Háskóli Íslands Menntavísindasvið Vorönn 2009GrunnskólakennaraleiðFjarnám

Námsmappa

Nemandi:Jóna Guðmunda Hreinsdóttir.

Kt. 020370-5059 jgh5@hi.is

Kennarar: Ingvar Sigurgeirsson og Ása Helga RagnarsdóttirLeikir sem kennsluaðferð GLF034G-V09

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

Efnisyfirlit

Inngangur 2

1. þáttur: Fræðilegt sjónarhorn: Gildi leikja í uppeldi og menntun 3

2. þáttur: Fræðilegt sjónarhorn: Flokkar og tegundir leikja 5

3. þáttur: Leikjavefurinn – Leikjabankinn 7

4. þáttur: Nafna- og kynningarleikir - hópstyrkingarleikir / hópeflileikir 10

5. þáttur: Gamlir og góðir íslenskir leikir 13

6. þáttur: Leikir sem kveikjur 16

7. þáttur: Hugþroskaleikir 18

8. þáttur: Námspil og flókin töfl 22

9. þáttur: Tölvuleikir 28

10. þáttur: Söng- og hreyfileikir 33

11. þáttur: Gátur, þrautir og heilabrjótar 36

12. þáttur: Orðaleikir 42

Hópverkefni: Framlag til Leikjavefsins 46

Lokaorð 52

Heimildaskrá 53

1

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

Inngangur

Þetta er ungt og leikur sér er orðatiltæki sem oft heyrist í fullorðna fólkinu þegar því finnst

ungdómurinn vera full kærulaus eða ærslafullur. En í þessu sambandi er samt tvennt sem vert

er að hafa í huga. Í fyrsta lagi er það heilmikið sem læra má í gengum leikinn og í öðru lagi er

það ekkert skilyrði að vera ungur til að geta leikið sér. Vegna þessara tveggja atriða, m.a.,

hefur leikurinn mikið gildi í skólastarfi.

Þessa námsmöppu gerði ég (Jóna Guðmunda Hreinsdóttir) í tengslum við námskeiðið

Leikir sem kennsluaðferð - GLF034G-V09, sem kennt var á Menntavísindasviði Háskóla

Íslands vorið 2009. Á námskeiðnu var fjallað um gildi og notkun góðra leikja í skólastarfi og

tómstundum. Kernnarar námskeiðsins voru tveir, þau Ása Helga Ragnarsdóttir og Ingvar

Sigurgeirsson en meginmarkmið námskeiðsins voru að nemendur: öðlist aukinn skilning á þýðingu og uppeldisgildi góðra leikja

þekki og geti skipulagt fjölbreytta leiki

hafi fengið þjálfun í að að undirbúa og stjórna margvíslegum leikjum

þekki heimildir um leiki sem nota má í uppeldi og kennslu (handbækur, hugmyndabankar, efni á

Netinu)

þekki Leikjavefinn - Leikjabankann, geti nýtt sér hann og hafi lagt af mörkum til hans

hafi aukið áhuga sinn á notkun leikja í uppeldis- og skólastarfi (Ingvar Sigurgeirsson. 26.12.2008)

Námskeiðinu var skipt upp í tólf meginviðfangsefni og auk þess var sérstakt framlag til

Leikjavefsins. Þessi námsmappa skiptist í samsvarandi kafla og þessi viðfangsefni, þ.e. einn

kafli fyrir hvert viðfangsefni og einn fyrir framlagið til Leikjavefsins. Mappan gegnir

hlutverki persónulegrar handbókar fyrir mig um leiki sem kennsluaðferð og sem

hugmyndabanki um leiki, notkun leikja og margt fleira. Í hana hef ég safnað leikjum,

hugleiðingum mínum um efnið og tenglum í margvíslegt efni sem ég tel að gæti nýst mér í

framtíðinni. Vegna þess að mappan er rafræn er auðvelt að geyma í henni tengla í það efni

sem mér þykir áhugavert og má þess konar tengla finna víða í möppunni en þeir þekkjast úr

textanum á því að orðin sem innihalda tengla eru blá eða fjólublá og undirstrikuð.

2

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

1. þáttur: Fræðilegt sjónarhorn: Gildi leikja í uppeldi og menntun

Ég held að engum blandist hugur um það hversu mikilvægur leikurinn er fyrir bæði börn og

fullorðna. Öll eigum við minningar um leiki okkar frá því við vorum börn og finnum sjálfsagt

flest enn í dag, hversu mikil afslöppun og ánægja fylgir því að leika sér. Því ætti það ekki að

koma okkur neitt á óvart hversu mikilvægur leikurinn er börnumum. Það er einnig svo ótal

margt sem börnin læra í gegnum leikinn. Leikurinn styrkir fyrri þekkingu jafnframt því að ný

þekking verður til. Þau þjálfa fín- og grófhreifingar, ímyndunaraflið, félagslega hegðun,

samskipti og reglur, að deila með hvert öðru, málnotkun og skilning, læra skipulagningu,

samhyggð og samvinnu, svo nokkuð sé nefnt. Í leiknum eru börnin virk (Fox, Jill Englebright.

2008), ólíkt því að hlusta á fyrirlestur eða horfa á mynd. Og af því að leikurinn er

skemmtilegur, virkar það sem hvati til að læra meir. Þess vegna er leikurinn mikilvægur þáttur

í skólastarfi.

Samt er það ekki einfalt að skilgreina leik (Wardle, Francis. 2008), þó hafa margar

tilraunir verið gerðar til þess og erfitt að segja til um það hverjum hefur þar best tekist til. En

þótt erfitt sé að skilgreina leik, er hann hinsvegar auðþekktur, inn á það koma bæði Jill

Englebright Fox (Fox, Jill Englebright. 2008) og Francis Wardle (Wardle, Francis. 2008) í

greinum sínum. Jill Englebright Fox kemst að þeirri niðurstöðu að þó ervitt sé að skilgreina

leikinn sé hann auðþekktur og fer Francis Wardle inn á sömu brautir í sinni grein. Hann gerir

þó tilraun til að skilgreina leik og fer þar örlítið of langt að mínu mati, enda telur hann að

leikurinn þurfi að vera sjálfsprottinn, sjálfvalninn, byggi á raunveruleika barnanna, skapaður

af börnunum og í raun án allra utanaðkomandi áhrifa. Börn sem keppist við að gera flottasta

skipið séu því samkvæmt hans skilgreiningu ekki að leika sér.

Leikir eru menningarbundnir og margir þeirra ganga mann fram af manni, rétt eins og

sögur og ljóð geta gert. Leikhefðin er því ekki samskonar um alla veröldina þó vissulega séu

til þeir leikir sem þekkjast um hana görvalla.

Hugmyndin um leikandlitið sem kom fram í þættinum The Promise of play (Kennard,

David og Joan Saffa. 2000) finnst mér skemmtileg og er ekki frá því að það sé talsvert til í

þessu. Við setjum okkur í raun og veru í alveg sérstakar stellingar þegar við leikum.

Sérstaklega er þetta áberandi þegar við fullorðna fólkið leikum við börn. Kannski er það

einmitt þetta leikandlit sem gerir það að verkum að leikurinn er svona auðþekktur. Við sjáum

3

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

á andlitum barnanna hvort þau eru að hnosast og leika sér í þykjustu slag eða hvort um

raunveruleg slagsmál er að ræða. Það minnir mig jafnframt á úlfana úr þættinum, en líkt og

hjá þeim, þarf stundum lítið að klikka til að leikurinn breytist í raunveruleg slagsmál. Í

þáttunum er leikur skilgreindur sem athöfn þar sem skemmtun er markmiðið (Kennard, David

og Joan Saffa. 2000) og við getum leyft okkur að gera það (t.d. láta kjánalega) sem við annars

gætum ekki stöðu okkar eða ímyndar vegna. Leikurinn er afar mikilvægur fyrstu 2 ár æfinnar

vegna þess að þá á mestur taugaþroski sér stað. Leikurinn vekur ánægju, styrkir tengsl

barnsins við aðra, hvetur það til að gera tilraunir og styður við nám. Með aldri og þroska

breytist leikurinn og í gegnum hann læra þau samskiptareglur samfélagsins og samvinnu en

Wardle segir segir að börn vilji læra nýja hluti og ná tökum á nýrri færni, þess vegna greini

þau sjálf hvað þau viti og hvað þau ættu að læra næst (Wardle, Francis. 2008).

Ég var mjög hrifin af Roof-Top skólanum (Kennard, David og Joan Saffa. 2000) en

þar er leikurinn miðdepill skólastarfsins (auk þess hver væri ekki til í að fá að borða

stærðfræðiverkefnið sitt?). Í leiknum verða börnin afslappaðri og geta verið þau sjálf og því

eru þau opnari fyrir því sem þau læra um. Ef maður elskar að læra, getur maður hvað sem er!

Margt það sem kom fram í þáttunum og greinunum kom mér á óvart en þar var

jafnframt fjölmargt sem styrkir mann í þeim skoðunum sem maður hafði áður. Allavegana

höfum við nú fengið smjörþefinn og, mig að minnsta kosti, hlakkar til að halda áfram.

4

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

2. þáttur: Fræðilegt sjónarhorn: Flokkar og tegundir leikja

Leiki er hægt að flokka á marga og misjafna vegu. Sem dæmi nefnir höfundur greinarinnar

Play as Curriculum (Wardle, Francis. 2008) leikjaflokkana: Hreyfileikir, samskipta- og

félagslegaleikir, ímyndurnarleikir, regluleikir og uppbyggingalegir leikir. Þessi flokkun gerir

færnina sem leiknum er ætlað að þjálfa að viðmiði. Hreyfileikjunum er ætlað að þjálfa fín- og

grófhreyfingar, samþættingu vöðva, vöðvastyrk, þol og tauga og heilastarfsemi.

Samskiptaleikjum er í þessu ætlað að þjálfa félagslega hegðun og reglur, samvinnu, samskipti,

virðingu, gefa og þyggja og þroska gildismat. Ímyndunarleikir þroska ímyndunaraflið, þau

læra að hugsa óhlutbundið, gera tilraunir með tungumálið og prófa ýmis hlutverk og aðstæður.

Þjálfa sveigjanlega hugsun, læra að skapa umfram núið og auka ímyndunaraflið.

Uppbyggingarlegir leikir þjálfa þau í að skapa, byggja, teikna, raða, stafla, stífla, haldleika og

búa til. Þjálfar orðnotkun, hugtök og hugmyndir og leyfir þeim að gera tilraunir með hluti,

uppgötva hvað gengur og hvað ekki. Regluleikir þjálfa skilning þeirra á byggingu

samfélagsins og reglum. Í greininni Back to basis: Play in early childhood (Fox, Jill

Englebright. 2008) var rætt um inni- og útileiki og þeir flokkaðir eftir því hvaða áhrif þeir áttu

að hafa. Flokkarnir voru: Fylgjast með, einstaklingsleikir, einstaklingar í hópi, tengslaleikir,

samvinnuleikir/hlutverkaleikir.

Þá mætti e.t.v. spyrja sem svo; hvaða gagn er í þessari flokkun? Er ekki leikur bara

leikur og góður til síns brúks, sama hvaða þætti hann þjálfar? Vissulega er það rétt, leikur er

leikur hvaða þætti sem hann þjálfar. Í greinunum sem við lásum voru leikirnir flokkaðir

annars vegar eftir félagsþroska en hinsvegar eftir uppbyggingu leikjanna. En hver er tilgangur

flokkunarinnar? Til hvers flokkum við leikina? Hvaða flokkunarkerfi sem við hugsanlega

notum er meginspurningin sú: Hvað er það sem við viljum fá út úr flokkunarkerfinu? Ég sé

það fyrir mér að sem kennari hafi ég aðra þörf á flokkun en ég hefði ef ég væri vísindamaður

eða hvað sem er annað. Sem kennari hlýt ég að þurfa kerfi sem einfaldar mér að finna réttan

leik með tilliti til þess hvaða þætti ég ætla að ná fram í leiknum. Hvað er það sem ég vil þjálfa

börnin í (þjálfunaratriði)? Hvaða svæði hef ég til umráða í leiknum (inni/úti)? Hvaða gögn hef

ég tiltæk (boltar, blöð, spil o.s.frv.)? Hvernig vil ég skipta hópnum

(einstaklings-/para-/hópleikir)? Einnig gæti það verið hagnýtt að flokkunin tæki mið af því

hvaða námsgreinum leikurinn gæti þjónað. Það er því að mínu mati tilgangurinn sem

ævinlega verður að ráða þegar uppsetning og val flokka og flokkunarkerfa verður til. En

5

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

einnig þarf að gefa kerfinu tíma til að þróast svo að sem mest not verði af því. Ég held að

flokkunarkefi sem byggist á yfir- og undirflokkum gefi mesta möguleika á þeirri flokkun sem

ég teldi mér gagnast best. Þannig kerfi segir auðveldlega frá innihaldi leikjanna og því er

fljótlegra að finna það sem að er leitað. Einnig geta margir leikir fallið í nokkra flokka, en það

er í lagi, aðalatriðið er að flokkunin virki til þess hlutar sem hún er ætluð, að auðvelda manni

að finna þá leiki sem til stendur hverju sinni.

6

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

3. þáttur: Leikjavefurinn – Leikjabankinn

Í þessum námsþætti var leikjavefurinn skoðaður. Leikjavefurinn eða leikjabankinn er þróunar-

og samvinnuverkefni kennara og kennaranema á menntavísindasviði Háskóla Íslands (Ingvar

Sigurgeirsson. (án árs.b)). Bankinn hefur það markmið að að safna góðum leikjum til að nota í

skólastarfi og kynna þá sem víðast með aðgengilegum hætti. Vefurinn er í umsjón Ingvars

Sigurgeirssonar sem jafnframt er umsjónarmaður þessa námskeiðs „Leikir sem

kennsluaðferð“. Vefurinn hefur stækkað jafnt og þétt og hefur nú að geyma nokkur hundruð

leiki og leikjaafbrigði.

Leikjavefurinn finnst mér frábær, sérstaklega vegna þess hversu þarfur hann er. Ég sé

þó fyrir mér að í framtíðinni muni hann þróast á þann hátt að úrvalið verði meira og

auðveldara verði að finna einmitt þann leik sem manni vantar í hvert skipti. Þó uppsetningin

virki ágætlega núna, er ég hrædd um að erfiðara verði að nálgast það sem mann vantar þegar

efnið verður meira. Ég sé fyrir mér að hver leikur verði flokkaður á marga mismunandi vegu

og á forsíðunni verði einskonar leitarvél sem auðveldar leit. Þar væri t.d. fellirammar þar sem

hægt væri að velja um gerð leiks, aldurshóp, markmið, námsgrein, fjölda þátttakanda,

hjálpargögn og fl. en allri fellirammarnir gæfu einnig möguleika á „allir möguleikar“. Ég tel

að með þessu væri möguleiki á að koma betur til móts við bæði grunnskólakennara og

leikskólakennara. Myndrænni framsetning, tilbúin gögn til útprentunar og hnappar sem leyfa

manni að flakka milli leikja (án þess að þurfa alltaf að nota back takkann á vafranum) eru

einnig atriði sem gerðu vefinn auðveldari í notkun. Meðan vefurinn er tengdur þessu

námskeiði er nokkuð tryggt að hann mun halda áfram að stækka en þegar fram líða stundir

mun það verða nemum sífellt erfiðara að finna nýja leiki til að bæta í safnið, þó varla verði

það alveg í bráð. Annað sem ég velti fyrir mér er það hvort ekki væri úr vegi að hafa einnig

flokk gagnvirkra leikja á netinu sem væri þá í raun aðeins tenglasafn fyrir þroskandi netleiki

eins og t.d. http://www.nams.is/krilla/index.htm. Sérstaklega er ég að hugsa um það vegna

þess að það væri handhægt fyrir kennara að hafa slíkt safn tiltækt á aðgengilegum stað.

Í Leikjabankanum - Leikjanetinu eru leikirnir eru flokkaðir í nokkra mismunandi

flokka og valdi ég nokkra þeirra til frekari skoðunar. Leikjaflokkarnir sem ég valdi mér eru:

Söguleikir, ýmsir námsleikir og spurningaleikir.

Söguleikir eru leikir sem fela í sér frásagnir eða sögugerð (Söguleikir. (án árs)).

Leikurinn „pokasaga“ (Hrafnhildur Hilmarsdóttir. 1997) er mjög skemmtileg leið til að efla

7

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

hugmyndaflug nemendanna, þjálfa þau í samvinnu og ritsmíðum. Þessi leikur hentar því

sérstaklega vel í íslenskukennslu. Vegna þess að sagan þarf að fjalla um hlutina í pokanum er

hægt að nota þennan leik til að læra ýmislegt. Sem dæmi sé ég fyrir mér að hægt væri að setja

í pokann minnjagripi frá einhverju ákveðnu landi, póstkort og jafnvel vegakort og sagan sem

úr því væri unnin væri ferðasaga um landið. Auka hjálpargögn mætti vera kennslubækur í

landafræði eða upplýsingar af vefnum og þannig væri möguleiki á að setja saman í eitt

verkefni landafræði og ritun. Annar leikur í þessum flokki sem mér lýst vel á er leikurinn

lýsingarorðasagan (Steinunn Þorleifsdóttir. 1998). Hann er jafnframt mjög kunnuglegur frá

gamalli tíð þar sem við lékum hann oft sem krakkar. Í leiknum er búin til skrítin og

skemmtileg saga þar sem einn segir söguna en hinir fylla lýsingaorðin inní. Þátttakendur velja

lýsingarorð án þess að vita hvar þau koma í sögunni eða um hvað sagan er og út úr því getur

komið mjög skemmtileg saga. Leikurinn að segja sögu (Birna Hugrún Bjarnadóttir. 1993) er

svipaður lýsingarorðasögunni nema þá velur einn þátttakandi orð allra hinna.

