İNGİLİZCE [kullana]BİLMEK? - BlackSwan Publishing Housestepupcoursebook.com/admin/uploads/Pdf/IngilizceBilmek.pdf · Bu kişilerin bir bölümü daha önce kolejlerde veya dil

İNGİLİZCEBİLMEK?[kullana]

T U B A K A R ATAY L I Z E H İ R

BLACKswanS E L F H E L P s e r i e s

Tüm öğrencilerime,geçmişte ve gelecekte...

English is arbitrary

6

7

Ön söz

Bu kitap bir ihtiyaçtan doğdu. İngilizce öğretmenliği yaptı-ğım yıllar boyunca, eski lise arkadaşlarımdan trafikte ara-cımı çeviren polis memuruna, eve tadilata gelen mimardan bale eğitmenime kadar bir çok kişi İngilizce öğrenmeyle ilgili sorunlarını dile getirdi ve önerilerde bulunmamı is-tedi. Bu kişilerin bir bölümü daha önce kolejlerde veya dil dershanelerinde İngilizce öğrenmiş ama şu anda kendilerini İngilizce kullanabilecek kadar güvende hissetmeyen kişiler-den oluşuyordu. Bir çoğu yoğun bir iş temposuyla çalışan ve bir aile hayatı olan kimselerdi: İngilizce öğrenmeye zaman ayıramamaktan, ayırsalar bile nereden başlayacaklarını ve ne yapmaları gerektiğini bilmemekten şikayetçiydiler. Bana danışan bir diğer grup da elbette öğrencilerimdi. Onların so-runu ise önlerinde geçmeleri gereken sınavlar olması ve bu yüzden yaşadıkları sıkıntılardı.

8

Her ne kadar bu iki grubun bulundukları nokta birbirinden çok farklı gibi görünse de sonuçta ihtiyaç duydukları şey ay-nıydı: İngilizce bilen ve bunu yeri geldiğinde kullanabilen bireyler olmak.

Yıllar boyunca farklı bireyler ve ihtiyaçlara yönelik İngilizce öğrenme sorunlarını ilgi ve hevesle gidermeye çalıştıktan sonra ortaya çıkan fikir ve önerilerimi bir kitapta toplamaya karar verdim. Sonuçta elinizdeki kitap ortaya çıktı.

Bu kitap bir gramer kitabı değildir, bir sözlük de değildir, bir test kitabı hiç değildir. Bu kitap sizlere gramer kitapları-nı, test kitaplarını, sözlüğünüzü, yabancı televizyon dizilerini, İnternet’i, İngilizce roman veya öyküleri, branş kitaplarını ve hatta buzdolabınızı İngilizce öğrenmek için nasıl kullanabile-ceğinizi ve nasıl kullanmamanız gerektiğini anlatan ve bunu yaparken de yaşanmış ve kimisi komik anılarla İngilizce öğre-nirken düştüğümüz tuzakları gösteren bir rehberdir.

İngilizce (kullana) bilmek?’ te bulacağınız tüm öneriler yıllar yılı sevgili öğrencilerimin ve benden fikir almak isteyen dost-larımın deneyimlerinden derlenmiştir. Ve her bir öneri en az bir birey tarafından denenmiş ve işe yarar bulunmuştur.

Kısacası bu kitap 17 yaş ve üzeri yetişkinlerin İngilizce öğ-renme serüvenlerinde onlara rehberlik etmesi amacını taşı-maktadır. Her bireyin ihtiyaçları, bulundukları dil seviyesi, yaşam tarzları ve ilgi alanları farklı olduğu için de kimilerine

9

çılgınca gelecek, kimilerine de “hah! İşte aradığımı bul-dum” dedirtecek öneriler içermektedir. Okuyun, deneyin, sizin için en uygununu bulun ve eğer zaman ayırabilirse-niz [email protected] adresine bir yorum yazın. İngilizce öğrenme serüveninizin keyifli geçmesini di-lerim...

İngilizce’yi kullanabilmek için gereken faktörler ve arala-rındaki bağlantı aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. İlerleyen bölümlerde bu faktörler ayrıntılı ve anlaşılır şekilde ele alın-mıştır.

İstek,ihtiyaçhedef

çalışmayapmak

bilgi beceriİngilizce

kullanabilmek

10

İÇİNDEKİLER

ÖN SÖZ ........................................................................................ 7

GİRİŞ ........................................................................................... 15 Dilin Doğası ......................................................................... 15

BÖLÜM 1 Öğrenmeyi öğrenmek ......................................................... 25 Öğrenme yöntemleri ........................................................... 25 Bilgi, beceri ........................................................................... 27 Beceri mi, yetenek mi? ........................................................ 30 Hedef seçimi hedef daraltma ............................................. 32 Berber misiniz, jeolog mu? ................................................ 34 İkinci bir dil bilmek gerekli midir? ................................... 37 Kısa dönem hedefleri uzun dönem hedefleri .................. 39 Bireysel farklılıklar mükemmelci-maceracı kişilikler..... 42

BÖLÜM 2 Bilgi edinme / artırma çalışması ....................................... 48 Kelime bilgisi edinme / artırma ......................................... 51 Kelimeyi “bilmek” mi? “kullanabilmek” mi? ................... 52 Sözlüğünüzü doğru seçin ................................................... 56 Sözlüğünüzü doğru kullanının .......................................... 57 Bilgiyi kaydetmek ................................................................ 59 Tek tek kelime öğrenme...................................................... 60 Defter [vocabulary journal] tutma .................................... 61

11

Kartlara yazma ..................................................................... 62 Rastgele kelimelerden öykü oluşturma............................. 65 Bağlantılı kelimeleri öğrenme ............................................ 66 Örümcek ağı hazırlama ...................................................... 67 Ezber ..................................................................................... 73 Öğrenilecek kelimeleri seçmek .......................................... 76

