Woordenboek Arabisch–Nederlands

قاموس عربي - هولندي

redactie

Hassan Barzizaoua

Rabha Heinen-Nasr (Univ. van Amsterdam)

Azzouz Ifzaren

Monique IJzendoorn

Achmed Khabbazeh

Choumissa Sadki

met medewerking van

Aïcha Amzika

Tressy Arts

Joost Kremers

Oulfa Rouached

Nadja Schwarz

Chantal Sniekers

met adviezen van

Waleed Abouzeid

Elsaid Badawi

Jeen Dosky

Anita van Duijn

Hayat El Koun

Rob Ermers

Hassan Mizori

Fransje Zweekhorst

begeleidingscommissie

prof. dr. Emilio Platti (Katholieke Universiteit Leuven)

dr. Jan Jaap de Ruiter (Universiteit van Tilburg)

prof. dr. Willy Smedts (Katholieke Universiteit Leuven)

هيئة التحرير حسن برززوة

رابحة هاينن نصر (جامعة أمستردام) عزوز إفزارن

مونيك أيزندورن أحمد عز الدين خبازة

شوميسة الصادقي

بالتعاون مع عائشة أمزيكا تريسي أرتز ألفة رواشد

يوست كريمرس نادية شوارز

شنطال سنيكرز

مع نصائح من وليد أبو زيد السعيد بدوي ژين دوسكي أنيتا فان داون حياة الكون

روبرت إرمرس حسن ميزوري

فرانسيو زويكهورست

اللجنة المشرفة أ. د. إمليو بلاتي

د. يان ياب دو راوتر أ. د. ويلي سميدس

woordenboekArabisch–Nederlands

قاموس عربي - هولندي hoofdredactie رئاسة هيئة التحرير

Jan Hoogland يان هوخلاندuniversiteit nijmegen جامعة نايميخنKees Versteegh كيس فرستيخuniversiteit nijmegen جامعة نايميخنManfred Woidich مانفريد فويديشuniversiteit van amsterdam جامعة أمستردام

coördinatie تنسيقJan Hoogland يان هوخلاندuniversiteit nijmegen جامعة نايميخن

bulaaq amsterdam

Dit woordenboek kwam tot stand in opdracht en onder auspiciën van de Commissie Lexicografische Vertaalvoorzieningen (clvv), Den Haag, onder voorzitterschap van prof. dr. Willy Martin. De redactie werd uitgevoerd door de afdeling Talen en Culturen van het Midden-Oosten (tcmo), Universiteit Nijmegen (ku Nijmegen).

Aan de samenstelling van de tekst is alle zorg besteed. De redactie en de uitgever kunnen echter geen aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele schade die voortvloeit uit even-tuele fouten die mogelijk in deze uitgave voorkomen.

Informatie over de totstandkoming van dit woordenboek vindt u op: www.let.kun.nl/wbaVia deze website kunt u ook reageren.

Dit boek is opgemaakt in Adobe InDesign me 2. Teus de Jong heeft twee hulpprogramma’s geschreven om de gegevens uit de met ombi gemaakte database te halen en om te zetten naar InDesign. Op enkele uitzonderingen na is voor de positionering van diakritische tekens gebruikgemaakt van de OpenType-mogelijkheden van InDesign me versie 2. De Nederlandse tekst is gezet uit de Minion Pro van Robert Slimbach, de Arabische tekst uit de Lotus Linotype.

Typografie binnenwerk Françoise Berserik, Den Haag en Teus de Jong, Nij BeetsOmslagontwerp Marjo Starink, Amsterdam Database-extractie, dataconversie en zetwerk Teus de Jong, Nij BeetsCoördinatie productie en tekstcorrectie Henk Pel, ZeistDruk en bindwerk Koninklijke Wöhrmann, Zutphen

isbn 90 5460 078 0 (Nederlands-Arabisch)isbn 90 5460 079 9 (Arabisch-Nederlands)isbn 90 5460 080 2 (set Nederlands-Arabisch & Arabisch-Nederlands)

Verspreiding in België Van Halewyck, Leuven

Uitgeverij Bulaaq, Recht Boomssloot 69, 1011 cw Amsterdambulaaq@wxs.nl

© 2003 Commissie Lexicografische Vertaalvoorzieningen (clvv), Den Haag

Inhoud محتوى

Inleiding 7

Gebruiksaanwijzing Arabisch-Nederlands 12

Algemene informatie 12

Grammaticale informatie voor beide talen 14

Transcriptie en vocalisatie van het Arabisch 15

Grammaticale informatie voor het Arabisch 16

Grammaticale informatie voor het Nederlands 21

De ordening van de trefwoorden 24

Inhoud van de lemma’s 25

Lijst van afkortingen 46

Woordenboek (ي - ا) 51

مقدمة 28طريقة استعمال الجزء العربي - الهولندي 32معلومات عامة 32المعلومات النحوية للغتين 34نقل الحروف العربية إلى الأحرف اللاتينية وتشكيل اللغة العربية 34المعلومات النحوية الخاصة باللغة العربية 35المعلومات النحوية الخاصة باللغة الهولندية 40ترتيب المداخل 43مضمون المداخل 44

لائحة الاختصارات 46قاموس (ا - ي) 51

Inleiding

Doel van het woordenboek

Dit woordenboek is zowel voor Arabischtalige als voor Nederlandstalige gebruikers

bedoeld, het is dus zowel ‘begrijpwoordenboek’ als ‘productiewoordenboek’. Een ‘begrijp-

woordenboek’ helpt de gebruiker bij het lezen of verstaan van teksten in de voor hem

vreemde taal. Een ‘productiewoordenboek’ helpt de gebruiker bij het schrijven of spreken

in de voor hem vreemde taal. Het feit dat dit woordenboek beide functies in zich verenigt

heeft consequenties gehad voor de selectie en de presentatie van de gegevens. Zo wordt

voor zowel de brontaal als de doeltaal relevante grammaticale informatie gegeven.

Als doelgroepen hebben wij vooral op het oog gehad: studenten Arabisch aan uni-

versiteiten en vertaalopleidingen, docenten Arabisch op alle niveaus, vertalers en tolken,

gevorderde Arabischsprekende leerlingen van het Nederlands, instanties waar men met

Arabischsprekende cliënten te maken heeft.

De Arabische woordenschat

De geleerden die zich in de klassieke periode van de islam bezighielden met de studie van

het Arabisch waren het erover eens dat niemand in staat is de gehele woordenschat van het

Arabisch te overzien. Dit gold ook voor de lexicografen die steeds grotere woordenboeken

samenstelden van het Arabisch, maar zich er altijd van bewust waren dat zij nog lang niet

alle woorden van de taal verzameld hadden. Westerse geleerden konden dan ook alleen

maar toegeven dat zij slechts een gedeelte van die woordenschat hadden bijeengebracht in

hun woordenboeken.

De verzamelwoede en het streven naar volledigheid van de lexicografen leidden soms

tot het opnemen van spookwoorden, woorden die alleen in woordenboeken voorkomen

maar niet in de praktijk. Verder ontstonden er varianten die vervolgens een eigen leven

gingen leiden. Dit heeft mede de mythe in het leven geroepen van de polysemie van het

Arabisch, dat wil zeggen dat elk Arabisch woord meerdere betekenissen kon hebben.

