၁။ ICC ေမာဂး

ႏငငတကာ ရာဇ၀တမဆငရာ တရားရး

(International Criminal Court)

၁။ေမာဂးအပငး (၁)

“ ႏငငတကာ ရာဇဝတမႈဆငရာ တရားရး ေပၚေပါကလာပ ”

ရညရြယခက

- ICC ေပၚေပါကလာသည သမငးေၾကာငးက သရေစရန- လကရ ICC ႏင အျခား ရာဇ၀တမဆငရာတရားရးမား၏ ကြာျခားခကမားက

နားလညသေဘာေပါကေစရန

လႈပရားမႈ (Activity)

သငတနးသားမားအား သရပေဆာငရမညစာရြကမားကေပး၍ ထစာရြကပါအတငး

သရပေဆာင ခငးပါ၊

(၁) ၾကကေပာကသ - သင၏ၾကကေပာကသြားသည။ ၾကကးခးသက

သငသသညအတြက ဆယ အမ ေခါငးထသြားတငပါ။ ဆးျဖတခကက မေကနပပါက ရြာသႀကး၊

ၿမ႔နယမး၊ တငးမးအထ တငၾကားႏင သည။

(၂) ၾကကသခး - သငသည သမားၾကကက သြားခး၍ သတစားထားသည။

ၾကကပငရငက သငက ဆယအမေခါငးထတြင သြားတငသည။ ထဆယအမေခါငးသည သင၏

ေဆြမးျဖစသည။ ရြာသႀကးကလညး သင ၾကကသားဟငးေကၽြးထားသည။ ၿမ႕နယမးကလညး

ေငြေပးထားသည။

(၃) ဆယအမေခါငး - သငထသ႔ ၾကကေပာကသတဥး လာေရာကတငၾကားသည။

ၾကကခးသသည သင၏အမးျဖစသညအတြက ထအမက မခငလ၍ လကမခေၾကာငး

ေျပာၾကားပါ။

(၄) ၿမ႔နယမး - သငထသ႔ ၾကကေပာကသတဥးလာေရာကတငၾကားသည။

ၾကကခးသသည သငက ၾကကသားဟငးလာေပးထားေသာေၾကာင ထအမသည

ၾကကခးမမေျမာကေၾကာငး အမန႔ခပါ။

(၅) တငးမး - သငထသ႔ ၾကကေပာကသတဥး လာေရာကတငၾကားသည။

ၾကကခးသက သငက ေငြ လာဘထးထားေသာေၾကာင ထအမလာတငၾကားသမားက

အသေရဖကမျဖင ျပနလည တရားစြဆပါ။

ေဆြးေႏြးျခငး (Discussion)

- ထတငျပမတြင မညကသ႔ျဖစပကေနပါသလ၊- ဘယလခစားရပါသလ၊- သငသာ ထၾကကခးခရေသာျဖစပါက ဘယလဆကလပပါမလ၊- ျပငပလကေတြ႔ဘ၀တြင ထသ႔အျဖစအပကမးရပါသလား။- အကယ၍ ထအမမးသည ႏငငေတာတြငရေသာ ဥပေဒပငးအရ အေရးယျခငးမရပါက

မညသ႔လပေဆာငမမား ရသငပါသလ။

Input

ႏငငေတာအတြငးရ လအခြငအေရးခးေဖာကမမားက သကဆငရာ အစးရကယတငက

ခးေဖာက သညအခါ သ႔မဟတ ထခးေဖာကမမားက ႏငငေတာအဆငတြင

အေ၇းယေဆာငရြကႏငမမရသညအခါ ႏငငတကာလ႔အခြငအေရးမားျဖင အေရးယႏငရန

ႏငငတကာ လ႔အခြငအေရးဥပေဒမားလအပေၾကာငး စဥး စားေတြးေခၚလာၾကသည။

အထးသျဖင ဒတယကမၻာစစအတြငး ျဖစပြားခေသာ စစရာဇ၀တမမားက ႏငင တကာ

လ႔အခြငအေရးစာခပမားျဖင လ႔အခြငအေရးခးေဖာကသမားက ေစာငၾကပရန

အျပစေပးရနလအပ ေၾကာငး စဥးစားလာေစခသည။

ပထမကမၻာစစအၿပး ၁၉၁၉ ခႏစတြင ႏငငေပါငးခပအသငးႀကးက

တညေထာငခေသာလညး မေအာငျမငပ ဒတယကမၻာစစႀကး ထပမျဖစပြားခသည၊၊

• ဒတယကမၻာစစအတြငး ဟစတလာေခါငးေဆာငေသာ နာဇပါတသည ဂးလမး

(၆)သနးေကာအပါ အဝင အျခားလမားအား လသားခငး မတရားရကစက၊ ႏပစကညငးပနး

သတျဖတခသည။

• နာဇပါတသည အစြနးေရာကအမးသားေရးဝါဒက ကငသး၍ ဂးမား၊ ဂစပစမား၊

ကယအဂၤါခ႔တသ မား ၊ လငတခစသမားက မးျဖတသတရန အစအစဥခမတခသည။

• ပထမဆးအဆငတြင ထသမားက သးသန႔သတမတထားေသာ

ရပကြကမားသ႔ေျပာငးေရႊ႔ေနထငေစ သည။

• ဒတယအဆငတြင ေခြၽးတပစခနးမားသ႔ေျပာငးေရႊြႊႊ႔၍ အလပေစခငးခသည။

• တတယအဆငတြင အဆပေငြ႔မားလႊတ၍ အစလကအၿပလက သတျဖတခသည။

• ထ႔ေၾကာင စစအၿပးတြင နာဇ စစေခါငးေဆာငမားသာမက အရပသားတာဝနရသမား

အပါအဝင စစ ေပါငး လအေယာက (၂ဝဝ) ေကာက ႏရငဘတၿမ႔တြင စစခရးတငစစေဆး

အျပစေပးခသည။

• အေရ႔အာရတြငလညး ဂပနမား၏ဖကဆစစနစေၾကာင တာဝနရသမားက

ဂပနႏငငတကၿမ႔တြင ခရးတငစစေဆး အျပစေပးခသည၊

• စစအတြငးကးလြနသမားက ခရးတငစစေဆး အေရးယမႈမားသာမက အလားတ

လသားခငး မတရားရကစကမႈ၊ ႏပစကညငးပနး သတျဖတမႈမား ထပမမေပၚေပါကေစရန၊

ၿငမးခမးမႈထြနးကားေရးႏင ပဋပကၡခပၿငမးေရးအတြက ႏငငအစးရမားက

ႀကးပမးလပေဆာငလာခၾကသည။

နရငဘတခရးတြင ဒတယကမၻာစစအတြငးကဥေရာပတြင စစရာဇ၀တမ ကးလြနခေသာထပတနး ေခါငးေဆာငမား၊ သတမနမားႏငစစ ဗလခပမားက အျပစေပးႏငခသည။၁၉၄၅ ခႏစမ ၁၉၄၆ ခႏစအထ စရငခကမားခခသည၊

တကခရးတြင အေရ႔ဖားအာရတြငစစရာဇ၀တ မ ကးလြနခေသာ ဂပနထပတနး ေခါငးေဆာင မား၊ သတမနမားႏငစစဗလခပမားက အျပစ ေပးႏငခသည၊၁၉၄၆ ခႏစမ ၁၉၄၈ ခႏစ အတြငးစရငခကမား ခမတႏငခသည၊

- စစရးသမားသကသကကသာ စရငချပး စစႏငသညႏငငမားမ ကးလြနသတဥးကမ အေရးယချခငးမရဟ ေထာကျပၾကသည၊

၁၉၄၆ ခႏစ ႏးရငဘတ ေနာကပငး “ႏငငတကာျပစမႈဆငရာတရားရး International

Criminal Court – ICC ႏင လသားျဖစမႈဆန႔ကငေသာျပစမႈက ကာကြယရန

ႏငငတကာျပစမႈဆငရာ ဥပေဒ တခ လကခေအာင International Criminal Code prohibiting

crimes against humanity” ပရစျမ႔မာ ႏငငတကာ ညလာခတရပ ကငးပျပး ေဆြးေႏြးခသည။

၁၉၄၈ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလ (၉)ရကေန႔တြင “လမးတးသတျဖတမႈက ျပစမႈတခခအေပၚ

