaplmas srasndaki noksanlklar dolaysyla batl saylaca veya iptal edilebilecei aktr.

Taraflarn ehliyeti ile ilgili noksanlar, ekil noksanl, hukuka ve ahlaka aykrlk ve

imknszlk halleri i szlemesinin batl olmas sonucunu dourur.

15 yandan ve baz koullarda hafif ilerde 13 yandan kk ocuklarla i

szlemesi kurulamaz.

2.6.1. Szlemenin ptali

Baz hallerde, zellikle szlemenin yaplmas srasnda irade sakatlklarnn (hata, hile, ikrah ) bulunmas hallerinde, szleme geerli olarak domutur, ancak szlemenin devam edip etmemesi taraflarn iradelerine braklmtr. Bu durumda taraflarn szlemenin hkmszln isteyebilme halleri vardr. Bylece szleme batan itibaren ortadan kaldrlabilir.

25

2.7. inin Borlar

inin i szlemesinden doan baz ykmllkleri vardr.

2.7.1. Grme Borcu

ki tarafa da bor ykleyen bir szleme nitelinde olan i szlemesinin iiye ykledii temel bor i grme borcudur.

grme borcunun hkmleri aadaki gibidir:

inin ii kendisinin yapmas inin alma koullarna uymas inin ii zenle yapmas

Grme Borcunu Yerine Getirmemenin Hukuk Sonular: grme borcunu

kusurlu olarak yerine getirmemesi, iini brakp baka bir iverenin iine gitmesi, iin zenle yaplmamas belli zarara yol amas, iin hatrlatmaya ramen yaplmamas halinde iverene verdii zarardan sorumludur ve iin feshi de mmkndr.

2.7.2. verenin Talimatna Uyma Borcu

verenin ynetim hakkna dayanarak verdii iin yaplmas ve iyerinin dzeni ile ilgili talimatna, ii uymak zorundadr. verenin talimat iyerinin ihtiyalar ve o iin detine uygun olarak yaplmas ile snrldr.

Giri-k kontrol: yerlerinde gvenliin salanmas iin btn lkelerde, giri-

k kontrol kanlmaz olur. zellikle klarda yaplan arama, iyerinde iverene ait alet, takm, ham madde, mallarn iiler tarafndan alnmasn nlemektir.

Girilerde yaplan kontrollerle de i gvenliini tehlikeye drecek, i saln bozacak maddelerin iyerine sokulmasnn nlenmesine allmaktadr.

NN BORLARI

grme Talimata uyma

Sadakat

26

Sigara ime yasa: Hukuk deer tamas iin toplu i szlemesi ile konulmu olmas gerekir. Yangn tehlikesiyle can mal gvenlii iin ya da iinin veriminin dmesini nlemek iin ya da rne sigarann sinmesi, verecei zarar iin yasaklama koyulabilir.

2.7.3. Sadakat Borcu

Sadakat borcunun iinin baz hareketleri yapmas (olumlu=pozitif) ve baz

hareketlerden kanmas (olumsuz=negatif) olarak belirtilen iki yan vardr.

Sadakat borcunun olumlu yan: hizmetin iverenin yararna uygun iimde yaplmasdr. verenin hret ve itibarnn sarslmamas iin iverene zarar verecek tehlikelerin nlenmesi iin gerekeni yapacaktr.

Sadakat borcunun olumsuz yan: i iverenin gvenini ktye kullanmak, hrszlk yapmak, meslek srlarn aklamak, davranlarda bulunamaz.

verenin itibar ve kredisini drc hareketlerde bulunmak

verene ait paray iverene vermemek

Dzenledii makbuzda tahrifat yapmak

Rvet, normali aan hediye veya bahi almak

Uyumak

Bankadaki mteri hesabndan kendi hesabna para aktarmak

Kendi rettii aygtlar iyerinde retilmi gibi pazarlamak

Raporlu iken baka i yerinde almak

Geree aykr fatura kesmek

Rekabet saylacak davranlarda bulunmak

2.8. verenin Borlar

Iverenin i szlemesinden doan baz ykmllkleri vardr.

2.8.1. cret deme Borcu

cret deme borcu, iinin i grme borcu karsnda yer alan ve iverenin i szlemesinden doan balca borcudur. Kanununa gre cret bir kimseye bir i karlnda iveren veya nc kiiler tarafndan salanan ve para ile denen tutardr.

VERENN BORLARI

cret deme iyi koruma Eit ilem yapma

27

cret ekilleri:

Zamana gre cret: Belli bir zaman iinde bir miktar parann saptanmas Saat creti

Gndelik

Haftalk

Aylk belirlenebilir.

Akort cret: Yaplan iin sonucuna gre hesaplanan crettir. Para says

Byklk

Uzunluk

Arlk gibi birimlere gre saptanr. Gtr cret: Yaplan iin sonucuna gre hesaplanan akort cret eklidir. Yzdeye gre denen cret: Otel, lokanta, elence yerleri, eitli yiyecek

iecek satan yerlerde yzdeye gre cret denmektedir. Yzdelerden toplanan paralar o i yerinde alan iiler arasnda, iin niteliine gre oranlanarak datlr.

Prim: inin bireysel olarak veya grup iinde stn aba gstererek baarl bir ekilde yapm olduu ii dllendirmek iin kendisine denen ek crettir.

kramiye: Asl crete ek olarak baz vesilelerle (Noel, ylba, i ylnn sona ermesi ) verilen zel bir crettir.

Komisyon creti (provizyon): szlemesi ile bir iverene bal olarak alan iiye, yapt iin deeri lsnde, genellikle belirli bir yzdeye gre denen paradr.

Krdan pay alma: letmenin retim, ynetim, sat ksmlarnda grevleri olan personele, bazen btn iilere, cretle birlikte karn belirli orannda cret datan iyerleri vardr.

Asgari cret: Kanununa gre i szlemesi ile alan iinin ekonomik, sosyal durumlarnn dzenlenmesi iin alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlnca, Asgari cret Tespit Komisyonu araclyla en ge iki senede bir belirlenir.

Asgari cret, iilere normal bir alma gn karl denen ve iinin gda, konut, giyim, salk, ulam ve kltr vb. zorunlu ihtiyalarn gnn fiyatlar zerinden asgari dzeyde, karlamaya yetecek crettir.

2.8.2. iyi Koruma Borcu

verenin iiyi koruma zellikle i sal ve gvenlii ile ilgili nlemleri alma borcunu dzenleyen kanun ve tzk hkmleri emredici hukuk kurallar niteliindedir.

verenler iyerlerinde meydana gelen i kazalarn ve tespit edilecek meslek

hastaln en ge iki i gn iinde yaz ile ilgili blge mdrlne bildirmek zorundadr.

