investimetehuajadirekte-100206155349-phpapp01

8/3/2019 investimetehuajadirekte-100206155349-phpapp01

1/11

UNIVERSITETI AAB-RIINVEST

FAKULTETI EKONOMIKDepartamenti: Banka, financa dhe kontabilitet

Lnda: Financat Ndrkombtare

Viti akademik 2009/2010

INVESTIMET E HUAJA DIREKTE(Punim Seminarik)

Mentori: Prof.Fadil Govori Studenti: Shhkelzen Krasniqi

Prishtine, dhjetor, 2009


2/11

Prmbajtja

RezymeInvetimet Huaja Direkte IHD

*Motivet pr Investime t Huaja Direkte*Motivet lidhur me t ardhurat*Motivet lidhur me kostot*Si mund t motivohen IHD nga tregjet financiare*Krahasimi i prfitimeve nga IHD me kalimin e kohs*Prfitimet nda diversifikimi ndrkombtar dhe gjat nj krizebotrore

*Lehtsirat dhe pengesat nga ana e qeverive t vendit prits prIHD

Llojet e Investimeve t Huaja DirektePrparsit e IHDDisavantazhet e IHDPrcaktort e IHDIHD dhe zhvillimi ekonomikPolitikat e Investimeve t Huaja DirekteInvestimet e Huaja Direkte dhe zhvillimi i InfrastruktursIHD n mes t vende

Burimet e literaturs


3/11

REZYME

Qllimi i ktij punimi seminarik sht q ti japim nj kuptim t plot fjalsstudim.Me kt angazhim tonin, ne do t arsyetojm edhe punn ton qjemi duke e br gjat studimeve, pra do t orientohemi edhe n punimehulumtuese siq jan shum edhe prpara ktij t fundit.Tani do t centralizohemi n hulumtimin e ktij punimi t cilin e kam punuarun i cili ka t bj me Investimet e Huaja Direkte.Ktu do t tregojm se qfar jan IHD,llojet e IHD,prparsit e MNC q tkryejn IHD dhe poashtu pengesat pr kt veprim, disavantazhet e IHD,prcaktort e IHD, politikat e IHD, IHD dhe zhvillimi ekonomik, IHD dhezhvillimi i infrastrukturs etj.


4/11

Investimet e Huaja Direkte IHD

-Faktort si : rritja ekonomike, de-rregullimi, rregullat liberale t investimeve dhe

fleksibiliteti operacional, jan faktort q ndikojn n rritjen e fluksit t Investimevet Huaja Direkte IHD-Investimet e Huaja Direkte sht nj form e investimeve q fiton interes nndrmarrje, e cila funksionon jasht territorit t vendit t investitorit.IHD-t krkojn nj marrdhnie biznesi ndrmjet shoqris mm dhe degs s sajt jashtme. Marrdhniet e jashtme t drejtprdrejta japin nj rritje t biznesit prkorporatat multinacionale. Q nj investim t konsiderohet si nj IHD, shoqriamm duhet t ket t paktn 10% t aksioneve t zakonshme nga filialet e saj t

jashtme. Firma investitore gjithashtu mund t kualifikohet pr investime t huaja nqoft se zotron fuqi t votimit n nj ndrmarrje q vepron n nj vend t huaj.-MNC-t I konkretizojn mundsit e tyre pr biznesin e tyre m ndihmn einvestimeve t huaja direkte(q nnkupton investimet n mjete reale apo tprekshme siq jan truall,ndrtesa,makineri etj. n vende t huaja).Megjithat

investimet e huaja direkte krkojn investime thelbsore dhe t vazhdueshme dhenj sasi e madhe e kapitalit mund t jet e rrezikuar.Nse investimet e bra nukrrjedhin sipas norms s propabilitetit ather MNC-t mund t ken probleme nshitjen e projektit q ato e kan krijuar.Andaj MNC-t tentojn q t analiziojn mirvendimet e tyre para se ato t zbatohen n qfardo investimi t huaj direkt.