ျပစဒဏေပးျခငး ႏင ကာကြယျခငး သေဘာတစာခပ Convention on the Prevention and

Punishment of the Crime of Genocide” က ICC ကလသမဂၢအေထြေထြညလာခက

အတညျပလကခချပး၊ ယငးစာခပက အေျခခ၍ တရားရးတညေထာငရန

သငေလာေသာျပဌာနးခကမားက ေလလာရနအတြက ႏငငတကာဥပေဒ ေကာ မရင

International Law Commission – ILC က ကလသမဂၢအေထြေထြညလာခက တာဝနအပႏငး

ခသည။

၁၉၄၉ - ၁၉၅၄ ခႏစ “ႏငငတကာျပစမႈဆငရာတရားရး၏ Draft Statute for an ICC”

တရပက ေရးဆြခရာ အငအားၾကးႏငငမားက ဆန႔ကငခသည။

Deepening

၁၉၅၄ ခႏစတြင ႏငငတကာရာဇ၀တမဆငရာတရားရးဖြ႔ရန အစအစဥမား

ေႏာငေႏးၾကန႔ၾကာ ေနခ သည။တခနထမာပင အစးရမားက မမတ႔ျပညသမားအေပၚ

လ႔အခြငအေရးအႀကးအကယခးေဖာကမ၊ လကနက ကငစစပြမားအတြငး

အျပစမျပညသမားအေပၚ ရကရကစကစကသတျဖတမမားက ကးလြနလာ ခၾကသည။

သငတနးသားမားအား ၁၉၅၄ မ ၂၀၀၂ ခႏစမားအတြငး ျဖစပြားခေသာလ႔အခြငအေရးခးေဖာကမ အထးဆးဆး၀ါး၀ါး ျဖစပြားခသညႏငငမား၊စစပြမားႏငအေၾကာငးသရသေလာကေျပာျပခငးပါ။

(ကေမၻာဒယား၊ ကဆဗ၊ အရင ယဂဆလားဗးယား၊ ရ၀မဒါ၊ ဆယားလယြန၊

အေရ႕တေမာႏငငမားႏငပတ သည အေၾကာငး Case Study မား ျပငဆငရန-

ျဖစပြားခရေသာအျဖစ၊ ေနာကခသမငး၊ ပါ၀ငသမား၊ ျဖစပြား ပ၊ အေရးယပ၊)

Input

ႏငငတကာ ရာဇ၀တမခရးအျပင တရားဥပေဒရရခစားေရးအတြက လပေဆာငခေသာ

လပေဆာငမမားမာ

အမနတရားေကာမရင (Truth Commission) ေတာငအာဖရကအထး တရားခရး (ad Hoc Tribunal) အရင ယဂစလားဗးယား၊ ရ၀မဒါႏငငတကာတရားစရငမမားျဖငလပေဆာငေသာအထးတရားရး (Hybrid Court applyingInternational Criminal Law)

ကေမၻာဒးယား၊ အေရ႔တေမာ၊ ကဆဗ၊ဆယားလယြန

“Reading”

International Court of Justice (ICJ)

- Who: Only UN member nations can be parties to contentious cases.

- Why: Established in 1945 by the Charter of the United Nations as the

UN’s judicial branch.

- What: The court’s role is to settle international legal disputes

submitted to it by member countries and to give advisory opinions on legal

questions referred to it by the United Nations.

- Differences between the ICJ and the ICC:

-The ICJ is a civil court.

-It hears civil disputes between countries

-The ICJ does not have criminal jurisdiction to prosecute individuals.

-The ICJ is the principal judicial branch of the United Nations, while the

ICC is independent of the UN.

-Specialized Tribunals (such as the International Criminal Tribunals of

the former

Yugoslavia and of Rwanda)

-Who: Only individuals from those countries (such as the former

Yugoslavia and Rwanda) for which the United Nations Security Council

decides to establish a specialized tribunal.

-Why: Formed by the UN Security Council to respond to specific

situations during limited timeframes.

- What: Specialized Tribunals try criminal cases of human rights

violations.

-Differences between Specialized Tribunals and the ICC:

-Not a permanent court.

-Jurisdiction does not extend beyond the territories specified by the

United Nations.

-Specialized Tribunals are not independent but are rather an extension

of the UN’s reach.

-Truth and Reconciliation Commissions (such as South Africa’s)

- Who: In South Africa, victims and perpetrators were invited

- Why: The goal is to discover and reveal past wrongdoing done by the

government in the hope of resolving conflict left over from the past.

-What: Citizens are given the opportunity to speak out and be heard.

-Victims are able to document their experiences.

-Perpetrators can give testimony in exchange for amnesty.

- Differences between Truth and Reconciliation Commissions and the

ICC:

-Commissions are not permanently established

-Truth and Reconciliation Commissions are created by the country

affected itself.

-Such Commissions are not criminal courts and cannot impose criminal

convictions.

-Victims are major participants in the Commissions’ process.

-National Criminal Courts

- Who: Only perpetrators who commit acts within the territorial

boundaries of a nation.

-Why: Exist to enforce the penal code of the nation.

- What: Prosecute those acts considered criminal by a nation.

-Differences between National Criminal Courts and the ICC:

-Normally not equipped to prosecute large-scale human rights

violations.

-If the regime in power is the perpetrator, there is no impetus to

prosecute.

-There is no international involvement.

- ၁၉၉၁ - ၁၉၉၂ ခႏစ ေဘာစနးယား၊ ဟာစဂဗးနားႏင ခရးေအရား စစပြမာ“လမးတးသတျဖတမႈႏင ဂနဗာ သေဘာတစာခပ” ထငရားေသာခးေဖာကမႈမား၊

ကးလြနမႈမားက တရားစြဆႏငရန ယဂစလားဗးယား အတြက ႏငငတကာရာဇဝတ

တရားရး Ad-hoc Tribunal – ICTY” က ၁၉၉၃ ခႏစ ကလသမဂၢ လျခေရး ေကာငစက

ဆးျဖတခက ချပး တညေထာငခ။ ဒတရားရးသည “သးသန႔တရားရး Ad-hoc”

တချဖစသည။

- တခနတညးမာ ရဝမဒါႏငင၏ ပဋပကၡထမာ ကးလြနခေသာျပစမႈမားကအေရးယရန ၁၉၉၄ ခႏစ လၿခေရးေကာငစမ “ရာဝမဒါႏငင အတြက ႏငငတကာ

ရာဇဝတတရားရး ICTR” က တညေထာငခ။ ဒတရားရး “သးသန႔ တရားရး ad Hoc”

တချဖစသည။

- ၁၉၉၈ ခႏစက (အတလ) ေရာမၿမ႔တြင ကလသမဂၢမ ႀကးမး၍ကငးပေသာ

အျပညျပညဆငရာ ရာဇဝတမႈ တရားရးက ဖြ႔စညးတညေထာငရနအတြက

သေဘာတစာခပမၾကမးက ေရးဆြသညညလာခက ကငးပခသည။

- ႏငငေပါငး (၁၆ဝ) မ ကယစားလယမားတကေရာကခသည။ (၅)ပတၾကာ အျပငးအထန

ေဆြးေႏြး ညႏႈငးချပးေနာက တကေရာကလာသည ႏငငမားထမ ႏငငေပါငး (၁၂ဝ)က

ထစာခပက အတညျပရန ေထာကခမေပးခသည။

- တရတ၊ လစဗား၊ အရတႏင အေမရကနႏငင အပါအဝင ႏငင(၇) ႏငငက ထစာခပက

ကန႔ကြကမ ေပးခ ၾကသည။

- ႏငငေပါငး(၂၁) ႏငငက ၾကားေန ေနခသည။

- ထစာခပက ၁၉၉၈ ခႏစ ဇလငလ(၁၇) ရကေန႔တြင အတညျပျပဌာနးႏငခသည။ထစာခပက- လက မတေရးထးခသည ေနရာျဖစေသာ ေရာမၿမ႕က အစြျပ၍ေရာမစာခပဟလညး ေခၚေဝၚသည။ စာခပအရ အျပညျပညဆငရာ ရာဇဝတမ တရားရးက