BÖLÜM 3 Beceri kazanma çalışması ................................................... 84 Okuma becerisi .................................................................... 85 Kelimelerin anlamını tahmin etme ................................... 87 Kelimeleri göz ardı etme ..................................................... 92 Kelimelerin gramerine[köklerine] odaklanma ............... 92 Bildiğinizi sandığınız kelimeler ......................................... 94 Okuyarak İngilizce geliştirme çalışması yapmak ............ 95 Dinleme becerisi .................................................................. 98 Dizi veya filmlerin İngilizce geliştirmek için doğru kullanımı ................................................................. 100 Bant kayıtlarının [dinleme parçalarının] İngilizce geliştirmek için kullanımı ................................ 103 Yazma becerisi ................................................................... 106 Konuşma becerisi .............................................................. 108 Çalışmaya başlama önerileri ............................................ 111

SON SÖZ .................................................................................. 119

BOŞ

Language is arbitrary

15

Giriş

Dilin Doğası

Dil diğer konuların aksine öğretilmesi gerekmeyen bir şey-dir... Anneler çocuklarına ayakkabılarını bağlamayı veya “kim o?” demeden kapı açmamayı öğretebilirler. Ama hiçbir anne “bak çocuğum, cümlenin öznesi ‘ben’ ise yüklemin sonu-na ‘(u)m’ eklemelisin” türünden bir cümle kurmaz! Çocuk bunu duyarak öğrenmiştir zaten. Kuralı bilmeye ihtiyacı yoktur, düşüncesini iletebilmek için cümleyi kurmaya ihti-yacı vardır. İletişim kurabilmeye, dinlenmeye, anlaşılmaya ihtiyacı vardır. Ve bu durum da dili öğrenebilmek için ge-rekli motivasyon, istek ve ihtiyacı fazlasıyla sağlamaktadır.

Elbette bu durum Türkçe öğrenimi için geçerlidir. Bir çoğu-muz İngilizce’yi sınıfta, kitaplar ve öğretmenler yardımıyla öğrenmekteyiz. Türkçe öğrenmeyle İngilizce Öğrenme ara-sındaki benzerlik ve farklılıklara bir göz atmak ne yapmamız gerektiğiyle ilgili bir fikir verebilir:

16

Hedef / Amaç BilgiBeceri

[edinilme sırasına göre]

Süre

TÜRKÇEİletişim

[Sözlü ve yazılı]

Dilbilgisi [gramer ve

kelime bilgisi]

Dinleyip anlamaKonuşmaOkumaYazma

~ 3 yıl: konuşma~ 7-15 yıl: okuma-yazma

İNGİLİZCEİletişim

[Sözlü ve yazılı]

Dilbilgisi [gramer ve

kelime bilgisi]

OkumaDinleyip anlamaYazmaKonuşma

En az 8-9 ay

Hedef sütununa baktığımızda her iki dilde de amacın ile-tişim olduğunu görüyoruz. Ne yazık ki bir çoğumuz ikin-ci dil hedeflerimizi “sınavı geçmek, okulu bitirmek, şu İngilizceden bir an önce kurtulmak, vs” olarak algılamakta-yız. Herhangi bir dil sınavından alacağınız bir puan üçüncü sütunda listelenmiş becerileri kullanarak İngilizce dilinde iletişim kurmanızı garanti etmez! Aynı şekilde bir kolejden veya İngilizce ile eğitim yapan bir üniversiteden mezun ol-muş olmanız da yıllar sonra bir Japon iş adamıyla telefonda iş görüşmesi yapmaya yetecek İngilizce becerilerine sahip olacağınız anlamını taşımaz!

Bilgi sütununda her iki dil için de gereken bilginin doğası-nın aynı olduğu görülmektedir. Anadilde çocuklar bu bil-gi onlara kitap, öğretmen, sınav üçlüsünden oluşan eğitim sistemiyle resmi sınıf ortamında verilmesinden çok önce-sinde hedefleri olan iletişimi gerçekleştirebilmektedirler.

17

Bir başka deyişle, “özne”, “zincirleme isim tamlaması”, “edil-gen çatı” gibi teknik terimlere ihtiyaç duymadan dili büyük oranda doğru kullanabilmektedirler. Kısacası, anadilde “öğ-retilen bilgi” ye sahip olmadan da hedefimiz olan iletişimi gerçekleştirebilmekteyiz. İngilizce’ye geldiğimizde ise çoğu-muz Türkçe’dekinden daha fazla teknik (öğretilmiş) bilgiye sahibizdir. Passive voice, if clauses veya reported speech ko-nularını biliriz. Bir sürü de İngilizce kelime ezberlemişizdir. Ama nedense yukarıda adı geçen Japon’a telefonda “altı ay önce patronumuzun istediği gibi maliyet hesapları gönde-rilmiş olsaydı, bu ihaleye zamanında hazırlanabilirdik” di-yemeyiz!

Habe

r • Haber • Haber • Haber • Haber

• İYİİngilizce’nin gramerini bir gramer kitabı alıp günde altı saat kadar bir çalışma yaparak 10-15 günde öğrenebilirsiniz.

İNGİLİZCEBİLMEK?[ KU L L A N A ]

18

O gramer kalıplarını kullanarak yukarıda bahsettiğim Japon’la 10 dakikalık doğal ve önceden ezberlenmemiş bir telefon konuşması yapamazsınız. Hatta New York’ta

bindiğiniz taksinin şoförüne “kardeş, sağda iki dakka duruver de büfeden bi

selpak alıyım” ya da yabancı iş arkadaşınıza “Gazeteyi okudun mu? Çocuğu kaçıran adamlar 2 milyon dolar fidye istemiş” de diyemezsiniz…(“Fidye” kelimesinin öğrenim ve kullanımına 3. bölümde tekrar döneceğiz) O çok iyi bildiğiniz (i sandığınız) gramer kalıplarını hatırlayıp kullanamadığınız gibi, bildiğiniz(i sandığınız) kelimeler de bir türlü aklınıza gelmez (kidnapper kelimesini okuyunca ya da duyunca hatırlarsınız ama iş bir cümleyi kurmaya gelince aklınızdan haince uçuverir!)