28

Devaml olarak en az elli ii altran iverenler, iilerin salk durumunun ve alnmas gereken i sal ve gvenlii nlemlerinin salanmas, ilk yardm ve acil tedavi ile koruyucu salk hizmetlerini yrtmek zere, iin tehlike dercesine gre iyeri hekimi altrmakla ykmldr.

2.8.3. Eit lem Yapma Borcu

yerinde alan iilere eit davranma ve eit deerdeki ilerde alan iilere eit alma koullar uygulama hakkaniyet esasna dayandrlan bir bortur. Farkl yeteneklere sahip olan iiler arasnda zellikle cretler ynnden, iilerin nitelikleri gz nnde tutularak ayrm yaplabilir. Eit ilem yapma borcu renim derecesi, ya, kdem, gibi objektif ve alkanlk, beceriklilik, kabiliyet, liyakat gibi niteliklerle snrlandrlmtr.

2.9. Szlemesinin Sona Ermesi szlemeleri aadaki ekillerde son bulur.

2.9.1. Taraflarn Anlamas

szlemesi taraflar, szlemeyi, anlama ile her zaman sona erdirebilir. Szlemenin belirli ya da belirsiz sreli yaplm olmasnn anlama ile szlemeyi sona erdirmeye etkisi yoktur.

2.9.2. lm

szlemesi iinin lm ile sona erer. Kdem tazminat hakk, iinin lm halinde ortadan kalkmamakta, miraslarna gemektedir.

verenin lm: verenin gerek kii olmas halinde i szlemesi kural olarak sona ermez ve szlemeden doan hak ve borlar iverenin miraslarna geer.

szlemesini sona erdiren haller

Taraflarn anlamas

lm

Srenin bitimi

Szlemenin bozulmas

Szlemenin geerlilii

Yeni i arama

alma belgesi verilmesi

29

2.9.3. Belirli Srenin Bitimi

Belirli sreli iin bitmesi, iin tamamlanmas, belli bir olgunun ortaya kmas gibi koullara bal olarak kendiliinden sona erer.

Szlemede belirtilen srenin dolmasna karn ii almaya devam eder, iverende

buna ses karmazsa szleme ayn sre fakat en ok bir yl iin yenilenmi saylr.

rnek: Sekiz ay sreli bir i szlemesinin sresi bitince ii almaya iverende

altrmaya devam ederse szleme tekrar sekiz ay iin, buna karlk szleme yllk yaplm ise sadece bir yl iin yenilenmitir.

szlemesinde bir sre gsterilmekle beraber szlemenin sona ermesi, bunun belirli bir sre nceden bildirilmesine bal tutulabilir. Bylece bir bildirim olmazsa szleme yenilenmi saylr.

Kdem Tazminat

Asgari bir alma sresini dolduran iinin i szlemesinin kanunda saylan nedenlerden biriyle son bulmas halinde, iverence iiye ya da miraslarna yaplan demedir.

Kdem tazminat koullar:

Kanununa bal srekli bir ite alan ii olmak Hizmet szlemesini yasada ngren biimde sona erdirmek En az bir yl alm olmak

iye ie balad tarihten itibaren, her allan yl iin otuz gnlk creti tutarnca kdem tazminat denir.

2.9.4. Szlemenin Bozulmas (Fesih)

Belirsiz sreli hizmet szlemeleri, szlemeyi taraflardan birinin bozmas ile sona erer. Belirsiz sreli hizmet szlemeleri, bildirimli veya bildirimsiz olarak sona erer.

2.9.4.1. Bildirimli Bozma (Feshi hbar)

Taraflardan biri, bir sre vererek szlemenin bozulduunu kar tarafa bildirerek szlemeyi bozabilir.

30

2.9.4.2. Bildirimsiz Bozma (Hakl Neden ile Fesih)

Taraflardan biri, hakl nedene dayanarak ve herhangi bir bildirim sresi vermeden, hizmet szlemesini derhal sona erdirmesine bildirimsiz bozma (hakl neden ile fesih) denir.

Hakl nedenler, Kanununun 24. 25. Maddelerinde:

Salk nedenleri, Zorlayc nedenler (deprem, sel, yangn), Ahlak ve iyi niyet kurallarna uymayan durumlar ve benzeri olarak saylmtr.

2.9.5. Szlemenin Geerlilii

Szlemeler, yasann emredici hkmlerine kamu dzenine, ahlaka ve adaba aykr olamaz. Ayrca taraflar szleme yapmaya ehil olmal, szlemenin konusuna da olanaksz olmamaldr. Bu zellikleri tamayan szlemeler yok hkmndedir. Yukardaki zellikleri tamayan hizmet szlemeleri batan geersizdir.

hbar Tazminat: Sresi belli olmayan srekli hizmet szlemelerinde; fesih hakk

veren nedenler olmadan iveren, iisini iten derhal karabilir. Bu durumda ii isiz kalabilir. Ayrca ii iini terk ederse, iveren iisiz kalaca iin zor durumda kalacaktr.

Bunun iin yasa, her iki taraf iin de bildirimsiz fesih hakk veren nedenler olmadan ie son vermeleri halinde, taraflara alma srelerine gre deien bir ihbar sresi tanmtr. Buna gre:

verenin, iisine bunu belli bir sre nce bildirilmesi ve ayrca gnde iki saat i arama sresi vermesi

inin, iverenine bunu belli bir sre nce bildirmesi gerekir. Bu koullara uymayan taraf, teki tarafa ihbar tazminat demek durumu ile kar

karya kalr.

2.9.6. Yeni Arama zni

szlemesi bildirim nellerine uyarak bozulduu takdirde, bu neller arasnda yeni bir i bulabilmesi iin gerekli olan i arama izni iiye verilecektir (m.27). Bu izin sresi i saatleri iinde olacak ve iveren bundan dolay herhangi bir cret kesintisi yapmayacaktr. arama izni iin verilecek sre, gnde iki saatten az olamaz ve ii isterse i arama izin saatlerini birletirerek toplu kullanabilir.

2.9.7. verenin alma Belgesi Vermesi

inden ayrlan iiye, iinin istei zerine iveren tarafndan iinin alt iin eidinin ne olduunu ve alt sreyi gsteren bir alma belgesi verilmesi zorunludur (m.28).

31

Belgenin vaktinde verilmemesinden veya belgede doru olmayan bilgiler

bulunmasndan zarar gren ii veya iiyi iine alan yeni iveren eski iverenden tazminat isteyebilir. Bu belgeler her trl resim ve hartan muaftr.

