Informator

Wydziału Nauk Geograficznych UŁ

Kierunek: geografia

Specjalizacje 2-letnie

Studia magisterskie

Łódź 2008/2009

GEOGRAFIA (STUDIA MAGISTERSKIE) - dzienne (od 1.X.2008)program specjalizacji magisterskich

specjalizację może prowadzić katedra /zakład, która spełnia warunki określone wymogami uchwały Senatu UŁ (2 samodzielnych pracowników naukowych). Katedry /zakłady mogą prowa-

dzić specjalizację wspólnie

Zajęcia ECTS Zal. godziny Semestr (godz.)

Razem Wykł. ćw. I II III IV

Metodologia badań geograficznych pw 4 30 15 15 30

Filozofia pw 4 30 15 15 30

Globalne problemy geografii fizycznej kw 8 Egz. 60 45 15 60

Globalne problemy geog. społ.-ekonom. kw 8 Egz. 60 45 15 60

Zajęcia specjalnościowe (w tym ćw. ter.) s 28 4 Egz. 210 210

Zajęcia fakultatywne* f 32 240 240

Seminarium magisterskie s 32** 120 30 30 30 30

Pracownia magisterska s 4 60 30 30

Razem 2 egz. 810 480 330

pw - przedmiot podstawowy (zajęcia wspólne dla wszystkich specjalizacji)kw – przedmiot kierunkowy (zajęcia wspólne dla wszystkich specjalizacji)s – przedmioty specjalizacyjnef - przedmioty fakultatywne* listę przedmiotów fakultatywnych proponowanych przez katedry prowadzące specjalizację (z podaniem osoby prowadzącej, zakresu merytorycznego, formy zajęć i formy zaliczeń szczegółowe zasady ich wyboru (termin, mini-malna i maksymalna liczebność grup) ustala i podaje do wiadomości studentów dziekan w terminie do 15 kwietnia poprzedzającego roku akademickiego; wybór tych zajęć odbywa się za akceptacją promotora;** po I roku – 6 pkt. ECTS, po II roku – 26 pkt. ECTS

specjalizacje- monitoring i kształtowanie środowiska (stary program – tylko II rok studiów stacjonarnych)- klimatologia i ochrona atmosfery- geografia polityczna i studia regionalne- gospodarka przestrzenna i planowanie przestrzenne- geografia urbanistyczna

Uwaga: Na studiach magisterskich obowiązuje od roku 2009/10 roczny system zaliczeń Studenci mają możliwość wyboru specjalizacji ( z zastrzeżeniem, że zgłosi się wymagana liczba kandydatów), przy czym jeśli liczba kandydatów jest większa niż liczba miejsc o kwalifikacji decyduje średnia ocen ze studiów licencjackich. Minimalną i maksymalną liczbę studentów na specjalizacji określa dziekan, zgodnie z przepisami obowiązujacymi w UŁ

Nowe siatki godzin obowiązują od I roku specjalizacji powołanych i zatwierdzonych wg nowych zasad w roku akademickim2008/2009. II rok specjalizacji realizuje program wg starych programów poszczególnych specjalizacji

Przedmioty podstawowe, wspólne dla wszystkich specjalizacji

I rok, semestr INazwa przedmiotu: Metodologia badań geograficznychLiczba godzin: 30Forma zajęć: Wykłady i ćwiczenia (wykład – 15 godzin; ćwiczenia – 15 godzin)Rok studiów i semestr: I, semestr ILiczba punktów ECTS: 4Założenia i cele przedmiotu: Wykład z metodologii spełnia rolę syntetyzującą. Ma skłonić studentów do refleksji dotyczących specyfiki – odręb-ności i podobieństw geografii w stosunku do innych nauk empirycznych, z punktu widzenia stosowanych teoretycz-nych modeli badań i metod badawczych.Treści programowe: Każdy absolwent kierunku geograficznego powinien znać odpowiedź na pytania: Czym zajmuje się geografia? Jaka jest wiedza geograficzna? Czemu ona służy? W jaki sposób bada zjawiska? Jaka jest pozycja oraz znaczenie geografii w nauce i społeczeństwie? Kim jest geograf? Szczegółowa problematyka wykładów obejmuje: definicję, zadania i podział metodologii nauk i metodologii geografii. Omawiany jest zakres przedmiotowy dziedziny badań geograficznych, jej miejsce w podstawowym podziale nauk, powiązanie z innymi naukami, ukształtowanie się pod-stawowych paradygmatów geografii i zasadnicze orientacje filozoficzno – metodologiczne. Ważnym wątkiem wy-kładów są kwestie dotyczące stosowanych w geografii ogólnych metod badawczych. W wykładzie zwrócono także uwagę na aspekty metodologiczne dotyczące stawiania i rozwiązywania problemów badawczych, stawiania hipotez naukowych i ich weryfikacji. Omówione są również procesy poznania naukowego (dedukcja – indukcja, uogólnianie – wnioskowanie, poznanie empiryczne). Podnoszone są poza tym zagadnienia metodologiczne odnoszące się do fundamentalnych dla geografii pojęć: przestrzeni, czasu i czasoprzestrzeni oraz pojmowania przyrody. Ze względu na różnorodność problematyki metodologicznej w geografii oraz specyfikę pracy badawczej w dziedzinie geografii społeczno – gospodarczej i fizycznej, cykl wykładów i ćwiczeń podzielony został na dwie części: fizyczną i społecz-ną.Problematyka ćwiczeń rozszerza treści prezentowane na wykładach. W trakcie zajęć podejmowane są problemy – funkcji i roli jaką pełni wiedza geograficzna we współczesnym społeczeństwie oraz zagadnienia naukometrii. Metody dydaktyczne: Wykłady ilustrowane prezentacjami multimedialnymi. Ćwiczenia prowadzone są metodą kon-wersatoryjną. Studenci wykonują także zadania z zakresu naukometrii.Forma i warunki zaliczenia: Warunkiem zaliczenia zajęć jest uzyskanie pozytywnej oceny z pisemnego sprawdzia-nu końcowego oraz ze wszystkich wykonywanych ćwiczeń. Wykaz literatury podstawowej: • Armand D. L. 1980 – Nauka o krajobrazie. PWN, Warszawa.• Chojnicki Z., 1999 – Podstawy metodologiczne i teoretyczne geografii. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Po-

znań.• Macnaghten P., Urry J., 2005 – Alternatywne przyrody. Nowe myślenie o przyrodzie i społeczeństwie, Wydaw-

nictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa.• Richling A., Solon J., 2002 - Ekologia krajobrazu. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.• Wilczyński W., 1996 – Idea przyrody w historii myśli geograficznej. Wydawnictwo JEDNOŚĆ, Kielce.Wykaz literatury uzupełniającej:• Ayer A. J., 2000 – Filozofia w XX wieku. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.• Buchwald K., Engelhard W., 1975 – Kształtowanie krajobrazu a ochrona przyrody. PWRiL, Warszawa.• Kotarbiński T., 1986 – Drogi dociekań własnych. Fragmenty filozoficzne. PWN, Warszawa.• Kozłowski S., 2000 – Ekorozwój. Wyzwanie XXI wieku. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.Nazwisko osoby prowadzącej: prof. dr hab. Krystyna Rembowska, dr Sławomir Kobojek.

Nazwa przedmiotu: Metodologia badań geograficznych – geografia społeczno- ekonomicznaLiczba godzin dydaktycznych: 15 godzinForma zajęć: 7,5 godzin wykładu, 7,5 godzin ćwiczeńRok studiów: I rok studiów magisterskich; semestr iLiczba punktów ECTS: 4Celem przedmiotu jest zaznajomienie studentów z różnorodnością współczesnych podejść teoretyczno-metodolo-gicznych geografii człowieka, ich genezą, swoistością i skutkami ich współistnienia w praktyce geograficznej.Zajęcia w formie wykładu i konwersatorium obejmują następującą problematykę:swoistość metodologiczna;Genezę, zróżnicowanie teoretyczno - metodologiczne i wspólne cechy paradygmatu geografii klasycznej, współ-czesne formy jego funkcjonowania w geografii;Paradygmat pozytywistyczny, jego założenia, problematyka badań geograficznych, charakterystyka metodologicz-na, zdobycze i zaniedbania;Radykalne podejście do badań geografii człowieka, źródła filozoficzne, charakter zainteresowań badawczych, kry-tyczny stosunek do scjentyzmu,

Podejście behawioralne w praktyce geograficznej, odkrycie skali mikro w badaniach geograficznych, studia percep-cji i zachowań przestrzennych, zalety i wady paradygmatu;Humanizm, teoretyczne podstawy humanistyki, nowe rozumienie przestrzeni, specyfika metodologii, miejsce badań humanistycznych w geografii człowieka;Analiza przemian współczesnej geografii człowieka, problemy współisnienia odmiennych podejść w geografii, ich komplementarność i konflikty teoretyczneCzęść zajęć prowadzona jest metodą wykładu z pomocą środków audiowizualnych, część w formie zajęć konwer-satoryjnych.Podstawą zaliczenia przedmiotu jest kolokwium końcowe.Literatura • Babicz J. (red.), 1965, Tendencje integracyjne i dezintegracyjne w geografii XIX i XX wieku, PZLG ,z.3.• Chojnicki Z., 1989, Podstawy metodologiczne i teoretyczne geografii. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.• Chojnicki Z., 2001, Dualizm metodologiczny w geografii społeczno-ekonomicznej, (w:) Rogacki H., (red.) Kon-cepcje teoretyczne i metody badań geografii społeczno-ekonomicznej i gospodarki przestrzennej, Bogucki Wydaw-nictwo Naukowe, Poznań.• Dramowicz K., 1984, Geografia z ludzką twarzą - rozważania o geografii humanistycznej, PZLG z. 3-4.• Husserl E., 1967, Idee czystej fenomenologii i fenomenologicznej filozofii, Warszawa.• Jędrzejczyk D., 2001, Wprowadzenie do geografii humanistycznej, UW, Warszawa.• Rembowska K., 2002, Perspektywy badań geograficznych w świetle dialektycznych koncepcji rzeczywistości społeczno-kulturowej, (w:) Rogacki H., (red.), Koncepcje teoretyczne i metody badań geografii społeczno-ekono-micznej i gospodarki przestrzennej, Kultura jako przedmiot badań geograficznych, Orłowska E. (red.), Wrocław.• Rembowska K., 2003, Humanizm i jego konsekwencje dla geografii, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geo-graphica-Oeconomica, ŁÓDŹ. • Tuan Y. F., 1987, Przestrzeń i miejsce, PIW.• Walmsley D., Lewis G. 1997, Geografia człowieka, PWN, Warszawa.Prowadzący dr hab. Prof. UŁ Krystyna Rembowska

Nazwa przedmiotu: Globalne problemy geografii fizycznejLiczba godzin zajęć dydaktycznych: 60 godz.Forma zajęć: wykład i ćwiczenia (wykład - 45 godzin; ćwiczenia – 15 godzin)Rok studiów: I rok, semestr ILiczba punktów ECTS: 8Założenia i cele przedmiotu: Identyfikacja globalnych problemów środowiska. Rozpoznawanie przyczyn i założeń uwarunkowań problemów śro-dowiska. Określenie powiązań przyczynowo-skutkowych i przewidywanie skutków zmian globalnych w różnych skalach czasowych. Krytyczne analizowanie informacji pochodzących z różnych źródeł.Konieczność interdyscyplinarnych badań zjawisk na Ziemi jako sposób najlepszego poznania uwarunkowań, prze-biegu i skutków złożonych procesów. Określenie skali wpływu działalności człowieka na środowisko w różnych strefach klimatycznych. Poznanie związków między działalnością człowieka a sposobem i stopniem przekształce-nia środowiska.Treści programowe: Globalne zmiany środowiska – ich ziemskie i pozaziemskie przyczyny. Interakcja ocean-atmosfera-hydrosfera.

Globalne zmiany atmosfery – skutki dla hydrosfery, biosfery, rzeźby powierzchni ziemi i działalności człowieka. Dynamika ekosystemów lasów tropikalnych. Pustynnienie i stepowienia – przyczyny i oznaki. Podstawy „delikatnej” równowagi między glebą a działalnością człowieka. Wyczerpywanie i antropogeniczna degradacja zasobów Ziemi. Klęski żywiołowe – globalne konsekwencje. Środowisko przyrodnicze w różnych strefach klimatycznych a kierunki zagospodarowania przez człowieka. Natężenie przebiegu procesów geomorfologicznych w różnych strefach klimatycznych. Wartości progowe, wytrzymałość systemów, procesy sekularne i katastrofalne. Prognozowanie globalnych zmian środowiska przyrodniczego. Rytm zmian środowiska naturalnego na Ziemi. Metody badań i oceny zmian środowiska. Czas i skale czasowe w badaniach zjawisk fizycznych. Geologiczna skala zmian a ludzka skala obserwacji. Rozwój metod badawczych i ich wpływ na wnioskowanie oraz budowę modeli.

Metody dydaktyczne: wykład ilustrowany multimedialnieForma i warunki zaliczenia: egzaminWykaz literatury podstawowej• Allen P., 2000, Procesy kształtujące powierzchnię Ziemi. PWN, Warszawa.• Andel T. H, 1997, Nowe spojrzenie na Starą Planetę. Zmienne oblicze Ziemi. PWN, Warszawa.• Craig J.R., Vaughan D.J., Skinner B.J., 2003, Zasoby Ziemi. PWN, Warszawa.• Duxbury A.C., Duxbury A.B., Sverdrup K.A., 2002, Oceany świata. PWN, Warszawa.• Dzik J., 1997, Dzieje życia na Ziemi. PWN, Warszawa. • Graniczny M., Mizerski W., 2005, Katastrofy przyrodnicze. PWN, Warszawa • Maciak F., 2003, Ochrona i rekultywacja środowiska. Wyd. SGGW, Warszawa. • Mannion A.M., 2001, Zmiany środowiska Ziemi. Historia środowiska przyrodniczego i kulturowego. PWN, War-

szawa.

• Ollier C., 1987, Tektonika a formy krajobrazu. Wyd. Geol., Warszawa• Richling A., Solon J., 2004, Ekologia krajobrazu. PWN, Warszawa.• Stanley S. M., 2002, Historia Ziemi. PWN, Warszawa.• Weiner J., 1999, Życie i ewolucja biosfery. PWN, Warszawa.Nazwisko osób prowadzących: prof. dr hab. Joanna Wibig, dr Adam Bartnik, dr Elżbieta Kobojek

Nazwa przedmiotu: Globalne problemy geografii fizycznejLiczba godzin zajęć dydaktycznych: 20 godzin (15 godzin wykładu, 5 godzin ćwiczeń)Forma zajęć: wykład, ćwiczeniaRok studiów, semestr: I rok uzupełniających studiów magisterskich, semestr ILiczba punktów ECTS: 8 (dla całości przedmiotu - 3 prowadzących)Założenia i cele przedmiotu:Celem przedmiotu jest wykształcenie umiejętności identyfikowania problemów w środowisku przyrodniczym, rozpo-znawania powiązań przyczynowo-skutkowych zjawisk zachodzących w środowisku i krytycznej analizy informacji na temat tych problemów pochodzących z różnych źródeł.Treści programowe:Naturalne i antropogeniczne przyczyny globalnych zmian środowiska, zmiany składu atmosfery i ich skutki dla kli-matu, biosfery, hydrosfery, pedosfery i człowieka. Klęski żywiołowe - metody przewidywania i zapobiegania skut-kom. Metody dydaktyczne: Wykład z wykorzystaniem multimedialnych prezentacji dostępnych dla studentów na stronie internetowej wykładowcy; ćwiczenia - prezentacje multimedialne studentów dotyczące problemów środowiska oma-wianych na wybranych przykładach („case studies”), połączone z dyskusją.Forma i warunki zaliczenia przedmiotu: wykład: egzamin pisemny; ćwiczenia: na podstawie przygotowanej prezen-tacji i udziału w dyskusjiWykaz literatury podstawowej i uzupełniającej• Manion A.M., 2001, Zmiany środowiska Ziemi. PWN, Warszawa.• IV Raport IPCC, WMO, UNEP.• Bates B., Kundzewicz Z., Wu S., Palutikof J., 2008, Climate Change and Water. IPCC, WMO, UNEP.• Katastrofy i zagrożenia we współczesnym świecie, 2008, praca zbiorowa, PWN.Nazwisko osoby prowadzącej/osób prowadzących: dr hab. Joanna Wibig, prof. nadzw. UŁ

Nazwa przedmiotu:: Globalne Problemy Geografii Fizycznej - HydrologiaI rok studiów uzupełniających, semestr: zimowy, studia stacjonarne Forma zajęć: - 15 godz.; ćwiczenia - 5 godz.Liczba punktów ECTS: 8 pkt.Założenia i cele przedmiotu Słuchacze uzyskają wiedzę dotyczącą aktualnych problemów badawczych w hydrologii. Powinni posiąść umiejęt-ność prowadzenia dyskusji oraz dostrzegania możliwości prowadzenia badań naukowych i odnajdowania kolejnych problemów badawczych. Zyskają wiedzę o aktualnych badaniach prowadzonych w zakresie hydrologii w Uniwersy-tecie Łódzkim. Treści programowe:I. Zasoby wodne Świata: Pojęcie zasobów wodnych; Czas odnawiania zasobów wodnych na Ziemi; Gęstość zalud-nienia, wzrost urbanizacji i dzielnice biedy; Przeeksploatowanie zasobów wodnych; Makroregiony zasobów wod-nych; Zasoby wodne kontynentów i ich zmienność w ubiegłym stuleciu; Rozmieszczenie odpływu rzecznego na Świecie; Zużycie wody przez różne działy gospodarki na Świecie; Tendencje zmian zużycia wody; Pojęcie zielonej i niebieskiej wody; Obszary nawadniane na Świecie; Problem zaniku jeziora Czad; Rozwiązania na przyszłość (wtórny obieg wody, technologie wodooszczędne).II. Powodzie w Polsce i na Świecie: Liczba powodzi i innych klęsk żywiołowych; Ochrona przeciwpowodziowa; Typy potencjalnych strat generowanych przez powodzie; Typologia powodzi; Powodzie katastrofalne o zasięgu re-gionalnym w Polsce w latach 1946-2001; Przyczyny powodzi; Choroby „odwodne”; Powodzie typu flashPowodzie na obszarach zurbanizowanych; Przyczyny i przebieg powodzi w Polsce w 1997 r.; Wielkie powodzie na Świecie; Zjawiska lodowe na rzekach; Indeksy powodziowości rzek półkuli północnejIII. Susze i niżówki: Podstawowe pojęcia; Powstawanie i przebieg suszy; Niżówki na rzekach (płytkie i głębokie); Rodzaje i rozmieszczenie pustyń; Obszary o tzw. drenażu wewnętrznym; Przeszłość obszarów pustynnych i rozwój pustyń; Proces pustynnienia i obszary na nie narażone; Zjawisko „dust bowl” i jego przyczyny; Problemy graniczne z wodą; Przyczyny konfliktów; Główne obszary konfliktów związanych z wodąSposoby zatrzymywania wody w obszarach narażonych na okresowe jej braki; Międzynarodowe przedsięwzięcia na rzecz pomocy w obszarach suchych; Susze i okresy posuszne w Polsce w okresie ostatniego 60-lecia.IV. Współczesne zmiany klimatu i ich konsekwencje dla obiegu wody: Naturalne zmiany klimatu, czy globalne ocie-plenie?; Zmiany temperatury w ostatnim tysiącleciu; Zmiany poziomu oceanów; Zmiany bilansu hydrologicznego; Intergovernmental Panel on Climate Change; Czy Ziemia rzeczywiście się ociepla ?; Anomalie temperatury na Świecie w marcu 2006 r; Czy zmiany mogą mieć przyczyny naturalne?; Naturalne i antropogeniczne czynniki zmian klimatu; Jak odkryto, że to człowiek jest przyczyną ?; Krzywa Keelinga ; Główne gazy szklarniowe pocho-dzenia antropogenicznego ; Czy część ekspertów nie twierdzi, że ocieplenie wcale nie jest takie pewne ?; Paleokli-mat: Nowe niezależne dowody z przeszłości; Czy taki niewielki przyrost temperatury rzeczywiście stanowi problem

w skali całej Ziemi?; Scenariusze zmian klimatu; Jak człowiek może zmienić klimat?; Projekcje zmian klimatu; Kon-sekwencje zmian dla polskiego wybrzeżaV. Współczesne badania kriosfery: Pojęcie kriosfery; Rozmieszczenie zjawisk lodowych na Świecie; Kriosfera a zmiany klimatu; Wieczna zmarzlina; Zmiany pokrywy lodu morskiego; Międzynarodowe programy badawcze; Pol-skie stacje badawcze do badania kriosfery i zadania jakie są na nich podejmowane; Hipoteza Melcera i jej konse-kwencjeVI. Woda w mieście: Zmiany bilansu wodnego; Wpływ urbanizacji na odpływ; Sieć rzeczna Łodzi; Krótka historia łódzkich rzek; Łódzkie wodociągi i kanalizacja; Renaturyzacja Cokołówki; Warunki fizyczno-geograficzne funkcjo-nowania zlewni; Stopień przekształcenia powierzchni i antropogenizacja obiegu wody; Uzbrojenie terenu zlewni; Dalsze kierunki i perspektywy zmian.Forma i warunki zaliczenia przedmiotu: Warunkiem zaliczenia jest udział w ćwiczeniach konwersatoryjnych oraz zaliczenie kolokwium końcowegoLiteratura:• Haddow G., Bullock J.A., Haddow K. [ed.] , 2008, Global warming, natural hazards, and emergency management. Taylor & Francis Group, CRC Press.• Hoekstra A.,Y., Chapagain A.,K., 2008, Globalization of Water. Sharing the Planet’s Freshwater Resources. Blackwell Publishing Ltd.,• Issar A.S., 2003, Climate Changes during the Holocene and their Impact on Hydrological Systems. Cambridge University Press, UNESCO, • Marsalek J., Jiménez-Cisneros B., Karamouz M., Malmquist P., 2008, Urban Water Cycle Processes and Interactions. Urban Water Series, v. 2, UNESCO Publishing, Taylor & Francis.• Marzluff J.M., Shulenberger E., Endlicher W., 2008, Urban Ecology. An International Perspective on the Interaction Between Humans and Nature. Springer.• Sorooshian S., Kuo-Lin Hsu, Coppola E. [ed.], 2008, Hydrological Modelling and the Water Cycle. Coupling the Atmospheric and Hydrological Models. Springer.• Wood P.J., Hannah D.M., Sadler J.P., 2007, Hydroecology and Ecohydrology - Past, Present and Future. John Wiley & Sons, Ltd., England.Prowadzący: dr Adam Bartnik

Nazwa przedmiotu:: Globalne Problemy Geografii Fizycznej -Blok: HydrologiaII rok studiów uzupełniających, semestr: zimowy, studia stacjonarneForma zajęć: wykład obligatoryjny dla całego roku - 20 godz.Liczba punktów ECTS: 8 pktZałożenia i cele przedmiotu Słuchacze uzyskają wiedzę dotyczącą aktualnych problemów badawczych w hydrologii. Powinni posiąść umiejęt-ność prowadzenia dyskusji oraz dostrzegania możliwości prowadzenia badań naukowych i odnajdowania kolejnych problemów badawczych. Zyskają wiedzę o aktualnych badaniach prowadzonych w zakresie hydrologii w Uniwersy-tecie Łódzkim. Treści programowe:I. Zasoby wodne Świata: Pojęcie zasobów wodnych; Czas odnawiania zasobów wodnych na Ziemi; Gęstość zalud-nienia, wzrost urbanizacji i dzielnice biedy; Przeeksploatowanie zasobów wodnych; Makroregiony zasobów wod-nych; Zasoby wodne kontynentów i ich zmienność w ubiegłym stuleciu; Rozmieszczenie odpływu rzecznego na Świecie; Zużycie wody przez różne działy gospodarki na Świecie; Tendencje zmian zużycia wody; Pojęcie zielonej i niebieskiej wody; Obszary nawadniane na Świecie; Problem zaniku jeziora Czad; Rozwiązania na przyszłość (wtórny obieg wody, technologie wodooszczędne).II. Powodzie w Polsce i na Świecie: Liczba powodzi i innych klęsk żywiołowych; Ochrona przeciwpowodziowa; Typy potencjalnych strat generowanych przez powodzie; Typologia powodzi; Powodzie katastrofalne o zasięgu re-gionalnym w Polsce w latach 1946-2001; Przyczyny powodzi; Choroby „odwodne”; Powodzie typu flashPowodzie na obszarach zurbanizowanych; Przyczyny i przebieg powodzi w Polsce w 1997 r.; Wielkie powodzie na Świecie; Zjawiska lodowe na rzekach; Indeksy powodziowości rzek półkuli północnejIII. Susze i niżówki: Podstawowe pojęcia; Powstawanie i przebieg suszy; Niżówki na rzekach (płytkie i głębokie); Rodzaje i rozmieszczenie pustyń; Obszary o tzw. drenażu wewnętrznym; Przeszłość obszarów pustynnych i rozwój pustyń; Proces pustynnienia i obszary na nie narażone; Zjawisko „dust bowl” i jego przyczyny; Problemy graniczne z wodą; Przyczyny konfliktów; Główne obszary konfliktów związanych z wodąSposoby zatrzymywania wody w obszarach narażonych na okresowe jej braki; Międzynarodowe przedsięwzięcia na rzecz pomocy w obszarach suchych; Susze i okresy posuszne w Polsce w okresie ostatniego 60-lecia.IV. Współczesne zmiany klimatu i ich konsekwencje dla obiegu wody: Naturalne zmiany klimatu, czy globalne ocie-plenie?; Zmiany temperatury w ostatnim tysiącleciu; Zmiany poziomu oceanów; Zmiany bilansu hydrologicznego; Intergovernmental Panel on Climate Change; Czy Ziemia rzeczywiście się ociepla ?; Anomalie temperatury na Świecie w marcu 2006 r; Czy zmiany mogą mieć przyczyny naturalne?; Naturalne i antropogeniczne czynniki zmian klimatu; Jak odkryto, że to człowiek jest przyczyną ?; Krzywa Keelinga ; Główne gazy szklarniowe pocho-dzenia antropogenicznego ; Czy część ekspertów nie twierdzi, że ocieplenie wcale nie jest takie pewne ?; Paleokli-mat: Nowe niezależne dowody z przeszłości; Czy taki niewielki przyrost temperatury rzeczywiście stanowi problem w skali całej Ziemi?; Scenariusze zmian klimatu; Jak człowiek może zmienić klimat?; Projekcje zmian klimatu; Kon-sekwencje zmian dla polskiego wybrzeża

V. Współczesne badania kriosfery: Pojęcie kriosfery; Rozmieszczenie zjawisk lodowych na Świecie; Kriosfera a zmiany klimatu; Wieczna zmarzlina; Zmiany pokrywy lodu morskiego; Międzynarodowe programy badawcze; Pol-skie stacje badawcze do badania kriosfery i zadania jakie są na nich podejmowane; Hipoteza Melcera i jej konse-kwencjeVI. Woda w mieście: Zmiany bilansu wodnego; Wpływ urbanizacji na odpływ; Sieć rzeczna Łodzi; Krótka historia łódzkich rzek; Łódzkie wodociągi i kanalizacja; Renaturyzacja Cokołówki; Warunki fizyczno-geograficzne funkcjo-nowania zlewni; Stopień przekształcenia powierzchni i antropogenizacja obiegu wody; Uzbrojenie terenu zlewni; Dalsze kierunki i perspektywy zmian.Forma i warunki zaliczenia przedmiotuWarunkiem zaliczenia jest czynny udział w wykładach oraz wykonanie opracowania na zadany temat a dotyczące-go aktualnych badań geografii fizycznejLiteratura:Haddow G., Bullock J.A., Haddow K. [ed.] , 2008, Global warming, natural hazards, and emergency management. Taylor & Francis Group, CRC Press.Hoekstra A.,Y., Chapagain A.,K., 2008, Globalization of Water. Sharing the Planet’s Freshwater Resources. Blackwell Publishing Ltd.,Issar A.S., 2003, Climate Changes during the Holocene and their Impact on Hydrological Systems. Cambridge University Press, UNESCO, Marsalek J., Jiménez-Cisneros B., Karamouz M., Malmquist P., 2008, Urban Water Cycle Processes and Interactions. Urban Water Series, v. 2, UNESCO Publishing, Taylor & Francis.Marzluff J.M., Shulenberger E., Endlicher W., 2008, Urban Ecology. An International Perspective on the Interaction Between Humans and Nature. Springer.Sorooshian S., Kuo-Lin Hsu, Coppola E. [ed.], 2008, Hydrological Modelling and the Water Cycle. Coupling the Atmospheric and Hydrological Models. Springer.Wood P.J., Hannah D.M., Sadler J.P., 2007, Hydroecology and Ecohydrology - Past, Present and Future. John Wi-ley & Sons, Ltd., England.Prowadzący: dr Adam Bartnik

Nazwa przedmiotu: Globalne problemy geografii społeczno-ekonomicznej - Procesy urbanizacyjne w Polsce i na świecie

Liczba godzin zajęć dydaktycznych: 20 godzin (z 60 godzin dla całego przedmiotu) Forma zajęć: wykład i ćwiczenia (wykład - 15 godzin; ćwiczenia – 5 godzin)Rok studiów: I rok, semestr 1Liczba punktów ECTS: 8 (za cały przedmiot)Założenia i cele przedmiotu: Uświadomienie studentom złożoności procesów urbanizacyjnych, ich ewolucji w czasie i zmienności w przestrzeni geograficznej.Treści programowe: I Zjawisko urbanizacji na przestrzeni dziejów – od pierwszego miasta do XXI wieku. Pojęcia, definicje II Czynniki kształtujące urbanizację: Rozwój cywilizacyjny; Rozwój przemysłu; Rozwój komunikacji; Rozwój usług;

Migracje ludności; Procesy globalizacjiIII Różnorodność aspektów urbanizacji: Urbanizacja demograficzna; Urbanizacja ekonomiczna; Urbanizacja prze-strzenna; Urbanizacja społeczna; Urbanizacja turystyczna; MetropolizacjaIV Fazy rozwoju urbanizacji: Urbanizacja; Suburbanizacja i zjawisko urban sprawl; Dezurbanizacja i

kontrurbanizacja; ReurbanizacjaV Skutki urbanizacji: Pozytywne; NegatywneVI Procesy urbanizacji na świecie: Urbanizacja w krajach zachodnich; Urbanizacja w krajach postsocjalistycznych;

Problemy i następstwa hiperurbanizacji w krajach rozwijających sięVII Procesy urbanizacji w Polsce: Od średniowiecza do końca I Rzeczpospolitej; Okres zaborów; Polska

międzywojenna; Specyfika urbanizacji socjalistycznej; Urbanizacja po 1989 r.; Przykład Łodzi; Metody dydaktyczne: wykład ilustrowany multimedialnie; Forma i warunki zaliczenia: kolokwiumLiteratura podstawowa:• Czerny M., 2005, Globalizacja a rozwój. Wybrane zagadnienia geografii społeczno-gospodarczej świata, PWN,

Warszawa• Jakóbczyk-Gryszkiewicz J., 2008, Procesy urbanizacji [w:] Geografia urbanistyczna, WUŁ, Łódź• Szymańska D., 2007, Urbanizacja na świecie, PWN, Warszawa• Węcławowicz G., 2003, Geografia społeczna miast, PWN, Warszawa• Współczesne procesy urbanizacji i ich skutki, 2005, XVIII Konwersatorium Wiedzy o Mieście, WUŁ, ŁódźOsoba prowadząca: prof. dr hab. Jolanta Jakóbczyk – Gryszkiewicz

Nazwa przedmiotu Globalne problemy geografii społeczno-ekonomicznej Liczba godzin zajęć dydaktycznych 22,5 godzin wykładForma zajęć: wykład i ćwiczenia Rok studiów: I rok, semestr 1

Liczba punktów ECTS: 8 (za cały przedmiot)Założenia i cele przedmiotu 1.Określenie zakresu merytorycznego globalizacji;2.Identyfikacja aspektów (płaszczyzn) globalizacji;3.Charakterystyka wybranych aspektów globalizacji (ekonomicznej, społecznej, politycznej i kulturowej);4.Wskazanie efektów i paradoksów globalizacji w sferze dysproporcji społeczno- przestrzennych;5.Określenie roli globalizacji w kreowaniu nowych modeli rozwoju regionalnego i lokalnego;6.Wskazanie wpływu globalizacji na przemiany geografii społeczno-ekonomicznej.Treści programowe1 GLOBALIZACJA – program zajęć, literatura, definicje, mechanizmy, aspekty, uwarunkowania;2 EKONOMICZNY WYMIAR GLOBALIZACJI – neoliberalizm jako paradygmat globalizacji, działanie korporacji, in-tegracja gospodarcza, alokacja światowej produkcji; konsekwencje nowego porządku gospodarczego.3. SPOŁECZNY WYMIAR GLOBALIZACJI – rozwój społeczeństwa informacyjnego, przemiany rynków pracy, pola-ryzacja społeczna (bieda – bogactwo), międzynarodowe migracje ludności, nowe wymiary globalizacji – turyści i włóczędzy), konflikty społeczne, ruchy anty- i alterglobalistyczne.4. POLITYCZNY WYMIAR GLOBALIZACJI – nowy podział świata, globalne konflikty, światowy terroryzm, kryzys państw narodowych, kryzys „państwa”.5. KULTUROWY WYMIAR GLOBALIZACJI – współczesne przemiany kulturowe świata, polaryzacja i przenikanie kultur, problemy wielokulturowości i transkulturowości, kultura wysoka i niska, przemiany krajobrazu kulturowego, nowe formy tożsamości kulturowej, homogenizacja kultur.6. GLOBALNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU REGIONALNEGO I LOKALNEGO – region w procesie zmian – nowy paradygmat rozwoju regionalnego, lokalne konsekwencje globalizacji (glokalizacja)7. GLOBALIZACJA A CZAS I PRZESTRZEŃ –kompresja czaso-przestrzenna, przemiany pola badawczego geo-grafii społeczno-ekonomicznej, nowe kierunki badawcze, poszukiwanie nowej tożsamości geografii człowiekMetody dydaktyczne: wykład ilustrowany multimedialnie; Forma i warunki zaliczenia: kolokwium,egzaminLiteratura podstawowa:• Anioł W., 2002, Globalizacja – nowe wymiary konfliktu społecznego, polityka Społeczna nr. 10.• Gwiazda A., 2000, Globalizacja i regionalizacja gospodarki światowej, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.• Joseph E., Stiglitz J., 2006, Globalizacja, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.• Kalaga W. (red.), 2004, Dylematy wielokulturowości, Universitas.• Kotyński J., 2004, Globalizacja i integracja europejska. Szanse i zagrożenia dla polskiej gospodarki, PNW, War-szawa.• Liberska B., (red.), 2002, Globalizacja: mechanizmy i wyzwania, PTE, Warszawa.• 7.Martin H., Schumann H., 1999, Pułapka globalizacji. Atak na demokrację i dobrobyt, Wydawnictwo Dolnoślą-skie, Wrocław.• Okoń-Horodyńska E., (red.) 2000, Państwo narodowe a proces globalizacji, Wydawnictwo AE w Katowicach, Katowice.• Postman N., Technopol, PIW, Warszawa.• Rembowska K., 2004, Lokalność w dobie globalizacji, (w:) Przekształcenia regionalnych struktur funkcjonalno--przestrzennych, Wrocław.• Rembowska K., 2005, Globalizacja i jej wpływ na badania społeczno-geograficzne, Acta Universitatis Lodzien-sis, Folia Geographica Socio-Oeconomica, 6.• Rembowska K., 2007, Globalizacja, multikulturalizm i zmiany tożsamości, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica Socio-Oeconomica.• Ryfkin J., 2003, Wiek Dostępu. Nowa kultura. Hiperkapitalizm, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław.• 14.Rybiński K., 2005, Globalizacja w trzech odsłonach, WE, Warszawa.• Stonehouse G., Hamill J., i in. 2004, Rynek i globalizacja. Strategia i zarządzanie, AEF, Warszawa.• Thurov L., 1999, Przyszłość kapitalizmu, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław.• Harvey D. 2008, Neoliberalizm. Historia katastrofy, Instytut Wydawniczy Książka I Prasa, Warszawa.• Zorska A., 1998, Ku globalizacji? Przemiany w korporacjach transnarodowych i w gospodarce światowej, Wy-dawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.• Zorska A., 2002, Korporacje międzynarodowe w Polsce. Wyzwania w dobie globalizacji i regionalizacji, Wydaw-nictwo Difin, Warszawa.Prowadząca: dr hab. Prof. UŁ Krystyna Rembowska

Nazwa przedmiotu Globalne problemy geografii społeczno-ekonomicznejLiczba godzin zajęć dydaktycznych 15 godzinForma zajęć: ĆwiczeniaRok studiów: I rok, semestr 1Liczba punktów ECTS: 8 (za cały przedmiot)Założenia i cele przedmiotu 1.Wprowadzenie w problematykę zajęć, analiza literatury i źródeł;2. Współczesny kryzys finansowy, jego geneza, dotychczasowy przebieg i skutki światowe, polski wymiar kryzysu;

3. Chiny jako nowa światowa potęga gospodarcza. Globalizacyjne mechanizmy rozwoju Chin. Chiński rynek inwe-stycyjny. Chiny na rynkach światowych. Osiągnięcia i zagrożenia;4.Przemiany polskiej gospodarki, społeczeństwa i kultury pod wpływem globalizacji. Transformacja branżowo-gałę-ziowa przemysłu, kierunki rozwoju usług, przemiany rynku pracy, handlu zagranicznego. Przemiany społeczno- kul-turowe. Przestrzenny wymiar globalizacji w Polsce. Globalizacja a transformacja.5.Globalizacja i jej wpływ na światową kulturę oraz tożsamość. Prymat kultury niskiej. Procesy homogenizacji kultu-rowej. Multikulturalizm, transkulturalizm. Globalizacja kulturowa a konflikty.6.Rozwój turystyki międzynarodowej. Czynniki generujące szybki rozwój turystyki. Nowe przestrzenie turystyczne. Turyzm jako źródło rozwoju i konfliktów.Metody dydaktyczne: wykład ilustrowany multimedialnie; Forma i warunki zaliczenia: podstawą zaliczenia będą prace pisemne prezentowane na zajęciach i udział w dysku-sji.Prowadząca: dr hab. Prof. UŁ Krystyna Rembowska

Nazwa przedmiotu: Globalne problemy geografii społeczno-ekonomicznej, Liczba godzin zajęć dydaktycznych: 15Forma zajęć: ćwiczeniaRok studiów, semestr: I r. studia uzupełniające magisterskie, semestr II,Liczba punktów ECTS: 8 Założenia i cele przedmiotu:Głównym celem zajęć jest wyjaśnienie wybranych procesów kształtujących powiązania w skali globalnej oraz wskazanie ścieżek ich geograficznej interpretacji. Treści przedmiotu przedstawiane są w postaci dwóch wiązek problemowych, tzn. aspektów procesu globalizacji (uwarunkowań ich zmian, tempa i kierunku zjawisk) oraz czaso-przestrzennego ujęcia zjawisk globalizacyjnych w różnych skalach (regionów, państw, miejsc). Obie ścieżki proble-mowe mają prowadzić do określenia miejsca i roli geografii społeczno-ekonomicznej w badaniach nowych zjawisk, określania głównych relacji geografii z innymi naukami w tym zakresie, a także wskazania najważniejszych wyzwań w zakresie interpretacji zjawisk z perspektywy geograficznej. Treści programowe:1. płaszczyzny (aspekty) procesu globalizacji,2. kierunek i tempo odpowiednich aspektów globalizacji (ekonomicznego, społecznego, politycznego, kulturowego, ekologicznego),3. związek pomiędzy procesem globalizacji a narastaniem dysproporcji w społeczno-gospodarczym rozwoju państw, regionów i miejsc,4. efekty procesu globalizacji w miejscach, paradoks glokalizacji,5. rola globalizacji w tworzeniu nowych modeli (paradygmatów) rozwoju regionalnego i lokalnego,6. główne relacje pomiędzy rzeczywistością globalną i wirtualną,7. rola globalizacji w przemianach geografii społeczno-ekonomicznej,8. nowe idee i koncepcje geograficzne powstające na skutek kompresji czasu i przestrzeni oraz zjawisk globaliza-cyjnych (np. homogenizacji kulturowej i krajobrazu kulturowego).Metody dydaktyczne:Wykład, analiza tekstów, analiza kartograficzna, syntezy geograficzneForma i warunki zaliczenia przedmiotu: zaliczenie na ocenę, obejmuje treści przedstawione na ćwiczeniach i za-kres wskazanej literatury.Wykaz literatury• Anioł W., 2002, Globalizacja – nowe wymiary konfliktu społecznego, Polityka Społeczna, nr 10.

• Barker D., Mander J., 2003, ABC Globalizacji, Obywatel Stowarzyszenie, Warszawa.• Czerny M., 2005, Globalizacja a rozwój. Wybrane zagadnienia geografii społeczno-gospodarczej świata, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa.• Dylematy wielokulturowości, 2004, Kalaga W. (red.), Universitas.• Globalizacja: mechanizmy i wyzwania, 2002, Liberska B. (red.), Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Warszawa.• Gwiazda A., 2000, Globalizacja i regionalizacja gospodarki światowej, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.• Joseph E. Stiglitz J. E, 2006, Globalizacja, Wydawnictwo Naukowe PWNWarszawa.

• Kotyński J., 2004, Globalizacja i integracja europejska, Szanse i zagrożenia dla polskiej gospodarki, PNW, Warszawa. • Łęcka I., 2007, Globalizacja w badaniach geograficznych, [w:] Podstawowe idee i koncepcje geograficzne, tom 3, Geografia a przemiany współczesnego świata, Maik W., Rembowska K., Suliborski A. (red.), Wyd. WSG, Byd-goszcz.• Martin H. P., Schumann H., 1999, Pułapka globalizacji. Atak na demokrację i dobrobyt, Wydawnictwo Dolnoślą-skie, Wrocław.• Państwo narodowe a proces globalizacji, 2000, Okoń-Horodyńska E. (red.), Wydawnictwo AE w Katowicach, Katowice.• Postman N., 1995, Technopol, PIW, Warszawa.

• Rembowska K., 2004, Lokalność w dobie globalizacji, [w:] Przekształcenia regionalnych struktur funkcjonalno--przestrzennych, Wrocław.• Rembowska K., 2005, Globalizacja i jej wpływ na badania społeczno-geograficzne, Acta Universitatis Lodzien-sis, Folia Geographica Socio-Oeconomica, 6.• Rembowska K., 2005, Globalization, multiculturalizm and changing identity, Region and Regionalizm, 7/2.• Rifkin J., 2003, Wiek dostępu, Nowa Kultura, Hiperkapitalizm, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław.• Rybiński K., 2005, Globalizacja w trzech odsłonach, WE, Warszawa. • Stonehouse G., Hamill J., Campbell D., Purdie T., 2004, Rynek i globalizacja. Strategia i zarządzanie, AEF, Warszawa. • Thurov L., 1999, Przyszłość kapitalizmu, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław.• Zorska A., 1998, Ku globalizacji? Przemiany w korporacjach transnarodowych i w gospodarce światowej, Wy-dawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. • Zorska A., 2002, Korporacje międzynarodowe w Polsce. Wyzwania w dobie globalizacji i regionalizacji, Wydaw-nictwo Difin, Warszawa. Prowadzący: dr Marcin Wójcik

Nazwa przedmiotu: Geografia społeczna miastaLiczba godzin zajęć dydaktycznych: 15Forma zajęć: wykład fakultatywnyRok studiów, semestr: II uz. mgr./1Liczba punktów ECTS: 2Założenia i cele przedmiotu:Podstawowym celem jest zapoznanie studentów z aktualnym stanem wiedzy dotyczącym geografii społecznej mia-sta. Zdecydowanie nie jest to jednak połączenie geografii urbanistycznej i geografii ludności. Główny nacisk poło-żony jest na zrozumienie miasta jako przestrzennego bytu społecznego. Treści programowe:Zakres programowy wyznacza podstawowy podręcznik wybrany do przedmiotu. Omawiane są zagadnienia związa-ne z: kontekstem ekonomicznym życia w mieście, kulturą miejską, sposobami różnicowania przestrzennego, oby-watelstwem i państwem, segregacją, ciałem i seksualnością i in. Metody dydaktyczne: asymilacja wiedzy, metoda przypadków, dyskusja, pokaz filmu. Na zajęcia zapraszane są osoby niepełnosprawne by pokazać jak z ich perspektywy wygląda przestrzeń miasta. Forma i warunki zaliczenia przedmiotu: kolokwiumWykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:• Jędrzejczyk D., 2004, Geografia humanistyczna miasta, Dialog, Warszawa.• Knox P., Pinch S., 2006, Urban Social Geography, Pearson, Prentice Hall, Harlow. • Pain R., 2001, Introducing Social Geographies, Arnold, London.• Węcławowicz G., 2003, Geografia społeczna miasta, PWN, Warszawa. Filmy: • Metropolis, reż. F. Lang.• Łowca androidów, reż. R. Scott.• Liczby i marzenia, reż. A. Bucchetti.Nazwisko osoby prowadzącej/osób prowadzących: dr Ewa Klima

Nazwa przedmiotu: Konflikty religijne na świecieLiczba godzin zajęć dydaktycznych: 15Forma zajęć: wykład fakultatywnyRok studiów, semestr: II uz. mgr./1Liczba punktów ECTS: 2Założenia i cele przedmiotu:Celem przedmiotu jest pokazanie konfliktów religijnych od strony ich genezy i przebiegu. Dobór przypadków okre-ślony jest przez typologię konfliktów zaproponowaną przez M. E. Browna i dodatkowo wzbogaconą o refleksje A. Bronka (religia vs. nauka). Treści programowe:Omówienie genezy i przebiegu konfliktów: religia vs. nauka, konfliktu izraelsko palestyńskiego, zderzenia cywilizacji europejskiej i islamu (przykłady z Francji i Wielkiej Brytanii), konfliktu na Bałkanach i w Irlandii Północnej. Analiza artefaktów – literatury, muzyki i innych. Analiza danych statystycznych. Metody dydaktyczne: asymilacja wiedzy, metoda przypadków, dyskusja, pokaz filmu. Na zajęcia zapraszani są edukatorzy z Fundacji Ochrony Dziedzictwa Kultury Żydów „Wspólne Korzenie”.Forma i warunki zaliczenia przedmiotu: kolokwiumWykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:• Bartnicki A., 2000, Zarys dziejów Afryki i Azji. Historia konfliktów, KiW, Warszawa.• Bronk A., 2003, Podstawy nauk o religii, Wyd. KUL, Lublin.• Kubiak K., 2005, Wojny, konflikty zbrojne i punkty zapalne na świecie, Trio, Warszawa.• Parzymies A. red., 2005, Muzułmanie w Europie, Dialog, Warszawa.

Nazwisko osoby prowadzącej/osób prowadzących: dr Ewa Klima

Nazwa przedmiotu: Introduction to Climatology Liczba godzin zajęć dydaktycznych: 10 godzinForma zajęć: wykładRok studiów: w programie Erasmus/SocratesLiczba punktów ECTS: 2Założenia i cele przedmiotu: Climatology is the science that seeks to describe and explain the nature of climate – the long-term state of the atmosphere. Climatology is closely allied and often confused with meteorology, but they are separated by the length of time over which they operate. On the course the atmosphere circulation, climate in the past, climate prediction, climatic records, climatic variability and climate classification will be studied. Selected topics such as greenhouse effect, ozone hole, El-Niño circulation and human influences on the atmosphere will also be presented. Treści programowe: Climatology, climate, climate factors, Kőppen climate classification. General characteristic of climatic zones.Global distribution of climatological elements.Global-scale and local-scale circulation. ENSO.Human influence on atmosphere: heat island, greenhouse effect, air pollution, ozone depletion.Climate change: global warming, IPCC reports, Nobel Peace Prize 2007Metody dydaktyczne: Prezentacje multimedialne.Forma i warunki zaliczenia przedmiotu: Przygotowanie prezentacji z wybranych tematówWykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:• J.E. Oliver, J.J. Hidore “Climatology. An Introduction” 1984• J.M. Moran, M.D. Morgan “Meteorology. The Meteorology and the Science of Weather” 1986• E. Aguado, J.E. Burt “Understanding Weather and Climate” 2007 • T. Flannery “The Weather Makers. How Man Is Changing the Climate and What It Means for Life on Earth” 2005• S.A. Changnon “El Niño 1997-1998. The Climate Event of the Century” 2000• T.E. Graedel, P.J. Crutzen “Atmosphere, Climate, and Change” 1997Nazwisko osoby prowadzącej/osób prowadzących: dr Żaneta Papiernik

Uniwersytet Łódzki

Wydział Nauk Geograficznych

Instytut Nauk o Ziemi

Katedra Geografii Fizycznej

Katedra Badań Czwartorzędu

Zakład Geomorfologii

Zakład Hydrologii i Gospodarki Wodnej

PROGRAM SPECJALIZACJI

MONITORING I KSZTAŁTOWANIE

ŚRODOWISKA

kierunek: geografia

2-letnie magisterskie studia uzupełniające

2007/ 2008 - 2008/2009

Informacje ogólne o specjalizacji

Koncepcja zrównoważonego rozwoju wymaga, by wiedza o środowisku, dbałość o jego zasoby i śledzenie zachodzących w nim zmian stały się trwałym elementem funkcjonowania państw i społeczeństw współczesnego świata.