Habe

r • Haber • Haber • Haber • Haber

• KÖTÜ


19

Beceri sütununda bir dili bildiğinizin göstergesi olan onu kullanabilme becerileri, edinilme sırasına göre listelenmek-tedir.

Ana dilde ilk başardığımız şey dinleyip anlamadır. Daha minicikken “hanimiş de anneannesinin bi tanecik kuzusu, yerim ben seni, yerim” cümlesininin içerdiği mesajı “bu iyi insan beni seviyor” diye anlar “bari ben de ona güleyim, belki gene cee yapar da neşemizi buluruz” şeklinde de tepki verebiliriz. Yaklaşık iki sene kadar çevredeki büyüklerin ko-nuşmalarını duyar, dinler, müthiş bir zeka göstererek duy-duklarımız arasındaki gramatik bağlantıyı kurar ve sonunda da konuşmaya başlarız – göz ardı edilebilecek kadar ufak ve süratle düzeltilen gramatik hatalar dışında dilbilgimiz so-runsuzdur. Okula başlama ile birlikte de duyduğumuz ve ko-nuştuğumuz şeylerin nasıl yazıldığını öğrenir, başkalarının yazdığını okur ve biz de başkaları okusun diye yazı yazmaya başlarız.

İkinci dil (İngilizce) ise genellikle farklı bir beceri edinme sırası izler. Çoğumuz ilk İngilizce dersimizin tahtanın tü-münü dolduracak kadar yazı ile başladığını anımsayacak-tır. Öğretmenin tahtaya yazdıklarını ve ders kitabında ya-zılı olanları okuruz, öğretmenimizi ve (eğer varsa) teypte-ki kayıtlı metinleri dinleriz, tabi bu arada öğretmenimizin istediği ve/ya kitapta yazılı şeyleri yüksek sesle tekrarlarız (ancak bunu gerçek “konuşma becerisi”yle karıştırmayalım


20

– bakınız Japon’la konuşmalar!). Daha sonraki adım genel-likle yazmadır –ki nadir durumlar dışında, gerçekten ileti-şim kurmak için yazmaktan ziyade öğrendiğimiz kalıpları bir kez de yazılı olarak bildiğimizi öğretmenimize gösterme amaçlıdır. İkinci dilde (sınıf ortamında) en son gelişen –hat-ta bence genellikle pek de gelişmeyen- beceri, konuşmadır –ki iletişimin en eski ve en geçerli becerisidir.

Süre sütununda ise anadilimizi öğrenirken harcadığımız sürenin İngilizce öğrenmek için sahip olduğumuz süreden hatırı sayılır derecede uzun olduğunu görebiliriz. Anadilde duyduğunu anlama becerisi doğumu takip eden aylarda süratle gelişir. Üç yaşına doğru konuşarak iletişim kurma becerisini kazanırız. Okuma ve yazma becerileri ise genel-likle resmi öğretimle (hangi kaynağa baş vurduğunuza bağ-lı olarak) 6 – 15 yaş arasında olgunlaşır. Oysa genel olarak İngilizce öğrenimine ayrılan ortalama süre (İngilizce hazır-lık sınıfları göz önünde bulundurulursa) 8-9 ay civarındadır. Peki bu şartlar altında İngilizceyi öğrenmek, kullanabilmek ve unutmamayı başarabilmek mümkün müdür? İyi haber, evet, mümkündür. Nasıl mı? Öğrenmeyi öğrenmekle!

DİLEDİNİL İR : )

Ö Ğ R E T İ L E M E Z ,

ÖğrenmeyiÖğrenmek

BÖLÜM 1


25

Öğr

enm

eyi

Öğr

enm

ek

Öğrenmeyi öğrenmek

Okula başladığımızda bizlere bir çok ders okutulur. Bu ders-lerin doğaları, içerikleri ve gerektirdikleri beceriler birbirin-den farklı olmasına rağmen, genellikle kimse bize o dersi nasıl öğrenebileceğimizi anlatmaz. Basitçe özetlersek, öğret-menimiz bize bilgi verir ve biz de bilgiyi alırız (en azından öyle varsayarız) ya da almayız (çünkü dersi veya öğretmeni sevmiyoruzdur, ilgimizi çekmiyordur, ya da anlık bir soru-numuz derse odaklanmamızı engelliyordur, vs). Sonra da bir sınav yapılır, geçeriz veya kalırız. Oysa öğrenme bu kadar basit işleyen bir mekanizma değildir.

Öğrenme yöntemleri

Türkçe öğrenmek için çoğumuz doğru dürüst bir çaba sarfet-tiğimizi hissetmemişizdir. Zaten çok küçükken öğrenmiş ol-duğumuz için bu çabayı hatırlamayız bile. Ancak İngilizceyi de Türkçe gibi bilinçli bir çaba harcamadan öğrenmek he-


26

Öğr

enm

eyi

Öğr

enm

ek

pimiz için mümkün olmayabilir: Yani hepimiz İngiltere’ye taşınıp hiç Türkçe konuşulmayan bir ortamda dört beş yıl kalarak İngilizceyi anadilimizi öğrendiğimiz gibi öğrenme lüksüne sahip değiliz.

O nedenle, “Hanım valla kusura bakma, senden boşanıp Cenıfır diye bir kadınla evlenicem ve Amerika’ya yerleşip doğal ortamında İngilizce öğrenicem. Benim başka türlü bu dili öğreneceğim yok!”, gibi bir cümle kurmak yerine hayatımızda radikal değişiklikler yapmadan, sahip oldu-ğunuz şartlar altında en kısa sürede ve en verimli şekilde ben nasıl İngilizce öğrenebilirim sorusunu sormaya başla-makta sonsuz yarar vardır. (Zaten büyük ihtimalle iki sene sonra Jennifer’ın kocası hala İngilizce öğrenememiş, ama Jennifer’ın kendisi, “Haldun! Boyu devrilesice, bira içmeyi bırak da kalk köpeği gezdir!” türünden Türkçe cümleleri şa-kır şakır kurabiliyor olacaktır.)