ဖြ႔စညးထေထာငႏငရနအတြက ႏငငေပါငး(၆ဝ)က အတညျပ လကမတေရးထးရန လအပသည။

၂ဝဝ၂ ခႏစ ဧၿပလ (၁၁)ရကေန႔တြင ႏငငေပါငး (၆၆)ႏငငက အတညျပလကမတေရးထးခၿပးေနာက ၂ဝဝ၂ ခႏစ ဇလငလ (၁) ရကေန႔တြင တရားရးက

စတငဖြ႔စညးႏငခ သည။

- တရားရးက နယသာလနႏငင သညဟတၿမ႔ တြင ရးစကထားပါသည။

- ၂ဝဝ၉ ခႏစ စကတငဘာလအထ စာခပအဖြ႔ဝငႏငငေပါငး (၁၁ဝ) ႏငငရလာသည။

အပစလက ျပနခြ၍ ကြာျခားခကမားက ရာေဖြခငးပါ။

ICTR/ICTY ICC

ဖြ႔စညးေပၚေပါကလာပ လၿခေရးေကာငစကဖြ႔စညးႏငရန ညႊနၾကားႏင

ရမး (Rome) စာခပအရေပၚေပါကလာေသာတရားရး ျဖစသည။လၿခေရးေကာငစ က အမႈကတရားရးသ႔ လႊေျပာငးေပးအပႏင

ရးဖြငထားမႈ အခငးျဖစပြားၿပး အခနမထေထာငခ

အၿမတမးဖြငလစထားေသာတရားရး

ကးလြနသညေနရာ သတမတထားသညႏငငမားတြင ျဖစပြားခေသာရာဇဝတမႈမားက စရငႏင

ရမး (Rome) စာခပအဖြ႔ဝငႏငငမားက ျပညတြငးတြငျဖစေစ၊ ျပညပတြငျဖစေစကးလြနေသာ အမႈမား

အေရးယႏငသည အခန သတမတထားေသာ ၂၀၀၂ ခႏစ၊ ဇလငလ

အခနကာလအတြငးျဖစပြားေသာအမႈမား

ေနာကပငး ကးလြနေသာအမႈမား

အေရးယႏငသညအမႈအမးအစား

သတမတထားေသာကးလြနမႈမား

လမးတး သတျဖတမႈ၊လသားျဖစမႈအေပၚလမးတး သတျဖတမႈ၊လသားျဖစမႈ အေပၚထခကေစေသာအမႈ၊စစပြဆငရာ ရာဇဝတမႈ၊ႏငငတကာရာဇဝတမႈမားကအဆးဝါးဆး ကးလြနသညတာဝနရသ ေခါငးေဆာငကအေရးယႏင

Synthesis

- ICC ႏငပတသက၍ သငသရလကရေသာအခကက ေျပာျပပါ၊

၂။ ေမာဂး အပငး (၂)၊

ICC က လကခကငတြယႏငသည ရာဇဝတျပစမႈအမးအစားမား၊

ရညရြယခက။ ။ ICC တြင တငၾကားႏငေသာအမမားႏင

တငၾကားႏငသညနညးလမးမားက သရနားလည

သေဘာေပါကလာေစရန၊

Tool (brainstorming)