Stały i profesjonalny monitoring środowiska geograficznego oraz racjonalne jego kształtowanie potrzebują specjalistów, umiejących kompleksowo interpretować informacje o stanie środowiska i rozwiązywać problemy, po-jawiające się w wyniku oddziaływań człowieka na ekosystemy.

Studia magisterskie Monitoring i Kształtowanie Środowiska przygotowują specjalistów, którzy potrafią nie tylko gromadzić informacje w ramach monitoringu środowiska, ale również ocenić ich wartość, zinterpretować je i wykorzystać zgodnie zasadami zrównoważonego rozwoju.

Specjalizacja przygotowuje absolwentów do pracy w systemie instytucji i służb, powołanych do monito-rowania i kontrolowania środowiska, planowania zrównoważonego rozwoju oraz tzw. zarządzania ochroną środowi-ska. Studenci poznają prawa i prawidłowości działające w obrębie różnych składników środowiska – litosfery, at-mosfery, pedosfery i hydrosfery – uczą się technik monitorowania i metod oceny ich stanu i dynamiki, zdobywają umiejętności opracowywania danych z monitoringu oraz poznają zasady ochrony przyrody ożywionej i nieożywio-nej. Studia przeznaczone są przede wszystkim dla geografów: kształcą i rozszerzają umiejętności wykorzystywania nauk geograficznych w szeroko pojmowanej ochronie środowiska i w edukacji ekologicznej.

Prace magisterskie przygotowywane w ramach specjalizacji obejmują szeroki zakres zagadnień z zakre-su geografii fizycznej; ich celem jest formułowanie opinii na temat stanu, walorów użytkowych i perspektyw rozwo-jowych różnych komponentów środowiska, zarówno w odniesieniu do jednostek przestrzennych (regionów, geo-kompleksów, dorzeczy, jednostek administracyjnych), jak i procesów, zachodzących w epigeosferze.

Studia specjalistyczne Monitoring i Kształtowanie Środowiska organizowane są przez Instytut Nauk o Ziemi na Wydziale Nauk Geograficznych UŁ. Studenci przygotowują prace dyplomowe i uczestniczą fakultatywnie w se-minariach magisterskich prowadzonych przez Katedrę Geografii Fizycznej (geoekologia, klimatologia), Katedrę Badań Czwartorzędu i Zakład Geomorfologii (geomorfologia stosowana) oraz Zakład Hydrologii i Gospodarki Wodnej (hydrologia i ochrona zasobów wodnych).

Ramowy program specjalizacji Monitoring i Kształtowanie Środowiska, stacjonarne studia magisterskie

• Seminarium magisterskie I – prof. dr hab. K. Turkowska• Seminarium magisterskie II – prof. dr hab. Jokiel• Seminarium magisterskie III – prof. dr hab. K. Kożuchowski

Przedmioty zaplanowane w ministerialnych standardach kształcenia dla wszystkich specjalizacji na uzupełniających magisterskich studiach geograficznych

• Metodologia badań geograficznych• Filozofia• Globalne problemy geografii społeczno-ekonomicznej• Globalne problemy geografii fizycznej

L.p. Nazwa przedmiotu PunktyECTS

Forma zalicze-

nia

Godziny zajęć Rozkład godzin zajęć

razem w tym I rok II rok

I semestr II semestr III semestr IV semestr

w. ćw. w. ćw. w. ćw. w. ćw. w. ćw.

PRZEDMIOTY PODSTAWOWE

1Metodologia badań geograficznych

4 Zal. 30 30 - 30 - - - - - - -

2 Filozofia 4 Zal. 30 15 15 - - 15 15 - - - -

PRZEDMIOTY KIERUNKOWE

1Globalne problemy geografii fizycznej

8 Egz. 60 45 15 45 15 - - - - - -

2Globalne problemy geografii społ.-ekonom.

8 Egz. 60 45 15 - - 45 15 - - - -

SEMINARIUM MAGISTERSKIE

1Seminarium magisterskie

32 Zal. 120 - 120 - 30 - 30 - 30 - 30

PRACOWNIA MAGISTERSKA

1 Pracownia magisterska 4 Zal. 60 - 60 - 15 - 15 - 15 - 15

PRZEDMIOTY SPECJALNOŚCIOWE (w tym ćwiczenia terenowe)

1Rzeźba Polski i współczesne procesy geodynamiczne

4 Egz. 30 15 15 15 15 - - - - - -

2 Geologia kenozoiku 4 Egz. 30 15 15 - - 15 15 - - - -

3 Zasoby wodne Polski 4 Egz. 30 15 15 15 15 - - - - - -

4Podstawy gospodarki wodnej

4 Egz. 30 15 15 - - 15 15 - - - -

5Monitoring i waloryzacja środowiska

4 Egz. 30 15 15 15 15 - - - - - -

6Ochrona gleb i rekultywacja gruntów

4 Egz. 30 15 15 - - 15 15 - - - -

7Geoinformatyka i metody ilościowe w badaniach środowiskowych

4 Zal. 30 - 30 30 - - - - - - -

PRZEDMIOTY FAKULTATYWNE

… Przedmioty fakultatywne32 Zal. 240 240 - - - - -

240

180 60

RAZEM 120 — 810 465 345 150 105 105 120 - 45 - 45

Cele i treść zajęć

Nazwa przedmiotu: seminarium magisterskieLiczba godzin dydaktycznych: 120

Forma zajęć: seminarium

Liczba punktów ECTS:

Założenia i cele przedmiotu: Seminarium służy przygotowaniu studentów do wykonania pracy magisterskiej. Celem zajęć jest określenie tematu, celu, metodyki i układu treści pracy. Ogólniejszym celem jest poznanie metodo-logii i kształcenie umiejętności pracy badawczej i prezentacji jej wyników.

Treści programowe: Seminarium prezentuje wiedzę, obejmującą zagadnienia z zakresu geoekologii, metodologii nauki oraz zasady i konwencje przygotowywania prac dyplomowych; w bardziej szczegółowym ujęciu o tre-ści seminarium informuje poniższy ramowy plan seminariów.

Ramowy plan seminarium magisterskiego• Rok 1

Metody poznania naukowego. Elementy filozofii przyrody; czas, przestrzeń. Ekologia „płytka” i „głęboka”. Ekorozwój. (wy bierz temat pracy, podaj jej tytuł)

Związki i zależności w środowisku. Zmiany czasowe. Walory i waloryzacja. SWOT. (określ zakres i metodę opracowania)• Rok 2

Jak pisać pracę dyplomową? Podmiot i przedmiot. Hipotezy, pytania. Metody. Założenia i układ pracy. (przedstaw wstępne wyniki, układ pracy i wstępną część tekstu)

Prezentacja wyników opracowań dyplomowych. (zaprezentuj wyniki i wnioski, oddaj tekst pracy...)

Metody dydaktyczne: podstawową formą seminariów są sprawozdania z literatury, dyskusja, referowanie postępów przygotowywania prac magisterskich, konsultacje i krytyczna ocena wyników. Niektóre zebrania seminaryjne poświęcone są prezentacji aktualnych lub istotnych zagadnień, związanych z pracami badawczymi, realizo-wanymi w Katedrze/Zakładzie.

Forma i warunki zaliczenia przedmiotu: zaliczenie na podstawie aktywnego uczestnictwa w seminariach, po 4. se-mestrze – przyjęcie i pozytywna ocena pracy magisterskiej.

Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:• J.G.Kemeny, 1967. Nauka w oczach filozofa. PWN, W-wa• J.Such, J.Szymański, M.Szcześniak (red.), 1996. Rozważania o poznaniu naukowym. Wyd. Fundacji

Humaniora, Poznań• T.Bartkowski, 1977. Metody badań geografii fizycznej. PWN, W-wa Poznań• D.Sołowiej, 1987. Podstawy metodyki i oceny środowiska przyrodniczego. Wyd. UAM, Poznań• A. Richling, 2007. Geograficzne badania środowiska przyrodniczego. Wyd. N. PWN, W-wa• G.Zabłocki, 2002. Rozwój zrównoważony. Idee, efekty, kontrowersje. UMK, Toruń• i in., w tym – poradniki pisania prac dyplomowych oraz specjalistyczna literatura, związana z wybranymi

tematami prac dyplomowych.

Nazwisko osoby prowadzącej: K. Kożuchowski

Nazwa przedmiotu: Rzeźba Polski i współczesne procesy geodynamiczneLiczba godzin 30 (st. stacjonarne)

Forma zajęć: wykład i ćwiczenia,

liczba punktów ECTS: 4

Założenia i cele przedmiotu: znajomość i zrozumienie zagadnień poligenezy i złożoności rzeźby Polski jako pod-stawy zróżnicowania typów i intensywności współczesnych procesów geodynamicznych. Umiejętność wy-znaczania stref zagrożeń i kierunków zapobiegania im. Umiejętność analizy, interpretacji i uogólniania wyni-ków obserwacji i pomiarów terenowych w świetle wielkoskalowych map topograficznych, szczegółowej mapy geologicznej, map geośrodowiskowych i geomorfologicznych w różnych skalach.

Treści programowe: strefy morfogenetyczne Polski jako wynik ewolucji rzeźby w kenozoiku (okresy, etapy i fazy ewolucji). Podział geomorfologiczny Polski. Wybrane makroregiony geomorfologiczne - rzeźba i budowa geologiczna i ich wpływ na pozostałe elementy środowiska geograficznego. Współczesne procesy geodyna-miczne w różnych strefach morfogenetycznych Polski, ich uwarunkowania, dynamika, monitorowanie i zapo-bieganie skutkom.

Forma zaliczenia:: kolokwium

Wykaz literatury podstawowej:• Galon R. (red), 1973 -Geomorfologia Polski, t. II, PWN. Warszawa.• Klimaszewski M. (red.), 1973 - Geomorfologia Polski, t. I. PWN. Warszawa.• Starkel L. (red), 1991, 1999 - Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze. PWN. Warszawa.• Starkel L., Kostrzewski A., Kotarba A., Krzemień K. (red.), 2008 – Współczesne przemiany rzeźby Polski.

IGPAN, Wyd.UJ. Kraków • Turkowska K., 2006 – Geomorfologia regionu łódzkiego. Wyd. UŁ. Łódź

Materiały konferencyjne i publikacje pokonferencyjne zjazdów Stowarzyszenia Geomorfologów Polskich i Między-narodowej Asocjacji Geomorfologów, polskie i zagraniczne czasopisma geomorfologiczne,

mapy topograficzne i tematyczne.

Nazwisko osoby prowadzącej/osób prowadzących: prof. dr hab. K. Turkowska, dr hab. J. Twardy

Nazwa przedmiotu: Geologia kenozoikuLiczba godzin 30 (st. stacjonarne)

Forma zajęć: wykład i ćwiczenia,

Założenia i cele przedmiotu: poznanie budowy geologicznej kenozoiku Polski oraz umiejętność określania proce-sów wpływających na sposób wykształcenia kenozoicznej pokrywy osadowej. Znajomość zasad korelacji stratygraficznych w oparciu o różne metody badawcze. Umiejętność sporządzania przekrojów geologicznych i korzystania z opracowań kartograficznych oraz dokumentacji geologicznych. Umiejętność wykorzystania danych dotyczących budowy geologicznej w badaniach i ochronie środowiska abiotycznego, opracowaniach ekofizjograficznych i planowaniu przestrzennym

Treści programowe: podstawy stratygrafii i generalna periodyzacja kenozoiku. Kształtowanie paleogeńskiej i neo-geńskiej pokrywy osadowej na tle zjawisk endogenicznych. Globalne skutki cyklicznych zmian klimatu w ke-nozoiku i ich wyraz geologiczny. Zdarzenia glacjalne w plejstocenie. Podstawy stratygrafii czwartorzędu i ko-relacji jednostek klimatostratygraficznych Polski i Europy. Zmiany flory i fauny górnego kenozoiku Europy. Ewolucja i ekspansja człowieka. Typologia osadów czwartorzędowych (podział genetyczny i cechy osadów). Kenozoiczna pokrywa osadowa jako środowisko gruntowo-wodne 85% obszaru Polski. Zjawiska neotekto-niczne i glacitektoniczne. Kenozoiczne surowce mineralne Polski; warunki geologiczne występowania złóż i znaczenie gospodarcze surowców. Znaczenie rozpoznania budowy geologicznej w badaniach i ochronie śro-dowiska abiotycznego.

Forma i warunki zaliczenia: egzamin ustny.

Warunkiem zaliczenia ćwiczeń jest poprawne wykonanie wszystkich prac przewidzianych programem.

Wykaz literatury podstawowej:• Peryt T. M., Piwocki M. (red.), 2004 – Budowa geologiczna Polski, t. 1, Stratygrafia cz. 3a – Kenozoik,

paleogen, neogen. Państw. Inst. Geol., Warszawa.• Lindner L. (red.), 1992 - Czwartorzęd. Osady, metody badań, stratygrafia. Wydawnictwo PAE, Warszawa.• Mojski J. E., 2005 – Ziemie polskie w czwartorzędzie. Państw. Inst. Geol., Warszawa.• Stankowski W., 1996 – Wstęp do geologii kenozoiku ze szczególnym odniesieniem do terytorium Polski.

Wyd. Naukowe UAM, Poznań.• Materiały konferencyjne i źródłowe opracowania geologiczne (mapy tematyczne, dokumentacje

hydrogeologiczne, geologiczno-inżynierskie i surowcowe).

Nazwisko osoby prowadzacej/osób prowadzących:dr Małgorzata Roman – wykład, mgr Danuta Dzieduszyńska – ćwiczenia

Nazwa przedmiotu: Zasoby wodne Polski Liczba godzin dydaktycznych: 30

Forma zajęć: wykład i ćwiczenia

Punkty ECTS: 4

Założenia i cele przedmiotu: zapoznanie studenta z zasobami wodnymi Polski, ich powstawaniem, charakterem i redystrybucją. Uświadomienie faktu, iż Polska posiada jedne z najmniejszych zasobów wodnych w Europie, a na dodatek jakość tych zasobów jest niska, a stopień gwarancji mały. Zwrócenie uwagi na potrzebę racjo-nalnego gospodarowania wodą w Polsce i wskazanie obszarów (regionów) i napiętym bilansie wodnym i de-ficycie wody. Przedstawienie na tym tle zasobów i obiektów wodnych środkowej Polski, wyjaśnienie ich zna-czenia w środowisku i roli w gospodarce wodnej regionu.

Treści programowe:• Opad atmosferyczny w Polsce (Pomiary i błędy pomiaru opadu, opad skorygowany w Polsce)• Parowanie i ewapotranspiracja (Proces parowania, parowanie terenowe, ewapotranspiracja w Polsce,

klimatyczny bilans wodny Polski)• Wody podziemne Polski (Rodzaje wód podziemnych w Polsce, zasoby wód podziemnych, wypływy wód

podziemnych i ich rola w środowisku, podstawowe opracowania i mapy hydrogeologiczne).• Odpływ rzeczny (Intercepcja, hydrogram przepływu, wezbrania i powodzie, susze i niżówki, formy odpływu

rzecznego, odpływ rzeczny w Polsce, reżimy rzek Polski).• Jeziora w Polsce (Zasoby wodne jezior, trofia i termika jezior, zanikanie i degradacja jezior)• Obszary podmokłe w Polsce (Geograficzne rozmieszczenie podmokłości, rodzaje podmokłości,

torfowiska, zagadnienie melioracji).• Polska środkowa (Tło fizycznogeograficzne obiegu wody, sieć rzeczna środkowej Polski, wybrane rzeki i

rzeczki środkowej Polski).• Wody podziemne środkowej Polski (Główne kompleksy wodonośne i ich wykorzystanie, płytkie wody

podziemne i ich znaczenie, źródła środkowej Polski, źródła okolic Łodzi).

• Elementy bilansu wodnego środkowej Polski (Opady w środkowej Polsce, parowanie w środkowej Polsce, odpływ rzeczny w środkowej Polsce – wezbrania, odpływ podziemny – niżówki, użytkowanie wody w środkowej Polsce, jakość wód powierzchniowych).

Wykaz literatury podstawowej:• Bartnik A.. 2005 – Odpływ niski w Polsce. Acta Geogr. Lodz. nr.91, Wyd. ŁTN.• Byczkowski A. – Hydrologia t.I i II. Wyd. SGGW,1996.• Chełmicki W. – Woda, PWN 2002.• Mikulski Z. – Zarys hydrografii Polski. PWN 1965. • Jokiel P., 1994 – Zasoby, odnawialność i odpływ wód podziemnych strefy aktywnej wymiany w Polsce.

Acta Geogr. Lodz., nr 66-67, Wyd. ŁTN.• Jokiel P. (red.), 2002 – Woda na zapleczu wielkiego miasta. Wyd. IMiGW, Warszawa.• Jokiel P., 2004 – Zasoby wodne środkowej Polski na progu XXI wieku, Wyd. UŁ. • Liszewski S. (red.), 2001 – Zarys monografii Województwa Łódzkiego. Wyd. ŁTN.• Moniewski P., 2004 – Źródła okolic Łodzi, Acta Geogr. Lodz. nr 87, Wyd. ŁTN• Pazdro Z., Kozerski B., 1990 – Hydrogeologia ogólna. Wyd. Geol.• Tomaszewski E., 2001 – Sezonowe zmiany odpływu podziemnego w Polsce w latach 1971 – 1990, Acta

Geogr. Lodz. nr 79, Wyd. ŁTN

Metody dydaktyczne: wykład w formie prezentacji multimedialnej, przy udziale studentów (dyskusja problemów); zaliczenie w formie egzaminu ustnego.

Tematyka i sposób realizacji ćwiczeń: ćwiczenia realizowane w formie konwersatorium, na którym poszczególni studenci referują samodzielnie przygotowane tematy z zakresu hydrologii regionalnej Polski; zagadnienia przygotowywane są w oparciu o współczesną literaturę, samodzielnie wyszukaną i opracowaną przez stu-denta. Referaty stanowią wstęp do dyskusji na dany temat. Zaliczenie na podstawie oceny referatu i aktyw-ności na zajęciach.

Treści programowe powyższych zajęć (wykładu) są pracą twórczą stworzoną w ramach stosunku pracy z UŁ i do realizowanego w oparciu o przedstawiony konspekt procesu dydaktycznego osobom trzecim nie przysłu-gują autorskie prawa majątkowe.

Nazwisko osoby prowadzącej: Prof. dr hab. Paweł Jokiel

Nazwa przedmiotu: Podstawy Gospodarki WodnejLiczba godzin dydaktycznych: 30

Forma zajęć: wykład, ćwiczenia

Liczba punktów ECTS: 4

Założenia i cele przedmiotu: studenci powinni uzyskać ogólną orientację w zakresie gospodarowania zasobami wodnymi. Poznanie technologii i urządzeń służących do ujmowaniu i uzdatnianiu wody oraz eliminowaniu różnych typów zanieczyszczeń ze ścieków. Słuchacz powinien również posiąść wiedzę dotyczącą instru-mentów administracyjnych służących gospodarowaniu zasobami wodnymi.

Forma i warunki zaliczenia przedmiotu

Przedmiot kończy się egzaminem. Warunkiem przystąpienia do egzaminu jest zaliczenie ćwiczeń, polegające na wykonaniu kilku prac pisemnych.

Treści programowe:I. Zasoby wodne Polski i świata

1. Pojęcie zasobów wodnych2. Rodzaje zasobów wodnych3. Zasoby wodne świata4. Potrzeby wodne gospodarki narodowej

– z punktu widzenia konsumentów– z punktu widzenia użytkowników wody

5. Zasoby wodne gospodarki narodowej w Polsce– Prognoza potrzeb wodnych– Obszary zagrożone deficytem wody

6. Kierunki rozwoju gospodarki wodnej w Polsce– Podstawowe zasady nowej polityki ekologicznej rządu

II. Zadania i struktura gospodarki wodnej w Polsce1. Cele gospodarki wodnej2. Kryteria oceny skuteczności działań3. Struktura zużycia wód w Polsce4. Hierarchia potrzeb wodnych5. Gwarancja zaspokojenia potrzeb6. Problem optymalizacji rozmiaru przedsięwzięć hydrotechnicznych

III.Sterowanie systemowe w gospodarce wodnej

1. Pojęcie systemu wodnego– operator systemu– struktura systemu

2. Zarządzanie i sterowanie systemem– mechanizm decyzyjny– oddziaływania sterujące

3. Zbieranie informacji i prognozowanie4. Powiązania między podstawowymi elementami systemu5. Przykład: system zasobów wód powierzchniowych dorzecza górnej Wisły

IV. Urządzenia hydrotechniczne i zabudowa cieków1. Kanalizacja

– Przeznaczenie kanalizacji i rys historyczny rozwoju tej dziedziny w Polsce i na świecie– Rodzaje ścieków

- Ścieki socjalno-bytowe- Ścieki przemysłowe- Ścieki opadowe

– Obliczanie przepustowości kanalizacji deszczowej– Systemy kanalizacji– Elementy kanalizacji– Sposoby oczyszczania ścieków– Urządzenia do oczyszczania ścieków

2. Wodociągi– Przeznaczenie wodociągów i zarys historyczny ich rozwoju na świecie oraz w Polsce– Elementy składowe wodociągów– Schematy wodociągów– Ujęcia wody

- Ujęcia wód powierzchniowych- Ujęcia wód podziemnych- Ujęcia infiltracyjne- Ujęcia wody źródlanej

– Urządzenia do uzdatniania wody– Procesy uzdatniania wody i rządzenia służące do ich przeprowadzania– Schematy technologiczne stacji uzdatniania wody

3. Zbiorniki retencyjne– Cele budowy zbiorników retencyjnych– Typologia zapór– Zależność lokalizacji zapór od rzeźby i warunków geologicznych– Wpływ jezior zaporowych na środowisko geograficzne– Obliczanie pojemności zbiornika wyrównawczego na rzece

4. Zabudowa hydrotechniczna cieków– Planowa zabudowa cieków– Sposoby regulacji cieków– Cel i zakres prac melioracyjnych

V. Jakość wody1. Klasyfikacja jakości wody2. Fizyko-chemiczne cechy wody3. Najważniejsze jony i mikropierwiastki4. Metale ciężkie5. Biologiczne cechy wody6. Wskaźniki jakości wody7. Indeksy jakości wody

– Fizyko-chemiczne– Biologiczne

- Metoda CUGWVI. Powodzie

1. Pojęcie powódź2. Rodzaje powodzi3. Sposoby zapobiegania podwoziom4. Obliczanie prawdopodobieństwa wystąpienia powodzi5. Organizacja służb przeciwpowodziowych w Polsce i na świecie

– SMOKVII. Renaturyzacja cieków

1. Pojęcie renaturyzacji i zabiegi renaturyzacyjne2. Zasady renaturyzacji rzek3. Charakterystyka robót renaturyzacyjnych

4. Wykorzystanie roślin w przywracaniu naturalności rzek5. Pasy brzegowe6. Przebieg i wyniki procesu renaturyzacji7. Hydrauliczne skutki renaturyzacji rzek

Wykaz literatury podstawowej:• Mikulski Z. – Gospodarka wodna. PWN, Warszawa, 1998; • Słota H. – Zarządzanie systemami gospodarki wodnej. Monografia IMGW, Warszawa, 1997; • Żelazo J., Popek Z. – Podstawy renaturyzacji rzek. SGGW, Warszawa, 2002.

Literatura uzupełniająca: • Stan i wykorzystanie zasobów wód powierzchniowych Polski. Materiały Badawcze IMGW, seria: Gosp.

Wodna i Ochrona Wód, nr 20, Warszawa, 1996;• Gutry-Korycka M. [red.] – Przewodnik do hydrograficznych badań terenowych. PWN, Warszawa, 1996;• Kiciński T., Byczkowski A., Skrzynecka J., Wicher M. – Materiały do ćwiczeń z hydrologii. Skrypty AR,

Warszawa, 1974.

Treści programowe powyższych ćwiczeń są pracą twórczą stworzoną w ramach stosunku pracy z UŁ i do re-alizowanego w oparciu o przedstawiony konspekt procesu dydaktycznego osobom trzecim nie przysługują prawa autorskie ani prawa majątkowe.

Nazwisko osoby prowadzącej: dr Adam Bartnik

Nazwa przedmiotu: Monitoring i waloryzacja środowiskaLiczba godzin zajęć dydaktycznych: 30

Forma zajęć: wykład i ćwiczenia lub konwersatorium

Rok studiów, semestr: I rok st. magisterskie; I semestr

Liczba punktów ECTS: 4

Założenia i cele przedmiotu: Zapoznanie studentów z systemem pomiarów, ocen i prognoz środowiska przyrodni-czego: z jego zadaniami, organizacją i efektami działania. Zapoznanie studentów z metodami oceny i walory-zacji środowiska stosowanymi w opracowaniach ekofizjograficznych i planowaniu przestrzennym.

Treści programowe:

Wykłady: • Monitoring – podstawowe pojęcia. Globalne i regionalne systemy monitoringu środowiska przyrodniczego• Główny Inspektorat Ochrony Środowiska i jego zadania. Państwowy Monitoring Środowiska – cele i

zadania; podstawy prawne funkcjonowania. • Struktura organizacyjna Państwowego Monitoringu Środowiska: bloki presje, stan, oceny i prognozy.• Założenia aktualnego programu Państwowego Monitoringu Środowiska. Cele i zadania podsystemów

PMŚ, w szczególności bloku stan środowiska• Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego - założenia programowe i organizacja. Stan

geoekosystemów Polski - programy pomiarowe ZMŚP.

Ćwiczenia:• Opracowania ekofizjograficzne. Zarys teorii oceny. Pojęcie oceny i rodzaje ocen. Etapy oceny. Zmienność

skal wartości oceny. Rola oceny w wyborze kryteriów i ustalaniu skal oceny. • Pole podstawowe oceny - definicja, podział, wybrane metody wydzielania i charakteryzowania pól.

Klasyfikacja i typologia. • Metoda bonitacji punktowej. Zasady budowy skal bonitacyjnych. Metoda odejmowania i scalania przy

ustalaniu skali oceny w szeregu bonitacyjnym. Współczynniki przeliczeniowe w skalach bonitacyjnych. • Przegląd metod oceny środowiska geograficznego dla potrzeb wybranych dziedzin rolnictwa. Wybrane

zagadnienia oceny atrakcyjności i przydatności środowiska przyrodniczego człowieka dla potrzeb rekreacji. Metodologia wybranych waloryzacji środowiska dla potrzeb budownictwa.

• Opracowanie przykładowych map zagrożeń wybranych elementów środowiska geograficznego (np. gleb zagrożonych erozją wodą, wód podziemnych zagrożonych zanieczyszczeniami gnojowicą, nawozami mineralnymi i środkami ochrony roślin).

Metody dydaktyczne: wykład, prezentacja, ćwiczenia symulacyjne, studia przypadku, wycieczka

Forma i warunki zaliczenia przedmiotu: egzamin pisemny, zaliczenie ćwiczeń – wykonanie pracy

Wykaz literatury podstawowej:• Bartkowski T., 1986 – Zastosowania geografii fizycznej. PWN, W-wa.• Liszewski S., (red) 2008 - Geografia urbanistyczna. Wyd. UŁ, • Pozycje z serii: Biblioteka Monitoringu Środowiska 1993-2008• Problemy ocen środowiskowych – kwartalnik, Wyd. Eko-konsult, Gdańsk.• Program Państwowego Monitoringu Środowiska • Racinowski R., 1987 – Wprowadzenie do fizjografii osadnictwa. PWN, W-wa

• Sołowiej D., 1992 – Podstawy metodyki oceny środowiska przyrodniczego człowieka. Wyd. Naukowe UAM. Poznań.

• Szponar A., 2003 – Fizjografia urbanistyczna. PWN. W-wa

Literatura uzupełniająca:• Papińska E., 2004 – Gazeta Samorządu i Administracji. Nr-y: 10, 15/16, 18, 19, 20 – artykuły o

opracowaniach ekofizjograficznych.• Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska. Dz.U. 2001 nr 62 poz. 627 • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 października 2002 r. w sprawie sposobu udostępniania

informacji o środowisku. Dz.U. 2002 nr 176 poz. 1453• Ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o ratyfikacji Konwencji o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa

w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska Dz.U. 2001 nr 89 poz. 970

• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 31 lipca 2002 r. w sprawie określenia szczegółowego sposobu funkcjonowania Krajowej Komisji do Spraw Oddziaływania na Środowisko oraz wojewódzkich komisji do spraw ocen oddziaływania na środowisko. Dz.U. 2002 nr 134 poz. 1139

Nazwisko osoby prowadzącej/osób prowadzących: dr A. Majchrowska, dr E. Papińska

Nazwa przedmiotu: Ochrona gleb i rekultywacja gruntówLiczba godzin: 15

Forma zajęć: wykład

Liczba punktów ECTS: 4

Założenia i cele przedmiotu: Uświadomienie rozmiarów degradacji i dewastacji gleb w Polsce i na świecie. Omó-wienie przyczyn i skutków degradacji i dewastacji gleb. Zwrócenie uwagi na potrzebę rekultywacji gleb celem zachowania ich potencjału użytkowego. Uświadomienie potrzeby odpowiedniej pielęgnacji i ochrony środowi-ska glebowego. Określenie zasad efektywnego monitoringu gleb.

Treści programowe:• Przyczyny i skutki degradacji i dewastacji gleb w Polsce i na świecie. Wybrane przykłady związane z

naturalnymi i antropogenicznymi procesami pomniejszania jakości i ilości zasobów glebowych.• Rekultywacja gleb w Polsce i na świecie – wybrane przykłady (obszary poprzemysłowe, obszary klęsk

żywiołowych i wzmożonej erozji itp.)• Ochrona gleb w Polsce – stan i perspektywy. Obszary chronione gleb w Polsce i na świecie. Europejska

Karta Glebowa – główne założenia i cele.• Prawne podstawy ochrony i rekultywacji gleb w Polsce i na świecie. Polskie ustawodawstwo w zakresie

ochrony i rekultywacji gleb. Międzynarodowe akty prawne warunkujące ochronę i rekultywację gleb. Organizacje rządowe i pozarządowe zajmujące się ochroną środowiska glebowego.

• Monitoring gleb w Polsce i na świecie. Glebowe Powierzchnie Wzorcowe. Metody i techniki właściwego monitoringu środowiska glebowego.

Forma i warunki zaliczenia:Obecność na zajęciachNapisanie sprawozdania/eseju dotyczącego wybranego zagadnienia z zakresu przedmiotu

Wykaz literatury:• Bieszczad S., Sobota J. [red.], 1993, Zagrożenia, ochrona i kształtowanie środowiska przyrodniczo-

rolniczego. Wyd. Akademii Rolniczej, Wrocław.• Chwastek J., 1972, Ochrona i rekultywacja powierzchni w górnictwie odkrywkowym. Wyd. Politechniki

Wrocławskiej, Wrocław.• Cymerman R., 1988, Rekultywacja gruntów zdewastowanych. Wyd. AR-T, Olsztyn.• Frankiewicz Z., Pucek T., 1999, Monitoring środowiska na rekultywowanych terenach pogórniczych w

kopalniach siarki. [w:] Polski przemysł siarkowy- zagrożenia i szanse, praca pod red. T. Pucka, Tarnobrzeg.

• Greinert A., 2000, Ochrona i rekultywacja terenów zurbanizowanych. Monografie nr 97, Wyd. Politechniki Zielonogórskiej, Zielona Góra.

• Greszta J., Morawski S., 1972, Rekultywacja nieużytków przemysłowych. PWRiL, Warszawa.• Gworek B i in. 2004, Technologie rekultywacji gleb – monografia, Instytut Ochrony Środowiska,

Warszawa.• Maciak F., 1996, Ochrona i rekultywacja środowiska. Wydawnictwo SGGW, Warszawa.• Maciejewska Anna., 2000, Rekultywacja i ochrona środowiska w górnictwie odkrywkowym. Oficyna

Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa.• Olaczek R. [red.], 1988, Zasoby glebowe i roślinne- użytkowanie, zagrożenie i ochrona. PWRiL,

Warszawa.• Siuta J. [red.], 1978, Ochrona i rekultywacja gleb. PWRiL, Warszawa.• Siuta J., 1982, Ochrona ziemi. LSW, Warszawa.

• Skłodowski P., 1979, Zagadnienia ochrony środowiska glebowego. Wyd. Politechniki Warszawskiej, Warszawa.

• Turski R., Baran S., 1995, Degradacja, ochrona i rekultywacja gleb. Wyd. Akademii Rolniczej, Lublin.• Ustawa z dnia 3 lutego 1995 roku- O ochronie gruntów rolnych i leśnych. Dziennik Ustaw nr 16.

Osoba prowadząca zajęcia: dr Arkadiusz Niewiadomski

Nazwa przedmiotu: Ochrona gleb i rekultywacja gruntówLiczba godzin: 15

Forma zajęć: ćwiczenia

Liczba punktów ECTS: 4

Założenia i cele przedmiotu: Przybliżenie zagadnień związanych z koniecznością ochrony środowiska glebowego oraz potrzebą rekultywacji gruntów zdegradowanych lub zdewastowanych przez czynniki środowiskowe i działalność ludzką. Charakterystyka sposobów i kierunków rekultywacji gleb. Dyskusja nad zagadnieniami polityki ochrony gleb i prawnych podstaw ochrony gruntów w Polsce i na świecie.

Treści programowe:• Przybliżenie zagadnień poruszanych w ramach ćwiczeń przedmiotu, sprawy organizacyjne. Podstawowe

pojęcia i definicje z zakresu ochrony gleb i rekultywacji gruntów. Ogólna charakterystyka procesu rekultywacji. Prezentacja przykładowych projektów rekultywacji terenów zdegradowanych wskutek różnych rodzajów działalności ludzkiej w Polsce i na świecie.

• Szczegółowa charakterystyka procesu degradacji, dewastacji oraz rekultywacji gleb, a także kierunków i sposobów rekultywacji gruntów. Określenie czynników warunkujących sposób rekultywacji gruntów. Charakterystyka pojęcia rehabilitacji środowiska. Prezentacja materiałów i substancji stosowanych w zabiegach rekultywacyjnych.

• Charakterystyka głównych rodzajów zanieczyszczeń gleb (związki: węgla, siarki, azotu, fluoru, metali ciężkich, pyły cementowe i wapiennicze, środki ochrony roślin, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne) i ich wpływ na wartość użytkową pokrywy glebowej.

• Odporność gleb na degradację. Rola substratu glebowego i zabiegów pielęgnacyjnych w kształtowaniu wartości użytkowej gleb. Określanie odporności gleb na degradację za pomocą położenia danego miejsca oraz wskaźników fizykochemicznych.

• Polityka ochrony gleb w Polsce i na świecie. Zagadnienie przejmowania gleb na cele nierolnicze i nieleśne. Dyskusja nad możliwościami i potrzebami ochrony i rekultywacji gleb w Polsce i na świecie.

Forma i warunki zaliczenia:obecność na zajęciach wygłoszenie komunikatu na temat wybranego rodzaju zanieczyszczeń glebwykonanie ćwiczenia z zakresu analizy porównawczej projektów rekultywacji terenów zdegradowanychwykonanie ćwiczenia dotyczącego obliczenia odporności gleby na degradacjęzaliczenie kolokwium

Wykaz literatury:• Bednarek R., Prusinkiewicz Z., 1999, Geografia gleb. PWN, Warszawa.• Bieszczad S., Sobota J. [red.], 1993, Zagrożenia, ochrona i kształtowanie środowiska przyrodniczo-

rolniczego. Wyd. Akademii Rolniczej, Wrocław.• Greszta J., Morawski S., 1972, Rekultywacja nieużytków przemysłowych. PWRiL, Warszawa.• Kuźnicki F., Białousz S., Skłodowski P., 1979, Podstawy gleboznawstwa z elementami kartografii i

ochrony gleb. PWN, Warszawa.• Maciak F., 1996, Ochrona i rekultywacja środowiska. Wydawnictwo SGGW, Warszawa.• Maciejewska Anna., 2000, Rekultywacja i ochrona środowiska w górnictwie odkrywkowym. Oficyna

Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa.• Olaczek R. [red.], 1988, Zasoby glebowe i roślinne- użytkowanie, zagrożenie i ochrona. PWRiL,

Warszawa.• Siuta J. [red.], 1978, Ochrona i rekultywacja gleb. PWRiL, Warszawa.• Siuta J., 1982, Ochrona ziemi. LSW, Warszawa.• Skłodowski P., 1979, Zagadnienia ochrony środowiska glebowego. Wyd. Politechniki Warszawskiej,

Warszawa.• Turski R., Baran S., 1995, Degradacja, ochrona i rekultywacja gleb. Wyd. Akademii Rolniczej, Lublin.

Nazwisko osoby prowadzacej: dr Arkadiusz Niewiadomski

Nazwa przedmiotu: Geoinformatyka i metody ilościowe w badaniach środowiskaLiczba godzin zajęć dydaktycznych: 10

Forma zajęć: ćwiczenia

Liczba punktów ECTS:

Założenia i cele przedmiotu: umiejętność wnioskowania statystycznego i określania podstawowych właściwości statystycznych serii czasowych i przestrzennych.

Treści programowe: testowanie hipotez statystycznych, podstawy analizy szeregów czasowych – trendy liniowe i zmiany okresowe, analiza wariancji, metody grupowania obiektów podobnych.

Metody dydaktyczne: wprowadzenie o charakterze krótkiego wykładu, ćwiczenia przy komputerach.

Forma i warunki zaliczenia przedmiotu:wykonanie zadań obliczeniowych dotyczących każdego zagadnienia zawartego w treściach programowych.

Wykaz literatury podstawowej:• Gregory S., 1976, Metody statystyki w geografii, PWN, Warszawa.• Sobczyk M., 1999, Statystyka, PWN, Warszawa.• Norcliffe G.B., 1986, Statystyka dla geografów, PWN, Warszawa.• Pruchnicki J., 1987, Metody opracowań klimatologicznych, PWN, Warszawa.

Wykaz literatury uzupełniającej:• Kożuchowski K., 1990, Materiały do poznania historii klimatu w okresie obserwacji instrumentalnych,

Wydawnictwo UŁ, Łódź.• Kornacki J., Mielniczuk J., 2001, Statystyka dla studentów kierunków technicznych i przyrodniczych,

Wydawnictwo Naukowo-techniczne, Warszawa.

Nazwisko osoby prowadzącej: dr Jan Degirmendžić

Uniwersytet Łódzki

Wydział Nauk Geograficznych

Instytut

Katedra Klimatologii i Meteorologii

PROGRAM SPECJALIZACJI KLIMATOLOGIA I OCHRONA ATMOSFERY

kierunek: geografia

2-letnie magisterskie studia uzupełniające

Specjalistyczne studia magisterskie “Klimatologia i Ochrona Atmosfery” organizowane są przez Katedrę Meteorologii i Klimatologii UŁ.

Absolwent specjalizacji „Klimatologia i Ochrona Atmosfery” posiada umiejętność samodzielnego rozumie-nia i analizowania zjawisk, procesów klimatycznych oraz relacji zachodzących między pogodą i klimatem a działal-nością człowieka w sferze ochrony atmosfery, gospodarki i planowania gospodarczego.

Specjalizacja “Klimatologia i Ochrona Atmosfery” umożliwia ukończenie studiów magisterskich na kierunku geograficznym tym wszystkim kandydatom, którzy interesują się problematyką meteorologiczną, klimatologiczną, bioklimatyczną oraz wpływem warunków pogodowych na rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń w atmosferze. Dwuletnie studia magisterskie dostępne będą dla wszystkich absolwentów trzyletnich studiów licencjackich różnych typów. Jeśli Kandydat ukończył studia trzyletnie na kierunku innym niż geograficzny (np. chemia, fizyka, matematy-ka, biologia, historia, ekonomia, nauki techniczne, ochrona środowiska itp.) – obowiązany będzie do wykazania się znajomością problematyki geograficznej wg ustalonej procedury.

Program studiów stacjonarnych przewiduje 810 godzin zajęć, w tym 180 godzin przedmiotów obligatoryj-nych dla studentów całego kierunku, 240 godzin zajęć fakultatywnych oraz 390 godzin podstawowych zajęć spe-cjalizacyjnych (łącznie z ćwiczeniami terenowymi) obejmujących przedmioty podstawowe dla całokształtu wiedzy meteorologicznej i klimatologicznej oraz blok przedmiotów zawodowych, których celem jest zapoznanie studentów z zastosowaniami wiedzy meteorologicznej w różnorodnych dziedzinach życia gospodarczego (służbie meteorolo-gicznej, planowaniu przestrzennym, instytucjach ochrony środowiska itp.). Duży nacisk położony będzie na nabycie umiejętności posługiwania się technikami komputerowymi w rozmaitych zastosowaniach praktycznych. Na studiach zaocznych realizowany będzie podobny program specjalizacji w zmniejszonym wymiarze godzinowym (673 godz.).

Seminarium magisterskie wraz z blokiem zajęć towarzyszących umożliwi wykonanie pracy magisterskiej z zakresu szeroko rozumianej problematyki klimatologicznej (klimatologia regionalna, zmienność i wahania klimatu, meteorologia techniczna, ochrona atmosfery, bioklimatologia człowieka, klimat i bioklimat miast itd.). Prace mogą mieć charakter opracowań kameralnych w oparciu o materiały będące w posiadaniu Katedry Meteorologii i Klimato-logii, lub opracowań o charakterze eksperymentalnym (terenowym) – na podstawie pomiarów i obserwacji prowa-dzonych przez magistrantów. Zakład prowadzi sieć własnych stacji meteorologicznych w Łodzi, posiada niezbędne wyposażenie instrumentalne oraz bazy danych archiwalnych.

Absolwenci, którzy wykonają pracę magisterską oraz złożą egzamin magisterski otrzymują tytuł magistra geografii ze specjalizacją w zakresie “klimatologii i ochrony atmosfery”.

Kierunek: Geografia – studia stacjonarne Specjalizacja: Klimatologia i Ochrona Atmosfery

Program specjalizacji

Lp.Nazwa przedmiotu Egzamin

po sem.Godziny zajęć Rozkład godzin zajęć

Razem w tym: I semestr II semestr III semestr IV semestr

Wykł. Ćwicz. Prosem. Sem. godz. pkt godz. pkt godz. pkt godz. pkt

Przedmioty specjalizacyjne

1. Metody opracowań w klimatologii i ochronie atmosfery

- 30 - 30 - - 30 4 - - - - - -

2. Wybrane zagadnienia z meteorologii

1 30 30 - - - 30 4 - - - - - -

3. Biometeorologia 1 30 15 15 - - 30 4 - - - - - -

4. Meteorologia synoptyczna - 15 - 15 - - - - 15 2 - - - -

5. Metody pomiarowe w meteorologii i ochronie powietrza

- 15 - 15 - - - - 15 2 - - - -

6. Dynamika warstwy tarciowej atmosfery

2 15 15 - - - - - 15 3 - - - -

7. Klimatologia dynamiczna - 15 - 15 - - - - 15 2 - - - -

8. Prawne aspekty ochrony środowiska

- 30 30 - - - - - 30 3 - - - -

9. Ćwiczenia terenowe specjalizacyjne

- 30 - 30 (ter.)