Öğrenci sayısı kadar öğrenme yöntemi vardır Ama ne yazık ki pek azımız bir şeyi öğrenme-ye başlamadan “bunu ben en kısa sürede ve en verimli şekilde nasıl öğrenebilirim? Benim için bunu öğrenmenin en iyi yöntemi nedir?” soru-larını kendine sorar. (Öğrenme yöntemleriyle ilgili bazı önerileri Bölüm 3’te bulabilirsiniz)

1

2


27

Öğr

enm

eyi

Öğr

enm

ek

Bilgi, beceri

Dahası, her dersin gerektirdiği bilgi ve beceriler, ve dolayı-

sıyla o dersin öğrenilmesine yardımcı olacak yöntemler de

birbirinden farklıdır. Aşağıda üç farklı ders türünün gerek-

tirdiklerini incelenmektedir:

Bilgi Beceri

Coğrafya Coğrafya bilgisi ---------

DilGramer bilgisiKelime bilgisi

Örneğin:• Biryabancıylakonuşabilmek• Konuşulanıanlayabilmek• Okuduğunuanlayabilmek• Metinveyakonuşmadageçenbilinmeyen

kelimeleri tahmin edebilmek• Düşünceleriniyazılıifadeedebilmek• vs

Resim yapmak

Renk bilgisiKompozisyon bilgisiPerspektif bilgisiMalzemebilgisi

Örneğin:Manzararesmiyapabilmekiçin:• düzçizgiçizebilmek• yelpazefırçayıağaçyapmaktakullanabilmek• gökyüzünüdoğrutonlardaboyayabilmek• ağaçlarıdoğruyereyerleştirebilmek• vs

Not: coğrafya ve resim öğretmeni arkadaşlarım ders-lerinin gerektirdiği bilgiyi çok açmadığım için beni bağışlarlar umarım. Özellikle coğrafya çok bilgi gerektirdiği için buraya özet olarak bile sığ-dırmam olanaksız.


28

Öğr

enm

eyi

Öğr

enm

ek

Coğrafya dersi için bilgi tek başına belki yeterli olabilir. Ancak resim yapmak istiyorsanız bilginin size tek başına fayda sağlaması imkansızdır. Bir resim öğretmeni size resim yapabilmek için gereken bilgiyi sağlasa ve elinize bir tuval, fırça ve diğer malzemeyi verse bu bilginin tümünü kullana-rak bir manzara yapmanızı istese sadece doğuştan çok yete-nekli olanlarınız bunu bir dereceye kadar başarabilir. Doğru ve güzel resim yapmak için çok resim yapmak gerekir, sadece resim yapma hakkında bilgiye sahip olmak değil. Resim dersi almış olanlar bilebilir: bir çok resim kursunda öğrencileri de-sen çalıştırarak başlatırlar, renk, ışık dengesi, gölgelendirme gibi konular daha sonra ele alınır, ve resim kurslarında çok az bilgi verilir, daha ziyade öğrenciler becerilerini geliştirmek için bıkıp usanmadan çizerler, boyarlar, tekrar tekrar çizer ve boyarlar. Bu resim yapmanın doğasıdır.

Dil öğrenimi bu anlamda coğrafyadan çok resim yapmayı öğrenmeye benzer. Bir öğretmen bize dil hakkında (dilbilgi-si, kelime bilgisi) bilgilendirip sonra da sevgili Japonumuzla telefonda iş görüşmesi yapmamızı istese, doğuştan en yete-neklimiz bile bunu beceremez.

Dil öğrenmeyi yüzme öğrenmeye de benzetmek mümkün-dür. Yüzme öğretmeni öğrencilere karada “bakın kolunu-zu böyle atacaksınız, ayağınızı da böyle çırpacaksınız” diye gösterebilir (bilgilendirebilir), ama bu bilgi suya girip de


29

Öğr

enm

eyi

Öğr

enm

ek

yüzmeye çalışan öğrencilerin boğulmasını ne yazık ki engel-lemez. O nedenle yüzme dersleri suyun içinde bir yere tu-tunup ayak çırparak başlar. Dil öğretmeni de öğrencilerini suya sokmadan (beceri geliştirme faaliyetleri yaptırmadan) dili öğrenmelerini sağlayamaz.

Peki ya havuzdaki öğrenci ayağını hiç çırpmadan, “tamam ben nasıl çırpılacağını anladım, çırpmama gerek yok, şimdi hoca başka bir şey öğretsin” derse… Demez, yüzme dersin-deki öğrenciler demez, ama İngilizce dersindekiler sıklıkla derler…

Sınıflarımda öğrencilerime dili kullanmalarını gerektirecek faaliyetleri yaptırmakta genellikle zorlanırım. Gerekli bilgiyi verip beceri kazanmaları için bu bilgiyi kullanmalarını iste-diğimde (örneğin, geçmiş zaman kalıplarını ve boş zaman-ları değerlendirme yollarının İngilizcelerini öğrendiler ve ben de kendilerinden hafta sonu ne yaptıklarını yanlarında oturan arkadaşlarına anlatmalarını istedim) çok nadir öğ-renci bunu becerisini geliştirmek için bir fırsat olarak algılar. Bir çok öğrenci bu tür bir konuşma faaliyetini –öğretmen o anda yeni bir şey öğretmekte olmadığı için- bir zaman kay-bı olarak değerlendirir. Bazı derslerin büyük çoğunluğunun beceri kazandırma faaliyetleriyle geçtiği durumlarda ise, dersin sonunda “bu derste ne öğrendiniz” sorusunun ceva-bı genellikle “hiçbir şey öğrenmedim” olur. Bunun nedeni İngilizce öğrenmenin İngilizce hakkında bilgi edinmek