Szlemesi rnei

verenin

Adi Ve Soyadi

nvani

yeri Adresi

Ssk yeri Sicil No

inin

Adi Ve Soyadi

Doum Yeri

Doum Tarihi

kametgah Adresi

aliilacak yeri Adresi

Deneme Sresi

Szleme Sresi ___/____/_______ - ____/____/______

Alinacak cret

cret deme ekli

cret deme Yeri

cret deme Zamani

Szleme Tarihi Ve Gn

Szleme artlar 1- cret aylktr. 2- Mesai i yerinde ilan edilen artlar dahilinde yaplacaktr. i iyerinde meydana gelen

mesai saatlerindeki deiikliklere riayet etmek zorundadr. 3- artlarna gre gerektii zamanlarda normal gnler, hafta tatili, bayram gnlerinde alma

ve fazla mesai yaplacaktr. 4- Yllk cretli izin i artlarnn uygun olaca ve iveren tarafndan belirlenen zamanlarda

kullanlacaktr. 5- i, iverene bal ayn konudaki bir baka iyerinde iverenin istei zerine almak

zorundadr. 6- i, ite kullanlmak zere kendisine teslim edilen malzeme, alet ve edevat ve iyerinde

bulunan dier tehizat iyi kullanmay ve israf ve zayi etmemeyi ve zarar verdii takdirde zarar verdii miktarn tamamn demeyi kabul eder.

7- Szlemede bulunmayan dier hususlar hakknda Kanunu hkmleri geerlidir. 8- Bu szlemeden doacak ihtilaflar vukuunda mahkemeleri ve icra daireleri yetkilidir. VEREN . (El yazsyla) Yukarda yazl hizmet akdi artlarn okudum ve kabul ederim.

32

Okuma paras: ki Yargtay Karar I)

T.C

Y A R G I T A Y

.. Hukuk Dairesi E. .. K T. /../ 2006

* YALILIK AYLII * KNC KEZ ALINACAK KIDEM TAZMNATININ HESABI

ZET: kinci kez alnacak kdem tazminatnn hesabnda, ancak emekli olduktan sonraki alma sresi iin kdem tazminat istenebilir. Kdem tazminat denen emeklilikten nceki alma sresi, kdem tazminat hesabna katlarak yeniden hesap yaplamaz.

(1475 s. K. m. 14)

Davac, ihbar ve kdem tazminat ile fazla alma parasnn detilmesine karar verilmesini istemitir.

Yerel mahkeme, istei ksmen hkm altna almtr. Hkm, sresi iinde daval avukat tarafndan temyiz edilmi olmakla; dosya

incelendi, gerei konuulup dnld:

1- Dosyadaki yazlara, toplanan delillerle kararn dayand kanuni gerektirici sepelere gre davalnn aadaki bendin kapsam dnda kalan temyiz itirazlar yerinde deildir.

2- Davac, bal bulunduu SSK'den yallk ayl almak amac ile hizmet akdini feshetmi ve gerekten o tarihte SSK'ce kendisine yallk ayl balanm, iveren tarafndan da emeklilik tarihine kadar gerekleen kdem tazminat denmitir. Emekli olduktan sonra ayn iyerinde, ii olarak almasn srdrm ve ylna kadar altktan sonra akdi feshedilmitir. Bu durumda davac, ancak emekli olduktan sonraki alma sresi iin kdem tazminat isteyebilir. Kdem tazminat denen emeklilikten nceki alma sresi kdem tazminat hesabna dahil edilerek yeniden hesap yaplamaz. Mahkemenin bu hesap tarzn benimseyerek ve emekli olduu tarihte denmi olan kdem tazminatn mahsup ederek hkm kurmu olmas doru deildir. Kdem tazminat denen srenin birletirilmek suretiyle hesap yaplmas ve denenin tenzili sadece iverenin daha az kdem tazminat demek amac ile hareket etmi olmas hali iin sz konusudur. Olayda iverenin byle bir ama ve davran yoktur. Bu itibarla davacnn sadece emekli olduktan sonraki alma sresi iin kdem tazminat hesap edilerek bu sre iin bulunan miktara karar vermek gerekir.

33

S o n u : Temyiz olunan kararn yukarda gsterilen sebeple (BOZULMASINA), pein alnan temyiz harcnn istek halinde ilgiliye iadesine, . gnnde oybirliiyle karar verildi

II)

T.C.

Y A R G I T A Y

.. Hukuk Dairesi E. K. .. T. /....../ 2006 * AKD (Fesih) * KIDEM TAZMNATI

ZET: 1475 Sayl Kanununun 14/4. Maddesi uyarnca, Sosyal Sigortalar Kurumu'na borlanlan muvazzaf askerlik hizmetinin kdem tazminat hesabnda dikkate alnabilmesi iin, iinin; i akdini, yallk veya malullk ayl ya da toptan deme almak amacyla feshedilmi bulunmas gerekir (1475 s. K. m. 14/4).

Davac, kdem tazminat farknn detilmesine karar verilmesini istemitir.

Yerel mahkeme, istei ksmen hkm altna almtr.

Hkm, sresi iinde daval avukat tarafndan temyiz edilmi olmakla; dosya incelendi, gerei konuulup dnld:

1475 sayl Kanununun 14/4. Maddesi uyarnca, Sosyal Sigortalar Kurumu'na borlanlan muvazzaf askerlik hizmetinin kdem tazminat hesabnda dikkate alnabilmesi iin, iinin i akdini, yallk veya malullk ayl ya da toptan deme almak amacyla feshetmi bulunmas gerekir.

Somut olayda, i akdi, davaclarn miras brakannn lm nedeniyle sona ermitir. Bu durumda, borlanlan askerlik sresi kdem tazminat hesabnda dikkate alnamaz. O halde SSKye borlanlan muvazzaf askerlik sresine ilikin kdem tazminat isteinin reddine karar verilmelidir.

S o n u : Temyiz olunan kararn yukarda gsterilen nedenle (BOZULMASINA), pein alnan temyiz harcnn istek halinde ilgiliye iadesine, gnnde oyokluuyla karar verildi.

34

UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar neriler

szlemesi ve i ilikisi balantsn belirleyiniz.

renme faaliyetinde yer alan i szlemesi konusunu inceleyiniz. Bunun neden nemli olduunu aratrnz.

szlemesi unsurlarn saynz. szlemesi unsurlar balnn altnda yer alan konuyu inceleyerek yararlannz ve arkadalarnzla paylanz.

szlemesinin trlerini karlatrnz. szlemesinin trleri konu baln ieren modl bilgilerinden veya evrenizde ki iletmelerden yararlannz. Aratrmanz retmeninize sunduktan sonra onun grlerini alnz.

szlemesi yapma ehliyeti, ehliyetin bulunmamasnn sonularn syleyiniz.

szlemesinin yaplmas konusunu dikkatlice okuyunuz. Szleme yapma snrlarn oluturduunuz alma grubunuza iletiniz.

yeri artlar ve i koluna uygun bir szleme rnei hazrlaynz.