Motivet pr Investime t Huaja Direkte

Motivet pr investime t huaja direkte nga ana e MNC-ve sht sepse ato mund tinvestojn n vende te huaja duke rritur prfitueshmrin e tyre dhe t rrisin pasurine aksionerve.N shumicn e rasteve MNC-t, investimet e huaja I bjn pr ti rriturfitimet e veta pra fitimin e aksionarve dhe pr zvoglimin e kostove.

Motivet lidhur me t ardhurat

Kto motive jan tipike pr MNC-t t cilat prpiqen q ti rrisin t ardhurat prmesktyre mnyrave :

- Trheqja e burimeve t reja t krkess . Ktu MNC-t krkojn burime treja n vende t ndryshme.Shpesh MNC-t jan t obliguara q t dalin jashtvendit pr arsye se n vendin t cilin veprojn, konkurenca ia limitonveprimtarin e MNC-s.

- Hyrja n tregje fitimprurs.Nse nj shoqri tjetr ka hyr ne tregje tjeradhe ka pasur fitime athere edhe MNC-t vendosin t hyn n ato tregje prt rritur fitimin e tyre.Pr kt MNC-ja mund t hartoj nj strategji me tciln ajo do ti ul qmimet aktuale n at treg duke synuar t prfitoj blersitaktual. Rrezik pr kt strategji sht q shoqrit q jan m hert n kttreg mund ti ulin qmimet para MNC-ve duke I vn n vshtirsi MNC-t.

- Shfrytzimi I avantazheve monopoliste.Teoria e organizimit industrialprcakton se MNC-t mund t gjenden shpesh n pozicionin monopolistik,dhekjo ndodh kur nj MNC e cila vepron n tregjet e huaja ka nj specific t cilnnuk e kan shoqrit tjera ( psh. ndonj faktor t prodhimit,teknologjin tj.).


5/11

- Reagimi ndaj kufizimeve treg tare.Shpesh MNC-t bjn investime t huajadirekte jo pr prfitime por pr tejkalimin e pengesave tregtare.

- Dive rsifikimi ndrkombtar.Ktu MNC-t synojn t prfshijn m shumtregje dhe hapsira tregtare pr arsye se dshirojn q t rrisin flukset earks dhe njkohsisht nse kto fluke jan stabile ato ulin dhe rriskun eMNC-s.

Motivet lidhur me kostot

MNC-t bjn IHD pr t minimizuar kostot,dhe kjo arrihet prmes :- Prfitimi maksimal nga ekonomia e shkalls.Me kt kuptojm athere kur tgjith faktort e prodhimit shfrytzohen n mnyr sa m efiqente pra duke Ishfrytzuar maksimalisht faktort potencial t prodhimit. Ktu MCN-ja synon tshes at produkt t cilin sht m e orientuar kah prodhimi I saj pr arsye se ajoe ul mesataren e kostos s prodhimit t MNC-s.- Prdorimi I faktorve t huaj t prodhimit.Kostot e puns dhe t toks mund tken ndryshime drastike nga nj vend n tjetrin andaj MNC-t shpesh tentojnq procesin e prodhimit ta bartin n ato vende ku kta y faktor jna m lir,prafuqija puntore dhe toka.(osh shum MNC europiane procesin e prodhimit e kant orientuar n Kin.Indi etj sepe nj krkes lart pr pun bn q qmimi Injsis puntore t jet shum m I ult se san vendet tjera t bots).- Prdorimi I lndve t para t huaja.Shpesh MNC-t blejn lnd t par ngavende t ndryshme sepse kosto e tyre nga vendi n vend ndryshon dukshm.- Prdorimi I teknologjis s huaj.N koht e fundit shpesh MNC-t po blejnteknologjin e huaj n mnyr q ta msojn ta prdorin dhe ta prvetsojn.- Reagimi ndaj luhatjeve t kursit t kmbimit.Kur nj MNC kupton se valuta enj vendi t huaj sht zhvlersuar ajo tenton t investoj n at vend sepseinvestimet fillestare duhet t jen relativisht t larta dhe n momentin kur kjovalut t rivlersohet ather MNC-ja mund t ket fitime t knaqshme.