Leikjaflokkurinn sem ber heitið „ýmsir námsleikir“ inniheldur mjög fjölbreitta leiki

sem margirhverjir tengjast einhverjum tilteknum atriðum í náminu og þá oftast einhverjum

þekkingaratriðum (Ýmsir námsleikir. (án árs)). Leikur sem ber heitið „gettu hvaða hlutur þetta

er“ er í þeirri útfærslu sem finna má í leikjabankanum ætlaður í heimilisfræði með það að

markmiði að kenna nemendum heiti á þeim áhöldum og hlutum sem er að finna í eldhúsinu

(Sigurjóna Jónsdóttir. 1994). Ég sé fyrir mér að hægt sé að nota þennan leik til að kenna margt

annað líka. Í sögukennslu mætti t.d. nota þennan leik í umfjöllun um þá hluti sem notaðir voru

í gamla daga en eru ekki lengur í notkun. Þá væru myndirnar á spjöldunum t.d. af ask, strokk,

reiðing, rúmfjöl eða öðrum gömlum munum. Þá gæti þessi leikur einnig hentað vel í öðrum

greinum og myndirnar gætu þá verið af t.d. dýrum, sögufrægum stöðum eða byggingum,

líffærum eða löndum. Hinir tveir leikirnir sem mér fannst hvað skemmtilegastir í þessum

flokki voru fylltu skeiðina sem þjálfar talningu og samhæfingu hreyfingar og skynjunar

(Hilmar Rafn Kristinsson. 2006) og leikurinn sökkvandi skip sem þjálfar þátttakendur í

rökhugsun og samlangningu (Aðalheiður Halldórsdóttir og Sigrún Kolsöe. 1997.a).

Síðasti flokkurinn sem ég valdi mér að þessu sinni er „spurningaleikir“ en innan þess

flokks má finna gátur, spurningaleiki og spurningakeppnir (Spurningaleikir. (án árs)). Einn

mjög spennandi leikur sem þar er að finna er „gátur um Evrópulönd “ sem hefur það að

markmiði að þjálfa nemandann í gátugerð og framsögn auk þess að festa þeim upplýsingar um

lönd Evrópu í minni (Guðrún Dröfn Ragnarsdóttir og Auður Stefánsdóttir. 1994.a). Ég tel að í

þessari mynd geti þessi leikur einmitt vel þjónað þessum markmiðum, auk þess að virka sem

8

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

skemmtun. Þessi leikur getur einnig nýst í öðrum námsgreinum, líkt og t.d. íslensku,

stærðfræði eða náttúrufræði. Þá gætu gáturnar verið um t.d. orðflokka, líffæri, dýr eða jafnvel

stærðfræðiþrautir. Aðrir skemmtilegir leikir í þessum flokki sem mig langar að nefna eru t.d.

fréttaboðhlaup og miðaleikur.

Á forsíðu Leikjavefsins – Leikjabankans eru einnig tenglar í aðra áhugaverða

leikjavefi og með því að smella á fleiri áhugaverðir vefir opnast síða með tenglum inn á

fjölmargar áhugaverðar leikjasíður. Þær síður sem ég valdi mér til að skoða sérstaklega að

þessu sinni eru: Leikir í Vefbanka Valla, Þjóðleikhúsið: Leiklist í skólum og Leikjavefur

Bókasafns Garðabæjar og ætla ég að fjalla hér aðeins um þær.

Á leikjasíðu Vefbanka Valla er að finna tengla í margskonar leiki, bæði tölvuleiki og

útlistun á hefðbundnum leikjum. Sem dæmi um það er tengill yfir á Skátavefinn en þar er m.a.

að finna leiki vikunnar og er það útlistun og útskýringar á hefðbundnum leikjum eins og

reipitog, hanaslagur eða hljómsveitarstjórinn sem allt eru skemmtilegir leikir sem ég kannast

sjálf við frá minni æsku. Aðrir tenglar sem finna má í Vefbanka Valla og tengja yfir í

skemmtilegar síður eru t.d. Orðakistur Krillu, Leikjanet.is og að sjálfsögðu okkar fíni, flotti

Leikjabankinn - Leikjavefurinn.

Á síðunni Þjóðleikhúsið: Leiklist í skólum má finna margt um leiklist í skólum og

leikræna tjáningu. Þar eru ráð fyrir kennara, æfingar og kennsluefni eða í raun það sem

kennara vantar til forkönnunar, upplýsinga- og efnisöflunar áður en hann fer af stað með

leiklist í skólastofunni. Ég held að þetta sé mjög góður vefur.

Þriðji og síðasti vefurinn sem ég ætla að fjalla um að þessu sinni er Leikjavefur

Bókasafns Garðabæjar. Það er einnig í grunnin tenglasafn þar sem m.a. er að finna tengil á

vefinn Sagnaarfur Evrópu, en þann vef hef ég einmitt sjálf notað í kennslu og þykir mér hann

afar skemmtilegur, sérstaklega vegna þess að hér eru þjóðsögur og sagnir umræddra landa

komnar í nýjan búning sem höfða betur til krakkanna. Á þessari síðu eru einnig tenglar í

gátur, þrautir og myndir til að prennta út og í margar aðrar gagnlegar eða skemmtilegar síður

eins og t.d. Fjölskyldu- og húsdýragarðinn, vefur um víkinga og Nasa Kid´s Club.

Allir vefirnir sem ég valdi eru á íslensku þó að tveir þeirra innihaldi einnig tengla inn á

erlendar síður. Mér persónulega þykir þægilegra að hafa síður á íslensku, þó erlendir vefir

gagnist mér að jafnaði ágætlega, en það kemur m.a. til af því að efnið ætlar maður til notkunar

fyrir börn og því einfaldara að efnið sé strax í upphafi á rétta tungumálinu. Erlendir leikir geta

síðan gagnast ágætlega í tungumálakennslu.

9

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

4. þáttur: Nafna- og kynningarleikir - hópstyrkingarleikir / hópeflileikir

Þegar ég byrjaði í þessu námi, var fyrsta daginn sérstakt prógramm fyrir okkur nýnemana sem

miðaði að því að gera okkur kunnug í skólanum og kynnast hvort öðru. Þetta var mestmegnis

gert í gegnum leiki. Þetta var ekki aðeins gaman, heldur kynntist maður bekkjarfélögunum

mun fyrr en annars hefði orðið og enn í dag, eru þau sem maður kynntist þessa fyrstu daga,

þau sem maður sest hjá í matsalnum í staðlotum, fólkið sem maður spjallar við í frímínútum

og þau sem maður sendir einstaka línu til í löngum einmannalegum námslotum.

Nafna- og kynningarleikir hafa mikla þýðingu bæði fyrir börn og fullorðna. Leikir af

þessu tagi efla og bæta samskipti (Ingvar Sigurgeirsson. 01.01.2009.b) og hjálpa fólki að læra

nöfn samnemenda (samstarfsfólks) á skemmri tíma en annars yrði. Þó að því ógleymdu að

gamli góði kladdinn hefur einnig mikilvæga þýðingu í þessu samhengi. Það er einnig

kennaranum mikilvægt að læra fljótt nöfn nemenda sinna og leikirnir geta líka hjálpað honum,

en ekki bara nemendunum. En það er ekki aðeins það að læra nöfn hinna sem skiptir máli.

Leikir af þessu tagi, hjálpar nemandanum að vera sáttur við sjálfann sig í hópnum, eykur

sjálfstraust, eflir samkend og virðingu þeirra fyrir bæði sjálfum sér og öðrum, hristir hópinn

betur saman og losar um spennu.

Á Leikjavefnum eru margir góðir leikir af þessum toga og skoðaði ég tvo þeirra

sérstaklega. Fyrri leikurinn sem ég ætla að segja hér frá er leikurinn „Ég er frábær eins og ég

er“. Mér leist vel á þennan leik af því að mér fanst hann líta út fyrir að vera skemmtilegur og

auk þess segir hann meira um viðkomandi en aðeins nafnið á honum. Í honum sitja

þátttakendur í hring og segja frá einu sérstöku atriði við sjálfan sig (Helgi Grímsson. 2007). Ef

atriði sem einhver nefnir á við einhvern annan líka á sá aðili að standa upp og setjast ofan á

hann. Viðkomandi þarf síðan að upphugsa annað atriði sem er sérstakt við hann og reyna

þannig að losna við byrðina. Þessi leikur er frábær til að efla sjálfstraust nemenda og virðingu

þeirra fyrir sjálfum sér og samnemendum. Þeir kynnast óvæntum hliðum hinna og getur

valdið mikilli kátínu. Ég hafði ekki aðstæður til að prófa þennan leik í hópi ókunnugra

einstaklinga en bauð nokkrum vinum og ættingjum í hann einn sunnudagseftirmiðdag.

Leikurinn reyndist mjög skemmtilegur og brúaði vel kynslóðabilið, eina vandamálið var

fólgið í mismikilli þyngd þátttakenda, en við útfærðum það á þann hátt að fullorðnir settust

10

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

ekki ofaná börnin heldur við hlið þeirra og lagði fæturnar yfir það. Alveg frábærlega

skemmtilegt.

Hinn leikurinn sem ég ætla að segja frá er „Spottakynning“. Þennan leik valdi ég líka

vegna þess að með því að lesa lýsinguna fannst mér hann hljóma skemmtilega. Leikurinn

snýst um það að þátttakendur lýsa sjálfum sér meðan þeir snúa spotta utanum fingur sér

(Margrét Erla Guðmundsdóttir. 2006). Spottarnir eru mislangir og því verða þátttakendurnir

mislegni að kynna sig. Ég tel þó að mér finnist þessi leikur sniðugur eigi hann e.t.v. ekki við í

hvaða tilviki sem er. Til dæmis held ég að hann hennti ekki mjög ungum krökkum, heldur eigi

betur við fyrir unglinga og fullorðið fólk.

Í hefti Helga Grímssonar „Hópeflileikir“ er líka mikið af skemmtilegum nafna- og

kynningarleikjum. Ég tók líka tvo leiki til sérstakrar skoðunar úr hefinu og ætla hér að fjalla

lítillega um þá. Fyrri leikurinn er „Ef hann væri blóm“ en í þeim leik lýsa þátttakendurnir

einum af þeim sem blómi fyrir öðrum sem á að giska hverjum verið er að lýsa (Helgi

Grímsson. (án árs): 4). Sá sem giskar safnar vísbendingum frá hinum þangað til hann er búin

að finna út um hvern er verið að ræða.

Seinni leikurinn úr hefti Helga Grímssonar sem ég ætla að fjalla um heitir „Mér þykir

gott“. Í þessum leik standa þátttakendur í hring og segja nafnið sitt og það sem honum þykir

gott (Helgi Grímsson. (án árs): 5). Þeir kynna einnig þá sem voru undan í röðinni og hvað

þeim þykir gott. Þessi leikur þykir mér afar skemmtilegur, hann reynir á minni þátttakenda og

þeir læra bæði nöfn samherjanna og eitthvað persónulegt um hina, þ.e. hvað þeim þykir gott.

Þá skoðaði ég einnig á netinu ísbrjóta, þ.e. leikir sem nefndir eru á ensku icebreakers,

warmups, energizers og deinhibizers. Það eru leikir sem eiga að auðvelda fólki að hittast og

kynnast (Ingvar Sigurgeirsson. 01.01.2009.b). Það var heill hellingur af efni sem byrtist mér á

skjánum þegar ég setti þessi orð inn í Google, t.d. síðurnar Icebreaker Games, Icebreaker

Collection og Icebreakers.ws. Sú síðast nefnda þótti mér einna þægilegust í notkun en þar eru

leikirnir flokkaðir t.d. eftir því hversu margir þátttakendurnir eru. Einn þessara leikja er „Lost

on a Deserted Island“. Þessi leikur er ætlaður til að hjálpa fólki til að deila með öðrum

örlitlum upplýsingum um sjálfan sig (Lost on a Deserted Island. 2008). Í upphafi eru

þátttakendur látnir ímynda sér að þeir séu strandaðir á eyðieyju og hver og einn má hafa einn

hlut með sér og eru þeir beðnir um að lýsa honum. Þá er hópnum skipt upp í smærri hópa og á

hver hópur að vinna saman til að auka lífslíkur sínar á eyðieyjunni með því að nota alla

hlutina sem meðlimir hópsins höfðu með sér.

11

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

Annar leikur á sömu síðu sem mér fannst einnig vera mjög spennandi var leikurinn

„Sardines“. Þessi leikur held ég að sé mjög skemmtilegur en hann er einskonar feluleikur

nema í stað þess að einn telji og restin feli sig, felur einn sig meðan hinir telja (Sardines.

2008). Hópurinn fer síðan að leita og þegar einhver finnur þann sem faldi sig, felur hann sig

hjá honum, og þannig hrúgast e.t.v. stór hópur saman á lítið svæði. Sá tapar sem er síðastur til

að finna hina.

Á Leikjavefnum eru einnig fjölmargir leikir sem fella mætti undir ísbrjóta (Ingvar

Sigurgeirsson. 01.01.2009.b) m.a. þeir leikir sem feldir eru undir heitið „ýmsir hópleikir“.

Einn þessara leikja er leikurinn „Drekinn og drekaveiðimaðurinn“ sem er afar skemmtilegur

leikur sem miðar að hópstyrkingu og skemmtun (Andri Ómarsson. 2004). Leikurinn er þannig

byggður upp að hópurinn raðar sér í röð. Sá fremsti í röðinni er drekaveiðimaðurinn en hinir

eru drekinn og halda þeir utanum þann sem er fyrir framan í röðinni. Á þann aftasta er festur

hali og á drekaveiðimaðurinn að reyna að ná halanum. Nái hann halanum eða drekinn slitnar

er drekinn dauður og veiðimaðurinn sigrar. Ég prófaði þennan leik í litlum hópi fólks af öllum

aldri um daginn og var mikið fjör. Leikurinn er sagður vera frá átta ára aldri og hefði tekist

betur til ef þátttakendurnir hefðu verið af líkari stærðum vegna þess að minni hendurnar áttu

erfitt með að halda fast utan um stærri mitti. Því tel ég það rétt eins og stendur á Leikjavefnum

að hann passi frá átta ára aldri, en enga að síður var mjög gaman og allir skemmtu sér vel.

Annar leikur sem mér dettur í hug að nefna að þessu sinni og gæti fallið í þennan flokk

er leikurinn „Það voru að koma skilaboð“. Hann byggist á því að einn þátttakandi er

verksmiðjustjóri en hinir eru verkamenn (Ingimar Ingimarsson. 1992). Verksmiðjustjórinn

segir: „Það eru að koma skilaboð“ og verkamennirnir spyrja: „Hvaða skilaboð?“ Boðin eru að

setja áhveðin tæki í gang. Umrædd tæki eru tveir litlir hamrar, en þegar þeir fara í gang slá

verkamennirnir með lófa sér á lær; tveir stórir hamrar, en þá stappa verkamennirnir; og stærsti

hamarinn, en þá standa verkamennirnir upp og setjast til skiptis. Þegar öll verkfærin eru

komin í gang koma skilaboð um að hætta þessari vitleysu. Þennan leik lékum við oft sem

krakkar og höfðum við ævinlega gaman af.

12

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

5. þáttur: Gamlir og góðir íslenskir leikir

Einu sinni vorum við öll börn, þar með talin ég – ótrúlegt! Í þá daga lékum við okkur í

mörgum og margvíslegum leikjum sem við nú köllum stundum í huga okkar „Gömlu góðu

leikina“. Suma þessara leikja leika börnin okkar í dag en aðrir virðast falla í gleymsku. Suma

þessara leikja léku einnig foreldrar okkar sem börn og e.t.v. afi og amma á undan þeim. Þessir

leikir eru hluti af menningu okkar og arfleið, en munu þeir lifa áfram?

Eitt af hlutverkum skólastarfs er að varðveita það sem er gamalt og gott (Ingvar

Sigurgeirsson. 02.01.2009). Hluti af því er því væntanlega að varðveita gamla og góða leiki

með því að bera þá áfram til næstu kynslóðar. Því miður er því oft þannig farið að við gefum

okkur ekki tíma til að rifja upp gömlu góðu leikina sem við sjálf lékum okkur í sem börn og

leika þá við börnin okkar (nemendur okkar). Þegar ég fór að velta fyrir mér þeim leikjum sem

ég lék mér í sem barn og reyna að rifja þá upp, varð úr því ótrúlega langur listi og satt best að

segja verð ég að viðurkenn að fæsta þeirra hef ég leikið við börnin mín þó auðvitað séu þar

undantekningar á. Marga þessara leikja lærðum ég og systkini mín af foreldrum okkar, leiki

eins og t.d. hlaupa í skarðið, yfir, ein ég sit og sauma, fram fram fylking, dimmalimm, köttur

og mús og inn og út um gluggan. Reyndar vill svo til að þetta eru þeir leikir sem maður hefur

helst reynt að bera áfram en síður aðrir leikir eins og þeir sem maður lærði af leikfélögunum.

Þá er ég að tala um leiki eins og t.d. fallin spýta, teyjutvist, tröllapottur, tröllaparís,

fílaleiðangur og bimbam bimbam (þessi flokkun er kanski ekki mjög nákvæm, en

nokkurnvegin eins og ég held hana vera). Ég tel að það sé mjög mikilvægt að kenna börnum

gamla og góða leiki. Öll höfðum við gaman af því að vita hvernig afi og amma eða pabbi og

mamma léku sér, og því skyldi það vera eitthvað öðru vísi í dag? Flestir þessara leikja eiga

styrka stoð í menningarheimi þess tíma sem þeir eru upprunnir í og því mikilvægur hluti af

menningu okkar. Auk þess sem þeir almennt eru til þess fallnir að þjálfa minni og rökhugsun,

veita spennu útrás, sjá viðkomandi fyrir hreyfingu, auka sjálfsaga og færni í að fara eftir

reglum.

Einn af gömlu góðu leikjunum sem við kynntum okkur í þessum námsþætti er fuglafit.

Leikurinn er að líkindum ævagamall og snýst um það að maður býr til myndir og mynstur

með bandspotta sem brugðið er um fingurna (Ingvar Sigurgeirsson. 02.01.2009). Leikurinn er

milli tveggja einstaklinga (Cat's cradle. 21. Mars 2009) sem skiptast á að taka við spottanum

hvor frá öðrum og mynda við það nýtt mynstur (Gyða Gunnarsdóttir. 2004). Þessi leikur fyrir

13

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

finnst í mörgum myndum um allann heim og einnig eru til heimsamtök áhugafólks um

fuglafit. Sjálf hef ég aldrei verið sleip í fuglafiti, enda varla hægt að segja að ég hafi leikið

mér með það sem barn, en úr því að það á svo stóran hlut í lesefni þessa námsþáttar verð ég að

nefna það að í vettvangsnáminu fyrir áramót, var ég með bekk þar sem algert fuglafitsæði var

í gangi. Flestir í bekknum áttu sér spotta til þess að fara í fuglafit og þau nýttu allar lausar

stundir til að leika þennan leik. Á netinu má finna margar síður um fuglafit þar sem finna má

allskonar upplýsingar um leikinn. Hvernit mæla skal lengd bandsins, binda það saman, byrja

leikinn, gera margskonar mynstur, sögu hans og margt margt fleira. Til að leita á netinu að

upplýsingum um leikinn er gott að nota ensku heitin cat's cradle eða string figures.