- - - - 30 4 - - - -

10. Seminarium magisterskie - 120 - - - 120 30 - 30 - 30 - 30 26

11. Pracownia magisterska - 60 - 60 - - 15 1 15 1 15 1 15 1

Przedmioty fakultatywne - 240 - - - - - - - - 120 16 120 16

Przedmioty wspólne dla wszystkich specjalizacji

16. Metodologia badań geograficznych

- 30 15 15 - - 30 4 - - - - - -

17. Filozofia 2 30 15 15 - - - - 30 4 - - - -

18. Globalne problemy geografii fizycznej

1 60 45 15 - - 60 8 - - - - - -

19. Globalne problemy geografii społeczno-ekonomicznej

2 60 45 15 - - - - 60 8 - - - -

RAZEM 6 egz. 810 225 25 255 35 165 17 165 43

Siatka godzin zatwierdzona decyzją Rady Wydziału w dniu 30.09.2008 r. Siatka obowiązuje studentów I roku rozpoczynających studia w roku akad. 2008/2009

SYLABUSY DO ZAJĘĆ PROWADZONYCH PRZEZ PRACOWNIKÓW KATEDRY METEOROLOGII I KLIMATOLOGII UŁ

KIERUNEK GEOGRAFIAUZUPEŁNIAJĄCE STUDIA MAGISTERSKIE SPECJALIZACJA: KLIMATOLOGIA I OCHRONA ATMOSFERY

Nazwa przedmiotu: METODY OPRACOWAŃ W KLIMATOLOGII I OCHRONIE ATMOSFERYLiczba godzin zajęć dydaktycznych: 30 godzinForma zajęć: ćwiczeniaRok studiów, semestr: I rok uzupełniających studiów magisterskich, semestr I Liczba punktów ECTS: 4Założenia i cele przedmiotuCelem przedmiotu jest wykształcenie umiejętności dokonania statystycznej charakterystyki zbioru danych i jej gra-ficznej prezentacji, stawiania hipotez statystycznych i ich weryfikacji, podejmowanie decyzji o przyjęciu, bądź od-rzuceniu, hipotezy.Treści programoweMiary średniej i rozrzutu zbioru danych, histogram częstości i liczebności, dystrybuanta rozkładu. Hipotezy staty-styczne, przedział krytyczny i przedział przyjęć, błąd pierwszego i drugiego rodzaju. Weryfikacja hipotez o zgodno-ści rozkładów, o równości średnich i wariancji. Metody analizy jednorodności serii danych: graficzne, stałości różnic lub ilorazów, polegające na weryfikacji hipotezy o pochodzeniu z tej samej populacji generalnej (testy serii, Walda-Wolfowitza, Kołmogorowa i Alexanderssona). Analiza współzmienności: tablice kontyngencyjne, współczynniki ko-relacji liniowej Pearsona, korelacji rangowej Spearmana. Proste regresji – przedziały ufności dla współczynnika kie-runkowego i współczynnika przesunięcia. Łączny obszar ufności dla współczynników prostej regresji. Regresja nie-liniowa. Wartości ekstremalne – prawdopodobieństwa przewyższenia, wartości o określonych okresach powtarzalności. Rozkłady prawdopodobieństwa wartości ekstremalnych:Fishera-Tippeta, Weibulla i Gumbela.Metody dydaktyczne: ćwiczenia w laboratorium komputerowym z wykorzystaniem arkusza Excel. Prezentacja metody, wspólnie wykonane ćwiczenie, praca własna na różnych zbiorach danych. Forma i warunki zaliczenia przedmiotu: ocena prac własnych, 8-10 w trakcie semestruWykaz literatury podstawowej i uzupełniającej• Pruchnicki J., 1987, Metody opracowań klimatologicznych. PWN, Warszawa.• Kaczmarek Z., 1970, Metody statystyczne w hydrologii i meteorologii. Wyd. Kom. i Łączn., Warszawa.• Domański Cz., 1990, Testy statystyczne. PWE, Warszawa.Nazwisko osoby prowadzącej/osób prowadzących: dr hab. Joanna Wibig, prof. nadzw. UŁ

Nazwa przedmiotu: WYBRANE ZAGADNIENIA Z METEOROLOGIILiczba godzin zajęć dydaktycznych: 30 godzinForma zajęć: wykładRok studiów, semestr: I rok uzupełniających studiów magisterskich, semestr I Liczba punktów ECTS: 4Założenia i cele przedmiotuprzypomnienie, pogłębienie i rozszerzenie treści programowych z zakresu meteorologii nauczanych podczas pod-stawowego kursu meteorologii na studiach licencjackich; wykształcenie umiejętności ilościowej analizy problemów współczesnej meteorologiiTreści programowe1. Powstanie Układu Słonecznego, powstanie Ziemi i atmosfery ziemskiej, skład powietrza atmosferycznego i jego ewolucja w dziejach Ziemi, zmiany składu chemicznego atmosfery ziemskiej wraz z wysokością, kryterium chemiczne pionowego podziału atmosfery, związki chemiczne ważne dla chemii atmosfery, związki siarki i azotu w atmosferze, kwaśne deszcze, związki węgla w atmosferze i ich rola w efekcie cieplarnianym, aerozole atmosferycz-ne 2. Historia badań atmosfery, kryterium termiczne pionowego podziału atmosfery, charakterystyka poszczegól-nych warstw atmosfery, przyczyny pionowego profilu temperatury, strefy nieciągłości, ozon i ozonosfera, geogra-ficzny rozkład ozonu, zmiany ozonu w biegu rocznym, powstawanie dziury ozonowej, jonosfera, egzosfera, magne-tosfera,3. Waga powietrza, ciśnienie atmosferyczne i jego jednostki, metody opisu pola ciśnienia, zmiany ciśnienia wraz z wysokością i ich przyczyny, zmienność dobowa i roczna ciśnienia atmosferycznego, równanie stanu gazów i jego zastosowania, podstawowe równanie statyki atmosfery, wzory baryczne i przykłady ich zastosowań, stopień baryczny, geopotencjał względny i bezwzględny, mapy topografii barycznej,4. Sposoby przekazywania energii w procesach meteorologicznych, fale elektromagnetyczne i ich spectrum, ciało doskonale czarne, zdolność absorpcyjne i emisyjna, prawo Kirchhoffa, prawo Wiena, prawo Stefana-Boltzma-na, prawo Plancka, związek między prawem Plancka a pozostałymi prawami ciała doskonale czarnego, budowa Słońca i aktywność słoneczna, promieniowanie emitowane przez Słońce, parametry orbity ziemskiej, stała słonecz-na, przemiany promieniowania słonecznego w atmosferze, rozpraszanie światła w atmosferze, wzór Rayleigh, ab-

sorpcja i pasma absorpcyjne gazów atmosferycznych, widmo promieniowania słonecznego na powierzchni Ziemi, ekstynkcja promieniowania w atmosferze, prawo Bouguera-Lamberta-Beera, masa optyczna atmosfery i współ-czynnik przeźroczystości, promieniowanie słoneczne bezpośrednie i rozproszone, odbicie światła i pojecie albedo, ilość energii słonecznej pochłanianej przez powierzchnię Ziemi,5. Podział promieniowania na promieniowanie krótkofalowe i długofalowe, promieniowanie własne powierzch-ni Ziemi, promieniowanie zwrotne atmosfery, promieniowanie efektywne, czynniki meteorologiczne wpływające na składniki promieniowania długofalowego, empiryczne wzory na promieniowanie zwrotne atmosfery, okna atmosfe-ryczne, bilans radiacyjny powierzchni Ziemi, geograficzny rozkład składników bilansu radiacyjnego, dobowa zmien-ność składników bilansu radiacyjnego.6. Pojecie ciepła i pojęcie temperatury, skale temperatury, pojęcie strumienia energii i jego jednostki, moleku-larne przewodnictwo cieplne, zjawisko turbulencji, turbulencyjny strumień ciepła jawnego, turbulencyjny strumień wilgoci i ciepła utajonego, pojęcie powierzchni czynnej, bilans cieplny powierzchni czynnej, dobowa zmienność składników bilansu cieplnego, dobowy i roczny przebieg temperatury powierzchni gruntu, procesy termiczne w gruncie, równanie dyfuzji ciepła w gruncie i prawa Fouriera, procesy cieplne w wodzie, przyczyny zmian temperatu-ry powietrza – radiacyjny i adwekcyjny typ pogody, dobowa i roczna zmienność temperatury powietrza, dobowa i roczna amplituda temperatury, geograficzny rozkład temperatury,7. Obieg wody w przyrodzie, przemiany fazowe wody, para wodna w atmosferze, stan nasycenia i prężność pary wodnej nasyconej, charakterystyki wilgotności powietrza, pojęcie wody osadzonej, dobowa i roczna zmien-ność charakterystyk wilgotności powietrza, parowanie, rodzaje i szybkość parowania, szybkość parowania a stru-mień ciepła utajonego, metoda psychrometryczna pomiaru wilgotności powietrza, metody pomiaru parowania,8. Zastosowanie I zasady termodynamiki w atmosferze, proces sucho adiabatyczny i wilgotnoadiabatyczny, równanie Poissona, temperatura potencjalna, gradient wilgotnoadiabatyczny w funkcji temperatury i ciśnienia, dia-gram termodynamiczny, przyśpieszenie konwekcji, siły wyporu w atmosferze, częstotliwość Brunta-Väisälä, poziom konwekcji i kondensacji, typy równowagi w atmosferze, dobowa zmienność stratyfikacji atmosfery, gradient lokalny a ruch pionowe w atmosferze, stratyfikacja mas powietrza, chwiejność utajona, równowaga potencjalnie chwiejna (stała), inwersja z osiadania, proces pseudoadiabatyczny, związek między turbulencją a konwekcją, liczba Richard-sona, występowanie turbulencji a równowaga atmosfery, wpływ turbulencji na stratyfikację atmosfery, inwersja tur-bulencyjna, rodzaje inwersji w atmosferze,9. Definicja chmury, międzynarodowa klasyfikacja chmur, rodzaje i gatunki chmur, wysokość występowania chmur, zjawiska szczególne, procesy prowadzące do kondensacji, przyczyny powstawania chmur, chmura jako zjawisko dynamiczne, powstawanie chmur konwekcyjnych, niestabilność Benarda, chmury na diagramie termody-namicznym, fazy rozwoju chmur Cb, superkomórka, chmury wznoszenia wślizgowego, chmury orograficzne – feno-we i falowe, chmury falowe a fale Kelvina-Helmholtza, chmury z mieszania turbulencyjnego, zachmurzenie, mgły, powstawanie mgieł, rodzaje mgieł, powstawanie poszczególnych rodzajów mgieł,10. Mikrostruktura chmur, procesy istotne przy powstawaniu opadów, nukleacja kropelek wody, Równanie Köhlera, wzrost kropel na skutek dyfuzji, wpływ strat ciepła na wzrost kropli, koalescencja, opad z chmur ciepłych, nukleacja kryształków lodu, kształty kryształków lodu, proces Beregrona-Findeisena, prędkość opadania kropli, opady w umiarkowanych szerokościach geograficznych, typy opadów, 11. Zjawiska optyczne i elektryczne w atmosferze, tęcza, halo, wieńce, gloria, refrakcja fali, miraże, zielony promień, powstawanie zjawisk elektrycznych w atmosferze, wyładowania atmosferyczne, geograficzny rozkład wy-ładowań atmosferycznych, systemy pomiarów wyładowań atmosferycznych12. Zasady dynamiki Newtona, siły działające na element powietrza w atmosferze, adwekcja, równania ruchu w atmosferze, typowe układy baryczne, wpływ termiki na pionową strukturę układów barycznych, wiatr geostroficz-ny, wiatr gradientowy, ograniczenie prędkości wiatru w centrum wyżu w wyniku rozwiązania równań wiatru gradien-towego, wiatr cyklostroficzny, liczba Rossbyiego, wiatr geotryptyczny, zmiany wiatru wraz z wysokością, spirala Ek-mana, wpływ tarcia na wiatr w niżu i wyżu, wiatr termiczny, metody wizualizacji pola wiatru, prąd strumieniowy, 13. Równanie ciągłości, dywergencja, rotacja, wirowość względna, wirowość absolutna, obszary maksymalnej i minimalnej wirowości na fali długiej, wirowość potencjalna, izentropowa wirowość potencjalna, rola wirowości w po-wstawaniu fal Rossbyiego, niestabilność baroklinowa, wiatry lokalne o genezie termicznej, efekt tunelowy, równa-nie Bernoulliego, wiatry lokalne o genezie dynamicznej, wirowość a wiatry lokalne14. Masy powietrza i ich podział, główne fronty atmosferyczne, podział frontów atmosferycznych, konieczność istnienia frontów atmosferycznych, kinematyczne, termodynamiczne i dynamiczne procesy frontogenezy i frontoli-zy, fronty ciepły, zimny i stacjonarny, front zokludowany, fronty na mapach synoptycznych, warunki pogodowe pod-czas przechodzenia frontu nad miejscem obserwacji, układy chmur charakterystyczne dla poszczególnych rodza-jów frontów15. Południkowy transport energii, globalna cyrkulacja atmosfery, model Bjerknesa rozwoju niżu na froncie po-larnym, rodzina niżów, przekrój przez ciepły wycinek niżu barycznego, teoria baroklinowa powstawania niżu ba-rycznego, związek między górną dywergencją/konwergencją a powstawaniem i rozwojem układów barycznych, ob-szary maksymalnej dywergencji i konwergencji na fali atmosferycznej, obszary konwergencji i dywergencji związa-ne ze zjawiskiem „jetstreak”, wypadkowy wpływ obu czynników na powstawanie obszarów największej dywergencji w górnej atmosferze, adwekcja wirowości, proces samowzmacniania się niżu barycznego.Metody dydaktyczne: wykład interaktywnyForma i warunki zaliczenia przedmiotu: egzaminWykaz literatury podstawowej i uzupełniającej

Literatura podstawowa:• Kożuchowski K. (red.), 2005, Meteorologia i klimatologia. Wyd. PWN, Warszawa.• Chromow S.P., 1977, Meteorologia i klimatologia. Wyd. PWN, Warszawa.• Madany A., 1996, Fizyka atmosfery. Oficyna Wyd. PWN, Warszawa.• Woś A., 2000, Meteorologia dla geografów. Wyd. PWN, Warszawa.• Stull R.B., 2000, Meteorology for Scientists and Engineers. Brooks/Cole, Pacific Grove, USA.Literatura uzupełniająca:• Ahrens C.D., 1991, Meteorology today. West Publishing Company, New York.• Kłysik K., Kożuchowski K., Tarajkowska M., 1990, Przewodnik do ćwiczeń terenowych z meteorologii i klimato-logii. Wyd. UŁ, Łódź. • Iribarne J.V., Cho H.R., 1988, Fizyka atmosfery. Wyd. PWN, Warszawa.• Oke T.R., 1995, Boundary Layer Climates. Methuen, London.• Martyn D., 1995, Klimaty kuli ziemskiej. Wyd. PWN, Warszawa.• Pettersen S,.1964, Zarys meteorologii. Wyd. PWN, Warszawa.• Retallack J., 1991, Podstawy meteorologii. Wyd. IMGW, Warszawa.Nazwisko osoby prowadzącej/osób prowadzących: dr hab. Krzysztof Fortuniak, prof. nadzw. UŁ

Nazwa przedmiotu: BIOMETEOROLOGIALiczba godzin zajęć dydaktycznych: 15 godzinForma zajęć: wykładRok studiów, semestr: I rok uzupełniających studiów magisterskich, semestr I Liczba punktów ECTS: 4 (łącznie wykład i ćwiczenia)Założenia i cele przedmiotuZdobycie wiadomości o wpływie pogody i klimatu na organizm człowieka oraz aklimatyzacji człowieka do różnych warunków pogodowych. Zapoznanie z metodami oceny natężenia bodźców atmosferycznych. Poznanie podstawo-wych metod badań bioklimatu obszarów zurbanizowanych i uzdrowiskowo-wypoczynkowych. Poznanie klasyfikacji pogody na potrzeby bioklimatologii człowieka oraz biosynoptycznej analizy map pogody.Treści programoweZarys historii rozwoju biometeorologii. Problematyka badawcza. Wpływ pogody i klimatu na organizm człowieka. Bodźce atmosferyczne, ich intensywność, zmienność i dozowanie. Kryteria podziału bodźców atmosferycznych. Zespół bodźców fizycznych (bodźce fotoaktyniczne, termiczno-wilgotnościowe, mechaniczne, akustyczne, elek-tryczne). Jonizacja powietrza i jej znaczenie biologiczne. Bodźce chemiczne (oddziaływanie powietrza o natural-nym składzie i zanieczyszczonego) i bodźce biologiczne (plankton atmosferyczny, związki aromatyczne, fitoncydy, zdrowotna rola lasu, oddziaływanie zbiorowisk roślinnych na zdrowie). Kryteria oceny warunków bioklimatycznych. Podstawowe wskaźniki biometeorologiczne. Meteorotropizm. Meteorotropowe sytuacje pogodowe. Odczyny i cho-roby meteorotropowe. Człowiek a środowisko termiczne. Fizjologia gospodarki cieplnej organizmu człowieka. Ter-moregulacja. Obciążenia cieplne organizmu człowieka. Bilans cieplny ciała człowieka i jego zastosowanie dla ce-lów bioklimatycznych. Rola odzieży w bilansie cieplnym człowieka. Modele bilansu cieplnego człowieka (m.in. mo-del MENEX). Wskaźniki oparte na bilansie cieplnym człowieka. Adaptacja i aklimatyzacja człowieka do różnych wa-runków środowiska. Biosynoptyczne i bioklimatyczne klasyfikacje typów pogody. Regiony bioklimatyczne kuli ziem-skiej. Typy bioklimatu Polski. Meteorologiczne i biometeorologiczne podstawy lecznictwa klimatycznego w Polsce. Podstawowe formy lecznictwa klimatycznego. Uzdrowiska w Polsce. Rytmy biologiczne i ich znaczenie w lecznic-twie, profilaktyce zdrowotnej, turystyce i wypoczynku. Rytm dobowy, roczny, lunarny.Metody dydaktyczne: wykład interaktywnyForma i warunki zaliczenia przedmiotu: kolokwium Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającejLiteratura podstawowa:• Kozłowska-Szczęsna T., Błażejczyk K., Krawczyk B., 1997, Bioklimatologia człowieka. Warszawa, PAN IGiPZ, Monografie 1. • Kozłowska-Szczęsna T, Krawczyk B., Kuchcik M., 2004, Wpływ środowiska atmosferycznego na zdrowie i sa-mopoczucie człowieka. PAN IGiPZ, Monografie 4.• Jankowiak J., 1976, Biometeorologia człowieka. PZWL, Warszawa.• Kożuchowski K., 1998, Atmosfera, klimat, ekoklimat. PWN, Warszawa.• Kozłowska-Szczęsna T., Błażejczyk K., Krawczyk B., Limanówka D., 2002, Bioklimat uzdrowisk polskich i możli-wości jego wykorzystania w lecznictwie. Warszawa, PAN IGiPZ, Monografie 3.Literatura uzupełniająca:• Siemiński M., 2007, Środowiskowe zagrożenia zdrowia. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.• Siemiński M., 2007, Środowiskowe zagrożenia zdrowia i inne wyzwania. Wydawnictwo Naukowe PWN, War-szawa.• Budyko M.I, 1975, Klimat i życie. PWN, Warszawa.• Tyczka S., Ponikowska S.,1978, Człowiek, pogoda, klimat. PZWL, Warszawa.• Flemming G., 1983, Klimat - środowisko - człowiek. PWRiL, Warszawa. • Kozłowska-Szczęsna T., 1991, Antropoklimat Polski. Zeszyty IGPZ PAN 1.• Klonowicz S., Kozłowski S., 1970, Człowiek a środowisko termiczne. PZWL, Warszawa.

• Trojan P., 1985, Bioklimatologia ekologiczna. PWN, WarszawaNazwisko osoby prowadzącej/osób prowadzących: dr Agnieszka Podstawczyńska

Nazwa przedmiotu: BIOMETEOROLOGIALiczba godzin zajęć dydaktycznych: 15 godzinForma zajęć: ćwiczeniaRok studiów, semestr: I rok uzupełniających studiów magisterskich, semestr I Liczba punktów ECTS: 4 (łącznie wykład i ćwiczenia)Założenia i cele przedmiotuNabycie praktycznych umiejętności oceny wpływu bodźców radiacyjnych na organizm człowieka, określania masy tlenu w suchym powietrzu atmosferycznym w zależności od ciśnienia atmosferycznego i temperatury powietrza, doboru wskaźników bioklimatycznych do oceny klimatu odczuwalnego danej miejscowości, zastosowania metod badawczych do oceny klimatu obszarów zurbanizowanych i uzdrowiskowo-wypoczynkowych, oceny klimatu odczu-walnego dla potrzeb uzdrowiskowo-wypoczynkowych, oceny pogody pod względem oddziaływania na organizm człowieka, oceny termoizolacyjności odzieży dla różnych warunków pogodowychTreści programoweOcena warunków solarnych Polski na podstawie zachmurzenia oraz natężenia promieniowania UV. Promieniowa-nie erytemalne. Standardowa dawka rumieniowa, metoda oceny SDR. Przestrzenny rozkład i czasowa zmienność promieniowania nadfioletowego w Polsce. Ćwiczenie pisemne 1: Ocena warunków solarnych dwóch miejscowości w Polsce w okresie 3 miesięcy na podsta-wie wartości Standardowej Dawki Rumieniowej (SDR) wyznaczonej metodą Bielińskiego i zachmurzeniaOcena stopnia bodźcowości warunków termiczno - wilgotnościowych Polski na podstawie m.in. częstości dni cha-rakterystycznych, średniej dobowej temperatury powietrza, dobowej amplitudy temperatury, wilgotności względnej, częstości dni parnych wg. Kryterium Scharlau, temperatury ekwiwalentnej, entalpii powietrza, niedosytu fizjologicz-nego.Ćwiczenie pisemne 2: Ocena stopnia bodźcowości warunków termiczno-wilgotnościowych wybranych miejscowo-ści w Polsce na podstawie wskaźników ww. wskaźników Uwarunkowania zmienności zawartości tlenu w powietrzu w Polsce. Określanie masy tlenu w suchym powietrzu at-mosferycznym w zależności od ciśnienia atmosferycznego i temperatury powietrza w warunkach klimatycznych PolskiĆwiczenie pisemne 3: Obliczanie masy tlenu w suchym i wilgotnym powietrzu atmosferycznym [g/m3] dla wybra-nych miejscowości w Polsce w miesiącu letnim i zimowym.Ocena dynamicznych elementów bioklimatu – zmian ciśnienia atmosferycznego i wiatru. Międzydobowa zmienność ciśnienia powietrza. Wpływ wiatru na odczucia cieplne w świetle wskaźnika ochładzania wiatrem (Wind Chill Index –WCI) i ochładzania biologicznego (Hs). Ocena warunków bioklimatycznych okresu zimowego. Wskaźniki ostrości klimatu: Bodmana, Osokina.Ćwiczenie pisemne 4: Wpływ wiatru i temperatury powietrza na odczucia cieplne w świetle wskaźników: ochładza-nia biologicznego (Hs), ochładzania wiatrem (WCI), wskaźnika Bodmana, wskaźnika Osokina .Termoizolacyjne właściwości odzieży jako wskaźnik bioklimatyczny. Jednostka clo. Wskaźnik przewidywanej izola-cyjności odzieży (Iclp - Insulation Predicted) i jego zastosowanie do oceny warunków termicznych.Ćwiczenie pisemne 5: Obliczanie przewidywanej termoizolacyjności odzieży (Iclp-insulation predicted) w jednostce clo dla wybranych miejscowości w Polsce w miesiącach letnich i zimowychCharakterystyka regionalnego zróżnicowania bioklimatu Polski w świetle wskaźników biometeorologicznych. Biokli-matyczne typy pogody w Polsce. Bioklimat uzdrowisk w Polsce. Kryteria oceny klimatu lokalnego dla potrzeb uzdrowiskowych. Właściwości bioklimatyczne uzdrowisk na tle regionów. Metody dydaktyczne:wykonywanie pisemnych ćwiczeń – obliczenia wskaźników biometeorologicznych i analiza wyników, prezentacje multimedialne przygotowywane przez studentówForma i warunki zaliczenia przedmiotu: wykonanie prac pisemnych, wygłoszenie referatuWykaz literatury podstawowej i uzupełniającejLiteratura podstawowa:• Kozłowska-Szczęsna T., Błażejczyk K., Krawczyk B., 1997, Bioklimatologia człowieka. Warszawa, PAN IGiPZ, Monografie 1. • Kozłowska-Szczęsna T, Krawczyk B., Kuchcik M., 2004, Wpływ środowiska atmosferycznego na zdrowie i sa-mopoczucie człowieka. PAN IGiPZ, Monografie 4.• Jankowiak J., 1976, Biometeorologia człowieka. PZWL, Warszawa.• Kożuchowski K., 1998, Atmosfera, klimat, ekoklimat. PWN, Warszawa.• Kozłowska-Szczęsna T. (red), 1985, Metody badań bioklimatu człowieka, Problemy uzdrowiskowe, z.1-2. • Bogucki J. (red), 1999, Biometeorologia turystyki i rekreacji. AWF Poznań, seria: Podręczniki nr 48, Poznań.• Kozłowska-Szczęsna T., Błażejczyk K., Krawczyk B., Limanówka D., 2002, Bioklimat uzdrowisk polskich i możli-wości jego wykorzystania w lecznictwie. Warszawa, PAN IGiPZ, Monografie 3.Literatura uzupełniająca:• Siemiński M., 2007, Środowiskowe zagrożenia zdrowia. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.• Siemiński M., 2007, Środowiskowe zagrożenia zdrowia i inne wyzwania. Wydawnictwo Naukowe PWN, War-szawa.

• Dubaniewicz H., Nurek T., Zawadzka A., 1988/1989, Biometeorologia turystyki. Wybrane zagadnienia z biome-teorologii człowieka. Cz. I, II. Wyd. AWF Gdańsk.• Budyko M.I, 1975, Klimat i życie. PWN, Warszawa.• Tyczka S., Ponikowska S.,1978, Człowiek, pogoda, klimat. PZWL, Warszawa.• Flemming G., 1983, Klimat - środowisko - człowiek. PWRiL, Warszawa. • Kozłowska-Szczęsna T., 1991, Antropoklimat Polski. Zeszyty IGPZ PAN 1.• Daniłowa N., 1988, Przyroda i nasze zdrowie. Seria „Omega”, t. 408, Wiedza Powszechna, Warszawa.• Klonowicz S., Kozłowski S., 1970, Człowiek a środowisko termiczne. PZWL, Warszawa.• Trojan P., 1985, Bioklimatologia ekologiczna. PWN, WarszawaNazwisko osoby prowadzącej/osób prowadzących: dr Agnieszka Podstawczyńska

Nazwa przedmiotu: METEOROLOGIA SYNOPTYCZNALiczba godzin zajęć dydaktycznych: 15 godzinForma zajęć: ćwiczeniaRok studiów, semestr: I rok uzupełniających studiów magisterskich, semestr IILiczba punktów ECTS: 2Założenia i cele przedmiotuZapoznanie słuchaczy z organizacją i zasadami działania światowej sieci meteorologicznej oraz rodzajami danych wykorzystywanych w pracy synoptyka; wykształcenie umiejętności sporządzania i analizy map synoptycznych oraz diagramów termodynamicznych; zapoznanie studentów z zasadami szyfrowania depesz synoptycznych; rozwijanie umiejętności wykorzystania źródeł internetowych w celu gromadzenia danych synoptycznych; poznanie i praktycz-ne zastosowanie prostych reguł prognoz meteorologicznych; poznanie podstaw sporządzania numerycznych pro-gnoz pogodyTreści programowe1. Organizacja światowej sieci meteorologicznej i rodzaje danych wykorzystywanych w pracy synoptyka; in-ternetowe źródła danych meteorologicznych – omówienie tematyki i ćwiczenia z wyszukiwania danych2. Szyfrowanie danych meteorologicznych kluczem SYNOP; zasady nanoszenia rozkodowanych danych na kółko stacji – omówienie klucza i ćwiczenia na wybranych przykładach,3. Nanoszenie danych SYNOP na mapę synoptyczną – praktyczne ćwiczenie z nanoszenia danych na mapę Polski,4. Zasady analizy mapy synoptycznej – omówienie zasad i analiza naniesionej mapy, 5. Diagram termodynamiczny i zasady jego sporządzania – omówienie diagramu i klucza TEMP do przekazy-wania pionowych sondaży atmosfery, ćwiczenie z rozkodowywania danych i wykreślania diagramu,6. Analiza diagramu termodynamicznego – omówienie zasad analizy i analiza wykreślonych diagramów, 7. Mapy górne i ich zastosowanie w synoptyce; ćwiczenie – prognoza położenia centrum układu barycznego po upływie 12 godzin z wykorzystaniem mapy TB700 i reguły strumienia sterującego8. Omówienie podstaw numerycznych prognoz pogodyMetody dydaktyczne: opis, zajęcia praktyczne, metody warsztatoweForma i warunki zaliczenia przedmiotu: warunkiem zaliczenia jest uczestnictwo w zajęciach i wykonanie wszyst-kich ćwiczeń; nieobecności na zajęciach muszą być zaliczane w formie kolokwium sprawdzającego opanowanie materiału z zakresu przerabianego na zajęciachWykaz literatury podstawowej i uzupełniającejLiteratura podstawowa:• Podręcznik krótkoterminowych prognoz pogody, 1968, WKiŁ, Warszawa.• Zwieriew A.S., 1965, Meteorologia synoptyczna. WKiŁ, Warszawa. • Ostrowski M., 1999, Meteorologia dla lotnictwa sportowego. Aeroklub Polski, Warszawa.Literatura uzupełniająca:• Iribarne J.V., Cho H.R., 1988, Fizyka atmosfery. Wyd. PWN, Warszawa.• McIlveen R., 1992, Fundamentals of weather and climate. Chapman&Hall.• Jasiński J.J., Kroszczyński K., Rymarz Cz., Winnicki I., 1999, Satelitarne obrazy procesów atmosferycznych kształtujących pogodę. Wyd. PWN, Warszawa.• Kossowska-Cezak U., Martyn D., Olszewski K., Kopacz-Lembowicz M., 2000, Meteorologia i klimatologia. Po-miary, obserwacje, opracowania. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa-Łódź.Nazwisko osoby prowadzącej/osób prowadzących: dr hab. Krzysztof Fortuniak, prof. nadzw. UŁ

Nazwa przedmiotu: METODY POMIAROWE W METEOROLOGII I OCHRONIE POWIETRZALiczba godzin zajęć dydaktycznych: 15 godzinForma zajęć: ćwiczeniaRok studiów, semestr: I rok uzupełniających studiów magisterskich, semestr IILiczba punktów ECTS: 2Założenia i cele przedmiotuzapoznanie studentów z historycznym rozwojem metod, przyrządów i sieci pomiarowych (przyrządy analogowe) oraz nowoczesnymi technikami pomiarów meteorologicznych (przyrządy cyfrowe, rejestratory, automatyczne stacje meteorologiczne, czujniki odległe, automatyczne stacje meteorologiczne, komputerowe systemy przetwarzania da-

nych). Utrwalenie umiejętności wykorzystywania literatury obcojęzycznej, samodzielnego referowania oraz znajo-mości budowy i zasady działania przyrządów pomiarowych stosowanych w meteorologii i klimatologiiTreści programoweRozwój pomiarów i sieci meteorologicznych w Polsce i na świecie, organizacja pomiarów meteorologicznych w Pol-sce, historyczne i aktualnie stosowane metody pomiarowe podstawowych elementów meteorologicznych (tempera-tura powietrza, temperatury gruntu, zawartość pary wodnej w powietrzu, parowania ze swobodnej powierzchni wody oraz powierzchni gruntu, ciśnienie atmosferyczne, kierunek i prędkość wiatru, opady i osady atmosferyczne), metody pomiarowe widzialności oraz wysokości podstawy i prędkości przemieszczania się chmur, pomiary aktyno-metryczne (krótko- i długofalowe składniki bilansu promieniowania, albedo, usłonecznienie), metody pomiarów stę-żeń pyłowych i gazowych zanieczyszczeń atmosfery, metody teledetekcji satelitarnej, pozyskiwanie danych za po-mocą czujników odległych (radar meteorologiczny, sodar, lidar, scyntylometr), pomiary aerologiczne, systemy tele-detekcji burz.Metody dydaktyczne: dyskusja z elementami wykładu w oparciu o literaturę przedmiotu, prezentacja materiałów audiowizualnych oraz multimedialnych, prezentacja działania automatycznej stacji meteorologicznej oraz kompute-rowego systemu pomiaru i przetwarzania danych, ćwiczenie techniczne (samodzielne prace pisemne oraz progra-mowanie rejestratora automatycznej stacji meteorologicznej), systematyzacja zdobytej wiedzy, referowanie wybra-nych zagadnień z zakresu literatury przedmiotu.Forma i warunki zaliczenia przedmiotu: wygłoszenie referatu, kolokwium pisemne, udział w dyskusjiWykaz literatury podstawowej i uzupełniającej• Bader M.J., Forbes J.R., Lilley R.B.E., Waters A.J., 1995, Images in weather forecasting. Cambridge University Press.• Ciołkosz A., Kęsik A., 1989, Teledetekcja satelitarna. PWN, Warszawa.• Jasiński M., Kroszczyński K., Rymarz C., Winnicki I., 1999, Satelitarne obrazy procesów atmosferycznych kształtujących pogodę. PWN, Warszawa.• Juda J., Chróściel S., 1974, Ochrona powietrza atmosferycznego. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, War-szawa.• Kłysik K., Kożuchowski K., Tarajkowska M., 1990, Przewodnik do ćwiczeń terenowych z meteorologii i klimato-logii. Wydawnictwo UŁ, Łódź.• Kopcewicz T., 1956, Fizyka atmosfery. PWN.• Kossowska-Cezak U., Martyn D., Olszewski K., Kopacz-Lembowicz M., 2000, Meteorologia i klimatologia. Po-miary, obserwacje, opracowania. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa-Łódź.• Kostyrko K., Szumowski J., Szerszeń A., 1986, Tablice psychrometryczne i higrometryczne. PWN, Warszawa.• Koźmiński C., Michalska B., 1999, Ćwiczenia z agrometeorologii. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.• Kożuchowski K. (red.), 1992, Materiały do poznania historii klimatu. Wydawnictwo UŁ, Łódź.• Molga M., 1980, Meteorologia rolnicza. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa.• Moszkowicz S., Tuszyńska I., 2003, Meteorologia radarowa. Wydawnictwo IMGW, Warszawa.• Sanecki J. (red.), 2006, Teledetekcja, pozyskiwanie danych. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne.• Strauch E., 1972, Metody i przyrządy pomiarowe w meteorologii i hydrologii. PWN, Warszawa.• Tamulewicz J., 1997, Wielka Encyklopedia Geografii Świata – tom 5, Klimat i pogoda. Wydawnictwo Kurpisz, Poznań.• Woś A., 2000, Meteorologia dla geografów. Wyd. PWN, Warszawa.• Instrukcja dla stacji meteorologicznych, 1962, PIHM seria A.Nazwisko osoby prowadzącej/osób prowadzących: dr Włodzimierz Pawlak

Nazwa przedmiotu: DYNAMIKA WARSTWY TARCIOWEJ ATMOSFERYLiczba godzin zajęć dydaktycznych: 15 godzinForma zajęć: wykładRok studiów, semestr: I rok uzupełniających studiów magisterskich, semestr IILiczba punktów ECTS: 3Założenia i cele przedmiotuProblematyka warstwy granicznej atmosfery obejmującej najniższą część troposfery jest szczególnie istotna ze względu na fakt, że to właśnie w tej warstwie ludzie spędzają większość swojego życia, to w tej warstwie najwięk-sze znaczenie mają problemy dyspersji zanieczyszczeń, tu najwyraźniej obserwuje się dobową zmienność para-metrów meteorologicznych, warstwa ta ma też kluczowe znaczenie dla wymiany energii i masy miedzy atmosferą a powierzchnią ziemi. Jednocześnie zagadnienia warstwy granicznej atmosfery są stosunkowo pobieżnie omawiane w podstawowym kursie meteorologii. Praktycznie w literaturze polskiej brak jest również podręczników poświęco-nych tej tematyce. Podstawowym celem przedmiotu jest zapoznanie studentów z zagadnieniami warstwy granicz-nej atmosfery, wyrobienie umiejętności interpretacji i analizy zjawisk w niej zachodzących, oraz teoretyczne przygo-towanie studentów do prowadzenia badań topoklimatycznych.Treści programowe1. Definicja warstwy granicznej atmosfery (WGA), cechy charakterystyczne WGA, przestrzenno-czasowa skala zjawisk zachodzących w WGA, historia badań WGA, metody badań WGA, pionowa struktura WGA, dobowa zmien-ność WGA, parametry meteorologiczne najczęściej stosowane w analizie WGA, pionowe profile wirtualnej tempe-

ratury potencjalnej, prędkości wiatru, wilgotności właściwej w stabilnej i konwekcyjnie wymieszanej WGA, pojęcie i rola turbulencji w WGA,2. Układy współrzędnych i notacja stosowana w dynamice WGA, rozkład Reynoldsa na fluktuacje i wartość śred-nią, zasady uśredniania, spektrum wiatru, pojęcia stacjonarności, homogeniczności, izotropowości i ergodyczności, strumienie rzeczywiste i kinematyczne, strumienie turbulencyjne, pionowy profil mierzonej wielkości a jej strumień turbulencyjny, zmiany strumieni turbulencyjnych wraz z wysokością, naprężenia Reynoldsa i prędkość tarciowa, notacja sumacyjna, działania na wektorach, równania dynamiki warstwy granicznej dla wartości chwilowych, rów-nania dynamiki dla wartości średnich – rola strumieni turbulencyjnych,3. Cechy ruchu turbulencyjnego, główne przyczyny turbulencji, pionowe profile fluktuacji parametrów meteorolo-gicznych w różnych fazach WGA, turbulencyjna energia kinetyczna (TKE) , dobowy przebieg TEK, równanie pro-gnostyczne TKE – rola poszczególnych składników równania, liczba Richardsona w postaci strumieniowej, gradien-towej i różnicowej oraz kryteria stabilności dla tych postaci, liczba Reynoldsa, złożone kryterium stabilności,4. Podstawowe formuły domykające równania dla wartości średnich, zasady parametryzacji, teoria transportu gradientowego (teoria K), teoria drogi swobodnego mieszania, model Ekmana, domknięcia wyższych rzędów, do-mknięcia nielokalne, 5. Teoria podobieństwa, wielkości skalujące, logarytmiczny wzór na profil wiatru, współczynnik szorstkości, wy-sokość przesunięcia, teoria Monina-Obuchowa, parametr stabilności, długość Obuchowa, uniwersalne funkcje po-dobieństwa, opór aerodynamiczny i parametry tarcia, teoria podobieństwa liczby Rossbyiego, lokalna teoria podo-bieństwa,6. Procesy zachodzące na powierzchni, warstwa laminarna i transport molekularny, bilans radiacyjny w struktu-rach o złożonej geometrii, proste parametryzacje składników bilansu radiacyjnego, bilans cieplny powierzchni, cie-pło sztuczne, dobowa i roczna zmienność składników bilansu cieplnego dla różnych typów powierzchni, współczyn-nik Bowena, dobowa i roczna zmienność współczynnika Bowena, parametryzacje turbulencyjnych strumieni po-wierzchniowych, równanie dyfuzji cieplnej w gruncie i strumień ciepła do gruntu, matematyczna postać praw Fo-uriera, uwilgotnienie gleby i jego rola w bilansie cieplnym powierzchni7. Fenomenologiczne cechy struktury WGA w przypadku warstwy konwekcyjnie wymieszanej, struktury w war-stwie powierzchniowej, komórki termiczne, niestabilność Benarda – poziome walce wirującego powietrza, warstwa wymiany, fale grawitacyjne w warstwie wymiany, stabilna warstwa graniczna (SWG), natężenie i wysokość SWG, rozwój SWG, radiacyjne wychładzanie w SWG, rodzaje turbulencji w SWG, niski (nocny) prąd strumieniowy i przy-czyny jego powstawania, fale grawitacyjne,8. Podstawy teorii rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w atmosferze, warunki meteorologiczne dyspersji za-nieczyszczeń w atmosferze, metody modelowania rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń, modele gaussowskie emisji ze źródeł punktowych Metody dydaktyczne: wykład interaktywnyForma i warunki zaliczenia przedmiotu: egzamin; warunkiem zaliczenia dopuszczającym do egzaminu jest uczestnictwo w zajęciach i wykonanie prac kontrolnych; nieobecności na zajęciach muszą być zaliczane w formie kolokwium sprawdzającego opanowanie materiału z zakresu omówionego na wykładzieWykaz literatury podstawowej i uzupełniającejLiteratura podstawowa:• Stull R.B., 1988, An Introduction to Boundary Layer Meteorology. Kluwer Acad. Publ.• Sorbjan Z., 1983, Turbulencja i dyfuzja w dolnej atmosferze. Wyd. PWN, Warszawa.Literatura uzupełniająca:

• Garratt J.R., 1994, The atmospheric boundary layer. Cambridge Univ. Press. • Kędziora A., 1999, Podstawy agrometeorologii. PWRiL.• Oke T.R., 1995, Boundary Layer Climates. Methuen, London.• Paszyński J., Miara K., Skoczek J., 1999, Wymiana energii między atmosferą a podłożem jako podstawa kartowa-

nia topoklimatycznego. Dokumentacja Geograficzna, 14.• Sorbjan Z., 1989, Structure of the atmospheric boundary layer. Prentice Hall.

Nazwisko osoby prowadzącej/osób prowadzących: dr hab. Krzysztof Fortuniak, prof. nadzw. UŁ

Nazwa przedmiotu: KLIMATOLOGIA DYNAMICZNALiczba godzin zajęć dydaktycznych: 15 godzinForma zajęć: ćwiczeniaRok studiów, semestr: I rok uzupełniających studiów magisterskich, semestr IILiczba punktów ECTS: 2Założenia i cele przedmiotuCelem przedmiotu jest wykształcenie umiejętności czytania i analizy map synoptycznych, rozpoznawania typów po-gody i typów cyrkulacji atmosferycznej i określania cech klimatu na podstawie analizy typowych sytuacji synoptycz-nych. Treści programoweCyrkulacja globalna i jej modyfikacja w skali regionalnej, telekoneksje i typy cyrkulacji. Masy i fronty atmosferyczne. Mapy przyziemne, mapy topografii względnej i bezwzględnej. Klimaty jako efekt oddziaływania typowych układów cyrkulacji.Metody dydaktyczne: Elementy wykładu (25%) połączone z dyskusją (25%) i analizą map oraz danych liczbo-wych (50%)

Forma i warunki zaliczenia przedmiotu: Zaliczenie na podstawie udziału w dyskusji i 3-4 samodzielnie wykona-nych prac pisemnych Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej• Ahrens C.D., 1991, Meteorology today. An introduction to weather, climate and the environment. West Pub. Comp., New York• Kożuchowski K., Wibig J., Degirmendžić J., 2005, Meteorologia i klimatologia. Wyd. Naukowe PWN. Nazwisko osoby prowadzącej/osób prowadzących: dr hab. Joanna Wibig, prof. nadzw. UŁ

Nazwa przedmiotu: PRAWNE ASPEKTY OCHRONY ŚRODOWISKALiczba godzin zajęć dydaktycznych: 30 godzinForma zajęć: wykładRok studiów, semestr: I rok uzupełniających studiów magisterskich, semestr IILiczba punktów ECTS: 3Założenia i cele przedmiotuCelem przedmiotu jest przedstawienie ogólnego zarysu prawnych aspektów ochrony atmosfery w Polsce, z uwzględnieniem przepisów prawa międzynarodowego i wspólnotowego. Założeniem jest przedstawienie regulacji prawnych dotyczących ochrony atmosfery w systemie przepisów ochrony środowiska. Celem jest nabycie przez studenta umiejętności interpretacji podstawowych instytucji prawnych związanych z przedmiotem, znajomości pod-staw przysługującej ochrony prawnej, umiejętności wyszukania źródeł prawa. Zamierzonym celem jest ponadto kształtowanie postawy proekologicznej studenta. Student powinien dostrzegać interdyscyplinarność przedmiotu, wieloaspektowość problematyki i umieć samodzielnie identyfikować i rozwiązywać podstawowe problemy związane ze stosowaniem prawa ochrony środowiska w praktyce. Treści programowe1. System źródeł prawa w Polsce2. System przepisów ochrony środowiska3. Zasady ogólne prawa ochrony środowiska i ich rola4. Ochrona atmosfery w prawie międzynarodowym i wspólnotowym5. Ochrona jakości powietrza6. Prawne zasady ustalania dopuszczalnych poziomów emisji7. Założenia ustawy o handlu uprawnieniami do emisji z 2004 r.8. Prawne aspekty ochrony przed hałasem 9. Ochrona warstwy ozonowej10. Wybrane opłaty za korzystanie ze środowiska oraz administracyjne kary pieniężne11. Rodzaje zadań administracji w zakresie ochrony atmosfery i podział kompetencji Metody dydaktyczne: wykład informacyjny, prezentacja multimedialnaForma i warunki zaliczenia przedmiotu: warunkiem zaliczenia przedmiotu jest uzyskanie ponad 50% popraw-nych odpowiedzi z pisemnego testu jednokrotnego wyboru oraz dokonanie prezentacji wybranego zagadnienia z wykazu przygotowanego przez osobę prowadzącąWykaz literatury podstawowej i uzupełniającejLiteratura podstawowa:• Górski M. (red.), 2006, Prawo ochrony środowiska. Wyższa Szkoła Informatyki i Nauk Społeczno-Prawnych w Bydgoszczy, Bydgoszcz. • Jendrośka J. (red.), 2001, Ustawa – Prawo ochrony środowiska. Komentarz. Centrum Prawa Ekologicznego, Wrocław.Literatura uzupełniająca: • Rakoczy B., 2008, Prawo ochrony środowiska z wprowadzeniem. C.H. Beck, Warszawa. • Lipiński A., 2002, Elementy prawa ochrony środowiska, Wyd. Zakamycze.• Akty prawne dotyczące ochrony atmosferyNazwisko osoby prowadzącej/osób prowadzących: dr Agnieszka Jaworowicz-Rudolf

Nazwa przedmiotu: ĆWICZENIA TERENOWE SPECJALIZACYJNELiczba godzin zajęć dydaktycznych: 30 godzin (5 dni)Forma zajęć: ćwiczenia terenoweRok studiów, semestr: I rok uzupełniających studiów magisterskich, semestr IILiczba punktów ECTS: 4Założenia i cele przedmiotuNabycie praktycznych umiejętności posługiwania się zdobytą wiedzą z zakresu meteorologii i klimatologii, samo-dzielnego organizowania posterunków pomiarowych z wykorzystaniem automatycznych stacji meteorologicznych, wykonywania pomiarów i obserwacji topoklimatycznych oraz tworzenia i weryfikacji baz danych, wykonywania ana-liz otrzymanych wyników badań terenowych przy zastosowaniu technik komputerowych, zapoznanie się z najnow-szą aparaturą pomiarową stosowaną w meteorologii ze szczególnym uwzględnieniem metodyki pomiarów w ob-szarach zurbanizowanych. Treści programoweZapoznanie się z pracą służby meteorologicznej i wybranych jednostek badań atmosfery (np. biura synoptyczne, stacje aerologiczne, stacje monitorowania stężeń ozonu i zanieczyszczeń atmosfery, obserwatoria geofizyczne).

Najnowsza aparatura pomiarowa stosowana w badaniach atmosfery. Specyfika pomiarów meteorologicznych w obszarach zurbanizowanych i najnowsze nurty badawcze klimatologii miejskiej. Organizacja posterunku meteorolo-gicznego z wykorzystaniem automatycznej stacji meteorologicznej. Programowanie i obsługa automatycznej stacji meteorologicznej. Wykonanie ciągłych pomiarów topoklimatycznych i bioklimatycznych. Tworzenie i weryfikacja baz danych meteorologicznych. Wizualizacja i analiza danych meteorologicznych z zastosowaniem technik kompu-terowych. Ocena lokalnego zróżnicowania warunków topoklimatycznych ze szczególnym uwzględnieniem warun-ków biotermicznych.Metody dydaktyczne: pobyt w zawodowych biurach synoptycznych, stacjach aerologicznych, stacjach monitoro-wania stężeń ozonu i zanieczyszczeń atmosfery, obserwatoriach geofizycznych. Instruktaż wykonywania topokli-matycznych pomiarów meteorologicznych (m.in. instruktaż montażu, programowania i obsługi automatycznej stacji meteorologicznej) ćwiczenie techniczne - wykonywanie przez studentów samodzielnych pomiarów i obserwacji me-teorologicznych w terenie a następnie tworzenie i weryfikacja baz danych oraz analiza danych przy zastosowaniu technik komputerowych – wizualizacja danych pomiarowych i ich interpretacja, kontrolowanie umiejętności wykony-wania obserwacji meteorologicznych oraz analizy minionego i aktualnego stanu atmosfery Forma i warunki zaliczenia przedmiotu: wykonanie pomiarów i obserwacji meteorologicznych, pisemne opraco-wanie i interpretacja wyników pomiarów topoklimatycznych przedstawiona w formie referatuWykaz literatury podstawowej i uzupełniającej• Kłysik K., Kożuchowski K., Tarajkowska M., 1990, Przewodnik do ćwiczeń terenowych z meteorologii. Wydaw-nictwo UŁ, Łódź.• Pruchnicki J.,1987, Metody opracowań klimatologicznych. PWN, Warszawa.• Trepińska J., 2002, Górskie klimaty. Wydawnictwo IGiGP UJ, Kraków.• Geiger R., 1957, Climate near the ground. Harvard University Press.• Szponar A., 2003, Fizjografia urbanistyczna. Wydawnictwo Naukowe PWN• Kozłowska-Szczęsna T. (red.), 1985, Metody badań bioklimatu człowieka. Problemy uzdrowiskowe, z. 1-2. • Kozłowska-Szczęsna T., Błażejczyk K., Krawczyk B., 1997, Bioklimat człowieka. PAN IGiPZ, Warszawa.Nazwisko osoby prowadzącej/osób prowadzących: dr Agnieszka Podstawczyńska, dr Włodzimierz Pawlak

Nazwa przedmiotu: SEMINARIUM MAGISTERSKIELiczba godzin zajęć dydaktycznych: 120 godzin (4 semestry x 30 godzin)Forma zajęć: seminariumRok studiów, semestr: uzupełniające studia magisterskie, semestr I, II, III, IVLiczba punktów ECTS: 6 po I roku, 26 po złożeniu pracy magisterskiejZałożenia i cele przedmiotuprzygotowanie studenta do wykonania samodzielnej pracy o charakterze badawczym; student powinien uzyskać umiejętności analizowania, opisywania i wyjaśniania zjawisk i współzależności oraz posiadać techniczne umiejęt-ności wykonania pracy naukowejTreści programoweI semestr - wybór tematu pracy magisterskiej, referat na temat wybranych problemów klimatologii i ochrony atmos-fery na podstawie literatury.II semestr - referat przeglądowy związany z tematyką pracy magisterskiej.III semestr - referowanie i dyskusja (merytoryczna i metodyczna) najważniejszych problemów analizowanych w pracach magisterskich.IV semestr - dyskusja nt. postępów nad przygotowaniem prac magisterskich – faza redakcji tekstu. Referat końco-wy – główne tezy pracy magisterskiej.Zakres tematów prac magisterskich obejmuje wszystkie dziedziny klimatologii i ochrony powietrza atmosferyczne-go.Metody dydaktyczne: seminariumForma i warunki zaliczenia przedmiotu: zaliczenia na podstawie wygłoszonych referatów seminaryjnych oraz po-stępów w przygotowaniu pracy magisterskiej.Nazwisko osoby prowadzącej/osób prowadzących: prof. dr hab. Kazimierz Kłysik, dr hab. Joanna Wibig, prof. nadzw. UŁ, dr hab. Krzysztof Fortuniak, prof. nadzw. UŁ

Nazwa przedmiotu: PRACOWNIA MAGISTERSKALiczba godzin zajęć dydaktycznych: 60 godzin (15 x 4 semestry)Forma zajęć: ćwiczeniaRok studiów, semestr: uzupełniające studia magisterskie, semestr I, II, III i IVLiczba punktów ECTS: 4 x 1Założenie i cele przedmiotuZapoznanie z technikami pisania prac magisterskich, źródłami i sposobami zbierania danych klimatologicznych. Zdobywanie umiejętności wykorzystania programów komputerowych do formatowania tekstu, obliczeń matema-tyczno-statystycznych, prezentacji graficznej wyników badań i analizy. Zdobywanie umiejętności obsługi programów komputerowych wykorzystywanych do obliczeń i prezentacji graficz-nej wyników badań i analizy klimatologicznej oraz rozwijanie umiejętności opisu rezultatów badań i analizy staty-stycznej danych klimatologicznych.