3


30

Öğr

enm

eyi

Öğr

enm

ek

değil dili kullanabilmek olduğunun genellikle gözden kaç-masıdır. Elbette bir çok okuyucum şu anda “ama sınavlarda ölçülen şey genellikle bilgi oluyor” diye düşünüyordur. Ben kendilerine yukarıda kısaca değindiğim ve ilerleyen sayfa-larda daha ayrıntılı olarak yer alan “hedef ” konusunu göz-den geçirmelerini öneriyorum. Hedefimiz İngilizce’yi doğal ortamında konuşarak, dinleyip anlayarak, okuyarak ve yaza-rak kullanabilmek, herhangi bir sınavı geçmek değil. Kaldı ki son yıllarda hazırlanan yüksek kalitedeki güvenilir ve geçerli sınavların çoğu artık yalnızca dili bilmeyi değil, aynı zaman-da dili kullanabilmeyi ölçen sorulardan oluşmaktadır.

Beceri mi, yetenek mi?

Bazı insanlardan duyarız “dile hiç kabiliyetim yok” veya, “Ahmet Beylerin oğlu dil konusunda çok yetenekli, 10 ya-şında, ama maşallah şakır şakır İngilizce konuşuyor”. Bu ne derece doğrudur?

Bunu yanıtlamadan önce beceri ile yetenek arasındaki far-ka bir göz atalım. Bu kitapta beceri kelimesi edinilen bir şey anlamında kullanılmaktadır, yetenek (veya kabiliyet ise) do-ğuştan eğilimli olduğumuz şeyleri simgeler.

Evet, bazı insanların bazı konulara doğuştan eğilimleri ola-bilir, ve bu onları özel kılar. Bütün yüzme kursu öğrencile-


31

Öğr

enm

eyi

Öğr

enm

ek

ri olimpiyat şampiyonu olacak yeteneğe sahip değillerdir. Olmaları da gerekmez. Ama kursun sonunda büyük bir ço-ğunluk suyun üzerinde A noktasından B noktasına boğulma-dan gitmeyi başarabilir, ve bu onları çok mutlu eder. Yeteneği olan öğrenci diğerlerinden daha kısa sürede öğrenebilir. Yetenekli resim kursu öğrencisi üç desen çalışması yaptıktan sonra yağlı boyaya geçmeye hazır olabilir, normal öğrenciler ise daha uzun süreye ihtiyaç duyabilirler. Ama sonuçta hepsi manzara resmini yapabilir sadece süre değişir. Dolayısıyla da yeteneğin başarıya değil sadece öğrenme süresine etkisi var-dır, ve bu anlamda yetenekli öğrenci sadece bazı konularda şanslı öğrencidir. Bir itirafta bulunmam gerekirse, yaklaşık 20 yıllık öğretmenlik hayatımda yetenekli ya da kabiliyetli diye tanımlayabileceğim bir öğrenciyle çalışmadım. Benim başa-rılı öğrencilerim genellikle sorun yaşadıkları konular kadar başarılı oldukları noktaların da farkında olan veya kendini sürekli “bunu nasıl daha verimli öğrenebilirim, nasıl hatırlar ve yeri geldiğinde kullanabilirim, bunu öğrenmek bana ileri-de fayda sağlar mı” şeklinde sorgulayan öğrencilerdi.

YETENEK

SADECE ÖĞRENMESÜRESİNİ

DEĞİŞTİRİR

4


32

Öğr

enm

eyi

Öğr

enm

ek

Toparlamak gerekirse, dil öğrenmek bilginin yanı sıra çok yoğun beceri çalışması gerektirir. Tıpkı resim yapmak ve yüzmekte olduğu gibi bilginin kendisi tek başına yeterli de-ğildir. Bu nedenle İngilizce öğreniminin bu doğası gereği hem bilgi edinme/artırma hem de beceri geliştirme çalışma-larının doğru yöntemler kullanılarak uygulanması gerekir.

Hedef seçimi Hedef daraltma

Resim yapmak istemeyen biri resim yapmaz! Zorlasalar da yapamaz! İngilizce öğrenmeye ihtiyacı olmayan birinin İngilizce öğrenmesi çok zordur. Her iki durumda da uzun süreli motivasyon sağlanamaz. Eğer İngilizce’yi kullanma-nızı gerektirecek bir durumunuz yoksa genellikle İngilizce öğrenme girişimleriniz başarısızlıkla sonuçlanır. Bir kısmı-nız geçmişte farklı kurslarda, okullarda İngilizce öğrenmeye çalışmışsınızdır ama şu anda bu kitabı okuduğunuza göre tatmin edici sonuçlar almamış olmalısınız. Dil kullanmadık-ça unutulan bir şeydir. Mesleğim olmasına rağmen ben bile yaz tatili dönüşlerinde İngilizce konuşmakta zorlandığımı hissederim. Dille ilgili en büyük sorun da budur. Öğrenmek değildir zor olan, unutmamaktır. Kurslara bir sürü zaman ve

5


33

Öğr

enm

eyi

Öğr

enm

ek

para harcadıktan sonra, bir kaç yıl İngilizce’yi kullanmayın-ca en başa dönüş kaçınılmazdır. Bu da dil öğrenmeyle ilgili motivasyon eksilmesi yaratabilir. O halde yapılması gereken şey dili sadece öğrenmek değil aynı zamanda da unutma-maya çalışmaktır, yani bir şekilde günlük hayatımızın içine İngilizce çalışması sokmalıyız… (Bazı önerileri bölüm 3 ve 4 te bulabilirsiniz.)