Annar gamall og góður leikur sem við skoðuðum sérstaklega í þessum námsþætti var

parís. París er hoppleikur þar sem ákveðin braut er teiknuð á jörðina og þátttakendur hoppa í

gegnum hana eftir ákveðnum reglum (Ingvar Sigurgeirsson. 02.01.2009). Þennan leik kannast

ég hins vegar vel við frá gamalli tíð. Það voru aðallega tvær útgáfur af parís sem ég lék mér í,

einfaldur parís og landaparís. Lýsing Guðrúnar Kvaran á parís er nokkuð lík þeim parís sem

ég kannast við. Þrír reitir hver ofan á öðrum táknuðu fætur og búk, tveir reitir hlið við hlið

táknuðu hendur, einn reitur þar ofaná táknaði háls og hringur ofan á öllu saman táknaði höfuð

(Guðrún Kvaran. (án árs)). Steini var kastað í ákveðna reiti og síðan hoppað á öðrum fæti í

reitina. Sá sem fyrstur kláraði villulaust vann. Í landaparís var teiknaður stór hringur á jörðina,

oftast í malarplan, og lítill hringur í miðjann stóra hringinn. Stóra hringnum er skipt í jafn

marga hluta og fjöldi þátttakenda er og táknar hver hluti land viðkomandi sem hann gefur

nafn. Þá kastaði einhver spýtu í litla hringinn og sagðist ráðast á ákveðið land um leið hlupu

allir af stað nema sá sem átti landið sem ráðist var á hann varð að ná spýtunni og segja

„stopp“. Sá sem ráðist var á tekur þrjú skref í átt til árásarmannsins og reynir að hitta spýtunni

í gegnum hring sem hann myndar með höndunum. Hitti hann hefur hann hrundið árásinni og

fær að stela sneið af landi árásarmannsins, en ef ekki fær árásarmaðurinn að ræna af landi

hins. Landsvæðið sem fæst er fengið með því að sá sem fær að ræna af hinum stígur með

öðrum fæti á sitt land en hinum í miðju hringinn og notar síðan spýtuna til að strika það svæði

sem hann rænir. Meðan ný landamæri eru strikuð má ekki lyfta spýtunni frá jörðu því þá

verðu landtakan ógild. Síðan má sá sem ráðist var á gera. Sá vinnur sem nær að yfirtaka lönd

allra hinna. Parísa er vandalaust að útfæra á þann hátt að þeir nýtist við kennslu. Auðveldast

er að nota parís í stærðfræði kennslu. Með því að setja númer í reitina og láta þau reikna jafnt

og þau hoppa, eða hoppa á svar við ákveðnu dæmi. Landaparísinn má einnig nota í tengslum

við landafræði, t.d. til að festa nöfn og staði betur í minni.

14

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

En úr því að maður er farinn að hugsa til baka, til leikja barnæskunnar, fannst mér ekki

út vegi að skrifa hjá mér alla þá gömlu góðu leikji sem ég mundi eftir að hafa leikið mér í sem

barn. Einnig prófaði ég að slá nöfn þeirra inn í Google og sjá hvort finndist einhverjar lýsingar

á leikjunum. Misjafnt var hversu auðvelt var að finna lýsingu á leikjunum eða hvort ég fann

einhverjar lýsingar á annað borð, en það vakti athygli mína að fáir leikjanna voru á

leikjavefnum, vonandi að það breytist í framtíðinni. En hér er listinn með leikjunum sem ég

mundi eftir: 10-20-30, Að senda skeyti, Bimbam bimbam, Dimmalimm, Ein ég sit og sauma,

Eitur í flösku, Faðir Abraham, Fagur fagur fiskur í sjó, Fallin spýta, Fela hlut, Fílaleiðangur,

Flöskustútur, Fótbolti, Fram fram fylking, Frúin í Hamborg, Fuglafit, Fæddur – skírður,

Hanaslagur, Hjólbörukapphlaup, Hlaupa í skarðið, Hljómsveitarstjórinn, Hollí hú, Horfast í

augu, Húllahopp, Hvíslleikur, Höfrungahlaup, Inn og út um gluggan, Í grænni lautu, Jósef

segir, Klappleikir, Krí-krí hver á hreiður, Könguló-könguló, Köttur og mús, Landaparís,

Limbó, Löggu og bófaleikur, Morðingi, Mylla, Myndastyttuleikur, París, Pokahlaup,

Reipitog, Sipp, Símskeytið, Sjómaður, Skollaleikur, Skotbolti, Snjókast, Snúsnú,

Stórfiskaleikur, Teyjutvist, Tröllaparís, Tröllapottur, Upp fyrir, Útilegumannaleikur, Yfir,

Þrautakóngur og Þrífótahlaup.

15

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

6. þáttur: Leikir sem kveikjur

Kveikjur í kennslu eru leið til þess að vekja athygli nemenda á efninu sem á að fara að taka

fyrir og gera þá jákvæðari gagnvart því. Það er margt sem kemur til greina sem kveikjur, t.d.

hlutir eða myndir, gátur eða jafnvel leikir af ýmsu tagi. Námið gengur oftast betur þegar það

er skemmtilegt. Nemendurnir hafa gaman af leikjum og vegna þess að leikir hafa oft táknræna

merkingu er auðvelt að tengja leikina námsefninu (Ingvar Sigurgeirsson. 10.01.2009) en

tengingin þarf að liggja ljós fyrir svo og markmið (Ingvar Sigurgeirsson 1999:18 – 19). Ég

valdi mér þrjá leiki til að útfæra sem kveikjur og hér koma þeir:

Fela hlut

Markmið:

Að kenna nemendum heiti spendýra og um þau, skerpa eftirtekt, athygli, auka

orðaforða skemmta sér.

Gögn:

Nokkur sett af myndum af spendýrum, heimkynnum þeirra og fæðu.

Leiklýsing:

Í upphafi útbýr kennari myndir af nokkrum tegundum dýra. Myndirnar verða af báðum

kynjum og afkvæmi af báðum kynjum og á myndina ritar tegundarheiti og heiti kyns

(þ.e. 4 myndir af hverri tegund (t.d. hrútur, ær, hrútlamb og gimbur)). Einnig eru

útbúnar 4. myndir af fæðu dýrategundarinnar og mynd af heimkynnum þeirra. Þessar

myndir felur kennarinn síðan út um alla stofu. Nemendunum er skipt í jafnmarga hópa

og dýrategundirnar eru margar og fær hver hópur nafn einnar tegundar. Hóparnir

keppa síðan sín á milli um það hver er fljótastur að finna alla einstaklinga sinnar

tegundar, fæðu fyrir þau öll og heimkynni fyrir þau að búa í. Sá hópur vinnur sem

fyrstur finnur allar réttu myndirnar.

Útfærsla:

Þessi útfærsla miðar við náttúrufræði en einfalt er að breyta leiknum svo að hann

hennti í einhverri annari námsgrein. Ef við værum t.d. að fara að kenna um Evrópu í

landafræði, gætu myndirnar verið af t.d. landinu sjálfu, þjóðfánanum, þjóðareinkenni

og höfuðborginni en þá kepptust nemendurnir við að gera ríki sitt t.d. fullvalda.

16

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

Frásögn

Markmið:

Vekja skilning og samkend með öðrum.

Gögn:

Myndir úr dagblaði eða af netinu.

Leiklýsing:

Nemendur fá hver sína myndina sem kennari hefur klippt út úr dagblaði eða prentað út

af netinu. Myndefnið fer eftir því hvaða efni verið er að vinna með. Sé verið að vinna

með tilfinningar í lífsleikni eru myndirnar af fólki við misjafna iðju en einnig hentar að

hafa myndirnar allar af fólki í ákveðnu landi eða heimshluta ef verið er að kenna

landafræði. Nemendurnir koma síðan upp og kynna persónuna sem er á myndinni

þeirra (eftir þeirra hugarflugi), segja hvað hún er að gera, hvað hún heitir, hvernig

henni líður og svo frv. Síðan er oppnað á umræður um aðstæður þeirra og fl.

Myndasaga

Markmið:

Örfa ímyndunarafl nemenda, vekja áhuga þeirra á efninu, þjálfun í sögu- og textagerð.

Gögn:

Stakar myndir úr teiknimyndasögu um efnið, sem þeir hafa ekki séð áður

Leiklýsing:

Nemendur fá afhenntar myndirnar og eiga að raða þeim saman aftur. Sögurnar geta

verið hvort heldur sem er með eða án texta, en séu þær án texta en skemmtilegt að láta

nemendurna útbúa texta við söguna þegar henni hefur verið raðað saman.

Útfærsla:

Hentar til að kenna t.d. um landnámið, Gísla Súrsson eða í raun hvað sem er ef kennari

á létt með að teikna myndasögur.

Leikinn frásögn, hér að ofan, hef ég sjálf notað sem kveikju í kennslu og tókst það mjög vel

að mínu mati, en hina leikina tvo hef ég ekki prófað í kennslu. Það eru fjölmargir leikir sem til

greina koma til þessa hlutar og byggist það í raun að mestu á hugarflugi kennarans hverjir

möguleikarnir eru.

17

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

7. þáttur: Hugþroskaleikir

Leikjakerfið sem nefnist hugþroskaleikir á rætur sínar að rekja til hugmynda sálfræðingsins

Hans Furths og hefur hann lýst þessum hugmyndum sínum í tveimur bókum „Piaget for

Teachers“ og „Thinking goes to School“, en þá seinni skrifaði í félagi við sjónfræðinginn

Harry Wachs (Ingvar Sigurgeirsson. 2005: 3).

Viðfangsefnin í hugþroskaleiknum eiga að stuðla að þroska nemenda og undirbúa þá

fyrir hefðbundin viðfangsefni. Þegar litið er til markmiða hugþroskaleikja má sjá að þau eru

m.a. að stuðla að samhæfingu hreyfingar og skynjunar; auka næmni nemenda með því að

þjálfa þá til að synja umhverfi sitt með snertingu, hlustun og að skoða; þjálfa samvinnu; örva

hugmyndaflug og stuðla að sveigjanleika í hugsun; þjálfa þá í að glíma við rökleg

viðfangsefni t.d. með því að flokka og raða og sjá misjöfn sjónarhorn. Þessir leikir eru

aðallega ætlaðir ungum nemendum á leikskólaaldri og fyrstu bekkjum grunnskólans. Á þessu

öllu má sjá að margt er skylt með hugþroskaleikjum og foræfingum enda byggja

hugþroskaleikir á kenningum Jean Piaget um þróun hugsunar. Megin munurinn á þessu er

e.t.v. að hugþroskaleikir eiga einkum að þjálfa hugsun en foræfingar skynjun. Furth bendir þó

á að hugsun og skynjun séu samofnir þættir sem ekki verða aðgreindir (Ingvar Sigurgeirsson.

2005: 6).

Nokkur atriði telja Furth og Wachs vert að hafa í huga með hliðsjón af kenningum

Piagets. Þessi atriði eru (Ingvar Sigurgeirsson. 2005: 3-5):

1. Það verður að gera greinarmun á námi og þroska vegna þess að í námi tileinkar

nemandinn sér ákveðnar staðreyndir eða leikni en í þroska er það hin almenna hæfni

hans til athafna og hugsunar sem breytist. Þetta tvennt fer þó jafnan saman í

skólastarfi.

2. Hugsun barna er virk og því er mikilvægt að nemendur fái örvun til skapandi hugsunar

svo að hver og einn fái notið sín.

3. Mikilvægt er að gera sér grein fyrir hvaða skilyrði það eru sem leiða til þess að virk

athöfn veriði að uppsprettu hugarþroska. Verkefnin verða að vera hæfilega ögrandi

fyrir huga barnsins, þ.e. hvorki of létt né of þung.

4. Barnið skilur meira en það fær orðað. Piaget taldi hugsunina þróast á undan tali og

Furth gengur meira að segja svo langt að segja að málið geti verið hugsun barnsins til

18

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

trafala enda eru hugþroskaleikir jafnan þannig uppbyggðir að þeir reina á hugsun

barnsins en sjaldan á málnotkun og málþekkingu.

5. Leggja ber áherslu á innri hvatningu. Börn eru í eðli sínu forvitin og eiga að fá að

njóta þess að leysa þrautir sjálfra sín vegna en ekki aðeins fyrir kennarann.

6. Greind og hugsun eru samofnir þættir, enda notar manneskjan greind sína þegar hún

hugsar.

7. Þó þróunhugsunar meigi greina í ákveðin þroskaskeið ættu kennarar að varast það að

flokka nemendur eftir þroskaskeiðum þar sem misjafnt getur verið eftir tímum og

viðfangsefnum hvernig hugsun þeirra er.

Hugþroskaleikir byggja oftari á áþreifanlegum viðfangsefnum án samkeppni, nema e.t.v. við

sjálfan sig. Furht skiptir hugþroskaleikjum í átta flokka. Þá það einnig mikilvægt að leikurinn

sé aðlagaður áhuga, getu og þroska nemenda hverju sinni. Furht skiptir hugþroskaleikjum í

átta flokka og nefnir dæmi þeirra. Í hefti Ingvars Sigurgeirssonar ”Hugþroskaleikir” nefnir

hann dæmi um fimm þessara flokka úr bók Furht (Ingvar Sigurgeirsson. 2005: 6) og vil ég hér

nefna nokkur dæmi um leiki sem ég hef annaðhvort prófað sjálf eða hef hug á að prófa í

náinni framtíð. Þegar ég fór að skoða leikina í heftinu sá ég að margir þeirra voru

kunnuglegir, leikir sem ég lék sjálf sem barn og leikir sem ég hef leikið við mín eigin börn.

Upp til hópa eru leikirnir skemmtilegir, en hér koma leikirnir sem ég valdi mér:

Í flokknum „Hreyfileikir“ líst mér best á leikinn „Með ... á bakinu“ en hann snýst um

það að nemendur skríða undir stóla, borð eða aðrar hindranir með einhvern ákveðinn hlut á

bakinu (t.d. eldspýtustokk, bók eða pennaveski) og þarf að komast ákveðna leið án þess að

missa hlutinn (Ingvar Sigurgeirsson. 2005: 7). Þennan leik kannast ég ekki við frá fornu fari

en prófaði hann með börnunum mínum og höfðum við öll mjög gaman af. Vart er þörf á að

taka fram að þau voru mér langtum fljótari að tileinka sér tæknina við að komast áfram án

þess að missa hlutinn.

Í flokknum „Skoðunarleikir“ eru sennilega flestir leikir sem ég hef prófað eða hef

áhuga fyrir að prófa, enda einna mest spennandi flokkurinn fyrir mig a.m.k. Einn leikjanna í

þessum flokki er leikurinn „Hverju hefur verið breytt?“ sem ég man eftir að hafa leikið sem

barn. Mér fannst hann hins vegar aldrei sérstaklega skemmtilegur, e.t.v. vegna þess að ég var

aldrei neitt sérstaklega góð í honum. Hins vegar fanst mér alltaf gaman af „Felumyndum“ og

„Skynvillumyndum“ og held ég að þessir leikir séu mjög góðir til að þjálfa athygli og skynjun

nemenda (þess vegna setti ég hér í restina nokkra tengla inn á svoleiðis myndir). Síðan er líka

leikur sem ég leik oft við börnin mín og minnir að mörgu leyti á „Skuggamyndir“ og „Að

19

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

skoða óskýrar myndir“ en þá nota ég tölvutæknina og við skoðum saman myndir í tölvunni.

Stundum hef ég breytt myndinni í svart-hvíta negatívu og þau giska hvað eða hver er á

myndinni. Stundum hef ég súmmað mjög mikið inn – t.d. þannig að aðeins sést auga eða nef

og þau giska hver á augað eða nefið. Það sama er einnig hægt að gera ef myndirnar er gerðar

óskýrar. Þetta hafa þau mjög gaman af.

Sá leikur sem mér finnst hvað mest spennandi í flokknum „Snertileikir“ er leikurinn

„Blindu mennirnir og fíllinn“ sem mér fynnst alveg frábær en hann snýst í raun um það að

sýna nemendunum fram á það að fólk getur haft misjafna sýn á sama fyrirbærið og það sé

ekkert við það að athuga (Ingvar Sigurgeirsson. 2005: 16). Leikurinn er einhvernveginn

svona: Kennarinn segir nemendunum eftirfarandi sögu sem er af indverskum uppruna og til í

nokkrum útfærslum: Einu sinni gengu þrír blindir menn fram á fíl. Þeir höfðu aldrei áður komist í tæri við þá

skepnu og voru því afar forvitnir. Þeir þreifuðu einn í einu á fílnum til að komast að raun um

hvernig hann liti út.

Sá fyrsti sagði: „Fíllinn er langur og mjór eins og reipi“. „Nei“, sagði annar, „Hann er hár,

hrjúfur og breiður eins og veggur“. „Ykkur skjátlast báðum hrapallega“, sagði sá þriðji,

„Fíllinn líkist mest feitri slöngu“. (Ingvar Sigurgeirsson. 2005: 16)

Umræðurnar geta síðan snúist um hvaða hluta fílsins hver hinna blindu manna snertu og hvað

hefðu þeir sagt ef þeir hefðu snert t.d. skögultennurnar eða eyrun. Einnig hvað hægt er að læra

af sögunni. Í framhaldi af umræðunum má velja nokkra nemendur í hlutverk blindu mannana

og bundið er fyrir augu þeirra. Þeir eru síðan látnir þreifa á hlut sem komið er með inn í

stofuna. Æskilegt er að viðkomandi hlutur sé samansettur úr nokkrum mismunandi einingum

eins og t.d. myndvarpi, ryksuga eða reiðhjól og fær hver og einn aðeins að skoða ákveðinn

hluta hlutarins. Blindingarnir lýsa upphátt því sem þeir skoða og bera saman bækur sínar til að

komast að því hver hluturinn er. Ég hef ekki prófað þennan leik í þessari mynd, en hef þó

fullan hug á að prófa hann og vonandi sem allra fyrst. Ég hef þó prófað mjög líkan leik sem

var þannig að hópnum var skipt í tvennt og annar hópurinn fór út úr stofunni. Hópurinn sem

varð eftir valdi hlut í stofunni og setti á borð. Síðan komu einn og einn, af hópnum sem fór

fram, inn í einu með bundið fyrir augun og fékk að þreyfa á hlutnum og lýsti honum. Hinn

hópurinn skrifaði á töfluna aðalatriði lýsingar hvers og eins. Þegar allir voru búnir að koma

inn fengu þeir að sjá á töflunni lýsingar hinna og ákváðu í sameiningu hvaða hlutur þeir töldu

þetta vera. Þessi leikur var mjög skemmtilegur og mikið hlegið.