Activity

သငတနးသားမားက အပစ (၃) စခြပါ၊ ျမနမာႏငငတြင ျဖစပြားေနေသာ

လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမ မားက မတမသေလာက ခေရးပါ၊

Discussion

ထသ႔ခေရးၿပးပါက “ထလ႔အခြငအေရးခးေဖာကမမားထမ မညသညအမမားသည

လမးတး သတျဖတမ (Genocide) လသားမးႏြယတခလးက ထခကေစသည ရာဇ၀တမမား

(Crime against Humanity) စစပြ ဆငရာ ရာဇ၀တမ ( War Crime) ဟ ယဆပါသလ။

ဘာေၾကာငဟ ထငပါသလ” ဆသညေမးခြနးမားက အပစလက တငျပခငးပါ။

Input

ယခေပၚေပါကလာေသာတရားရးသည လမးတး သတျဖတမႈမား (Genocide)၊

လသားမးႏြယ တခ လးက ထခကေစသည ရာဇဝတမႈမား (Crime Against Humanity)၊

စစပြဆငရာရာဇဝတမႈမား(War Crime) တ႔က ကးလြနသညဟ စြပစြခရသည လပဂၢလ

တဥးတေယာကတငးက ခရးတင အေရးယႏငပါသည။ ထ အမႈ (၃) မ းႏင အႀကးမဝငသည

ကနသညအမႈမားက မတငၾကားႏငပါ။

တငၾကားႏငေသာအမႈမား

လမးတးသတျဖတမႈဆသညမာ “ႏငငသား၊ မ းႏြယစ၊ လမးစ သ႔မဟတ

ဘာသာေရးဆငရာ အသငးအဖြ႔မား အားလးက ဖကဆးရန ရညရြယခကႏင ကးလြနမႈမား

သ႔မဟတ အခ႕အစတအပငးက ဖကဆးရန ရညရြယခကႏင ကးလြနမႈမား” က ဆလသည။

အပဒ (၇)အရ “လမးတး သတျဖတမႈ” ႏင သကဆငေသာ ျပစမႈအမးအစား ငါးမးမာ-

(၁) လတစစ၏ အဖြ႕ဝငမားက ပစမတထားေသာ သတျဖတျခငး၊

(၂) လတစစ၏ အဖြ႔ဝငမားက ခႏၶာကယ သ႔မဟတ စတပငးဆငရာ ျပငးထနစြာ

အႏရာယျပျခငး၊

(၃) အသငးအဖြ႔တစခလး သ႔မဟတ အခ႕က စတပငးဆငရာ ကဆငးပကစးမႈ

ျဖစေပၚေစရန တမင တကာ ရညရြယ၍ ထအပစ၏ အသကအႏရာယက ထပါးျခငး၊

(၄) လတစစအတြငး၌ ကေလးေမြးဖြားမႈက တားဆးရနဟေသာ ရညရြယခကျဖင

ခမတသည သတမတခကက လကနာေစျခငး၊

(၅) ကေလးသငယမားက လအပစတစစမ အျခားလအပစတစစသ႔ အတငးအဓမၼ

ေရႊ႕ေျပာငးျခငး၊

လသားမးႏြယတခလးက ထခကေစသည ရာဇဝတမႈမား

လသားမးႏြယတခလးက ထခကေစသည ရာဇဝတမႈမား () ဆသညမာ

မညသညအရပသား လထ ကမဆ ဥးတည၍ စနစကက တကခကေသာ သ႔မဟတ

ကယကယျပန႔ျပန႔ တကခကေသာ ကးလြနမႈမား ဟ ဆထားသည။

အပဒ (၇)အရ လသားမးႏြယတခလးက ထခကေစသည ရာဇဝတမႈမားႏင

သကဆငေသာ ျပစမႈ အမးအစား (၁၁)ခမာ -

(၁) လသတမႈ၊

(၂) မ းျဖတျခငး၊

(၃) ကၽြနျပျခငး၊

(၄) ျပညႏငဒဏေပးျခငး သ႔မဟတ အတငးအကပ ေရႊ႕ေျပာငးျခငး၊

(၅) ေထာငသြငး အကဥးချခငး သ႔မဟတ အျပညျပညဆငရာ အေျခခစညးမဥးမားက

ခးေဖာက၍ လတေယာက၏ ကယပငလြတလပခြငက ျပငးထနစြာ ဆးရႈးေစျခငး၊

(၆) ညငးပမးႏပစကျခငး၊

(၇) မဒမးကငျခငး၊ လငေကၽြးကၽြနျပျခငး၊ အတငးအၾကပ ျပညတနဆာအျဖစ

ေစခငးျခငး၊ ကယဝနရ ေစျခငး၊ ကယဝနမရရေစျခငး၊ သ႔မဟတ အျခားဆးရြားေသာ

လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈ၊

(၈) သကေသအေထာကအထားျပႏငေသာ မညသညလစကမဆ ညငးပမးႏပစက

သ႔မဟတ ႏငငေရး၊ လမးေရး၊ အမးသားေရး၊ မ းႏြယစေရး၊ ယဥေကးမႈ၊ ဘာသာေရး၊

လငစသညအပစမားအား ညငးပငးႏပစကျခငး၊

(၉) လမားအား အတငးအကပ ေပာကဆးေစျခငး၊

(၁၀) လမးအသားအေရာင ခြျခားေရးဆငရာဝါဒႏငဆငေသာ ရာဇဝတမႈ၊

(၁၁) တမငတကာ ရညရြယ၍ ႀကးစြာေသာ ခစားမႈက ျဖစေစျခငး၊ စတပငးဆငရာႏင

ခႏၶာကယပငး ဆငရာအရ ျပငးထနစြာ ထခကအနာတရျဖစေစျခငး စသည အျခားလမဆနသည

လပရပမားက ဆလသည။

စစရာဇဝတမႈဆသညမာ ျပညတြငးစစျဖစေစ၊ ႏငငတကာစစပြျဖစေစ၊ လကနကကင

ပဋပကၡကာလ အတြငး စမကနးတခ/မဝါဒတခ၏ အစတအပငးအေနျဖင ကးလြနျခငး

(သ႔မဟတ) ထျပစမႈမးက ကယျပန႔ေသာ ပမာဏတခ ကးလြနျခငး ဟ

အဓပၸါယဖြငဆထားသည။

အပဒ (၈) အရ စစရာဇဝတမႈႏင ပတသက၍ အဓကကေသာ

ေအာကပါအခကေလးခကက ကးလြနပါက စစရာဇဝတမႈေျမာကသညဟ ဆႏငသည။

(၁) ၁၉၄၉ ခႏစ၊ ဩဂတလ (၁၂) ရက၊ ဂနဗာသေဘာတညခကမား၏

ျပဌာနးခကမားက လအမား သ႔မဟတ အရာဝတမားအေပၚ ျပငးထနစြာ ခ းေဖာကမႈမား၊

(၂) စစပြအတြငးႏင လကနကကငပဋပကၡအတြငး ကငသးရမည စစဥပေဒက

ျပငးထနစြာ ခ းေဖာက မႈမား၊

(၃) အျပညျပညဆငရာ လကၡဏာေဆာငသည လကနကကငပဋပကၡျဖစရာတြင ၁၉၄၉

ခႏစ၊ ဩဂတလ (၁၂) ရကေန႔ပါ ဂနဗာသေဘာတညခက (၄)ရပႏင သကဆငသည ပဒမ

(၃)က ျပငးထနစြာ ခ း ေဖာကမႈမားျဖစေသာ ဖားနာေနေသာ၊ ထခကဒဏရာရေနေသာ၊

ဖမးဆးခပေႏာငျခငးခရေသာ သ႔မဟတ အျခားအေၾကာငးေၾကာင စစမတကႏငေသာ

လကနကခၿပးျဖစသည လကနကကငတပဖြ႔ဝငမားတြင တက ၾကြစြာပါဝငတကခကျခငး

မရေတာသညသမားက ဆန႔ကငတကခကကးလြနမႈမား၊

(၄) အျပညျပညဆငရာ လကၡဏာမေဆာငသည လကနကကငပဋပကၡ (ျပညတြငးစစ)

မားအတြက ကငသးေသာ စစဥပေဒက ျပငးထနစြာ ခ းေဖာကမႈတ႔ ျဖစသည။

စစရာဇဝတမႈေျမာကႏငေသာ အမႈမားမာ-

-လမားက သတျဖတျခငး၊ မ းတးေစျခငး၊ ႏပစကညငးပမးျခငးႏင ရကရကစကစက

ဆကဆျခငး၊

-လတေယာက၏ ဂဏသကၡာက ထခကညးႏြမးေအာင ဆကဆျခငး၊ ဓားစာခ

အျဖစေခၚေဆာငျခငး၊

-ရညရြယခကရရျဖင အရပသားမားက ပစမတထား တကခကျခငး၊

-ဂနဗာသေဘာတစာခပက သတမတထားသည သေကၤတမားပါရသည

အေဆာကအဥမား၊ ပစၥညး မား၊ ေဆးဝါးဌာနမားႏင ယာဥမားက ပစမတထား

တကခကဖကဆးျခငး၊

-လသားခငးဆငရာ စာနာမႈဝနထမးမားႏင ၿငမးခမးေရးတပဖြ႔မားက ပစမတထား

တကခကျခငး၊

-ဘာသာေရး၊ ယဥေကးမႈ၊ အထမးအမတမား၊ ေဆးရမားႏင

လနာမားထားရသညေနရာမားက ပစမတထား တကခကျခငး၊

-လငေစာကားျခငး၊ အတငးအၾကပ ျပညတနဆာအျဖစ ေစခငျခငး၊ ကယဝနရေစျခငး၊

သားေၾကာ ျဖတျခငးႏင အျခားပစမားျဖင လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈမား၊

-အသက (၁၅)ႏစေအာက ကေလးမားက စစပြမားတြင ပါဝငေစခငးျခငး၊

-ရပရြာလထမားက လၿခေရးအေၾကာငးေၾကာင မဟတဘ ေရြ႕ေျပာငးျခငး၊

-ဒဏရာရသည တဖကတပသားမားက ရကရကစကစက သတျဖတျခငး၊

-စစသ႔ပမးမားက တေယာကမကန သတျဖတျခငး၊ သတ႔၏ ခႏၶာကယမားက

ျဖတေတာကျခငး၊ ေဆး သ႔မဟတ သပၸပညာစမးသပမႈမားက လပေဆာငျခငး၊

-လအပခကအရ မဟတဘ လထ၏ ကယပငပစၥညးမားက ဖကဆးျခငး၊

သမးပကျခငးလညး စစရာဇဝတမႈေျမာကသည။

Crime against Humanity

Deepening

အထကပါ ေဖာျပထားေသာအမႈမားအနက ICC ၏ အဓပၸါယဖြငဆခကအရ

အႀကးဝငေသာအမႈမား က ျပနလညေဖာထတပါ။ သငတနးသားမား၏ အေတြ႔အႀကက

ျပနလညတငျပရန ဆြေခၚပါ။

၂၀၀၂ ခႏစ ဇလငလေနာကပငးကာလ၊

Synthesis

သငတနးသားမားက အပစသးစခြ၍ ေအာကပါ ဇယားမားက ျဖညစြကခငးပါ။

လသားမးတခလးက ထခကေစသည ရာဇဝတမႈမား ျဖစေျမာကရနအတြက-

ဆးဆးဝါးဝါး ကးလြန ျဖစပကသည သ႔မဟတ စနစတက ႀကစညသည အရပသားမားအေပၚ

ကးလြနေသာ တကခကမႈ ျဖစရ မည။

လမးတးသတျဖတမႈသည ႏငငသား၊ တငးရငးသား၊ လမးႏင

ဘာသာေရးအဖြ႔အပစတစက တခလး က ျဖစေစ၊ တစတတပငးကျဖစေစ ဖကဆးရန

ရညရြယခကျဖင ကးလြနေသာအမႈ ျဖစရမည။

စစပြဆငရာရာဇဝတမႈသည စစပြကာလအတြငး လကနကကငမဟတေတာသည

သ႔ပမးမားႏင အရပသားမားအေပၚ ရညရြယခကရရျဖင ကးလြနေသာ တကခကမႈ ျဖစရမည။

၃။ ေမာဂး အပငး (၃)၊

ICC တြင စြဆတငသြငးထားေသာ ရာဇဝတျပစမႈမားႏင ျမနမာႏငင၊

ရညရြယခက။ ။ - အငစစတြင တငသြငးထားေသာအမႈမာက သရေစရန၊

- ျမနမာႏငငအတြက Commission of Inquiryလပေဆာငမညဆပါက စညးရးလႈ႔ေဆာရနအတြက ျပငဆငမႈ မားက

လပေဆာငႏငရန၊

Activity

Case study

အမးအစား ရညရြယခကရရန လ၊မလ

လကနကကင စစပြအတြငး ျဖစရန လ၊မလ

ပစမတထားေသာ လစ

မတခက

လသားမးႏြယတခလးကထခကေစသညရာဇဝတမႈ

လ (စနစတကႏငကယကယျပန႔ျပန႔)

မလ လထ

လမးတးသတျဖတမႈ

လ မလ လအပစ

စစပြဆငရာရာဇဝတမႈ

လ လ အရပသားသ႔ပမး

ယဂနဒါ၊ အလယအာဖရက၊ ကြနဂ၊ ဆဒနႏငငမား၏ ေနာကခသမငးမားႏင

လကရအေျခအေနမား က ေပးပါ။

Disucssion

အပစအလက ထအမႈမားသည ျမနမာျပညရ မညသညအေျခအေနမားႏင

ဆငတေနသနညး။ မတညသည မညသညအခကမားရသနညး ဆသညေမးခြနးမားက

ေဆြးေႏြးပါ။

Input

ထေလးႏငငသည အငစစတြင လကရေရာကေနေသာ ႏငငမားျဖစေၾကာငးႏင

ထႏငငမားေရာက လာသည အဆငဆငက ရငးျပပါ။

“Power point presentation”

- 10 situations are being monitored – 6 are public-Afghanistan - State Party To ICC-Colombia - State Party To ICC-Georgia -State Party To ICC-Kenya - State Party To ICC-Côte d’Ivoire-Palestine.