Hazrladnz szlemeyi retmeninizle ve snfla paylanz.

inin borlarn rneklerle belirtiniz. inin borlar konusunu inceledikten sonra Kanununun bu blmyle ilgili maddeleri bularak arkadalarnzla paylanz.

verenin borlarn sralaynz. Bu konuyu iverenin borlar balnda aratrnz. zellikle asgari cret hakknda bilgilerinizi snfla paylan.

szlemesi hangi hallerde sonlanr? szlemesinin sona ermesi konusunu Kanunundan da aratrnz.

Kdem ve ihbar tazminatnn zelliklerini tanmlaynz.

Kdem ve ihbar tazminat hakknda bilgi toplaynz. Snfta hakknda tartnz.

UYGULAMA FAALYET

35

LME VE DEERLENDRME A- OBJEKTF TEST (LME SORULARI)

Aadaki cmlelerin noktal yerlerine uygun kelimeleri yerletiriniz.

1. .. bir tarafn (ii) baml olarak i grmeyi, dier tarafn

(iveren) da cret demeyi stlenmesinden oluan szlemedir. 2. szlemesi uyarnca ii iverene i grmekle ykml .kiidir. 3. Nitelikleri bakmndan en ok ..ign sren ilere sreksiz i, bundan

fazla devam eden ilere ..i denir. 4. Deneme sresi en ok aydr, toplu i szlemesiyle aya kadar

uzatlabilir. 5. Medeni kanuna gre elerden her biri meslek veya i seiminde dierinin

almak zorunda deildir. 6. Kanunumuza gre yandan aa ocuklarn altrlmas yasaktr. 7. Her yataki kadnlarn .altnda ve ..altnda altrlmalar

yasaklanmtr.

8. ki tarafa da bor ykleyen bir szleme nitelinde olan i szlemesinin iiye ykledii temel bor . borcudur.

9. Kanununa gre bir kimseye bir i karlnda iveren veya nc kiiler tarafndan salanan ve para ile denen tutardr.

10. inin bireysel olarak veya grup iinde stn aba gstererek baarl bir ekilde yapm olduu ii dllendirmek iin kendisine denen .. ek crettir.

11. . asl crete ek olarak baz vesilelerle (Noel, ylba, i ylnn sona ermesi ) verilen zel bir crettir.

12. verenler iyerlerinde meydana gelen i kazalarn ve tespit edilecek meslek hastaln en ge i gn iinde yaz ile ilgili bildirmek zorundadr.

13. szlemesi taraflar, szlemeyi, anlama ile . sona erdirebilir.

14. szlemesi iinin . ile sona erer.

15. verenin .. kii olmas halinde i szlemesi kural olarak sona ermez ve szlemeden doan hak ve borlar iverenin .. geer.

Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz.

DEERLENDRME

Cevaplarnz modln sonundaki cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz.

Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

LME DEERLENDRME

36

B- UYGULAMALI TEST

Bir giyim firmasnn skdar ubesinde iveren vekili olarak maaza mdrl

yapan Doan, aylk deneme artyla on sekiz yanda olan Nuri yi ie almtr. Yaplan i bir yllk i szlemesinde bulunan artlar unlardr:

a.cret olarak gnn asgari creti denecektir. b.Haftann her gn allacaktr. c.Her yl 20 gn gnlk cretli tatil yaplacak d.Ocak-Temmuz aylarnda ikramiye alnacak e.veren szlemeyi gn nce haber vererek bozabilir. f.rak olarak ie giren on yedi yandaki Ceyda, geceleri maazay ertesi gne

hazrlar. g.Reyon efi Glderen Hanmn iki yllk i szlemesi dolmu ve szleme iki yl

iin tekrar yenilenmitir. h.Nuri maazaya giri -klarda stnn aranmasna izin vermez. .Nuri i saati iinde sigara iip gazete okumakta ve zaman zaman uyumaktadr. j.Doan, Nurinin olumsuz hareketlerinden dolay derhal iine son verir.

Sorular: Aadaki sorular yukardaki metne gre cevaplaynz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1 Maaza mdr ile yaplan szleme geerli midir? (iveren vekilini inceleyiniz.)

2 szlemesiyle i ilikisi domu mudur? (i szlemesi ve i ilikisi konusuna baknz.)

3 szlemesinin unsurlar gerekleti mi?(szlemenin unsurlar)

4 Hangi tr i szlemesi yapld? (i szlemesinin trleri)

5 Szlemede kanuna aykr maddeler var m?

6 Ceyda gece almasna kalabilir mi? (taraflarn ehliyeti-cinsiyet)

7 Nuri iverenin talimatna uymayabilir mi? (iverenin talimatlar)

8 Nurinin yapt hareketleri deerlendirin.(iverene sadakat)

9 veren iine son verebilir mi? (bildirimsiz bozma) 10 Yeni i arama iin izin vermeli mi? (yeni i arama izni)

11 Glderen hanm tekrar 2 yllk szleme yenileyebilir mi?(i szlemesinin sona ermesi-belirli srenin bitimi)

RENME FAALYET 3

37

yerinde hukuk kurallar erevesinde zlk haklarnzn neler olabileceini

reneceksiniz.

Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr: Bir iinin haftada ka saat almas gerektiini aratrnz. Salk hizmetleri iin devletin salk kuruluuna bavurulduunda (sosyal

gvenlii olan kiiler iin ) para alnmama nedenlerini aratrnz. Tandnz iilerin sendikal olup olmadn biliyor musunuz? Sendikal

olanlara sendikann salad avantajlar nelerdir? Sendikalarn siyasi faaliyet yasann sebebi nedir? Snfta tartnz. Grev, lokavt kavram, unsurlar ve artlar hakknda bilgi toplaynz, snfa

sununuz.

Grev, lokavt, kanun grev, kanun d grev, kanun lokavt, kanun d lokavt kavramlarnn ne anlama geldiklerini aratrnz.

Bir toplu i szlemesi rnei bularak inceleyiniz.

Bu konular ieren iyerlerini, salk hizmetlerini gezerek buradaki uygulamalar, gelimeleri takip ediniz. evrenizdeki sendikalar inceleyiniz. ye kiilerden de n bilgi sahibi olabilirsiniz. Topladnz verileri not ediniz. Kazanm olduunuz bilgi ve deneyimleri arkada grubunuz ile paylanz. Yukardaki aratrmalar snfta gruplara ayrlarak aratrnz ve elde ettiiniz sonular snfta proje halinde sunarak tartnz

3. ALIMA SRELER

Kanununda alma sresi olarak deyimlendirilen alma srelerine ilikin esaslara yer verilmi, uygulama ekilleri ise alma ve Sosyal gvenlik Bakanlnca karlacak ynetmelikte dzenlenmesi ngrlmtr.