Wykorzystanie umiejętności tworzenia stron WWW w celu zbierania danych np. w formie formularza. Zdobywanie umiejętności formatowania i tworzenia map przy użyciu narzędzi programowych GIS.Zdobycie umiejętności programowania w języku R oraz zaznajomienie się z wybranymi procedurami statystyczny-miTreści programoweI semestr - Konstrukcja pracy magisterskiej, dobór materiałów badawczych, źródła danych, forma prezentacji wyni-ków badań i zebranych materiałów. Zapoznanie się z wybranymi możliwościami programów służących do edycji tekstu, obliczeń i prezentacji wyników w formie graficznej na przykładzie: Microsoft Word (formatowanie tekstu, ta-bel, wykresów, obsługa edytora równań), Microsoft Excel (tworzenie formuł matematycznych, sortowanie danych, ekstrakcja danych, wykorzystanie różnorodnych funkcji matematycznych i statystycznych, makr i edytora Visual Basic do obróbki danych klimatologicznych, prezentacja wyników obliczeń w formie wykresów słupkowych, linio-wych, punktowych, warstwowych, radarowych, formatowanie wykresów). Analiza pisemna wyników analizy staty-stycznej zagadnień klimatologicznych.II semestr - Zapoznanie się z programami służącymi do obliczeń statystycznych oraz prezentacji graficznej z zasto-sowaniem przykładów z danymi klimatologicznymi: Grapher (wykresy liniowe, słupkowe, liniowe z funkcjami, biegu-nowe, pudełkowe z wąsami, diagramy trójkowe), Surfer (przygotowanie danych do interpolacji, tworzenie map kon-turowych, wektorowych warstwicowych), Statistica (statystyki opisowe, korelacje, testy statystyczne, dopasowanie rozkładów), Analiza pisemna rezultatów obliczeń statystycznych i ich prezentacji w graficznej formie.III semestr - Tworzenie stron WWW w HTML – zapoznanie się z kodem HTML, projektowanie prezentacji, tworze-nie podstawowych elementów strony WWW, wstawianie obrazów, tekstu alternatywnego, hiperłączy. Wprowadze-nie do GIS. Obsługa podstawowych programów wykorzystywanych w GIS. Przykłady zastosowania GIS w bada-niach klimatologicznych.IV semestr - Obsługa środowiska programu R i języka R - podstawy składni języka programowania, wizualizacja danych w formie wykresów, diagramów i map, wyświetlanie i formatowanie obiektów, narzędzia do analizy danych, operatory do obliczeń na macierzach.Metody dydaktyczne: pogadanka oraz zajęcia praktyczne w pracowni komputerowejForma i warunki zaliczenia przedmiotu: I semestr - zaliczenie na ocenę w formie sprawdzianu umiejętności wy-korzystania programów komputerowych do analizy statystyczno-matematycznej z elementami prezentacji graficz-nej jej wyników; II semestr - zaliczenie na ocenę w formie sprawdzianu umiejętności wykorzystania programów komputerowych do analizy statystyczno-matematycznej z elementami prezentacji graficznej jej wyników.III semestr - zaliczenie na ocenę w formie projektu strony WWW oraz ćwiczeń praktycznych z pracowni komputero-wej; IV semestr - zaliczenie na ocenę w formie sprawdzianu umiejętności obsługi pakietu RWykaz literatury podstawowej i uzupełniającej• Kowalczyk G., 2003, Word 2003 PL kurs, Helion, Gliwice.• Plit F., 2007, Jak pisać prace licencjackie i magisterskie z geografii.• Weiner J., 2006, Technika pisania i prezentowania przyrodniczych prac naukowych. PWN Warszawa, 154.• Walkenbach J., 2004, Excel 2003 PL Biblia, Helion, Gliwice.• Żebrowski W., 2006, Technika pisania prac licencjackich i magisterskich. Olsztyn.• GRAPHER® for Windows Version 4, User’s Guide, Golden Software, Inc., 2002.• Luszniewicz A., Słaby T., 2008, Statystyka z pakietem komputerowym Statistica PL. Teoria i zastosowanie. Wy-dawnictwo C.H. Beck. • Stanisz A., 2000, Przystępny kurs statystyki z wykorzystaniem programu Statistica PL na przykładach z medy-cyny. Statystyki podstawowe. t. I, Kraków.• SURFER® for Windows Version 7 User's Guide. Contouring and 3D Surface Mapping. Golden Software, Inc., 1999.• Danowski B., 2006, HTML i XHTML. Ćwiczenia praktyczne. Helion, Gliwice.• Davis E.D., 2004, GIS dla każdego. ESRI Polska, Warszawa.• Magnuszewski A., 1999, GIS w geografii fizycznej, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.• Urbański J., 1997, Zrozumieć GIS, Analiza informacji przestrzennej, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa.• Sokół M., 2000, Tworzenie stron WWW. Ćwiczenia praktyczne. Helion, Gliwice.• Biecek P., 2008, Przewodnik po pakiecie R. Oficyna Wydawnicza Gis.• http://cran.r-project.org/doc/contrib/Komsta-Wprowadzenie.pdf • http://www.biecek.pl/R/ Nazwisko osoby prowadzącej/osób prowadzących: dr Piotr Piotrowski Piotr, mgr Mariusz Siedlecki, mgr inż. Marcin Rzepa

Uniwersytet Łódzki

Wydział Nauk Geograficznych

Instytut

Katedra Geografii Politycznej i Studiów Regionalnych

PROGRAM SPECJALIZACJI GEOGRAFIA POLITYCZNA I STUDIA REGIONALNE

kierunek: geografia

2-letnie magisterskie studia uzupełniające

Informacje ogólne o specjalizacji

Specjalizacja magisterska Geografia polityczna i studia regionalne (GPiST) jest realizowana w ramach kierunku geograficznego. Specjalizację tę koordynuje Katedra Geografii Politycznej i Studiów Regionalnych, prowadząc ją wspólnie z Zakładem Geografii Regionalnej i Społecznej.

Naukę w ramach specjalizacji mogą podejmować studenci Uniwersytetu Łódzkiego oraz innych uczelni, którzy uzyskali tytuł licencjacki z geografii. Na studia magisterskie prowadzone w ramach specjalizacji mogą uczęszczać również posiadacze licencjatu z pokrewnych kierunków uniwersyteckich (m.in. gospodarki przestrzennej, turystyki i rekreacji, historii, politologii i stosunków międzynarodowych, prawa i administracji, ekonomii, socjologii, organizacji i zarządzania i innych), pod warunkiem jednak uzupełnienia w wymaganym zakresie ogólnej wiedzy geograficznej.

Charakter specjalizacji związany jest z profilem badawczym jednostek ją realizujących, na który składa się problema-tyka z zakresu takich dziedzin, jak: geografia polityczna, geografia historyczna, geografii osadnictwa, geografia regional-na, geografia społeczna i geografia kultury.

Specjalizacja Geografia polityczna i studia regionalne realizowana jest w kilku płaszczyznach: – geografii politycznej (podejmującej problematykę współczesnych i historycznych granic państwowych oraz ad-

ministracyjnych, mniejszości narodowych i religijnych, regionów napięć i konfliktów międzynarodowych, geografii wyborczej i geografii wojennej);

– geografii historycznej miast (szczególnie ich morfologii i morfogenezy);– szeroko pojętej geografii człowieka (obejmującej wiele zagadnień dotyczących geografii kultury, geografii spo-

łecznej, przestrzennego zróżnicowania warunków życia, świadomości przestrzennej mieszkańców, funkcji miast, dostępu do usług wyższych);

– geografii społeczno-ekonomicznej poszczególnych regionów Polski i świata; Należy podkreślić, iż Katedra Geografii Politycznej i Studiów Regionalnych jest jedyną w Polsce (i jedną z nie-

licznych w Europie) jednostką naukową zajmującą się systematycznymi badaniami i prowadzącą specjalizację z zakresu geografii politycznej.

Profil i przygotowanie zawodowe absolwentaNadrzędną ideą powołania specjalizacji jest wykształcenie geografa-humanisty, zdolnego do widzenia proble-

mów społeczno-gospodarczych w ich wymiarze lokalnym i regionalnym oraz uwarunkowaniach przestrzennych, po-lityczno-historycznych i przyrodniczych. Nasz absolwent, dzięki tym zdolnościom, powinien być Człowiekiem o sze-rokich horyzontach myślowych, które znakomicie ułatwią mu pogłębianie nabytej wiedzy zawodowej oraz przyswo-jenie nowych lub innych jej treści.

Wszechstronny rozwój zainteresowań absolwentów, z równoczesnym ich ukierunkowaniem zawodowym, umoż-liwi im podjęcie pracy, z jednej strony w urzędach administracji państwowej i samorządowej różnych szczebli, insty-tucjach zajmujących się regionalną i lokalną polityką społeczną oraz gospodarczą w kraju i na poziomie międzyna-rodowym, w instytucjach planowania przestrzennego i centrach studiów strategicznych, oraz partiach i stronnic-twach politycznych, z drugiej natomiast pozwoli im być geografami-regionalistami, przygotowanymi do prowadzenia zajęć szkolnych z zakresu geografii i „wiedzy o regionie”.

Program studiów magisterskichDwuletni program specjalizacji obejmuje łącznie (w trybie studiów stacjonarnych) 810 godzin zajęć dydaktycz-

nych (w tym 335 godz. stanowią wykłady, 120 godz. seminaria magisterskie, 135 godz. konwersatoria, oraz 220 godz. ćwiczenia, w tym prowadzone w postaci zajęć terenowych). Na pierwszy rok studiów przypada 510 godzin zajęć dydaktycznych, na drugi rok – 300 godz. W ramach programu pierwszego roku specjalizacji znajdują się cztery przedmioty humanistyczne i ogólnogeograficzne realizowane wspólnie dla wszystkich specjalizacji uzupeł-niających studiów magisterskich z geografii. Natomiast 26 przedmiotów realizowanych jest wyłącznie w ramach specjalizacji Geografia polityczna i studia regionalne. Przewidziane programem specjalizacji są także pięciodniowe ćwiczenia terenowe przeprowadzane w wybranym regionie geograficznym Polski oraz zajęcia praktyczne poświę-cone poznaniu celów działań i organizacji wybranych instytucji państwowych i samorządowych, zajmujących się przestrzennymi i społeczno-gospodarczymi problemami funkcjonowania regionów i społeczności lokalnych.

Seminarium i pracownia magisterska, są zajęciami bezpośrednio przygotowującymi studenta naszej specjaliza-cji do napisania pracy magisterskiej. Tematyka tych prac dotyczy szeroko rozumianej geografii politycznej oraz geograficznych studiów społecznych i gospodarczych o zróżnicowanym zasięgu, światowym, regionalnym i lokal-nym. Pracę magisterską student pisze pod kierunkiem wybranego przez siebie promotora, któremu w ramach pra-cowni magisterskiej pomaga asystent. Uprawnionych do prowadzenia prac magisterskich jest aż 9 pracowników obu jednostek badawczych, w tym 2 profesorów zwyczajnych, 3 profesorów nadzwyczajnych i 4 adiunktów. Studia kończą się napisaniem pracy magisterskiej, ocenionej pozytywnie przez promotora i recenzenta, oraz zdaniem eg-zaminu magisterskiego z problematyki specjalizacyjnej.

Geografia Polityczna i Studia Regionalne Siatka godzin – studia uzupełniające magisterskie stacjonarne 2008/09

(obowiązuje I rok)Zajęcia ECTS Zal. godziny Semestr (godz.)

Razem

Wykł. ćw. I II III IV

Metodologia badań geograficznych pw 4 30 15 15 30

Filozofia pw 4 30 15 15 30

Globalne problemy geografii fizycznej kw 8 Egz. 60 45 15 60

Globalne problemy geog. społ.-ekonom. kw 8 Egz. 60 45 15 60

Geografia polityczna problemowa s 4 Egz 30 20 10 30

Geografia społeczna problemowa s 3 Egz 20 20

Podstawy geografii historycznej s 2 15 15 15

Region i regionalizm w geografii s 3 Egz 20 20 20

Międzynarodowe stosunki polityczne s 4 Egz 30 15 15 30

Geneza i morfologia miast polskich s 2 15 15 15

Geografia mniejszości narodowych s 2 15 15 15

Polityczne problemy współczesnego świata s 2 15 15 15

Problemy społeczne i funkcjonalne miast s 2 20 20 20

Problemy rozwoju regionalnego Polski - terenowe ćw. specjalizacyjne

s 4 30 30 30

Zajęcia fakultatywne* f 32 240 240 240

Seminarium magisterskie s 32** 120 120 30 30 30 30

Pracownia magisterska s 4 60 60 30 30

Razem 120 6Egz. 810 440 350 480 330

pw - przedmiot podstawowy (zajęcia wspólne dla wszystkich specjalizacji)kw – przedmiot kierunkowy (zajęcia wspólne dla wszystkich specjalizacji)s – przedmioty specjalizacyjnef - przedmioty fakultatywnek - konwersatorium* listę przedmiotów fakultatywnych proponowanych przez katedry prowadzące specjalizację (z podaniem osoby prowadzącej, zakresu merytorycznego, formy zajęć i formy zaliczeń szczegółowe zasady ich wyboru (termin, mini-malna i maksymalna liczebność grup) ustala i podaje do wiadomości studentów dziekan w terminie do 15 kwietnia poprzedzającego roku akademickiego; wybór tych zajęć odbywa się za akceptacją promotora;** po I roku – 6 pkt. ECTS, po II roku – 26 pkt. ECTS

Kursywą oznaczono przedmioty ogólne przewidziane w ministerialnych standardach na studiach uzupełniających magisterskich jako obowiązkowe dla wszystkich specjalizacji

Geografia Polityczna i Studia Regionalne - Siatka godzin-studia uzupełniające magisterskie stacjonarne 2007/08 (obowiązuje II rok)

LP Nazwa przedmiotu For-ma

za-licz.

Godz. w tym

Semestr I Semestr II Pkt.

EC

TS

ROK I suma w kon sem ćw. dni ter.

w ćw. w. ćw.

1 Metodologia badań geograficz-nych

zal 30 30 30 4

2 Filozofia zal 30 30 30 4

3 Geografia polityczna problemowa egz. 45 30 15 30 15 6

4 Podstawy geografii historycznej zal. 15 15 15 2

5 Geografia społeczna problemowa egz. 45 30 15 30 15 6

6 Region i regionalizm w geografii egz. 45 30 15 30 15 6

7 Geografia społeczna Polski zal 15 15 15 2

8 Problemy społeczności lokalnych i samorządności

zal. 15 15 15 2

9 Geografia wsi zal. 30 15 15 15 15 4

10 Geneza i morfologia miast pol-skich

zal. 15 15 15 2

11 Miasto w badaniach geograficz-nych

zal. 30 30 30 2

12 Geografia mniejszości narodo-wych

zal 30 30 30 2

13 Seminarium magisterskie zal 60 60 30 30 8

14 Pracownia magisterska I:- metody kartograficzne- metody społeczne- metody historyczne- metody pracy umysłowej

zal 60 60 30 30 4

15 Problemy rozwoju regionalnego Polski

zal 24 24 4 24 2

16 Ćwicz. terenowe specjal. zal 60 60 10 60 4

Razem rok I 3 egz.

549 270 15 60 204

14 135 105 135 174 60

ROK II

17 Globalne probl. geogr. spo-ł-ekon

zal 60 60 30 30 8

18 Globalne probl. geogr. fizycz-nej

zal 60 60 30 30 8

19 Geografia kultury zal 15 15 15 2

20 Rozwój terytorialny Polski zal. 15 15 15 2

21 Geografia granic i pograniczy zal 15 15 15 2

22 Międzyn. stosunki polit. egz. 30 15 15 15 15 6

23 Strategia rozwoju regionalne-go i lokalnego

zal. 15 15 15 2

24 Krajobraz kulturowy zal. 15 15 15 2

25 Polityczne problemy współ-czesnego świata

zal. 15 15 15 2

26 Dziedzictwo kulturowe Łodzi i regionu

egz 30 30 30 6

27 Historia osadnictwa Polski Środkowej

zal 15 15 15 2

28 Geografia religii zal 15 15 15 2

29 Region administracyjny orga- zal. 15 15 15 2

nizacja i zarządzanie

30 Seminarium magisterskie II zal 60 60 30 30 8

31 Pracownia magisterska II zal. 60 60 30 30 6

Razem rok II 2 egz

435 225 60 60 90 0 135 105 90 105 60

egz

Rok I 3 549 270 15 60 204

14 135 105 135 174 60

Rok II 2 435 225 60 60 90 0 135 105 90 105 60

Ogółem specjalizacja 5 984 495 75 120 294

14 270 210 225 279 120

Kursywą oznaczono przedmioty ogólne przewidziane w standardach na studiach uzupełniających magisterskich realizowa-ne dla wszystkich specjalizacji

Cele i treści zajęć

Nazwa przedmiotu: GEOGRAFIA POLITYCZNA PROBLEMOWALiczba godzin zajęć dydaktycznych: 20Forma zajęć: wykładRok studiów: I uzup. mgr, semestr I Liczba punktów ECTS: 4Założenia i cele przedmiotu: Wykład z geografii politycznej problemowej jest jednym z zasadniczych przedmiotów kie-runkowych na specjalizacji z geografii politycznej i studiów regionalnych i kluczowym w realizacji programu nauczania geo-grafii politycznej. Student specjalizacji powinien w sposób pogłębiony zapoznać się z najważniejszymi problemami badaw-czymi nowoczesnej geografii politycznej, światowymi trendami w tej nauce, oraz dorobkiem współczesnej polskiej geografii politycznej ze szczególnym uwzględnieniem ośrodka łódzkiego.Celem jest zapoznanie studentów z historycznymi i współczesnymi typami władztwa terytorialnego, formami ustro-jów terytorialnych i wynikającymi z ich zróżnicowania w czasie i przestrzeni konsekwencjami politycznymi, prze-strzennymi, społecznymi i ekonomicznymi.Treści programowe:1.Wprowadzenie do geografii politycznej państwa. Państwo jako podmiot prawa międzynarodowego. Definicja pań-stwa. Liczba państw na świecie. Nazwa państwa. 2. Podstawowe elementy państwowości – terytorium, ludność i władze państwa. Inne rzadziej eksponowane ele-menty państwowości. Uznanie międzynarodowe jako decydujący element państwowości. 3. Pojęcie formy państwa i jej definicje. Klasyfikacje form państwa. Ustrój monarchiczny i republikański. 4. Integracja państw. Państwa złożone – unie państw monarchicznych, związki państwowe, konfederacje, związki postkolonialne. Dominia. Państwa związkowe. Państwa zróżnicowane. Państwo radzieckie.5. Odmienność postrzegania państwa w geografii politycznej. Klasyfikacje państw z punktu widzenia geografii poli-tycznej.6. Morfologia państwa. Obszar rdzeniowy, stolica państwa, enklawy i eksklawy7. Granice państwowe. Ewolucja definicji granicy. Klasyfikacje granic. Granice lądowe i morskie. Morze terytorialne i prawo morza. 8. Proces ustalania granic państwowych. Delimitacja i demarkacja granicy. Przykłady szczególnych granic na świe-cie. Konfliktogenność granic państwowych. Zakończenie – mocarstwowość państwa, rola państwa w zglobalizowa-nym świecie9. Szczególny charakter geograficzno – polityczny niektórych państw. Państwa miasta i wolne miasta. Państwa nie-uznane. Państwa postkolonialne.10. Dezintegracja państw. Państwa podzielone. Państwo powstańcze i strona walcząca. Państwa upadłe. 11. Państwo zależne a terytorium zależne. Państwa protegowane. Państwa wasalne12. Państwa stowarzyszone. Państwa autonomiczne. Terytoria mandatowe i powiernicze13. Kolonie. Kondominia. Państwa prywatne14. Terytoria zamorskie. Zbiorowości terytorialne. Terytoria niewcielone i niezorganizowane. Dependencje. Pań-stwa plemienne. Federacje kolonialne. Terytoria dzierżawione15. Terytoria neutralne. Terytoria niezawłaszczone. Terytoria umiędzynarodowione. Kwestia Antarktyki. Eksteryto-rialne siedziby organizacji międzynarodowychMetody dydaktyczne: wykładForma i warunki zaliczenia przedmiotu: Przedmiot realizowany jest poprzez ćwiczenia i wykład, kończy się egzami-nem, którego ocena zaliczana jest do średniej z dwuletnich studiów na specjalizacji (magisterskich). Zaliczenie ćwiczeń jest warunkiem dopuszczenia do egzaminu. W trakcie egzaminu sprawdzany jest zakres wiedzy studenta zdobytej zarówno podczas ćwiczeń, na wykładzie jak również z poleconej literatury.Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:Literatura podstawowa• L. Antonowicz, Państwa i terytoria. Studium prawnomiędzynarodowe, PWN, Warszawa 1988.

• S. Otok, Geografia polityczna. Geopolityka, ekopolityka, globalistyka, PWN, Warszawa 2004• J. Barbag, Geografia polityczna ogólna, PWN, Warszawa 1987• M. Blacksell, Geografia polityczna, PWN, Warszawa 2008• Z. Długosz, Przemiany na mapie politycznej świata, WSZiA, Zamość 2000.• C. Flint, Wstęp do geopolityki, PWN, Warszawa 2008• J. Loth. Zarys geografii politycznej, Orbis, Kraków 1925• Z. Rykiel, Podstawy geografii politycznej, PWE, Warszawa 2005• M. Sobczyński, Państwa i terytoria zależne. Ujęcie geograficzno-polityczne, Wyd. A. Marszałek, Toruń 2006• M. Sobczyński M, Państwa i terytoria zależne w Europie – katalog problemów [w:] Żelichowski R. (red.), Małe

państwa Europy Zachodniej i terytoria o statusie specjalnym. Ich rola i miejsce w Unii Europejskiej, Instytut Stu-diów Politycznych PAN, Warszawa 2008, s. 187-207.

• M. Sobczyński, Stan i perspektywy rozwoju geografii politycznej w Polsce [w:] Liszewski S., Łoboda J., Maik W. (red.), Stan i perspektywy rozwoju geografii w Polsce. Raport z pracy Komitetu Nauk Geograficznych Polskiej Akademii Nauk w kadencji 2003-2006, Komitet Nauk Geograficznych PAN, Bydgoszcz 2008, s. 188-201.

• M. Sobczyński, Historia polskiej geografii politycznej [w:] Jackowski A., Liszewski S., Richling A. (red.), Historia geografii polskiej, Komitet Nauk Geograficznych PAN, PWN, Warszawa 2008, s. 219-239.

• L. Moczulski, Geopolityka. Potęga w czasie i przestrzeni, Bellona, Warszawa 1999Literatura uzupełniająca• L. Antonowicz, Pojęcie państwa w prawie międzynarodowym, Warszawa 1974• L. Antonowicz, Likwidacja kolonializmu ze stanowiska prawa międzynarodowego, Warszawa 1964

o Baczwarow, A. Suliborski, Kompendium wiedzy o geografii politycznej i geopolityce. Terminologia, PWN, Warszawa, Łódź 2002.

• J. Bohdanowicz, M. Dzięcielski, Zarys geografii historycznej i politycznej cywilizacji, Wyd. Uniw, Gdańskiego, Gdańsk 1998

• T. Dębowski, M. Sienkiewicz (red.), Z badań nad geografią polityczną i gospodarczą, Wydz. Nauk Społecznych Uni-wersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2008

• H. Donnan, T.M. Wilson, Granice tożsamości, narodu, państwa, Wyd. UJ, Kraków 2007• Piotr Eberhardt (red.), Problematyka geopolityczna ziem polskich, Prace Geograficzne nr 218, IGiPZ PAN,

Warszawa 2008, s. 29-54.• Jean, Geopolityka, Ossolineum, Wrocław 2003 • M. Sobczyński, Geopolityczne uwarunkowania międzynarodowego sporu o Wyspy Spratly [w:] Joanna

Marszałek-Kawa (red.) Problemy rozwoju państwa azjatyckich, Biblioteka Azji i Pacyfiku, Wyd. A. Marszałek, Toruń 2008, s. 87-146.

• oraz w zależności od znajomości języka obcego:• H. de Blij, Glassner M.I., Systematic Political Geography, John Wiley & Sons Inc (liczne wydania)• V. A. Kolosov, N.S. Mironenko, Geopolitika i političeskaja geografija, Aspekt Press, Moskva 2001• R. Ištok, Štát na politickej mape sveta. Polityckogeografické a geopoliické apsekty, FHPV PU, Prešov 1997.• P. Reuber, G. Wolkersdorfer (Red.), Politische Geographie - Handlungsorientierte Ansätze und Critical

Geopolitics. Spektrum, Heidelberg 2002.• J. Painter, Politics, geography and ‚political geography’, Arnold, London 1995• A-L. Sanguin, La géographie politique, Presses Universitaires de France, Paris 1977.Nazwisko osoby prowadzącej: prof. dr hab. Marek SOBCZYŃSKI

Nazwa przedmiotu: GEOGRAIA POLITYCZNA PROBLEMOWALiczba godzin zajęć dydaktycznych: 10Forma zajęć: ćwiczeniaRok studiów: I rok uzupełniające studia magisterskie, semestr I, studia stacjonarneLiczba punktów ECTS: 3Założenia i cele przedmiotu: ćwiczenia z geografii politycznej problemowej, wraz z wykładem z tego samego przedmiotu, są jednym z zasadniczych przedmiotów kierunkowych na specjalizacji z geografii politycznej i studiów regionalnych. Student specjalizacji powinien zapoznać się z uwarunkowaniami wybranych współczesnych proce-sów społeczno-politycznych. Celem zajęć jest zapoznanie studentów z wybranymi problemami politycznymi, demo-graficznymi, etnicznymi i religijnymi współczesnego świata oraz nasilającymi się globalnymi zjawiskami społeczno--gospodarczymi;Treści programowe:1. Zajęcia organizacyjne2. Uwarunkowania geopolitycznego położenia Polski w Europie – przeszłość i teraźniejszośćpojęcie „geopolityki”, „położenia geopolitycznego”, czynniki fizyczno-geograficzne i polityczne wpływające na poło-żenie geopolityczne Polski i ich zmienność w czasie, czynniki współcześnie warunkujące położenie geopolityczne Polski w Europie, ocena współczesnej sytuacji geopolitycznej Polski w Europie3. Geografia wyborcza Polski uwarunkowania historyczne, polityczne, ekonomiczne, społeczne, etniczne, religijne wpływające na decyzje wybor-cze Polaków, główne cechy współczesnej mapy elektoralnej Polski

4. Narody nie posiadające własnych państw pojęcie narodu, przykłady narodów nie posiadających współcześnie własnych państw – na poszczególnych, konty-nentach oraz w Polsce, uwarunkowania historyczne, geograficzne, polityczne i społeczne, współczesna sytuacja polityczna tych narodów (autonomia, dążenie do niepodległości), próba typologii i klasyfikacji5. Najnowsze zmiany na mapie politycznej świata – Kosowo, Abchazja, Osetia Płd.geneza nowo powstałych „jednostek geopolitycznych”, uwarunkowania proklamacji niepodległości, uwarunkowania uznania międzynarodowego – kontrowersje, różnice, podobieństwa, kryteria państwowości omawianych „jednostek geopolitycznych”Metody dydaktyczne: referowanie poszczególnych tematów przez studentów, prezentacje multimedialne, dysku-sja naukowaFormy i warunki zaliczenia przedmiotu: przygotowanie i wygłoszenie referatu, obecność na zajęciach, zaliczenie ćwiczeń jest warunkiem dopuszczenia do egzaminuWykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:• Bankowicz M., (red.), 2004, Historia polityczna świata w XX wieku, tom I 1901-1945, tom II 1945-2000, • Barbag J., 1987, Geografia polityczna ogólna, Warszawa• Blacksell M., 2008, Geografia polityczna, Warszawa• Długosz Z., 2000, Przemiany na mapie politycznej świata, Zamość• Kowalski M., 1998, Geografia wyborcza Polski, Warszawa• Kuczyński M., 2001, Krwawiąca Europa. Konflikty zbrojne i punkty zapalne w latach 1990-2000, Warszawa• Malendowski W. (red.), 1999, Spory i konflikty międzynarodowe. Aspekty prawne i polityczne, Warszawa• Malendowski W., Mojsiewicz Cz., (red.), 2000, Stosunki międzynarodowe, Wrocław• Moczulski L., 1999, Geopolityka. Potęga w czasie i przestrzeni, Warszawa• Otok S., 2004, Geografia polityczna. Geopolityka, ekopolityka, globalistyka, Warszawa• Rykiel Z., 2007, Podstawy geografii politycznej, Rzeszów• Sobczyński M., 2006, Państwa i terytoria zależne. Ujęcie geograficzno-polityczne, ToruńNazwisko osoby prowadzącej: dr Marek Barwiński

Nazwa przedmiotu: PODSTAWY GEOGRAFII HISTORYCZNEJLiczba godzin zajęć dydaktycznych: 15Forma zajęć: wykład Rok studiów: I rok uzupełniające studia magisterskie, semestr II, studia stacjonarneLiczba punktów ECTS: 2 Założenia i cele przedmiotu: przedstawienie wybranych zagadnień z zakresu geografii historycznej i jej miejsca w systemie nauk geograficznych i historycznych. Omówienie definicji, przedmiotu, celów i zadań geografii historycz-nej oraz poglądów na geografię historyczną w XIX i XX w. i jej przyszłość.Treści programowe: czym jest geografia historyczna i co leży w kręgu jej zainteresowań? Geneza i miejsce geo-grafii historycznej w systemie nauk geograficznych i historycznych. Definicje, przedmiot, cele i zadania geografii hi-storycznej. Dwuznaczność pojęcia „geografia historyczna” – spojrzenie historyka, spojrzenie geografa. Podstawy metodologiczne geografii historycznej. Geografia historyczna a dorobek innych nauk. Geografia historyczna a ba-dania środowiska geograficznego w jego rozwoju. Środowisko geograficzne a zjawiska historyczne. Rozwój hory-zontu geograficznego i myśli geograficznej do połowy XVIII w. Pierwsze informacje, opisy i mapy. Literatura facho-wa, myśliciele starożytni i ich dzieła. Determinizm geograficzny. Spuścizna średniowiecza. Kosmografie. Okres Po-miarów. Środowisko geograficzne w poglądach filozoficznych wieku Oświecenia. Rozwój myśli geograficznej od końca XVIII w. po współczesność. Przemiany środowiska w czasach historycznych. Przyrodnicze uwarunkowania rozwoju gospodarczo-społecznego. Gospodarka człowieka jako czynnik kształtujący środowisko przyrodnicze. Re-lacja: krajobraz naturalny - krajobraz kulturowy w ciągu dziejów. Metodyka badań geograficzno-historycznych. Re-konstrukcja krajobrazu naturalnego. Pojęcie krajobrazu naturalnego. Źródła dokumentalne i badania historyczne a problem odtworzenia krajobrazu naturalnego z danej epoki historycznej. Czynniki składające się na krajobraz natu-ralny a brane pod uwagę przy rekonstrukcji. Opracowanie rekonstrukcyjne krajobrazu naturalnego – metody, tech-nika, efekt. Przykłady rekonstrukcji środowiska przyrodniczego. Metodyka badań geograficzno-historycznych. Re-konstrukcja krajobrazu kulturowego. Pojęcie krajobrazu kulturowego. Znaczenie badań osadniczych dla rekonstruk-cji krajobrazu kulturowego. Plan miasta, kształt osiedla, rozmieszczenie osiedli, przebieg dróg, układ pól, parcela miejska. Dziedzictwo starszych form osadniczych ważnym źródłem dla rekonstrukcji krajobrazu kulturowego. Obiekty osadowe, domy, osiedla i fortyfikacje jako źródło informacji o przemianach środowiska przyrodniczego w przeszłości. Przykłady rekonstrukcji środowiska przyrodniczego.Metody dydaktyczne: mapa, tabele statystyczne, wykresy, prezentacja multimedialnaForma i warunki zaliczenia przedmiotu: kolokwium oraz czynne uczestniczenie w zajęciach.Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:• Arnold S., 1951. Geografia historyczna Polski, Warszawa.• Starkel L. [red.:], 1988. Przemiany środowiska geograficznego Polski, Wrocław.• Starkel L. [red.:], 1991. Zmiany środowiska w okresie historycznym, [w:] Geografia Polski. Środowisko przyrod-

nicze, Warszawa.

Nazwisko osoby prowadzącej: prof. nadzw. dr hab. Mariusz Kulesza

Nazwa przedmiotu: MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI POLITYCZNE*Liczba godzin zajęć dydaktycznych: 15Forma zajęć: wykładRok studiów: II rok, uzupełniające studia magisterskie, semestr IILiczba punktów ECTS: 4Założenia i cele przedmiotu: określenie przedmiotu i założeń metodologicznych nauki o stosunkach międzynaro-dowych oraz zdefiniowanie najważniejsze pojęć i określenie głównych problemów z zakresu współczesnych sto-sunków międzynarodowych.Treści programowe:Pojęcie „stosunki międzynarodowe”. Definicje stosunków międzynarodowych (podmiotowe, podmiotowo-przedmio-towe, przedmiotowe). Geneza i rozwój stosunków międzynarodowych. Stosunki międzynarodowe jako dyscyplina naukowa. Teoria stosunków międzynaro-dowych (idealizm, realizm, be-hawioralizm i postbehawioralizm; podstawowe paradygmaty: realizm, pluralizm, strukturalizm). Cechy środowiska międzynarodowego (poliarchizm, pluralizm, złożoność i żywiołowość). Czynniki kształtujące sto-sunki międzynarodowe: warunkujące (geograficzne, demograficzne, narodowe, ideologiczne i religijne) i realizujące (ekonomiczno-techniczne, militarne, organizacyjno-społeczne i osobowościowe). Formy stosunków międzynarodo-wych (dyplomatyczne misje specjalne, stałe przedstawicielstwa dyplomatyczne, konferencje międzynarodowe i or-ganizacje międzynarodowe).Pojęcie uczestnika stosunków międzynarodowych. Państwa, narody, organizacje, wspólnoty i ruchy międzynarodo-we – jako uczestnicy stosunków międzynarodowych.Polityka zagraniczna państwa. Pojęcie, czynniki, cele, środki i metody polityki zagranicznej. Interesy narodowe i ra-cja stanu.Formy przejawiania się stosunków międzynarodowych na kontynencie europejskim. Geneza i przebieg integracji europejskiej. Unia Europejska – powstanie, członkowie i organy. Cele Unii Europejskiej i zasady ich realizacji.Metody dydaktyczne: wykładFormy i warunki zaliczenia przedmiotu: egzamin.Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:• Cziomer E., Zyblikiewicz L., 2002, Zarys współczesnych stosunków międzynarodowych, Wydawnictwo Nauko-

we PWN, Kraków. • Integracja europejska, 2002, Łódź. • Lasok D., 1995, Zarys prawa Unii Europejskiej, Toruń. • Leksykon współczesnych międzynarodowych stosunków politycznych, 1997, pod red. Cz. Mojsiewicza, Wro-

cław.• Machlup S., 1986, Integracja gospodarcza – narodziny i rozwój idei, PWN, Warszawa.• Stosunki międzynarodowe, 2004, pod red. W. Malendowskiego, Cz. Mojsiewicza, Wrocław. • Marszałek A., 1996, Z historii europejskiej idei integracji międzynarodowej, Łódź.• Międzynarodowe stosunki polityczne, 1996, praca zbiorowa pod redakcją W. Malendowskiego i Cz. Mojsiewi-

cza, Poznań.• Mojsiewicz Cz., 2001, Leksykon problemów międzynarodowych i konfliktów zbrojnych, Warszawa.• Stryjski K., 2002, Zarys teorii stosunków międzynarodowych, Łódź.• Weindenfeld W., Wessel W., 1995, Europa od A do Z. Podręcznik Integracji Europejskiej, Gliwice.Nazwisko osoby prowadzącej: dr Andrzej Rykała

* W bieżącym roku akademickim wyjątkowo na I i II roku studiów w celu wyrównania różnic programowych.

Nazwa przedmiotu: GENEZA I MORFOLOGIA MIAST POLSKICHLiczba godzin zajęć dydaktycznych: 15Forma zajęć: wykład Rok studiów: I rok uzupełniające studia magisterskie, semestr I, studia stacjonarneLiczba punktów ECTS: 2 Założenia i cele przedmiotu: przedstawienie podstawowych zagadnień z zakresu: miejsce historii urbanistyki w systemie nauk; poglądy i teorie na temat genezy miast; miasta spontaniczne i planowe; miasta przedlokacyjne i lo-kacyjne. Rozwój planu miasta w różnych okresach historycznych. Elementy morfologiczne miasta. Podstawowe style i założenia architektoniczne. Historia budowy miast polskich. Rozwój urbanistyczny Łodzi, jako przykład ewo-lucji od miasta rolniczego po miasto przemysłowe. Typologie urbanistyczne i morfologiczne miasta. Treści programowe: miejsce historii urbanistyki w systemie nauk i jej znaczenie dla badań geograficzno-osadni-czych i geograficzno-historycznych. Podstawowe typologie morfogenetyczne miasta w ich rozwoju dziejowym, tak w aspekcie ogólnopolskim (F. Kiryka, K. Dziewońskiego), jak i regionalnym (M. Kuleszy). Poglądy i teorie na temat genezy miast; miasta spontaniczne i planowe, miasta przedlokacyjne i lokacyjne. Znaczenie środowiska naturalne-go i geograficznego dla powstania miasta oraz układu dróg. Zasady budowy zespołu polifunkcyjnego gród-podgro-dzie-osada targowa. Scharakteryzowanie zasad lokacji miast na prawie niemieckim (lokacja prawna, ekonomiczna i przestrzenna). Omówienie podstaw planu polskiego miasta średniowiecznego (plan gotycki). Zwrócenie uwagi (na

przykładzie planów) na podstawowe elementy przestrzenne budujące miasto średniowieczne oraz scharakteryzo-wanie odmian w urbanistyce średniowiecznej na ziemiach polskich (np. śląska, pomorska, krzyżacka).Metody dydaktyczne: mapa, plany miast, prezentacja mulimedialnaForma i warunki zaliczenia przedmiotu: kolokwium oraz czynne uczestniczenie w zajęciach.Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:• Berdecka A., 1982. Lokacje i zagospodarowanie miast królewskich w Małopolsce za Kazimierza Wielkiego

(1333-1370), Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź.• Bobiński S., 1975. Urbanistyka polskich miast przedlokacyjnych, Warszawa.• Conzen M.R.G., 1960. Alnwick, Northumberland, A Study in Townplan Analysis, The Institute of British

Geographers, 27.• Conzen M.R.G., 1960 The Plan Analysis of an English City Centre, Proceedings of the IGU Symposium in

Urban Geography, Lund Studies in Geography, B, 24, Lund.• Czarnecki W., 1965, Planowanie miast i osiedli. T. 1, Wiadomości ogólne. Planowanie przestrzenne, Warsza-

wa.• Dziewoński K., 1957. Zagadnienie rozwoju miast wczesnośredniowiecznego w Polsce, „Kwartalnik Architektury

i Urbanistyki”, T. II, z. 2.• Dziewoński K., 1962. Zagadnienie typologii morfologicznej miast w Polsce, Czasopismo Geograficzne, T.

XXXIII, z. 4.• Golachowski S., 1969. Studia nad miastami i wsiami śląskimi, Opole.• Kalinowski W., 1966. Zarys historii budowy miast w Polsce do połowy XIX w., Toruń.• Kalinowski W., 1972. Krzyżowe układy miast polskich i ich średniowieczna geneza, Kwartalnik Architektury i

Urbanistyki, XVII, nr 1.• Kiryk F., 1988. Geneza rozplanowania prywatnych miast Małopolski w XVI - XVIII w., Kraków.• Koter M., 1969. Geneza układu przestrzennego Łodzi przemysłowej, Prace IG PAN, nr 79, Warszawa. • Koter M., 1974b. Fizjonomia, morfologia i morfogeneza miasta. Przegląd rozwoju oraz próba uściślenia pojęć,

Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Nauki Matematyczno-Przyrodnicze, ser. II, zesz. 55, Łódź. • Kulesza M. 2001. Morfogeneza miast na obszarze Polski Środkowej w okresie przedrozbiorowym. Dawne wo-

jewództwa łęczyckie i sieradzkie, Łódź.Nazwiska osób prowadzących: prof. dr hab. Marek Koter (zajęcia 4-7), prof. nadzw. dr hab. Mariusz Kulesza (za-jęcia 1-3)

Nazwa przedmiotu: GEOGRAFIA MNIEJSZOŚCI NARODOWYCHLiczba godzin zajęć dydaktycznych: 15Forma zajęć: wykładRok studiów: I rok uzupełniające studia magisterskie, semestr II, studia stacjonarneLiczba punktów ECTS: 2Założenia i cele przedmiotu: przedstawienie genezy, przemian, uwarunkowań i charakterystycznych cech współ-czesnej struktury narodowościowej i wyznaniowej Polski. Celem zajęć jest zapoznanie studentów ze zróżnicowanie etniczno-wyznaniowym ludności Polski, z uwarunkowaniami współczesnej liczebności i rozmieszczenia poszcze-gólnych mniejszości narodowych i etnicznych, z charakterystycznymi cechami ich struktury wyznaniowej, demogra-ficznej i społecznej, ukazanie swoistych cech poszczególnych społeczności niepolskich.Treści programowe:1. Współczesne rozmieszczenie i liczebności mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce na podstawie wyników ostatniego spisu powszechnegopojęcie mniejszości narodowej i etnicznej, uwarunkowania i kontrowersje związane z wynikami ostatniego spisu ludności, przyczyny rozbieżności pomiędzy wynikami spisu a wcześniejszymi szacunkami, główne cechy współcze-snego rozmieszczenia poszczególnych mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce2. Mniejszość białoruska w Polscegeneza ludności białoruskiej w Polsce, dzieje na przestrzeni wieków, uwarunkowania współczesnego rozmieszcze-nia i liczebności, struktura wyznaniowa i społeczna, rola procesów asymilacyjnych, działalność polityczna, specyfi-ka narodowościowo-wyznaniowa Podlasia – geneza i kontrowersje3. Mniejszość ukraińska w Polscegeneza ludności ukraińskiej w Polsce, dzieje na przestrzeni wieków, przyczyny i konsekwencje polsko-ukraińskich konfliktów narodowościowo-politycznych, przesiedlenia i migracje, geneza i konsekwencje akcji „Wisła”, uwarunko-wania współczesnego rozmieszczenia i liczebności, struktura wyznaniowa i społeczna, rola procesów asymilacyj-nych, działalność polityczna4. Mniejszość łemkowska w Polscegeneza ludności łemkowskiej w Polsce, pochodzenie nazwy, dzieje na przestrzeni wieków, przyczyny i konsekwen-cje łemkowsko-ukraińskich konfliktów narodowościowo-politycznych, przesiedlenia i migracje, geneza i konsekwen-cje akcji „Wisła”, uwarunkowania współczesnego rozmieszczenia i liczebności, struktura wyznaniowa i społeczna, rola procesów asymilacyjnych, działalność polityczna, przyczyny i przejawy zróżnicowania tożsamości etniczno-na-rodowych wśród Łemków5. Mniejszość karaimska w Polsce

geneza i założenia doktrynalne karaimizmu; kulturowo-etniczne tło osadnictwa karaimskiego na ziemiach polskich; geneza i rozwój karaimzmu na ziemiach polsko-litewskich; w granicach powojennej Polski – liczebność, rozmiesz-czenie i stan posiadania mniejszości karaimskiej, Karaimi jako mniejszość religijna i etniczna; od mniejszości religij-nej do mniejszość etnicznej – elementy tożsamości Karaimów w Polsce;6. Mniejszość żydowska w Polscegeneza, rozmieszczenie, liczebność, struktura ekonomiczna, położenie prawne i system samorządu ludności ży-dowskiej na ziemiach polskich; aktywność religijna (judaizm rabiniczny, ruchy mesjańskie – sabataizm i frankizm, chasydyzm); przemiany sytuacji społeczno-politycznej ludności żydowskiej w okresie zaborów i w II Rzeczpospoli-tej; mniejszość żydowska w powojennej Polsce: odbudowa środowiska żydowskiego w Polsce w okresie kształto-wania się jego niezależnego życia społeczno-politycznego (1945–1950), regres społeczno-kulturalny środowiska żydowskiego pod wpływem procesów asymilacyjnych i emigracyjnych na tle ogólnej sytuacji w kraju (1950–1989), wzrost aktywności środowiska żydowskiego pod wpływem demokratyzacji życia w Polsce po 1989 r.Metody dydaktyczne: wykładFormy i warunki zaliczenia przedmiotu: egzaminWykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:• Barwiński M., 2004, Podlasie jako pogranicze narodowościowo-wyznaniowe, Łódź• Barwiński M., 2004, Pojęcie narodu oraz mniejszości narodowej i etnicznej w kontekście geograficznym, poli-

tycznym i socjologicznym, „Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica Socio-Oeconomica”, s. 59-74• Barwiński M., 2006, Liczebność i rozmieszczenie mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce w 2002 roku a

wcześniejsze szacunki, [w:] Bieńkowska-Ptasznik M., Krzysztofek K., Sadowski A., (red.) Obywatelstwo i toż-samość w społeczeństwach zróżnicowanych kulturowo i na pograniczach, t. 1, Białystok, s. 345-370

• Barwiński M., 2008, Konsekwencje zmian granic i przekształceń politycznych po II wojnie światowej na liczeb-ność i rozmieszczenie Ukraińców, Łemków, Białorusinów i Litwinów w Polsce, 2008, [w:] Eberhardt P., (red.) Problematyka geopolityczna Ziem Polskich, Zeszyty Naukowe IGiPZ PAN, Prace Geograficzne nr 218, War-szawa, s. 217-236.

• Chałupczak H., Browarek T., 1998, Mniejszości narodowe w Polsce 1918-1995, Lublin• Koter M., 1995, Ludność pogranicza - próba klasyfikacji genetycznej, „Acta Universitatis Lodziensis - Folia

Geographica”, t. 20, s. 239-246• Kurcz Z. (red.), 1997, Mniejszości narodowe w Polsce, Wrocław• Madajczyk P. (red.), 1998, Mniejszości narodowe w Polsce. Państwo i społeczeństwo polskie a mniejszości na-

rodowe w okresach przełomów politycznych (1944-1989), Warszawa.• Rykała A., 2002, Rozmieszczenie Żydów w Polsce po drugiej wojnie światowej (1945-1950), „Rocznik Łódzki”,

t. 48, s. 149-175.• Rykała A., 2007, Przemiany sytuacji społeczno-politycznej mniejszości żydowskiej w Polsce po drugiej wojnie

światowej, Łódź.

• Rykała A., 2008, Przemiany sytuacji społeczno-politycznej polskich Karaimów na tle zmian ich przynależności państwowej (w:) Eberhardt P. (red.) Problematyka geopolityczna Ziem Polskich, Prace Geograficzne 218 , IGiPZ PAN, s. 237–267.

• Rykała A., 2008, Changes in the ethnic-religious map of Poland after the post-war border shifts (on the example of the so-called Western Territories) (w:) Siwek T, Baar V. (red.) Globalisation and its impact on localities, Ostrava, s. 243–255.