Si mund t motivohen IHD nga tregjet financiare

Si cak kryesor I MNC-ve sht tregu I produkteve por sht I nj rndsie t veqantedhe tregu financiar. N kto tregje MNC-t synojn t hyjn pr t marr kredi menorma m t ulta t interesit n mnyr q nga to t bjn investime ashtu q tprfitojn nga norma e interesit e cila do t jet m e vogl se sa norma e kthimit.

Krahasimi i prfitimeve nga IHD me kalimin e kohs

Sikurse shum faktor q ndryshojn gjat kalimit t kohs, ashtu edhe fitimi I MNC-ve ndryshon , pra ai mund t rritet apo t zvoglohet apo edhe t rritet edhe m

tutje.Kjo mund t ndodh edhe si rezultat I ndryshimit t faktorve t prodhimit poredhe t klass puntore dhe t toks (truallit).

Prfitimet nga diversifikimi ndrkombtar dhe gjat krizaveglobale

Sa m shum q MNC-ja t prfshij hapsir gjeografike ( tregje ) aq m shumejan gjasat q ajo te maksimizoj fitimet e veta. Kjo ndodh q MNC-t t mos ken


6/11

shpesh fitime n nj vend apo n tjetrin por n disa t tjera ato kan fitimejashtzakonisht t mira dhe nga kto vende mund t ket mbulesa pr vendet tjera.Kur ndodh nj kriz globale ather MNC-t t cilat veprojn n vende t ndryshme,ato jan m pak t rrezikuara nga kto kriza sepse kto kriza nuk I kaplojn vendetprnjhere, dhe firma mund ti mbuloj humbjet e nj vendi me fitimet e nj venditjetr derisa ky vend ta kaloj krizn dhe ti kthehet normalitetit.

Lehtsimet dhe pengesat nga ana e qeverive t vendit pritspr IHD

IHD jan investime ideale pr nj zhvillim t mir t ekonomis siq jan ulja epapunsis,rritje ekonomike,prmirsim t teknologjis etj. Lehtsimet nga ana eqeveris mund t jen: zvoglimi I tatimeve n t ardhura, ofrimi I truallit dheambienteve t ndryshme pa qera, hua me interes t ult, subvencione t energjisetj.Pengesat nga ana e qeveris pr IHD mund t jen: 1. Pengesat q mbrojnshoqrit ose konsumatort vendas.Kto pengesa kan t bjn me at, q qdoqeveri e ka agjensin qeveritare e cila I shikon shitblerjet dhe shkrirjet e shoqrive tndryshme. P.sh. Ministria e Thesarit n Franc nuk lejon penetrimin por as shkrirjene nj shoqrie e cila vie nga nj vend I cili sht jasht Bashkimit Europian; 2.Pengesat q kufizojn pronsin.Disa qeveri limitojn pronsin e shoqrive dukemos lejuar shitblerjet ose shkrirjen e shoqrive kurdo here; 3. Pengesat e tipit FILLI I KUQ .Ktu kan t bjn pengesat e trthorta,pra pengesa indirekte.Ktuqeveria me dokumentacione t ndryshme dhe procedura t ndryshme diskriminuesepengon penetrimin e shoqris n kt vend.Andaj nj MNC e cila prballet me ksilloj kushte nuk mund t jet e suksesshme n m shum se nj vend t huaj.