3.1. Normal alma ve Dier alma ekilleri

Normal alma ve iinin alarak geirmedii baz sreler de alma sresi iinde saylmtr.

RENME FAALYET3

AMA

ARATIRMA

38

3.1.1. Normal alma Sresi

alma sresi, iinin altrld ite geirdii sredir. Kanununa gre alma sresi haftada en ok 45 saattir, aksi kararlatrlmadka bu sre iyerlerinde haftann allan gnlerine eit lde blnerek uygulanr.

Taraflarn anlamas ile haftalk normal alma sresi, iyerlerinde haftann allan gnlerine, gnde 11 saati amamak koulu ile farkl ekilde datlabilir.

Haftann iki gnnn dinlenmeye ayrlmasyla 45:5= gnde 9 saat, cumartesi gn ksmen allan iyerlerinde ise, cumartesi gn allan sre 45 saatten karlarak arta kalan sre dier alma saatlerine blnr.

Cumartesi 4 saat allan iyerinde 454=41, 41:5=8 saat 12 dakika

Cumartesi 5 saat allan iyerinde 455=40, 40:5=8 saat alacaktr.

Gnlk almann balama ve biti saatleri ile dinlenme saatleri iyerinde iilere duyurulur.

Olaanst hallerde alma sresi: Tab afet ve tehlikeli salgn hastalklar

nedeniyle olaanst hal ilan edilen blgelerde, gerekli grlen hallerde gndz ve gece almalarnda gnlk i saatleri ilerin niteliine ve ihtiya derecesine gre arttrlabilir. Hafta Tatili Kanunu ksmen veya tamamen uygulanmayabilir (m.8). Ayrca, buralarda ar ekonomik bunalm hallerinde almaya ilikin her trl ykmllk konulabilir (m.10/1).

ALIMA EKILLERI

Normal alma

Gece almas

Ara dinlenme

Telafi almas

Ksa alma

Fazla alma

Hazrlanma,

39

alma sresinden saylan durumlar: Normal alma sreleri, iinin ite alarak geirdii sredir. Kanun aadaki baz hallerde, iinin ite geirmedii sreleri de gnlk alma srelerinden saymtr.

Madenlerde, yeraltnda, su altnda alacak iilerin kuyulara inmeleri-girmeleri-kmalar iin geen sreler

inin iveren tarafndan baka yere almak iin gnderilmesinde yolda geen sreler

inin iinde her an buyrua hazr halde altrlmakszn ve kacak ii bekleyerek bo geirdii sre

verenle ilgili bir yerde megul edilmesi suretiyle asl iini grmeksizin geirdii sre

ocuk emziren kadn iilerin ocuklarna st vermek iin belirtilen sre

ilerin toplu ve dzenli bir ekilde gtrlp, getirilmeleri esnasnda geen sreler

3.1.2. Gece almalar

Kanununa gre alma hayatnda gece en ge saat 20de balayarak en erken sabah 6ya kadar geen ve her halde en fazla 11 saat sren gn dnemidir.

ilerin gece almalar 7,5 saati geemez ve gece fazla alma yaptrlamaz.

Kanununa gre gece altrlacak iilerin ie balamadan nce alnacak salk raporu ile belgelenir. Postas deitirilecek ii kesintisiz ve en az 11 saat dinlendirilmeden dier postada altrlamaz (m.69). 18 yan doldurmam ocuk ve gen iilerin gece altrlmas yasaktr.

3.1.3. Telafi almas

Zorunlu nedenlerle iin durmas, ulusal bayram ve genel tatillerden nce veya sonra iyerinin tatil edilmesi veya benzer nedenlerle iyerinde normal alma srelerinin altnda allmas, iinin talebiyle kendisine izin verilmesi hallerinde, iveren iki ay iinde allmayan sreler iin telafi almas yaptrabilir.

Telafi almas, gnlk en ok alma sresini amamak kouluyla gnde saatten fazla olamaz, yasal ve szlemeye dayal tatil gnlerinde telafi almas yaptrlamaz.

3.1.4. Ksa alma

zellikle genel ekonomik krizlerde ve zorlayc sebeplerle alma hayatnda ska grlen, iilerin cretsiz izne karlmas durumunda iilere snrlda olsa bir gelir gvencesi salamak amacyla ksa alma kavram getirilmitir. En az drt hafta iin durmas ve ksa alma hallerinde iilere altrlmadklar sre iin isizlik sigortasndan ksa alma denei denir.

Ksa alma sresi ay aamaz.

40

3.1.5. Fazla alma

Fazla alma kanunda yazl koullar erevesinde haftalk 45 saati aan almalardr (m.41). Haftalk alma saati 45 saatin altnda kararlatrld iyerlerinde 45 saate kadar olan almalar fazla srelerle alma olarak nitelendirilir.

yerinde fazla alma uygulamasn isteyen iverenin iinin onayn almas arttr.

i fazla alma yapmaktan kand takdirde iveren hatrlatt halde yapmamakta srar ederse i szlemesi tazminatsz olarak feshedilebilir.

Ortalama alma sresi, fazla almada dahil olmak zere, haftada 48 saati geemez. Her bir saat fazla alma iin verilecek cret alma cretinin saat bana den

miktarnn yzde elli ykseltilmesi suretiyle denir.

3.1.6. Hazrlama, Tamamlama ve Temizleme leri

Kanununda asl i iin belirlenmi olan gnlk alma srelerine ek olarak, bu srelerin balama saatlerinden nce veya bitme saatlerinden sonra hazrlama, tamamlama ve temizleme ilerini yapacak olan iiler, bu ilerde gnde en ok iki saat daha altrlabilir (m.5).

yerinde asl iin bitmesinden sonra hazrlama, tamamlama ve temizleme ilerini

yapacak olan iilerin bu ilere balamadan nce yarm saatten az olmamak zere dinlenmeleri zorunludur.

3.1.7. Ara Dinlenmesi

Kanunu gnlk alma sresi iinde iiye dinlenmesi ve yemek imek gibi

ihtiyalarn giderebilmesi iin ara dinlenmesi verilmesini ngrmtr.

Ara dinlenmesi sreleri gnlk alma srelerine balanmtr.

4 saat veya daha ksa sreli ilerde 15 dakika 47,5 saate kadar 30 dakika 7,5 saatten fazla sreli ilerde 1 saat ara dinlenme verilir. Bu dinlenme sreleri en az olup aralksz verilir.

Ara dinlenme, bir i yerinde iilere ayn veya deiik saatlerde kullandrlabilir. Ara dinlenme alma sresinden saylmaz, bunun sonucu iveren cret demek zorunda deildir. Ara dinlenme serbeste kullanlabilir, dinlenme sreleri i yerinin dnda geirilebilir.