• Sadowski A., 1995, Pogranicze polsko-białoruskie. Tożsamość mieszkańców, Białystok.• Sobczyński M., 2000, Struktura narodowościowo-wyznaniowa Polski, „Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geo-

graphica Socio-Oeconomica”, nr 3, s. 157-174Nazwisko osoby prowadzącej: dr Marek Barwiński, dr Andrzej Rykała

Nazwa przedmiotu: POLITYCZNE PROBLEMY WSPÓŁCZESNEGO ŚWIATALiczba godzin zajęć dydaktycznych: 15Forma zajęć: konwersatoriumRok studiów: I rok uzupełniające studia magisterskie, semestr I, studia stacjonarneLiczba punktów ECTS: 2Założenia i cele przedmiotu: zapoznanie studentów z problemami politycznymi, narodowościowymi i religijnymi współczesnego świata, m.in. z problematyką terroryzmu, przemianami mapy politycznej świata w wyniku konfliktów zbrojnych, konfliktów etniczno-religijnych oraz nasilającymi się globalnymi zjawiskami społeczno-gospodarczymi. Celem zajęć jest zapoznanie studentów z tłem historycznym, politycznym i społeczno-gospodarczym współcze-snych konfliktów zbrojnych oraz zachodzącymi przemianami politycznymi, gospodarczymi i społecznymi.Treści programowe:- Terroryzm w walce politycznej- Geografia współczesnego terroryzmu- Obszary konfliktogenne na świecie (Kaukaz, Bliski Wschód) - Przyczyny, uwarunkowania i konsekwencje antysemityzmu- Specyfika polityczna i gospodarcza współczesnych Chin- Imperialna polityka współczesnej Rosji – uwarunkowania polityczno-gospodarcze- Integracja polityczna i gospodarcza Europy

Metody dydaktyczne: dyskusja naukowa nad zagadnieniami wybranych tematówFormy i warunki zaliczenia przedmiotu: kolokwium, obecność na zajęciachWykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:• Bankowicz M., (red.), 2004, Historia polityczna świata w XX wieku, tom I 1901-1945, tom II 1945-2000, • Borucki M., 2002, Terroryzm. Zło naszych czasów, Warszawa• Hoffman B., 2001, Oblicza terroryzmu, Warszawa• Kuczyński M., 2001, Krwawiąca Europa. Konflikty zbrojne i punkty zapalne w latach 1990-2000, Warszawa• Malendowski W. (red.), 1999, Spory i konflikty międzynarodowe. Aspekty prawne i polityczne, Warszawa• Malendowski W., Mojsiewicz Cz., (red.), 2000, Stosunki międzynarodowe, Wrocław• Otok S., 2004, Geografia polityczna. Geopolityka, ekopolityka, globalistyka, Warszawa• Sobczyński M., 2006, Państwa i terytoria zależne. Ujęcie geograficzno-polityczne, ToruńNazwisko osoby prowadzącej: dr Marek BarwińskiW tym roku wyjątkowo na dwóch latach specjalizacji w celu wyrównania różnic programowych*.

Nazwa przedmiotu: SEMINARIUM MAGISTERSKIELiczba godzin zajęć dydaktycznych: 60 Forma zajęć: seminariumRok studiów I uzup. mgr, semestr I i IILiczba punktów ECTS: 32Założenia i cele przedmiotu:Celem seminarium jest efektywna kontrola procesu tworzenia przez studentów specjalizacji ich prac magisterskich. Na I roku jest to proces we wczesnej fazie zaawansowania, student wybiera tematykę przyszłej pracy magister-skiej, dopracowuje ostateczny kształt tematu, poszukuje metod badawczych właściwych dla wybranej tematyki, przygotowuje się do podjęcia badań terenowych i pisze wstęp pracy oraz jeden z rozdziałów wprowadzających.Treści programowe:zależne od aktualnej tematyki realizowanych na seminarium prac magisterskichMetody dydaktyczne: dyskusja naukowa, tutorat, współpraca z promotoremForma i warunki zaliczenia przedmiotu: przedmiot realizowany jest przez cały rok. Zaliczenie pierwszego seme-stru opiera się na przyjęciu przez promotora Wstępu do pracy magisterskiej. Semestr drugi zalicza się na podsta-wie oświadczenia promotora o przyjęciu jednego z rozdziałów wprowadzających (środowisko geograficzne, histo-ria) oraz dokonaniu wybory metod badawczych i opracowanie ankiet, kwestionariuszy do badań terenowych, oraz dostatecznego przygotowania magistranta do przeprowadzenia badań w terenie. Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:• Józef Thierry, Technologia i organizacja informacji naukowej, WSiP, Warszawa 1980• W.Marciszewski, Metody analizy tekstów naukowych, PWN, Warszawa 1977• Andrzej Góralski, Twórcze rozwiązywanie zadań, Warszawa, Biblioteka Problemów, 1980• Wacław Pytkowski, Organizacja badań i ocena prac naukowych, PWN, Warszawa 1981• Bright E. Wilson jr., Wstęp do badań naukowych, Wyd.2 popr., PWN, Warszawa 1968• Krzysztof Woźniak, O pisaniu pracy magisterskiej na studiach humanistycznych. Przewodnik praktyczny,

PWN, Warszawa, Łódź 1999• January Weiner, Technika pisania i prezentowania przyrodniczych prac naukowych. Przewodnik praktycz-

ny, PWN, Warszawa 1998• Florian Plit, Jak pisać prace licencjackie i magisterskie z geografii. Poradnik bardzo praktyczny, Wydział

Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytet Warszawski, Warszawa 2007• oraz literatura uzupełniająca zależna od tematyki realizowanych pracNazwisko osoby prowadzącej: prof. dr hab. Marek SOBCZYŃSKI

Nazwa przedmiotu: SEMINARIUM MAGISTERSKIELiczba godzin zajęć dydaktycznych: 60/60Forma zajęć: seminariumRok studiów: I rok uzupełniające studia magisterskie, semestr I i II, studia stacjonarneLiczba punktów ECTS: 32)Założenia i cele przedmiotu: przedstawienie podstawowych zagadnień z zakresu tworzenia pracy magisterskiej. W ramach seminarium magisterskiego studenci dokonują wyboru tematu pracy magisterskiej, przygotowują i oma-wiają jej koncepcję (cele, zakres, plan pracy, metody jej realizacji), zapoznają się z wymogami formalnymi, które powinna spełniać praca magisterska oraz omawiają zagadnienia merytoryczne związane z jej realizacją.Treści programowe: student powinien posiadać – obok podstawowej wiedzy ogólnej z zakresu podanego wyżej – także umiejętności praktyczne: umiejętność zebrania materiału, jego analizy i syntezy oraz opracowania, które po-zwoli mu na finalny kształt pracy. Nazwiska osób prowadzących: prof. dr hab. Marek Koter, prof. nadzw. dr hab. Mariusz Kulesza

Nazwa przedmiotu: PRACOWNIA MAGISTERSKA – METODY PRACY UMYSŁOWEJLiczba godzin zajęć dydaktycznych: 15 godzinForma zajęć: ćwiczenia

Rok studiów, semestr: I rok USM, semestr zimowy, studia stacjonarneLiczba punktów ECTS: 1Założenia i cele przedmiotu: Zajęcia mają na celu przygotowanie studentów pod względem metodycznym i tech-nicznym do realizacji problemu badawczego postawionego w pracy magisterskiej poprzez omówienie istoty po-szczególnych etapów tworzenia pracy magisterskiej oraz nabycie i ćwiczenie niezbędnych umiejętności w celu ich realizacji. Treści programowe:- Analiza dorobku badawczego pracowników specjalności Geografia Polityczna i Studia Regionalne w kontekście poszukiwania problemów badawczych realizowanych w pracach magisterskich.- Zasady konstruowania pracy magisterskiej.- Źródła naukowe wykorzystywane w pracach magisterskich.- Zagadnienia informacji naukowej i bibliografii. Tworzenie bibliografii tematycznych, kwerenda czasopism.- Zasady cytowania, zapisu bibliograficznego i podstaw edytowania tekstu.- Metodyka pracy naukowej.- Podstawowe metody realizacji celów badawczych – istota, zastosowanie.- Praktyczne wykorzystanie nabytych wiadomościMetody dydaktyczne: dyskusja dydaktyczna (burza mózgów), metody programowane z użyciem komputera, ma-szyny dydaktycznej, ćwiczenia przedmiotowe, pogadanka, pokazForma i warunki zaliczenia przedmiotu: kolokwium, prace zaliczenioweWykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:• Golachowski S., Kostrubiec B., Zagożdżon A., 1974, Metody badań geograficzno osadniczych, PWN, Warsza-

wa• Jażdżewska I., 2003, Statystyka dla geografów, Uniwersytet Łódzki, Łódź• Jura J., Roszczypała J., 2000, Metodyka przygotowania prac dyplomowych licencjackich i magisterskich, Wyż-

sza Szkoła Ekonomiczna, Warszawa• Liszewski S., 1977, Tereny miejskie. Podział i klasyfikacja, „Zeszyty Naukowe UL”, seria II, z.15.• Majchrzak J., Mendel T., 1999, Metodyka pisania prac magisterskich i dyplomowych : poradnik pisania prac

promocyjnych oraz innych opracowań naukowych wraz z przygotowaniem ich do obrony lub publikacji, Akade-mia Ekonomiczna, Poznań

• Mendykowa A., 1986, Podstawy bibliografii, PWN, Warszawa• Pioterek P., Zielenicka B., 2000, Technika pisania prac dyplomowych, Wyższa Szkoła Bankowa, Poznań• Runge J., 2006, Metody badań w geografii społeczno-ekonomicznej : elementy metodologii, wybrane narzę-

dzia badawcze, Uniwersytet Śląski, Katowice• Thierry J., 1980, Technologia i organizacja informacji naukowej, WSiP, Warszawa• Woźniak K., 1999, O pisaniu pracy magisterskiej na studiach humanistycznych. Przewodnik praktyczny, PWN,

Warszawa, Łódź • Weiner J., 2003, Technika pisania i prezentowania przyrodniczych prac naukowych. Przewodnik praktyczny,

PWN, Warszawa Nazwisko osoby prowadzącej: Mgr Justyna Wojtkiewicz

Nazwa przedmiotu: PRACOWNIA MAGISTERSKA – METODY HISTORYCZNELiczba godzin zajęć dydaktycznych: 15 godzinForma zajęć: ćwiczeniaRok studiów, semestr: I rok USM, semestr letni, studia stacjonarneLiczba punktów ECTS: 1Założenia i cele przedmiotu: Zajęcia mają na celu zapoznanie studentów z metodyką pracy naukowej, przygoto-wanie do podjęcia własnych badań w zakresie pracy magisterskiej z obszaru archiwistyki oraz zapoznania ze sto-sowaniem metod historycznych w badaniach geograficzno-historycznych. Treści programowe: - Zagadnienia wstępne. Źródło historyczne. Podział źródeł historycznych. Wydawnictwa źródłowe.- Metodologia badań naukowych. Metody historyczne. Metody stosowane w geografii. Podział metod historycz-nych. Technika stosowania metod historycznych. Hipoteza. Schemat postępowania badawczego.- Archiwistyka – definicje, podstawowe kanony. Archiwum i jego funkcjonowanie. Sieć archiwalna w Polsce – zbiór archiwalny, zespół archiwalny, dokument archiwalny, akt archiwalny. Zasoby archiwów Łodzi i Warszawy (AGAD, AAN). Sposób korzystania z zasobów archiwalnych. Krytyka dokumentów archiwalnych.- Zasady pracy naukowej w Archiwum Państwowym w Łodzi – praktyczne zapoznanie się z funkcjami archiwum; korzystaniem z zasobów i wykorzystanie nabytych informacji do wstępnego zgromadzenia dokumentów związa-nych z szeroko pojętym tematem pracy magisterskiej.- Metrologia historyczna i metody stosowane w badaniach naukowych.- Praktyczne wykorzystanie nabytych wiadomościMetody dydaktyczne: dyskusja dydaktyczna (burza mózgów), metody programowane z użyciem komputera, ma-szyny dydaktycznej, ćwiczenia przedmiotowe, pogadankaForma i warunki zaliczenia przedmiotu: kolokwium, prace zaliczenioweWykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:

• Piechota R., 1979. Archiwa Państwowe w Łodzi. Informator, Warszawa-Łódź.• Robótka H., 2003, Wprowadzenie do archiwistyki, Wyd. Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń• Świeżawski A., 1999, Warsztat naukowy historyka. Wstęp do badań historycznych, WSP, Czestochowa• Szczurowski M. (red), 2002, Wstęp do badań historycznych. Nauki pomocnicze historii i archiwistyka w syste-

mie kształcenia studentów historii szkoły wyższe, Adam Marszałek, Toruń• Topolski J., 1968, Metodologia historii, PWN, WarszawaNazwisko osoby prowadzącej: Mgr Justyna Wojtkiewicz

Nazwa przedmiotu: PRACOWNIA MAGISTERSKA – METODY KARTOGRAFICZNELiczba godzin zajęć dydaktycznych: 15 godzinForma zajęć: ćwiczeniaRok studiów, semestr: II rok USM, semestr zimowy, studia stacjonarneLiczba punktów ECTS: 1Założenia i cele przedmiotu: Zajęcia mają na celu przedstawienie istoty, zasad konstrukcji graficznej i przykładów zastosowania podstawowych metod kartograficznych dla prezentacji zjawisk i faktów zagadnień geografii społecz-no-ekonomicznej za pomocą programu graficznego CorelDraw.Treści programowe:- Elementy języka mapy. Zależności wynikające z konstrukcji mapy: semiotyczne (konwencje kartograficzne), izo-morficzne (izomorfizm położenia, postaci, treści).- Graficzne przedstawianie danych statystycznych (wykresy, diagramy)- Metody ilościowe przedstawień kartograficznych (kartodiagramy i kartogramy)- Metody jakościowe przedstawień kartograficznych (metoda sygnaturowa, chorochromatyczna, zasięgów)- Kartograficzne metody prezentacji zagadnień w geografii ludności, osadnictwa, przemysłu, rolnictwa, komunikacji, usług- Praktyczne wykorzystanie nabytych wiadomości. Graficzne przedstawienie poszczególnych metod kartograficz-nych w programie CorelDraw.Metody dydaktyczne: dyskusja dydaktyczna (burza mózgów), metody programowane z użyciem komputera, ma-szyny dydaktycznej, ćwiczenia przedmiotowe, pogadanka, pokazForma i warunki zaliczenia przedmiotu: kolokwium, prace zaliczenioweWykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:• Golachowski S., Kostrubiec B., Zagożdżon A., 1974, Metody badań geograficzno osadniczych, PWN, Warsza-

wa• Jażdżewska I., 2003, Statystyka dla geografów, Uniwersytet Łódzki, Łódź• Menno-Jan Kraak, Ferjan Ormeling, 1998, Kartografia. Wizualizacja danych przestrzennych, PWN, Warszawa.• Ratajski L., 1987, Metodyka kartografii społeczno-ekonomicznej, PWN, WarszawaNazwisko osoby prowadzącej: Mgr Justyna Wojtkiewicz

Nazwa przedmiotu: PROBLEMY ROZWOJU REGIONALNEGO POLSKI – terenowe ćwiczenia specjalnościowe

Liczba godzin zajęć dydaktycznych: 30Forma zajęć: ćwiczenia terenoweRok studiów: I rok uzupełniające studia magisterskie, semestr II, studia stacjonarneLiczba punktów ECTS: 4Założenia i cele przedmiotu: przedstawienie zróżnicowania regionalnego Polski, specyfiki społecznej, gospodar-czej, historycznej i kulturowej poszczególnych regionów Polski oraz ich podstawowych współczesnych problemów społeczno-gospodarczych. Student zna uwarunkowania zróżnicowania regionalnego Polski, specyfikę poszczegól-nych regionów oraz ich zasadnicze problemy społeczno-gospodarcze;Treści programowe:- ćwiczenia terenowe na obszarze regionów historyczno-geograficznych Polski, m.in. Wielkopolska, Podlasie, War-mia i Mazury, - zakres merytoryczny ćwiczeń: rozwój przestrzenny i regionalne funkcje głównych ośrodków miejskich, zmiany przy-należności administracyjnej i politycznej poszczególnych regionów, współczesna restrukturyzacja przemysłu i rolnictwa, rola turystyki w gospodarce regionu, sieć osadnicza, przemiany demograficzne, migracje, zmiany struktury etnicz-nej i religijnej, elementy decydujące o specyfice wybranego regionuMetody dydaktyczne: ćwiczenia terenowe, obserwacja, dyskusja naukowaFormy i warunki zaliczenia przedmiotu: przygotowanie i wygłoszenie referatu, aktywne uczestnictwo w ćwicze-niach terenowychWykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:• Bański J., 2007, Geografia rolnictwa Polski, Warszawa.• Bański J., 2005, Geografia polskiej wsi, Warszawa.• Chałupczak H., Browarek T., 1998, Mniejszości narodowe w Polsce 1918-1995, • Fierla I., 2004, Geografia gospodarcza Polski, Warszawa• Kurcz Z. (red.), 1997, Mniejszości narodowe w Polsce, Wrocław.• Lijewski T., Mikułowski B., Wyrzykowski B., 2002, Geografia turystyki Polski, Warszawa.

• Szulc H., 1995, Morfogeneza osiedli wiejskich w Polsce, Prace Geograficzne, nr 163.• Miasta Polskie w Tysiącleciu, t. I i II, 1965-67, Ossolineum, Warszawa. • oraz literatura uzupełniająca zależna od regiony w którym odbywają się ćwiczenia terenowe

Nazwisko osoby prowadzącej: dr Marek Barwiński, dr Marcin Wójcik

II rok studia uzupełniające 2008/2009

Nazwa przedmiotu: GEOGRAFIA KULTURYLiczba godzin zajęć dydaktycznych: 15Forma zajęć: WykładRok studiów: II rok uzupełniające studia magisterskie, semestr I, studia stacjonarneLiczba punktów ECTS: 2Założenia i cele przedmiotu: Celem wykładu jest zaprezentowanie podstaw teoretyczno-metodologicznych, tradycyjnego przedmiotu badań i współczesnych przemian geografii kultury.Wykład realizowany jest według planu:Przegląd koncepcje kultury w geografii;Podstawy filozoficzne badań kulturowych;Kultura a przestrzeń; kulturowe wzory wytwarzania i użytkowania przestrzeni;Kultura a naturaHumanistyczny przewrót badań kulturowych w geografii;„Nowa” geografia kultury – problematyka badawcza.Studenci powinni zdobyć podstawową orientację dotyczącą założeń teoretyczno-metodologicznych, pojęć, tradycji i współczesności geografii kultury.Wykład kończyć się będzie kolokwium zaliczeniowymLiteratura:• Rembowska K., 2002, Kultura w tradycji i we współczesnych nurtach badań geograficznych, Wydawnictwo UŁ, Łódź.• Rembowska K., 2002, Podejście kulturowe – szansa na integrację geografii człowieka, Acta Universitatis Lo-dziensis. Folia Geographica. Socio-oeconomica 4, s. 3 – 9.• Rembowska K., 2002, Kultura w badaniach geograficznych, (w:) Orłowska E. (red.) Kultura jako przedmiot ba-dań geograficznych, PTG O\ Wrocław, UW, Wrocław, s. 9-29.• Rembowska K., 2002, Perspektywy badań geograficznych w świetle dialektycznej koncepcji rzeczywistości spo-łeczno-kulturowej, (w:) Orłowska E.(red.) Kultura jako przedmiot badań geograficznych. Studia teoretyczne i regio-nalne, PTG o\ Wrocław, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław, s. 9-19.• Rembowska K., 2002, Kultura w tradycji i we współczesnych nurtach badań geograficznych, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, ss.197 (rozprawa habilitacyjna).• Rembowska K., 2003, Świat człowieka w perspektywie kulturowej, (w:) Orłowska E.(red.) Kultura jako przedmiot badań geograficznych. Studia teoretyczne i regionalne, PTG o\ Wrocław, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław, s. 19-35..• Rembowska K., 2004, Technika a kultura, Wypowiedź krytyczna, (w:) Formation of the information society in the regions of uniting Europe, W. Retkiewicz (red.) The University of Łódź• Rembowska K., 2005, Zapomniany wymiar czasoprzestrzeni, (w:) Religion in the Time• of Changes, Space- Society – Economy 7, UŁ, Łódź.• Rembowska K., 2007, Kulturowy zwrot w geografii, (w:) Geografia a przemiany współczesnego świata, Byd-goszcz.• Hall E., 1978, Ukryty wymiar, PWN, Warszawa.• Hall E.,1984, Poza kulturą, PWN, Warszawa.• Rapoport A., 1984, Culture and urban order, (w:) Agnew J., Mercer J., Sopher D.(red.) From the city in cultural context, London. • Eco U., 1968, Pejzaż semiotyczny, PIW, Warszawa.• Eco U., 1996, Semiologia życia codziennego, Czytelnik, Warszawa.• Barthes R., 1999, Imperium znaków, Wydawnictwo KR, Warszawa.• Lisowski A., 2003, Koncepcje przestrzeni w geografii człowieka, UW, Warszawa.Nazwisko osoby prowadzącej:: dr hab. Prof. UŁ Krystyna Rembowska

Nazwa przedmiotu: ROZWÓJ TERYTORIALNY POLSKILiczba godzin zajęć dydaktycznych: 15Forma zajęć: wykładRok studiów: II rok, uzupełniające studia magisterskie, semestr IILiczba punktów ECTS: 2Założenia i cele przedmiotu: zapoznanie studentów z przemianami krajobrazu politycznego ziem polskich od za-czątków kształtowania się organizacji plemiennej do powstania III Rzeczypospolitej.

Treści programowe:Historia ziem polskich przed przybyciem Słowian. Wielkie wędrówki ludów – Celtowie, Goci, Hunowie, Longobardo-wie i Wikingowie na naszych ziemiach. Geneza słowiańszczyzny – szkoły archeologiczno-historyczne. Pierwsze or-ganizacje plemienne. Państwo Polan. Dzieje ekspansji niemieckiej na wschód. Polska Piastów, Jagiellonów i królów elekcyjnych. Okres świetności i upadku. Unie i konfederacje.Geopolityczna sytuacja Polski przedrozbiorowej. Przyczyny, formy i skutki rozbiorów. Walka o odbudowę państwo-wości – trendy, idee. Powstanie nowoczesnego polskiego narodu politycznego. Wojna Światowa a sprawa polska. Warunki odrodzenia polskiej państwowości, ustalanie granic, powstania i wojny z sąsiadami. Kształty Polski mię-dzywojennej i jej sytuacja geopolityczna. Druga wojna światowa i jej wpływ na dzieje powojennej Europy. Walka zbrojna i dyplomatyczna o kształt, ustrój i miejsce Polski w Europie i świecie. Powojenna sytuacja geopolityczna, ustalanie granic, poszerzanie suwerenno-ści. Polska na tle przemian europejskiej "jesieni ludów".Metody dydaktyczne: wykładFormy i warunki zaliczenia przedmiotu: kolokwium.Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:• Barbag J., 1988, Geografia polityczna ogólna, Warszawa.• Borucki J., 1997, Historia Polski, Warszawa.• Długosz Z., 2002, Przemiany mapy politycznej świata, Kraków.• Dygo M., Kochanowski J., Kopczyński M., Sikorska-Kulesza J., 2000, Atlas historii Polski, Warszawa.• Ihnatowicz I., Mączak A., Zientara B., Żarnowski J., 1999, Społeczeństwo polskie od X do XX w., Warszawa.• Łysak J., 1991, Polityczny Atlas Świata, Warszawa.• Otok S., 1997, Geografia polityczna ogólna, Warszawa.• Pizkozub A., 1987, Dziedzictwo polskiej przestrzeni, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź.• Topolski J., 2000 ,Historia Polski, Poznań.1. Wojciechowski Z., 1955, Studia historyczne, Warszawa.Nazwisko osoby prowadzącej: dr Andrzej Rykała

Nazwa przedmiotu: GEOGRAFIA GRANIC I POGRANICZYLiczba godzin: 15Forma zajęć: konwersatoriumRok studiów: II rok USM, semestr IVLiczba punktów ECTS: 2Założenia programowe i cele przedmiotu: Celem przedmiotu jest zaznajomienie studentów z problematyką granic i pograniczy w ujęciu interdyscyplinarnym, ze szczególnym uwzględnieniem kontekstu geograficzno-politycznego. W toku zajęć prezentacji podlegać będą wybrane kwestie teoretyczne (koncepcje badawcze, zróżnicowanie terminologiczne i klasyfikacyjne, problemy me-todyczne) oraz wyniki studiów empirycznych na wybranych przykładach w różnych skalach przestrzennych (zagad-nienie zmienności i trwałości granic, konflikty graniczne oraz problemy polityczne, ekonomiczne i społeczno-kultu-rowe funkcjonowania pograniczy we współczesnym świecie) Treści programowe:1. Geografia granic i pograniczy – wprowadzenie teoretyczno-metodyczne. Charakterystyka nurtu badawcze-go w ujęciu relacji interdyscyplinarnych, prezentacja podstawowych koncepcji badawczych (rozwój zainteresowań badawczych, ośrodki badawcze i ich przedstawiciele w Polsce i na świecie, wybrane problemy metodyczne). Prze-gląd badań ze szczególnym uwzględnieniem dorobku łódzkiej szkoły geografii politycznej.2. Granica jako przedmiot badań geograficzno-politycznych. Zróżnicowanie terminologiczne (przegląd po-dejść badawczych), istota granicy jako atrybutu morfologicznego terytorium, charakter granic w ujęciu historycz-nym, funkcje granic, wielokryterialne klasyfikacje granic, zagadnienie granic lądowych, morskich i powietrznych, problemy delimitacji i demarkacji.3. Problem zmienności i stabilności granic – wyjaśnienia terminologiczne, uwarunkowania zróżnicowania przestrzennego. Analiza procesu zmienności granic w Europie na przestrzeni dziejów ze szczególnym uwzględnie-niem Europy Środkowo-Wschodniej. Współczesne regiony niestabilności granic politycznych.4. Geografia konfliktów i sporów granicznych. Wprowadzenie prawno-polityczne, prezentacja wybranych przykładów konfliktów granicznych w różnych skalach przestrzennych i czasowych (geneza, przebieg, reperkusje). Próba wielokryterialnej typologii.5. Zagadnienie trwałości granic w przestrzeni i świadomości społecznej. Kwestia tzw. granicy reliktowej i re-perkusje jej funkcjonowania w krajobrazie kulturowym. Studia typu case study.6. Geografia pograniczy – wprowadzenie teoretyczne. Koncepcje pograniczy w polskiej i obcej literaturze przedmiotu. Zróżnicowanie terminologiczne (pogranicze, rubież, kresy etc.), wielopłaszczyznowy charakter funkcjo-nowania, typowe cechy i klasyfikacje pograniczy.7. Pogranicza Europy – studia empiryczne (analiza problemów politycznych, ekonomicznych i społeczno-kul-turowych pograniczy na wybranych przykładach).8. Granice i pogranicza w strukturach administracyjnych. Przegląd zmienności granic administracyjnych w po-wojennych dziejach Polski, uwarunkowania przebiegu granic administracyjnych województwa łódzkiego. Metody dydaktyczne: dyskusja naukowa, pogadanka, analiza materiałów źródłowych, prezentacje multimedialne

Formy i warunki zaliczenia przedmiotu: przygotowanie i wygłoszenie referatu, aktywny udział w dyskusji, obec-ność na zajęciach oraz kolokwiumWykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:• Barwiński M., 2002, Pogranicze w ujęciu geograficzno-socjologicznym. Zarys problematyki, „Acta Universitatis

Lodziensis, Folia Geographica Socio-Oeconomica”, 4, s. 11-23.• Barwiński M., 2004, Podlasie jako pogranicze narodowościowo-wyznaniowe, Wydawnictwo UŁ, Łódź.• Frazier T., 2001, The Waning Berlin Wall: Topography of a Relict Boundary, 97th Annual Meeting of the• Association of American Geographers, New York, Feb 27-March 3.• Gallusser W., 1983, Granice a krajobraz kulturowy, „Przegląd Zagranicznej Literatury Geograficznej”, 4, s.• 133-136.• Hartshorne R., 1936, Suggestion on the Terminology of Political Boundaries, “Annals of the Associations of• American Geographers”, vol. 26, s. 56-57.• Holzer J. (red.), 1980, Pozostałość granicy rozbiorowej w świadomości i kulturze materialnej ludności gminy• Golub-Dobrzyń, Warszawa.• Kaluski S., 1983, Granice polityczne jako przedmiot badań geograficznych, „Przegląd Zagranicznej Literatury• Geograficznej”, 4, s. 123-131.• Kosmala G., 1999, Stabilność granic politycznych w Europie Środkowej i Wschodniej w XX wieku, „Czasopi-

smoGeograficzne”, vol. LXX.• Kosmala G., 2001, Cultural Divisions of Syców Borderland [w:] Koter M., Heffner K. (red..) Changing role of• border areas and regional policies „Region and regionalism”, 5, University of Lódz, Silesian Institute in Opole,• Silesian Institute Society, Lódź-Opole, s. 185 – 192.• Kosmala G., 2003, Granica reliktowa. Trwałość byłej granicy polsko-niemieckiej miedzy Sulmierzycami a• Rychtalem w krajobrazie i w świadomości, Dom Wydawniczy Duet, Toruń.• Koter M., 1997, Kresy państwowe – geneza i właściwości w świetle doświadczeń geografii politycznej [w:]• Handke K. (red.), Kresy – pojecie i rzeczywistość, Warszawa, s. 9-52.• Koter M., 1999, Kształtowanie się pogranicza oraz rola granicy w rozwoju obszaru nad górna Prosna [in:]• Krzemiński T. (red.), Nad górna Prosną. Monografia Praszki, s. 445-501.• Koter M., Kulesza M., 2001, Geographical and Historical Grounds of Formation of Borders of Former and• Present-Day Poland [w:] Koter M., Heffner K. (red.) Changing role of border areas and regional policies• „Region and regionalism”, 5, University of Lódz, Silesian Institute in Opole, Silesian Institute Society, Lódź-• Opole, s. 165-179.• Leimgruber W., 1983, Granice polityczne jako czynnik integracji regionalnej. Przykład Bazylei i Ticino,• „Przegląd Zagranicznej Literatury Geograficznej”, 4, s. 137-149.• Padlo T., 2005, The Impact of Historical Border on Social Behaviour and Perception in the Forer Russian-• Austrian Borderland [w:] Koter M. Heffner K. (red.), The Role ob Borderlands in United Europe. Historical,• Ethnic and Geopolitical Problems of Borderlands, “Region and Regionalism”, 7, vol. 2, s. 9-26.• Prescott J.R.V., 1965, The geography of frontiers and boundaries, Chicago.• Rykiel Z., 1997, Kresy Zachodnie w Polsce [w:] Handke K. (red.), Kresy – pojecie i rzeczywistość, Warszawa.• Rykiel Z., 2000, Kresy, ich ewolucja i kontekst geopolityczny, „Kwartalnik Geograficzny”, 4 (12), 1999.• Sobczyński M., 1984, Niezmienność dawnych granic politycznych na obszarze Polski, „Acta Universitatis• Lodziensis. Folia Geographica”, 3, s. 119-137.• Rykiel Z., 2004, Podstawy geografii politycznej, Warszawa 2004• Sobczyński M., 1993a, O potrzebie badania granic na gruncie polskiej geografii politycznej [w:] Współczesna• geografia polityczna. Contemporary Political Geography. „Conference Papers”, 17, Instytut Geografii i• Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa, s. 125-128.• Sobczyński M., 1993b, Trwałość dawnych granic państwowych w krajobrazie kulturowym Polski „Zeszyty• Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN”, 15, Warszawa.• Sobczyński M., 1994b, The Influence of Past Political Divisions of The Territory of Poland Upon the Regional• Structure of the Country [w:] M. Koter (red.), Inner Divisions, „Region and Regionalism”, 1, University of Lódz,• Silesian Institute in Opole, Lódź-Opole, s. 103-116.• Sobczyński M., 2006, Geografia granic i pograniczy w badaniach łódzkiego ośrodka geograficznego, „Folia• Geographica-Oeconomica, Acta Geographica Lodziensia” 7, Lódź, s. 19-36.Osoba prowadząca: mgr Tomasz Figlus

Nazwa przedmiotu: Międzynarodowe stosunki polityczne*Liczba godzin zajęć dydaktycznych: 15Forma zajęć: wykładRok studiów: II rok, uzupełniające studia magisterskie, semestr IILiczba punktów ECTS: 3Założenia i cele przedmiotu: określenie przedmiotu i założeń metodologicznych nauki o stosunkach międzynaro-dowych oraz zdefiniowanie najważniejsze pojęć i określenie głównych problemów z zakresu współczesnych sto-sunków międzynarodowych.

Treści programowe:Pojęcie „stosunki międzynarodowe”. Definicje stosunków międzynarodowych (podmiotowe, podmiotowo-przedmio-towe, przedmiotowe). Geneza i rozwój stosunków międzynarodowych. Stosunki międzynarodowe jako dyscyplina naukowa. Teoria stosunków międzynaro-dowych (idealizm, realizm, be-hawioralizm i postbehawioralizm; podstawowe paradygmaty: realizm, pluralizm, strukturalizm). Cechy środowiska międzynarodowego (poliarchizm, pluralizm, złożoność i żywiołowość). Czynniki kształtujące sto-sunki międzynarodowe: warunkujące (geograficzne, demograficzne, narodowe, ideologiczne i religijne) i realizujące (ekonomiczno-techniczne, militarne, organizacyjno-społeczne i osobowościowe). Formy stosunków międzynarodo-wych (dyplomatyczne misje specjalne, stałe przedstawicielstwa dyplomatyczne, konferencje międzynarodowe i or-ganizacje międzynarodowe).Pojęcie uczestnika stosunków międzynarodowych. Państwa, narody, organizacje, wspólnoty i ruchy międzynarodo-we – jako uczestnicy stosunków międzynarodowych.Polityka zagraniczna państwa. Pojęcie, czynniki, cele, środki i metody polityki zagranicznej. Interesy narodowe i ra-cja stanu.Formy przejawiania się stosunków międzynarodowych na kontynencie europejskim. Geneza i przebieg integracji europejskiej. Unia Europejska – powstanie, członkowie i organy. Cele Unii Europejskiej i zasady ich realizacji.Metody dydaktyczne: wykładFormy i warunki zaliczenia przedmiotu: egzamin.Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:• Cziomer E., Zyblikiewicz L., 2002, Zarys współczesnych stosunków międzynarodowych, Wydawnictwo Nauko-

we PWN, Kraków. • Integracja europejska, 2002, Łódź. • Lasok D., 1995, Zarys prawa Unii Europejskiej, Toruń. • Leksykon współczesnych międzynarodowych stosunków politycznych, 1997, pod red. Cz. Mojsiewicza, Wro-

cław.• Machlup S., 1986, Integracja gospodarcza – narodziny i rozwój idei, PWN, Warszawa.• Stosunki międzynarodowe, 2004, pod red. W. Malendowskiego, Cz. Mojsiewicza, Wrocław. • Marszałek A., 1996, Z historii europejskiej idei integracji międzynarodowej, Łódź.• Międzynarodowe stosunki polityczne, 1996, praca zbiorowa pod redakcją W. Malendowskiego i Cz. Mojsiewi-

cza, Poznań.• Mojsiewicz Cz., 2001, Leksykon problemów międzynarodowych i konfliktów zbrojnych, Warszawa.• Stryjski K., 2002, Zarys teorii stosunków międzynarodowych, Łódź.• Weindenfeld W., Wessel W., 1995, Europa od A do Z. Podręcznik Integracji Europejskiej, Gliwice.Nazwisko osoby prowadzącej: dr Andrzej Rykała

* W bieżącym roku akademickim wyjątkowo na I i II roku studiów w celu wyrównania różnic programowych.

Nazwa przedmiotu: KRAJOBRAZ KULTUROWYLiczba godzin zajęć dydaktycznych: 15Forma zajęć: wykład Rok studiów: II rok uzupełniające studia magisterskie, semestr I, studia stacjonarneLiczba punktów ECTS: 2 Założenia i cele przedmiotu: Przedstawienie podstawowych zagadnień z teoretycznych podstaw wiedzy o krajobrazie kulturowym pojmowanym jako obiektywnie istniejąca całość, która ulega zmianie w zależności od kulturowych uwarunkowań wytwarzających go społeczeństw. Tematyka wykładu obejmuje takie zagadnienia jak: omówienie pojęć „środowisko”, „środowisko kulturowe” i „krajobraz kulturowy”; interdyscyplinarność pojęcia krajobraz, poglądy na krajobraz w: geografii fizycz-nej, ekologii krajobrazu, geografii społeczno-gospodarczej, planowaniu przestrzennym i architekturze krajobrazu, fi-lozoficzne podstawy interpretacji krajobrazu kulturowego, przestrzeń – jej pojmowanie i społeczne wytwarzanie, ka-tegoria ładu przestrzennego, struktura krajobrazu kulturowego.Przestrzeń kulturowa Polski w systemie powiązań europejskich. Zagadnienia prawne i organizacyjne ochrony i za-rządzania dziedzictwem kulturowym. Udział dziedzictwa kulturowego w życiu człowieka. Krajobraz kulturowy osad-nictwa miejskiego i wiejskiego i jego dziedzictwo w Polsce. Problemy rewaloryzacji miast i ochrony wartości kulturo-wych środowiska. Dokumentacja konserwatorska oraz metodyka badań dóbr kultury.Treści programowe: Wprowadzenie – teoria ochrony dziedzictwa kulturowego - doktryny, pojęcia, praktyka; definicje krajobrazu kulturo-wego i jego cechy, pojęcie dóbr kultury i rejestru zabytków, definicja dziedzictwa kulturowego oraz związanego z nim pojęcia zabytkowego krajobrazu kulturowego. Krajobraz kulturowy Polski w systemie powiązań europejskich. Międzynarodowe konwencje i zalecenia w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego. Podejście do ochrony krajo-brazu kulturowego (w szczególności zabytkowych miast) - poprzez zdefiniowanie trzech ważnych terminów: ochro-na, konserwacja, dziedzictwo. Akty prawne regulujące zagadnienia związane z ochroną krajobrazu kulturowego (postanowienia i wytyczne Konferencji Generalnych ONZ, UNESCO, KBWE, prawodawstwo krajowe). Zagadnienia prawne, ekonomiczne i organizacyjne ochrony i zarządzania dziedzictwem kulturowym. Rola planowania prze-strzennego oraz systemy obszarów chronionych w Polsce. Proces edukacji i popularyzacja problematyki związanej z szeroko pojętą sferą ochrony dziedzictwa kulturowego w Polsce i na świecie. Problem zarządzania dziedzictwem

kulturowym i rola samorządów lokalnych, regionalnych i krajowych; zagadnienie rewaloryzacji obiektów zabytko-wych w polityce samorządów; obowiązek zintegrowania dziedzictwa przeszłości z życiem współczesnym. Miasto historyczne. Ochrona miasta historycznego w świetle prawa europejskiego i polskiego. Zwrócenie uwagi na te ele-menty, które wyróżniają poszczególne plany w danym okresie historycznym oraz ich odzwierciedlenie w rzeczywi-stości współczesnej (tzw. zabytkowe centra miast). Współczesny stan zachowania zabytkowych miast w Polsce. Problemy rewaloryzacji miast i ochrony wartości kulturowych środowiska. Plany zagospodarowania przestrzennego a uwarunkowania konserwatorskie. Krajobraz kulturowy i ochrona założeń ruralistycznych. Kultura ludowa, tożsa-mość lokalna i regionalna. Instrumenty ochrony. Zagadnienia modernizacji zabytkowych założeń urbanistyczno-ar-chitektonicznych, ich adaptacji w świecie współczesnych potrzeb i rozwiązań. Integracja form współczesnych w za-budowie historycznej. Dokumentacja konserwatorska, formy ochrony. Metody dydaktyczne: wykładForma i warunki zaliczenia przedmiotu: kolokwium oraz czynne uczestniczenie w zajęciach.Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:• Małachowicz J., 1978. Ochrona Środowiska Kulturowego, Warszawa.• Bogdanowski J., 1976. Kompozycja i planowanie w architekturze krajobrazu, Kraków.• Ostrowski W., 1996. Wprowadzenie do historii budowy miast. Ludzie i środowisko, Warszawa• Łużyniecka E., 1997. Studia nad architekturą i urbanistyką historyczną oraz współczesną, Wrocław.• Holewiński M., 1996. Rejestr kartografii historycznej dla zapisu krajobrazu historycznego, Kraków.• Wiśniewska M., 1999. Osadnictwo wiejskie, Wrocław.Nazwiska osób prowadzących: prof. nadzw. dr hab. Krystyna Rembowska, prof. nadzw. dr hab. Mariusz Kulesza

Nazwa przedmiotu: STRATEGIA ROZWOJU REGIONALNEGO I LOKALNEGO, Liczba godzin zajęć dydaktycznych: 15Forma zajęć: KonwersatoriumRok studiów: semestr: II rok studia uzupełniające magisterskie, II semestrLiczba punktów ECTS: 2Założenia i cele przedmiotu:Celem zajęć jest zapoznanie studentów z funkcjami, kierunkami i narzędziami polityki regionalnej w procesie stra-tegicznego planowania rozwoju regionalnego oraz najbardziej aktualnymi problemami programowania rozwoju re-gionów na podstawie doświadczeń polskich. Po zającach studenci powinni posiadać wiedzę i umiejętności potrzeb-ne do formułowania wizji i misji oraz programowania strategii rozwoju społeczno-gospodarczego na szczeblu miast i gmin. Treści programowe:Pojęcie „regionu”, „rozwoju regionalnego”. Klasyczne (tradycyjne) koncepcje rozwoju regionalnego.Pojęcie „terytorium”. Nowe koncepcje rozwoju regionalnego (w kierunku rozwoju lokalnego), terytorialny charakter rozwoju. Glokalizacja – łącznik między globalnym i lokalnym wymiarem rozwoju.Konkurowanie i konkurencyjność regionów. Czynniki konkurencyjności regionówPodstawy polityki regionalnej w procesie planowania rozwoju regionalnego i lokalnego. Uwarunkowania i instrumenty prowadzenia polityki regionalnej. Strategiczne instrumenty polityki regio-nalnej.Planowanie strategiczne rozwoju regionalnego. Cele i istota planowania rozwoju regionalnego. Etapy planowania strategicznego: formułowanie misji i wizji regionu oraz strategii jego rozwoju. Typy i funkcje strategii.Strategie rozwoju regionalnego, ich wdrażanie i monitorowanie. Ramy europejskiej polityki regionalnej na lata 2007-2013Studia wybranych strategii rozwoju województw. Problemy i bariery planowania strategicznego – do-świadczenia polskie.Metody dydaktyczne: Wykład, praca z tekstem, metody audio-wizualne, metody analizy kartograficznej, metoda porównawcza, metody aktywizujące..Forma i warunki zaliczenia przedmiotu: Zaliczenie na ocenę. Na ocenę końcową składa się przygotowanie do zajęć i aktywność oraz praca zaliczeniowa w postaci strategii rozwoju sołectwa, miasta lub gminy.Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:• Chądzyński J., Nowakowska A., Przygodzki Z., 2007, Region i jego rozwój w warunkach globalizacji, Wydawnic-two CeDeWu.pl, Warszawa,• Jewtuchowicz A., 2005, Terytorium i współczesne dylematy jego rozwoju, Wydawnictwo UŁ, Łódź,• Ossowicz T., 2003, Metoda ustalania kolejności przedsięwzięć polityki przestrzennej miasta wielkiego, Wydaw-nictwo PWr, Wrocław• Szymla Z., 2000, Determinanty rozwoju regionalnego, Wydawnictwo Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków• Winiarski B., 1980, Polityka regionalna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.Osoba prowadząca: mgr Paulina Tobiasz-Lis

Nazwa przedmiotu: POLITYCZNE PROBLEMY WSPÓŁCZESNEGO ŚWIATALiczba godzin zajęć dydaktycznych: 15Forma zajęć: konwersatoriumRok studiów: I rok uzupełniające studia magisterskie, semestr I, studia stacjonarne

Liczba punktów ECTS: 2Założenia i cele przedmiotu: Zapoznanie studentów z problemami politycznymi, narodowościowymi i religijnymi współczesnego świata, m.in. z problematyką terroryzmu, przemianami mapy politycznej świata w wyniku konfliktów zbrojnych, konfliktów etniczno-religijnych oraz nasilającymi się globalnymi zjawiskami społeczno-gospodarczymi. Celem zajęć jest zapoznanie studentów z tłem historycznym, politycznym i społeczno-gospodarczym współczesnych konfliktów zbrojnych oraz zachodzącymi przemianami politycznymi, gospodarczymi i społecznymi.Treści programowe:- Terroryzm w walce politycznej- Geografia współczesnego terroryzmu- Obszary konfliktogenne na świecie (Kaukaz, Bliski Wschód) - Przyczyny, uwarunkowania i konsekwencje antysemityzmu- Specyfika polityczna i gospodarcza współczesnych Chin- Imperialna polityka współczesnej Rosji – uwarunkowania polityczno-gospodarcze- Integracja polityczna i gospodarcza EuropyMetody dydaktyczne: dyskusja naukowa nad zagadnieniami wybranych tematówFormy i warunki zaliczenia przedmiotu: kolokwium, obecność na zajęciachWykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:• Bankowicz M., (red.), 2004, Historia polityczna świata w XX wieku, tom I 1901-1945, tom II 1945-2000, • Borucki M., 2002, Terroryzm. Zło naszych czasów, Warszawa• Hoffman B., 2001, Oblicza terroryzmu, Warszawa• Kuczyński M., 2001, Krwawiąca Europa. Konflikty zbrojne i punkty zapalne w latach 1990-2000, Warszawa• Malendowski W. (red.), 1999, Spory i konflikty międzynarodowe. Aspekty prawne i polityczne, Warszawa• Malendowski W., Mojsiewicz Cz., (red.), 2000, Stosunki międzynarodowe, Wrocław• Otok S., 2004, Geografia polityczna. Geopolityka, ekopolityka, globalistyka, Warszawa• Sobczyński M., 2006, Państwa i terytoria zależne. Ujęcie geograficzno-polityczne, ToruńNazwisko osoby prowadzącej: dr Marek Barwiński* W tym roku wyjątkowo na dwóch latach specjalizacji w celu wyrównania różnic programowych.

Nazwa przedmiotu: DZIEDZICTWO KULTUROWE LODZI I REGIONULiczba godzin zajęć dydaktycznych: 15Forma zajęć: wykład Rok studiów: II rok uzupełniające studia magisterskie, semestr I, studia stacjonarneLiczba punktów ECTS: 6Założenia i cele przedmiotu: Przedstawienie podstawowych zagadnień dotyczących dziejów politycznych regionu łódzkiego, podziałów teryto-rialnych i administracyjnych jego obszaru, historii gospodarczej oraz wskazanie na najważniejsze i najcenniejsze zarazem elementy dziedzictwa kulturowego. Przedstawienie podstawowych zagadnień dotyczących fenomenu wie-lokulturowości Łodzi, miasta, które do 1939 r. było przykładem bardzo dobrego współżycia przedstawicieli różnych nacji i religii, dla których była nie tylko „ziemią obiecaną”, ale i „domem rodzinnym”, z którym się utożsamiali. Zapo-znanie się z pozostawionymi śladami owej wielokulturowości we współczesnym krajobrazie miasta. Treści programowe: Zajęcia podzielone są na dwie grupy: zajęcia kameralne (wykłady) oraz dydaktyczne wycieczki terenowe. Wykłady: wprowadzenie do zajęć i omówienie ich problematyki, scharakteryzowanie istoty regionu, jego skład terytorialny - obejmuje on części trzech historycznych prowincji kraju - Mazowsza, Wielkopolski i Małopolski. Omówienie podzia-łów terytorialnych i administracyjnych regionu od czasów plemiennych po współczesne województwo łódzkie. Przedstawienie dziejów politycznych i gospodarczych obszaru. Omówienie zabytkowych układów urbanistycznych miejskich i wiejskich występujących w regionie, charakterystyka najcenniejszych obiektów architektonicznych świeckich i duchownych, przedstawienie regionów kultury ludowej na obszarze województwa (np. sieradzki, rawski, łowicki). Scharakteryzowanie dziejów tworzenia się wielonarodowej, wielokulturowej i wielowyznaniowej Łodzi. Przedstawienie sylwetek wybitnych przedstawicieli poszczególnych społeczności etnicznych miasta, ich dróg do kariery oraz różnorodnych form ich działalności: gospodarczej, finansowej, społecznej, kulturalnej lub innej. Dzieje rozwoju jej układu przestrzenno-urbanistycznego. Zobrazowanie materialnych efektów działań przedstawicieli wie-lonarodowej społeczności Łodzi, odwzorowujących się w układzie przestrzennym Łodzi, uwidaczniających się w jej krajobrazie miejskim - rozmieszczeniu i rozplanowaniu wznoszonych zespołów budynków i budowli o różnych funk-cjach oraz na ich obliczu architektonicznym, a także na ocenie ich walorów estetycznych i zabytkowych. Podanie informacje o miejscu i czasie ich powstania, formie architektonicznej i wartości historycznej, a także o ich roli w kra-jobrazie miasta, w skali ogólnomiejskiej i lokalnej. W czasie wycieczek uwaga zwrócona jest na czynniki lokalizacyjne, historię obszaru, zachowane zabytki urbani-styczne, architekturę, itp. Zajęcia mają na celu zapoznanie studentów specjalizacji z jednym z kierunków w geogra-fii oraz specjalności, mianowicie geografią historyczną i morfologią zabytkowych ośrodków miejskich na obszarze Łodzi i Regionu ŁódzkiegoMetody dydaktyczne: mapa, plany miasta, prezentacja mulimedialnaForma i warunki zaliczenia przedmiotu: Egzamin pisemny i kolokwium kończące ćwiczenia oraz czynne uczest-niczenie w zajęciach.

Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:• Dylik J., Województwo ze stolicą bez antenatów. Geografia historyczna województwa łódzkiego. Łódź 1971, • M. Koter, S. Liszewski, A. Suliborski, Łódź i Region Polski Środkowej. Podręcznik wiedzy regionalnej dla lice-

ów, Łódź 2001• Województwo miejskie łódzkie. Monografia. Zarys dziejów, obraz współczesny, perspektywa rozwoju, pr. zb.,

Łódź 1981. • Zarys monografii województwa łódzkiego, red. S. Liszewski, Łódź 2001• M. Koter, M. Kulesza, W. Puś, S. Pytlas, Wpływ wielonarodowego dziedzictwa kulturowego Łodzi na współcze-

sne oblicze miasta, Łódź 2005.Nazwisko osoby prowadzącej: prof. nadzw. dr hab. Mariusz Kulesza

Nazwa przedmiotu: DZIEDZICTWO KULTUROWE ŁODZI I REGIONU ŁÓDZKIEGOLiczba godzin: 15Forma zajęć: ćwiczeniaRok studiów: II rok USM, semestr IIILiczba punktów ECTS: 6Założenia programowe i cele przedmiotu: Celem przedmiotu jest zapoznanie studentów z wybranymi elementami dziedzictwa kulturowego Łodzi i regionu łódzkiego - ich genezą, cechami architektonicznymi, układem przestrzennym, zmianami funkcjonalnymi i stanem zachowania. Ćwiczenia wykazują charakter komplementarny względem części wykładowej i stanowią próbę weryfi-kacji w terenie poruszanych uprzednio problemów teoretycznych w zakresie dziedzictwa kulturowego w skali regio-nalnej. Program zajęć obejmuje egzemplaryczny przegląd obiektów na obszarze Łodzi z okresu rolniczego i wcze-snoprzemysłowego oraz terenu średniowiecznych i XIX-wiecznych struktur urbanistycznych Piotrkowa Trybunal-skiego i okolic.Treści programowe:1. Wprowadzenie teoretyczno-metodyczne do problematyki dziedzictwa kulturowego Łodzi i regionu łódzkiego. Omówienie organizacji zajęć terenowych. 2. Dziedzictwo kulturowe Łodzi - zajęcia w terenie (prezentacja uwarunkowań rozwoju Łodzi; ślady wielokulturowej historii miasta,identyfikacja terenowa jednostek morfogenetycznych, przemiany toponomastyczne; charakterystyka Łodzi z okresu preindustrialnego – struktura urbanistyczna i jej elementy, obiekty zabytkowe - ich cechy architektoniczne i przemiany funkcjonalne; charakterystyka Nowego Miasta i reliktów osady Łódka – założe-nia urbanistyczne, przemiany morfologiczne, wybrane obiekty zabytkowe wzdłuż ulicy Piotrkowskiej i ich analiza pod wzgledem genezy, walorów architektonicznych i zmian w zakresie zagospodarowania, relikty dawnej struktury agrarnej; charakterystyka zespołu mieszkaniowo-fabrycznego na przykładzie kompleksu Scheiblerów i Grohmanów – rozplanowanie i przemiany w zakresie zagospodarowania Nowej Dzielnicy i posiadeł wodno-fabrycznych, analiza morfologiczno-funkcjonalna kompleksu K. Scheiblera przy dawnym Wodnym Rynku, zespołu fabryczno-rezydencjonalnego rodziny Grohmanów oraz kom-pleksu Księży Młyn, ocena stanu zachowania i problemy rewitalizacyjne).3. Dziedzictwo kulturowe Piotrkowa Trybunalskiego i okolic – zajęcia w terenie(analiza uwarunkowań rozwoju miasta w dobie średniowiecza oraz okresie sejmowo-trybunalskim dziejów Piotrko-wa – położenie topograficzne, komunikacyjne, rozwój osadnictwa, dawne znaczenie polityczne i gospodarcze; Piotrków w okresie staropolskim - struktury morfologiczne Starego Miasta, Wielkiej Wsi, Jurydyki oraz relikty przed-mieść, układ przestrzenny i zabudowa Starego Miasta w ujęciu ewolucyjnym, obwarowania miasta i relikty murów miejskich, zamek wieżowy w Piotrkowie – historia oraz zmiany fizjonomiczno-funkcjonalne, prezentacja obiektów sakralnych pod względem ich genezy i walorów zabytkowych, zarys dziejów mniejszości żydowskiej i ślady jej funk-cjonowania w krajobrazie kulturowym miasta; Piotrków w okresie zaborów - wybrane kwestie polityczne i zagadnie-nia społeczno-kulturowe, rozwój przemysłu piotrkowskiego w XIX wieku; huty szkła, manufaktura na przedmieściu Bugaj i jej zaplecze mieszkaniowo-robotnicze, zróżnicowanie architektoniczno-funkcjonalne zabudowy mieszczań-skiej i obiektów użyteczności publicznej, świątynie mniejszości wyznaniowych – cerkiew i kościół ewangelicki; Sule-jów - zarys dziejów miasta i jego układ przestrzenny, opactwo cysterskie w Podklasztorzu – historia, rozplanowanie i walory zabytkowe).4. Podsumowanie lustracji terenowej, wnioski końcowe, ewaluacja zajęć.Metody dydaktyczne: komunikaty terenowe, dyskusja naukowa, pogadanka, analiza materiałów źródłowych, Formy i warunki zaliczenia przedmiotu: przygotowanie i wygłoszenie referatu, obecność na zajęciach oraz wykona-nie zestawu ćwiczeń w terenieWykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:• Koter M., Liszewski S., Suliborski A., Łódź i region Polski Środkowej, ŁTN, Łódź 2000• Krzemiński T. (red.), Województwo łódzkie, Warszawa 1972.• Mortimer-Szymczak H., Województwo miejskie łódzkie : monografia regionalna : zarys dziejów, obraz współ-

czesny, perspektywy rozwoju, Łódź 1981• Nowakowski T., Piotrków Trybunalski i okolice. Przewodnik. Warszawa 1972.• Piotrowski W., Województwo sieradzkie : monografia regionalna : zarys dziejów, obraz współczesny, perspek-

tywy rozwoju, Łódź 1981

• Rynkowska A., Ulica Piotrkowska, Łódź 1970. • Stankiewicz Z. (red.), Województwo piotrkowskie : monografia regionalna : zarys dziejów, obraz współczesny,

perspektywy rozwoju, Łódź 1979Osoba prowadząca: mgr Tomasz Figlus

Nazwa przedmiotu: HISTORIA OSADNICTWA POLSKI ŚRODKOWEJLiczba godzin: 15Forma zajęć: ćwiczeniaRok studiów: II rok USM, semestr IVLiczba punktów ECTS: 2Założenia programowe i cele przedmiotu: Celem przedmiotu jest zaznajomienie studentów z problematyką dziejów osadnictwa w regionie środkowopolskim i przygotowanie do samodzielnych badań geograficzno-historycznych, w tym studiów morfogenetycznych. Przed-miotem zajęć będzie kompleksowa prezentacja przemian w zakresie sieci osadniczej na tle determinant przyrodni-czych, makroskalowych i lokalnych uwarunkowań politycznych, przemian struktur społecznych oraz rozwoju gospo-darczego. W ramach ćwiczeń studenci nabędą umiejętności krytycznej analizy literatury przedmiotu, kwerendy ma-teriałów źródłowych oraz posługiwania się metodami stosowanymi w regionalnych badaniach osadniczych.Treści programowe:1. Organizacja zajęć. Historia osadnictwa w ujęciu regionalnym – konceptualizacja teoretyczna, dyrektywy badaw-cze, materiały źródłowe i problemy metodyczne. Szkoły historyczno-osadnicze w Polsce, ich przedstawiciele i doro-bek, ze szczególnym uwzględnieniem działalności łódzkiego środowiska naukowego. Ćwiczenie praktyczne: krótka notka recenzyjna2. Metodyka badań nad dziejami osadnictwa. Przegląd różnych typów materiałów źródłowych i ich specyfiki (np. lu-stracje, inwentarze, źródła kartograficzne, opracowania i edycje źródłowe). Ćwiczenie praktyczne: Metryka punktów osadniczych na podstawie Słownika Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich.3. Czynniki przyrodnicze, położenie komunikacyjne, uwarunkowania własnościowe i stosunki prawno-administracyj-ne osadnictwa w regionie środkowopolskim. Analiza pochodu osadnictwa i kwestia tzw. inwersji osadniczej. Ćwi-czenie praktyczne: Zmiany sieci osadniczej na tle środowiska geograficznego dla wybranego mikroregionu na pod-stawie analizy porównawczej źródeł kartograficznych. 4. Rozwój osadnictwa w okresie wczesnohistorycznym na tle struktur społecznych oraz przestrzennego zróżnico-wania rozwoju gospodarczego. Ćwiczenie praktyczne: mapa i analiza wybranego skupiska osadniczego z uwzględ-nieniem dawnych grodów i tzw. osad służebnych.5. Rozwój osadnictwa do końca średniowiecza na tle struktur społecznych oraz przestrzennego zróżnicowania roz-woju gospodarczego. Organizacja przestrzenna wsi i miast. Ćwiczenie praktyczne: Identyfikacja wsi lokowanych na prawie niemieckim na wybranym obszarze oraz wielokryterialna analiza zbioru miast.6. Rozwój osadnictwa w epoce nowożytnej na tle struktur społecznych oraz przestrzennego zróżnicowania rozwoju gospodarczego. Rozwój sieci miejskiej, wsie folwarczne i osadnictwo olęderskie. Ćwiczenie praktyczne: Rejestr fol-warków i wsi olęderskich na wybranym obszarze.7. Rozwój osadnictwa w XIX i na początku XX wieku na tle struktur społecznych oraz przestrzennego zróżnicowa-nia rozwoju gospodarczego. Miasta przemysłowe i przemiany osadnictwa wiejskiego. Ćwiczenie praktyczne: Gene-za i rozwój historyczno-urbanistyczny wybranego miasta XIX wiecznego.8. Synteza zagadnienia. Ewaluacja zajęć.Metody dydaktyczne: dyskusja naukowa, pogadanka, analiza materiałów źródłowych, prezentacje multimedialneFormy i warunki zaliczenia przedmiotu: przygotowanie i wygłoszenie referatu, aktywny udział w dyskusji, obecność na zajęciach oraz kolokwiumWykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:• Badziak K. (red.), Brzeziny. Dzieje miasta do 1995 roku, Łódź - Brzeziny 1997.• Baranowski B., Życie codzienne wsi między Wartą a Pilicą w XIX wieku. Warszawa 1969.• Baranowski B., Gospodarstwo chłopskie i folwarczne we wschodniej Wielkopolsce w XVIII wieku, Warsza-

wa 1958.• Baranowski B., Wielkość folwarków szlacheckich w Łęczyckiem w XVIII wieku, „Zeszyty Naukowe UŁ”, Se-

ria I, z. 5, 1957, s. 51 - 65.• Baranowski B., Kaczmarek R., Z dziejów postępu rolniczego w XVIII w. - Instruktarz Adama • Brzostowskiego dla dóbr Czarnożyły, "Rocznik Łódzki", t. 8, s. 7 - 23. • Bogucka M., Samsonowicz H., Dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce przedrozbiorowej, Wrocław 1986.• Dylik J., Województwo ze stolicą bez antenatów. Geografia historyczna województwa łódzkiego, Łódź 1971• Goldberg J., Gospodarstwo mieszczan - rolników w ziemi wieluńskiej w drugiej połowie XVII i XVIII wieku,

"Rocznik Łódzki", t. 5, s. 163 - 186. • Goldberg J., Struktura zawodowa miast "wolnych" województwa sieradzkiego w 1791 roku, "Zeszyty Na-

ukowe Goldberg J., Osiemnastowieczne lokacje miejskie w dawnych województwach łęczyckim i sieradzkim, "Rocznik Janczak J., Zagadnienie ciężarów kościelnych we wsiach województwa łęczyckiego w XVI - XVIII w., "Rocznik Łódzki", t. 7, s. 31 - 49.

• Kaczmarek R., Źródła do historii miast łódzkiego okręgu przemysłowego w XIX w., Warszawa 1958.• Missalowa G. (red.), Dzieje Pabianic, Łódź 1968.

• Kuchowicz Z., Warunki zdrowotne wsi i miasteczek województw łęczyckiego i sieradzkiego w XVIII wieku, Łódź 1961.

• Kulesza M., Uwagi o morfogenezie miast na obszarze Polski Środowej (Dawne ziemie łęczycka i sieradz-ka)

• Zasygnalizowanie zagadnienia, "Rocznik Łódzki", t. 45, 1998, s. 53 - 79.• Marszał T., Szadek - monografia miasta, Szadek 1995.Baranowski B. (red.), Dzieje Piotrkowa Trybunal-

skiego, Łódź 1989• Mielczarek L., Położenie chłopów w królewszczyznach woj. sieradzkiego w drugiej połowie XVIII w., "Rocz-

nik Łódzki", t. 17, s. 363 - 372.• Nawrocki S., Dzieje Ostrzeszowa, Kalisz 1990.• Rosin R., Łęczyca: monografia miasta do 1990 roku, Łęczyca 2001.• Rosin R., Sukiennictwo w Łęczyckiem, Sieradzkiem i Wieluńskiem od XIII w. do lat siedemdziesiątych XVI

w., "Rocznik Łódzki", t. 4, 1958, s. 233 - 258.• Rosin R., 750 lat Piotrkowa Trybunalskiego. Materiały na sesję naukową, Piotrków Trybunalski 1967, s. 43

- 74.• Rosin R., Siedem wieków Wielunia : studia i materiały, pod red., Warszawa Łódź 1987.• Rosin R.: Uwagi i materiały do badań nad dziejami osadnictwa w Łęczyckiem i Sieradzkiem (XII- XVI w.).

T. 15 s. 309 331.• Rosin R. Zgierz. Dzieje miasta do 1988 roku, Zgierz 1995.• Rosin R., Miasta regionu łódzkiego. Próby periodyzacji dziejów, "Region Łódzki. Studia i Materiały", t. I,

1971, s. 117 - 129.• Sankowski S. R., Z dziejów miasta Radomska: (do 1939 r.), Radomsko 1995.• Sobczak T., Zmiany w stanie posiadania dóbr ziemskich w województwie łęczyckim od XVI do XVIII wieku,

„Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych”, t. 17, 1955, s. 161 - 193.• Szczygielski W., Zmiany w stanie posiadania i w strukturze własnościowej szlachty powiatu wieluńskiego

od połowy XVI do końca XVIII wieku, „Rocznik Łódzki”, t. 4, 1958, s. 259 - 281.• Szymczak J., Uniejów. Dzieje miasta, Uniejów 1995.• Śmiałowski J. (red.), Łask. Dzieje miasta, Łask 1998.• Śmiałowski J. (red.), Szkice z dziejów Sieradzkiego, Łódź 1977.• Wojtkowiak S.: W sprawie występowania owalnie w ziemi łęczyckiej w średniowieczu. T. 14 s. 221-237.• Zajączkowski S. M. (red.), Powiat rawski. Zarys dziejów do końca 1973 roku, Łódź 1975.• Zajączkowski S. M., Studia nad wielowioskową własnością szlachecką w Łęczyckiem i Sieradzkiem i jej

rola w osadnictwie (od końca XIV do połowy XVI w.), „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, r. 4, 1964, nr 2, s. 179 - 208.

• Zajączkowski S. M. (red.), Ziemia Łęczycka. Szkice o teraźniejszości i przeszłości. Łódź 1964.• Zajączkowski S. M., Zajączkowski S., Materiały do słownika geograficzno-historycznego dawnych ziem łę-

czyckiej i sieradzkiej. Do 1400 roku. Łódź 1966-1970. Cz. 1-2.• Zajączkowski S. M., O lokacjach wsi na prawie niemieckim w Łęczyckiem i Sieradzkiem od końca XIV do

początków XVI wieku. Łódź 1974.• Zajączkowski S. M., Ziemia łęczycka i sieradzka od końca XIV do początków XVI w. Łódź 1969.• Zajączkowski S. M., Wielowioskowa własność szlachecka w województwie sieradzkim (XV i pierwsza poło-

wa XVI w.), „Rocznik Łódzki”, t. 18 (21), 1973, s. 23 ? 50.• Zajączkowski S. M., Ziemia łęczycka i sieradzka od końca XIV do początków XVI wieku, Łódź 1969.• Zajączkowski S. M., O kształtowaniu się granic dawnych ziem łęczyckiej i sieradzkiej do XVI w., „Slavia An-

tiqua”, t. 18, 1971 (wyd. 1972), s. 123 ? 170.• Zajączkowski S. M., Sieć osadnicza i struktura własnościowa osadnictwa dawnych ziem łęczyckiej i sie-

radzkiej w początkach XVI w., „Slavia Antiqua”, t. 19, 1972, s. 17 ? 80.• Zajączkowski S.: Opactwo „na łęczyckim grodzie" i jego uposażenie. Przyczynek do dziejów osadnictwa

dawnej ziemi łęczyckiej w XVI w. T. 4 s. 283 300.• Zajączkowski S.: Opole chłopskie. Przyczynek do genezy dawnych dóbr pabianickich kapituły krakowskiej.

T- 8 s. 131 -l 54.• Zajączkowski S.: Sprawa pierwszego zapisu (w świetle badań nad osadnictwem dawnych ziem łęczyckiej i

sieradzkiej). T. 10 s. 103—132.• Zajączkowski S.: Uwagi nad osadnictwem dawnych ziem łęczyckiej i sieradzkiej (do przełomu XI i XII w.).

T. 12 s. 165-199.• Zajączkowski S. M.: Wielowioskowa własność szlachecka w dawnych ziemiach łęczyckiej i sieradzkiej w

drugiej połowie XIII i w XIV w. T. 12 s. 119-143.• Zajączkowski S. M.: Wielowioskowa własność szlachecka w województwie sieradzkim (XV i pierwsza poło-

wa XVI w.). T. 21 s. 23—50.• Zajączkowski S. M.: Własność rycerska w dawnych ziemiach łęczyckiej i sieradzkiej do połowy XIII w. T. 7

s. 139—169.Osoby prowadzące: mgr Tomasz Figlus

Nazwa przedmiotu: GEOGRAFIA RELIGIILiczba godzin zajęć dydaktycznych: 15Forma zajęć: wykładRok studiów: II rok, uzupełniające studia magisterskie, semestr IILiczba punktów ECTS: 2Założenia i cele przedmiotu: określenie przedmiotu i założeń metodologicznych geografii religii oraz przedstawie-nie wybranych religii i grup wyznaniowych wraz z określeniem ich wpływu na kształtowanie się krajobrazu geogra-ficznego.Treści programowe:Religia – wyjaśnienie pojęcia, geneza, definicje, istota, kryteria podziału (według „rejonizacji”, zasięgu występowa-nia, sposobu powstania, historycznego punktu widzenia, stopnia wewnętrznego zorganizowania, panteonu bóstw).Elementy składowe religii: kult (ryt, obrzęd, ofiara, modlitwa, sakralny czas, sakralna przestrzeń), doktryna religijna (teologia, religijna kosmologia, religijna antropologia; ortodoksja i herezja), organizacja, wspólnota wierzących (świeccy i kapłani), wiara i postawa religijna.Geografia religii jako dyscyplina naukowa. Definicje geografii religii. Geografia religii w relacji do geografii i religio-znawstwa. Ujęcie historyczne geografii religii (religioznawstwo naukowe i przednaukowa, przyrodniczo-opisowa re-ligiografia).Podstawowe kompleksy zagadnień geografii religii: statystyka religii (statystyczne ujęcie zjawisk wierzeniowo-kulto-wych w układzie jednostek przestrzennych), geografia rozprzestrzenienia religii (odwzorowanie na mapach obsza-rów ekumeny zamieszkanych przez wyznawców określonych społeczności religijnych) i geografii funkcjonalna reli-gii (interpretacja stosunku: wierzenia i kulty a przestrzeń).Główne religie chrześcijańskie (katolicyzm, religie protestanckie, religie prawosławne) i niechrześcijańskie (islam, buddyzm, judaizm) na świecie. Ich geneza, podstawowe założenia doktrynalne, liczebność i rozmieszczenie wy-znawców na świecie.Charakterystyka wybranych religii i Kościołów na świecie i w Polsce:Judaizm – jako religia narodowa oraz ogół wartości, norm i postaw etycznych wynikających z tradycji i obyczajów narodu żydowskiego. Geneza i historia judaizmu. Żydzi sefardyjscy i aszkenazyjscy. Polska jako centrum rozwoju kultury i religii żydowskiej. Chasydyzm. Współczesne nurty judaizmu: ortodoksyjny, konserwatywny, reformowany, liberalny. Izrael i Stany Zjednoczone jako największe ośrodki judaizmu na świecie. Wpływ religii na życie społecz-no-gospodarcze i polityczne Żydów.Kościół staroobrzędowy. Geneza i historia wyznania. Dzieje starowierców na ziemiach polskich. Największe skupi-ska staroobrzędowców we współczesnej Polsce. Fundamenty doktrynalne religii staroobrzędowej i ich wpływ na życie społeczno-gospodarcze wyznawców w Polsce.Metody dydaktyczne: wykładFormy i warunki zaliczenia przedmiotu: kolokwium.Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:• Deffontaines P. 1947, Géographie et religions, Paris.• Geller E., 1994, Jidysz – język Żydów polskich, Warszawa.• Geografia humanistyczna, 1990, „Przegląd Zagranicznej Literatury Geograficznej”, nr 4.• Hoheisel K., 1997, Geografia religii [w:] Waldenfels H. (red.), Leksykon religii, Warszawa.• Jackowski A., 2003, Święta przestrzeń świata. Podstawy geografii religii, Kraków.• Krajewski S, 1997, Żydzi – Judaizm – Polska, Warszawa.• Matlovič R., 2001, Geografia relígií náčrt problematiky, Prešov.• Mikoś K., 1988, Geogarfia religii w perspektywie historycznej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagielońskiego.

Studia Religioznawcze”, zeszyt 19.• Park C. C., 1994, Sacred Worlds. An introtuction to geography and religion (?) , Londyn, Nowy Jork. • Posern-Zieliński A., 1982, Tradycja a etniczność. Przemiany kultury Polonii Amerykańskiej, Warszawa.• Religia wczoraj i dziś, 1971, pod red. J. Kellera, Warszawa. • Rykała A., 1999, Staroobrzędowcy w Polsce, „Acta Universitatis Lodzensis. Folia Geographica Socio-

oeconomica”, nr 2.• Rykała A., 2004, The position of religious minorities in Poland at the moment of accession to the EU , [w]

Kitowski J. (red.), Central and Eastern Europe at the threshold of the European Union – an opening balance, “Geopolitical Studies”, vol. 12, IgiPZ PAN, Warszawa 2004, s. 479–494.

• Sawicki L., 1937, Studia nad położeniem prawnym mniejszości religijnych w państwie polskim, Warszawa.• Sopher D. E., 1967, Geography of religions, Englewood Cliffs.• Tyloch W., 1987, Judaizm, Warszawa.• Unterman A., 1989, Żydzi. Wiara i życie, Łódź.• Urban K., 1994, Mniejszości religijne w Polsce 1945–1991, Kraków.• Wyznania religijne. Stowarzyszenia narodowościowe i etniczne w Polsce 1993–1996, 1997, GUS, Warszawa.• Zarys dziejów religii, 1970, pod red. J. Kellera, Warszawa.• Zarys encyklopedyczny religii, 1992, pod red. Z. Drozdowicza, Poznań.1. Zdybnicka Z, 1992, Religia i religioznawstwo, Lublin.Nazwisko osoby prowadzącej: dr Andrzej Rykała

Nazwa przedmiotu: REGION ADMINISTRACYJNY, ORGANIZACJA I ZARZĄDZANIE, Liczba godzin zajęć dydaktycznych: 15 Forma zajęć: ĆwiczeniaRok studiów, semestr: II rok studia uzupełniające magisterskie, I semestrLiczba punktów ECTS: 2Założenia i cele przedmiotu:Celem ćwiczeń jest zapoznanie studentów z organizacją i zarządzaniem jednostkami samorządu terytorialnego w Polsce poprzez kwerendę w urzędach: gminy, powiatu i marszałkowskim oraz studia podstaw prawnych ich funkcjonowania.Treści programowe:Region administracyjny jako jednostka samorządu terytorialnego. Samorząd terytorialny: teorie samorządu terytorialnego, modele samorządu terytorialnego, istoria i tradycje samo-rządu terytorialnego w PolscePodstawy prawne funkcjonowania samorządu terytorialnego, podstawowe cechy obecnego modelu samorządu te-rytorialnego w Polsce.Struktura samorządu gminnego: organy stanowiące i wykonawcze oraz pomocnicze, Samorząd gminny: zadania własne i zlecone i źródła dochodów ich finansowania.Samorząd powiatowy i struktura władz powiatowych, Zadania jednostek samorządu powiatowego. Samorząd wojewódzki i struktura władz wojewódzkich, Zadania jednostek samorządu terytorialnego powiatowego i wojewódzkiego.Prawo miejscowe samorządu terytorialnego, obywatelskie prawo do informacji publicznej, zaskarżania uchwał or-ganów samorządu oraz etyka w działalności samorządów terytorialnych.Współdziałanie jednostek samorządu terytorialnego oraz międzynarodowa współpraca jednostek samorządu tery-torialnego.Metody dydaktyczne: Metody analizy treści (analiza aktów prawnych), metody terenowe (kwerenda w urzędach gminy, powiatu, marszałkowskim), metoda porównawcza, metody aktywizujące.Forma i warunki zaliczenia przedmiotu: Na ocenę końcową składa się przygotowanie do zajęć i aktywność oraz kolokwium zaliczeniowe.Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:• Agospowicz A., Gilowska Z., 1997, Ustawa o samorządzie terytorialnym. Komentarz, WarszawaUstawy:• Ustawa z 8 marca 1990 r o samorządzie gminnym• Ustawa z 20 czerwca 2002 r. o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta • Ustawa z 16 lipca 1998 r. - Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw • Ustawa z 15 września 2000 r. o referendum lokalnym • Ustawa z 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej • Ustawa z 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym • Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym • Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa Osoba prowadząca: mgr Paulina Tobiasz-Lis

Nazwa przedmiotu: SEMINARIUM MAGISTERSKIELiczba godzin zajęć dydaktycznych: 60 Forma zajęć: seminariumRok studiów II uzup. mgr, semestr I i IILiczba punktów ECTS: 16Założenia i cele przedmiotu:Celem seminarium jest efektywna kontrola procesu tworzenia przez studentów specjalizacji ich prac magisterskich. Na II roku jest to proces poważnie zaawansowany, zmierzający ku końcowi, którym jest złożenie promotorowi kom-pletnej dysertacji.Treści programowe:zależne od aktualnej tematyki realizowanych na seminarium prac magisterskichMetody dydaktyczne: dyskusja naukowa, tutorat, współpraca z promotoremForma i warunki zaliczenia przedmiotu:Przedmiot realizowany jest przez cały rok. Zaliczenie pierwszego semestru związane jest osiągnięciem takiego za-awansowania pracy, które rokuje jej zakończenie do czerwca danego roku. Semestr drugi zalicza się na podstawie oświadczenia promotora o przyjęciu ostatecznej wersji pracy. Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:• Józef Thierry, Technologia i organizacja informacji naukowej, WSiP, Warszawa 1980• W.Marciszewski, Metody analizy tekstów naukowych, PWN, Warszawa 1977• Andrzej Góralski, Twórcze rozwiązywanie zadań, Warszawa, Biblioteka Problemów, 1980

• Wacław Pytkowski, Organizacja badań i ocena prac naukowych, PWN, Warszawa 1981• Bright E. Wilson jr., Wstęp do badań naukowych, Wyd.2 popr., PWN, Warszawa 1968• Krzysztof Woźniak, O pisaniu pracy magisterskiej na studiach humanistycznych. Przewodnik praktyczny,

PWN, Warszawa, Łódź 1999• January Weiner, Technika pisania i prezentowania przyrodniczych prac naukowych. Przewodnik praktycz-

ny, PWN, Warszawa 1998• Florian Plit, Jak pisać prace licencjackie i magisterskie z geografii. Poradnik bardzo praktyczny, Wydział

Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytet Warszawski, Warszawa 2007• oraz literatura uzupełniająca zależna od tematyki realizowanych pracNazwisko osoby prowadzącej: prof. dr hab. Marek SOBCZYŃSKI

Nazwa przedmiotu: SEMINARIUM MAGISTERSKIELiczba godzin zajęć dydaktycznych: 60/60Forma zajęć: seminariumRok studiów: II rok uzupełniające studia magisterskie, semestr III i IV, studia stacjonarneLiczba punktów ECTS: 16Założenia i cele przedmiotu: przedstawienie podstawowych zagadnień z zakresu tworzenia pracy magisterskiej. W ramach seminarium magisterskiego studenci dokonują wyboru tematu pracy magisterskiej, przygotowują i oma-wiają jej koncepcję (cele, zakres, plan pracy, metody jej realizacji), zapoznają się z wymogami formalnymi, które powinna spełniać praca magisterska oraz omawiają zagadnienia merytoryczne związane z jej realizacją.Treści programowe: student powinien posiadać – obok podstawowej wiedzy ogólnej z zakresu podanego wyżej – także umiejętności praktyczne: umiejętność zebrania materiału, jego analizy i syntezy oraz opracowania, które po-zwoli mu na finalny kształt pracy. Nazwiska osób prowadzących: prof. dr hab. Marek Koter, prof. nadzw. dr hab. Mariusz Kulesza

Nazwa przedmiotu: PRACOWNIA MAGISTERSKA. METODY SPOŁECZNE, Liczba godzin zajęć dydaktycznych: 15 Forma zajęć: ćwiczeniaRok studiów, semestr: II rok studia uzupełniające magisterskie, semestr IILiczba punktów ECTS: 1Założenia i cele przedmiotu:Podstawowym celem zajęć jest przygotowanie studentów do samodzielnego przeprowadzenia społecznych badań empirycznych niezbędnych do napisania pracy magisterskiej. Dlatego w ich trakcie zostaną omówione zagadnienia z zakresu teorii oraz praktyki metod badań społecznych w kontekście podstawowych elementów procesu badawczego tj.: formułowanie problemów badawczych, konceptualizowanie ba-dań, wybór źródeł, badanej zbiorowości, metod i technik badawczych, budowa najbardziej typowych narzędzi oraz zasady opracowania uzyskanych wyników.Treści programowe:Metody badań społecznych: metody jakościowe i metody ilościowe.Próby badawcze i sposoby ich doboru.Ankieta i wywiad jako metody w badaniach społecznych. Podobieństwa i różnice.Pomiar, obserwacja, analiza treści jako metody w badaniach społecznych.Kodowanie i wprowadzanie danych empirycznych. Instrukcja kodowa i instrukcja wprowadzania danych.Nowe podejścia badawcze w naukach społecznych.Metody dydaktyczne: Metody analizy tekstów, metody terenowe (wywiad kwestionariuszowy), metody kartogra-ficzno-statystyczne (analiza wyników badań terenowych). Forma i warunki zaliczenia przedmiotu: Na ocenę końcową składa się aktywność podczas zajęć oraz przygoto-wanie projektu badawczego i opracowanie raportu z przeprowadzonych badań.Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:• Babbie E., 2007, Badania społeczne w praktyce, PWN, Warszawa• Frakfort-Nachmias, Ch., Nachmias D., 2001, Metody badawcze w naukach społecznych, Zysk i S-ka, Poznań• Gruszczyński L.A., 1991, Kwestionariusze w socjologii. Budowa narzędzi do badań surveyowyh, Katowice• Oppenheim A. N, 2004,Kwestionariusze, wywiady, pomiary postaw, Zysk i S-ka, Poznań• Silverman D., 2007, Interpretacja danych jakościowych, PWN, Warszawa• Sztompka P., 2005, Socjologia wizualna. Fotografia jako metoda badawcza, Wydawnictwo Naukowe PWN, WarszawaOsoba prowadząca: mgr Paulina Tobiasz-Lis

Uniwersytet Łódzki

Wydział Nauk Geograficznych

Instytut

Katedra Geografii Politycznej i Studiów Regionalnych

PROGRAM SPECJALIZACJI GOSPODARKA PRZESTRZENNA I PLANOWANIE PRZESTRZENNE

kierunek: geografia

2-letnie magisterskie studia uzupełniające

Celem specjalizacji jest kształcenie specjalistów dla potrzeb biur planistycznych i projektowych, agencji rozwoju re-gionalnego, administracji państwowej, gospodarczej i samorządowej oraz instytucji związanych z kształtowaniem środowiska i gospodarką przestrzenną, funkcjonujących w układach lokalnych i regionalnych w nowych warunkach społeczno-ekonomicznych. Wykształcenie geografa specjalisty w dziedzinie gospodarki przestrzennej i planowania przestrzennego opiera się na trzech blokach przedmiotów specjalizacyjnych (A, B, C).

Blok A obejmuje przedmioty ogólnokształcące z geografii społeczno-ekonomicznej oraz gospodarki przestrzennej i planowania przestrzennego. Mają one dostarczyć studentowi niezbędnej wiedzy teoretycznej i empirycznej, uła-twiającej podejmowanie własnych prób badań naukowych i aplikacyjnych, a także przygotowanie pracy magister-skiej z zakresu gospodarki przestrzennej i planowania przestrzennego.

Blok B dotyczy wiedzy o charakterze metodycznym, potrzebnej do napisania pracy dyplomowej i przydatnej w dzia-łalności zawodowej. W tym bloku mieszczą się również specjalizacyjne ćwiczenia terenowe.

Blok C tworzą przedmioty aplikacyjne bezpośrednio przygotowujące studenta do podjęcia pracy zawodowej w go-spodarce przestrzennej i planowaniu przestrzennym.We wszystkich trzech blokach przedmiotów wydzielone zostały przedmioty obligatoryjne i przedmioty do wyboru przez studenta.

Absolwenci specjalizacji z gospodarki przestrzennej i planowania przestrzennego mogą podjąć pracę przede wszystkim jako pracownicy różnorodnych biur i urzędów administracji państwowej, gospodarczej i samorządowej, urzędów statystycznych, agencji rozwoju regionalnego oraz biur planowania przestrzennego i gospodarczego o za-sięgu regionalnym i miejscowym.Analiza dotychczasowych miejsc pracy absolwentów wskazuje, że znajdują oni zatrudnienie w następujących pla-cówkach: biura i urzędy planowania krajowego i regionalnego, pracownie urbanistyczne i biura projektowe oraz agencje rozwoju regionalnego, wydziały strategii rozwoju i ochrony środowiska urzędów wojewódzkich, powiato-wych (rejonowych) i miejskich; służby i przedsiębiorstwa gospodarki komunalnej i mieszkaniowej; urzędy i biura statystyczne; spółdzielnie mieszkaniowe; organy kontrolne i koordynacyjne oraz samorządy lokalne; placówki na-ukowo-badawcze, szkoły i placówki oświatowe; środki komunikacji masowej (prasa, radio, telewizja).

Absolwent specjalności, uwrażliwiony na regionalny i miejscowy ład przestrzenny, będzie wyspecjalizowany w za-kresie gospodarki i polityki przestrzennej oraz planowania przestrzennego w różnych skalach przestrzennych. Uzy-ska duży zasób wiedzy teoretycznej, metodycznej i zawodowej, dotyczącej kompleksowo pojmowanej działalności człowieka w przestrzeni, umiejętności posługiwania się nowoczesnymi źródłami informacji i technikami badawczy-mi, samodzielnej pracy w terenie, kojarzenia zjawisk i procesów przyrodniczych i społeczno-ekonomicznych oraz podejmowania decyzji lokalizacyjnych niezbędnych w gospodarce przestrzennej i planowaniu przestrzennym.

PROGRAM 2-LETNICH STUDIÓW MAGISTERSKICH NA SPECJALIZACJI: GOSPODARKA PRZESTRZENNA I PLANOWANIE PRZESTRZENNE

STUDIA STACJONARNE - WYKAZ PRZEDMIOTÓW OBLIGATORYJNYCH I SPECJALNOŚCIOWYCH

Lp Nazwa przedmiotuPunkt

kredy-

towe

Forma

zalicze-nia

Godziny zajęć Rozkład godzin zajęć

razem w tymI rok II rok

I semestr

II semestr

IIIsemestr

IVsemestr

w. ćw. w. ćw. w. ćw. w. ćw. w. ćw.

PRZEDMIOTY OBLIGATORYJNE

1 Metodologia badań geograficznych

4 Zal. 30 15 15 15 15 - - - - - -

2 Filozofia 4 Zal. 30 15 15 - - 15 15 - - - -

3 Globalne problemy geografii fizycznej

8 Egz. 60 45 15 45 15 - - - - - -

4 Globalne problemy geografii społ.-ekonom.

8 Egz. 60 45 15 - - 45 15 - - - -

5 Przedmioty fakultatywne 32 Zal. 240 240 - - - - 240

PRZEDMIOTY SPECJALNOŚCIOWE

1 Lokalizacja działalności gospodarczej

3 Egz. 15 15 - 15 - - - - - - -

2 Geografia usług 3 Egz. 15 15 - 15 - - - - - - -

3 Systemy informacji przestrzennej

2 Zal. 20 - 20 - 20 - - - - - -

4 Regionalne i lokalne rynki pracy 2 Zal. 10 10 - 10 - - - - - - -

5 Samorząd terytorialny i gospodarka komunalna

2 Zal. 10 10 - 10 - - - - - - -

6 Metody analizy przestrzennej 1 Zal. 10 - 10 - 10 - - - - - -

7 Planowanie krajowe i regionalne 3 Egz. 20 - 20 - - - 20 - - - -

8 Planowanie miejscowe 3 Egz. 20 - 20 - - - 20 - -

9 Geografia komunikacji 2 Zal. 10 10 - - - 10 - - - - -

10 Gospodarka mieszkaniowa 1 Zal. 10 10 - - - 10 - - - - -

11 Wybrane problemy gospod. przestrzennej

1 Zal. 10 10 - - - 10 - - - - -

12 Geografia percepcji 1 Zal. 10 10 - - - 10 - - - - -

13 Programowanie rozwoju regionalnego w UE

1 Zal. 10 10 - - - 10 - - - - -

14 Gospodarka gruntami 1 Zal. 10 10 - - - 10 - - - - -

15 Pracownia magisterska 4 Zal. 60 - 60 - 15 - 15 - 15 - 15

16 Seminarium magisterskie 32 Zal. 120 - 120 - 30 / 3 - 30 / 3 - 30 /13

- 30 /13

17 Terenowe ćwiczenia specjalizacyjne

2 Zal. 30 - 30 - - - 30 - - - -

Razem 120 810 470 340 110 105 120 145 120 45 120 45

1. Nazwa przedmiotu: Lokalizacja działalności gospodarczejLiczba godzin zajęć dydaktycznych: 15Forma zajęć: wykładRok studiów: I rok studiów uzupełniających (magisterskich) stacjonarnych – semestr zimowyLiczba punktów ECTS: 3Założenia i cele przedmiotu: Celem wykładu jest poszerzenie wiedzy na temat czynników lokalizacji różnych form działalności gospodarczych oraz zapoznanie z różnymi podejściami teoretycznymi do zagadnień lokalizacji.Treści programowe:Definicje, klasyfikacje lokalizacji. Istota lokalizacji działalności gospodarczej. Czynniki lokalizacji ogólnej i szczegó-łowej. Czynniki lokalizacji i ich specyfika w zależności od rodzaju działalności. Bariery lokalizacyjne. Fordyzm i postfordyzm. Przegląd teorii lokalizacji od klasycznych do współczesnych (J.H.Thünen, A.Weber, A.Lösch, A.Pre-döhl, F.Perroux, J.Friedmann, J.Boudeville, E.M.Hoover, W.Isard, C.Ponsard, A.Marshall, R.Vernon, A.Bangasco, M.E.Porter, A.Pred, M.Castells, R.Florida, itp.). Lokalizacja działalności produkcyjnej (ze zwróceniem uwagi na lo-kalizację przedsiębiorstw opartych na nowych technologiach). Rola planowania w lokalizacji działalności gospodar-czej.Metody dydaktyczne: wykład (asymilacja wiedzy) z wykorzystaniem technik multimedialnychForma i warunki zaliczenia przedmiotu: egzaminWykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:• Domański R., 2006, Gospodarka przestrzenna, Wyd. Naukowe PWN Warszawa.• Budner W., 2003, Lokalizacja przedsiębiorstw: aspekty ekonomiczno-przestrzenne i środowiskowe, WAE, Po-znań• Godlewska H., 2001, Lokalizacja działalności gospodarczej: wybrane zagadnienia, WSHiFM, Warszawa• Kuciński K., 1994, Geografia ekonomiczna: zarys teoretyczny, SGH, Warszawa• Porter M.E., 2001, Porter o konkurencji, PWE, Warszawa• Dębski J., 2001, Gospodarka przestrzenna jej geneza, stan i rozwój, Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Białymstoku, (tom I)Nazwisko osoby prowadzącej/ osób prowadzących: dr Agnieszka Rochmińska

2. Nazwa przedmiotu: Geografia usługLiczba godzin zajęć dydaktycznych: 15Forma zajęć: wykładRok studiów: I rok studiów uzupełniających (magisterskich) stacjonarnych – semestr zimowyLiczba punktów ECTS: 3Założenia i cele przedmiotu: Głównym celem wykładu jest określenie roli usług w gospodarce.Treści programowe:Problematyka usług w badaniach ekonomicznych i geograficznych. Przegląd literatury ekonomicznej i geograficz-nej dotyczącej usług. Zmiana paradygmatu usług. Usługi w systemie pojęć geograficznych i ekonomicznych. Pro-blemy terminologiczne. Teoria trzech sektorów. Prezentacja różnych klasyfikacji usług. Zmiany w podejściu do kla-syfikacji usług w Polsce. Usługi rynkowe i nierynkowe. Cechy i funkcje usług. Rola usług w gospodarce. Czynniki lokalizacji usług. Badania nad ośrodkami centralnymi: teoria W.Christallera. Kierunki badań nad strukturą usług. Badania jakości usług. Rozwój usług w Polsce w okresie socjalistycznym i w dobie gospodarki rynkowej. Przyczyny wzrostu znaczenia usług w gospodarce i zmian w tym sektorze. Ocena stanu sektora usług w Polsce. Metody dydaktyczne: wykład (asymilacja wiedzy) z wykorzystaniem technik multimedialnychForma i warunki zaliczenia przedmiotu: egzaminWykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:• Daszkowska M., 1998, Usługi: produkcja, rynek i marketing, PWN Warszawa • Czubała A., Jonas A., Smoleń T., Wiktor J.W., 2006, Marketing usług, Oficyna ekonomiczna, Kraków• Jakubowicz E., 1993, Podstawy metodologiczne geografii usług, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.• Flejterski St., Panasiuk A., Perenc J., Rosa G., 2005, Współczesna ekonomika usług, Wyd. PWN, Warszawa• Nowosielska E., 1992, Teoria Christallera – prawda i mity (w sprawie nieporozumień pojęciowych), Dokumenta-cja Geograficzna, z. 3, Wrocław Ossolineum.• Nowosielska E., 1994, Strefa usług w badaniach geograficznych. Główne tendencje rozwojowe ostatniego dwu-dziestolecia i aktualne problemy badawcze, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, z. 22.• Rogoziński K., 2000, Usługi rynkowe, Wyd. Akademii Ekonomicznej, Poznań • Werwicki A., 1999, Zmiany paradygmatu geografii usług, Przegląd Geograficzny, 70 nr 3-4, s. 249-267.• Wilk W., 2001, Czynniki lokalizacji i rozmieszczenie wybranych usług w Warszawie, Wyd. Uniwersytetu War-szawskiego, Warszawa.Nazwisko osoby prowadzącej/ osób prowadzących: dr Agnieszka Rochmińska

3. Nazwa przedmiotu: Systemy informacji przestrzennejLiczba godzin: 20Forma zajęć: ćwiczenia

Rok studiów, semestr: I USM, semestr zimowyLiczba pkt. ECTS: 2Założenia i cele przedmiotu:Celem zajęć jest zapoznanie studentów z możliwościami współczesnych systemów informacji przestrzennej. Po zajęciach studenci winni orientować się w możliwościach systemów GIS, znać dostępne na rynku oprogramowanie z tej dziedziny, jak również poznać źródła informacji i danych dla GIS dostępne w Internecie. Studenci nabędą tak-że umiejętności praktyczne w zakresie posługiwania się ( w podstawowym zakresie) pakietem MapInfo Profesional. Treści programowe:W części teoretycznej zajęć omawiane będą następujące zagadnienia: wprowadzenie do systemów informacji geo-graficznej (powstanie oraz fazy rozwojowe systemów GIS); sposoby pozyskiwania i gromadzenia informacji prze-strzennej; funkcje i możliwości pakietów GIS; rastrowe i wektorowe modele danych w GIS; organizacja danych w bazach GIS; przykłady wykorzystania systemów GIS w życiu codziennym; przykłady integracji systemów GIS z sie-cią Internet; geoinformacja jako nowa dziedzina nauki. W części praktycznej, związanej z wykorzystaniem pakietu MapInfo Professional przedstawione zostanie: rejestracja plików rastrowych; tworzenie własnych zbiorów danych przestrzennych; tworzenie modeli wektorowych w powiązaniu z bazą danych; geokodowanie; identyfikacja, selek-cja, klasyfikacja obiektów przestrzennych z wykorzystaniem zapytań SQL; tworzenie warstw map tematycznych; tworzenie złożonych wydruków z wykorzystaniem rozkładów.Forma i warunki zaliczenia: Wykonanie wszystkich ćwiczeń w trakcie zajęć.Literatura• Kraak M-J., Ormeling F., Kartografia - wizualizacja danych przestrzennych, PWN.• Myrda G. GIS czyli mapa w komputerze, Wydawnictwo Helion.• Urbański J. Zrozumieć GIS. Analiza informacji przestrzennej, PWN.• Zapart P. GIS Komputerowe systemy informacji przestrzennej , Intersofland.• MapInfo Professional – Przewodnik Użytkownika, MapInfo Corporation. • MapInfo Professional – Opis funkcji; MapInfo Corporation.Osoba prowadząca: dr Wojciech Retkiewicz

Nazwa przedmiotu: Systemy informacji przestrzennej Liczba godzin zajęć dydaktycznych: 20Forma zajęć: ćwiczeniaRok studiów: II rok., semestr zimowyLiczba punktów ECTS: 2 Założenia i cele przedmiotu:Celem przedmiotu jest wprowadzenie do systemów informacji geograficznej. Zajęcia umożliwią poznanie praktycz-nych zastosowań narzędzi GIS (na przykładzie MapInfo Professional) do pozyskiwania, tworzenia i analizy geogra-ficznych baz danych. Treści programowe:Pozyskiwanie danych.Rejestracja plików rastrowych.Tworzenie zbiorów danych przestrzennych w powiązaniu z bazą danych.Geokodowanie.Zarządzenie bazą danych.Analiza danych (identyfikacja, selekcja, klasyfikacja obiektów przestrzennych z wykorzystaniem zapytań SQL, two-rzenie warstw map tematycznych).Wizualizacja danych (tworzenie rozkładów, etykietowanie, tworzenie złożonych wydruków).Metody dydaktyczne: ćwiczenia z użyciem komputeraForma i warunki zaliczenia przedmiotu: aktywne uczestnictwo w zajęciach, wykonanie ćwiczeń w trakcie zajęć, pra-ca zaliczeniowa.Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:• Litwin L., Myrda G., 2005, Systemy Informacji Geograficznej, Zarządzanie danymi przestrzennymi w GIS, SIP, SIT, LIS, Wydawnictwo HELION, Gliwice.• Longley P., Goodchild M.F. i in., 2006, GIS Teoria i praktyka, Wydawnictwo PWN, Warszawa. • Myrda G., 1997, GIS czyli mapa w komputerze, Wydawnictwo HELION, Gliwice.• Urbański J., 1997, Zrozumieć GIS, Analiza informacji przestrzennej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.• Widacki W., 1997, Wprowadzenie do Systemów Informacji Geograficznej, Instytut Geografii Uniwersytetu Ja-giellońskiego, Kraków.• Kistowski, M., Iwańska M., 1997, Systemy Informacji Geograficznej, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.• MapInfo Professional – Przewodnik Użytkownika, MapInfo Corporation. • MapInfo Professional – Opis funkcji; MapInfo Corporation.Nazwiska osób prowadzących: mgr Karolina Dmochowska-Dudek, dr Stanisław Mordwa,