NEYİÖĞRENECEĞİNİBİLMEDEN

NASILÖĞRENECEĞİNİ

BİLMEKZORDUR

6

7


34

Öğr

enm

eyi

Öğr

enm

ek

Berber misiniz, jeolog mu?

İngilizce kursuna kayıt yaptıran her öğrencinin hedefi şüp-hesiz “İngilizce öğrenmek” tir. Ancak bu çok büyük ve aslın-da biraz da belirsiz bir hedeftir. Bir erkek berberinin bilmesi gereken İngilizce ile bir jeoloğun veya bir turist rehberinin bilmesi gereken İngilizce aynı değildir. Bir jeoloğun İngilizce kullanılan ortamlarla “yanları kısalt, üstler uzun kalsın, abi” türünden bir cümleyi duyma veya kurma olasılığı oldukça zayıftır. Ama bu cümleyi bilmek bir berber için yaşamsal önem taşıyabilir. Keza, bir turist rehberinin genel olarak bir ülke veya kültürün geçmişinden bahsedeceği düşünülürse, konuşmasında “geçmiş zaman” formlarını sıklıkla kullan-ması gerektiği kaçınılmazdır. Bir jeolog ise sokaktaki sıra-dan New Yorklunun bile anlamakta zorlanacağı terimler içeren akademik içerikli yazıları okuyacak ve yazacak kadar İngilizce öğrenmelidir ama “affedersiniz bayım, Londra’ya giden bir sonraki hızlı tren saat kaçta, acaba”, cümlesini, eğer Londra’nın biraz dışında bir Jeoloji konferansına gitmediy-se, öğrenmesi, ve kurmak için çalışmalar yapmaya süre har-caması öncelik olmamalıdır. Shell’de müdürseniz “toplantı odası, yönetim stratejileri, kurumsal davranış” gibi terimle-rin İngilizcelerini bilip sözlü ve yazılı olarak kullanabilmeniz gerekir. Ama Jeologsanız kimse sizden şakır şakır İngilizce konuşup gürültücü komşunuzun dedikodusunu yapmanızı beklemeyeceği için sosyal amaçlı ve sözel İngilizce kullanma çalışması yapmanız bir öncelik olmamalıdır.


35

Öğr

enm

eyi

Öğr

enm

ek

Elbette sırf meraktan veya canınız istediği için de İngilizce öğrenmek istiyor olabilirsiniz. Ancak bu kadar netlikten uzak bir amaç, hedef seçmenizi ve daraltmanızı zorlaştıra-cağı için neyi öğreneceğiniz konusunda sıkıntı yaratabilir ve uzun vadede motivasyonunuzu kaybedip öğreniminizi yarı-da bırakmanıza neden olabilir.

O halde şimdi bu cümleyi tamamlamaya çalışın:

İngilizce öğrenmek / kullanabilmek istiyorum, çünkü ....................................................................................................................

...................................................................................................................

........................................................................................

Eğer bu cümleyi içinize sinecek bir biçimle tamamlayama-dıysanız da üzülmeyin. Biraz kendinize zaman verdikten sonra tekrar deneyin.

Yine de tamamlayamıyorsanız, belki de İngilizce

öğrenmeniz gerekmiyordur. O zaman öğrenmeyin.

Canınızı da sıkmayın. Herkes İngilizce bilmek zo-

runda değil. Siz hayatınızı İngilizce’ye gerek duyma-

dan sürdürebiliyorsanız ve gelecekte de sürdürmeye

devam edebilecekseniz neden dil öğrenimine bu

kadar yatırım yapasınız ki? Bu vaktinizi ve paranızı

8


36

Öğr

enm

eyi

Öğr

enm

ek

size daha çok şey katacak ve sizi daha mutlu edecek bir yönde harcamanızdan daha akıllıca bir şey ola-maz. Sırf anneniz istiyor diye ya da çok uygun fiyatlı bir kurs / öğrenme seti buldum diye, yahut ta “bu devirde İngilizce bilmemek ayıp” diye düşündüğü-nüz için (hiç de ayıp filan değil! Saç tıraşı yapmayı bilmemek ayıp değil, siyaset tarihini bilmemek ayıp değil de İngilizce bilmemek niye ayıp olsun!) bu zahmetli sürece kalkışmamalısınız.

Mesleğim öğretmenlik olduğu için ve İngilizce’nin çoğumuz için gerekli olduğuna inandığımdan yukarıdaki paragrafı yazmak ve “öğrenmeyin” demek bana çok zor geldi. O ne-denle küçük puntolarla yazdım. Siz de lütfen hızlıca okuyup geçin! Ama doğruluğuna da %100 inanıyorum.

çok daha kolay öğrenir.İnsanlar kendilerine gereken şeyle

ri

9


37

Öğr

enm

eyi

Öğr

enm

ek

İkinci bir dil bilmek gerekli midir?

Peki gerçekten ikinci bir dil, özellikle İngilizce, öğrenmek gerçekten gerekli midir?

Fransa’ya bir ziyarette bulunana kadar bu soruyu “hayır” diye yanıtlayabilirdim. Yetişkinlik hayatım boyunca İngilizce kullanabilen birisi oldum ve İngilizce veya Türkçe konuşu-lan durumlar dışında hiç bulunmadım. O nedenle de ikinci bir dil bilmemenin ne kadar zor olduğunu hiç farketmedim. Yalnızca İngilizce bilmem sayesinde bir çok durumun üste-sinden gelebildiğimi, yoksa sandığım gibi çok feci becerikli, akıl küpü ve süper bir insan olmadığımı hiç anlamadım. Ta ki yukarıda bahsettiğim Fransa gezisine kadar... Daha önce İngiltere Hollanda, Belçika gibi iyi ingilizce konuşan vatan-daşları olan Avrupa ülkelerinde bulunmuş ve çok keyifli za-man geçirmiştim. Aklımca, tüm ülkeler benimdi: Her şart altında istediğimi yapar, istediğim yerde yemek yer veya istediğim müzeye metroyla gidebilirdim. Ben olanca özgü-venimle Fransa’ya gittim ve ancak ondan sonra Fransızların çoğunun bildiğim dillerden ikisini de kullanmadıklarını farkettim. Benim de tek kelime Fransızcam olmadığı için Paris’de kabus dolu günler geçirdim. Ne bir yere nasıl gi-dileceğini sorup öğrenebildim, ne bir lokantada yemek ıs-marlayabildim ne de bir marketten aromasız maden suyu ve yağsız süt alabildim. Yetişkinlik hayatım boyunca kendimi