Í flokknum „Hlustunarleikir“ eru margir spenandi leikir og margir kunnuglegir. Einn

þeirra er leikurinn „Þekkirðu hljóðið?“ Í þessum leik hlusta nemendur á upptökur af hljóðum

20

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

t.d. rennandi vatni, hurðaskelli, pappírsskrjáf eða fótatak og reyna að greina hvaða hljóð um

era að ræða. Einnig fynnst mér leikurinn „Hvað heyrir þú?“ mjög spennandi og ég held að

hann hennti sérstaklega vel í kennslu. Í þeim leik hlusta nemendur eftir hljóðum í

kennslustofunni og skrifa niður hvað þau heyra. Báðir þessir leikir reyna á einbeitingu,

hugmyndaflug og eftirtekt.

Síðasti flokkurinn er „Rökþroskaleikir“ og sá leikur sem mér hugnast best þar er

„Raðir“. Í þeim leik eiga nemendur að finna ýmsar leiðir til að raða einhverjum hlutum eftir.

Mögulegar leiðir eru t.d stærðarröð, stafrófsröð, aldursröð og svo frv. Leikurinn reynir á

rökhugsun og alveg tilvalinn til að þjálfa hana. Ósjálfrátt erum við að raða hlutum upp eftir

ýmsum kerfum allt í kring um okkur.

Og þar höfum við það, heill hópur af spennandi leikjum. Þá eru það bara tenglarnir

sem ég talaði um:

Nokkrar skynvillu- og felumyndir:

The hidden Tiger: http://www.maniacworld.com/Hidden-Tiger-Optical-Illusion.jpg

Nokkur dýr og andlit í landslaginu:

http://www.planetperplex.com/img/hidden_animals.jpg

Old and Young:

http://www.coolopticalillusions.com/crazy/images/crazy_optical_illusions_old.jpg

Hversu margar eru pöndurnar?:

http://ursispaltenstein.ch/blog/images/uploads_img/mighty_optical_illusions.jpg

Hreyfist hún?: http://www.smart-kit.com/wp-content/uploads/2007/11/yellow-blue-dot-

illusion.jpg

Er hreyfing?: http://www.freewebs.com/pink997/Optical_illusions.jpg

Hversu mörg andlit?: http://www.illusionking.com/wp-content/uploads/2008/11/hidden-

faces-illusion.jpg

21

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

8. þáttur: Námspil og flókin töfl

Þegar ég var krakki og unglingur, spiluðum við mikið á kvöldin og í frímínútum í skólanum.

Mér hefur alltaf þótt sérstaklega gaman að spila, og þykir enn, eina sem breytist eru spilin sem

maður spilar. Spil eru mjög skemmtileg leið til að brjóta upp kennsluna, en í gegnum spil er

hægt að þjálfa mjög marga þætti t.d. minni, hugtakaskilning, útsjónarsemi, fínhreifingar,

stafsetningu, rökhugsun, stærðfræði, samvinnu og tillitsemi svo nokkuð sé nefnt. Spil geta

verið margvísleg og þjálfa þau mismunandi þætti. Það sem helst aðgreinir spil frá öðrum

leikjum er að spil byggjast á keppni þar sem einhver vinnur og einhver tapar. Oft er spilið

þannig byggt upp að vinna þarf saman í liðum og nýtist spilið þá vel til þess að þjálfa

samvinnu þátttakenda. Þá þarfnast spil jafnan einnig meiri hugsunar en aðrir leikir og flest spil

miða við að setið er við borð, en það er þó ekki algilt dæmi um það er spilið Twister sem

margir þekkja. Einnig fylgja jafnan ákveðin gögn spilunum sem síður á við aðra leiki. Þá er ég

að tala um gögn eins og spilaborð, teninga, spjöld, leikmenn og fl. Algengt er að flokka spil í

tvo til þrjá flokka; borðspil, handspil og önnur spil.

Menn hafa spilað spil í þúsundir ára (Ingvar Sigurgeirsson. 21.03.2009). Sum þessara

gömlu spila byggja á trúarlegum eða goðsögulegum sögum. Spilið Lúdó, sem einnig er

mörgum kunnugt, byggir á fornu indversku spili sem ber nafnið Pachisi og hið gamal kunna

snákaspil er byggt á indverskum trúartáknum. Af flestum spilum má eitthvað læra en stundum

eru spil samin með það sérstaklega í huga að hægt sé að læra eitthvað af þeim (Ingvar

Sigurgeirsson. 21.03.2009). Þannig spil eru gjarnan kölluð námspil. Þó mörg algeng spil hafi

augljóst náms- eða þroskagildi er skilgreiningin námspil oftast notuð um spil sem sérstaklega

eru gerð fyrir skólanotkun. Fyrir þennan námsþatt skoðaði ég og tók til prófunar tvö spil sem

henntað geta sem námsspil. Þetta eru þau:

Krossorðaspilið er einskonar teningaspil, en í stað hefðbundinna teninga eru

teningar sem hafa bókstafi á öllum hliðum og hver bókstafur hefur ákveðin stig.

Spilið þjálfar þátttakendur í stafsetningu, rökhugsun, eykur orðaforða, málskilning

og hugmyndaflug. Spilið byggist þannig upp að þátttakendur skiptast á að gera og

kasta öllum teningunum. Stafinan sem koma upp nota þeir til að mynda orð á einni

mínútu og reyna að nota helst alla stafina. Þegar leikmaður hefur myndað öll þau

orð sem hann getur eru stigin talin á teningunum sem hann notaði og skráð niður.

Þetta spil fékk ég lánað til að geta próað það fyrir þennan námsþátt. Ég spilaði það

22

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

við unglings dóttur mína og höfðum við báðar gaman af. Ég hef mjög gaman af að spila

Schrabble og virkar þetta spil afar svipað, nema hér er ekkert borð til að hefta mann. Við

tókum fyrst eitt prufuspil og síðan annað „alvöru“ spil á eftir og vorum við fljótar að ná tökum

á því. Ég sigraði reyndar bæði spilin, en ég var mjög ánægð með það hversu fljótt hún náði

tökum á hugsuninni sem þarf til að spilið gangi vel. Mikilvægt er að hafa opin huga fyrir

möguleikunum og hugmyndaflug til að mynda margvísleg orð. Síðan ræður heppnin einnig

miklu, vegna þess að aðeins tilviljunin ræður því hvaða stafir koma upp hverju sinni. Við

skemmtum okkur báðar mjög vel og held ég að alveg óhætt sé að mæla með þessu spili í

Íslensku kennslu fyrir smærri hópa.

Veiðimaður er handspil sem henntar sérstaklega vel að spila við yngri krakka. Venjulega er

það spilað á hefðbundin 52 spil, en hér ætla ég að nefna sérstök spil sem hennta jafnvel enn

betur í þetta spil. Þessi spil eru í raun hefðbundin spil í grunnin en á spilunum eru myndir af

íslenskum fisktegundum, nöfn þeirra á íslensku og

latínu og uppskrift af einhverjum rétti úr

viðkomandi fisktegund. Spilastokkurinn ber nafnið

Veiðimann, uppskriftaspilabók 2007. Þennan

spilastokk gaf ég manninum mínum fyrir nokkru síðan og spilum við oft veiðimann við

yngstu börnin okkar tvö, 5 og 7 ára. Í tilefni þessa námsþáttar var því tilvalið að taka eitt spil

enn. Veiðimaður er spilaður á þann hátt að spilunum er dreift um borðið með bakhliðina upp.

Þátttakendur draga síðan úr hrúgunni fimm spil hver. Markmiðið er að veiða sem flestar

fiskitorfur þ.e. 4 samstæð spil, t.d. fjóra þorska eða fjórar lúður. Sá sem á að gera spyr hina

hvort þeir eigi einhverja ákveðna fiskitegund, sem viðkomandi á sjálfur á hendi, og eigi

eitthver hinna spilarana þannig spil, láta hann þau af hendi til þess er spyr og fær hann að

spyrja aftur. Eigi enginn tegundina sem um er spurt þarf spyrjandinn að draga eitt spil af

borðinu. Ef hann dregur það sem hann spurði um má hann draga aftur, annars má næsti gera.

Þegar heilli fiskitorfu er náð (4 spil af sömu tegund), er hún lögð niður á borðið hjá

viðkomandi og er það einn slagur. Þegar allir fiskarnir eru búnir af borðinu og af höndum

spilaranna, er spilinu lokið og sá sem hefur flesta slagi vinnur. Þetta spil kennir ungum

börnum að geta beðið eftir að röðin komi að þeim, skilning á því að til að einhver geti unnið

þurfi einnig einhver að tapa, útsjónarsemi, þjálfar minnið og síðast en ekki síst nöfn og útlit

margra algengra fisktegunda við Íslandsstrendur. Þegar við byrjuðum að spila þetta spil við

krakkana okkar þurfti að sýna þeim myndirnar jafnt og spurt var um ákveðna tegund, en nú

23

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

hafa þau lært að þekkja flestar tegundirnar. Spilið sem við tókum að þessu sinni gekk að venju

vel og endaði á því að dóttirin fór sem sigur úr býtum enda var hún alveg ótrúlega heppin að

þessu sinni, að hitta oftast á að spyrja aftur um spilin sem við hin drógum. Og líkt og

venjulega skemmtu krakkarnir sér mjög vel. Ég held að þetta spil sé mjög sniðugt námsspil,

enda þykir mér mikilvægt að börn læri um náttúru landsins, þ.m.t. fiskana, og undirstöðu

atvinnugreinar þjóðarinnar. Einnig er það athugandi að nota það í tengslum við heimilisfræði,

vegna uppskriftanna sem á spilunum eru. Spilið henntar öllum aldurshópum en vegna þess að

ég er ekki viss um að eldri krakkar skemmti sér sérstaklega í því, myndi ég mæla með því

fyrir yngsta stigið og e.t.v. yngstu krakkana á miðstigi. Alveg frábært spil.

Mér fynnst mjög gaman að spila og hef, auk þeirra hér að ofan sem ég prófaði sérstaklega til

að nefna hér, prófað fjölmörg spil sem henntað gætu til að þjálfa og kenna nemendum

ýmislegt, þ.e. geti notast sem námspil. Hér langar mig að nefna nokkur þeirra, en alltof langt

mál væri að tiltaka hvert og eitt einasta. Þessi vil ég nefna:

Borðspilið Trivial Pursuit er spurningaspil sem byggist upp á því að á ákveðnum reitum fæst

stig (kaka) fyrir að svara spurningu rétt. Þegar ákveðnum fjölda stiga (kökusneiða) er náð, er

stefnt á lokareitinn til að sigra spilið. Með því að spyrja og svara spurningunum öðlast ný og

skerpist á þekkingu þátttakenda. Þetta spil er til í nokkrum útgáfum, þ.m.t. með misjafnlega

þungum spurningum. Það er frábært fyrir fjölskylduna að spila saman, sérstaklega

fjölskylduútgáfan, en henntar einnig vel í skólastofunni. Aðal gallinn er e.t.v. sá að séu

spurningarnar of þungar tekur spilið óralangan tíma og því líkur á að það hætti að vera

skemmtilegt. Því er mikilvægt að nota rétta útgáfu, svo spurningarnar séu við hæfi spilarana.

Mylla er spil sem reynir á hugsunina. Það þjálfar rökhugsunina og útsjónarsemina. Spilið er

fyrir tvo og teikna þeir hvor sitt táknið (x eða o) til skiptis, inn í níureita

spilaborð sem teiknað er á pappír með því að strika tvær samsíða línur lóðrétt

og aðrar tvær samsíða lárétt yfri hinar fyrri. Sá vinnur sem fyrr nær að setja

sitt tákn þrisvar sinnum í röð, þ.e. í heila línu. Þetta spil spila ég oft við

unglingsdóttur mína og erum við báðar orðnar svo þjálfaðar í því að oftast vitum við strax í

upphafi hvernig spilið muni fara, en oftast endar það í jafntefli.

24

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

Sequence er spil sem sameinar borðspil og handspil. Spilið þjálfar rökhugsun, útsjónarsemi,

samvinnu og fleira. Í því vinna a.m.k. tveir og tveir saman. Hefðbundin handspil eru gefin á

þátttakendur sem síðan leggja pening á borðið í samræmi við handspilin sín með það að

markmiði að mynda röð á spilaborðið úr fimm samliggjandi peningum. Það lið vinnur sem

fyrst nær að leggja niður tvær þesskonar raðir.

Félagsvist er handspil ætlað fyrir hóp þar sem fjórir og fjórir spila saman á borði og síðan er

víxlað milli borða. Á hverju borði eru tveir saman í liði á móti hinum tveimur. Spiluð eru 24

spil til skiptis grand, nóló og tromptegundir. Í öllum spilunum nema nóló er markmiðið af fá

sem flesta slagi og fær maður jafn mörg stig og slagirnir eru. Í nóló er markmiðið að fá sem

fæsta slagi og eru stigin gefin eftir því hversu marga slagi andstæðingurinn hefur. Í Við lok

hvers spils færast sigurvegararnir á annað borð og þannig fara þátttakendur í hringi um borðin

í stofunni. Þegar öllum spilunum er lokið vinnur sá sem flest stig hefur hlotið. Í

vettvangsnáminu fyrir jól, var ég inni í bekk þar sem spiluð var félagsvist einu sinni í viku.

Það fanst mér vera alveg bráðsniðugt. Í gegnum þetta spil voru þau að þjálfa rökhugsun,

samlagningu, samvinnu og margt fleira án þess að gera sér nokkra grein fyrir því.

Schrabble er borðspil og byggist það á því að þátttakendur draga töflur með bókstöfum á og

búa til úr þeim orð sem lögð eru eftir ákveðnum reglum á

spilaborðið þannig að fyrsta orðið þarf að hafa einn staf á miðju

borðinu og öll orð eftir það verða að tengjast á einhvern hátt þeim,

einhverju af þeim orðum sem komin eru á borðið. Hver stafur gefur

ákveðin stig og ákveðnir reitir borðsins gefa aukastig. Stigin eru talin jafnóðum og orðin eru

lögð niður og skráð hjá viðkomandi leikmanni. Þegar allir stafirnir eru búnir og ekki er hægt

að mynda fleiri orð, vinnur sá sem hefur flest stigin. Þetta spil þjálfar þátttakendur í

stafsetningu, eflir málskilning og eykur orðaforða. Þetta spil finnst mér vera alveg frábært og

henntar það sérstaklega vel í kennslu.

Landnámsleikur er broðspil sem henntar afar vel til að kenna nemendum um landnámið og

auka skilning á þeim tíma sem spilið gerist á t.d. með því að setja sig í spor

landnámsmannana. Í spilinu koma líka fram margskonar upplýsingar um atburði og staði.

Þetta spil spiluðum við krakkarnir mikið í frímínútum í skólanum þegar ég var lítil. Spilið

byggir á því að þátttakendur setja sig í spor landnámsmanna og sigla frá Noregi til Íslanda.

25

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

Áður en haldið er út á opið Atlandshafið þarf að undirbúa ferðina og ákveða hvað þarf til

hennar og til að hefja nýtt líf í nýja landinu. Skipið ber þó aðeins ákveðið magn af fólki og

farmi og miða þarf við að vistir dugi fyrir þá sem koma með og að nægilega margir séu

meðferðist til að verjast árásum. Þátttakendur geta siglt til verslunarstaða og fjárfest eða farið í

ránsferðir. Þegar allt er klárt er silgt af stað áleiðis til Færeyja og Íslands og landnám valið.

Teningur ákvarðar hversu langt er silgt í einu og öðru hvoru kemur eitthvað óvænt uppá, líkt

og árásir víkinga, silgt er fram á skipbrots menn eða með- eða mótbyr. Við lok spilsins vinnur

sá sem flest stig hefur fengið en stig fást fyrir landnámið og ákveðin atriði sem maður hefur

með sér í landnámið. Þetta spil langaði mig mikið til að prófa aftur í tengslum við þennan

námsþátt, en því miður tókst mér ekki að verða mér úti um það. Ég sé alveg í hendi mér

hversu skemmtilegt það væri að spila það við börnin mín.

Twister er spil sem nota má til að kenna litina og hægri og vinstri. Það virkar þannig að dúkur

er lagður á gólfið og er það í raun spilaborðið, en á dúknum eru stórir mislitir hringir í röðum.

Þátttakendurnir sjálfir eru spilamennirnir og hreifast þeir um borðið með aðstoð snúningshjóls

eða vísis sem bendir á hvernig hreyfast skal um borðið. Markmiðið er að komast yfir borðið

án þess að detta eða missa stöðu sína á borðinu. Detti þátttakandi er hann úr leik. Þegar hjólið

snýst sést hvort hreyfa eigi hægri eða vinstri, hönd eða fót og á hvaða lit. Í hvert skipti sem

útlimur færist til færist hann einn reit áfram og þannig færist maður yfir borðið. Að sjálfsögðu

getur staða mans á borðinu orðið afar undarleg og reynir það á vöðvastyrk og liðleika að ná að

halda stöðu sinni. Sá vinnur sem fyrst kemst yfir borðið eða einn stendur eftir. Frábært spil

sem henntar öllum aldurshópum og er tilvalið til að hrista hópinn saman.

Pictionary er skemmtilegt spil sem reynir á sköpun og ímyndurnarafl, það hentar einnig vel

til að þjálfa orðflokkana og samvinnu. Spilið er keppni milli hópa þar sem einn meðlimur

hópsins teiknar ákveðið orð en hinir reyna að giska á

hvaða orð um ræðir innan ákveðinna tímamarka.

Orðin geta verið margskonar, bæði auðveld og erfið

og alltaf hefur verið mjög gaman að spila það. Þetta

spil er einnig hægt að spila í leikútgáfu, þá eru orðin leikin í stað þess að teikna þau. Í þeirri

útgáfu, sem spiluð er á sama borð, nefnist spilið Actionary.