Kanunda ngrlen ara dinlenmeleri dnda, toplu i szlemelerinde alma

sresinin iinde cret kesintisi yaplmakszn, iilerin dinlenmesi, ay, limonata gibi iecekler ile sigara iebilmesi iin genellikle onar-on beer dakikalk molalarn kararlatrld grlmektedir.

41

3.2. Tatiller ve Tatil cretlerinden Yararlanma

Anayasa, dinlenmenin alanlarn hakk oluunu ifade etmi ve bununla ilgili olarak, cretli hafta ve bayram tatili ile yllk cretli izin haklarnn ve artlarnn kanunla dzenlenmesini ngrmtr.

3.2.1.Hafta Tatili

yerlerinin haftada bir gn tatil yapmalar zorunlu olup (Hafta Tatili Kanunu m.1),

haftada alt gnden fazla altrmakta yasak edilmitir.

Hafta Tatili Kanunu 4.ve 5. Madde lerinde srekli alma zorunluluu bulunan

iyerlerinde pazar gn tatil yapmamalar, haftann baka bir gn yapmalar olana verilir.

Hastane, eczane, vapur, tramvay, su, elektrik, gaz, telefon, matbaa, gnlk gazete

bayii, mzeler, tiyatrolar, spor, konser salonlar, sinema, elence yerleri, oteller, lokantalar, turistik eya satanlar, bekiler, kapclar.

allmayan hafta sonu tatili gn iin iveren tarafndan bir i karl olmakszn o gnn creti tam olarak denir.

allmad halde kanunen allm gibi saylan sreler (m.66)

szlemesinden doan tatil gnleri Evlenmelerde gn Ana, baba, e, karde, ocuklarn lmlerinde gn Hekim raporu ile verilen hastalk dinlenme izinlerine ilikin srelerdir.

3.2.2. Ulusal Bayram ve Genel Tatiller

Ulusal bayram ve genel tatil gnleri olarak kabul edilen gnlerde iilerin

almamalar halinde, bir i karl olmakszn o gne ait cretleri tam olarak, tatil yapmayarak alrsa, ayrca allan her gn iin bir gnlk creti denir.

Kanuna gre, 29 Ekim Cumhuriyet Bayramnda resmi ve zel btn yerlerin

kapatlmas zorunludur. teki gnlerde ise, sadece resmi daire ve kurulular tatil edilirler. Kanunu kapsamndaki iyerlerinde Ulusal bayram ve genel tatil gnlerinde allp allmayaca toplu i szlemelerinde veya i szlemelerinde kararlatrlr.

3.2.3. Yllk cretli zin

Kanunu, yllk cretli izin hakkndan vazgeilmeyeceini (m.53), izinde alma yasa koyarak, bu izni kullanan iinin izin sresi iinde cret karl bir ite altnn

42

anlalmas zerine, iverenin bu izin sresi iinde dedii creti kendisinden geri alabileceini ifade etmektedir (m.58).

inin yllk cretli izne hak kazanabilmesi iin iyerinde ie balad gnden, denme sresi iinde olmak zere, en az bir yl alm olmas arttr.

ekil 3.3: nsanlarn refah ve huzurunun temeli hukuktur.

Hi ara vermeden bir yl alan bir ii; ie nisan ay banda girmi olsun, sonraki yln nisan ay banda izne hak kazanr ve iznin bu tarihten itibaren bir yl iinde istedii tarihte kullanr. Bu iinin haziran banda izne ktn dnrsek, sonraki yl kullanaca izin hazirandan itibaren deil, izne hak kazand nisan bandan itibaren hesaplanr.

Yllk cretli iznin kazanlmas iin gerekli olan bir yllk almann iverenin ayn i yerinde yaplmas art deildir.

Bir i yerinde yedi ay altktan sonra iten ayrlan iinin daha sonra ayn iverene ait bir i yerine girmesi halinde yedi aylk srenin bir yln dolmasnda katlmas gerekir. Bu durumda yeniden ie giriinden itibaren drt ay daha alan iinin bir yl doldurmu olarak izne hak kazanr.

Az sren mevsim ya da kampanya ilerinde alanlar yllk cretli izin haklarndan yaralanamazlar ( m.53).

Ksm sreli ya da ar zerine i szlemesi ile alanlar yllk cretli izin

hakkndan tam sreli alanlar gibi yararlanr.

Bir yln dolmasnda allm gibi saylan sreler:

inin urad kaza, tutulduu hastalk tan tr ie gidemedii gnler Kadn iilerin 74.mad. gerei doumdan nce ve sonra altrlmadklar

sekizer hafta

Askerlik hizmeti dnda kanunda grevlendirilmesi nedeniyle ie gidemedii srenin doksan gn

alma sresinden saylan haller

43

Hakem, kongre, ii temsilcilii vb. ilerden dolay ie devam edemedii gnler

Evlenmelerde gn, ana, baba, e, karde, ocuklarn lmlerinde gne kadar verilen izinler

Yllk izin sresi veren tarafndan verilen dier izinler

zin sreleri

Kanuna gre alma sresi:

Bir yldan be yla kadar ylda 14 gn Be yldan fazla on be yldan az ylda 20 gn On be yldan daha fazla olanlara ylda 26 gn yllk cretli izin verilir.

Ancak on sekiz ve daha kk yataki iilerle, 50 ya yukar iilere verilecek yllk

cretli izin 20 gnden az olamaz.

Yllk cretli izin gnlerinin hesabnda izin sresine rastlayan ulusal bayram, hafta

tatili, genel tatil gnleri izin sresinden saylmaz (m.56). ve bu gnler yukarda belirtilen izin srelerine eklenir.

znini i yerinin bulunduu yerden baka bir yerde geirecek ii, eer isterse

belgelemek kouluyla gidi-dnte yolda geecek sreleri karlamak zere iverenden toplam drt gne kadar cretsiz izin vermek zorundadr (m.56).

veren yllk cretli iznini kullanan iiye izin cretini iinin izne balamasndan

nce pein olarak veya avans olarak vermek zorundadr (m.57).

3.3. i ve veren Kurulular (Sendikalar)

Sanayi devrimiyle ortaya kan yeni sosyal ve ekonomik artlar, ortak karlarn koruyup salama yolunda iiler arasnda dayanma ve birleme ihtiyac dourmutur. Buna karlk iverenler de kendi aralarnda birleme gereini duyarak bir takm iveren kurulular oluturmulardr. Bylece, alma hayatnda ii ve iveren sendikalar ile bunlarn st kurulular ortaya kmtr.

lke olarak, ada toplumlarda sendika kurma hakk anayasalarda yer alan haklardandr. Anayasada, alanlarn ve iverenlerin, yelerinin alma ilikilerinde ekonomik ve sosyal hak ve menfaatlerini korumak ve gelitirmek iin, nceden izin almakszn, sendikalar ve st kurulular kurma hakkna sahip bulunduklar hkmne yer verilmitir (m.51/1).