Als samenstellers van dit woordenboek hebben wij het in zekere zin gemakkelijker ge-

had omdat wij niet naar volledigheid wilden en konden streven. Het aantal Arabische lem-

ma’s in het deel Arabisch-Nederlands is uiteindelijk vastgesteld op ongeveer 24.000, slechts

een klein gedeelte van alle woorden die in de woordenboeken te vinden zijn, maar wel een

aantal waarmee een zeer goede dekking wordt gegeven bij het lezen van teksten in Modern

8 Standaard Arabisch. Deze 24.000 trefwoorden omvatten ongeveer 31.000 betekenissen en

43.000 voorbeelden en uitdrukkingen.

Standaardtaal/omgangstaal

In de Arabische wereld bestaat een taalsituatie die gewoonlijk met diglossie wordt aange-

duid: de standaardtaal (al-fusha) is de taal van de geschreven media, van het onderwijs en

van het formele gesproken woord, terwijl de omgangstaal (‘ammiyya, darija) de moedertaal

is die voor alle informele taaluitingen gebruikt wordt.

De standaardtaal is dus de aangewezen taal voor schriftelijk taalgebruik. Dit wil

echter nog niet zeggen dat er nooit woorden uit de omgangstaal op schrift gezet worden.

In verschillende Arabische landen, met name in Egypte, bestaat er een bloeiende dialect-

literatuur, maar ook in romans in de standaardtaal dringen voortdurend woorden uit het

dialect door. Zo vindt men in romans, maar ook in kranten in Egypte woorden als kwayyis

-Om een voorbeeld dichter bij huis te noemen: in geschreven voorlichtingsmate .(كويس)

riaal voor Marokkanen die in Nederland wonen, worden voor de duidelijkheid soms

bewust dialectwoorden gebruikt. Niet al die woorden zijn in dit woordenboek te vinden.

Het kan nodig blijken hiervoor als aanvulling dialectwoordenboeken te raadplegen.

Dit plaatst de samenstellers van een woordenboek voor Modern Standaard Arabisch

voor de vraag of dergelijke woorden opgenomen moeten worden. Wij hebben ervoor

gekozen vrij puristisch te werk te gaan en alleen die dialectwoorden op te nemen die zeer

frequent in geschreven taal gebruikt worden, bijvoorbeeld omdat er geen equivalent in het

Modern Standaard Arabisch voorhanden is.

Een tweede, verwant probleem is dat van de stijlniveaus. In het Nederlandse schriftelijk

taalgebruik verschijnen steeds meer woorden die voorheen als vulgair beschouwd werden

(en misschien nog worden). Een direct equivalent van dergelijke uitdrukkingen in het

Modern Standaard Arabisch bestaat niet en eigenlijk zou men voor een vertaling zijn toe-

vlucht moeten nemen tot de omgangstaal. Wij hebben er vrijwel altijd voor gekozen in het

Arabisch toch een standaardwoord te gebruiken, en er daarbij uitdrukkelijk op te wijzen

dat het Nederlandse woord of uitdrukking een laag stijlniveau betreft.

Gezien het formele karakter van de woordenschat van het Modern Standaard Ara-

bisch hebben wij ervoor gekozen Nederlandse informele woorden niet te laten terugkeren

in het deel Arabisch-Nederlands. Dergelijke woorden kan de Arabische gebruiker uiteraard

wel in het deel Nederlands-Arabisch vinden (gemarkeerd met ‘inform.’). Daarnaast zijn

er woorden die nog een stijlniveau lager liggen en die door niet-moedertaalsprekers dus

vermeden moeten worden. Het betreft hier vulgaire woorden die van het label ‘vulg.’ zijn

9voorzien. Hieronder vallen scheldwoorden en seksueel geladen woorden, maar ook woor-

den die beledigend of onaangenaam zijn. Het is niet riskant een informeel of vulgair woord

van een formele vertaling te voorzien in het deel Nederlands-Arabisch, maar andersom

is het wel riskant in het deel Arabisch-Nederlands een formeel woord uit de brontaal te

vertalen met een informeel of vulgair woord in de doeltaal. Door in de doeltaal een te laag

stijlniveau te gebruiken (informeel of vulgair), kan men zijn gehoor of lezerspubliek voor

het hoofd stoten.

Een derde probleem betreft de leenwoorden uit het Engels en het Frans. In de omgangstaal

zijn dergelijke leenwoorden zeer gebruikelijk. Zo hoort men bijvoorbeeld vaker kumbyutar

In dit specifieke geval hebben wij beide vormen opgenomen .(حاسوب) dan hasub (كمبيوتر)

omdat zij beide in schriftelijk taalgebruik, bijvoorbeeld in advertenties, voorkomen. In an-

dere gevallen hebben wij ons laten leiden door de voorkeur van de Arabische media voor

Arabische equivalenten van gebruikelijke Engelse of Franse termen.

Een vierde probleem is de regionale variatie. Hoewel het Modern Standaard Arabisch in

principe overal identiek is, bestaan er toch duidelijke regionale verschillen. Zo gebruikt

men voor ‘brief ’ in verschillende delen van de Arabische wereld andere termen: risala

en voor ‘privatiseren’ zien we een zelfde onderscheid: khawsasa ,(خطاب) en khitab (رسالة)

in Egypte. Het was uiteraard ondoenlijk (خصخص) in Marokko en khaskhasa (خوصص)

deze regionale variatie helemaal tot haar recht te laten komen. Wij hebben geprobeerd in

ieder geval die varianten te vermelden die in Marokko en Egypte voorkomen.

Keuze van de trefwoorden

De problemen die hierboven zijn genoemd hebben geleid tot het volgende beleid ten

aanzien van de selectie van de woordenschat. Dit woordenboek richt zich op de moderne

standaardtaal zoals die voorkomt in kranten, literatuur, formele radio- en televisie-uit-

zendingen. Bij de keuze van de woordenschat is in de eerste plaats dan ook gekeken naar

teksten uit de media, literaire teksten en de basiswoordenschat op verschillende technische

gebieden.

In het deel Arabisch-Nederlands zijn dialectwoorden alleen in uitzonderingsgeval-

len opgenomen, aangegeven met het label ‘spreektaal’, woorden uit het Klassiek Arabisch

zijn alleen opgenomen voorzover ze vaak gebruikt worden in het Modern Standaard

Arabisch, bijvoorbeeld woorden die frequent in de koran voorkomen. Daarnaast zijn die

sociaal-maatschappelijke termen opgenomen die belangrijk zijn binnen de gemeenschap

van Arabischtaligen in Nederland en Vlaanderen. Verder is er een selectie van woorden uit

10 het islamitisch (familie)recht opgenomen en uiteraard termen die in verband staan met de

islam.

In het deel Arabisch-Nederlands is bovendien een aantal Arabische eigennamen opgeno-

men, vooral vanwege het ontbreken van hoofdletters in het Arabisch schrift, waardoor het

zeker voor beginners soms moeilijk is een woord als eigennaam te onderkennen.