26

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

Spil eru afar skemmtileg leið til að brjóta upp kennsluna, þau hennta sem aukaverkefni og

geta vel nýst sem kveikjur eða lokahnykkur námsþáttar. Mér virðist það vera afar misjafnt

hversu mikið spil eru notuð í kennslu en einna síst virðist mér þau vera notuð á unglingastigi,

e.t.v. er það skemmtanagildið sem er að þvælast fyrir fólki. Ef sú er raunin er það afar miður,

því unglingar hafa jafn mikla þörf og aðrir nemendur á því að námsefnið sé gert skemmtilegt.

Kennarar ættu að vera óhræddir að breyta gömlum spilum og útfæra á þann veg að þau hennti

námsefninu en einnig er upplagt að leyfa nemendum sjálfum að búa til spil.

27

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

9. þáttur: Tölvuleikir

Þegar ég var að alast upp var heimilistölvan óþekkt fyrirbæri. Á unglingsárunum kynntist ég

tölvum í skólanum en vinnslugeta og notkunarmöguleikar voru í engu samræmi við það sem

nú gerist. Í dag heyra þau heimili til undantekninga þar sem ekki er tölva.

Notkunarmöguleikarnir eru ótrúlegir og flestir krakkar hafa að einhverju marki prófað þær.

Tölvuleikir er almennt álitnir afþreyging en þá má samt einfaldlega nota til að bæta

frammistöðu nemenda. Það er gífurlegt magn til af tölvuleikjum, bæði leikir sem settir eru inn

í þá tölvu sem um ræðir eða leikir sem spilaðir eru yfir netið. Hönnun þeirra er misjöfn og

gæði, það á einnig við tilganginn og markhópinn. Nokkrir leikir hafa verið framleiddir hér á

landi til að nota í skólum (Ingvar Sigurgeirsson. 20.03.2009.a) og má finna nokkra þannig

leiki á vef Námsgagnastofnunar en þeir halda úti sérstakri síðu til að halda utanum þetta efni.

Eitt af verkefnum þessa námsþáttar var að skoða valda leiki af vef Námsgagnastofnunar og

leggja mat okkar á þá. Hér ætla ég að gera grein fyrir niðurstöðum mínum:

Orðakistur Krillu er leikur með fernskonar þrautum. Þar er hægt að raða í

stafrófsröð, finna rím, finna eins orð og finna orð í stafarugli og býður

líka upp á nokkur þyngdarstig. Leikurinn er að mínu mati ágætis þjálfunarforrit sem henntar

vel fyrir yngstu nemendurna í grunnskólunum. Leikurinn þjálfar þau í rími og örvar

málþroska en einnig held ég hann geta hjálpað til að bæta lesturinn, þá má heldur ekki gleyma

því að mikið þarf að nota músina í leiknum svo hann henntar einnig vel til að þjálfa þau í að

nota hana. Hann hefur þó þann galla að sum orðin eru óþarflega löng fyrir byrjendur og vont

er að ekki er hægt að fara til baka í leiknum svo að ef maður vill skipta um þraut, þarf að fara

út úr leiknum og byrja upp á nýtt. Ég er þó ánægð að boðið er upp á mismunandi þyngdarstig.

Í heildina hinn ágætasti leikur.

Leikurinn Minnisleikur byggir á gamla góða samstæðuspilinu. Finna

þarf tvö og tvö eins með því að fletta upp tveimur spilum í einu. Hann

kemur í tveimur þyngdarstigum og held ég að léttara stigið sé of létt fyrir krakka í grunnskóla,

en gæti henntað fyrir leikskólabörn. Þyngra stigið er betra til að nota í grunnskólunum en þá

aðeins fyrir yngri krakkana. Spilið þjálfar helst minni og einbeitingu þátttakenda, að nota

músina og vegna þess að myndirnar á spilunum eru ýmis form eins og ferhyrningur, hringur

28

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

og þríhyrningur, þjálfar leikurinn nemendur í að þekkja formin og tilvalið að kenna þeim nöfn

formanna jafnhliða en þá þarf kennari að sjá um það. Leikurinn væri henntugri til þessa ef tal

væri í leiknum sem segði nöfn formanna jafnt og músin smellir á það. Þá væri að sjálfsögðu

einnig gott ef þyngdarstigin væru fleiri svo leikurinn eltist betur með börnunum.

Stafaleikur Bínu er sennilega besti leikurinn af þessum leikjum sem við

skoðuðum í þessum hluta þessa námsþáttar. Hann er frábær fyrir

byrjendur í lestri og nýbúa. Leikurinn er byggður á fjórum mismunandi þrautum. Sú fyrsta er

að þekkja heiti, hljóð og stóran staf, önnur að tengja saman tvö hljóð, sú þriðja lestur tveggja

og þriggja stafa orða og sú fjórða algengar orðmyndanir (Ellen Klara Eyjólfsdóttir. (án árs)).

Forritið segir með tali frá því hvað gera skal í hverri þraut og einfalt er að fara til baka á

forsíðu og velja sér nýja þraut. Forritið leyfir þátttakandanum að heyra hvernig stafir, hljóð og

orð hljóma og er því afar gagnlegt til að hjálpa nemendum við að læra að lesa. Frábær leikur.

Leikurinn Þríhyrningar byggir á því að raða þarf tölustöfum í þríhyrning

þannig að alltaf komi ákveðin tala ef tölur hliðanna eru lagðar saman.

Þessi leikur minnir um margt á leikinn Sudoku en er einfaldari en hann. Leikurinn þjálfar

nemendur í reikningi, rökhugsun, einbeitingu og útsjónarsemi. Mér þykir þetta vera

skemmtilegur leikur sem hennti vel fyrir nemendur á miðstigi.

Ferhyrningar er annar leikur sem einnig svipar mjög til hugmynda

Sudoko. Hann er um margt líkur leiknum Þríhyrningar hér að ofan.

Hann byggir á sömu hugsun nema nú er um ferhyrning að ræða þar sem raða þarf tölunum

þannig að heildarsumma hverrar hliðar verði sú sama. Þessi leikur þjálfar líkt og hinn

nemendur í reikningi, rökhugsun, einbeitingu og útsjónarsemi. Leikurinn skilar vel þessum

markmiðum og henntar vel fyrir elsta hluta miðstigs og unglingastig.

Þrír í röð er einnig leikur sem þjálfar nemendur í stærðfræði, rökhugsun

og útsjónarsemi. Hann er byggður líkt og um spilakassa væri að ræða þar

sem keppandinn þarf að finna margfeldi talna með það að markmiði að safna þremur hlutum í

röð til að vinna leikinn. Þennan leik geta tveir spilað saman sem er ágætt til að virkja

félagstengslin og byggja þau frekar. Hægt er að velja milli þyngdarstiga. Ég tel að hér sé um

nokkuð góðan leik að ræða sem hennti ágætlega til að þjálfa nemendur í margföldun.

29

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

Í leiknum Talnaferningurinn er kominn enn einn stærðfræðileikur sem

byggður er á leiknum Sudoko. Í leiknum þarf að fylla tölur út í töflu og

þarf summa allra lína, dálka og hornalína að vera sú sama. Leikurinn býður upp á þrjú

þyngdarstig og er mjög skemmtileg leið til að þjálfa nemendur í samlagningu, rökhugsun og

útsjónarsemi. Skemmtilegur leikur sem henntar vel á mið- og unglingastigi.

Í síðasta leiknum í þessu hluta þessa námsþáttar Lukkuhjólinu er komin

enn einn stærðfræðileikurinn. Þessi leikur er fyrir tvo keppendur sem

skiptast á að snúa hjóli sem velur tölu. Keppandinn þarf síðan að velja tölunni stað og búa

þannig til smátt og smátt þriggja, fjögurra eða fimm sæta tölu. Þegar reitirnir hafa verið fylltir

vinnur sá sem hefur hærri tölu. Leikurinn þjálfar rökhugsun nemenda og eykur skilning þeirra

á tugakerfinu og sætiskerfi hárra talna. Leikurinn hentar vel fyrir nemendur á yngsta- og

miðstigi grunnskóla.

Eftir að hafa skoðað alla leikina átta sem við áttum að skoða sérstaklega af vef

Námsgagnastofnunar er niðurstaða mín að allir viðkomandi leikir hafi eitthvað raunverulegt

námsgildi. Hver um sig þjálfar afmarkað svið og flestir þjálfa stærðfræðitengd atriði.

Uppáhaldsleikurinn minn Stafaleikur Bínu er þó ekki stærðfræðileikur heldur ætlaður til að

nota í lestrarkennslu. Hann myndi ég nota sem ítarefni og til að brjóta upp kennsluna. Þess ber

þó að geta, að ef farið er með heilan bekk í þennan leik, t.d. í tölvustofu, er mikilvægt að á

tölvunum séu heyrnartól til að talið í leiknum trufli ekki hina sem e.t.v. eru stödd á öðrum stað

í leiknum. Þennan leik myndi ég jafnframt nota sérstaklega fyrir þá nemendur sem skipulega

þurfa „hæga innlögn og mikla endurtekningu til að ná undirstöðuatriðum lesturs“ (Ellen Klara

Eyjólfsdóttir. (án árs)). Skoðun mín er þó reyndar sú að jafnvel þó hann sé skemmtilegur til að

nota til að brjóta upp kennsluna, hennti hann einna best í heimanotkun (að ógleymdri

sérkennslunni) enda er ég búin að skella honum í „favorites“ og reyni að beina yngri

börnunum mínum inn á hann þegar þau fá að fara í tölvuna.

Næsta mál á dagskrá var að skoða forritið Álf með það í huga að leggja

mat á það hvort það er leikur eða ekki. Í fyrstu var ég mjög í vafa um

hvort svo væri eða ekki. Vefurinn er ætlaður til lífsleiknikennslu í grunnskóla og hefur það að

markmiði að efla samskiptafærni og tilfinningaþroska nemenda í 1. og 2. bekk (Kristín

30

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

Gísladóttir. 2005). Í honum er gerð tilraun til að tengja þessa þætti saman við íslenskukennslu,

einkum lestur og lesskilning en einnig þjálfast notkun hugtaka, þekking á litum og formun. Á

vefnum er saga um drenginn Álf með myndum og hægt er að lesa söguna sjálfur eða hlusta á

hana lesna. Hverri síðu í sögunni fylgja verkefni sem tengjast þema heildarverkefnisins.

Einnig er sérstakur hluti ætlaður kennaranum þar sem hugmyndir að öðrum verkefnum eru.

En eftir að hafa prófað allt á síðunni hef ég komist að þeirri niðurstöðu að þetta er vissulega

leikur. Þó ber þess að geta að ekki geta allir hlutar síðunnar flokkast sem leikur. Vegna þess

að mörg verkefnanna sem eru á síðunni t.d. að búa til andlitin og para saman sokka, eru

klárlega í því formi að vera leikir, verð ég að segja að hér er um leik að ræða.

Á leikjaveitunni Leikjanet.is reyndi ég að finna leiki sem hægt væri að nota sem námsleiki. Ég

fann nokkra leiki og fyrst vil ég nefna tvær mismunandi útgáfur af leiknum tetris.

Hefðbundinn Tetris og Tetrollapse eru hvorir tveggja leikir sem reyna á rökhugsun og og

útsjónarsemi þátttakandans. Þessir leikir fynnst mér báðir mjög skemmtilegir og get setið

lengi yfir þeim. Stafaspilið er minnisleikur sem reynir á minni og einbeitingu. Í honum á að

para saman stafi eða stafi og táknmálstákn. Svo sem ágætur leikur en höfðar ekki til mín, hef

það á tilfinningunni að eitthvað vanti. Fruit Twirls er hins vegar leikur sem höfða mun betur

til mín. Þar á að raða saman þremur ávöxtum af sömu tegund og þá springa þeir. Markmiðið

er að halda leiðinni hreinni svo ekki stíflist. Leikurinn þjálfar einbeitingu og útsjónarsemi.

Annar leikur sem þjálfar sömu atriði er leikurinn Blockocide. Í homum á að mynda ferhyrning

með því að velja fjóra kubba með eins mynd sem mynda horn ferhyrningsins. Þá hverfa

reitirnir innan ferhyrningsins og stig fást, því fleiri sem reitirnir sem hverfa eru fleiri.

Einfaldari útgáfa af þessum leik er leikurinn Blocky. Hinn Íslenski leikjavefurinn sem til stóð

að skoða leikur1.is fannst ekki. Ég skoðaði einnig nokkrar erlendar leikjasíður t.d. Online

Basic Skill Games, KidsPsych og Edugames en á öllum þeirra var hægt að finna einhverja

nothæfa leiki.

Síðasti hluti þessa námsþáttar var að leita á netinu að nokkrum góðum leikjum og nota

leitarorð eins og t.d. on-line educational games, instructional games eða learning games. Ég

notaði Google og skoðaði nokkra leiki en datt fljótlega niður

á stærðfræðileikinn Pengun party addition, sem mér þykir

nokkuð góður. Í leiknum er hægt að velja hvort maður æfir

sig í samlagningu, frádrætti, margföldun eða deilingu og er

31

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

um nokkur þyngdarstig að ræða í öllum tilvikum. Misjafnt er milli þrauta hvernig leikurinn er

nákvæmlega settur upp en til að hafa einhverja hugmynd um möguleikana ætla ég að segja hér

frá því hvernig einfaldasta borð samlangingarinnar virkar. Á skjánum byrtast 5 mörgæsir með

tölustafi á maganum. Neðst á skjánum er samlagningardæmi og á maður að gefa þeirri

mörgæs fisk sem hefur rétta tölu á maganum (sjá mynd). Þessi leikur fynnst mér vera tilvalinn

til að nota í stærðfræðikennslu. Hann þjálfar klárlega þátttakandann í stærðfræði, er

skemmtilegur og reglurnar einfaldar. Dóttir mín sjö ára hefur einnig mjög gaman af honum.

32

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

10. þáttur: Söng- og hreyfileikir

Söngur í einhverri mynd hafa löngum verið hluti af leikjum barna (Ingvar Sigurgeirsson.

18.04.2009). Víða um heiminn má finna margskonar söng- og hreyfileiki sem surmir hverjir

líkast hver öðrum ótrúlega mikið þó í ólíkum menningarsamfélögum séu.

Fyrsti leikurinn sem ég prófaði í tengslum við þennan námsþátt var leikurinn „Nú

skulum við segja hvað við heitum“ sem ég prófaði með litlum hóp þriggja ára krakka. Því

miður verður að viðurkennast að það tókst ekki sem allra best. Krakkarnir voru mjög misjöfn,

sum voru svo feimin að þau voru enganveginn tilbúin að taka þátt og önnur voru með hreina

þvermóðsku og vildu þess vegna ekki vera með, en örfá stóðu sig eins og hetjur og tóku

virkan þátt. Ljóðið er svona:

Nú skulum við segja hvað við heitum

Nú skulum við segja hvað við heitum

Hvað heitir þú? (barnið segir nafnið sitt t.d. Elvar)

Elvar, Elvar, já, já, já

Elvar, Elvar, já, já, já

Síðan er byrjað upp á nýtt og næsti spurður að nafni. Þessi börn eru öll á leikskóla þar sem

þau fá tákn fyrir nafnið sitt og tókum við síðan annan hring á laginu þar sem tákni viðkomandi

var bætt við, en því miður átti ég ekkert tákn en þau fundu ekkert að því.

Næstu leiki sem ég ákvað að prófa fékk ég krakkana mína og frændsystkini til að prófa

með mér. Fyrsti leikurinn sem ég bauð þeim uppí var „Faðir Abraham“ en hann snýst um það

að sunginn er ákveðinn texti sem lítur svona út:

Faðir Abraham

og hans synir.

Og hans synir

faðir Abraham.

Og þeir átu kjöt

og þeir drukku öl

og þeir skemmtu sér mjög vel.

Þegar vísan hefur verið sungin einu sinni bætist „Hægri hönd“ aftan við textan og allir fara að

slá taktinn með hægri hendi og ljóðið er sungið aftur. Eftir annað skiptið bætist við „hægri

33

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

hönd, vinstri hönd“ og nú slá allir taktinn með báðum höndum. Síðan bætist við eitt og eitt í

einu, hægri fótur, vinstri fótur og síðan höfuðið og búkurinn allur. Viðbótin er þá svona:

Hægri hönd,

vinstri hönd,

hægri fótur,

vinstri fótur,

höfuðið með,

og búkurinn allur.

Þegar vísan er sungin í síðasta skipti, er takturinn sleginn með báðum höndun og stappaður

með báðum fótum, höfuðið dinglar í takt og búkurinn er allur á iði. Nokkrum leist ekkert á

blikuna þegar við byrjuðum á þessum leik, héldu sennilega að hér væri ekki um leik að ræða

heldur bara samsöng, en það léttist nú á þeim brúnin þegar leið á leikinn og ærslin urðu meiri.

Að endingu skemmtu sér allir vel, meira að segja unglingurinn sem neiddur var til að vera

með, og leikurinn reyndist hennta hópnum mjög vel. Textinn er auðlærður og lærðu þau hann

öll á mettíma og tóku virkan þátt.

Næsti leikur sem við prófuðum saman var leikurinn „Ein ég sit og sauma“. Þessi leikur

er þannig upp byggður að þátttakendur leiðast í hring nema einn sem grúfir sig niður í miðjum

hringnum og þykist sauma. Hinir ganga kringum þann í miðjunni og syngja eftirfarandi lag:

Ein ég sit og sauma

inni' í litlu húsi.

Enginn kemur að sjá mig

nema litla músin.

Hoppaðu upp og lokaðu augunum,

bentu í austur, bentu í vestur,

bentu á þann sem að þér þykir bestur.

Þegar komið er í textan þar sem sagt er: „Hoppaðu upp“ þá hoppar sá í miðjunni upp og lokar

augunum þegar honum er sagt það í textanum. Síðan er honum sagt í laginu að benda í austur

og vestur og gerir hann það og að lokum þegar síðasta línan er sungin „bentu á þann sem að

þér þykir bestur“ stoppa þeir sem ganga umhverfis miðjumanninn og hann bendir á einhvern

þeirra, án þess að vera búin að oppna augun. Sá sem hann bendir á, á að vera næstur inni í

hringnum.

Ég prófaði líka að fá þau til að klappa „Úllen dúllen doff“. Það gekk vel hjá þessum

elstu en hin yngri mistu þolinmæðina nokkuð fljótt svo við snérum okkur að öðru. „Úllen

34

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

dúllen doff“ er alla jafna notuð til að velja úr hóp, t.d. einhvern til að verann. Þá hafa

þátttakendur krepta hnefa og slegið er á þá til skiptis meðan farið er veð vísuna:

Úllen dúllen doff,

kikke lane koff,

koffe lane bikke bane,

úllen dúllen doff.