44

i sendikalar toplum hayatnda saysal ve sosyal adan nemli bir yeri olan iilerin hak ve menfaatlerini korumak ve gelitirmek iin, bir yandan iverenlerle toplu i szlemeleri yapmak, te yandan alma rgtlerindeki kurullara iileri temsilen katlmak suretiyle ekonomik ve sosyal dzende denge ve uyumu salamaktadr.

veren sendikalar ii sendikalar karsnda sosyal taraf olarak faaliyette

bulunurlar.

Konfederasyon, deiik i kollarnda en az be sendikann bir araya gelmesiyle meydana getirdii tzel kiilie sahip st kurululardr.

Anayasann 51. Maddesine gre iiler ve iverenler nceden izin almakszn

sendikalarn ve st kurulularn kurabilecekleri gibi bunlara serbeste ye olabilecekler ve yelikten ayrlabileceklerdir. On alt yan doldurmu olup da kanuna gre ii saylanlar, ii sendikalarna ye olabilirler.

veren sendika tz uyarnca yelerin sendikaya demeyi kabul ettikleri yelik aidatn Toplu Szlemesi, Grev Lokavt Kanunu gereince, iilere yapaca cret demesinden kesmeye ve kestii aidatn nevini belirterek tutarn ilgili sendikaya vermeye ve kesinti listesini sendikaya gndermeye mecburdur.

Hi kimse sendikaya ye olmaya, ye kalmaya, yelikten ayrlmaya zorlanamaz.

3.3.1. Sendika Faaliyetleri

Sendikacln gelimesi genel olarak sanayinin gelimesine ve ii saysnn artmasna baldr.

3.3.1.1. alma Hayatna likin Faaliyetler

Sendikalar alma alannda aadaki faaliyetlerde bulunurlar:

Toplu i szlemesi yapmak Toplu i uyumazlklarnda ilgili makama, arabulucuya, hakem kuruluna, i

mahkemelerine ve teki yarg organlarna bavurmak alma hayatnda mevzuattan, toplu i szlemesinden, rf-adetten doan

konularda iilerin veya iverenlerin temsilcisi olarak, hizmet szlemesinden doan haklar ve sigorta haklar ile ilgili olarak dava amaya, daval olmaya ehil olmak

Grev ve lokavta karar vermek ve ynetmek. 3.3.1.2. Sendikalarn Sosyal Faaliyetleri

Sendika ve konfederasyonlar sosyal faaliyetlerde bulunabilirler.

45

Hukuk ilikilerde sosyal sigortalar, emeklilik ile ilgili olarak yelerine ve onlarn miraslarna adli yardmda bulunmak

Kanun hkmleri ve Uluslar aras anlamalar uyarnca toplana kurullara temsilci gndermek

ileri veya iverenlerin meslek bilgilerini arttracak, verimliliin artmasna, ekonomini gelimesine hizmet edecek kurs ve konferanslar dzenlemek, kitaplk, basmevi, spor ve salk tesisleri kurmak, iilerin bo zamanlarn iyi geirmelerine imkn salamak

Bata bulunmamak kaydyla, yelerinin mal skntya dmeleri halinde yardm ve eitim amacyla sandklar kurulmasna yardmc olmak, sanayi ve ekonomik giriimlere yatrmlar yapmak

3.3.1.3. i Temsilcileri Atanmas

Toplu i szlemesi taraf olan sendika, iyerinde ii saysna gre sendika temsilcisi atayarak 15 gn iinde kimliklerini iverene bildirir. Bunlardan biri ba temsilci olarak grevlendirilir. Bu temsilciler, ii ve iveren arasnda ibirlii ve alma uyumunun salanmasnda, ikyetlerin zmnde, alma artlarnn uygulanmasnda yardmc olmakla grevlidirler.

3.3.2. Yasak Faaliyetler

Sendikalar Kanununa gre, sendika ve konfederasyonlar amalar dnda faaliyette bulunamazlar. i veya iveren kurulularnn faaliyetleri ancak kanunda gsterilen nedenlerin varl halinde mahkeme karar ile durdurulabilir.

3.3.2.1. Temel Yasaklar

Sendikalar ve konfederasyonlar Anayasada belirlenen cumhuriyetin niteliklerine ve demokratik esaslara aykr olamaz.

Sendikalar ve konfederasyonlar siyasi ama gdemez, siyasi faaliyette bulunamazlar. Siyasi partilerle hibir konuda, hibir biimde iliki kuramazlar. birlii yapamaz, bunlara yardm edemez, bunlardan yardm alamazlar.

3.3.2.2. i veren likilerinde Yasaklar

iler ve ii kurulular iveren kurulularna; iverenler ve iveren kurulular da ii kurulularna ye olamazlar.

3.3.2.3. Baka Yasak Faaliyetler

Sendika ve konfederasyonlar kamu kurumu niteliindeki meslek kurulularn ve bunlarn st kurulularnn organ seimlerinde aday gsteremezler, adaylarla ilgili destek ve propaganda da bulunamazlar.

46

Sendika ve konfederasyonlar ticaretle uraamazlar.

Sendika ve konfederasyonlar elde ettikleri gelirleri, yeleri arasnda datamazlar, ancak grev-lokavt sresince tzkleri gereince yelerine yapacaklar yardm bunun dndadr.

Sendika ve konfederasyonlar, kendi konu ve amalar dnda toplant ve gsteri

yry dzenleyemezler.

3.3.3. Konfederasyonlar ve Uluslar Aras Kurulularla liki Kurulmas

Sendikalar Kanununa gre konfederasyonun kuruluuna katlmak, federasyona ye olmak ve konfederasyondan ekilmek sendika genel kurulunun kararna baldr.

3.3.3.1. i ve veren Konfederasyonlar

Deiik i kollarndan en az be sendika bir araya gelerek bir st kurulu meydana getirebilirler. Konfederasyonlar tzel kiilie sahiptirler.

Bir konfederasyona ye olmak veya yelikten kmak sendikann genel kuruluunun kararna baldr.

Sendikalar birden ok konfederasyona ye olamazlar. Aksi halde btn yelikleri

geersiz olur.

3.3.3.2. Uluslar Aras Kurulularla liki Kurulmas

Baz kayt ve artlar altnda sendika ve konfederasyonlarn uluslar aras ii ve iveren

kurulularna, serbeste ye olmalar hakk tannmtr.

Sendika ve konfederasyonlar, Trkiye Cumhuriyeti Devletinin ekline, insan

haklarna saygl, Trkiye Cumhuriyetinin Anayasada belirtilen niteliklerine, devletin lkesi ve milleti ile blnmez niteliine Trk ulusuna ait egemenliin kullanlmasnn hibir biimde belli bir kiiye, zmreye veya snfa braklmayaca ilkelerine vicdan ve din zgrlne aykr faaliyet gstermeyen uluslar aras ii ve iveren kurulularna ye olabilirler.