38

Öğr

enm

eyi

Öğr

enm

ek

hiç bu kadar aciz ve özgürlüğü kısıtlanmış hissetmemiştim. Herkesin hayranlıkla döndüğü Paris’ten ben müthiş bir ha-yal kırıklığıyla ayrıldım. O zaman dil bilmenin insanı nasıl özgürleştirdiğinin farkına vardım. Elbette bu kitabı okuyan herkesin yurtdışında yağsız süt almaya kalkışmayacağının farkındayım ama büyük çoğunluğunuz kişisel nedenler veya işi sebebiyle Çin’den elektronik devre, İngiltere’den bale patiği, Amerika’dan test ölçüm cihazı satın alabilmek için veya bir tura katılmadan yurtdışına seyahat edebilmek için İngilizce’ye gereksinim duymaktadır. Dahası, İngilizce bil-meyen biri ihtiyaç duyduğu bilgiye ulaşabilmek için başkala-rına muhtaçtır; bu bilgiyi İngilizce bilen birisinin Türkçe’ye çevirmesini beklemek, ve bu çevirinin doğruluğuna güven-mek zorundadır.

İNGİLİZCE BİLMEK

ÖZGÜRLEŞTİRİR


39

Öğr

enm

eyi

Öğr

enm

ek

hiç bu kadar aciz ve özgürlüğü kısıtlanmış hissetmemiştim. Herkesin hayranlıkla döndüğü Paris’ten ben müthiş bir ha-yal kırıklığıyla ayrıldım. O zaman dil bilmenin insanı nasıl özgürleştirdiğinin farkına vardım. Elbette bu kitabı okuyan herkesin yurtdışında yağsız süt almaya kalkışmayacağının farkındayım ama büyük çoğunluğunuz kişisel nedenler veya işi sebebiyle Çin’den elektronik devre, İngiltere’den bale patiği, Amerika’dan test ölçüm cihazı satın alabilmek için veya bir tura katılmadan yurtdışına seyahat edebilmek için İngilizce’ye gereksinim duymaktadır. Dahası, İngilizce bil-meyen biri ihtiyaç duyduğu bilgiye ulaşabilmek için başkala-rına muhtaçtır; bu bilgiyi İngilizce bilen birisinin Türkçe’ye çevirmesini beklemek, ve bu çevirinin doğruluğuna güven-mek zorundadır.

İNGİLİZCE BİLMEK

ÖZGÜRLEŞTİRİR

İngilizce bilen birisi ise ihtiyacı olan bilgiye anında (İnternet veya konusunda yazılmış kitaplar aracılığıyla) ve birinci el-den ulaşabilir; Çin’den satın almak istediği elektronik dev-reyle ilgili olarak firmayla yazışabilir, İnternette yayınlanan kullanıcı görüşlerini okuyarak hangi firmadan ne tür bir tel-siz ölçüm cihazı alması gerektiğini öğrenebilir ve Amerika’lı firmaya telefon ederek siparişini takip edebilir. Ve elbette İngilizce konuşulan bir ülkede marketten yağsız süt alabilir (Fransızlar Avrupa halkı içinde İngilizce’ye az önem veren ülkelerden biridir. Hollanda’da, örneğin, İngilizce bilen bir turist olarak çok rahat hayatınızı sürdürebilirsiniz.)

Kısa dönem hedefleri Uzun dönem hedefleri

35. sayfada tamamladığınız cümlede yazdığınız şey(ler) 2 farklı hedef türünden biri olabilir: kısa dönem hedefleri, uzak dönem hedefleri.

Uzak dönem hedefleri daha geniş ve genel hedeflerdir ve adından da anlaşılacağı gibi görece uzun bir sürenin sonun-da gerçekleştirilebilir. Örneğin: “branşımla ilgili yeni yayın-ları takip edebilmek”, gibi bir hedef başlangıç seviyesinde İngilizce bilen bir öğrenciye çok uzak ve gerçekleştirilmesi zor görünebilir. (Tüketim toplumunun özelliklerinden biri


40

Öğr

enm

eyi

Öğr

enm

ek

olarak istediğimiz şeye hemen, zahmetsizce ulaşmak ço-ğumuz için bir yaşam biçimidir. Kredi kartları, zayıflama hapları hep bu sabırsız anlayışın sonuçlarıdır.) O nedenle bu yaklaşımda biri iseniz bu kadar uzak ve zor görünen bir hedefe doğru çalışmanız zor olabilir. O halde hedeflerinizi küçültmeyi ve süreleri kısaltmayı deneyebilirsiniz. Örneğin: Her gün bir tane branşımla ilgili İngilizce kelime bulup, öğ-renip hatırlayabileceğim şekilde kaydedip bir önceki gün kaydettiğim kelimenin tekrarını yapacağım. Her haftasonu da hafta içinde öğrendiğim kelimeleri gözden geçireceğim, gibi. Nispeten basit, anlaşılır, anlamlı ve ulaşılabilir bir he-def. Elbette bu örnek sadece kelime öğrenmenize yardımcı olacak bir hedeftir. Diğer hedefler dilin okuyarak, dinleyip anlayarak, konuşarak ve yazarak kullanımını geliştirmesine odaklanmalıdır. Bu hedefler yine uzak dönem hedefinizle uygun olarak konmalıdır. Yani İngilizce ile eğitim yapan bir üniversitede öğrenciyseniz kısa dönem ihtiyaçlarınızın en büyüğü İngilizce branş ders kitaplarınızdaki bilgileri hızlıca anlayıp öğrenebilmek ve dersi İngilizce olarak anlatan Hintli öğretmeninizin dediğini anlayıp not tutabilmektir. Bu he-defe ulaşmak için yapacağınız çalışma daha çok okuma ve dinleme içermelidir. Bu durumda her gün veya birkaç gün-de bir (ihtiyacınıza ve isteğinize bağlı olarak) ders kitabınız veya benzer bir başka kaynaktan okuma çalışması yapmanız (konuyla ilgili önerileri sonraki bölümde bulabilirsiniz) ve