ဒါဖာ အျဖစအပက၏ ထးျခားခက

အငစစအဖြ႔ဝငႏငငမဟတ၊

လၿခေရးေကာငစ၏ ဆးျဖတခကျဖင စစမးစစေဆးေရးေကာမရငက လႊတႏငခ၊

ထေကာမရငက ဆဒနႏငငက အငစစသ႔ လႊေျပာငးရန ျပငးျပငးထနထန တကတြနးခ၊

အဓက အားျဖစခ၊

လႊေျပာငးေပးေရး ဆးျဖတရာတြင အေမရကနႏင တရတက ၾကားေနမေပးခ၊

အငစစသ႔ လၿခေရးေကာငစက လႊေျပာငးေပးခ၊

လကရတာဝနရေနေသာ ႏငငေရးေခါငးေဆာငႏစဥးက တရားစြဆထားၿပး

လြတေျမာကေနဆ၊

စစေခါငးေဆာငတဥးလညး လြတေျမာကေနဆ၊

Deepening

သငတနးသားမားက အေမရကန၊ တရတ၊ ၿဗတန၊ ရရား၊ ျပငသစစသည

လၿခေရးေကာငစ၏ အၿမ တမး အဖြ႔ဝင (၅)ႏငင၊ အၿမတမးမဟတသည အဖြ႔ဝင (၁၀) ႏငင၊

ျမနမာအေရးလႈပရားသတဥး၊ ျမနမာစစ အစးရ ကယစားလယတဥးႏင

အေထြေထြအတြငးေရးမႈတဥးအျဖစ သရပေဆာငရန ဇာတကြကက ေျပာျပပါ။

ျမနမာအေရးလႈပရားသအေနျဖင ျမနမာႏငငစစအစးရက အငစစသ႔

တငသြငးႏငရနအတြက စစမး စစေဆးျခငး လပေဆာငသငေၾကာငးက တငျပပါ။

အျခားႏငငမားက မမတ႔ႏငငအလက မမယဆထားသည အခကမားက တငျပခငးပါ။

ျမနမာကယစားလယအေနျဖငလညး မမတ႔တငျပလသညအခကမားက တငျပ ႏငသည။

ထ႔ေနာက မေပး၍ ဆးျဖတခငးပါ။

S ynthesis

ထေလကငခနးမ မညသညသငခနးစာက ရရပါသလ။

ျမနမာအေရးက ေျပာဆမညဆပါက မညသညအခကမားက ခငခငမာမာ

တငျပသငသလ။

၄။ ေမာဂး အပငး (၄)၊

အငစစသ႔ တငၾကားႏငမႈ အဆငဆင

ရညရြယခက။ ။ -အငစစသ႔ အမႈမားက တငသြငးႏငေသာ နညးလမးမားက

ေလလာႏငရန၊

-ျမနမာႏငငက တငသြငးႏငရန လပေဆာငရာတြင ႀကေတြ႔ႏငသည

အခကအခ မားက သရႏငရန၊

Activity

အမးသမးမား အဖြ႔ခပ (ျမနမာႏငင)က “ending impunity” ထတေဝထားသညဗြဒယေခြက ျပပါ။

Discussion

“ေမးခြနးမား”