Dilediklerinde yelikten ekilebilirler.

3.3.4. Grev ve Lokavt

i sendikalar (veya iiler ) ile iverenler (veya iveren sendikalar) arasnda i

uyumazlklar kabilir. Taraflar aras da kan i uyumazlklar bar yollarla zmlenememesi halinde, uyumazln zmlenmesi iin iiler grev ad verilen mcadeleci zm yoluna bavururlar.

47

iler sendikann grev karar zerine, almay brakrlar (yavalatma gev deildir. Yaplrsa kanuna aykr grev olur.). cret alamazlar, ancak iverende yeni ii alamaz. Taraflar birbirlerinin mal gcn zayflatmay hedeflerler. Gsz duruma den ya da deceini anlayan taraf, dier tarafn artlarn kabul etmek zorunda kalr. Bylece toplu szleme yaplm olur.

Grev ancak meslek amalarla ve iveren tarafndan temin edilebilecek menfaatlerin

alnmasna ynelik olarak yaplabilir.

rnein, baka iyerindeki uygulamalar protesto etmek, alma hayat ile ilgili

hkmet icraatlarn ynlendirmek amalaryla grev yaplmaz. nk bu talep ivereni deil, bakalarn ilgilendirir.

Ayrca grev, hak uyumazlklarnda yani iinin zaten hakk olan bir eyi almasnn arac olarak kullanlamaz. cretini zamannda alamayan iiler greve deil; icraya bavurmaldrlar.

Grev, kar uyumazlklarnda yani ii ve iverenin gelecee ynelik taleplerinin

atmas halinde uygulanr. 800 YTL cret almakta olan ii, 1.000 YTL cret almas gerektiini savunuyorsa arada kar uyumazl var demektir.

Trk hukukunda grev hakk, Anayasa ile tannm ve gvence altna alnm bir temel

hak ve zgrlktr.

yerinde faaliyetin tamamen durmasna sebep olacak tarzda iveren veya iveren

vekili tarafndan kendi teebbs ile veya iveren kuruluunun verdii karara uyarak iilerin topluca iten uzaklatrlmasna lokavt denir.

Grev ve lokavt yalnz iveren iiler bakmndan deil, lke ekonomisi ve toplumun

eitli kesimleri asndan da etkiler ve sonular dourabilen olaylardr. Bu nedenle, devlet alma alannda grev ve lokavt ile yakndan ilgilenmek, bunlarn toplumu sarsabilecek veya ar zararlara uratabilecek yolda yaplmasn nlemek iin hukuk kurallar koyarak bu konuyu dzenlemilerdir.

ekil 3.5: Hukuk her eyin zerinde olmaldr

48

3.4. Toplu Szlemesi

Toplu i szlemesi Grev ve Lokavt Kanununun 2. ve 4. Maddelerinde yle yer verilmitir: Toplu i szlemesi, hizmet akdi yaplmas sona ermesi ile ilgili konular dzenlemek zere, ii sendikas ile iveren sendikas veya sendika yesi olmayan iveren arasnda yaplan bir szlemedir.

Toplu i szlemesi yazl olarak yaplmaldr. Toplu i szlemesi, ayn i kolunda bir

veya birden ok iyerini kapsayabilir. Bir i yerinde bir toplu i szlemesi yrrlkte olduu srece, ikinci szleme uygulanamaz.

3.4.1. Toplu Szlemesinin Yaplma artlar

Toplu i szlemesinin yaplabilmesi iin ncelikle taraflarn ehliyet ve yetki sahibi olmalar gerekir.

Ehliyet: lke dzeyinde faaliyette bulunma amac ile kurulmu ii ve iveren

sendikalar, toplu i szlemesi yapma ehliyetine sahiptir.

Yetki:

i taraf: szlemesi yapma yetkisi ii sendikalarna aittir. Toplu i szlemesinin sendika tarafndan yaplabilmesi iin iki koulun bulunmas gerekir. o i sendikas, bal bulunduu i kolunda alan iilerin en az

yzde onunu yeliine kaydetmi olmaldr. o Sendikann toplu i szlemesi yapmak istedii iyeri veya

iilerin, yardan fazlasnn sendikann yesi olmas gerekir.

Sendikalar Kanununa gre bir ii, birden fazla sendikaya ye olamaz.

veren taraf: veren sendikasnn yesi, iverene ait iyeri iin sendika yesi olmayan iverenin ise kendi iyeri veya iyerleri iin toplu i szlemesi yapmaya yetkili olduu belirtilmitir.

ar: Toplu i szlemesi yapmaya yetkili ii sendikas veya iveren

sendikas, szleme yapabilmesi ile ilgili yetki belgesini alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlndan ald tarihten itibaren on be gn iinde kar taraf toplu grmeye arr. Bu sre iinde ar yaplmazsa yetki belgesinin hkm kalmaz.

ar tarihinden itibaren otuz gn iinde toplu grmeye ary yapan taraf gelmez

ve toplu grmeye balanmazsa, ar yapan tarafn yetkisi der.

49

Toplu grme: Yaplan toplu ars zerine, tolu i szlemesi yapmak amacyla taraflarn bir araya gelip grmelerine toplu grme denir. Kanunda toplu grmenin yntemine ilikin bir dzenleme yoktur. lk toplantda toplant grme yntemine ilikin konular grlr, karar balanr.

Toplu i szlemesinin imzalanmas: Toplu grme sonunda, neriler

zerinde anlama salanrsa, szleme be nsha olarak dzenlenir ve taraflarca imzalanr. Toplu i szlemesinin yazl olarak yaplmas zorunludur.

Toplu i szlemesinin yaplma ekilleri:

yeri veya iyerleri toplu i szlemesi: Toplu i szlemesi Grev ve Lokavt Kanununa gre bir toplu i szlemesi, ayn i kolunda bir veya birden fazla i yerini kapsayabilir.

letme toplu i szlemesi: Birden ok iyerinin ayn i kolunda olmakla birlikte, iilerin ayr sendikalarda rgtlenmesi, ayn toplu i szlemelerinin gerekletirilmesinin zor olduu iletmelerle ilgili sorunlar zmlemeyi amalamtr. Bir tzel kii veya kamu kurum ve kuruluuna ait birden fazla iyerinde, ikolunda yaplan szlemeye iletme toplu i szlemesi denir. letmenin ayn i kolundaki iyerlerine ilikin bir szlemeyi kapsamaktadr.

3.4.2. Toplu Szlemesinin Hkmleri

Toplu i szlemesinin emredici etkisi: Toplu i szlemesi