Sá sem slegði er á þegar síðasta orðið er nefnt setur þá hendi fyrir aftan bak og svo er haldið

áfram þar til aðeins einn er eftir. Þessi óskiljanlega runa er um margt merkileg og virðist hún

hafa komið til Íslands fyrir löngu (Una Margrét Jónsdóttir. 2007) og þekkjast áþekkar vísur í

mörgum nágrannalöndum okkar en það er önnur saga.

Fyrst við vorum á annað borð komin af stað í leikjunum létum við okkur að sjálfsögðu

ekki nægja að prófa aðeins þessa leiki heldur skelltum okkur í nokkra fleiri gamla og góða

söng- og hreyfileiki. Aðrir leikir sem við prófuðum voru t.d. Bim, bam, bim, bam, Fram, fram

fylking og Í grænni lautu. Allir tókust leikirnir mjög vel, enda henntuðu þeir aldursbili (5-15

ára) hópsins mjög vel, helst var það unglingurinn sem var ekki að „fíla“ sig.

Í upphafi þessa námsþáttar horfði ég á upptökur af dagskránni sem var um

sönghreyfileiki í skólanum. Á upptökunum sást þegar samnemendum mínum í námskeiðinu

voru kenndir fjölmargir söng- og hreyfileikir. Sjö ára dóttir mín horfði á allar upptökurnar

með mér og sungum við, klöppuðum og hreyfðum okkur með. Skemmtum við okkur

prýðilega, auk þess sem henni fannst svolítið sérstakt að „læra“ svona með mér. Þetta var

indæl og skemmtileg stund sem við áttum þarna saman mæðgurnar. Hver segir að maður þurfi

endilega að hafa heilan hóp af fólki í kringum sig til að prófa og taka þátt í margvíslegum

leikjum.

35

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

11. þáttur: Gátur, þrautir og heilabrjótar

Í þessum námsþætti eru gátur, þrautir og heilabrjótar til skoðunar með það að markmiði að

vekja okkur nemendurnar til umhugsunar um þannig leiki og gildi þeirra í námi (Ingvar

Sigurgeirsson. 17.04.2009). Þessi tegund leikja er ekki frábrugðin öðrum að því leitinu að til

eru ógrynni af slíkum viðfangsefnum og af því má finna heilmikið á netinu.

Gátur og þrautir höfða vel til barna og í gegn um leikinn geta þau öðlast nýja færni og

styrkt námsgetu sína í t.d. tungumálum, listum, stærðfræði, félagsfræði og vísindagreinum

(Cromwell, Sharon. 1998). Þegar við notum þrautir og gátur í skólastarfi erum við að vekja

nemendur til umhugsunar (Ingvar Sigurgeirsson. 17.04.2009), þjálfa þá í að færa rök fyrir

máli sínu og vinna saman, örva rökhugsun þeirra, ímyndunarafl, eftirtekt og athygli svo

nokkuð sé nefnt. Á forsíðu þessa námsþáttar stingur Ingvar Sigurgeirsson (Ingvar

Sigurgeirsson. 17.04.2009) upp á því að sniðugt sé að láta nemendurna sjálfa leggja gátur og

þrautir fyrir félaga sína. Þetta mætti t.d. gera með þeim hætti að þau skiptust á að koma með

eina þraut á dag t.d. í ákveðinn tíma.

Tiltölulega auðvelt er að tengja gátur og þrautir við hinar ýmsu námsgreinar þó

algengast hafi verið að nota þær tengdar stærðfræði. Þrautir á erlendum tungumálum eru

tilvaldar til tungumálakennslu og vart þarf að taka fram að orðaleikir og sagnaþrautir falla vel

að móðurmálskennslu.

Nokkrar leiðir til að láta gátur og þrautir verka enn betur í skólastofunni eru

(Cromwell, Sharon. 1998) að:

Bjóða nemendum að búa til sínar eigin þrautir saman í hópum eftir að hafa glímt

einstaklingslega við þrautir eins og krossgátur.

Finna leið til að láta gáturnar þjálfa markmið úr fleiri námsgreinum í einu.

Nota þann tíma sem nemendur verja í að glíma við gátur á netinu sem verðlaun fyrir

góða vinnu eða hegðun sem maður vill örva.

Bjóða nemendum að nota þema tengt námsefninu, til að búa til hóp af leikjum eins og

t.d. krossgátur, hengimann og stafarugl.

Gátur og þrautir má flokka á marga vegu en einfaldasta flokkunin er að flokka þær í tvennt;

þær sem hafa aðeins eitt ákveðið svar og þær sem hafa mörg ólík svör (Ingvar Sigurgeirsson.

17.04.2009). Ég ætla þó að notast hér við flóknari flokkun og skoða þá. Flokkarnir sem um

ræðir eru: Myndagátur, einföld töfl og spil, rökleitargátur, rúmfæðiþrautir, sagnagátur,

36

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

raðþrautir og eldspýtnaþrautir. En auk þess eru líka flokkarnir orðagátur, sem verða skoðaðar

betur í næsta námsþætti, talnaþrautir, samvinnuþrautir og töfrabrögð.

Fyrstan skoðaði ég flokkinn „myndagátur“. Þetta er skemmtilegur hópur gáta sem

mælt er með að leggja fyrir nemendur í hóp, þó með þeim fyrirvara að aðvara þau að láta ekki

uppi lausnina strax, ef þau telja sig hafa hana (Ingvar Sigurgeirsson. 05.01.2007.a). Síðan má

skipta bekknum í smærri hópa sem ræða í lágum hljóðum hugsanlegar lausnir uns kallað er

eftir niðurstöðum. Myndagátur Gunnars Halldórssonar sem eru á vefnum eru mjög

skemmtilegar og reyndi ég að leysa þær allar og lagði auk þess nokkrar þeirra fyrir meðlimi

fjölskyldu minnar. Ein þessara þrauta er Hvernig á að flytja skilaboð um aðkallandi hættu?

Markmið þessa leiks er að þjálfa rökhugsun og er leikurinn svona: Kennari (eða nemendi leggur þessa þraut fyrir nemendur: 

Fólkið sem bjó sitt hvoru megin á þessari eyju var í meira en tvo klukkutíma að ferðast

milli þorpanna. Og það hafði hvorki síma né talstöð. Samt var hægt að koma

skilaboðunum um að skip nálgaðist eyjuna til hins þorpsins á örfáum mínútum. Hvernig?

(Gunnar Halldórsson. 1997)

Margar góðar hugmyndir komu um lausn á þessari gátu þegar ég lagði hana fyrir eldri börnin

tvö (en þau yngri taldi ég vera of ung til að spreyta sig á henni) þar með talið þau þrjú sem

gefin eru upp sem hugsanleg svör á síðunni, þ.e. Reykmerki, trumbusláttur og

merkjasendingar með speglum úr fjöllunum. Önnur svör sem einnig komu fram og ég er alveg

sátt við eru t.d.: þokulúður, klukknahringingar og varðeldar í fjöllunum.

Felumyndir og skynvillumyndir falla einnig undir myndagátur. Þesskonar myndir

vekja yfirleitt mikinn áhuga hjá nemendum (Ingvar Sigurgeirsson. 05.01.2007.a).En þær var

að nokkru leiti búin að skoða áður (sjá í kaflanum: 7. þáttur: Hugþroskaleikir) og lét mér því

nægja að skoða þessi myndasöfn sem bennt var á í kennslubréfinu. En vil fá að halda til haga

37

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

tengli inn í myndasafn sem ég rakst á og mér fynnst hennta mjög vel til að láta krakka skoða

en það eru gagnvirkar felumndir á síðunni HighlightsKids.com.

Næsti flokkur sem ég tók til skoðunar eru „rúmfræðiþrautir“. Þessi flokkur á heima

innan stærðfræðinnar en í honum eru margskonar þrautir sem fjalla að einhverju leyti um

rúmfræði. Ég skoðaði tenglana á síðu námskeiðsins og notaði Google og fann nokkrar þrautir

en engin þeirrra heillaði mig. Ein þeirra sem þó var með þeim betri var Tetramino Contours

sem byggir á því að raða nokkrum formum í ákveðin mynstur. En sú síða sem ég fann þessa

þraut á, Age of Puzzles er ljómandi ágæt þrautasíða.

Í flokknum „Einföld töfl og spil“ er m.a. spilið „Hex“. Spilið er eftir Piet Hein,

danskan stærðfræðing og ljóðskáld (Ingvar Sigurgeirsson. 05.11.2007) og er einfalt og

auðlært. Spilið er spilað á blað með sexhyrndum reitum sem raðað er saman í tígul, en reitirnir

eru mismargir eftir því hversu spilið á að vera erfitt. Spilið er fyrir tvo og nota þeir sitt hvorn

litinn til að merkja inn á borðið. Markmiðið er að ná heilli línu í sínum lit yfir borðið, annar

frá hægri til vinstri en hinn að ofan og niður. Mér tókst ekki að opna vefleikinn og gat því

ekki prófað að spila hann á netinu en fékk þess í stað eiginmanninn til að spila við mig nokkra

leiki. Það gekk svo sem ágætlega, enda bæði jafn vitlaus í leiknum. Þessi leikur er mjög

skyldur myllu sem ég spila einmitt oft við dóttur mína (sjá 8. þáttur: Námspil og flókin töfl).

Annar leikur sem einnig líkist að hluta leiknum Hex er leikurinn Tengja 4. Sá leikur byggist á

því að nota rúðustrikað blað með 42 rúðum og svo skiptast þátttakendur á að lita í rúðurnar

með það að markmiði að tengja saman fjórar rúður með sínum lit. Allir þessir leikir þjálfa

rökhugsun.

Fjórði flokkurinn sem ég skoðaði í þessum námsþætti voru „Sagnagátur“.

. Í þessum flokki tengjast saman sagnalist og þrautalausnir (Ingvar Sigurgeirsson.

05.01.2007.b). Á síðu námskeiðsins um sagnagátur voru tenglar í þrjár sagangátur: Okrarinn;

Bjargið unglingunum og Húsið sem hvarf. Ég prófaði að leggja þær fyrir eiginmanninn og

síðan unglingsdótturina og komu þau bæði með svipuð svör og mér sjálfri hafði dottið í hug

við að lesa þær. Dóttirin var heldur lengur að finna svar, sérstaklega við síðustu þrautinni en

öll vorum við sammála um það að skemmtilegra hefði verið að hafa svar til að bera saman við

okkar svör. Kennslufræðileg þýðing verkefna af þessu tagi er að þau þjálfa rökhugsun og

hvetja nemandann til að færa rök fyrir máli sínu. Lausn gátanna getur líka verið talsvert

skemmtileg og ef að kennari er hugmyndaríkur getur hann búið til gátur af þessu tagi sem

síðan geta fjallað um tiltekið námsefni.

38

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

Í þessu samhengi er líka gaman að muna eftir gömlu góðu gátunum sem ýmist voru í

bundnu máli eða ekki. Ég hef reynt að rifja upp nokkrar og set þær hér með:

Tíu toga fjóra, tvö eru höfuðin á,

rassinn upp og rassinn niður, og rófan aftan á.

Svar: Maður að mjólka kýr

Ein er snót með ekkert vamm,

ærið langan hala dró

en við hvert spor sem hún gekk fram

hennar rófa styttist þó.

Svar: Nál

Hvað er það sem hoppar og skoppar yfir heljarbrú,

með mannabein í maganum, og gettu nú.

Svar: Skip

Blóðlaust og beinlaust, bítur gras af jörðu.

Svar: Ljár

Hvað hét hundur karls, sem í Árdölum bjó,

Nefndi ég hann í fyrstu, en getið hans aldrei þó.

Svar: Hvað

Hver er það sem hækkar þegar höfuðið er tekið af honum?

Svar: Koddi

Ég er í öllu og öllu á

allstaðar sjáanlegur,

fleiri en hundrað heiti á,

hvergi þreifanlegur.

Svar: Litur

39

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

Hver er það sem er ekki bróðir minn, ekki systir mín en samt barn móður minnar?

Svar: Ég

Hver er sá veggur víður og hár,

Veglega settur röndum

Gulur, rauður, grænn og blár

Gerður af meistarans höndum

Svar: Regnboginn

Gátur eins og þessar eru hluti af menningararfinum og mér finnst það vera mjög mikilvægt að

við látum þær ekki glatast.

Þá er kominn tími til að líta á næsta flokk. Eldspýtnaþrautir eru mér gamalkunnar þó

ég hafi ekki tekið þátt í þesskonar leik í fjölda ára. Ég man eftir því að við lögðum stundum

eldspýtnaþrautir hvort fyrir annað systkynin við borðstofuborðið á löngum vetrarkvöldum.

Eldspýtnaþrautir þjálfa fyrst og fremst rökhugsun en einnig geta þær byggt á þekkingu eða

minni. Sem dæmi um það er þrautin sem er neðst á síðu þessa námsþáttar og er jafnframt

gamalkunn þar sem hún er ein af þeim þrautum sem ég man eftir frá því ég var barn. Þrauntin

er þannig að lagðar eru þrjár eldspýtur hlið við hlið og þrautin er sú að færa tvær þeirra þannig

að úr verði sex, en það er bannað að brjóta þær. Þessa þraut er að sjálfsögðu ómögulegt að

leysa án ákveðinnar grunnþekkingar á rómverskum tölum. Ég ákvað líka að leita á netinu að

fleiri þrautum og fann þar nokkrar gamlar og góðar t.d. á síðunni Some Matchstick Puzzles og

læt tvær þeirra fylgja hér með.

Bikarinn. Færið tvær

eldspýtur þannig að steinninn

sé ekki lengur ofan í

bikarnum.

Ferhyrningurinn. Færið

eina eldspýtu til að búa til

ferhyrning.

40

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

Eldspýtnaþrautir reyna, líkt og flest annað í þessum námsþætti, á rökhugsun og geta verið

bráðskemmtilegar.

Sumar gerðir gátna byggjast á lýsingum á ákveðnum og oft sérkennilegum aðstæðum

og hlutverk þátttakandans er að koma með skýringu á þeim. Þessar gátur kallast

rökleitargátur. Þær skerpa athygli og eftirtekt, þjálfa einbeitingu og kalla auk þess á

ímyndunarafl viðkomandi. Á Leikjavefnum – Leikjabankanum er lítið safn af rökleitargátum

sem gaman er að prófa. Hér er líka ein sem ég heyrði fyrir einhverju síðan: Maður nokkur

gengur inn á bar og biður um vatnsglas. Barþjónninn dregur upp byssu og miðar á hann.

Maðurinn þakkar fyrir sig og gengur út. Hvers vegna? Svar: Maðurinn hafði hiksta og

barþjónninn læknaði hann með því að hræða hann. Gátu mjög svipaða þessari rakst ég síðan á

inni á síðunni Jed's List of Situation Puzzles en þar eru jafnframt margar aðrar skemmtilegar

þrautir.

Síðasti flokkurinn sem ég ætla að skoða að þessu sinni er flokkurinn „Raðþrautir“. Á

Leikjavefnum – Leikjabankanum er stutt lýsing á einni þekktustu raðþrautinni, kínversku

þrautinni Tangram. Samkvæmt sögunni bak við leikinn misti fyrir mörgum öldum maður að

nafni Tan, ferkanntaða steinhellu í jörðina og brottnaði hún í sjö hluta (Ragna Kristjánsdóttir

og Ragnhildur Sigurðardóttir. 1994). Þegar Tan reyndi að setja helluna saman á ný uppgötvaði

hann að það mátti útbúa margskonar mynstur úr brotunum. En það er einmitt það sem

leikurinn gengur út á, að gera myndir út brotunum, en það er skilyrði að nota þarf öll brotin í

hverja mynd án þess að þau liggi ofan á hvert öðru. Önnur vinsæl raðþraut er Hexa sem

byggir á því að raða ákveðnum formum inn í sexhyrning. Það má þó ekki gleyma því að

gömlu góðu púsluspilin sem við öll höfum einhverntíma prófað, tilheyra líka þessu flokki.

Þegar ég var að alast upp var það venja að púslað var stórt og mikið púsluspil um jólin. Það

þótti ekki við hæfi að spila á spil en púsluspil voru vinsæl. Þarna sat jafnan öll fjölskyldan yfir

sama púsluspilinu þó við krakkarnir hefðum óskup lítið í það að gera fyrstu árin, nema ef vera

kynni í ramman utan um myndina. Síðan þá hef ég löngum haft gaman af púsluspilun, þó ekki

hafi ég eignast mörg um æfina, en hin seinni ár hef ég líka prófað nýjar gerðir af púsluspili

eins og þrívíð púsluspil en með þeim oppnast alveg nýr heimur fyrir púslara. Þrautir í þessum

flokki vinna að því að þjálfa rökhugsun þátttakandans.

41

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

12. þáttur: Orðaleikir

Tólfti og síðasti leikjaflokkurinn sem til skoðunar er á þessu námskeiði eru orðaleikir. Þessi

flokkur leikja þjálfar orðaforða, stafrófið og rökhugsun auk þess að vera skemmtileg leið til að

brjóta upp skóladaginn (Ingvar Sigurgeirsson. 20.03.2009.b). Annar stærsti leikjaflokkurinn í

Leikjabankanum – Leikjavefnum er einmitt orðaleikir.

Fyrsti leikurinn sem við skoðuðum í þessum námsþætti var leikurinn „Öll orð byrja á

sama staf“ en leikurinn eflir orðaforða, hugmyndaflug og rökhugsun (Guðný Halldórsdóttir.

1994, Ingvar Sigurgeirsson. 1995). Í leiknum keppa þátttakendur um það hver nær að fylla inn

í flest hólf í lista 10 til 12 hugtakaflokka sem allir eiga að byrja á sama staf. Bókstafurinn er

valinn af handahófi en þátttakendur fá ákveðinn tíma til að fylla út listann sinn. Leikurinn er

byggður á spilinu „Scattergories“ sem hægt er að fá sem sérstakt borðspil. Á Amason er

spilinu lýst á þennan hátt: Scattergories is a fast-paced word game that's a real crowd pleaser. Each player takes a

category list with 12 categories--such as vegetable, state, president, things you throw away--

and must write down the name of one item that fits into each category. Sounds easy enough,

but each item has to begin with a specific letter that is determined when the 20-sided die is

rolled. For instance, you roll the letter "R." Your answer list for the above categories might

look something like this: rutabaga, Rhode Island, Roosevelt, rubbish, etc. You have to think

fast, because a round lasts only 3 minutes! Players score points for each unique answer.