Bij het opnemen van benamingen voor dieren en planten is volledigheid vrijwel

onmogelijk, als gevolg van de grote variatie binnen de Arabische wereld, van Noord-

Afrika tot Centraal-Azië; bovendien is er het probleem van dialectnamen. Ook hier is een

praktische keuze gemaakt voor veel voorkomende planten en dieren, met name in Egypte

en Marokko of in Nederland. Dit kan ertoe leiden dat soms onverwachte woorden zijn

opgenomen, bijvoorbeeld de naam van een vogel die in Nederland zeldzaam is, maar die in

Egypte veel voorkomt.

Alleen die Arabische spreekwoorden zijn opgenomen die in het dagelijks gebruik re-

gelmatig voorkomen, of die in betekenis overeenkomen met Nederlandse spreekwoorden.

Specifieke uitdrukkingen die alleen door christelijke Arabieren worden gebezigd, zijn

gemarkeerd met de aanduiding ‘chr.Ar.’.

Ook geografische namen zijn opgenomen: de namen van de meeste landen, sommige

steden als de spelling in het Arabisch niet direct duidelijk was, alle provinciehoofdsteden

van Nederland en België, alle hoofdsteden van Arabische en islamitische landen, en een

aantal van de belangrijkste steden in de Arabische landen.

De samenstellers hebben veel aandacht besteed aan voorbeelden en collocaties. Dat

betekent dat vaak combinaties van woorden gegeven worden die niet direct bijdragen tot

begrip van de betekenis maar vooral bedoeld zijn om nadere informatie over het gebruik

te geven. Het gaat daarbij bijvoorbeeld om combinaties van een bijvoeglijk naamwoord en

een zelfstandig naamwoord, zoals جريمة خطيرة \ كبيرة, of combinaties van een werkwoord

en een zelfstandig naamwoord, zoals جريمة .ارتكب \ اقترف

Dankbetuiging

De stichting Middle East Transfer nam in 1990 het initiatief tot de samenstelling van een

Arabisch woordenboek door een subsidie aan te vragen bij het ministerie van Onderwijs.

Dit initiatief werd overgenomen door de afdeling Talen en Culturen van het Midden-Oos-

ten (tcmo) van de Universiteit Nijmegen. In 1993 werd de Commissie Lexicografische

Vertaalvoorzieningen (clvv) opgericht en ontving de initiatiefgroep bij tcmo een uitno-

diging om een projectvoorstel bij de clvv in te dienen. Dit voorstel is in 1994 ingediend,

het werd in 1996 gehonoreerd en in 1997 is begonnen met de uitvoering van het project.

De hier gepresenteerde woordenboeken zijn het eindresultaat van dit proces.

11 Dit woordenboek had niet gemaakt kunnen worden zonder de hulp van een aantal

personen en instanties. Allereerst danken wij de clvv voor de financiële ondersteuning

en het beschikbaar stellen van het Nederlandse referentiebestand (rbn) en het invoer-

programma voor de samenstelling van het woordenboek (ombi, OMkeerbaar BIlinguaal

bestand). Ook de programmeurs van ombi danken wij voor hun ondersteuning bij het

oplossen van de specifieke problemen die met het Arabisch samenhingen. Verder danken

wij prof. dr. Elsaid Badawi van de American University in Caïro, die bij het opzetten van

het project betrokken was, en alle collega’s van tcmo, die op zeer verschillende wijzen

hebben meegeholpen aan de totstandkoming van de woordenboeken. Verder danken wij

de Financiële Administratie van de Faculteit der Letteren en de afdeling Beheer, alsmede de

Computer Ondersteuningsgroep (cog), voor hun voortreffelijke hulp. Wij bedanken Mark

van Mol voor het beschikbaar stellen van de lijst met Arabische trefwoorden uit zijn Leer-

woordenboek Arabisch-Nederlands. We danken Joost van Schendel van uitgeverij Bulaaq, en

Henk Pel en Teus de Jong voor de prettige en efficiënte samenwerking in de productiefase.

Ook zijn wij dank verschuldigd aan de leden van de door de clvv ingestelde begeleidings-

commissie: prof. dr. Willy Smedts (ku Leuven), dr. Jan Jaap de Ruiter (Universiteit van

Tilburg) en prof. dr. Emilio Platti (ku Leuven). Bovenal zijn wij grote dank verschuldigd

aan het team van medewerkers die met grote inzet en inventiviteit hebben gewerkt aan het

verzamelen en bedenken van vertalingen en omschrijvingen voor al die Nederlandstalige

woorden en begrippen die zo lastig te vertalen bleken in het Arabisch.

Gebruiksaanwijzing Arabisch-Nederlands

Algemene informatie

De presentatierichting van woorden, uitdrukkingen en hun vertalingen is in alle gevallen

van links naar rechts. Als een vertaling in de vorm van een uitdrukking of omschrijving

op een volgende regel verder gaat, gebeurt dit op zo’n positie dat een volgende vertaling of

nieuwe betekenis er rechts naast kan komen.

Tussen guillemets « » staan de omschrijvingen. Dit zijn vertalingen in de vorm van

een omschrijving of een uitleg, omdat er geen één-op-één vertaalequivalent voor de desbe-

treffende term of uitdrukking voorhanden is. Men kan daarbij voor het Nederlands-Ara-

bisch denken aan zaken als ‘hutspot’, ‘verjaardagskalender’ en voor het Arabisch-Neder-

lands aan bijvoorbeeld begrippen uit het islamitisch recht en gerechten uit de Arabische

keuken. Omschrijvingen zijn geen vertalingen en ze zijn vooral bedoeld als uitleg voor de

gebruiker die het desbetreffende deel als ‘begrijpwoordenboek’ gebruikt. Voor spreken of

schrijven in de doeltaal dient men dan ook omzichtig om te gaan met deze omschrijvin-

gen. Eventueel volgt een nadere uitleg tussen haakjes achter de kernomschrijving.

Als van woorden een alternatieve spelling bestaat, wordt deze tussen Arabische guil-

lemets « » vermeld. Indien men op grond van een alternatieve spelling bij een verkeerde

wortel zou kunnen gaan zoeken, is soms zo’n alternatieve spelling als apart trefwoord

opgenomen. Bij dat trefwoord wordt dan verwezen naar de spelling die door ons als stan-

daardspelling wordt beschouwd, en waar het woord wordt behandeld.

Tussen verticale strepen staat grammaticale informatie over het woord in de brontaal

(bijvoorbeeld meervoudsvormen van zelfstandige naamwoorden of vervoegingen van

werkwoorden).

Als van een trefwoord twee of meer homoniemen bestaan (woorden met gelijke spel-

ling maar afwijkende betekenis), zijn de verschillende homoniemen Romeins genummerd.

slaaf (m.; slaven) [عبد] | رقاق ,أرقاء | .I zn رقيق

طبقة ;fijn, dun, slank, tenger [دقيق] 1 | رقاق ,أرقاء | .II bn رقيق een dunne pijp/dun أنبوب \ سيل رقيق ;een dun laagje رقيقة

straaltje; ملاحظة رقيقة een fijnzinnige opmerking; رقيق ,fijngevoelig [لطيف] tenger gebouwd, fijngebouwd 2 البنية

fijnzinnig, fijnbesnaard, kies; بعبارات رقيقة in kiese bewoor-

dingen

13De volgorde van de vertalingen geeft een prioriteit aan. De eerste vertaling is ook de meest

voor de hand liggende.