Llojet e Investimeve t Huaja Direkte

Investimet e Huaja Direkte mund t klasifikohen n dy lloje:1.IHD t jashtme dhe2.IHD t brendshme. Ky klasifikim sht bazuar n lloje t kufizimeve t vendosura,dhe parakushte t ndryshme t nevojshme pr kto investime.1.Investimet e huaja direkte, t jashtme, referohen si nj investim i drejtprdrejt

jasht vendit. N kt rast sht kapitali (burimet) i vendit, i cili investohet n disaburime t jashtme. IHD i jashtm mund t gjej prdorim edhe n eksport dhe importme ndonj vend t huaj. IHD e jashtme kan mbshtetje nga qeveria pr siguri nmbulim t rriskut.Kjo form e investimeve t huaja sht subjekt i stimulimit t taksave si dhepengesave t ndryshme.2. Faktor t ndryshm ekonomik i prkrahin investimet e huaja direkte tbrendshme. Kto prfshijn kredit me shkall t ult t interesit, zbutjen e taksave,grantet, subvencionet, si dhe heqjen e kufizimeve dhe limitimeve. Investimet e huajadirekte, t brendshme, sht nj form tipike e t ashtuquajturave investimet ebrendshme. Ktu, investimet e kapitalit t huaj ndodhin n burimet lokale.-Kategorit tjera t IHD-ve si, IHD vertikale ndodhin kur nj shoqerishumkombshe zotron disa aksione t nj siprmarrje t huaj, i cili e furnizon atme t dhna apo prdor produktet e prodhuara nga MNC. Investimet e huajadirekte horizontale ndodhin kur nj kompani shumkombshe kryen veprimtaribiznesore t ngjashme, n vende t ndryshme.


7/11

-Investimet e huaja direkte udhhiqen nga shum motive t ndryshme. IHD-t qjan ndrmarr pr t forcuar strukturat ekzistuese t tregut ose pr t shqyrtuarmundsit e tregjeve t reja mund t quhen edhe market-seeking IHD apo IHDtreg-krkuese. Resource-seeking IHD apo IHD burim-kerkuese jan tprqndruara tek faktort e prodhimit t cilat kan m shum efikasitet operacionalse sa ato qe jan n dispozicion n vendin e investitorit.

Prparsit e Investimeve t Huaja Direkte

-Nj nga prparsit e investimeve t huaja direkte sht se ajo ndihmon nzhvillimin ekonomik t vendit ku derdhen investimet.-IHD-te zakonisht gjejn zbatim n vendet n zhvillim. Gjat viteve 90-ta,Investimet e Huaja Direkte ishin nj nga burimet kryesore t financimit t jashtmpr shumicn e vendeve q kishin nj prespektiv t rritjes ekonomike. IHD-tegjithashtu kan ndihmuar disa vende kur ato jan prballuar me vshtirsiekonomike.-Investimet e huaja direkte gjithashtu lejojn edhe transferimin e teknologjive. Kjosht br kryesisht n mnyr t sigurimit t inputeve kapitale.

Vendet q kan marr investime t huaja direkte nga nje vend tjetr, mund tzhvillojn resurset humane t tyre, duke punsuar njerz t rinj, n veprimtarin endonj biznesi t veqant. Fitimet qe gjenerohen nga investimet e huaja direkte tcilat jan br n ate vend, mund t prdoren me qllim t brjes s kontributevepr taksat mbi t ardhurat e korporatave t vendit marrs.-IHD-t ndihmojn n krijimin e vendeve t reja t puns, rritjen e pagave tpuntorve, nj mnyre m t leht t jetess etj. Investimet e huaja direktezakonisht marrin pjes n zhvillimin e sektorit prodhues t vendit prits tinvestimeve.-Investimet e huaja direkte luajn nj rol vendimtar n kontestin e rritjes sproduktivitetit t vendeve prits. N rastin e ktyre vendeve, kompanit e tyrekan mundsi pr t eksplruar tregjet t huaja t reja dhe n ktr mnyr tgjenerojn m shum t ardhura dhe fitime.