-ဘယလခစားရသလ၊

-မညသညရာဇဝတမႈမားက ကးလြနေနပါသလ၊

-ဘယသေတြမာ တာဝနရသလ၊

-အငစစအေနျဖင ဘာလပသငသလ၊

-ျမနမာႏငငတြင ျဖစပကေနသည ရာဇဝတမႈမားက တငႏငသညဟ ထငပါ သလား၊

Input

- အျပညျပညဆငရာ ရာဇဝတမႈတရားရးသည ကလသမၢ၏

အျပညျပညဆငရာတရားရးကသ႔ ႏငငအခငးခငးအၾကားျဖစပြားသည ျပနာမားက

ေျဖရငးရန၊ ႏငငတႏငငက တရားစြဆရန မဟတပါ။

- ေရာမသေဘာတစာခပက အတညျပလကမတထး ထားေသာ ႏငင၏

ႏငငသားတဥးဥးက မည သညေနရာတြငမဆ ထသတမတထားေသာ ရာဇဝတမႈကးလြနပါက

သ႔မဟတ ထအတညျပ လကမတ ထးထားေသာႏငင၏ အခပအျခာပငနယေျမေဒသအတြငး

ကးလြနေသာ ရာဇဝတမႈမားျဖစပါက တရားစြ ဆႏငပါသည။

- ကးလြနသသည အမးသား အမးသမးျဖစေစ၊ သာမန အရပသားျဖစေစ၊ စစတပတြင

တာဝနရသ ျဖစေစ၊ အစးရတြငတရားဝင ရာထးရသျဖစေစ၊ ထရာဇဝတမႈတြင တာဝနရသည

မညသ႔ကမဆ တရားစြဆ ႏငပါသည။

- တငၾကားခရေသာသသည လပဂၢလတဥးခငးျဖစရပါသည။

- ထသသည တဥးခငးျဖစေစ၊ အျခားသမားႏငျဖစေစ အမႈက ကးလြနသ၊

- ထအမက ကးလြနရနအတြက အမန႔ေပးေစခငးခသ၊

- အမကးလြနႏငေအာင အားေပးကညပပးေပးခသ၊

- ကးလြနသမားကးလြနႏငေအာင ရညရြယခကတျဖင အားေပးပါဝငခသ၊

- ထအမကးလြနရန ႀကစညႀကးပမးခသ၊

- လမးတးသတျဖတမျဖစေအာင ေသြးထးလႈ႕ေဆာသ ျဖစရပါမည။

- တရားရးအေနျဖင တငၾကားမႈမားက လကခလာပါက ထကးလြနေသာ

ရာဇဝတမႈမားက မညသ က အဓက၊ အျမငဆးတာဝနရသညက စစမးစစေဆးေဖာထတသည။

- ထေနာက ထအမႈမားတြင အမန႔ေပးေစခငးေသာသ၊ ေထာကပကညအားေပးသႏင

စမေဆာင ရြကသမားအပါအဝင ထကးလြနမႈတြင တာဝနအရဆးသမားက အျပစစရငရသည။

- တာဝနအရဆးသက အျပစရေၾကာငးစစမးရာတြင-

- စြပစြခရေသာ စစေခါငးေဆာငႏင ကးလြနသမားအၾကားရ အထက၊ေအာက

ဆကဆမ၊

- စစေခါငးေဆာငအေနျဖင ထအမက ကးလြနေတာမညျဖစေၾကာငး သ႔မဟတ

ကးလြနျပးျဖစေၾကာငး သႏငေသာအေျခအေန၊

- ထအမက မကးလြနရန တားဆးႏငေသာ သ႔မဟတ အေရးယႏငေသာ

သ႔မဟတ သကဆငရာတာဝနရသထ စစမးစစေဆးအေရးယႏငရန ေပးပ႔ႏငေသာ

မမ၏အခြငအာဏာက လအပသလ လပေဆာငရန ပကကြကေသာ အေျခအေနမးျဖစရမည။

တရားရးသ႔အမႈမားက တငျပတငၾကားႏငရန နညး (၂) နညး

(၁) ေရာမစာခပက လကမတေရးထးထားေသာႏငငမားမ လပဂၢလတဥးဥးသည

သ႔ႏငင၏ နယနမတတြငျဖစေစ အျခားႏငငတခခတြငျဖစေစ တရားရးကသတမတထားေသာ

ရာဇဝတမႈသးမးအနက တခခက ကးလြနျခငး၊

(၂) အကယ၍ ေရာမစာခပက လကမတမထးထားေသာႏငငမားမ လပဂၢလမားက

တငၾကား မညဆပါက ကလသမဂၢလၿခေရးေကာငစက ထအမႈက တရားရးသ႔

လႊေျပာငးေပးမသာ ထအမႈက စစမး စစေဆးႏငမညျဖစ၏။

ထသ႔လႊေျပာငးေပးရနအတြက ကလသမဂၢလၿခေကာငစ အဖြ႔ဝငႏငငမားသည

မခြဆးျဖတရန လအပသည။ ႏငငမားသည ေထာကခ၊ ကန႔ကြကမမားေပးႏငသလ

ၾကားေနမလညး ေပးႏငသည။ သ႔ေသာ ထသ႔တရားရးက လႊေျပာငးေပးႏငရနအတြက

လၿခေရးေကာငစအဖြ႔ဝငႏငင (၁၅) ႏငငအနက (၉) ႏငငမ ေထာကခမရရရန လအပသည။

သ႔ေသာ အၿမတမး (၅) ႏငငမ တႏငငက ဗတအာဏာသးပါက ထအမႈက

တငႏငမညမဟတေခ။

စာခပကလကမတေရးထးထားေသာ ႏငငကျဖစေစ၊ ကလသမဂၢ၏

လျခေရးေကာငစကျဖစေစ တရားရးေတာသ႔ ႏငငတကာရာဇဝတမႈ ကးလြနေသာအမႈက

စစမးစစေဆးရန ႏငငတကာ ရာဇဝတမႈ ဆငရာတရားရးသ႔ တငၾကားႏငသည။ ထသ႔

တငၾကားလာပါက ႏငငတကာရာဇဝတမႈဆငရာတရားရး၏ တရားစြဆအရာရသည

အကးလြနခရသမား၊ အစးရမဟတေသာ အဖြ႔အစညးမားႏင အျခားခငလေသာ ရငး ျမစမားမ

သတငးအခကအလကမားစေဆာငး၍ စစမးစစေဆးျခငး စတငရပါသည။ ထသ႔

စစမးစစေဆးရာ တြင ႏငငတကာ ရာဇဝတမႈဆငရာတရားရးသည အစးရ၏ပးေပါငးပါဝငမႈက

ရယေဆာငရြကရပါသည။ ႏငင တကာ ရာဇဝတမႈဆငရာတရားရးတြင စစမးစစေဆးရနအတြက

ကယပငရတပဖြ႔မရေသာေၾကာင သကဆင ရာအစးရႏင လကတြေဆာငရြကရပါသည။

စစမးစစေဆးသည တရားစြဆအရာရသည အေထာကအထား မားက ရာေဖြသည။

ကယတငခစားရသမား မကျမငသကေသမားက ေမးျမနးသည။ ထသ႔ရရေသာ သတငး မားက

မေပါကၾကားေအာင အထးထနးသမးသည။ ထသ႔သတငးေပးေသာသမားအတြက

အႏရာယမျဖစေစ ရန ကာကြယေစာငေရာကေပးသည။

စစမးစစေဆးမႈကစတငေနသညအခနအတြငး တရားစြဆအရာရသည အမႈစစေဆးမည

တရားရး ေတာထမ ထစြပစြခရသညသက ဖမးဝါးရမးေတာငးခႏငသည။ အကယ၍

ထစြပစြခရသညသသည အမနတ ကယရာဇဝတမႈမားက ကးလြနေလာကသညဟ

ယၾကညရေသာ အေျခအျမစရပါက တရားရးသည ထဖမး ဝါးရမးေတာငးခခကက

ခြငျပႏငသည။ ထစြပစြခရသက ဖမးဆးအၿပး သ႔မဟတ ထသကယတငက အဖမး

ဆးခၿပးေနာက ထစြပစြခကမားက တရားရးတြင ၾကားနာႏငသည။ ထတရားရး

ၾကားနာစရငမႈအတြငး စြပစြ ခရသအေနျဖင စြပစြခကမားက ျငငးဆခြငရသလ

သကေသအေထာကအထားမား တငျပခြငရသည။

တရားစစေဆးေနသည ကာလအတြငး စြပစြခရသညသသည တရားခြငတြင ရေနရမည။

တရားခြင စစေဆးေသာအဖြ႔သည တရားခြင၏ တရားမတမႈက အထးအေလးထားရမည။

စြပစြခရသအေနျဖင တရား ေရးဆငရာအခြငအေရးမားရသလ ခစားရသမားႏင

မကျမငသကေသမားကလ လၿခေအာင ကာကြယေပးရ မည။ ခငလေသာ

သကေသအထာကအထားမား ျပညစပါက တရားရးသည စရကခကခႏငၿပ ျဖစသည။

တရားရးက ခမတသညအမန႔က အယခဝငပငခြငလညး ရသည။

Deepening

သငတနးသားမားက အပစမားခြ၍ ေအာကပါေမးခြနးမားက ေဆြးေႏြးခငးပါ။

ျမနမာႏငငက အငစစ စစမးစစေဆးျခငး (ဃသာာငငသည သ ၍ညဆကငမပ)