Er zijn vertalingen die slechts in één vertaalrichting zijn opgenomen, meestal om het

aantal vertalingen bij een trefwoord te beperken, soms ook omdat het om een laagfrequent

woord in de doeltaal gaat. Het kan dus voorkomen dat een vertaalrelatie tussen een Neder-

lands en een Arabisch woord in het ene deel wel wordt gegeven, en in het andere deel niet.

Het kan voorkomen dat er twee volledige alternatieve vertalingen verschijnen, ge-

scheiden door een komma. Alle alternatieven zijn bruikbaar voor het woord of de uitdruk-

king in de brontaal.

;.dalen (onov.; is), zakken (onov [نزل] 1 | هبوط ;ww. | i, u هبط ‹

is), inzakken (onov.; is; scheid.), uitzakken (onov.; is;

scheid.); ...

Een schuine streep wordt onder andere gebruikt om alternatieven binnen een uitdrukking

of vertaling van elkaar te scheiden. Die streep duidt erop dat de twee woorden die door die

streep gescheiden worden, alternatieven zijn. De uitdrukking ‘onhoudbaar/ongegrond zijn’

kan dus gelezen worden als ‘onhoudbaar zijn, ongegrond zijn’.

ww. in paniek raken/zijn انذعر

Het is mogelijk dat zowel in een uitdrukking in de brontaal als in de vertaling ervan een

schuine streep wordt gebruikt. De alternatieven in brontaal en doeltaal corresponderen

dan met elkaar.

gaan (onov.; ging, is [راح] 1 | مذهب ,ذهاب ;ww. | a ذهب ‹

gegaan), weggaan (onov.; ging weg, is weggegaan); ذهب ذهب إلى عمله \ ;met de fiets/auto gaan بالدراجة \ السيارة naar zijn werk/naar huis/naar het buitenland بيته \ الخارج

gaan; ...

Het is echter ook mogelijk dat slechts in één van beide talen meerdere alternatieven staan.

In dat geval geldt dat alle alternatieven in de ene taal mogelijke vertalingen van een moge-

lijkheid in de andere taal zijn.

schuldig zijn كان مذنبا في شيء ;schuldig [صفة] bn. 1 مذنب

aan iets, zich schuldig maken aan iets 2 [zn.] schuldige

14 (m./v.; –n); وجد المذنب \ عثر على المذنب de schuldige

vinden

De schuine streep kan ook verschillende meervoudsvormen of verleden tijden van een

werkwoord van elkaar scheiden.

/waaien (onov.; woei [الريح] 1 | هبوب ,هب ;ww. | u هب ‹

waaide, h. gewaaid), razen (onov.; h.); تهب الريح het waait

Grammaticale informatie voor beide talen

Grammaticale informatie bij de trefwoorden en de vertalingen is in vrijwel alle gevallen

gegeven met korte vermeldingen, veelal door middel van afkortingen. Zie hiervoor de

lijst met afkortingen. Voor meer informatie over de grammaticale eigenschappen van een

woord dient de gebruiker een grammatica te raadplegen.

Doorgaans wordt eerst de informatie gegeven die op het trefwoord zelf betrekking

heeft (klinker in tegenwoordige tijd bij werkwoorden, vast voorzetsel bij een werkwoord,

geslacht) en, indien van toepassing, vervolgens informatie over vervoegingen of verbuigin-

gen van het trefwoord (meervoudsvormen, eventuele onregelmatige vrouwelijke vormen,

masdar (verbaal substantief) van het werkwoord, vervoegingen in andere naamvallen en

overige grammaticale informatie).

Als een bijvoeglijk naamwoord in een voorbeeld of vertaling betrekking heeft op meer

dan één zelfstandig naamwoord met verschillende geslachten, staat een ta marbuta tussen

haakjes vermeld om aan te geven dat zowel de mannelijke als de vrouwelijke vorm van het

bijvoeglijk naamwoord gebruikt kunnen worden waar deze van toepassing zijn.

moederlijke رعاية \ حب أمومي(ة) ;bn. moederlijk أمومي

zorg/liefde

In voorbeelden zijn de zelfstandige naamwoorden in beide talen over het algemeen onbe-

paald. Hiervan kan echter om praktische of grammaticale redenen zijn afgeweken.

De tijden van de werkwoorden in de voorbeeldzinnen: een onbepaalde wijs in het

Nederlands (bijvoorbeeld koffie drinken) wordt in het Arabisch in het perfectum vertaald

Een zin in de verleden tijd in het Nederlands wordt in het Arabisch in het .(شرب القهوة)

perfectum vertaald. Een zin in de tegenwoordige tijd in het Nederlands wordt in het Ara-

bisch in het imperfectum vertaald.

Als een voorbeeld in het Nederlands het werkwoord ‘zijn’ bevat, zal de vertaling in het

Arabisch meestal كان bevatten.

15 Als een voorbeeld in het Nederlands het werkwoord ‘hebben’ in de betekenis ‘bezitten’

bevat, zal de vertaling in het Arabisch meestal نده bevatten. Aangezien dit gepaard كان ع

gaat met een wisseling van onderwerp (het lijdend voorwerp uit de Nederlandse zin wordt

onderwerp in de Arabische zin) zijn deze zinnen in beide talen doorgaans expliciet en

compleet geschreven en vertaald. Dus niet: ‘tijd hebben’ maar ‘hij had tijd’, كان عنده وقت.

Transcriptie en vocalisatie van het Arabisch

Transcriptie van Arabische woorden komt alleen voor als onderdeel van omschrijvingen

van betekenissen. Hierbij is gekozen voor een vereenvoudigde transcriptie zonder speciale

tekens.

Bij de vocalisatie van het Arabisch zijn de volgende regels gehanteerd:

– Een alif zonder hamza dient te worden gelezen als een hamzat al-wasl (قاعة .(الاجتماعات

– In leenwoorden in het Arabisch kan het voorkomen dat drie medeklinkers achter

elkaar staan. Twee van die medeklinkers hebben dan een sukun gekregen. Dit oogt

vreemd, maar op deze manier wordt de feitelijke uitspraak het meest nauwkeurig

weergegeven (مايسترو).

Klinkers en overige tekens die niet geschreven worden:

– Lange klinkers worden alleen aangegeven met de verlengingsletter (alif, waw of ya) en

niet ook nog met een klinkerteken (fatha, kasra of damma) (قال، يقول، قيل).

– Bij vrouwelijke woorden wordt vóór de ta marbuta geen fatha geschreven (مدرسة).

– Vóór de nisba-uitgang wordt geen kasra geschreven (عربي).

– Het lidwoord ‘al’ (alif-lam) wordt niet gevocaliseerd (الـ).

– Combinaties van eenletterwoorden met het lidwoord (وال، بال، لل) worden niet gevo-

caliseerd.