Disavantazhet e Investimeve t huaja direkte

-Disavantazhet e IHD ndodhin kryesisht n rastin e qshtjeve q lidhen mefunksionimin dhe shprndarjen e profitit nga investimet e huaja. Nj ngadisavantazhet indirekte t investimeve t huaja direkte sht se sektoret epazhvilluara ekonomikisht t vendit prits jan gjithmon t paprshtatshm kurniveli i investimeve t huaja direkte ndikon n mnyr negative.Situatat n vende si: Irlanda, Kili, Singapori dhe Kina konfirmojn nj mendim ttill. sht shum normale q vendi prits t ket prgjegjsi pr t kufizuarshkalln e ndikimit nga investimet e huaja direkte. Ata duhet t jen t sigurt q

subjetet q i bjn IHD n vendin e tyre tu prmbahen mjedisit, qeverisjes,rregullave sociale, q jan t prcaktuara n at vend.-Disavantazhet e ndryshme t IHD jan kuptuar, ku vendi prits i investimeve mbanfshehtsi kombtare- diqka q nuk e kan pr qllim q t bhet e njohur pr pjesntjetr t bots. Nga kjo sht vn re, se mbrojtja e nj vendi sht prballur merrziqe si rezultat i IHD.-Investimet e huaja direkte prmbajn n vete shpenzime t larta t komunikimit,udhtimit etj. Dallimet gjuhsore dhe kulturore q ekzistojn n mes t vendit t


8/11

investitorit dhe vendit prits, gjithashtu, mund t paraqesin probleme n rastin einvestimeve te huaja direkte.-Megjithat, nj tjetr disavantazh i IHD sht se ekziston gjithmon mundsia edshtimit n pronsin e nj kompanie q ka n ndonj kompani jasht. Kjo ka brshpesh q shum kompani ti qasen IHD me nj kujdes t lart.-Disa her sht vn re se ka paqndrueshmri t konsiderueshme n nj rajon t

caktuar gjeografik. Kjo shkakton shum shqetsim pr investitorin.-Madhsia e tregut, si dhe kushtet e vendit prits mund t jen faktor trndsishm n rastin e investimeve t huaja direkte. N rastet kur vendi prits nuksht mir i lidhur me vendet fqinje m t avancuara, kjo prbn nj sfid prinvestitort.-Disa her sht vn re se qeverit e vendit prits jan prballur me probleme meinvestimet e huaja direkte. Ajo ka m pak kontroll mbi funksionimin e kompanis qfunksionon si deg trsisht n pronsi t nj kompanie jasht shtetit.

Prcaktort e Investimeve t Huaja Direkte

-Nj nga prcaktuesit m t rndsishm t investimeve t huaja direkte sht

madhsia dhe prespektivat e rritjes ekonomike s vendit ku priten t derdheninvestimet e huaja direkte.-sht supozuar normalisht se n qoft se vendi ka nj treg t madh, ai mund trritet shpejt dhe sht konstatuar se investitort do t jen n gjendje q t rrisininvestimet e tyre n at vend.-N rastet kur IHD-t jan t bazuara ne eksport, dimensionet e vendit prits jan trndsishme sepse mundsit e ekonomnis s shkalls jan t mdha.-Popullsia e nj vendi luan nj rol t rndsishm n trheqjen e investitorve thuaj pr investimet e drejtprdrejta n vend. N raste t tilla, prespektiva e njbaze t madhe t konsumatorve sht nj joshje e investimeve.-Fuqia e lir e puns gjithashtu sht nj prcaktues i rndsishm i trheqjes sinvestimeve t huaja direkte. Revolucioni BPO, si dhe bumi i kompanive tteknologjis informative n vende si India, ka qen nj prov q fuqia e lir puntoreka luajtur nj rol t rndsishm n trhejqjen e investimeve t huaja direkte.-Faktort infrastrukturor si telekomunikacioni dhe hekurudhat luajne nj rol trndsishm q t investohet n nj vend t veqant.