လပေဆာငျခငး၏ အကးအျမတမား၊

ထသ႔စစမးစစေဆးဖ႔ရနအတြက ေတာငးဆရာတြင ႀကရမညအခကအခ၊

အကန႔အသတမား၊

တျခားနညးျဖငအေရးယႏငျခငး ရမရ သငတနးသားမားက ျပနလညတငျပခငးပါ။

Synthesis

ဘာသငခနးစာရပါသလ

၅။ ေမာဂး အပငး (၅)၊

Commission of Inquiry ၏ လပထးလပနညးမား၊

ရညရြယခက။ ။ - အငစစ၏ Commission of Inquiry ၏

လပထးလပနညးမားက

သေဘာေပါကနားလညေစရန၊

Activity

သငတနးသားမားက အပစခြပါ။ အပစတခခငးသည ျမနမာႏငငသ႔ သြားေရာကေလလာ

မည အငစစ၏ Commission of Inquiry မားျဖစသည။ တဖြ႔ခငးစသည-

(၁) ျမနမာႏငငသ႔မသြားေရာကမ မညသညအခကမားက

ႀကတငေလလာထားရမညနညး။

(၂) သြားေရာကစစမးသညအခါ မညသညမဝါ’ (စမငညခငစ) မားက

ကငသးသငသနညး၊

(၃) သြားေရာကစစမးရာတြင မညသညအခကမားက သတျပရမညနညး။

အဖြ႔လကျပနလညတငျပခငးပါ။

Input

စစမးစစေဆးမမားလပေဆာငမညဆပါက ေအာကပါအခကမားက သတျပရမည။

၎တ႔မာ-

စတငစစမးၿပဆပါက ထစစမးစစေဆးမက စစမးစစေဆးသႏင တရားရးကလြ၍

တျခားမညသကမ အဆးသပခငးျခငးမျပႏင။

သ႔ေသာ လၿခေရးေကာငစအေနျဖင စစမးစစေဆးမႈ သ႔မဟတ စရငခကက ေနာကထပ

ထပတးႏင သည (၁၂) လကာလ ေရႊ႕ဆငးႏငသည။

စစမးစစေဆးမတခလးသည အထးလ႕ဝက လၿခမရရမည။

စစမးစစေဆးသသည စစမးသညအခကက ကးလြနခရေသာသႏင

ကးလြနသညသဘက အပါ အဝင ဘကႏစဘကစလးက မမတတစစမးေဖာထတရမည။

စစမးစစေဆးေသာသသည ကးလြနသမားအေနျဖင အစးရဖကကျဖစေစ၊ အတကအခ

အဖြ႔မားက ျဖစေစ၊ အျခားအဖြ႔မားကျဖစေစ အဖြ႔ကထညသြငးစဥးစားျခငးမျပဘ

ျဖစႏငေချဖစေသာ ရာဇဝတမမားက စစမးစစေဆးရမည။

စစမးစစေဆးမညဆပါက စစမးစစေဆးမညသသည ထအခငးျဖစပြားသညႏငင၏

အစးရက ခြင ေတာငး၍ စစမးစစေဆးမမားက လပေဆာငႏငသည။

စစမးစစေဆးမညသ၏ လပပငခြငမား

အခကအလကမားက စေဆာငးေကာကယႏငသည။

ခစားရသမားႏင မကျမငသကေသမားက ေမးခြနးမား ေမးႏငသည။

အစးရမားႏင အျခားအဖြ႔အစညးမားထမ ပးေပါငးေဆာငရြကမမားက

ေတာငးခႏငသည။

မမ စေဆာငးရရထားေသာ သတငးမားက လၿခစတခစြာ ထမးသမးထားပငခြင ရသည။

မမရရထားေသာသတငးမားအျပင ထအခကမားက ေပးေသာသမားတြင

လၿခမရေစရန အတြက လအပေသာ လပေဆာငေပးမမား လပေဆာငေပးရနႏင

ထသ႔လပေဆာငေပးရန ေတာငးဆႏငသည။

သသယရသညဟယဆရေသာသ၏ အခြငအေရး

စစမးစစေဆးသသည ကးလြနသညဟ သသယရေသာသက ေမးျမနးေတာမညဆပါက

ထသ႔ထ တြင ေအာကပါအခြငအေရးမားရေၾကာငး အသေပးရမည။ ၎တ႔မာ-

-အျပစရသညဟ ထတေဖာမေျပာဆႏငခြင၊

-တရားလကလြတဖမးဆးျခငး၊ ဖအားေပးျခငး၊ ၿခမးေျခာကျခငး၊ ႏပစကျခငးမ

ကငးလြတခြင၊

-စကားျပနျဖင ေမးျမနးျခငးက ရပငခြင၊

-ထသ႔အေပၚ သသယရေနေၾကာငးက ထသအား ေျပာျပျခငး၊

-မေျပာဘ ေနပငခြင၊

-ေရ႔ေနရရခြင၊

-ေရ႔ေနမငားႏငပါက အကအညရရခြင၊

-သကယတငကျငငးဆျခငးမဟတပါက သ၏ေရ႕ေနေရ႕ေမာကတြင

ေမးခြနးေမးမက ရရပငခြင၊

စစမးစစေဆးမအဆငဆင

စစမးစစေဆးမႈက လပေဆာငရန ဆးျဖတျခငး၊

စစမးစစေဆးသအား ခန႔အပျခငး၊

သကဆငရာအစးရႏင ၫႏႈငး၍ စစမးစစေဆးျခငး၊

စစမးစစေဆးၿပးသညေနာက ကးလြနသသည အမနတကယ ကးလြနေၾကာငး

ခငလေသာ အေထာကအထားမား ေတြ႔ရပါက အႀကခရးတြင ဖမးဝါးရမး ေတာငးချခငး၊

အႀကခရးက ဖမးဝါးရမးထတေပးျခငး၊

ဖမးဆးျခငး၊ ကယတငလာအဖမးချခငး၊

အႀကခရးတြင စြဆခကမားက ၾကားနာေစျခငး၊

စြပစြခရသက စြဆခကမားအေပၚ ျငငးဆျခငး၊ မမ၏ သကေသအေထာကအထားမားက

တင ျပျခငး၊

ခငလသညအေထာကအထားမားရပါက စြခကမားက အတညျပျခငး၊

စြပစြခရသက တရားရးတငျခငး၊

အႀကတရားရးက ထအမသည အငစစတြင တငႏငေသာအမႈ ျဖစေၾကာငး

တငသြငးျခငး၊

တရားစစေဆးျခငး (တရားမတေသာ တရားခြငျဖစရန တာဝနခေစျခငး)၊

တရားရးက စရငခကချခငး၊

တရားခအေနျဖင အယခဝငလပါက အယခဝငခြငက ခြငျပျခငး၊

Deepening

အကယ၍ စစမးစစေဆးမက ျမနမာႏငငအတြက လပေဆာငမညဆပါက

ဘယလအခကအခ အဟနအတားမးမားက ႀကနငမညဟ ထငပါသလ။

Synthesis

ထအခကအခမားက ဘယလ ႀကတငျပငဆငျပး ေကာလႊားႏငမလ၊၊

၆။ ေမာဂး အပငး ( ၆ ) ။

သကေသဆငရာ အခကအလကမားက ေကာကယျခငးႏင အေရးပါမႈအပငး

ရညရြယခက။ ။ -အခကအလကေကာကယမအေရးႀကးပက

နားလညသေဘာ ေပါကေစရန၊

-ေကာငးမြနေသာအခကအလကမားက ျပငဆငထားတတ၍

အငစစက လအပေသာအခကမားက ပပးေပးႏငေစရန၊

Activity

သငတနးသားမားက အတနးလက ႏစတနး တနးစခငးပါ။ ျပငဆငထားသည

သတငးစာရြကက အတနးတခစ၏ အေရ႕တြငခထားပါ။ အတနးလက၏ အေရ႕ဆးတြင

ရသတေယာကက ထစာရြကက လာ ၾကညႏငသည။ ထစာက လာဖတၿပးေနာက လမားက

တဆငခငး ျပနေျပာႏငသည။ သ႔ေသာ ေနာကဆးသ တေယာကကသာ စာရြကေပၚတြင

မတသားႏငသည။ စညးကမးခကမားမာ ေကာ၍မေျပာရ၊ သးေယာက မဆရ၊

ေနာကဆးလမတပါး ကနသညသမားမာ စာရြကျဖင မတသားျခငးမျပရ။

အခနသတမတပါ၊ သတမတခနကနသြားပါက ထမလစာရြကအမနႏင

သငတနးသားမား၏စာရြက က ႏငးယဥဖတျပပါ။

Discussion

-ဘာေတြ ျဖစခသလ၊

-ဘာေၾကာင ဒလေတြျဖစခလ၊

-ဘာသငခနးစာေတြ ရခသလ၊

Input

သတငးအခကမားရရရနမာ အငစစအတြက အထးအေရးႀကးလသည။ ထမသာ

မနကနစြာျဖင အေရးယေဆာငရြကႏငမညျဖစသည။ အငစစသည ၄ငးထတငသြငးလာသည

သကေသအေထာကအထား မားက ေသေသခာခာ စစေဆးေလရသည။

သကေသအေထာကအထားမားက တငသြငးျခငး အပဒ ( ၆၉ - ၄ )

သကေသအေထာကအထားတငသြငးႏငမရမရက တရားရးေတာက ဆးျဖတသည။

ထတငသြငးသည သကေသအေထာကအထားသည တရားမတစြာ သးသပႏငမႈအေပၚ

ထခက ႏငျခငး ရမရက အၿမေလလာသည။

ထသကေသအေထာကအထားမားသည အငစစ၏ လပထးလပနညးမားအတငး

ေကာကယလာ ရမည။

အကယ၍ ေအာကပါအခကမားရေနပါက သကေသအေထာကအထားမားက

မတငသြငးႏငပါ။ ၎တ႔မာ-

-ထသကေသအေထာကအထားသည ခငလမမရဟ ယဆရသညအခါ၊

-ထသကေသအေထာကအထား တငသြငးျခငးေၾကာင တရားေရးလပငနးစဥက

အထးထခက သကေရာကေစမညဟ ယဆရသညအခါ၊

အမက စရငရာတြင ကးလြနမမား ေျမာက၊ မေျမာကဆသညက

ေအာကပါအခကႏစခကျဖင စရငေလရသည။ ၎တ႔မာ-

(၁)ရာဇဝတမအေျခခေသာ သကေသအေထာကအထား (Crime based evidence)

- ထအမသည လသားမးႏြယတခလးက ထခကေသာအမ၊ စစပြဆငရာ ရာဇဝတမႏင

လမးတး သတျဖတမဟတမဟတက ေလလာဆနးစစေသာ သကေသအေထာကအထားမား၊

(၂)ပတသကမက ေလလာေသာ သကေသအေထာကအထား (Linkage Evidence)

(၁) ရာဇဝတမအေျခခေသာ သကေသအေထာကအထား (Crime based evidence)