– De kasra onder de alif-hamza aan het begin van een woord wordt niet geschreven

.(إسلام)

– De shadda als verdubbeling van de zonneletters wordt niet geschreven (الرجل).

– De sukun wordt niet geschreven na de derde persoon vrouwelijk enkelvoud van het

perfectum als het lidwoord erna volgt (قرأت الكتاب).

– Er worden geen zogenaamde hulpklinkers geschreven (من المدرسة).

– Veel voorkomende functiewoorden en bijvoorbeeld het werkwoord كان zijn vaak niet

gevocaliseerd.

Naamvalsuitgangen zijn bij losse trefwoorden of vertalingen niet gebruikt. In uitdrukkin-

gen en combinaties van twee woorden zijn de naamvalsuitgangen wel gegeven daar waar

16 zij worden bepaald door een woord of regel die binnen de uitdrukking of combinatie een

uitgang regeert. Zo krijgt het tweede lid van een genitiefverbinding een genitief-uitgang.

Maar het eerste lid van zo’n genitiefverbinding heeft geen uitgang omdat deze bepaald

dient te worden door een element erbuiten (مدير شركة).

Grammaticale informatie voor het Arabisch

Als het in voorkomende gevallen nodig was een keuze te maken voor een bepaalde

naamval, is gekozen voor de nominatief. Bijvoorbeeld bij gezonde (externe) meervouden

is gekozen voor de uitgang una. En als een zelfstandig naamwoord wordt gevolgd door een

suffix, is het wenselijk het woord een uitgang te geven. Ook in zo’n geval is er gekozen voor

de nominatief.

zijn bezoek aan haar زيارته إياها [علامة المفعولية] part. 1 إيا ‹

pas op voor de leeuw إياك والأسد ;«pas op» [انتبه] 2

Als naamvalsvormen in de genitief en/of de accusatief onregelmatig zijn, worden deze

onregelmatige vormen gegeven met ‘gen.’ of ‘acc.’ ervoor.

.tweev.v ;ذوا .tweev.m ;ذوات .v.mv ;ذات .v ;أولو ,ذوو | .zn ذو ‹

-eigenaar (m.; mv. eigenaars, eigena | ذا ,ذي .gen./acc ;ذاتا

ren; v. eigenares; v.mv. –sen);

Trefwoorden die diptotisch zijn, krijgen een aanduiding ‘dipt.’. Bij meervoudsvormen die

diptotisch zijn, is dit aangegeven middels een nominatiefuitgang (damma), zoals in woor-

denboeken gebruikelijk is (ev. مدرسة, mv. مدارس).

أحمر قان ;lichtrood أحمر فاتح ;rood | حمر ;.bn. | dipt أحمرknalrood, vuurrood; أحمر دموي bloedrood; شعر أحمر

Als bij een trefwoord geen meervoudsvorm vermeld staat, betekent dit dat het woord geen

meervoud kent (veelal op grond van de betekenis, bijvoorbeeld bij masdars), of dat de

meervoudsvorm gezond (extern) is.

,zn. leraar (m.; leraren, leraars), onderwijzer (m.; –s) معلم

docent (m.; –en), leerkracht (m./v.; –en), meester (m.; –s),

instructeur (m.; mv. –s; v. instructrice; v.mv. –s); معلم قاس

17Gebroken (interne) meervoudsvormen van zelfstandige naamwoorden en bijvoeglijke

naamwoorden staan tussen verticale strepen vermeld. Er kunnen meerdere meervouds-

vormen zijn. Als een woord zowel gezonde als gebroken meervoudsvormen kan hebben,

worden de gezonde ook gegeven.

,concept (o.; –en) [خطة] | مشاريع ,مشروعات | .I zn مشروع

ontwerp (o.; –en), plan (o.; –nen), project (o.; –en); مشروع ... ;een administratief concept إداري

Als afzonderlijke deelbetekenissen van een woord een eigen meervoud hebben, worden

de verschillende meervoudsvormen per deelbetekenis vermeld. In zo’n geval kunnen ook

gezonde (externe) meervoudsvormen vermeld worden, ter onderscheiding van deelbeteke-

nissen die een gebroken (interne) meervoudsvorm krijgen.

-huis (o.; huizen), wo (بيوتات ,بيوت) [منزل] zn. 1 بيت

ning (v.; –en); بيت ملك een eigen woning, koophuis (o.;

koophuizen); بيت االله godshuis (o.; godshuizen); بيت تجاري «handelshuis»; بيت الزوجية \ الأهل de echtelijke/ouderlijke

woning; ... 3 [أسرة] (بيوتات) familie (v.; –s); البيوتات «de

grote/respectabele families»; أهل البيت «familie/afstamme-

lingen van de profeet Mohammed» 4 [lit.] (أبيات) vers (o.;

verzen), versregel (m.; –s), dichtregel (m.; –s)

Als bij een trefwoord de vermelding ‘mv.’ staat, betekent dit dat het trefwoord een meer-

voudsvorm is waarvan geen enkelvoud bestaat.

هو من ;«zn. | mv. | «vooraanstaande personen أساطين ‹/hij is een vooraanstaand/gezaghebbend» أساطين الحكمة

prominent wijsgeer»

Bij gebroken (interne) meervoudsvormen die als trefwoord zijn opgenomen, staat achter

‘ev.’ vermeld wat het enkelvoud hiervan is. Dat enkelvoud is meestal ook een apart tref-

woord.

de hele في آناء الليل ;«tijdsspanne» | إني ,أني .zn. | mv.; ev آناء

nacht; آناء الليل de hele nacht; آناء الليل وأطراف النهار «de

hele dag en de hele nacht»

18 Dualisvormen die anders worden gevormd dan met het achtervoegsel ‘-ani’ worden

aangeduid met ‘tweev.m.’ en ‘tweev.v.’ voor respectievelijk de mannelijke en vrouwelijke

dualisvorm.

نعت] 1 | هاتان .tweev.v ;هذان .tweev.m ;هذه .v ;هؤلاء | .vnw هذا deze هذا الرجل ;deze (aanw.vnw.), dit (aanw.vnw.) [الإشارة

man 2 [ضمير الإشارة] dit (aanw.vnw.), deze (aanw.vnw.);

Met ‘coll.’ wordt aangeduid dat het trefwoord een collectivum is. Het enkelvoudig naam-

woord hiervan wordt gevormd door een ta marbuta erachter te plaatsen, tenzij een afwij-

kende vorm van het enkelvoudig naamwoord wordt gegeven met de vermelding ‘ev.nmw.’.

;.schaap (o | شاة .ev.nmw ;شياه ,شياء ;شواه ;.zn. | coll شاء ‹

schapen), ooi (v.; –en)

De vermelding ‘v.’ geeft aan dat het geslacht van het woord vrouwelijk is.