Investimet e Huaja Direkte dhe Zhvillimi Ekonomik

-Investimet e huaja kan luajtur nj rol t rndsishm n zhvillimin ekonomik tvendeve pritse.-Fakti se investitort e huaj direkt kan luajtur rol t rndsishm n zhvilliminekonomik t vendeve prfituese, ka qen pr shkak t faktit se kto vende kanndryshuar qndrimet e tyre ekonomike dhe kan lejuar q investitort e huaj direkt

t vijn n vendin e tyre dhe t prmirsojn ekonomit e tyre.-Shpesh sht vrejtur se si vendet n zhvillim dhe ato t pazhvilluara ekonomikisht,jan t varura nga vendet e zhvilluara ekonomikisht pr ndihm financiare ndaj tyre,pr t arritur nj shkall m t lart t stabilitetit ekonomik.-Mnyra se si vendet e zhvilluara mund ti ndihmojn financiarisht vendet me m pakzhvillim, sht, duke investuar n ato vende. Kjo ndihm mund t kanalizohet nsektor t ndryshm t ekonomis. Ky kanalizim bhet n baz t krkesave tsektorve t veqant t nj vendi.


9/11


10/11

gjithashtu investime pr vetdijesimin e shoqrise. N Indi psh masat parandalueset Polios dhe HIV-it kan qen aktivitetet kryesore t tyre.-Infrastruktura e telekomunikacionit sht nj fush e rndsishme ku IHD mund t

jen n dispozicion. Parat q jan investuar n vend nga etnitetet e jashtme mundt prdoren pr ndrtimin e rrugve, hekurudhave, urave etj.Investimet e huaja direkte gjithashtu jan prdorur me qllim t arsimimit t forcs

s pakualifikuar t puns q gjenden t pranishm n nj vend. N Indi gjat viteve80 dhe 90 ishte nj situat ku ka pasur nj forc t madhe t puns, por ajo ishtekryesisht e pakualifikuar e q punonin npr sektore t paorganizuara. Ai ishte imundur fale ndihms financiare nga investitort e huaj, pr t trajnuar njerz t tille,q ata t mund t jen t aft pr t qen t rekrutuar n industri. IHD jan tdobishme edhe pr ekzekutimin e programeve arsimore q mund t edukojn njerzq mbeten jasht caqeve t shkollimit.

Investimet e Huaja Direkte n mes t vendeve

Lvizja e Investimeve t huaja n t gjitha vendet e bots n dy vitet e funditparaqet nj fenomen interesant. IHD u rrit me 5% n mbar botn n vitin 2007.

Irlanda ka shnuar nj rnie prej 5% n projekte t reja pr Investimet e huajadirekte.Sipas t dhnave t lshuar nga nj firm globale konsulence, rrjedhja e IHD ndr-kufitare u rrit me 5.1% n vitin 2007 dhe qndroi n $ 947 miliard dollar amerikan.N Irland n vitin 2007, 87 kompani kan shpallur 98 projekte investimi. Kjo ishtenj rrshqitje pr 5% nga viti 2006. Irlanda ka trhequr investime t huaja kapitalen shumn prej $ 2.06 miliard n 2007.Kina n vitin 2007 ka arritur q ta mbaj renditjen e saj si shtet, i cili trhoqi nivelinm t lart t investimeve shumkombshe. Numri i projekteve t investimeve thuaja qndroi n $1.171. Niveli i investimeve n 2007 ishte n $ 90 miliard dollarn krahasim me vitin 2006 q jan regjistruar $ 116 miliard.


11/11

Burimet e literaturs : Jeff Madura-Drejtimi Financiar Ndrkombtar, Investimet eHuaja Direkte, fq.479, dhe http://www.economywatch.com/foreign-direct-investment/.

Documents

investimetehuajadirekte-100206155349-phpapp01