(Alison Golder. 1996-2009)

Skemmtilegur leikur sem ég á pottþétt eftir að reyna að fá fjölskylduna til að spila við mig.

Ég skoðaði og einnig nokkra þessara leikja sem fundust í flokknum orðaleikir inni á

Leikjabankanum og prófaði einnig nokkra þeirra. Leikirnir sem ég skoðaði voru: „Að búa til

orð“ en í þeim leik eiga þátttakendur að búa til eins mörg orð og þeir geta úr bókstöfum

ákveðins orðs (Helga Gísladóttir. 1997); „Að fylla inn í töflu“ byggist á því að þátttakendur

fylla inn í töflu ákveðna tegundir orða sem byrja á ákveðnum stöfum (Guðrún Dröfn

Ragnarsdóttir og Auður Stefánsdóttir. 1994); „Bókstafaleikur“ er keppni milli hópa þar sem

ákveðin stig fást fyrir að finna ákveðnar orðategundir sem byrja á ákveðnum bókstaf; „Ég fór

að veiða“ er leikur þar sem þátttakendur skiptast á að segja setninguna „Þegar ég fór að veiða,

veiddi ég ...“ og nefna síðan þrjá hluti sem byrja á ákveðnum bókstaf. Geti viðkomandi ekki

nefnt þrjá hluti er hann úr leik (Aðalheiður Halldórsdóttir og Sigrún Kolsöe. 1997.b);

„Gálgaleikurinn“ er gamli leikurinn sem ég þekki undir nafninu „hengimann“. Hann byggist á

42

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

því að einn velur orð og strikar á töfluna eða blað jafnmörg strik og stafirnir í orðinu eru síðan

á hinn (eða hinir) að giska á stafina. Ef giskað er á réttan staf er hann skrifaður á línuna en ef

giskað er á rangan staf er bætt einu striki í einu í mynd sem endar sem mynd af manni

hangandi í gálga, en þá hefur giskarinn tapað (Lilja Karlsdóttir. 1994). Þennan leik hef ég

einmitt notað í kennslu í landafræði og var það alveg bráðskemmtileg. „Málshættir“ er leikur

sem byggir á keppni milli einstaklinga í að tengja saman málshætti sem teknir hafa verið í

tvennt. „Sá vinnur sem getur raðað saman flestum réttum málsháttum.“ (Ingibjörg Anna

Arnarsdóttir. 1998); „Orðaleit“ er einskonar boðhlaup þar sem liðin hlaupa og fletta við

spjaldi til að safna stöfum í orð (Árni Björgvinsson. 1997); „Orðasöfnun“ er annar leikur sem

byggir á því að fundin eru ákveðnar tegundir orða sem byrja á ákveðnum bókstaf (Bjarni T.

Álfþórsson. 1992); „Töflubingó“ er einskonar kapphlaup til að nota í tungumálakennslu. Þá

eru skrifuð orð á töfuna á erlenda tungumálinu sem um ræðir og síðan er keppnin sú að verða

fyrri til að hlaupa að töflunni og strika yfir það orð á töflunni sem hefur sömu merkingu og

orð sem nefnt er (Berglind Bjarnadóttir. 1988); „Töflukrossgátur“ er leikur sem einnig byggir

á kapphlaupi milli liða að töflunni, en í þessum leik á að bæta við orðum inn í einskonar

krossgátu í anda Scrabble (Rannveig Hafberg. 1993). Fyrir orðin fást stig og vinnur liðið sem

er með fleiri orð þegar tíminn er liðinn.

Margir þessara leikja eru mjög líkir en sá sem mér líst best á er leikurinn „Að fylla inn

í töflu“. Leikurinn henntar krökkum frá 9 ára aldri og þjálfar þau í ritun og örfar

hugmyndaflug þeirra (Guðrún Dröfn Ragnarsdóttir og Auður Stefánsdóttir. 1994). Þau gögn

sem þarf til að leika leikinn eru ekki flókinn aðeins blöð og skriffæri. Síðan er útbúin tafla þar

sem efst í hvern dálk er skrifað hverskonar orð á að finna og síðan er valið orð sem skrifað er

niður fyrsta dálkinn (einn stafur í einu) og táknar stafurinn þann staf sem öll orð þeirrar línu í

töflunni eiga að byrja á. Einhvern vegin svona:

Land Dýr Planta Mannanafn

S Svíþjóð Selur Sóley Sigurður

U Ungverjaland Ugla Umfeðmingur Urður

M Malta Minkur Melasól Magnús

A Alsír Api Alaskaösp Arndís

R Rúmenía Refur Rauðsmári Ragnar

43

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

Síðan er keppst við að fylla inn í töfluna, t.d. í ákveðinn tíma. Sá vinnur sem fyllir út flesta

reiti í töflunni sinni. Ég hef sjálf notað þennan leik í landafræði kennslu og átti hann

sérstaklega vel við þar. Sem dæmi var ég eitt sinn að kenna (í vettvangsnámi) sjöundabekk

um Evrópu. Þá valdi ég að þau ættu að finna nafn á Evrópulandi, borg í Evrópu og vatni, á

eða hafi í Evrópu. Síðan voru stigin talin saman og gaf ég þeim sem einir voru með eitthvað

ákveðið nafn, aukastig. Í menntaskóla tók ég einnig sjálf þátt í svona leik í þýsku og var það

afar skemmtilegt og þó að spurningarnar þar væru landfræðilegs eðlis áttu svörin að vera á

þýsku. Væru orðin ekki rétt stafsett fékst ekkert stig. Þetta er einmitt ein af ástæðum þess að

mér líst best á þennan leik, að það er hægt að nota hann í mörgum námsgreinum. Ætli flestir

muni ekki eftir því að hafa verið látnir fylla inn í einhverskonar töflur við að læra

sagnbeygingar. Það mætti nú aldeilis gera það skemmtilegra með því að breyta því í svona

leik.

Síðasti hluti þessa námþáttar var að leita á netinu að leikjum og síðum um orðaleiki.

Ég byrjaði á að slá nokkur orð inn í Google og athuga hversu margar síður birtust, hér er

niðurstaðan:

Orð sem leitað var að Fjöldi fundinna síðna

orðaleikir 4290

word games 52.200.000

word play 67.800.000

word puzzles 2.760.000

Margar þessara síðna innihéldu þó ekki leiki en þó fann ég nokkra góða. Nokkrir þeirra eru:

„Rebus Puzzle Brainteasers“ eru myndagátur á ensku þar sem bókstafir eru notaðir í stað

mynda til að búa til orðatiltæki. „Word Ladder“ er leikur þar sem maður færist frá einu orði

að öðru með því að breyta aðeins einum bókstaf í einu. “Anagram“ er hópur leikja þar sem

mynda á eins mörg orð úr bókstöfum ákveðins orð, og hægt er. Leikurinn svipar mjög til

leiksins „Að búa til orð“ sem ég fjalla lítillega um hér að ofan.

Þá eru enn ótaldir margir þektir orðaleikir en tvo vil ég nefna sérstaklega. Það eru

krossgátur og „Frúin í Hamborg“ sem flestir kannast við. Frúin í Hamborg er leikur milli

tveggja einstaklinga sem byrjar á þann hátt að annar spyr hinn: „Hvað gerðir þú við peningana

sem frúin í Hamborg gaf þér í gær?“ Hinn á síðan að svara spurningunni og öllum öðrum

spurningum sem fylgja í kjölfarið um efnið án þess að segja: Já, nei, svart eða hvítt. Segi hann

eitt þessara orða hefur hann tapað. Sá sem spyr reynir hins vegar að haga spurningum sínum

44

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

þannig að eitt þessara orða verði einmitt svarið. Krossgátur eru hins vegar þraut sem útbúin er

fyrirfram og byggist á því að útbúnir eru reitir sem fylla á út eftir ákveðnum vísbendingum.

Aðeins einn ákveðinn stafur passar í hvern reit þannig að rétt orð myndist í reitunum. Reitir

krossgátunnar eru misjafnlega margir og misþétt raðaðir, allt eftir því hversu erfið krossgátan

er. Vísbendingarnar geta einnig verið margskonar og tengst inn á flest svið skólanna,

mannlífsins eða veraldarinnar. Af þessum ástæðum hennta krossgátur vel í flestum

námsgreinum og ef litið er t.d. á Skólavefinn eru þar að finna krossgátur sem ætlaðar eru sem

verkefni í dönsku, ensku, íslensku, landafræði, náttúrufræði, sögu, stærðfræði og

trúarbragðarfræði.

45

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

Hópverkefni: Framlag til Leikjavefsins

Umsögn og kynning á leiknum Kisugrey

Fyrsti leikurinn sem okkur langar að kynna ykkur fyrir er leikurinn „Kisugrey“. Við höfðum

hvorug prófað hann áður en þegar við rákumst á hann í bókinni 250 leikir eftir Hörð

Haraldsson, leist okkur báðum svo vel á hann að okkur dauðlangaði að prófa hann. Fyrst

gerðum við tilraun til að prófa hann í litlum hópi þriggja ára drengja en það gekk ekki, þeir

voru of ungir. Þá fengum við til liðs við okkur blandaðan hóp barna á aldrinum 3 til 10 ára. Þá

gekk leikurinn mjög vel að því undanskildu að sá yngsti í hópnum (þessi 3 ára) vildi ekki vera

með en restin af hópnum (5-10 ára) skemmti sér mjög vel og því teljum við að hann hennti

krökkum frá 5 ára aldri. Leikurinn er mjög skemmtilegur (sjá lýsingu hér að neðan) og með

ólíkindum hversu erfitt það er að halda andlitinu þegar „kisan“ mjálmar fyrir framan mann,

enda var mikið hlegið. Við byrjuðum á að útskýra hvernig leikurinn gengur fyrir sig og

notuðum síðan „Ugla sat á kvisti“ til að ákveða hver ætti fyrst að vera „kisan“. Við tókum

sjálfar þátt í leiknum með krökkunum og skemmtum við okkur prýðis vel líkt og krakkarnir.

Leikinn völdum við vegna þess hversu skemmtilegur hann er og hversu góður hann er til að

vinna gegn feimni og auka samkennd innan hópsins. Hann er auk þess auðveldur, þarfnast

engra gagna og hægt er að leika hann hvar sem er, bæði úti og inni. Leikurinn er líka

skemmtilegur vegna þess að hann henntar svo að segja í hvaða hópi sem er. Hann má jafnt

nota inni í skólastofu, í afmælum eða jafnvel á ættarmótum og mælum við eindregið með

honum.

46

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

Kisugrey Jóna Guðmunda Hreinsdóttir og Tinna Arnórsdóttir - 2009

Flokkur: Hópstyrkingaleikir

Aldur: Frá 5 ára

Markmið:

Skemmtun, snerting og hristir hópinn saman.

Gögn:

Engin

Leiklýsing:

Hópurinn situr í hring á gólfinu. Einn er hann og fer hann inn í miðjan hringinn og leikur kisu.

Kisan labbar um í hringnum, stoppar fyrir framan einn þátttakandann og mjálmar þrisvar

sinnum. Sá þarf að strjúka kisunni um höfuðið og segja kisugrey án þess að fara að hlæja.

Takist honum það heldur kisan áfram að labba um hringin og velur sér nýjan þátttakanda og

leikur sama leikinn. Geti þátttakandinn ekki stillt sig um að hlæja, þarf hann að skipta um

hlutverk við kisuna.

Heimild:

Hörður Haraldsson. 1994. 250 leikir, bls11. Reykjavík. Setberg

47

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

Umsögn og kynning á leiknum Kartöfluboðhlaup

Leikurinn „Kartöfluboðhlaup“ varð fyrir valinu hjá okkur vegna þess að okkur fannst að hann

væri skemmtileg leið til að þjálfa samhæfingu og samvinnu, auk þess sem hann hljómaði svo

skemmtilega. Flestir hafa prófað að fara í einhverskonar boðhlaup, hvort heldur sem það er

hið hefðbundna boðhlaup með kefli eða naglaboðhlaup eða fataboðhlaup. Kartöfluboðhlaup er

hinsvegar mjög skemmtileg nýjung (allavegana fyrir okkur) sem okkur fannst spennandi að

prófa. Við fengum til liðs við okkur 4 krakka á aldrinum 5 til 10 ára og skiptum í lið þannig

að við vorum í sitt hvoru liðinu og með okkur tvö börn. Við byrjuðum keppnina sem var í

fyrstu æsi spennandi en það er ótrúlega erfitt að rúlla kartöflunni yfir gólfið. Það kemur m.a.

til af því að kartöflur eru ekki hnöttóttar og rúlla því út og suður. Til að gæta sanngirnis er því

mikilvægt að kartöflurnar séu sem líkastar í lögun. Það var rosalega mikið hlegið og liðin

kvöttu sína menn áfram af mikilli elju. Leikurinn gekk mjög vel og tóku allir virkan þátt og

skemmtu sér hið besta.

48

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

Kartöfluboðhlaup Jóna Guðmunda Hreinsdóttir og Tinna Arnórsdóttir - 2009

Flokkur: Hreyfiþrautir

Aldur: Frá 5 ára

Markmið:

Þjálfa samhæfingu, einbeitingu og efla samvinnu

Gögn:

Kartafla og teipi

Leiklýsing:

Merktar eru tvær línur á gólfið með teipinu sem þjóna tilgangi marks og ráslínu. Hópnum er

skipt í tvö eða fleiri lið eftir fjölda. Hvert lið fær eina kartöflu. Hver liðsmaður á að ýta

kartöflunni yfir gólfið milli ráslínanna og má hann aðeins nota til þess nefið. Þegar yfir gólfið

er komið tekur næsti liðsmaður við kartöflunni og ýtir henni til baka og síðan koll af kolli þar

til allir hafa tekið þátt. Það lið sem fyrst kemur kartöflunni sinni yfir ráslínuna í síðasta sinn

vinnur.

Útfærsla:

Hægt er að nota leikinn sem einstaklingskeppni

Heimild:

Byndís Bragadóttir. 1997. Leikir á léttum nótum, bls 25. Hörpuútgáfan.

49

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

Umsögn og kynning á leiknum Hryggbrot

Síðasti leikurinn sem við viljum kynna fyrir ykkur er leikurinn „Hryggbrot“ sem er afar

skemmtilegur hópstyrkingarleikur (sjá leiklýsingu hér að neðan). Leikinn völdum við vegna

þess hversu skemmtilegur hann er og hversu góður hann er til að þjálfa ýmsa mikilvæga þætti.

Hann vinnur á feimni, þjálfara athygli og hristir hópinn saman auk þess að vera bráð

skemmtilegur. Þennan leik prófuðum við fyrst á hóp af 13 ára unglingum og gekk leikurinn

þar afar vel. Þar skiptum við einmitt hópnum í stráka og stelpur eins og í lýsingunni hér að

neðan en til að rétta kynjahlutfallið af tók aðeins önnur okkar þátt í leiknum en hin var

stjórnandi. Allir skemmtu sér mjög vel og endaði með því að stelpurnar unnu leikinn. Síðan

ákváðu við að prófa leikinn á yngri krökkum til að vita hvernig það myndi ganga. Hópurinn

sem við prófuðum leikinn á í seinni prófuninni var blandaður aldurshópur af krökkum á

aldrinum 5 til 10 ára. Í þessum hópi gekk leikurinn ágætlega en þó fannst okkur að þessum 5

ára hefði reynnst leikurinn helst til of erfiður en þó gekk það alveg upp. Þau sem voru 7 ára

höndluðu hins vegar leikinn vel og þess vegna ákváðum við að aldursflokka hann frá 7 ára

aldri. Þessi hópur skemmti sér ekki síður vel en sá fyrri og í þetta skiptið skiptum við hópnum

á þann hátt að sem líkust aldursdreifing væri innan hvors hóps. Mjög skemmtilegur leikur sem

við hvetjum ykkur endilega til að prófa.

50

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

Hryggbrot Jóna Guðmunda Hreinsdóttir og Tinna Arnórsdóttir - 2009

Flokkur: Hópstyrkingarleikur

Aldur: frá 7 ára

Markmið:

Hristir hópinn saman,skemmtun og og þjálfar athygli og rökhugsun.

Gögn:

Engin

Leiklýsing.

Hópnum er skipt í tvö jafnstór lið, t.d. stúlkur og drengir. Drengirnir fara út úr herberginu

meðan stúlkurnar velja sér einn dreng hver. Engir tveir mega velja þann sama. Síðan koma

drengirnir inn einn og einn í einu og reyna að giska á hver valdi hann og hneigir hann sig fyrir

þeirri stúlku. Ef hann hefur hitt á rétta fær hann svarið „ástfangin“ og fær hann að vera inni í

herberginu. Síðan kemur næsti inn og gerir hið sama. Takist honum ekki að finna rétta stúlku

fær hann svarið: „Hryggbrotinn“ og þarf að fara aftur fram og bíða eftir að röðin komi að

honum aftur. Þetta er síðan endurtekið þar til allir hafa fundið sinn félaga. Þegar fyrra liðið er

búið að gera, er skipt um hlutverk og þá fara stúlkurnar fram en drengirnir velja sér stúlku.

Það lið sem færri tilraunir þarf til að finna félaga sína, vinnur.

Útfærsla:

Hver og einn fær aðeins þrjár tilraunir til að finna sinn félaga, takist það ekki má sá sem valdi

hann gefa honum létt hryggbrot með því að slá létt á bogið bak hans. Það lið vinnur sem færri

voru hryggbrotnir í.

Heimild:

Sóley Ó. Elídóttir. 2007. 10x10 leikir, Hundrað skemmtilegir leikir fyrir krakka á öllum aldri.

Reykjavík. Mál og menning / Edda útgáfa hf.

51

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

Lokaorð

Í þessari námsmöppu hef ég gert grein fyrir glímu minni við verkefni annarinnar. Ég hef

skoðað fjölmarga leiki, leitað að leikjum, skoðað flokkunarmöguleika þeirra og gagnsemi. Í

tengslum við þessa vinnu hef ég lesið um leiki, stjórnað leikjum, prófað leiki og flokkað leiki.