11

10


41

Öğr

enm

eyi

Öğr

enm

ek

belli günler de de CD ler veya Internet aracılığıyla branşı-nızla ilgili dinleme yapmanız akla yakındır. Ama şu andaki en büyük ihtiyacınız İngilizce konuşma değilse bu beceriyi geliştirmeye çok fazla zaman harcamamayı seçebilirsiniz.

Bütün bunları söyledikten sonra kafası karışmış olan okur-larım için yinelemek istiyorum: Bir dili bilmek demek, o dili yazarak ve yazılı olanı okuyup anlayarak, konuşarak ve ko-nuşulanı dinleyip anlayarak iletişim kurabilmek demektir. Yani, “şu anda konuşma becerisine ihtiyacım yok” diyerek hiç konuşma çalışması yapmamak doğru olmaz. Yalnızca konuşma çalışmasına ayıracağınız sürenin size öncelikle ge-reken becerileri geliştirmek için ayıracağınız süreden uzun olmamasına özen gösterebilirsiniz. Ayrıca beceri artırma çalışmalarını sırf edindiğiniz bilgileri (gramer, dilbilgisi, ke-limeler, kalıplar) kullanabilmek için de yapabilirsiniz. Yani, öğrendiğiniz kelimeleri kullanarak sözlü veya yazılı bir kaç cümle kurmak, edindiğiniz kelime bilgisini dilin doğasının gerektirdiği yazma veya konuşma becerisini kullanarak ke-limeleri pekiştirmenizi sağlar. Bu tür bir çalışmada amaç beceri geliştirmekten çok, bilgiyi pekiştirmektir.

12


42

Öğr

enm

eyi

Öğr

enm

ek

Bireysel farklılıklar Mükemmelci-maceracı kişilikler

Peki, bireysel öğrenme farklılıkları İngilizce öğrenmenizde nasıl bir etkiye sahiptir? Bazı öğrenci (mükemmelci) doğru şekilde düz çizgi çizmeyi öğrenmeden manzara resmi yap-maya kalkışmaz bile, yüzlerce düz çizgi çizer, ancak tatmin olduktan sonra bir sonraki aşamaya geçer. Bazısı ise (ma-ceracı) Manzarayı yapmaya koyulur, bakar ki düz çizgi çiz-mekte zorlanıyor bu konu üzerinde biraz çalışır veya sonraki resminde daha dikkatli olur. Maceracı kişiler risk almaktan çekinmez ve hatalarından çok şey öğrenirler. Öğrenmek insan doğasında vardır. Bebekler çok maceracıdır mesela. Annesinin örgü şişini elektrik prizine sokarak, koltuğun al-tında bulduğu leblebiyi burnuna tıkarak deneyler yaparlar. Yürümeyi öğrenmek, konuşmayı öğrenmek hep maceradır, bayılır bebekler maceraya. Yürümeyi öğrenirken habire dü-şerler, ağlarlar, sonra bir daha kalkıp yürümeye çalışırlar. Hiç biri de “eh, ben bu işi kıvıramıyorum. Bak komşunun kızı tıpış tıpış yürüyo. İyisi mi ben bu işten vaz geçeyim” diye motivasyonlarını kaybetmezler. Ya da “benim için daha er-ken zaten yürümemi gerektirecek bir durum da yok. Lazım olunca bi şekilde yürürüm herhalde” demezler. Sonuçta yürürler. Bebekler bilir: yürümeyi öğrenmek için yürüme denemeleri yapmaları gerekir Ama her nedense aynı bebek


43

Öğr

enm

eyi

Öğr

enm

ek

birkaç yıl sonra dil dersine geldiğinde “ya iki kelimeyi bir araya yanlış getirirsem” diye düşündüğünden midir, konuş-mamayı tercih eder. Deneye deneye yürümeyi öğrendinizse ancak kullana kullana İngilizceyi öğrenebilirsiniz. Biraz ma-ceracılık ve risk almaktan korkmamak, biraz da bebekliği-mizdeki o gamsız ruh halini geri kazanmak İngilizce öğren-meyi daha eğlenceli kılmak bir yana, başarıyı da beraberinde getirecektir.

Bireysel özelliklerin bilinip ona göre öğrenme yöntemleri-nin seçilmesi şüphesiz hem öğrenmeyi keyifli kılar hem de öğrenme sürenizi kısaltarak verimliliği artırabilir. Örneğin müzik kulağı iyi bir öğrenci İngilizce’yi duyarak daha kolay öğrenebilirken görsel becerileri gelişmiş bir öğrenci yazarak veya okuyarak daha kolay öğrenebilir. Ne tür bir çalışmanın size daha uygun olduğu konusunda “çoklu zeka” üzerine ya-zılmış kaynaklar size yardımcı olabilir.

Bu konuda bazı örnekleri sonraki bölümde bulabilirsiniz (ör: post-it canavarı)

13

14

Documents

İNGİLİZCE [kullana]BİLMEK? - BlackSwan Publishing Housestepupcoursebook.com/admin/uploads/Pdf/IngilizceBilmek.pdf · Bu kişilerin bir bölümü daha önce kolejlerde veya dil