;.hemel (m.; –), lucht (m., v [جلد] 1 | سماوات ;.zn. | v سماء

–en), firmament (o.; –en), uitspansel (o.; –s); سماء غائمة

De aanduiding ‘m./v.’ bij een bijvoeglijk naamwoord geeft aan dat het trefwoord gebruikt

mag worden bij mannelijke en vrouwelijke zelfstandige naamwoorden.

een فتاة صموت ;zwijgzaam [صفة] bn. | m./v. | 1 صموت

zwijgzaam meisje 2 [zn.] stille (m./v.; –n), «iemand die

weinig zegt»

De aanduiding ‘m./v.’ bij een zelfstandig naamwoord duidt erop dat het geslacht van dit

woord zowel mannelijk als vrouwelijk kan zijn.

,bediende (m./v.; –n, –s) | خدمة ,خدام ;.zn. | m./v خادم

dienaar (m.; dienaren, dienaars), knecht (m.; –en);

Een beperkt aantal bijvoeglijke naamwoorden kan geen vrouwelijke uitgang krijgen. Er

staat dan een vorm die mannelijk lijkt, maar er is met ‘v.’ bij vermeld dat het een vrouwe-

lijke vorm is.

امرأة حامل ;zwanger, drachtig [حبلى] | حوامل ;.II bn. | v حامل19 een zwangere vrouw; بقرة حامل een drachtige koe

De aanduiding ‘v.mv.’ geeft het vrouwelijk meervoud van een zelfstandig of bijvoeglijk

naamwoord aan.

| فضليات .v.mv ;فضلى .v ;أفاضل ,أفضلون ;.bn. | dipt أفضلbeter (bw.), optimaal, best

In enkele gevallen is aangegeven dat een bijvoeglijk naamwoord verschillende meervouds-

vormen kent voor menselijke en dierlijke zelfstandige naamwoorden (menselijk/dierlijk

mv.), of voor zakelijke zelfstandige naamwoorden (niet menselijk/dierlijk mv.).

/niet menselijk ;خالدون .bn. | menselijk/dierlijk mv خالد

dierlijk mv. [أبدي] 1 | خوالد eeuwig, onsterfelijk, onvergan-

kelijk 2 [اسم شخصي] «Khalid (mannelijke eigennaam)»

Bij werkwoorden van stam I worden de klinker van het imperfectum en de masdar gege-

ven. Beide kunnen meerdere vormen bevatten. Als ook de klinker in het perfectum varieert

wordt dit aangegeven met een alternatieve spelling van het trefwoord.

,«gehaat worden» | بغاضة ,بغض ;ww. | a, u «بغض» بغض ‹

«afschuwelijk zijn»

Afgeleide stammen zijn met Romeinse cijfers aangegeven als niet duidelijk is welke stam

het betreft, en bij stammen hoger dan stam X.

Bij werkwoorden staat bij ‘v.t.’ aangegeven wat eventuele afwijkende vormen van het

perfectum zijn.

blijven (onov.; bleef, is | ظللت .v.t ;ظلول ,ظل ;ww. | a ظل ‹

gebleven), doorgaan (onov.; ging door, is doorgegaan),

aanblijven (onov.; bleef aan, is aangebleven) ...

Als van een werkwoord alleen het imperfectum (tegenwoordige tijd) gebruikt wordt, is dit

aangegeven met de vermelding ‘alleen t.t.’.

... ww. | alleen t.t. | nodig zijn, moeten, behoren انبغى

20 Als van een werkwoord alleen het imperfectum of de gebiedende wijs gebruikt wordt, is dit

aangegeven met de vermelding ‘alleen t.t. of geb. wijs’.

.laten (ov.; liet, h | وذر ;ww. | a; alleen t.t. of geb. wijs وذر ‹

gelaten), toestaan (ov.; stond toe, h. toegestaan);

Het is ook mogelijk dat er van een werkwoord juist geen imperfectum bestaat. Dit wordt

aangegeven met ‘alleen v.t.’.

-mis عسى أن يكون مريضا ;«ww. | alleen v.t. | «misschien عسى ‹

schien is hij ziek; ما عساني أن أقول؟ wat kan ik zeggen?

Als van een werkwoord alleen passieve vormen worden gebruikt, is dit aangegeven met

‘alleen passief ’.

hij viel flauw غمي عليه | غمي ;ww. | alleen passief غمى ‹

Als het imperfectum van een werkwoord onregelmatig is wordt deze onregelmatige vorm

apart vermeld met ‘t.t.’.

beangstigen (ov.; h.), bang maken | يئر .t.t ;وأر ;ww. | i وأر ‹

Als een werkwoord een vast voorzetsel heeft, wordt dit voorzetsel apart vermeld, naast

eventuele voorbeelden waarin het gebruik van het voorzetsel nader wordt geïllustreerd.

halen (ov.; h.), behalen (على) [نال] 1 | حصول ;ww. | u حصل ‹

(ov.; h.), krijgen (ov.; kreeg, h. gekregen), verkrijgen (ov.;

verkreeg, h. verkregen), verwerven (ov.; verwierf, h.

Als afzonderlijke deelbetekenissen van een werkwoord afzonderlijke masdars hebben,

worden deze masdars per deelbetekenis vermeld.

aankomen (onov.; kwam (وصول ,إلى) [جاء] ww. | i | 1 وصل ‹

aan, is aangekomen), arriveren (onov.; is), bereiken (ov.; h)

bedragen (وصول) [بلغ] 2 ........................................................

....................................................................................... 3 [ [ضم

... koppelen (ov.; h.) (صلة ,وصل)

21Als afzonderlijke deelbetekenissen van een werkwoord afzonderlijke voorzetsels hebben,

worden deze voorzetsels per deelbetekenis vermeld.

aankomen (onov.; kwam (وصول ,إلى) [جاء] ww. | i | 1 وصل ‹

aan, is aangekomen), arriveren (onov.; is), bereiken (ov.; h)

bedragen (وصول) [بلغ] 2 ........................................................

....................................................................................... 3 [ [ضم

... koppelen (ov.; h.) (صلة ,وصل)

Voor Arabische werkwoorden met een betekenis als ‘bang worden/zijn’ (خاف) dient men

zich te realiseren dat de vertaling van ‘hij was bang’ moet luiden: كان خائفا.

Bij de afgeleide stammen III en IV van werkwoorden met een hamza als eerste radi-

caal is aangegeven of het een stam III of IV betreft, want aan de perfectumvorm is dit niet

te zien. Voor de duidelijkheid is ook nog de imperfectumvorm gegeven.

د] 1 | يؤاتي .I ww. | III; t.t آتى -verschaffen (ov.; h.), voor [زو

zien (onov.; voorzag, h. voorzien); ...

-geven (ov.; gaf, h. gege [أعطى] 1 | يؤتي .II ww. | IV; t.t آتى

ven); آتى شخصا شيئا «iemand iets geven»

Grammaticale informatie voor het Nederlands

Woorden of uitdrukkingen uit België zijn met de aanduiding ‘B.N.’ gemarkeerd.

helper (m.; –s), assistent (m.; –en), hulp [معين] I zn. 1 مساعد

(m./v.; –en), adjunct (m.; –en); مساعد الوزير staatssecretaris

(m.; –sen), adjunct-minister (B.N.; m.; –s) 2 [رتبة] adju-

dant (m.; –en) 3 [اجتماعي \ طبي] hulpverlener (m.; –s)

De geslachten van Nederlandse zelfstandige naamwoorden worden aangegeven met de

afkortingen ‘m.’ voor mannelijk, ‘v.’ voor vrouwelijk en ‘o.’ voor onzijdig. De geslachten kun-

nen in combinaties voorkomen.