Það verður því ekki annað sagt en að þessi önn hefur verið afar athygliverð og spennandi. Frá

því ég óx úr grasi hef ég ekki leikið mér jafn mikið og þessa önn og svo hef ég líka skemmt

mér konunglega svo ekki sé nú minnst á börnin sem voru hæstánægð. Margir leikjanna sem

ég prófaði á önninni hafði ég aldrei heyrt minnst á áður og hvað þá leikið þá, en vegna þessa

námskeiðs er ég nú reynslunni ríkari og vonandi færari í að velja og útfæra leiki með þau

markmið í huga sem unnið er með hverju sinni. Ég hef alltaf vitað að margt lærist í gegnum

leiki en það var mér alveg ný uppgötvun hversu mikið hægt er að nota leiki í kennslu.

Leikurinn er kjörinn til að virkja nemandann og vekja áhuga hans á náminu. Það á að vera

„leikur að læra“, eins og segir í ljóðinu. Mín persónulega skoðun er líka sú að með því að gera

námið að leik, verði leikurinn sá manni kær. Því þarf manni ekki að blandast hugur um það

hversu mikilvægir leikir eru í kennslu.

Nú annarlokin get ég aðeins glaðst. Bæði yfir skemmtilegu og fræðandi verkefni sem

að baki er, en einnig yfir því að hafa borði gæfu til að velja þetta námskeið og þar með fengið

að fara í gegnum þetta spennandi námsefni og prófað alla þessa leiki. Það á eftir að vera mér

mikill fengur í framtíðinni að búa að þessari reynslu. Þessi mappa á líka eftir að nýtast mér í

frammtíðinni sem handbók og hugmyndabanki eins og stóð til í upphafi. Ánægð, margs vísari,

tilbúin, spennt og glöð þakka ég kærlega fyrir veturinn.

Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

(sign)

52

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

HeimildaskráAðalheiður Halldórsdóttir og Sigrún Kolsöe. 1997.a. „Sökkvandi skip“. Leikjabankinn -

Leikjavefurinn. Vefslóð: http://www.leikjavefurinn.is/index.php?f=leikur&n=210. (Sótt:

10. febrúar 2009).

Aðalheiður Halldórsdóttir og Sigrún Kolsöe. 1997.b. „Ég fór að veiða“. Leikjabankinn -

Leikjavefurinn. Vefslóð: http://www.leikjavefurinn.is/index.php?f=leikur&n=102. (Sótt:

24. apríl 2009).

Alison Golder. 1996-2009. „The Game of SCATTERGORIES“. Amason.com. Vefslóð:

http://www.amazon.com/Hasbro-4917-S5-Game-SCATTERGORIES/dp/B00000IWEP.

(Sótt: 26. apríl 2009).

Andri Ómarsson. 2004. „Drekinn og drekaveiðimaðurinn“. Leikjabankinn - Leikjavefurinn.

Vefslóð: http://www.leikjavefurinn.is/index.php?f=leikur&n=259. (Sótt: 12. Febrúar

2009).

Árni Björgvinsson. 1997. „Orðaleit!“. Leikjabankinn - Leikjavefurinn. Vefslóð:

http://www.leikjavefurinn.is/index.php?f=leikur&n=109. (Sótt: 24. apríl 2009).

Bandalag íslenskra skáta. (án árs). „Hugmyndabankinn - Leikir og skemmtun“. Skátavefurinn.

Vefslóð: http://www.skatar.is/vefur/default.asp?ItemGroupID=14&ItemID=443. (Sótt:

15. febrúar 2009).

Berglind Bjarnadóttir. 1988. „Töflubingó“. Leikjabankinn - Leikjavefurinn. Vefslóð:

http://www.leikjavefurinn.is/index.php?f=leikur&n=229. (Sótt: 24. apríl 2009).

Birna Hugrún Bjarnadóttir. 1993. „Að segja sögu“. Leikjabankinn - Leikjavefurinn. Vefslóð:

http://www.leikjavefurinn.is/index.php?f=leikur&n=83. (Sótt: 8. febrúar 2009).

Bjarni T. Álfþórsson. 1992. „Orðasöfnun“. Leikjabankinn - Leikjavefurinn. Vefslóð:

http://www.leikjavefurinn.is/index.php?f=leikur&n=114. (Sótt: 24. apríl 2009).

Bókasafn Garðabæjar. (án árs). Leikjabanki bókasafnsins. Vefslóð:

http://www2.gardabaer.is/bokasafn/leikir.htm. (Sótt: 14. febrúar 2009).

Byndís Bragadóttir. 1997. Leikir á léttum nótum. Hörpuútgáfan.

„Cat's cradle“. 21. Mars 2009. Wikipedia, the free encyclopedia. Vefslóð:

http://en.wikipedia.org/wiki/Cat's_cradle_(string_game). (Sótt: 12. febrúar 2009).

Cromwell, Sharon. 1998. Make Puzzles Part of Your Game Plan! Vefslóð:

http://www.education-world.com/a_curr/curr067.shtml. (sótt: 23. apríl 2009).

53

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

Ellen Klara Eyjólfsdóttir. (án árs). Gagnvirkt efni í íslensku, www.nams.is. Vefslóð:

http://www.nams.is/media/upplysingaefni/4_april_gagnvirkt_islenska_A4.pdf. (Sótt:

10. apríl 2009).

Fox, Jill Englebright. 2008. Back-to-Basics: Play in Early Childhood. Vefslóð:

http://www.earlychildhoodnews.com/earlychildhood/article_view.aspx?ArticleID=240.

(Sótt 16. Janúar 2009).

Fræðsludeild Þjóðleikhússins. (án árs). Leiklist í skólum. Vefslóð:

http://fd.leikhusid.is/Forsida/Leiklistiskolum/. (Sótt: 13. febrúar 2009).

Guðný Halldórsdóttir. 1994, Ingvar Sigurgeirsson. 1995. „Öll orð byrja á sama staf (orða- og

hugtakaleikur)“. Leikjabankinn - Leikjavefurinn. Vefslóð:

http://www.leikjavefurinn.is/index.php?f=leikur&n=99. (Sótt: 25. apríl 2009).

Guðrún Kvaran. (án árs). „París“. Orð vikunnar. Vefslóð:

http://www.lexis.hi.is/ordvikunnar/paris.html. (Sótt: 15. febrúar 2009).

Guðrún Dröfn Ragnarsdóttir og Auður Stefánsdóttir. 1994.a. „Gátur um Evrópulönd“.

Leikjabankinn - Leikjavefurinn. Vefslóð: http://www.leikjavefurinn.is/index.php?

f=leikur&n=147. (Sótt: 10. febrúar 2009).

Guðrún Dröfn Ragnarsdóttir og Auður Stefánsdóttir. 1994.b. „Að fylla inn í töflu“.

Leikjabankinn - Leikjavefurinn. Vefslóð: http://www.leikjavefurinn.is/index.php?

f=leikur&n=104. (Sótt: 25. apríl 2009).

Gunnar Halldórsson. 1997. „Hvernig á að flytja skilaboð um aðkallandi hættu?“

Leikjabankinn - Leikjavefurinn. Vefslóð: http://www.leikjavefurinn.is/index.php?

f=leikur&n=131. (Sótt: 23. apríl 2009).

Gyða Gunnarsdóttir. 2004. „Barnagaman: Leikir og leikföng um aldir“. Í Hlutavelta tímans:

Menningararfur á Þjóðminjasafni, bls. 352-361. Vefslóð:

http://www.natmus.is/media/adofinni/7.4_Barnagaman-crop-small.pdf. (Sótt: 18.

febrúar 2009). Reykjavík: Þjóðminjasafn Íslands.

Helga Gísladóttir. 1997. „Að búa til orð“. Leikjabankinn - Leikjavefurinn. Vefslóð:

http://www.leikjavefurinn.is/index.php?f=leikur&n=119. (Sótt: 24. apríl 2009).

Helgi Grímsson. (án árs). Hópeflileikir. Vefslóð:

http://starfsfolk.khi.is/ingvar/Leikjavefurinn/Helgi_Grimsson_Hopeflileikir.doc. (Sótt 1.

febrúar 2009).

Helgi Grímsson. 2007. „Ég er frábær eins og ég er“. Leikjabankinn - Leikjavefurinn. Vefslóð:

http://www.leikjavefurinn.is/index.php?f=leikur&n=285. (Sótt: 10. febrúar 2009).

54

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

Hilmar Rafn Kristinsson. 2006. „Fylltu skeiðina“. Leikjabankinn - Leikjavefurinn. Vefslóð:

http://www.leikjavefurinn.is/index.php?f=leikur&n=273. (Sótt: 10. febrúar 2009).

Hrafnhildur Hilmarsdóttir. 1997. „Pokasaga“. Leikjabankinn - Leikjavefurinn. Vefslóð:

http://www.leikjavefurinn.is/index.php?f=leikur&n=153. (Sótt: 6. febrúar 2009).

Hörður Haraldsson. 1994. 250 leikir. Reykjavík. Setberg

Ingibjörg Anna Arnarsdóttir. 1998. „Málshættir“. Leikjabankinn - Leikjavefurinn. Vefslóð:

http://www.leikjavefurinn.is/index.php?f=leikur&n=236. (Sótt: 24. apríl 2009).

Ingimar Ingimarsson. 1992. „Það voru að koma skilaboð“. Leikjabankinn - Leikjavefurinn.

Vefslóð: http://www.leikjavefurinn.is/index.php?f=leikur&n=202. (Sótt: 12. Febrúar

2009).

Ingvar Sigurgeirsson. (án árs.a). Leikjavefurinn - Leikjabankinn. Vefslóð:

http://www.leikjavefurinn.is/ (Sótt 17. apríl 2009).

Ingvar Sigurgeirsson. (án árs.b). Um Leikjavefinn - Leikjabankann. Vefslóð:

http://www.leikjavefurinn.is/index.php?f=um. (Sótt: 4. febrúar 2009).

Ingvar Sigurgeirsson. 1999. Litróf kennsluaðferðanna. Æskan, Reykjavík.

Ingvar Sigurgeirsson. 2005. Hugþroskaleikir. Reykjavík, Kennaraháskóli Íslands.

Ingvar Sigurgeirsson. 01.01.2009.a. „3. þáttur: Leikjavefurinn – Leikjabankinn“. Leikir sem

kennsluaðferð. Vefslóð:

http://starfsfolk.khi.is/ingvar/namskeid/Leikir/leikjavefurinn.htm. (Sótt: 20. janúar

2009).

Ingvar Sigurgeirsson. 05.01.2007.a. „10. þáttur: Gátur þrautir og heilabrjótar: Myndagátur“.

Leikir sem kennsluaðferð. Vefslóð:

http://starfsfolk.khi.is/ingvar/namskeid/Leikir/Flokkar_thrauta/myndagatur.htm. (Sótt:

20. janúar 2009).

Ingvar Sigurgeirsson. 05.01.2007.b. „10. þáttur: Gátur þrautir og heilabrjótar: Sagnagátur“.

Leikir sem kennsluaðferð. Vefslóð:

http://starfsfolk.khi.is/ingvar/namskeid/Leikir/Flokkar_thrauta/sagnagatur.htm. (Sótt:

20. janúar 2009).

Ingvar Sigurgeirsson. 05.11.2007. „10. þáttur: Gátur þrautir og heilabrjótar: Einföld töfl og

spil“. Leikir sem kennsluaðferð. Vefslóð:

http://starfsfolk.khi.is/ingvar/namskeid/Leikir/Flokkar_thrauta/tofl.htm. (Sótt: 23. apríl

2009).

55

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

Ingvar Sigurgeirsson. 26.12.2008. „Markmið“. Leikir sem kennsluaðferð. Vefslóð:

http://starfsfolk.khi.is/ingvar/namskeid/Leikir/markmid.htm. (Sótt: 26. apríl 2009).

Ingvar Sigurgeirsson. 01.01.2009.b. „4. þáttur: Nafna- og kynningarleikir -

hópstyrkingarleikir / hópeflileikir“. Leikir sem kennsluaðferð. Vefslóð:

http://starfsfolk.khi.is/ingvar/namskeid/Leikir/nafna_og_kynningarleikir.htm. (Sótt: 1.

febrúar 2009).

Ingvar Sigurgeirsson. 02.01.2009. „5. þáttur: Gamlir og góðir íslenskir leikir“. Leikir sem

kennsluaðferð. Vefslóð:

http://starfsfolk.khi.is/ingvar/namskeid/Leikir/gamlir_og_godir.htm. (Sótt: 31. janúar

2009).

Ingvar Sigurgeirsson. 10.01.2009. „6. þáttur: Leikir sem kveikjur“. Leikir sem kennsluaðferð.

Vefslóð: http://starfsfolk.khi.is/ingvar/namskeid/Leikir/Leikir_sem_kveikjur.htm. (Sótt:

21. febrúar 2009).

Ingvar Sigurgeirsson. 14.01.2009.b. „2. þáttur: Fræðilegt sjónarhorn: Flokkar og tegundir

leikja“. Leikir sem kennsluaðferð. Vefslóð:

http://starfsfolk.khi.is/ingvar/namskeid/Leikir/flokkar.htm. (Sótt 16. janúar 2009).

Ingvar Sigurgeirsson. 20.03.2009.a. „9. þáttur: Tölvuleikir“. Leikir sem kennsluaðferð.

Vefslóð: http://starfsfolk.khi.is/ingvar/namskeid/Leikir/tolvuleikir.htm. (Sótt 25. mars

2009).

Ingvar Sigurgeirsson. 20.03.2009.b. „12. þáttur: Orðaleikir“. Leikir sem kennsluaðferð.

Vefslóð: http://starfsfolk.khi.is/ingvar/namskeid/Leikir/ordalekir.htm. (Sótt 24. apríl

2009).

Ingvar Sigurgeirsson. 21.03.2009. „8. þáttur: Námspil og flókin töfl“. Leikir sem

kennsluaðferð. Vefslóð: http://starfsfolk.khi.is/ingvar/namskeid/Leikir/namsspil.htm.

(Sótt 22. mars 2009).

Ingvar Sigurgeirsson. 17.04.2009. „11. þáttur: Gátur, þrautir og heilabrjótar“. Leikir sem

kennsluaðferð. Vefslóð: http://starfsfolk.khi.is/ingvar/namskeid/Leikir/thrautir.htm.

(Sótt 23. apríl 2009).

Ingvar Sigurgeirsson. 18.04.2009. „10. þáttur: Sönghreyfileikir“. Leikir sem kennsluaðferð.

Vefslóð: http://starfsfolk.khi.is/ingvar/namskeid/Leikir/Songhreyfileikir.htm. (Sótt 22.

apríl 2009).

Kennard, David (framleiðandi seríu) og Joan Saffa (framleiðandi). 2000. The Promise of play:

The Mother of Invention. Inca Productions

56

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

Kennard, David (framleiðandi seríu) og Joan Saffa (framleiðandi). 2000. The Promise of play:

The Heart of the Matter. Inca Productions

Kristín Gísladóttir. 2005. „Kennarahluti“. Álfur, gagnvirkur vefur, gagnvirkur vefur í lífsleikni

fyrir yngstu nemendur. Vefslóð: http://www.nams.is/alfur/kennari.pdf. (Sótt: 2. apríl

2009).

Lilja Karlsdóttir. 1994. „Gálgaleikurinn“. Leikjabankinn - Leikjavefurinn. Vefslóð:

http://www.leikjavefurinn.is/index.php?f=leikur&n=105. (Sótt: 24. apríl 2009).

„Lost on a Deserted Island“. 2008. Icebreakers.ws. Vefslóð: http://www.icebreakers.ws/team-

building/lost-on-a-deserted-island.html. (Sótt: 12. febrúar 2009).

Margrét Erla Guðmundsdóttir. 2006. „Spottakynning“. Leikjabankinn - Leikjavefurinn.

Vefslóð: http://www.leikjavefurinn.is/index.php?f=leikur&n=283. (Sótt: 11. febrúar

2009).

Ragna Kristjánsdóttir og Ragnhildur Sigurðardóttir. 1994. "Tangram“. Leikjabankinn -

Leikjavefurinn. Vefslóð: http://www.leikjavefurinn.is/index.php?f=leikur&n=80. (Sótt:

24. apríl 2009).

Rannveig Hafberg. 1993. „Töflukrossgátur“. Leikjabankinn - Leikjavefurinn. Vefslóð:

http://www.leikjavefurinn.is/index.php?f=leikur&n=117. (Sótt: 24. apríl 2009).

„Sardines“. 2008. Icebreakers.ws. Vefslóð: http://www.icebreakers.ws/active/sardines-

reverse-hide-and-seek.html. (Sótt: 12. febrúar 2009).

Sigurjóna Jónsdóttir. 1994. „Gettu hvaða hlutur þetta er“ Leikjabankinn - Leikjavefurinn.

Vefslóð: http://www.leikjavefurinn.is/index.php?f=leikur&n=190. (Sótt: 9. febrúar

2009).

Sóley Ó. Elídóttir. 2007. 10x10 leikir, Hundrað skemmtilegir leikir fyrir krakka á öllum aldri.

Reykjavík. Mál og menning / Edda útgáfa hf.

„Spurningaleikir“. (án árs). Leikjabankinn - Leikjavefurinn. Vefslóð:

http://www.leikjavefurinn.is/index.php?f=leikir&n=13. (Sótt: 9. febrúar 2009).

Steinunn Þorleifsdóttir. 1998. „Lýsingarorðasaga“. Leikjabankinn - Leikjavefurinn. Vefslóð:

http://www.leikjavefurinn.is/index.php?f=leikur&n=152. (Sótt: 7. febrúar 2009).

„Söguleikir“. (án árs). Leikjabankinn - Leikjavefurinn. Vefslóð:

http://www.leikjavefurinn.is/index.php?f=leikir&n=14. (Sótt: 5. febrúar 2009).

„Tenglar“. (án árs). Leikjabankinn - Leikjavefurinn. Vefslóð:

http://www.leikjavefurinn.is/index.php?f=tenglar. (Sótt: 12. febrúar 2009).

57

Námsmappa - Leikir sem kennsluaðferð Jóna Guðmunda Hreinsdóttir

Una Margrét Jónsdóttir. 2007. „Er eitthvað vitað um uppruna romsunnar "úllen dúllen

doff..."?“. Vísindavefurinn 5.12.2007. http://visindavefur.is/?id=6943. (Skoðað

26.4.2009).

Wardle, Francis. 2008. Play as Curriculum. Vefslóð:

http://www.earlychildhoodnews.com/earlychildhood/article_view.aspx?ArticleID=127.

(Sótt 17. Janúar 2009).

„Ýmsir námsleikir“. (án árs). Leikjabankinn - Leikjavefurinn. Vefslóð:

http://www.leikjavefurinn.is/index.php?f=leikir&n=18. (Sótt: 6. febrúar 2009).

58