ကးလြနေသာအမ၏ ေနာကကြယတြငရေသာ အေၾကာငးရငးမားက

သကေသျပရနအတြက ျဖစ သည။ ထသ႔သကေသျပႏငရနအတြက-

လအေျမာကအမားအေပၚ ထခကေစမႈ၊

အႀကမႀကမအခါခါ ကးလြနေနမႈ၊

ျငငးဆႏငမႈ အားနညးမႈ၊

တငျပမမားသည အေၾကာငးအရာ အခကအလကမား ညၫြတျခငးမရမႈ၊

သကေသတဥးတညးထမ ထြကဆခကအမးမး ထြကဆေနမႈ၊

ရာဇဝတမအေျခခေသာ သကေသအေထာကအထားမားက ေကာကယရာတြင

လအပသညအေျခခအခကမား၊

၂ဝဝ၂ ခႏစ ဇလငလေနာကပငးတြင ျဖစပြားခေသာေန႔၊

အခငးျဖစပြားရာေနရာ၊

ရာဇဝတမအမးအစား၊

ခရသညသ အေရအတြက၊

ခရေသာသမား၏ ႏငငသား၊ တငးရငးသား၊ လမး၊ လင၊ႏငငေရး သ႔မဟတ

ဘာသာေရးအပစ၊

ကးလြနေသာသ သ႔မဟတ အပစ အေၾကာငး (တပဖြ႔၊ ယနေဖာငး)၊

ကးလြနခနတြင ကးလြနသမားက ထတေဖာေျပာဆခက (ခရေသာသမားက

မနးတးမရရျဖင ပစမတထားလပေဆာငမက ေပၚလြငေစေသာ ေျပာဆခကမား)

ရာဇဝတမအေျခခေသာ သကေသအေထာကအထားေကာကယရာတြင အသးျပႏငေသာ

အျခားအေထာကအထားမား၊

ၿဂလတသတငးဓာတပမား

ရာဇဝတမကးလြနေနသည ဓာတပမား၊ ဗြဒယမား၊အသဖမးထားေသာအေခြမား၊

အျခားအဖြ႔အစညးမား၏ တငျပမမား၊

ေဆးမတတမးမား၊

သတမနမား၊ သတငးဌာနမား၊ အစးရမဟတေသာအဖြ႔မားႏင

ကလသမဂၢဆငရာဝနထမးမား၏ အစရငခစာမား၊

လေသမတတမး၊ သခငးမား၊

မကျမငသကေသတဥးခငးထမ စစမးရရလာေသာအခကမားက စေဆာငး၍

သးသပမမား ျပလပ ေလရ သည။ ထအမမားက ဇယားမားဆြ၍ ေလလာျခငးအားျဖင

အခငးျဖစပြားရာေနရာ၊ အခန၊ ထခကခစား ရေသာသမား၊ ကးလြနသညအမမားက

ေသေသခာခာ ကြကြျပားျပား ျမငႏငမည။ ထ႔အျပင ကးလြနသ မားသည တဥးထက

ကးလြနျခငးလား၊ အပစလက ကးလြနျခငးလား ဆသညက သသာထငရားေစႏင မည။

ထသ႔လပေဆာငျခငးေၾကာင ကးလြနမသည ပမာဏအေရအတြက ဘယေလာကမားေၾကာငး

သက ေသျပလာႏငသည။ ကးလြနသည႔အမ၏ ေနာကခလႈ႕ေဆာခကမားမာ

ပမေပၚလြငလာသည။ ကးလြန သညသ သ႔မဟတ အပစမားက ပမ သကေသျပႏငသည။

ထကးလြနမသည တေနရာထတြင ကးလြန ျခငးမဟတဘ ေနရာအႏ႔အျပားတြင

ရညရြယခကရရျဖင ကးလြနျခငးဆသညအခကက ပမထငရားေစ သည။ အကယ၍

လအပသညအခကမား ရေနခပါက ထအခကမားက ရာေဖြေတြ႔ရလာေစႏငသည။

( ၂ ) ပတသကမက ေလလာေသာ သကေသအေထာကအထား (Linkage Evidence)

ယခသကေသအေထာကအထားမားသည ကးလြနသက ေဖာထတျခငး မဟတေတာဘ

ယခကး လြနေသာသ သ႔မဟတ အပစသည အျခားအထကအရာရမားႏင မညကသ႔

ဆကႏြယပတသကေနသည ဆသည သကေသအေထာကအထားမားက

ရာေဖြစစမးျခငးျဖစသည။

ပတသကမက ေလလာေသာ သကေသအေထာကအထားအမးအစားမား၊

-ကးလြနေသာသႏင အထကအရာရတ႔၏ တကရကဆကသြယပတသကမ (ဥပမာ-

ထသမား အၾကား တကရကဆကသြယေျပာဆမ)၊

-ကးလြနေသာသႏင အထကအရာရမား၏ တပဖြ႔အပခပမပစဆကစပမ (ဥပမာ-

တပဖြ႔ ဖြ႔စညး အပခပပ အမန႔စးဆငးမ၊ နာခမအေထာကအထားမား၊ အထကေအာက

အမန႔ေပးမ၊ လကနာမ အစရငခမ ပစမား)၊

-ျပစမကးလြနမႏင ေခါငးေဆာငမားက ခမတထတျပနထားေသာ ေပၚလစမားအၾကား

သကဆင ေနမ၊

-ထျပစမမားကးလြနေၾကာငးက သကဆငရာအရာရက သရသညက ေဖာျပႏငမ၊

ပတသကမက ေလလာေသာ သကေသအေထာကအထားဥပမာမားမာ-

-တရားဥပေဒ ျပဌာနးခကမား (စစတပ၏ ဖြ႔စညးပ စစအဂါၤစဥမား၊ စစတပ၊

ရတပဖြ႔မားႏင အစးရ တ႔အၾကားဆကသြယမ)၊

-စစဘကပငးဆငရာ အေထာကအထားမား ( ကးလြနေသာသႏင ၄ငးအေပၚ

အမန႔စးဆငးမ ယႏယားပစမား၊ တာဝနခအပခပပ လပငနးအဆငဆင)၊

- အစးရပငးဆငရာ သကေသအေထာကအထားမား (ကးလြနမ၊ ကးလြနသႏင

၄ငးအေပၚ အမန႔ေပးေသာသႏင ထသ၏ အဆငမား)၊

-အစးရအရာရမား၏ထတေဖာေျပာဆခက ( သတငးဌာနမားတြင

အစးရေပၚလစႏငပတသက၍ ထတေဖာေျပာဆမမား)၊

-အျခားသမားက လသရငၾကား ထတေဖာေျပာဆခကမား ( သတငးသမားမား၊

သတမနမား၊ အစးရ ႏင အစးရမဟတသညအဖြ႔မားမ တာဝနရသမား၊ ကလသမဂၢ

ကယစားလယမားက ထအမႏင ပတသက၍ ေခါငးေဆာငတာဝနရသမားအား

ထတေဖာေျပာၾကားခကမား)၊

-ၾကားျဖတ ဖမးယရရသညသတငးမား၊

-ကြၽမးကငသမား၏ အစရငခတငျပခကမား၊

Deepening

သငတနးသားမားက အပစ (၃)ခ ျပနခြပါ၊ အငစစက လကခႏငသည

ရာဇဝတအမးအစား (၃) မ းအလက ခြပါ။ တဖြ႔လင ထအပစထတြင အကးဝငသည

ရာဇဝတမပစတခစက ေရြးခယခငးပါ။ မမတ႔ ပတဝနးကငတြင အမနတကယ

ျဖစပြားေနတတေသာအမႈမး ျဖစသငသည။

ထသ႔ေရြးခယၿပးပါက ထရာဇဝတမပစတခစက အမနတကယ ကးလြနေၾကာငး

သကေသျပႏငမည -(၁) ရာဇဝတမအေျခခေသာ သကေသအေထာကအထား (Crime

based evidence)၊

-(၂) ပတသကမက ေလလာေသာ သကေသအေထာကအထား (Linkage Evidence)

မားက ဘယလ စေဆာငးႏငမလ ဆသညက ေဆြးေႏြး၍ ျပနလညတငျပေစပါ။

Synthesis

ထသ႔ေဆြးေႏြးရာတြင မညသညအခကအခမား ႀကေတြ႔ခရပါသလ။

မညသညသကေသအေထာကအထားမားသည ရာေဖြစေဆာငးရန ခကခပါသလ။

ထခကခေသာအရာမားက မညကသ႔ ရာေဖြစေဆာငးထားသငပါလ။

အကယ၍ အငစစက ျမနမာႏငငအား စစမးစစေဆးသညေကာမရင

ေစလႊတမညဆပါက မညက သ႔ျပငဆငထားသငပါသလ။