De aanduiding ‘m./v.’ geeft aan dat een zelfstandig naamwoord mannelijk of vrouwe-

lijk kan zijn, bijvoorbeeld bij benamingen voor beroepen.

-employé (m.; mv. –s; v. em [عامل في إدارة] zn. 1 موظف

ployee; v.mv. –s), medewerker (m.; mv. –s; v. medewerk-

22 ster; v.mv. –s) ............................ bankbediende (m./v.; –n,

–s) 2 [حكومي] ambtenaar (m.; ambtenaren, ambtenaars),

functionaris (m.; –sen), beambte (m./v.; –n); موظف سام een hoge ambtenaar ...

Meervoudsvormen van zelfstandige naamwoorden worden tussen haakjes gegeven. Als een

meervoud gevormd wordt door een achtervoegsel achter het enkelvoud, wordt alleen dat

achtervoegsel gegeven, voorafgegaan door een streepje.

,gebondenheid (v.; gebondenheden) | ارتباطات | .zn ارتباط

relatie (v.; –s), correlatie (v.; –s), binding (v.; –en), betrok-

kenheid (v.; –); ارتباط اجتماعي \ سياسي \ شخصي sociaal/

politiek/persoonlijk engagement; ارتباط الآباء بأطفالهم de

Zelfstandige naamwoorden die een beroep of functie aangeven, hebben een aparte vrou-

welijke vorm, aangegeven met ‘v.’, als die onregelmatig gevormd is. Het meervoud van zo’n

vrouwelijke vorm wordt gegeven met de toevoeging ‘v.mv.’.

,zn. directeur (m.; mv. –en, –s; v. directrice; v.mv. –s) مدير

chef (m.; mv. –s; v. –fin; v.mv. –finnen), manager (m.; –s),

bedrijfsleider (m.; –s); مدير عام directeur-generaal (m.;

directeuren-generaal, directeurs-generaal), directievoorzit-

ter (m.; –s); ...

Als een vertaling uit één woord bestaat dat een meervoud is, wordt dit aangegeven met

‘mv.’.

ق قات ;bn. uiteenlopend, divers, verspreid متفر diversen متفر

(zn.; mv.); قة «uit verschillende richtingen» من أنحاء متفر

Als bij een zelfstandig naamwoord geen meervoud staat vermeld, is er geen meervouds-

vorm van.

Werkwoorden die met ‘h.’ worden aangeduid, worden in de voltooide tijd vervoegd

met ‘hebben’. Werkwoorden met ‘is’ worden vervoegd met ‘zijn’. Er zijn ook werkwoorden

die met beide hulpwerkwoorden kunnen worden vervoegd. Dit is aangegeven met ‘h./is’.

vergeten (ov.; vergat, h./is vergeten) | سلي ;ww. | a سلي ‹

23Als een werkwoord onregelmatig vervoegd wordt in de verleden en voltooide tijd, worden

de verleden tijd en het voltooid deelwoord gegeven.

gaan [ذهب] 1 | تسيار ,مسيرة ,مسير ,سيرورة ,سير ;ww. | i سار ‹

(onov.; ging, is gegaan), lopen (onov.; liep, h./is gelopen);

;sneller gaan dan het licht سار بسرعة تفوق سرعة الضوء

سار على ;het loopt/gaat als een lier تسير الأمور على ما يرام«op het trottoir lopen» الرصيف

Voor Nederlandse werkwoorden die beginnen met een voorvoegsel (be-, her-, ont- enzo-

voort) zijn de voltooide deelwoorden vaak regelmatig, alleen komt er geen voorvoegsel

ge- voor het voltooid deelwoord (beangstigd, heroverd, ontdekt). Dit is geen onregelmatig-

heid, vandaar dat deze vormen dus niet apart vermeld zijn. Iets soortgelijks geldt voor de

scheidbare werkwoorden: in het voltooid deelwoord komt het voorvoegsel ‘ge-’ midden in

het woord (overgemaakt, aangezet). Ook dit is niet apart vermeld bij de werkwoordsver-

voegingen.

Als een werkwoord scheidbaar is (bijvoorbeeld afslaan, hij sloeg af), is dit aangegeven

met ‘scheid.’. Bij onregelmatige werkwoorden kan men aan de verleden tijd zien dat ze

scheidbaar zijn.

;ww. meubileren (ov.; h.), inrichten (ov.; h./is; scheid.) أثث ‹

een woonkamer inrichten أثث غرفة جلوس

weigeren (ov.; h.), afwijzen (ov.; wees | إباءة ,إباء ;ww. | a أبى ‹

af, h. afgewezen), afslaan (ov.; sloeg af, h. afgeslagen); يأبى hij stond erop أبى إلا أن يفعله ;hij weigert te komen أن يأتي

het te doen

Bij Nederlandse werkwoorden wordt aangegeven of ze overgankelijk of onovergankelijk

zijn met ‘ov.’ of ‘onov.’.

komen (onov.; kwam, is [جاء] 1 | مأتاة ,أتي ,إتيان ;ww. | i أتى ‹

gekomen); ... 2 [أتى به] brengen (ov.; bracht, h. gebracht),

meebrengen (ov.; bracht mee, h. meegebracht); ...

Als een werkwoord wederkerig is, is dat aangegeven met ‘wederk.’.

vergissen (wederk.onov.; h.), een fout | غلط ;ww. | a غلط ‹

maken, fouten maken ...

24 Als van een werkwoord alleen de onbepaalde wijs wordt gebruikt, is dit aangegeven met de

vermelding ‘alleen onbep.wijs’.

verspringen (ww.; alleen قفز طويل ;«zn. «het springen قفز

onbep. wijs); قفز عال hoogspringen (ww.; alleen onbep.

wijs); قفز ثلاثي hink-stapsprong (m.; –en); قفز على الحبل touwtjespringen (onov.ww.; alleen onbep. wijs)

Onpersoonlijke werkwoorden zijn aangegeven met ‘onpers.’.

تمطر السماء ;regenen (onpers.; h.) [السماء] ww. 1 أمطر ‹het plenst, het stortregent

De ordening van de trefwoorden

De trefwoorden in het deel Arabisch-Nederlands zijn op wortel geordend. Dit is het

systeem dat in verreweg de meeste woordenboeken wordt gehanteerd. De gebruiker dient

hiervoor een beperkte beheersing van de grammatica te hebben alvorens het woordenboek

te kunnen gebruiken.

Het eerste trefwoord van een nieuwe wortel is aangegeven met een enkele guillemet

(›) die links uitspringt.

zn. (M-O) augustus (m.; –) آب ‹

أبو ‹ zn. zie أب-zich opmaken om iets te doen», «verlan» | أبا ;ww. | i, u أب ‹

gen naar»; أب للسفر «klaarstaan om te vertrekken»; أب إلى «heimwee hebben» الوطن

De afzonderlijke wortels zijn alfabetisch geordend. De wortels met een identieke tweede

en derde radicaal (bijvoorbeeld حلل en دقق) zijn alfabetisch zodanig geordend dat ook de

positie van de laatste radicaal meetelt. De wortel حلل is dus geplaatst tussen de wortel حلك

en de wortel حلم.

Trefwoorden waarbij het niet direct duidelijk is wat de wortel is, bijvoorbeeld leen-

woorden, zijn vaak twee keer opgenomen. Op één van beide plaatsen staat een verwijzing

naar de plaats waar het trefwoord behandeld wordt. Doorgaans wordt verwezen naar een

wortel, maar de verwijzing zoek op alfabet komt ook voor.

أون ‹ ww. zie آن ‹25 zn. zoek op alfabet تدرج

Afgeleide vormen waarvan de wortel moeilijk te bepalen is, zijn soms als apart trefwoord

opgenomen met een verwijzing naar de wortel waaronder de desbetreffende vorm wordt

behandeld. Dit wordt aangegeven met de verwijzing zie en dan het symbool voor een

nieuwe wortel en de wortel waarbij gezocht dient te worden.

رأي ‹ ww. zie أرى ‹

De opgenomen afleidingen van een en dezelfde wortel zijn als volgt geordend. Eerst komen

de werkwoorden, oplopend van stam I t/m stam X. Binnen de hierna volgende categorieën

zijn de woorden alfabetisch geordend. Ten eerste komen (na de werkwoorden) de vormen

die bestaan uit de radicalen van de stam, met korte klinkers (dus zonder voor-, tussen- en

achtervoegsels). Vervolgens komen de vormen die beginnen met de eerste radicaal, en

uiteindelijk de vormen die met een voorvoegsel beginnen.

Ten aanzien van de vindplaats van combinaties van twee woorden gelden de vol-

gende vuistregels: een combinatie van een zelfstandig naamwoord met een bijvoeglijk

naamwoord is meestal onder het zelfstandig naamwoord opgenomen. Een combinatie van

twee zelfstandige naamwoorden is meestal opgenomen onder het meest specifieke woord

(meestal het tweede zelfstandig naamwoord in een genitiefverbinding). In een aantal

gevallen is ervoor gekozen de combinatie onder beide woorden op te nemen. Voorbeelden

die uit meer dan twee woorden bestaan zijn doorgaans bij het meest specifieke woord

opgenomen, al kan die keuze soms arbitrair lijken. In een klein aantal gevallen hebben wij

het voorbeeld bij meerdere trefwoorden opgenomen.

Inhoud van de lemma’s

Masdars (verbale substantiva) zijn in het Arabisch doorgaans opgenomen als zij naast de

betekenis van verbaal substantief ook een zelfstandige betekenis hebben (bijvoorbeeld

’dat niet alleen ‘vergadering’ of ‘bijeenkomst’ betekent, maar ook ‘het vergaderen اجتماع

of ‘het bijeenkomen’). Dit betekent dat masdars die uitsluitend de betekenis van verbaal

substantief hebben, doorgaans niet als trefwoord zijn opgenomen. Hierop is echter een

uitzondering mogelijk, namelijk als de masdar is opgenomen als vertaling van een Neder-

lands zelfstandig naamwoord dat een verbaal substantief is. Voor de Arabischtalige gebrui-

ker impliceert dit dat een masdar die niet is opgenomen in het deel Arabisch-Nederlands

doorgaans in het Nederlands vertaald dient te worden met een infinitief (voorafgegaan

door het lidwoord ‘het’).

26 Bij bijvoeglijke naamwoorden zijn regelmatig combinaties met het voorzetsel غير als

voorbeeld opgenomen. Hiermee wordt een ontkennende vorm van het bijvoeglijk naam-

woord aangegeven. Voor het Arabisch lijkt zo’n opname wellicht overbodig, maar in het

Nederlands is het antoniem van een bijvoeglijk naamwoord niet te voorspellen (efficiënt

– inefficiënt, handig – onhandig, sociaal – asociaal).

Combinaties van functiewoorden (bijvoorbeeld فيما ، zijn vaak als trefwoord (لأن

opgenomen. In sommige gevallen volgen vertalingen, in andere zal worden verwezen naar

een der beide functiewoorden uit de combinatie.

Als een trefwoord meer dan één betekenis heeft, worden de afzonderlijke betekenis-

eenheden van elkaar onderscheiden door een resumé, dat tussen vierkante haken [ ] staat.

Een resumé kan voorkomen in de vorm van een synoniem, een korte betekenisbeschrij-

vende definitie of een afkorting die een bepaald betekenisveld aanduidt (bijvoorbeeld lit.

voor literair, econ. voor economie). De betekeniseenheden zijn ook genummerd. Voorbeel-

den worden per betekenis eenheid gegeven.

;.groep (m., v [فئة] 1 | مجاميع ,مجموعات | .zn مجموعة

–en), verzameling (v.; –en), groepering (v.; –en), col-

lectie (v.; –s), assortiment (o.; –en); \ مجموعة من الكتب .............. ;een verzameling boeken/platen الأسطوانات

.............. 2 [pol.] unie (v.; –s), gemeenschap (v.; –pen);

,eg (m., v.; –), Europese Gemeenschap المجموعة الأوروبية

Europese Unie; ................................................... 3 [sport]

set (m.; –s), poule (m., v.; –s); المجموعة الأولى \ الأخيرة de

eerste/laatste set; ...

Als bij een Arabisch zelfstandig naamwoord meerdere uitdrukkingen en voorbeelden zijn

opgenomen, geldt voor de ordening van deze voorbeelden de volgende vuistregel: eerst

komen combinaties van het zelfstandig naamwoord met een bijvoeglijk naamwoord, dan

volgen combinaties met een ander zelfstandig naamwoord, dan met een werkwoord, en

daarna de langere voorbeelden. Voor andere woordsoorten is een dergelijke systematische

ordening niet goed mogelijk gebleken.

Sommige voorbeelden zijn om praktische of didactische redenen op meer dan één

plaats opgenomen.

Voorbeelden voor het gebruik van een werkwoord in combinatie met een lijdend

voorwerp of een meewerkend voorwerp zijn geconstrueerd met de woorden ‘iemand’ en

‘iets’ (شخص en شيء in het Arabisch).

Bij bijvoeglijke naamwoorden komt het regelmatig voor dat er twee deelbetekenissen

27zijn met de volgende aanduidingen: صفة en zn. Dit houdt in dat het bijvoeglijk naamwoord

ten eerste bijvoeglijk gebruikt kan worden, maar ook zelfstandig.

-ongeletterd 2 [zn.] analfabeet (m.; analfa [صفة] bn. 1 أمي

beten), ongeletterde (m./v.; –n)

Terwijl de voorbeelden aan een deelbetekenis zijn gekoppeld, geldt dit niet voor de idioma-

tische uitdrukkingen. Deze zijn namelijk niet te koppelen aan een der betekenissen van het

trefwoord. De idiomatische uitdrukkingen worden voorafgegaan door het teken ◊.

,rampzalig [كارثي] doordringend 2 [مخترق] II bn. 1 غموس

desastreus ◊ يمين غموس meineed (zn.; m.; –)