4. Nazwa przedmiotu: Regionalne i lokalne rynki pracyLiczba godzin: 10Forma zajęć: wykładRok studiów, semestr: I USM, semestr zimowy

Liczba pkt. ECTS: 2Założenia i cele przedmiotu:Zajęcia przeznaczone dla studentów specjalizacji „Gospodarka Przestrzenna i Planowanie Przestrzenne” .Treści programowe:Proponowane zajęcia obejmować będą następujące zagadnienia: wprowadzenie do problematyki badań rynku pra-cy wraz z przeglądem podstawowych pojęć i definicji związanych z rynkiem pracy; omówienie metod badania rynku pracy oraz źródeł informacji o rynku pracy w Polsce i na świecie; klasyfikację rynków pracy ze względu ich zasięg przestrzenny; popyt na pracę – aspekt ilościowy i jakościowy ( w tym rola siły roboczej jako czynnika lokalizacji działalności gospodarczej); zjawisko bezrobocia (podstawowe pojęcia, definicje oraz rodzaje bezrobocia); skala dy-namika i natężenie bezrobocia w ujęciu przestrzennym (w Polsce i Europie); przyczyny bezrobocia, jego konse-kwencje oraz sposoby przeciwdziałania bezrobociu;. rynek pracy w obliczu globalizacji procesów gospodarczych i rozwoju społeczeństwa informacyjnego.Forma i warunki zaliczenia: uczestnictwo w zajęciach, praca zaliczeniowaWykaz literatury:• K. Dzienio, K. Drzewieniecka, K. Secomski Demograficzne uwarunkowania rynku pracy w Polsce [w:] Bezrobo-cie wyzwanie dla polskiej gospodarki, PTD, GUS Warszawa 1993• M. Gołacka, J. Keczeń Metodologiczne problemy prognozowania zasobów pracy i bezrobocia [w:] Bezrobocie wyzwanie dla polskiej gospodarki, PTD, GUS Warszawa 1993• A,Green, S. Hallam, I. Hardill, T. Marszał, D. Owen The Geography of Labour Market i n Poland: Preliminary Analyses of Local Unemployment Dynamics referat na VII AESOP Congress, Łódź 1993• R. Milewski Elementarne zagadnienia ekonomii PWN Warszawa 1995• B. Nowakowska Bezrobocie w Makroregionie Środkowym [w:] Region Łódzki w dobie transformacji gospodar-czej, CUP, Biuro Planowania Regionalnego w Łodzi, Łódź 1995• W. Retkiewicz Rynek pracy w województw Polski Środkowej w początkowym okresie transformacji gospodar-czej [w:] Transformacja społeczno-gospodarcza Polski Środkowej, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 1998.• Rynek pracy miesięcznik Urzędu Pracy.Osoba prowadząca: dr Wojciech Retkiewicz

5. Nazwa przedmiotu: Samorząd terytorialny i gospodarka komunalnaLiczba godzin zajęć dydaktycznych: 10Forma zajęć: wykładRok studiów: I rok studiów uzupełniających (magisterskich) stacjonarnych – semestr zimowyLiczba punktów ECTS: 2Założenia i cele przedmiotu: Głównym celem wykładu jest zapoznanie studentów z możliwościami rozwoju gospodarczego jednostek samorzą-du terytorialnego (z szansami i barierami). Treści programowe:Podstawowe pojęcia z zakresu samorządu. Cechy samorządu terytorialnego. Geneza samorządu terytorialnego na ziemiach polskich. Organy władzy samorządowej i rządowej. System wyboru władz samorządu terytorialnego. Struktura władz. Zakres zadań. Budżety jednostek samorządowych. Instytucje demokracji bezpośredniej w gminie. Rozwój lokalny, działalność gospodarcza gminy, działalność komunalna, przedsiębiorczość komunalna – wyjaśnie-nie pojęć. Zakres gospodarki komunalnej. Gospodarowanie mieniem komunalnym (m.in. składniki, formy gospoda-rowania). Formy organizacyjno-prawne działalności gospodarczej gminy. Prywatyzacja usług komunalnych. Pod-stawy formalno - prawne działalności związków, porozumień oraz stowarzyszeń gmin. Rola władz lokalnych w dzia-łalności gospodarczej. Czynniki i instrumenty pobudzania rozwoju lokalnego. Źródła finansowania rozwoju lokalne-go – wykorzystanie środków „unijnych”. Rola marketingu terytorialnego w rozwoju lokalnym. Metody dydaktyczne: wykład (asymilacja wiedzy) z wykorzystaniem technik multimedialnychForma i warunki zaliczenia przedmiotu: kolokwiumWykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:• Miszczuk A., Miszczuk M., Żuk K., 2007, Gospodarka samorządu terytorialnego, Wyd. PWN, Warszawa• Gospodarka regionalna i lokalna, 2008, Z.Strzelecki (red.), Wyd. PWN, Warszawa• Samorząd terytorialny. Podstawy ustroju i działalności, 2006, Wyd. Prawnicze LexisNexis, Warszawa• Parysek J.J., 2001, Podstawy gospodarki lokalnej, Wydawnictwo Naukowe, Poznań.• Ustawa O gospodarce komunalnej • Ustawa O samorządzie gminnym • Ustawa O samorządzie województwa • Ustawa O administracji rządowej w województwie• Ustawa O samorządzie powiatowym • Ustawa Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw • Ustawa O bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta Nazwisko osoby prowadzącej/ osób prowadzących: dr Agnieszka Rochmińska

6. Nazwa przedmiotu: Metody analizy przestrzennej

Liczba godzin: 10/15Forma zajęć: ćwiczeniaRok studiów, semestr: I / II USM, semestr zimowyLiczba pkt. ECTS: 1/4Założenia i cele przedmiotu:Ćwiczenia z metod analizy przestrzennej stanowią uzupełniającą część wykładów z tego przedmiotu. Na zajęciach studenci będą mogli w praktyczny sposób wykorzystać teoretyczne treści przekazywane przez wykładowcę.Każde zajęcia będą prowadziły do wykonania przez studentów pracy, będącej częścią procesu badawczego. Wy-korzystane będą podstawowe metody badawcze analizy przestrzennej, takie jak analiza: rozmieszczenia, hierar-chii, struktury regionalnej. W trakcie zajęć wykonane zostaną ćwiczenia z zakresu klasyfikacji jednocechowej, pseudowielocechowej i wielocechowej, mapy reszt z regresji. Studenci będą mogli wykorzystać programy kompute-rowe: Excel, MaCzek oraz inne programy statystyczne.Zajęcia będą prowadzone metodą seminaryjno-ćwiczeniową i będą polegały głównie na analizowaniu specjalnie przygotowanych zbiorów danych oraz na interpretacji uzyskanych wyników. Poszczególne zajęcia będę poprzedzo-ne przez prowadzącego krótkim wprowadzeniem teoretycznym.Treści programowe:Wstęp do metody reprezentacyjnej. Sposoby losowania próby. Tablica liczb losowych.Lit.: Zasępa R.1972, "Metoda reprezentacyjna", roz.2.4 Podstawowe sposoby losowania próby. ss.35-43Metoda reprezentacyjna. Założenia podstawowe. Podstawowe metody losowania.Lit: Zasępa R. 1972, "Metoda reprezentacyjna", roz.1.1 Podstawowe idee losowania metodą reprezentacyjną. ss.11-20. roz.2.1 Losowy wybór próby. ss.23-25. roz.2.2 Systematyka procesów wyboru losowego ss.25-30Wybrane metody wnioskowania statystycznego w analizie strukturalnej. Estymacja parametrów w zbiorowości.Lit.: Nowakowska B. "Materiały do ćwiczeń ze statystyki dla WZSE". roz.6.1.1 Estymacja parametrów zmiennej w zbiorowości generalnej. ss.133-137. roz.6.1.2 Wyznaczanie niezbędnej liczebności próby. ss.137-140Weryfikacja hipotez statystycznych w analizie strukturalnej.Lit.: Nowakowska B. "Materiały do ćwiczeń ze statystyki dla WZSE"roz.6.1.3 Weryfikacja hipotez statystycznych. ss.140 - 151.Wnioskowanie w analizie korelacyjnej zbiorowości między cechami statystycznymi. Linie regresji i granice ufności.Lit.: Gregory S., 1976 "Metody statystyki w geografii". roz.12 Linie regresji i granice ufności. ss.239-263.Forma i warunki zaliczenia: praca zaliczeniowaWykaz literatury:• Gregory S., 1976 "Metody statystyki w geografii"• Nowakowska B., "Materiały do ćwiczeń ze statystyki dla WZSE"• Zasępa R., 1972, "Metoda reprezentacyjna"Nazwisko osoby prowadzącej: dr Stanisław Mordwa

Nazwa przedmiotu: Metody analizy przestrzennej Liczba godzin: 15Forma zajęć: wykładRok studiów, semestr: II USM, studia stacjonarne, semestr zimowyLiczba pkt. ECTS: 4Założenia i cele przedmiotu:Celem cyklu wykładów będzie prezentacja osiągnięć neopozytywizmu i scjentyzmu w zakresie analizy i wyjaśniania zróżnicowania zjawisk społecznych i gospodarczych w aspekcie przestrzennym. W trakcie zajęć zostanie uściślona terminologia stosowana w analizach geograficznych. Ponadto studenci zapoznają się z hipotetyczno-dedukcyjnym algorytmem postępowania badawczego oraz z podejściem systemowym. Dodatkowo celem wykładu będzie przybliżenie studentom metod analizy przestrzennej stosowanych w geografii społeczno-ekonomicznej. Nacisk będzie położony na prezentację różnych metod i narzędzi badawczych oraz omó-wienie konsekwencji ich stosowania. Uzupełniającą częścią wykładów będą ćwiczenia, na których studenci w praktyczny sposób będą mogli wykorzy-stać teoretyczne treści przekazywane przez wykładowcę.Treści programowe:1 Podejście ilościowe w geografii. Kryteria doboru cech.2 Analiza jednej zmiennej i wielocechowa.3 Regionalizacja społeczno-ekonomiczna. 4 Badanie przestrzennej struktury społeczno-gospodarczej.5 Analiza korelacji i regresji.Forma i warunki zaliczenia: zaliczenieWykaz literatury:• Chojnicki Z., 1999, Podstawy metodologiczne i teoretyczne geografii, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, część II. • Hellwig Z., 1968, Zastosowanie metody taksonomicznej do typologicznego podziału krajów ze względu na po-ziom ich rozwoju oraz zasoby i strukturę wykwalifikowanych kadr, Przegląd Statystyczny, R. XV, Z. 4., s. 307-327. • Norcliffe G. B., 1986, Statystyka dla geografów, PWN, Warszawa. • Parysek J. J., 1982, Metody klasyfikacji w geografii, Wyd. UAM, Poznań.

• Parysek J. J., Wojtasiewicz L., 1979, Metody analizy regionalnej i metody planowani regionalnego, Studia KPZK PAN, T. LXIX. • Runge J., 1992, Wybrane zagadnienia analizy przestrzennej w badaniach geograficznych, Wyd. UŚl, Katowice. Nazwisko osoby prowadzącej: dr Stanisław Mordwa

7. Nazwa przedmiotu: Planowanie krajowe i regionalneLiczba godzin: 20Forma zajęć: ćwiczeniaRok studiów, semestr: I rok USM, semestr letniLiczba pkt. ECTS: 3Założenia i cele przedmiotu:Ogólny zarys zmian w planowaniu społeczno-ekonomicznym i przestrzennym w rozwoju kraju oraz regionów opóź-nionych (będących w depresji) i regionów rozwiniętych, w okresie 1994-2007. Ponadto zapoznanie ze zmianami struktury przestrzennej kraju, w układzie województw i subregionów (NUTS), przy zastosowaniu wskaźnika PKB na 1 mieszkańca i ogółem. Ponadto zapoznanie z trybem opracowywania planów przestrzennego zagospodarowania województw.Metody dydaktyczne: prezentacja materiałów poznawczych za pomocą rzutnika, ilustracji, publikacji wydawnictw rządowych i ich interpretacja z zakresu polityki gospodarczej i przestrzennej z wykorzystaniem Internetu.Forma i warunki zaliczenia: test tematyczny i egzaminWykaz literatury:• Domański R., 1982, Teoretyczne podstawy geografii ekonomicznej, PWE, Warszawa.• Gorzelak G., Jałowiecki B., 2001, Strategie rozwoju regionalnego województw. Próba oceny, Studia Regionalne i Lokalne.• Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju, 2001, MP, nr 26.• Narodowa strategia rozwoju regionalnego, 2001, MP. Nr 43.• Polityka gospodarcza, 1999, pod red. B. Winiarskiego, PWN, Warszawa.• „Polityka” z 19.01.2008 (Europejski Wskaźnik Rozwoju).• Przestrzenne zagospodarowanie Polski na początku XXI wieku, 2006, IGiPZ PAN, Warszawa.• Rocznik Statystyczny RP 2008, Warszawa, 2008, s. 66-89.• Rocznik Statystyczny Województw 2000, Warszawa 2000.• Strategia rozwoju kraju 2007-2015, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego – 29.11.2006 (Internet).• Strategie rozwoju województw (2000-2007).• Ustawa z 7 lipca 1994 o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. nr 15.1999).• Ustawa z 7 marca 2003 o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. nr 80 z 2003r.).• Ustawa z 20 kwietnia 2004 o narodowym planie rozwoju (Dz.U. nr 116 z 2004r.)• Ustawa z 5 czerwca 1998 o samorządzie województwa (Dz.U. nr 126 z 2006r.).• Ustawa z 6 grudnia 2006 o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz.U. nr 227 z 2006r.).• Uzupełnienie Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego 2004-2006, Dz.U., nr 102, 2006.• Węcławowicz G., 2002, Przestrzeń i społeczeństwo współczesnej Polski, PWN, Warszawa.Osoby prowadzące: dr Wacław Musiał, mgr Ewa Paturalska-Nowak

8. Nazwa przedmiotu: Planowanie miejscoweLiczba godzin zajęć dydaktycznych: 10Forma zajęć: wykładRok studiów: I rok studiów uzupełniających (magisterskich) stacjonarnych – semestr letniLiczba punktów ECTS: 3Założenia i cele przedmiotu: Głównym celem wykładu jest zapoznanie studentów z gospodarką przestrzenną gminy: z podstawowymi dokumen-tami planistycznymi i ich rolą oraz z czynnikami wpływającymi na kształtowanie różnych struktur funkcjonalno-prze-strzennych.Treści programowe:Zmiana roli planów miejscowych w ustawodawstwie polskim. System planowania przestrzennego w Polsce. Stu-dium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (m.in.: części składowe, treść, cele opra-cowania, tryb uchwalania). Procedura sporządzania planu miejscowego. Podmiot i przedmiot planu. Materiały wyj-ściowe do sporządzania planu. Zasada uspołecznienia planowania miejscowego. Nadzór nad planowaniem prze-strzennym gminy. Części składowe planu. Formy ustaleń zawartych w planie. Skutki prawne uchwalania miejsco-wego planu. Warunki zabudowy i zagospodarowania terenu. Strategia rozwoju gminy - m.in. tryb uchwalania, treść strategii, cele opracowania, części składowe, fazy budowy strategii, rola w systemie planowania gminy. Wzajemne relacje między planem miejscowym, studium i strategią. Funkcje planu i studium. Ład przestrzenny – trudności i nieścisłości w definiowaniu pojęcia. Elementy ładu przestrzennego. Zasada zrównoważonego rozwoju. Standardy urbanistyczne w planowaniu. Metody dydaktyczne: wykład (asymilacja wiedzy) z wykorzystaniem technik multimedialnychForma i warunki zaliczenia przedmiotu: egzaminWykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:

• Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003 r., Dz. U. nr 80, poz. 717• Geografia urbanistyczna, 2008, St. Liszewski (red.), Wyd. UŁ, Łódź• Karwińska A., 2008, Gospodarka przestrzenna. Uwarunkowania społeczno-kulturowe, PWN Warszawa.• Leśniak J., 1985, Planowanie przestrzenne, PWN, Warszawa• Dębski J., 2001, Gospodarka przestrzenna jej geneza, stan i rozwój, Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Białymstoku.• Kornik St., Słodczyk J., 2005, Podstawy gospodarki przestrzennej - wybrane aspekty, Wyd. AE, Wrocław• Parysek J.J., 2006, Wprowadzenie do gospodarki przestrzennej, UAM, Poznań• Domański R., 2002, Gospodarka przestrzenna, Wyd. Naukowe PWN Warszawa - nowe wydanie -2005, 2006• Poradnik urbanisty, 2005, Towarzystwo Urbanistów Polskich, Warszawa• Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 26 sierpnia 2003 r., w sprawie wymaganego zakresu projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, Dz.U. nr 164, poz. 1587• Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 26 sierpnia 2003 r., w sprawie oznaczeń i nazewnictwa stosowa-nych w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz decyzji o warunkach zabudowy, Dz.U. nr 164, poz. 1589• Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 26 sierpnia 2003 r., w sprawie sposobu ustalania wymagań doty-czących nowej zabudowy i zagospodarowania terenu w przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, Dz. U. nr 164, poz. 1588• Biuletyn KPZK PAN, Studia KPZK PAN, Urbanista, inne ustawyNazwisko osoby prowadzącej/ osób prowadzących: dr Agnieszka Rochmińska

Nazwa przedmiotu: Planowanie miejscoweWymiar godzin zajęć dydaktycznych: 10Forma zajęć: ćwiczeniaRealizacja: I rok studiów uzupełniających (magisterskich) stacjonarnych – semestr letniLiczba punktów ECTS: 3Założenia i cele przedmiotu: Poznanie podstawowych opracowań planistycznych ( studium, plan miejscowy ), zawartości i ich znaczenia w sys-temie planowania miejscowego, części składowych, procesów i faz powstawania . Interpretacja i prawidłowe czyta-nie planu na podstawie aktualnie obowiązujących przepisów prawnych. Sporządzanie decyzji o warunkach zabudo-wy. Skutki prawne uchwalonych planów miejscowych oraz decyzji o warunkach zabudowy w praktyce .Treści programowe:Rola planowania miejscowego w systemie planowania przestrzennego w Polsce. Strategia i Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy- treść, cele opracowania, przykłady zrealizowanych opraco-wań). Procedura sporządzania i zakres studium i planu miejscowego. Rodzaj i zakres wymagań dotyczących treści ustaleń studium i planów miejscowych, materiały wyjściowe do sporządzania opracowań planistycznych. Funkcje planu, etapy sporządzania, czynności wymagane przy sporządzaniu planu, dokumentacja planu, część graficzna i opisowa – zasady sporządzania i przepisy prawne je regulujące . Części składowe planu. Formy ustaleń zawartych w planie. Skutki prawne uchwalania miejscowego planu. Warunki zabudowy i zagospodarowania terenu. Wzajem-ne relacje między planem miejscowym, studium i strategią. Metody dydaktyczne: prezentacje z wykorzystaniem technik multimedialnych, ćwiczenia symulacyjne, dyskusja.Forma i warunki zaliczenia przedmiotu: na podstawie ocen z wykonanych ćwiczeń i udziału w zajęciachWykaz literatury :• Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003 r., Dz.U. nr 80, poz. 717• Geografia urbanistyczna, 2008, St.Liszewski (red.), Wyd. UŁ, Łódź• Karwińska A., 2008, Gospodarka przestrzenna. Uwarunkowania społeczno-kulturowe, PWN Warszawa.• Leśniak J., 1985, Planowanie przestrzenne, PWN, Warszawa• Dębski J., 2001, Gospodarka przestrzenna jej geneza, stan i rozwój, Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Białymstoku.• Kornik St., Słodczyk J., 2005, Podstawy gospodarki przestrzennej - wybrane aspekty, Wyd. AE, Wrocław• Parysek J.J., 2006, Wprowadzenie do gospodarki przestrzennej, UAM, Poznań• Domański R., 2002, Gospodarka przestrzenna, Wyd. Naukowe PWN Warszawa - nowe wydanie -2005, 2006• Poradnik urbanisty, 2005, Towarzystwo Urbanistów Polskich, Warszawa• Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 26 sierpnia 2003 r., w sprawie wymaganego zakresu projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, Dz.U. nr 164, poz. 1587• Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 26 sierpnia 2003 r., w sprawie oznaczeń i nazewnictwa stosowa-nych w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz decyzji o warunkach zabudowy, Dz.U. nr 164, poz. 1589• Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 26 sierpnia 2003 r., w sprawie sposobu ustalania wymagań doty-czących nowej zabudowy i zagospodarowania terenu w przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, Dz.U. nr 164, poz. 1588• Biuletyn KPZK PAN, Studia KPZK PAN, Urbanista, inne ustawyNazwisko osoby prowadzącej: dr Lidia Groeger

9. Nazwa przedmiotu: Geografia komunikacjiLiczba godzin: 10Forma zajęć: wykładRok studiów, semestr: I USM, semestr letniLiczba pkt. ECTS: 2Założenia i cele przedmiotu:Po zajęciach studenci winni orientować się w aktualnym stanie rozwoju transportu oraz łączności na świecie wraz z ich rolą w rozwoju społecznym i gospodarczym państw i regionów.Treści programowe:W trakcie zajęć omawiane będą następujące zagadnienia: określenie miejsca badań geografii komunikacji w bada-niach geograficznych; przegląd podstawowych pojęć i definicji związanych z geografią komunikacji; rola komunika-cji w planowaniu przestrzennym i rozwoju regionalnym oraz uwarunkowania lokalizacyjne z zakresu inwestycji ko-munikacyjnych; przegląd klasyfikacji stosowanych w geografii komunikacji; rozwój poszczególnych rodzajów trans-portu na świecie i w Polsce (główne szlaki komunikacyjne, węzły transportowe, układy komunikacyjne, polski i eu-ropejski system transportowy); transport w planowaniu przestrzennym (transport w regionie, transport miejski, cen-tra logistyczne oraz usługi spedycyjne); opracowania kartograficzne w geografii transportu; przegląd klasyfikacji i szczegółowych podziałów geografii łączności; historyczny oraz przestrzenny rozwój systemów łączności (poczta, telegraf, telefon radio, telewizja, Internet); zróżnicowanie przestrzenne rozwoju łączności w Polsce i na świecie; związki rozwoju łączności z rozwojem gospodarczym oraz budową podstaw społeczeństwa informacyjnego; kon-wergencja systemów łączności w oparciu o technik cyfrową.Forma i warunki zaliczenia: Praca zaliczeniowa.Wykaz literatury:• Berezowski S. Zarys Geografii Komunikacji. Warszawa 1975• Green J. The New Age of Comunication. Henry Holt & Company, Inc, 1997.• Tłumaczenie Nowa era komunikacji Pruszyński i S-ka, 1999.• Hoff T. Geografia łączności świata w zarysie.PWN Warszawa 1992• Hoff T. Geografia łączności w Polsce. UMCS, Lublin-Rzeszów 1981• Uchwała Sejmu RP w sprawie budowania podstaw społeczeństwa informacyjnego w Polsce http://ks.sejm.gov.pl:8009/proc3/uchwaly/2017_u.html• Mordwa S., Retkiewicz W, Łączność w Polsce Środkowej [w:] Transformacja społeczno-ekonomiczna Polski Środkowej, Wydawnictwo UŁ, 1998• Retkiewicz W. Telefonia stacjonarna w województwie łódzkim u progu XXI wieku [w:] „Strategiczne problemy rozwoju regionów w procesie integracji europejskiej” Łódź, 2001.• Retkiewicz W. Łączność [w:] „Zarys monografii województwa łódzkiego” ŁTN, Łódź 2002Osoba prowadząca: dr Wojciech Retkiewicz,

10. Nazwa przedmiotu: Gospodarka mieszkaniowaWymiar godzin: 10Forma zajęć: wykładRealizacja: studia stacjonarne uzupełniające magisterskie I rok, semestr letni.Punkty ECTS:1Założenia i cele przedmiotu: Poznanie zagadnień dotyczących współczesnej gospodarki mieszkaniowej w Polsce w odniesieniu do warunków panujących przed 90-tym rokiem, metod analizy i oceny sytuacji mieszkaniowej, standardów planowania prze-strzennego we współczesnym mieszkalnictwie.Treści programowe: Wprowadzenie do problematyki gospodarki mieszkaniowej( definicja i części składowe gospodarki mieszkaniowej na podstawie literatury, podmioty występujące w gospodarce mieszkaniowej na szczeblach władzy państwowej oraz zakres ich działania. Polityka gospodarcza a polityka mieszkaniowa- cele, instrumenty. Kierunki i środki od-działywania na gospodarkę mieszkaniową. Podstawowe pojęcia i unormowania prawne z zakresu gospodarki mieszkaniowej. Istota i skala problemu mieszkaniowego w Polsce. Mierniki obrazujące sytuację mieszkaniową. Sy-tuacja mieszkaniowa w Łodzi na tle sytuacji w innych dużych miastach.Metody dydaktyczne: wykład, prezentacja multimedialna.Forma zaliczenia: na podstawie pracy zaliczeniowejWykaz literatury:• Bryx M., 1999, Finansowanie rozwoju budownictwa mieszkaniowego w miastach, SGH, Warszawa;• Cesarski M.,2003, Reprodukcja mieszkaniowego majątku trwałego w procesach społeczno-gospodarczych, SGH, Warszawa;• Frąckiewicz L., 2005, Przeszłość i przyszłość polskiej polityki mieszkaniowej, IPISS, IGN, Warszawa;• Zapart J., 1999, Polityka mieszkaniowa w Polsce, Wyd.AE im. O. Langego, Wroclaw;• Wyniki narodowego spisu powszechnego z 2002 roku.Osoba prowadząca: dr Lidia Groeger

12. Nazwa przedmiotu: Geografia percepcji

Liczba godzin: 10 / 15 Forma zajęć: wykładRok studiów, semestr: I i II r. USM, semestr letniLiczba pkt. ECTS: 1Założenia i cele przedmiotu: Podstawowe pojęcia, przedmiot i podejście metodologiczne. Podejścia badawcze.Wyobrażenia, postawy i preferencje przestrzenne.Konstrukcja map wyobrażeniowych.Struktura wyobrażeń przestrzennych.Czynniki kształtujące wyobrażenia.Stereotypy i symbole przestrzenne.Tożsamość przestrzeni i miejsca. Semiotyka przestrzeni. Świadomość terytorialna.Geografia percepcji a planowanie przestrzenne.Metody dydaktyczne: Zaznajomienie studentów z podstawami teoretycznymi geografii percepcji, przygotowanie studentów do samodziel-nego prowadzenia badań w zakresie wyobrażeń przestrzennych.Forma i warunki zaliczenia: praca kontrolnaWykaz literatury:• Asanowicz A., 1988, Percepcja jako czynnik kształtujący formę architektoniczną, Wyd. Polit. Biał., Białystok.• Bartnicka M., 1986, Percepcja przestrzeni miejskiej Warszawy (studium geografii percepcji), Dok. Geogr., 2.• Gould P., White R., 1974, Mental maps, Harmondsworth.• Hamm B., 1990, Wprowadzenie do socjologii osadnictwa, KiW, Warszawa.• Libura H., 1990, Percepcja przestrzeni miejskiej, Rozwój Regionalny – Rozwój Lokalny – Samorząd Terytorial-ny, 31.• Lynch K., 1960, The image of the city, Cambridge.• Mordwa S., 2003, Wyobrażenia przestrzeni miast Polski Środkowej, Wyd. UŁ, Łódź.• percepcji środowiska, Bogdanowski J. (red.), 1984, Zesz. Nauk. IE PAN, 9.• Percepcja i waloryzacja środowiska naturalnego i antropogenicznego, Libura H., Jałowiecki B. (red.), 1992, Warszawa.• Tuan Y.F., 1987, Przestrzeń i miejsce, PIW, Warszawa.• Wallis A., 1990, Socjologia przestrzeni, NOW, Warszawa.• Walmsley D.J., Lewis G.J., 1997, Geografia człowieka. Podejścia behawioralne, PWN, Warszawa.• Wejchert., 1984, Elementy kompozycji urbanistycznej, Arkady, WarszawaOsoba prowadząca: dr Stanisław Mordwa

13. Nazwa przedmiotu: Programowanie rozwoju regionalnego w UE Liczba godzin zajęć dydaktycznych: 10Forma zajęć: konwersatorium/wykładRok studiów, semestr: I uz. mgr./2Liczba punktów ECTS: 1Założenia i cele przedmiotu:Celem jest teoretyczne i praktyczne wprowadzenie studentów w zagadnienia związane z programowaniem regio-nalnym w Unii Europejskiej. Zajęcia są uzupełnieniem do zajęć z Planowania krajowego i regionalnego. Bardzo ważne są w tym przypadku treści praktyczne – jednym z celów jest zapoznanie słuchaczy z metodologią oceny rozwoju regionalnego i aktualnymi instrumentami wspomagania polityki regionalnej.Treści programowe:Analiza procedur programowania UE, podstawy prawne, dostępne środki (okres programowania 2007–2013); ewa-luacja metodą HERMIN; procedury aplikacyjne funduszy Strukturalnych i innych; programy operacyjne w Polsce,; propozycje na okres programowania 2014–2020. Metody dydaktyczne: Metody kameralne – pokaz, analiza przypadków, projekt.Forma i warunki zaliczenia przedmiotu: projekt.Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:• Brodecki Z., red, 2005, Regiony, LexisNexis, Warszawa. • Rudolf W, 2008, Polityka regionalna UE, Wyd. UŁ, Łódź• Dokumenty programowania i polityki regionalnej dostępne na portalu Ministerstwa Rozwoju Regionalnego i in-nych instytucji państwowych i innych. Nazwisko osoby prowadzącej/osób prowadzących: dr Ewa Klima

14. Nazwa przedmiotu: Gospodarka gruntamiWymiar godzin: 10Forma zajęć: wykładRealizacja: studia stacjionarne, uzupełniające magisterskie, I rok.Punkty ECTS: 1Założenia i cele przedmiotu:

Zapoznanie z podstawowymi terminami funkcjonującymi w gospodarce gruntami, przepisami prawnymi obowiązu-jącymi w obrocie nieruchomościami, podstawowymi procedurami stosowanymi na rynku nieruchomości i w obrocie mieniem komunalnym i skarbu państwa. Wadami i zaletami inwestowania w nieruchomości.Treści programowe: Zakres pojęciowy gospodarki gruntami i gospodarki ziemią w świetle obowiązujących przepisów prawa, definicja nieruchomości gruntowej, jej specyficzne cechy i funkcje pełnione w gospodarce, czynniki wpływające na kształto-wanie się wartości nieruchomości, rodzaje mienia, oraz formy władania nieruchomościami, specyfika rynku nieru-chomości gruntowych po 90-tym roku - rodzaje i funkcje w gospodarce rynkowej, regulacje prawne, podmioty dzia-łające na rynku nieruchomości. Uwłaszczenia na mocy ustawy, zasady wywłaszczenia, rodzaje opłat związanych z posiadaniem nieruchomości, źródła informacji o nieruchomościach (księga wieczysta, ewidencja gruntów, mapy te-matyczne, kataster), aktualna sytuacja na rynku nieruchomości w Polsce.Metody dydaktyczne: wykład, prezentacja multimedialna, dyskusja.Forma zaliczenia: kolokwium zaliczeniowe z możliwością korzystania z notatek i literatury.Wykaz literatury:• Brol R-,2001, Ekonomika i zarządzanie miastem. Akademii Ekonomicznej Wrocław,Bryx M.,, Matkowski R., 2001, Inwestycje w nieruchomości, Polteks Warszawa,• Ustawa o gospodarce nieruchomościami z 21 sierpnia 1997 rDz.U.261 z 2004 r. Poz.2603 z nowelizacjami• Geografia urbanistyczna, 2008, St.Liszewski (red.), Wyd. UŁ, ŁódźKucharska-Stasiak E., 1999, Nieruchomość a rynek. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.Osoba prowadząca: dr Lidia Groeger

15. Nazwa przedmiotu: Pracownia magisterskaLiczba godzin zajęć dydaktycznych: 60Forma zajęć: ćwiczeniaRok studiów, semestr: I i IIr. USM, semestr zimowy i letniLiczba pkt. ECTS: 4Założenia i cele przedmiotu:Zajęcia prowadzone w ramach przedmiotu pracownia magisterska maja na celu pomoc studentom w przygotowa-niu pracy magisterskiej. W ramach zajęć rozwiązywane będą konkretne problemy, jakie mogą napotkać magistran-ci związane z zastosowaniem poznanych w toku studiów metod badawczych. Do dyspozycji studentów przeznaczona jest pracownia komputerowa z wyposażeniem pozwalającym na przygoto-wanie map, wykresów i rysunków oraz skład tekstu.Metody dydaktyczne:: Doskonalenie w zastosowaniu metod badawczych i technik komputerowychForma i warunki zaliczenia: Wykonanie wszystkich ćwiczeń w trakcie zajęć.Wykaz literatury:• Runge J. Wybrane zagadnienia analizy przestrzennej w badaniach geograficznych UŚ, Katowice 1992• Chojnicki Z., Czyż T. Metody taksonomii numerycznej w regionalizacji geograficznej PWN, Warszawa 1973• Domański R. Zasady geografii społeczno-ekonomicznej PWN, Warszawa 1990• Werwicki A. Transformacja społeczno-ekonomiczna Polski Środkowej Wydawnictwo UŁ, Łódź, 1998• Zapart P. GIS Komputerowe systemy informacji przestrzennej , Intersofland.• MapInfo Professional – Przewodnik Użytkownika, MapInfo Corporation. • MapInfo Professional – Opis funkcji; MapInfo Corporation.Nazwisko osoby prowadzącej: dr Wojciech Retkiewicz,

Nazwa przedmiotu: Pracownia magisterskaLiczba godzin zajęć dydaktycznych: 15Forma zajęć: wykładRok studiów, semestr: I uz. mgr./2Liczba punktów ECTS: 4Założenia i cele przedmiotu:Przygotowanie magistrantów do samodzielnego prowadzenia badań ankietowych – konstrukcja narzędzie, praca w terenie, obróbka pozyskanego materiału, analiza.Treści programowe:Zapoznanie studentów z tworzeniem narzędzi badawczych – ankieta, wywiad kwestionariuszowy; prowadzenie ba-dań w terenie – badania pilotażowe; budowa bazy danych w programie SPSS; analiza danych ilościowych z wyko-rzystaniem programu SPSS. Metody dydaktyczne: pokaz, projekt. Forma i warunki zaliczenia przedmiotu: ocena projektu.Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:• Babbie E., 2004, Badania społeczne w praktyce, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.• Lutyński J., 1994, Metody badań społecznych. Wybrane zagadnienia, ŁTN, Łódź.• Nawojczyk M., 2002, Przewodnik po statystyce dla socjologów, SPSS Polska, Kraków.15. Nazwisko osoby prowadzącej/osób prowadzących: dr Ewa Klima

16. Nazwa przedmiotu: Seminarium magisterskie na specjalizacji „Gospodarka Przestrzenna i Planowanie Prze-strzenne”Liczba godzin: 120 godz. Forma zajęć: seminariumRok I i II, semestr I-IVLiczba punktów ECTS: 32Założenia i cele przedmiotu:Przygotowanie teoretyczne i praktyczne studenta do prowadzenia badań geograficznych z zakresu przestrzennego zagospodarowania środowiska. Zapoznanie z metodologią badań. Kształtowanie umiejętności poszukiwania i wła-ściwego wykorzystania literatury przedmiotu, pozyskiwania materiałów źródłowych w terenie, instytucjach, umiejęt-ności interpretacji zebranych informacji, poprawnego opisu, prezentacji w formie statystycznej, kartograficznej i gra-ficznej, logicznego wnioskowania, uogólniania.Treści programowe:Rok I: Zarys problematyki badań związanych z wybraną specjalizacją. Zakres wymagań stawianych pracom

magisterskim z geografii. Etapy przygotowania pracy magisterskiej: motywy wyboru tematu pracy, tytuł pracy, hipotezy, gromadzenie materiału. Tematyka cel, podmiot i przedmiot badań w proponowanych przez studentów tematach prac magisterskich. Studia literatury, przypisy i cytowanie źródeł informacji. Układ pracy. Metody badań w geografii społeczno-ekonomicznej. Prace terenowe. Opracowanie i prowadzenie badań ankietowych. Porządkowanie i klasyfikacja materiału. Analiza statystyczna. Wnioskowanie i uogólnianie. Najczęściej popełniane błędy w magisterskich pracach geograficznych.

Rok II: Prezentacja wyników prac terenowych. Ostateczna weryfikacja planów pracy. Analiza tekstów, dyskusja i omówienie przygotowanych i zaprezentowanych przez studentów kolejnych rozdziałów prac magisterskich.

Metody dydaktyczne: Seminaryjne: dyskusji, analizy dokumentów, studia przykładowe, prezentacja zebranych ma-teriałów, analiza tekstów źródłowych i tekstów przygotowanych przez studentówForma i warunki zaliczenia przedmiotu: Rok I: opracowanie koncepcji pracy magisterskiej, przygotowanie przeglą-du literatury, napisanie wstępnego rozdziału pracy magisterskiej.Rok II: prezentacja kolejnych rozdziałów pracy, przygotowanie i złożenie pracy magisterskiejWykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:• Boć J., 1994., Jak pisać pracę magisterską, Wrocław • Chojnicki Z.,1999., Podstawy metodologiczne i teoretyczne geografii, Bogucki PWN, Poznań• Eco U.,2007., Jak napisać pracę dyplomową. Poradnik dla humanistów .Wydawnictwo Uniwersytetu Warszaw-skiego• Plit F., 2007., Jak pisać prace licencjackie i magisterskie z geografii, Warszawa• Woźniak K., 1999., O pisaniu pracy magisterskiej na studiach humanistycznych. Przewodnik praktyczny, Wy-dawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Łódź • Urban S., Ładoński W., 1999., Jak napisać dobrą pracę magisterską, wyd 3. Akademia Ekonomiczna we Wro-cławiuNazwisko osoby prowadzącej: Elżbieta Szkurłat

Seminarium magisterskie nt. Gospodarka Przestrzenna i Planowania PrzestrzenneSeminarium magisterskie: I i II rok magisterskich studiów uzupełniających stacjonarnych i zaocznych; specjalizacja z Gospodarki i Planowania Przestrzennego.Liczba godzin: 120-studia stacjonarneZarys treści:Organizacja i transformacja przestrzeni społeczno-ekonomicznej Polski ŚrodkowejKierunki rozwoju i zróżnicowanie przestrzenne sektora usługowego Przestrzenne procesy i struktury demograficzne i społeczne; terytorialne nierówności w poziomie życia: percepcja i wyobrażenia przestrzeniRozwój i restrukturyzacja okręgów i ośrodków przemysłowychZakres umiejętności/wiedzy:Kształcenie umiejętności obserwowania i analizowania badanych zjawisk, dostrzegania prawidłowości oraz logicz-nego rozumowania.Doskonalenie umiejętności posługiwania się nabytą wiedzą oraz samodzielnego jej rozszerzania.Poszerzenie wiedzy o metodach pracy naukowej i praktycznych ich zastosowaniach.Dokonanie odkrywczej pracy badawczej na przykładzie wybranego wąskiego problemuWarunki zaliczenia: I rok: przygotowanie koncepcji pracy magisterskiej i jednego jej rozdziału; II rok: przygotowanie pozostałych rozdziałów pracy.Wykaz literatury:• Boć J., Jak pisać pracę magisterską, Wrocław 1994• Woźniak K., O pisaniu pracy magisterskiej na studiach humanistycznych. Przewodnik praktyczny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Łódź 1999• Chojnicki Z., Podstawy metodologiczne i teoretyczne geografii, Bogucki WN, Poznań 1999Prowadzący: prof. dr hab. Jerzy Dzieciuchowicz.

17. Nazwa przedmiotu: Terenowe ćwiczenia specjalizacyjne

Liczba godzin: 30Forma zajęć: ćwiczenia terenowe;Rok studiów, semestr: studia stacjonarne, I rok USM, semestr letni Liczba pkt. ECTS: 2 Założenia i cele przedmiotu:Poznanie metod badań terenowych i kameralnych z zakresu gospodarki przestrzennej i planowania przestrzenne-go, a także kształcenie umiejętności ich wykorzystania w wykonywanym samodzielnie projekcie planistycznym.Treści programowe:Wykonanie kompleksowej inwentaryzacji ulicy, dzielnicy, osiedla miejskiego, wiejskiego lub centrum miasta obej-mującej treści zarówno fizycznogeograficzne, jak i uwarunkowania historyczne, a także poszczególne elementy za-gospodarowania przestrzennego obszaru badań: mieszkalnictwo, przemysł, usługi, komunikacja, zieleń i rekreacja i in. Przedmiotem badań jest także analiza jakości życia ludności (rozmieszczenie, struktury demograficzne, spo-łeczne, ekonomiczne, warunki mieszkaniowe i miejsca pracy, poziom infrastruktury technicznej i społecznej, bez-pieczeństwo ludności). Zebrane bezpośrednio w terenie materiały źródłowe, a także podczas kwerendy w instytu-cjach są opracowywane kameralnie. Końcowe opracowanie jest weryfikowane z planem przestrzennego zagospo-darowania badanego obszaru. Efektem końcowym ćwiczeń jest wykonany projekt planistyczny. Integralną częścią terenowych ćwiczeń specjalizacyjnych jest jednodniowy wyjazd studialny na teren największego w Polsce okręgu paliwowo-energetycznego opartego na węglu brunatnym – Bełchatowskiego Okręgu Przemysłowego. Celem wy-jazdu jest poznanie zagospodarowania przestrzennego okręgu.Metody dydaktyczne: Obserwacja geograficzna, kwerenda biblioteczna, inwentaryzacja, metody kartograficzne, fo-tografia, wywiad, ankieta.Forma i warunki zaliczenia: Prezentacja i złożenie końcowego opracowania projektu planistycznego realizowanego indywidualnie lub w grupie. Esej na wybrany temat przez studenta z wyjazdu studialnego na teren Bełchatowskiego Okręgu Przemysłowego.Wykaz literatury podstawowej:• Niżnik A.M., 1988, Zespół Górniczo-Energetyczny „Bełchatów” jako obiekt badań naukowych i wycieczek dy-daktycznych, [w:] Zakład przemysłowy w akademickim kształceniu nauczycieli geografii, „Materiały i Sprawozdania”, z. 16, Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków, s. 127-131;• Niżnik A.M., 1999, Zespół Górniczo-Energetyczny „Bełchatów” – przekształcenia krajobrazu wywołane jego działalnością, [w:] Nauki geograficzne a edukacja społeczeństwa, Materiały XLVIII Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, Łódź 9-11 września 1999r., Tom 2 Region Łódzki 1999, s. 180-205, [współautorzy: Balcerowski L., Gieras M., Goździk J., Kuszneruk J.];• Nowakowski M., 1966, Aktualne problemy z zakresu metody sporządzania miejscowych planów zagospodaro-wania przestrzennego, Miasto nr 9;• Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dn. 26 sierpnia 2003r. w sprawie wymaganego zakresu projektu miej-scowego planu zagospodarowania przestrzennego, Dz.U. nr 164, poz. 1587.Wykaz literatury uzupełniającej:• Kluczbork. Studium geograficzno-ekonomiczne, 1970, red. L. Straszewicz, Instytut Śląski, Opole;• Leonhard H., 1950, Trzebnica. Studium geograficzno-planistyczne, Czasopismo Geograficzne, T. 21/22, z. 1-4;Osoby prowadzące: dr Anna Niżnik, dr Agnieszka Rochmińska

Nazwa przedmiotu: Planowanie miejscoweLiczba godzin zajęć dydaktycznych: 15Forma zajęć: wykładRok studiów: II rok studiów uzupełniających (magisterskich) stacjonarnych – semestr zimowyLiczba punktów ECTS: 8Założenia i cele przedmiotu: Głównym celem wykładu jest zapoznanie studentów z gospodarką przestrzenną gminy: z podstawowymi dokumen-tami planistycznymi i ich rolą oraz z czynnikami wpływającymi na kształtowanie różnych struktur funkcjonalno-prze-strzennych.Treści programowe:Planowanie w świetle literatury polskiej i zagranicznej. Geneza planowania w Polsce. Zmiana roli planów miejsco-wych w ustawodawstwie polskim. System planowania przestrzennego w Polsce. Studium uwarunkowań i kierun-ków zagospodarowania przestrzennego gminy (m.in.: części składowe, treść, cele opracowania, tryb uchwalania). Procedura sporządzania planu miejscowego. Podmiot i przedmiot planu. Materiały wyjściowe do sporządzania pla-nu. Zasada uspołecznienia planowania miejscowego. Nadzór nad planowaniem przestrzennym gminy. Części skła-dowe planu. Formy ustaleń zawartych w planie. Skutki prawne uchwalania miejscowego planu. Warunki zabudowy i zagospodarowania terenu. Strategia rozwoju gminy - m.in. tryb uchwalania, treść strategii, cele opracowania, czę-ści składowe, fazy budowy strategii, rola w systemie planowania gminy. Wzajemne relacje między planem miejsco-wym, studium i strategią. Funkcje planu i studium. Ład przestrzenny – trudności i nieścisłości w definiowaniu poję-cia. Elementy ładu przestrzennego. Autonomiczne przyczyny zaburzenia ładu przestrzennego. Zasada zrównowa-żonego rozwoju. Standardy urbanistyczne w planowaniu. Metody dydaktyczne: wykład (asymilacja wiedzy) z wykorzystaniem technik multimedialnychForma i warunki zaliczenia przedmiotu: egzaminWykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:

• Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003 r., Dz.U. nr 80, poz. 717• Geografia urbanistyczna, 2008, St. Liszewski (red.), Wyd. UŁ, Łódź• Karwińska A., 2008, Gospodarka przestrzenna. Uwarunkowania społeczno-kulturowe, PWN Warszawa.• Leśniak J., 1985, Planowanie przestrzenne, PWN, Warszawa• Dębski J., 2001, Gospodarka przestrzenna jej geneza, stan i rozwój, Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Białymstoku.• Kornik St., Słodczyk J., 2005, Podstawy gospodarki przestrzennej - wybrane aspekty, Wyd. AE, Wrocław• Parysek J.J., 2006, Wprowadzenie do gospodarki przestrzennej, UAM, Poznań• Domański R., 2002, Gospodarka przestrzenna, Wyd. Naukowe PWN Warszawa - nowe wydanie -2005, 2006• Poradnik urbanisty, 2005, Towarzystwo Urbanistów Polskich, Warszawa• Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 26 sierpnia 2003 r., w sprawie wymaganego zakresu projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, Dz.U. nr 164, poz. 1587• Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 26 sierpnia 2003 r., w sprawie oznaczeń i nazewnictwa stosowa-nych w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz decyzji o warunkach zabudowy, Dz. U. nr 164, poz. 1589• Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 26 sierpnia 2003 r., w sprawie sposobu ustalania wymagań doty-czących nowej zabudowy i zagospodarowania terenu w przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, Dz. U. nr 164, poz. 1588• Biuletyn KPZK PAN, Studia KPZK PAN, Urbanista, inne ustawyNazwisko osoby prowadzącej/ osób prowadzących: dr Agnieszka Rochmińska

Nazwa przedmiotu: Planowanie miejscoweWymiar godzin zajęć dydaktycznych: 30Forma zajęć: ćwiczeniaRealizacja: II rok studiów uzupełniających (magisterskich) stacjonarnych – semestr zimowyLiczba punktów ECTS: 8Założenia i cele przedmiotu: Poznanie podstawowych opracowań planistycznych ( strategia , studium, plan miejscowy ), zawartości i ich zna-czenia w systemie planowania miejscowego, części składowych, procesów i faz powstawania . Interpretacja i pra-widłowe czytanie planu na podstawie aktualnie obowiązujących przepisów prawnych. Sporządzanie decyzji o wa-runkach zabudowy. Skutki prawne uchwalonych planów miejscowych oraz decyzji o warunkach zabudowy w prak-tyce .Treści programowe:Rola planowania miejscowego w systemie planowania przestrzennego w Polsce. Strategia i Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (m.in.: części składowe, treść, cele opracowania, przykłady zrealizowanych opracowań). Procedura sporządzania i zakres studium i planu miejscowego. Rodzaj i zakres wy-magań dotyczących treści ustaleń studium i planów miejscowych, materiały wyjściowe do sporządzania opracowań planistycznych. Funkcje planu, etapy sporządzania, czynności wymagane przy sporządzaniu planu, dokumentacja planu, część graficzna i opisowa – zasady sporządzania i przepisy prawne je regulujące . Części składowe planu. Formy ustaleń zawartych w planie. Skutki prawne uchwalania miejscowego planu. Warunki zabudowy i zagospoda-rowania terenu. Wzajemne relacje między planem miejscowym, studium i strategią. Sporządzanie opracowań pla-nistycznych w praktyce.Metody dydaktyczne: prezentacje z wykorzystaniem technik multimedialnych, ćwiczenia symulacyjne, dyskusja.Forma i warunki zaliczenia przedmiotu: na podstawie ocen z wykonanych ćwiczeń i udziału w zajęciachWykaz literatury :• Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003 r., Dz.U. nr 80, poz. 717• Geografia urbanistyczna, 2008, St.Liszewski (red.), Wyd. UŁ, Łódź• Karwińska A., 2008, Gospodarka przestrzenna. Uwarunkowania społeczno-kulturowe, PWN Warszawa.• Leśniak J., 1985, Planowanie przestrzenne, PWN, Warszawa• Dębski J., 2001, Gospodarka przestrzenna jej geneza, stan i rozwój, Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Białymstoku.• Kornik St., Słodczyk J., 2005, Podstawy gospodarki przestrzennej - wybrane aspekty, Wyd. AE, Wrocław• Parysek J.J., 2006, Wprowadzenie do gospodarki przestrzennej, UAM, Poznań• Domański R., 2002, Gospodarka przestrzenna, Wyd. Naukowe PWN Warszawa - nowe wydanie -2005, 2006• Poradnik urbanisty, 2005, Towarzystwo Urbanistów Polskich, Warszawa• Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 26 sierpnia 2003 r., w sprawie wymaganego zakresu projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, Dz.U. nr 164, poz. 1587• Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 26 sierpnia 2003 r., w sprawie oznaczeń i nazewnictwa stosowa-nych w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz decyzji o warunkach zabudowy, Dz.U. nr 164, poz. 1589• Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 26 sierpnia 2003 r., w sprawie sposobu ustalania wymagań doty-czących nowej zabudowy i zagospodarowania terenu w przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, Dz.U. nr 164, poz. 1588

• Biuletyn KPZK PAN, Studia KPZK PAN, Urbanista, inne ustawyNazwisko osoby prowadzącej: dr Lidia Groeger

Nazwa przedmiotu: Samorząd terytorialny i gospodarka komunalnaLiczba godzin zajęć dydaktycznych: 15Forma zajęć: wykładRok studiów: II rok studiów uzupełniających (magisterskich) stacjonarnych – semestr zimowyLiczba punktów ECTS: 4Założenia i cele przedmiotu: Głównym celem wykładu jest zapoznanie studentów z możliwościami rozwoju gospodarczego jednostek samorzą-du terytorialnego (z szansami i barierami). Treści programowe:Podstawowe pojęcia z zakresu samorządu. Cechy samorządu terytorialnego. Geneza samorządu terytorialnego na ziemiach polskich. Organy władzy samorządowej i rządowej. System wyboru władz samorządu terytorialnego. Struktura władz. Zakres zadań. Budżety jednostek samorządowych. Instytucje demokracji bezpośredniej w gminie. Rozwój lokalny, działalność gospodarcza gminy, działalność komunalna, przedsiębiorczość komunalna – wyjaśnie-nie pojęć. Zakres gospodarki komunalnej. Gospodarowanie mieniem komunalnym (m.in. składniki, formy gospoda-rowania). Formy organizacyjno-prawne działalności gospodarczej gminy. Prywatyzacja usług komunalnych. Pod-stawy formalno - prawne działalności związków, porozumień oraz stowarzyszeń gmin. Rola władz lokalnych w dzia-łalności gospodarczej. Czynniki i instrumenty pobudzania rozwoju lokalnego. Źródła finansowania rozwoju lokalne-go – wykorzystanie środków „unijnych”. Rola marketingu terytorialnego w rozwoju lokalnym. Metody dydaktyczne: wykład (asymilacja wiedzy) z wykorzystaniem technik multimedialnychForma i warunki zaliczenia przedmiotu: kolokwiumWykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:• Miszczuk A., Miszczuk M., Żuk K., 2007, Gospodarka samorządu terytorialnego, Wyd. PWN, Warszawa• Gospodarka regionalna i lokalna, 2008, Z.Strzelecki (red.), Wyd. PWN, Warszawa• Samorząd terytorialny. Podstawy ustroju i działalności, 2006, Wyd. Prawnicze LexisNexis, Warszawa• Parysek J.J., 2001, Podstawy gospodarki lokalnej, Wydawnictwo Naukowe, Poznań.• Ustawa O gospodarce komunalnej • Ustawa O samorządzie gminnym • Ustawa O samorządzie województwa • Ustawa O administracji rządowej w województwie• Ustawa O samorządzie powiatowym • Ustawa Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw • Ustawa O bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta Nazwisko osoby prowadzącej/ osób prowadzących: dr Agnieszka Rochmińska

Nazwa przedmiotu: Samorząd terytorialny i gospodarka komunalnaLiczba godzin zajęć dydaktycznych: 15Forma zajęć: ćwiczeniaRok studiów: II rok studiów uzupełniających (magisterskich) stacjonarnych – semestr zimowy Liczba punktów ECTS: 2 Założenia i cele przedmiotu:Celem zajęć jest przedstawienie wybranych zagadnień związanych z funkcjonowaniem gmin w Polsce i w krajach UE. W ramach ćwiczeń studenci zdobędą wiedzę z zakresu stanowienia prawa oraz prowadzenia gospodarki przez samorządy wszystkich szczebli w Polsce, a także będą umieli ocenić potencjał i szanse rozwoju gmin na podstawie wybranych przykładów.Treści programowe:Charakterystyka ustroju jednostek samorządu terytorialnego w Polsce.Europejskie modele ustroju samorządu terytorialnego.Prawo miejscowe samorządu terytorialnego, obywatelskie prawo do informacji publicznejFinanse jednostek samorządu terytorialnego gminnego, powiatowego i wojewódzkiego; Wydatki oraz budżet jedno-stek samorządu terytorialnego: pojęcie, zasady, formy, proceduryPorównanie gospodarki wybranych gmin w Polsce.Metody dydaktyczne: praca w grupach, praca indywidualna, analiza przypadku.Forma i warunki zaliczenia przedmiotu: aktywne uczestnictwo w zajęciach, prace pisemne i multimedialne, kolo-kwium.

Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:• Izdebski H., 2006, Samorząd terytorialny, podstawy ustroju i działalności, Wyd. Prawnicze Lexis Nexis, Warsza-wa.• Niewiadomski Z., 2001, Samorząd terytorialny ustrój i gospodarka, Branta, Bydgoszcz.• Wojciechowski E., 1997, Samorząd terytorialny w warunkach gospodarki rynkowej, Wyd. Naukowe PWN.• Izdebski H., Kulesza M., 1998, Administracja publiczna: zagadnienia ogólne, LIBER Warszawa.

• Parysek J.J., 2001, Podstawy gospodarki lokalnej, Wydawnictwo Naukowe, Poznań.• Ustawy i normy prawne dotyczące samorządu terytorialnego i gospodarki komunalnejNazwisko osoby prowadzącej: mgr Karolina Dmochowska-Dudek

Nazwa przedmiotu: Gospodarka gruntamiWymiar godzin: 15Forma zajęć: wykładRealizacja: uzupełniające magisterskie, II rok.Punkty ECTS: 2Założenia i cele przedmiotu: Zapoznanie z podstawowymi terminami funkcjonującymi w gospodarce gruntami, przepisami prawnymi obowiązu-jącymi w obrocie nieruchomościami, podstawowymi procedurami stosowanymi na rynku nieruchomości i w obrocie mieniem komunalnym i skarbu państwa. Wadami i zaletami inwestowania w nieruchomości.Treści programowe: Zakres pojęciowy gospodarki gruntami i gospodarki ziemią w świetle obowiązujących przepisów prawa, definicja nieruchomości gruntowej, jej specyficzne cechy i funkcje pełnione w gospodarce, czynniki wpływające na kształto-wanie się wartości nieruchomości, rodzaje mienia, oraz formy władania nieruchomościami, specyfika rynku nieru-chomości gruntowych po 90-tym roku - rodzaje i funkcje w gospodarce rynkowej, regulacje prawne, podmioty dzia-łające na rynku nieruchomości. Uwłaszczenia na mocy ustawy, zasady wywłaszczenia, rodzaje opłat związanych z posiadaniem nieruchomości, źródła informacji o nieruchomościach (księga wieczysta, ewidencja gruntów, mapy te-matyczne, kataster), aktualna sytuacja na rynku nieruchomości w Polsce.Metody dydaktyczne: wykład, prezentacja multimedialna, dyskusja.Forma zaliczenia: kolokwium zaliczeniowe z możliwością korzystania z notatek i literatury.Wykaz literatury:• Brol R-,2001, Ekonomika i zarządzanie miastem. Akademii Ekonomicznej Wrocław,Bryx M.,, Matkowski R., 2001, Inwestycje w nieruchomości, Polteks Warszawa,• Ustawa o gospodarce nieruchomościami z 21 sierpnia 1997 rDz.U.261 z 2004 r. Poz.2603 z nowelizacjami• Geografia urbanistyczna, 2008, St.Liszewski (red.), Wyd. UŁ, ŁódźKucharska-Stasiak E., 1999, Nieruchomość a rynek. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.Osoba prowadząca: dr Lidia Groeger

Nazwa przedmiotu: Programowanie rozwoju regionalnego w UE Liczba godzin zajęć dydaktycznych: 15Forma zajęć: konwersatorium/wykładRok studiów, semestr: II uz. mgr./2Liczba punktów ECTS: Założenia i cele przedmiotu:Celem jest teoretyczne i praktyczne wprowadzenie studentów w zagadnienia związane z programowaniem regio-nalnym w Unii Europejskiej. Zajęcia są uzupełnieniem do zajęć z Planowania krajowego i regionalnego. Bardzo ważne są w tym przypadku treści praktyczne – jednym z celów jest zapoznanie słuchaczy z metodologią oceny rozwoju regionalnego i aktualnymi instrumentami wspomagania polityki regionalnej.Treści programowe:Analiza procedur programowania UE, podstawy prawne, dostępne środki (okres programowania 2007–2013); ewa-luacja metodą HERMIN; procedury aplikacyjne funduszy Strukturalnych i innych; programy operacyjne w Polsce,; propozycje na okres programowania 2014–2020. Metody dydaktyczne: Metody kameralne – pokaz, analiza przypadków, projekt.Forma i warunki zaliczenia przedmiotu: projekt.Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:• Brodecki Z., red, 2005, Regiony, LexisNexis, Warszawa. • Rudolf W, 2008, Polityka regionalna UE, Wyd. UŁ, Łódź• Dokumenty programowania i polityki regionalnej dostępne na portalu Ministerstwa Rozwoju Regionalnego i in-nych instytucji państwowych i innych. Nazwisko osoby prowadzącej/osób prowadzących: dr Ewa Klima

Uniwersytet Łódzki

Wydział Nauk Geograficznych

Instytut

Katedra Geografii Politycznej i Studiów Regionalnych

PROGRAM SPECJALIZACJI GEOGRAFIA URBANISTYCZNA

kierunek: geografia

2-letnie magisterskie studia uzupełniające

Specjalizacja: geografia urbanistyczna

GEOGRAFIA (STUDIA MAGISTERSKIE) - dzienne (od 1.X.2008)program specjalizacji GEOGRAFIA URBANISTYCZNA

Zajęcia ECTS Zal. godziny Semestr (godz.)

Razem Wykł./Konw

ćw. I II III IV

Metodologia badań geograficznych pw 4 30 15 15 30 Filozofia pw 4 30 15 15 30 Globalne problemy geografii fizycznej kw 8 Egz. 60 45 15 60 Globalne problemy geografii społ.-ekonom.

kw 8 Egz. 60 45 15 60

Zajęcia specjalnościowe (w tym ćw. ter.)

s 28 210 210

Zarys historii budowy miast s 4 30 30 30Sieć i system osadniczy s 4 30 30 30Centra miast s 4 Egz. 30 30 30Ekonomika miasta s 4 30 30 30Socjologia miasta s 4 Egz 30 30 30Metody inwentaryzacji

urbanistycznejs 4 30 30 30

Ćwiczenia terenowe specjal. (5 dni)

s 4 30 30 30

Zajęcia fakultatywne* f 32 240 240 Do wyboru 8x30g f 32 240 240 120 120 Seminarium magisterskie s 32** 120 30 30 30 30 Pracownia magisterska s 4 60 30 30 Razem 2 egz. 810 480 330

Przewidywane fakultatywne kursy specjalizacyjne w ramach geografii urbanistycznej zgłaszane do puli przedmio-tów do wyboru:• Funkcje miast • Formy i struktury przestrzenne osadnictwa wielkomiejskiego • Fizjografia urbanistyczna • Podstawy wyceny nieruchomości • Rewitalizacja obszarów poprzemysłowych • Studium zagospodarowania przestrzennego miasta – planowanie miejscowe • Cyfrowa kartografia urbanistyczna • Prawne aspekty w urbanistyce • Turystyka miejska • Klimat miast

pw - przedmiot podstawowy (zajęcia wspólne dla wszystkich specjalizacji)kw – przedmiot kierunkowy (zajęcia wspólne dla wszystkich specjalizacji)s – przedmioty specjalizacyjnef - przedmioty fakultatywne* listę przedmiotów fakultatywnych proponowanych przez katedry prowadzące specjalizację (z podaniem osoby prowadzącej, zakresu merytorycznego, formy zajęć i formy zaliczeń, w tym 4 egzaminy). Wybór tych zajęć odbywa się za akceptacją promo-tora; szczegółowe zasady ich wyboru (termin, minimalna i maksymalna liczebość grup) ustala i podaje do wiadomości studen-tów dziekan w terminie do 15 kwietnia poprzedzającego roku akademickiego;** po I roku – 6 pkt. ECTS, po II roku – 26 pkt. ECTS

Uwaga: Na studiach magisterskich obowiązuje od roku 2009/10 roczny system zaliczeń Studenci mają możliwość wyboru specjalizacji ( z zastrzeżeniem, że zgłosi się wymagana liczba kandydatów), przy czym jeśli liczba kandydatów jest większa niż liczba miejsc o kwalifikacji decyduje średnia ocen ze studiów licencjackich. Minimalną i maksymalną liczbę studentów na specjalizacji określa dziekan, zgodnie z przepisami obowiązujacymi w UŁ

Profil kształcenia i sylwetka absolwenta.Począwszy od roku akademickiego 2001/2002 na kierunku „geografia” w Uniwersytecie Łódzkim prowadzona jest na uzupełniających studiach magisterskich (tylko na studiach stacjonarnych) specjalizacja magisterska o nazwie „geografia urbanistyczna”.

Powstanie tej specjalizacji, którą prowadzi, dawniej Katedra, a od 2007 roku Instytut Geografii Miast i Turyzmu, jest naturalną konsekwencją dorobku naukowego geografów zajmujących się osadnictwem co potwierdzają sumujące ten dorobek prace K. Dziewońskiego (1956, 1990), S. Liszewskiego (red. 1993, 1994, 1995) oraz S. Liszewskiego i W. Maika (red. 2005).W łódzkim ośrodku geograficznym badania nad geografią osadnictwa zainicjował L. Straszewicz a kontynuują je jego uczniowie. Z tego zakresu powstało tu kilkanaście prac doktorskich i kilka prac habilitacyjnych.Podejmując się organizacji specjalizacji z geografii urbanistycznej Katedra Geografii Miast i Turyzmu dysponowała zespołem geografów, którzy ukończyli różne studia wyższe (socjologia, architektura, ekonomia i oczywiście geo-grafia) a następnie uzyskali doktoraty z geografii osadnictwa, a część również stopnie doktora habilitowanego z tej dziedziny geografii.Mając świadomość szeroko prowadzonych badań geograficznych do realizacji tej specjalizacji zaproszeni zostali również geografowie z innych subdyscyplin: geografii fizycznej i ekonomicznej a także praktycy z planowania urba-nistycznego.Celem specjalizacji geografia urbanistyczna jest wykształcenie geografa urbanisty, który w ramach studiów uzyska zasób wiedzy zarówno z subdyscyplin geografii jak i innych dyscyplin naukowych pozwalających na pełnoprawny jego udział w procesie planowania organizacji przestrzeni miejskiej w ramach interdyscyplinarnego zespołu urbani-stów. Tak wykształcony geograf urbanista powinien wnieść nowe wartości i szerokie interdyscyplinarne spojrzenie na współczesne kształtowanie ładu przestrzennego miasta.W czasie studiów na specjalizacji geografia urbanistyczna student ma obowiązek posiadać wiedzę w ramach kilku bloków tematycznych:Z geografii fizycznej w zakresie:- fizjografii urbanistycznej- klimatu miastZ wiedzy społecznej w zakresie:- demografii miasta- geografii społecznej miastZ historii budowy miast i procesu ich przekształceń w zakresie:- historia budowy miast- procesy urbanizacji- formy i struktury przestrzenne wielkich skupisk miejskich- rewitalizacja obszarów przemysłowychZ podstaw gospodarki i funkcjonowania miast w zakresie:- funkcji miast- ekonomika miast- centra miast- sieci i systemy osadnicze miastZ wiedzy aplikacyjnej w zakresie:- studium zagospodarowania przestrzennego miast- podstaw wyceny nieruchomości miejskich- studiów inwentaryzacji urbanistycznej miast- studiów terenowych (ćwiczenia terenowe)Przez dwa lata studiów prowadzone jest również seminarium magisterskie i pracownia magisterska. Studenci po-dejmujący studia na specjalizacji mają do dyspozycji podręcznik akademicki przygotowany przez prowadzących zajęcia pod red. S. Liszewskiego „Geografia urbanistyczna”, Wydawnictwo UŁ, Łódź, 2008.

1. Nazwa Przedmiotu: Zarys historii budowy miastLiczba godzin: 30 godzinForma zajęć: wykładRok studiów: I semestr: IILiczba punktów ECTS: 4Założenia i cele przedmiotu: student geografii urbanistycznej powinien posiadać - obok podstaw wiedzy ogólnej na temat historii budowy miast - również umiejętności praktyczne: rozpoznawania cech właściwych układom przestrzennym miast różnych okresów historycznych oraz analizy ich struktury przestrzennej i funkcjonalnej a także wzajemnych relacji tych elementów w kontekście warunków życia mieszkańcówTreści programowe:Wprowadzenie podstawowych pojęć: miasto, organizacja przestrzeni, strefy funkcjonalne, przestrzeń publiczna, przestrzeń prywatna, zasady planowania, budowniczowie miast. Omówienie czynników kształtujących miasta ( geograficznych, społecznych, kulturowych, poltycznych. Prezentacja okresów w historii budowy miast: miasto przedindustrialne i jego specyfika (Starożytna Grecja , Starożytny Rzym, Średniowiecze wczesne i dojrzałe, rene-sans i barok), miasto industrialne i jego charakterystyka (klasycyzm i pierwsza połowa XIX wieku, II połowa XIX wieku, wiek XX). Miasto postindustrialne i perspektywy rozwoju miast.Metody dydaktyczne: wykład Forma i warunki zaliczenia przedmiotu: kolokwiumLiteratura podstawowa:• Wróbel T., 1973, "Zarys historii budowy miast", Ossolineum Wrocław, Warszawa.• Tołwiński T., 1948,1963, "Urbanistyka" tom 1: "Budowa miasta w przeszłości", tom 2: "Budowa miasta współ-czesnego", 1948, Trzaska, Evert, Michalski, Warszawa oraz tom 3: "Zieleń w architekturze", 1963., PWN, Warsza-wa.• Ostrowski W., 1996, "Wprowadzenie do historii budowy miast. Ludzie i środowisko", Wydawnictwo Politechniki Warszawskiej, Warszawa.• Ostrowski W., 1975, Urbanistyka współczesna, Arkady, Warszawa.Osoba prowadząca zajęcia: Sylwia Kaczmarek

2. Nazwa przedmiotu: Sieć i system osadniczyLiczba godzin zajęć dydaktycznych, 30Forma zajęć: wykład, Rok studiów, semestr: I rok studia uzupełniające magisterskie spec. geografia urbanistyczna 2 semestrLiczba punktów ECTS: 4Założenia i cele przedmiotu Poznanie teorii i metod badawczych z zakresu sieci i systemów osadniczych, szczególnie miejskich. Umiejętność analizy i prezentacji wybranego fragmentu miejskiej sieci osadniczej w Polsce. Treści programoweOmówienie podstawowych pojęć takich jak: sieć osadnicza, zespół osadniczy, system osadniczy oraz prezentacje nurtów badawczych o tej tematyce w geografii. Podejście geograficzno – historyczne do badań miejskiej sieci osadniczej. Przykład Francji i PolskiMetody analizy układów punktowych, w tym analiza odległości najbliższego sąsiada (dendrogram), rozkłady roz-mieszczeń punktów na płaszczyźnie, Przykład analiza miejskiej sieci osadniczej województwa łódzkiego. System osadniczo-transportowySystemy osadnicze, wielkość i ranga miast - metoda Zipfa i Davisa, teoria Christallera i Lösha, Systemy osadnicze, teoria Kenduly, Geyera, wpływ migracji na system osadniczy. Przykład Wielkiej Brytanii, RPA Koncepcje i delimitacje wielkomiejskich zespołów osadniczych. Aglomeracja miejska (geneza, przemiany). Przykła-dy delimitacji aglomeracji w PolsceMetody dydaktyczne : kameralne wykład, praca z mapą, danymi statystycznymiForma i warunki zaliczenia przedmiotu: praca kontrolna (zaliczeniowa); wystąpienie publiczne (prezentacja); aktyw-ny udział w zajęciachWykaz literatury podstawowej i uzupełniającej• H.S. Geyer Studies of urbanization and migration in advaced and developing countries; Edward Elgar Cheltenham, UK, Northampton , MA, USA, 2002.• Golachowski s., Kostrubiec B., Zagożdżon A., Metody badań geograficzno - osadniczych, Warszawa 1974• Jażdżewska I. Przemiany miejskiej sieci osadniczej woj. Łódzkiego [w:] S. Liszewski (red.) Zarys Monografii woj. Łódzkiego ŁTN, Łódź 2002• S. Liszewski 2008 Geografia urbanistyczna WUŁNazwisko osoby prowadzącej/osób prowadzących: Dr Iwona Jażdżewska

Nazwa przedmiotu: Sieć i system osadniczyLiczba godzin zajęć dydaktycznych: 15+15=30Forma zajęć : wykład, konwersatorium Rok studiów, semestr: II rok studia uzupełniające magisterskie spec. geografia urbanistyczna 2 semestrLiczba punktów ECTS: 4

Założenia i cele przedmiotu Poznanie teorii i metod badawczych z zakresu sieci i systemów osadniczych, szczególnie miejskich. Umiejętność analizy i prezentacji wybranego fragmentu miejskiej sieci osadniczej w Polsce. Treści programoweOmówienie podstawowych pojęć takich jak: sieć osadnicza, zespół osadniczy, system osadniczy oraz prezentacje nurtów badawczych o tej tematyce w geografii. Podejście geograficzno – historyczne do badań miejskiej sieci osadniczej. Przykład Francji i PolskiMetody analizy układów punktowych, w tym analiza odległości najbliższego sąsiada (dendrogram), rozkłady roz-mieszczeń punktów na płaszczyźnie, Przykład analiza miejskiej sieci osadniczej województwa łódzkiego. System osadniczo-transportowySystemy osadnicze, wielkość i ranga miast - metoda Zipfa i Davisa, teoria Christallera i Lösha, Systemy osadnicze, teoria Kenduly, Geyera, wpływ migracji na system osadniczy. Przykład Wielkiej Brytanii, RPA Koncepcje i delimitacje wielkomiejskich zespołów osadniczych. Aglomeracja miejska (geneza, przemiany). Przykła-dy delimitacji aglomeracji w PolsceMetody dydaktyczne : kameralne wykład, praca z mapą, danymi statystycznymiForma i warunki zaliczenia przedmiotu: praca kontrolna (zaliczeniowa); wystąpienie publiczne (prezentacja); aktyw-ny udział w zajęciachWykaz literatury podstawowej i uzupełniającej• H.S. Geyer Studies of urbanization and migration in advaced and developing countries; Edward Elgar Cheltenham, UK, Northampton , MA, USA, 2002.• Golachowski s., Kostrubiec B., Zagożdżon A., Metody badań geograficzno - osadniczych, Warszawa 1974• Jażdżewska I. Przemiany miejskiej sieci osadniczej woj. Łódzkiego [w:] S. Liszewski (red.) Zarys Monografii woj. Łódzkiego ŁTN, Łódź 2002• S. Liszewski 2008 Geografia urbanistyczna WUŁNazwisko osoby prowadzącej/osób prowadzących: Dr Iwona Jażdżewska

3. Nazwa przedmiotu: Centra miastLiczba godzin zajęć dydaktycznych, wykład – 30 godzinForma zajęć: wykładRok studiów: I .r st. mgr uz. semestr IILiczba punktów ECTS: 4Założenia i cele przedmiotuZałożenia:Zdobycie umiejętności wyznaczania i kreowania centrum miastaCele:Prześledzenie roli i funkcji centrów (obszarów centralnych) wybranych miasta świata od momentu powstania do chwili obecnejPoznanie studiów i metod wykorzystywanych w wyznaczaniu centrów miastTreści programowePrzegląd definicji pojęcia centrum i śródmieście; Charakterystyce położenia obszarów centralnych w rozwoju historycznym miast; Metody delimitacji centrum miasta. Cechy i kryteria identyfikujące centra miast; Cele i kierunki przekształceń obszarów centralnych, śródmiejskich. Współczesne problemy centrów miast polskich.Studia przypadków. Centra miast brytyjskich, szwedzkich, niemieckich i polskich. Etapy tworzenia centrum Łodzi. Lyon – Confluence - metropolitalny projekt powiększenia centrum miasta .Metody dydaktyczne: wykład Forma i warunki zaliczenia przedmiotu: pozytywnie zdany egzaminWykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:Literatura podstawowa:• Nowakowski M., 1990, Centrum miasta. Teoria, projekty, realizacje, Arakdy, Warszawa• Wolaniuk A., 2008: Centra miast [w:] Liszewski S.(red.): 2008, Geografa urbanistyczna, Łódź, Wyd. UŁLiteratura uzupełniająca:• Coudroy de Lille L., 2003, Lyon-Confluence – metropolitalny projekt w widłach Rodanu i • Saony w Lyonie, XVI Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Łódź• Juchnowicz S., 1971, Śródmieścia miast polskich. Studia nad klształtowaniem i rozwojem • centrów, Zakł.Nar. im.Ossolińskich PAN, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk• VIII Konwersatorium Wiedzy o Mieście, 1995, Centra a peryferie dużych miast. • Transformacja i przyszłość. Pojęcia i metody badawcze, Łódź• Wallis A., 1979, Informacja i gwar. O miejskim centrum, PIW, WarszawaNazwisko osoby prowadzącej: Wolaniuk Anita

4. Nazwa Przedmiotu: Ekonomika miastaLiczba godzin: 30 godzin

Forma zajęć: wykładRok studiów: I semestr: IILiczba punktów ECTS: 4Założenia i cele przedmiotu: Znajomość procesów ekonomicznych, które mają miejsce w przestrzeni miejskiej oraz metod ich analizy. Umiejęt-ność formułowania celów i zadań polityki miejskiej w procesie zarządzania miastem/ regionem miejskimTreści programowe:Ekonomika miasta – podstawowe pojęcia.Gospodarowanie przestrzenią – relacje strukturalne i funkcjonalne. Systemowa analiza miasta. Rozwój miast – definicje i mierniki. Pojęcie zrównoważonego rozwoju na terenach miejskich.Klasyfikacja miast – ujęcie taksonomiczne. Miasto w systemie osadniczym – geografia społeczna miast.Warunki życia mieszkańców miast – mierniki, identyfikacja, sterowanie rozwojem.Turystyczne aktywności w przestrzeni miejskiej i ich znaczenie ekonomiczne.Dobro publiczne, zadania władz lokalnych , działalność komercyjna gmin, efekty zewnętrzne. Uwarunkowania prawne.Zarządzanie strategiczne miastem. Kształtowanie wizerunku miasta , promocja.Metody dydaktyczne: wykład Forma i warunki zaliczenia przedmiotu: praca kontrolna (zaliczeniowa): wystąpienie publiczne (prezentacja); aktyw-ny udział w zajęciachLiteratura podstwowa• Czornik M., 2005, Promocja miasta, Akademia Ekonomiczna Katowice• Markowski T., 1999, Zarządzanie rozwojem miast, PWN Warszawa.• Bury P., Markowski T., Regulski J., 1993, Podstawy ekonomiki miasta, FRP, Łódź.• Parysek J., 2001, Podstawy gospodarki lokalnej, UAM PoznańOsoba prowadząca zajęcia: Jacek Kaczmarek

5. Nazwa Przedmiotu: Socjologia miastaLiczba godzin: 30 godzinForma zajęć: wykładRok studiów: I semestr: IILiczba punktów ECTS: 4Założenia i cele przedmiotu: Celem zajęć jest wyposażenie studentów w wiedzę niezbędną do analizy zjawisk społecznych zachodzących w przestrzeni miejskiej.Treści programowe:1. Socjologia miasta i jej miejsce w systemie nauk społecznychMiasto jako przedmiot refleksji w myśli społecznej. Socjologia miasta jako dyscyplina naukowa i stosowana, związki socjologii miasta z innymi dyscyplinami. Orientacje teoretyczne w socjologii miasta. Metody i techniki badawcze stosowane w socjologii miasta.2. Miejska struktura społeczna i zróżnicowania społeczno-przestrzenne w miastach Pojęcie i wymiary struktury społecznej w miastach. Szkoły wyjaśniające zróżnicowania społeczno-przestrzenne w miastach. Segregacja społeczna w przestrzeni miejskiej. Miasto dualne, gettoizacja, gentryfikacja. Osiedla strzeżo-ne - gated communities. 3. Socjologiczne ujęcie przestrzeni miejskiej - miasto jako przestrzeń społecznaWymiary przestrzeni społecznej miasta; wytwarzanie, percepcja i waloryzacja przestrzeni miejskiej. Wartość prze-strzenna. Socjologiczne ujęcie centrum. Przestrzenie aktywności w mieście i zachowania terytorialne mieszkań-ców. 4. Socjologia miasta a socjologia społeczności lokalnych. Stosunki sąsiedzkie w mieścieCechy definicyjne społeczności lokalnej, społeczność lokalna w mieście. Pojęcie sąsiedztwa. Stosunki sąsiedzkie jako forma stosunków społecznych. Więź sąsiedzka w mieście jako typ więzi społecznej. Więź społeczna (sąsiedzka) w badaniach socjologicznych. Przeobrażenia więzi społecznych (są-siedzkich) w miastach.5. Problemy społeczne w miastach.Pojęcia dewiacji społecznej i patologii. Ubóstwo, bezrobocie, bezdomność, wykluczenie społeczne w przestrzeni miejskiej – definicje i sposoby pomiaru. Konsekwencje zjawisk patologicznych.6. Przestrzeń publiczna i przestrzeń komercyjna w mieście.Istota przestrzeni publicznej; czynniki determinujące przemiany przestrzeni publicznej i przestrzeni komercyjnej; centra handlowe w miastach jako nowe „centra miejskie”. 7. Miejskość i miejski styl życiaPojęcie miejskości i miejskiego stylu życia. Relacja pomiędzy miastem a wsią. Urbanizacja wsi i ruralizacja miast. Społeczne aspekty suburbanizacji.8. Miasto socjalistyczne i miasto postsocjalistyczne.

Pojęcie miasta socjalistycznego. Struktura społeczna, zróżnicowania społeczno-przestrzenne i czynniki rozwoju miasta socjalistycznego. Pojęcie, struktura społeczna, zróżnicowania społeczno-przestrzenne i czynniki rozwoju miasta postsocjalistycznego. Przekształcenia zachodzące we współczesnych miastach polskich.9.Wielkie zespoły mieszkaniowe - geneza, struktura społeczno-przestrzenna i funkcjonalna, przekształcenia, możli-wości ich rehabilitacji (społecznej i fizycznej) oraz humanizacji.10. Polityka lokalna a jakość życia w mieście. Polityka lokalna a jakość życia w mieście, udział mieszkańców w pro-cesie zarządzania miastem – możliwości i ograniczenia.Metody dydaktyczne: wykład Forma i warunki zaliczenia przedmiotu: Egzamin pisemnyLiteratura podstwowa• B. Jałowiecki, M. Szczepański, Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej, Warszawa 2002• B. Jałowiecki, Społeczna przestrzeń metropolii, Scholar, Warszawa 2000• Sagan, Miasto – scena konfliktów i współpracy. Rozwój miasta w świetle koncepcji reżimu miejskiego, Gdańsk 2000. • Wallis, Miasto i przestrzeń, Warszawa 1990. • G. Węcławowicz, Geografia społeczna miast, Warszawa 2003Literatura uzupełniająca• M. Castells, Kwestia miejska. Warszawa 1982• Jałowiecki, A. Majer, M.S. Szczepański (red)., Przemiany miasta. Wokół socjologii Aleksandra Wallisa, Warsza-wa 2004• P. Kryczka, Społeczność osiedla mieszkaniowego w wielkim mieście, Warszawa 1981• E. Kaltenberg-Kwiatkowska, Sąsiedztwo we współczesnym mieście – stereotypy i rzeczywistość [w:] Stare i nowe struktury społeczne w Polsce, W. Misztal, J.• Styk (red.), Lublin 2002• M. Malikowski, Socjologiczne badanie miasta, Rzeszów 1998A. Majer, P. Starosta (red.), Wokół socjologii przestrzeni, Łódź 2004• Z. Pióro (red.), Przestrzeń i społeczeństwo. Z badań ekologii społecznej, Warszawa 1982• Wallis, Informacja i gwar, Warszawa 1979.• J. Wódz, Problemy socjologii miasta. Katowice 1984. Osoba prowadząca zajęcia: dr Ewa Szafrańska

6. Nazwa przedmiotu: Metody inwentaryzacji urbanistycznejLiczba godzin zajęć dydaktycznych: 30 Forma zajęć: konwersatoriumRok studiów, semestr: I rok studiów stacjonarnych uzupełniających magisterskich, specjalność geografia urbani-styczna, semestr letniLiczba punktów ECTS: Założenia i cele przedmiotu: Zdobycie podstawowej wiedzy z zakresu urbanistyki i planowania przestrzennego. Za-poznanie się z metodyką prowadzenia inwentaryzacji urbanistycznej oraz jej znaczeniem w pracach planistycz-nych. Zdobyta podczas zajęć wiedza faktograficzna jest weryfikowana przez samodzielne wykonanie inwentaryza-cji urbanistycznej wskazanego bloku urbanistycznemu śródmieścia Łodzi.Treści programowe:Podstawowe pojęcia urbanistyczne. Polskie prawodawstwo w zakresie planowania przestrzennego – podstawowe dokumenty, etapy planowania prze-strzennego w Polsce.Cel i zakres inwentaryzacji urbanistycznej.Podział i klasyfikacja terenów w mieście:Zabudowa mieszkaniowa (typy zabudowy mieszkaniowej, kryteria podziału, geneza współczesnego budownictwa mieszkaniowego).Strefy pracy w mieście. Miejska dzielnica przemysłowa.Infrastruktura usługowa w mieście i jej rola w tworzeniu przestrzeni publicznej.Tereny komunikacji, organizacja układu komunikacyjnego miasta.Infrastruktura techniczna w mieście.Zieleń w systemie przestrzeni otwartych, koncepcja SPM.Materiały konieczne do wykonania inwentaryzacji urbanistycznej. Konstrukcja karty inwentaryzacyjnej, poszczegól-ne etapy inwentaryzacji (inwentaryzacja urbanistyczna małego miasta, inwentaryzacja budynków, inwentaryzacja elewacji ulic lub pierzei rynkowych). Opracowanie kartograficzne inwentaryzacji.Praca w terenie – wykonanie w grupach inwentaryzacji urbanistycznej wskazanego fragmentu miasta. Opracowa-nie i prezentacja wyników badań.Metody dydaktyczne: dyskusja, praca z materiałem kartograficznym i statystycznymForma i warunki zaliczenia przedmiotu: aktywny udział w zajęciach, wystąpienie publiczne (prezentacja), wykonana samodzielnie inwentaryzacja urbanistycznaWykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:

• Słońska D, Sobieska Z., 1988, Materiały do projektowania regionalnych i miejscowych planów zagospodarowa-nia przestrzennego, Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej, Warszawa• Chmielewski J.M., 2001, Teoria urbanistyki w projektowaniu i planowaniu miast, Oficyna Wydawnicza Politech-niki Warszawskiej, Warszawa • Liszewski S., 1971, Studia inwentaryzacji urbanistycznej miast. Zakres i metody pracy, Opolskie Roczniki Eko-nomiczne, t. III 1970-71, Opole, ss. 257-261• Siejkowska A., 2008, Studia inwentaryzacji urbanistycznej, [w:] Liszewski S., Geografia urbanistyczna, Wydaw-nictwo Uniwersytetu Łódzkiego, ŁódźNazwisko osoby prowadzącej/osób prowadzących: mgr Agnieszka Siejkowska

7. Nazwa przedmiotu: Ćwiczenia terenowe specjalizacyjneLiczba godzin zajęć dydaktycznych: 5 dniForma zajęć: ćwiczenia terenowe Rok studiów, semestr: I rok studia uzupełniające magisterskie spec. geografia urbanistyczna 2 semestrLiczba punktów ECTS: 4Założenia i cele przedmiotu Celem przedmiotu jest wykorzystanie nabytej wiedzy w praktyce. Realizowane poprzez jest inwentaryzację urbani-styczną w małym mieście, a następnie opracowaniu wyników w formie elektronicznej (cyfrowej)Treści programowePoznanie historii i położenia geograficznego miasta ( z literatury)Ćwiczenia w terenie - wypełnianie karty inwetaryzacyjnej budynków, identyfikacja usług, ankiet z mieszkańcamiOpracowanie wyników w sali komputerowej z wykorzystaniem programów GIS, SPSSPrezentacja wynikówMetody dydaktyczne : terenowe i komputerowe Forma i warunki zaliczenia przedmiotu: aktywny udział w zajęciach; opracowanie danych; wystąpienie publiczne (prezentacja wyników)Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającejLiteratura geograficzna i historyczna na temat badanej miejscowościNazwisko osoby prowadzącej/osób prowadzących Dr Iwona Jażdżewska, mgr Arkadiusz Bińczyk

8. Nazwa Przedmiotu: Seminarium magisterskieLiczba godzin: 60 + 60 godzinForma zajęć: sminariumRok studiów: I i II rokLiczba punktów ECTS: (6+26) =32Założenia i cele przedmiotu: kształtowanie i rozwijanie umiejętności dyskusji naukowej, sformułowania hipotez i problemów badawczych, wybo-ru i analizy literatury, oraz zaplanowanie zakresu i formy badań terenowych wraz z harmonogramem ich prowadze-nia oraz interpretacji uzyskanych wyników badań, formułowania wniosków i uogólnień; kształtowanie i rozwijanie umiejętności porządkowania, analizowaniaTreści programowe:Przegląd podstawowych metod badawczych właściwych dyscyplinie i ich klasyfikacja. Zagadnienie oryginalności badawczej, przestrzeganie praw autorskich, etyka i uczciwość badacza. Zasady konstrukcji prac naukowych.Postawienie problemu badawczego (cel i hipotezy).Metody pozyskiwania materiałów badawczych i źródłowych. Ocena i selekcja zebranych materiałów.Agregacja wyników przeprowadzonych badań terenowych, interpretacja i formułowanie wniosków.Przegląd podstawowych sposobów porządkowania danych empirycznych i ich klasyfikacja. Zagadnienie wykorzystania w metod statystycznych i poprawnej interpretacji uzyskanych wyników. Oryginalność i poprawność formułowanych wniosków i ich relacja z materiałami empirycznymi. Zasady weryfikacji hipotez badawczych .Struktura tekstu pracy naukowej w odniesieniu do pracy magisterskiej i sposoby prezentacji wyników.Metody dydaktyczne: wykład Forma i warunki zaliczenia przedmiotu: praca kontrolna (zaliczeniowa): wystąpienie publiczne (prezentacja); aktyw-ny udział w zajęciachLiteratura podstawowa:• Urban St., Ładoński W., 2001, "Jak dobrze napisać pracę magisterską", Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego, Wrocław.• Boć J., 1994, "Jak pisać pracę magisterską", Wrocław.• Znaniecki F., 1984 "Społeczne role uczonych" PWN 1984, Warszawa.• Woźniak K., 1999, "O pisaniu pracy magisterskiej na studiach humanistycznych. Przewodnik praktyczny", PWN ,Warszawa.Osoba prowadząca zajęcia: Sylwia Kaczmarek

9. Nazwa przedmiotu: Pracownia magisterskaLiczba godzin zajęć dydaktycznych: 15Forma zajęć: ćwiczeniaRok studiów, semestr: I rok USM, specjalność Geografia Urbanistyczna, studia dzienne, semestr zimowyLiczba punktów ECTS: 1Założenia i cele przedmiotu: Celem ćwiczeń jest zapoznanie studentów z źródłami informacji (statystycznej, itp.), stanowiącymi podstawę anali-zy zjawisk geograficznych. W ramach tego przedmiotu realizowane będą cztery podstawowe grupy zagadnień, jed-nakże nacisk położony zostanie na źródła danych, kluczowe w geografii osadnictwa. Studenci powinni być zdolni do zebrania kompletu materiałów (danych) do własnych prac magisterskich.Treści programowe: 1. Akty prawne i przepisy warunkujące dostęp do informacji publicznej (m.in. ustawa o ochronie danych osobo-wych) oraz inne dokumenty określające zakres gromadzonych informacji (np.: ustawa o planowaniu i zagospodaro-waniu przestrzennym).2. Podstawowe źródła danych statystycznych: Narodowe Spisy Powszechne, Spisy Rolne, REGON, Spisy Branżo-we, Roczniki Statystyczne oraz inne materiały publikowane i niepublikowane – wersje elektroniczne.3. Materiały i informacje gromadzone w urzędach (gminnych, powiatowych, wojewódzkich): plany zagospodarowa-nia przestrzennego, strategie rozwoju, studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, reje-stry działalności gospodarczej, ewidencje gruntów, pozwolenia na budowę, budżety gmin, materiały kartograficzne.4. Wykorzystanie Internetu jako źródła danych: BIP (Biuletyn Informacji Publicznej, Bank Danych Regionalnych).Oprócz powyższych zagadnień, w ramach przedmiotu (łącznie 4 godziny) zorganizowane zostaną zajęcia praktycz-ne w Wojewódzkim Urzędzie Statystycznym w Łodzi oraz Miejskim Archiwum Państwowym. Dzięki temu, uczestni-cy kursu będą mieli możliwość zapoznania się z zakresem danych gromadzonych w obydwu instytucjach oraz zdo-bycia informacji niezbędnych w sprawnym korzystaniu z powyższych instytucji.Metody dydaktyczne: dyskusja, zajęcia praktyczne w w.w. instytucjach, wykonanie prac pisemnych.Forma i warunki zaliczenia przedmiotu: Po omówieniu każdej grupy zagadnień studenci wykonują pracę pisemną, w której muszą zebrać i zanalizować zestaw materiałów dla danej jednostki przestrzennej (gminy, powiatu, itp.). Zaliczenie przedmiotu jest równoważne zaliczeniu każdej z prac cząstkowych.Wykaz literatury podstawowej:• Babbie, E. 2003, Badania społeczne w praktyce, PWN, Warszawa• Nachmias CH. F., Nachmias D., 2001, Metody badawcze w naukach społecznych. Zysk i S-ka, Poznań.Nazwisko osoby prowadzącej: dr Szymon Marcińczak

Nazwa przedmiotu: Pracownia magisterskaLiczba godzin zajęć dydaktycznych: 15 godzinForma zajęć: PracowniaRok studiów, semestr: II rok studiów uzupełniających magisterskich stacjonarnychLiczba punktów ECTS: 1Założenia i cele przedmiotu:Nabranie umiejętności zakładania rejestru (bazy danych); zapoznanie się z nowymi funkcjami arkusza kalkulacyj-nego MS Excel, przydatnymi w analizie zebranego materiały empirycznego; zapoznanie studentów z podstawami tworzenia map, jako niezbędnego elementu pracy, wizualizującego zjawiska przestrzenne; poznanie funkcjonalno-ści programu CorelDraw jako narzędzia do tworzenia i edycji rysunków wektorowych; przypomnienie funkcjonalno-ści platformy ArcViewjako narzędzia do tworzenia map i przeprowadzania analiz przestrzennychTreści programowe:Zajęcia składaj się z dwóch części. Pierwsza z nich ma na celu przybliżenie teoretyczne metod i narzędzi, druga natomiast ich praktyczne wykorzystanie w oparciu o dostarczone macierze danych lub inne pomoce.Przygotowanie i analiza danych: zmienne i rodzaje przyjmowanych wartości, schematy kodowania i konstruowanie zeszytów kodowych w oparciu o przykładowy kwestionariusz (4g)Wykorzystanie opcji filtrowania oraz funkcji tablicowych jako narzędzi arkusza kalkulacyjnego MS Excel (2g)Praca z wykorzystaniem podstawowych funkcji statystycznych programu MS Excel (2g)Zdobycie wiedzy na temat sposobu importu obrazów rastrowych do programu CorelDraw, wyboru najdogodniej-szych formatów i wielkości importowanych plików oraz ograniczeń sprzętowych związanych z pracą na platformie Corel. Przedstawione zostaną sposoby tworzenia i modyfikacji elementów graficznych, takich jak proste, krzywe, elipsy i wielokąty. Zaliczenie oparte o wykonanie ćwiczenia według dostarczonego algorytmu działań. (2g)Praca własna pod kierunkiem prowadzącego w zakresie związanym z realizacją własnej pracy magisterskiej (5g)Metody dydaktyczne: Metody oparte na obserwacji – pokaz; Metody oparte na praktycznej działalności studentów – laboratoryjna i zajęć praktycznych.Forma i warunki zaliczenia przedmiotu: praca kontrolna (zaliczeniowa); aktywny udział w zajęciachWykaz literatury podstawowej i uzupełniającej• Głuszewski T., 200, Arkusz kalkulacyjny w praktyce, Broker, ISBN 83-901416-6-3• Materiały umieszczone na www.turyzm.edu.pl/pracownicyplachta.html, w odpowiedniej zakładce przedmiotuNazwisko osoby prowadzącej/osób prowadzących: Marta Płachta

Nazwa Przedmiotu: Pracownia magisterska

Liczba godzin: 15 godzinForma zajęć: ćwiczeniaRok studiów: I semestr: IILiczba punktów ECTS: 1Założenia i cele przedmiotu: Celem zajęć jest przygotowanie studentów do zaprojektowania i prawidłowego przeprowadzenia badań terenowych niezbędnych do wykonania pracy magisterskiej. W ich wyniku student powinien znać podstawowe metody badaw-cze i narzędzia stosowane w naukach geograficznych, umieć konstruować prawidłowe narzędzia badawcze, znać zasady realizacji badań w terenie oraz podstawowe metody analizy zebranego materiału.Treści programowe1. Przegląd metod badawczych i narzędzi stosowanych w naukach geograficznych. Wybór metod przydatnych do realizacji konkretnej pracy magisterskiej 2. Metody pomiaru. Wskaźniki, indeksy, skale pomiarowe. Zmienne i związki pomiędzy zmiennymi 3. Ankieta i wywiad jako techniki badawcze. Rodzaje ankiet, rodzaje wywiadów 4. Zasady budowy narzędzia badawczego 5. Zasady realizacji badań ankietowych w terenie. Rola ankietera w badaniach. Etyczne problemy badań społecz-nych 6. Sposoby doboru próby, rodzaje prób, problem reprezentatywności badań 7. Podstawowe metody opracowania i analizy zebranego materiałuMetody dydaktyczne: ćwiczeniaForma i warunki zaliczenia przedmiotu: Uczestnictwo w zajęciach, Aktywność na zajęciach, przygotowanie

kompletu narzędzi badawczych niezbędnych do realizacji pracy magisterskiejLiteratura podstawowa• Babbie E., 2005, Badania społeczne w praktyce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa• Frankfort-Nachmias Ch., Nachmias D., 2001, Metody badawcze w naukach społecznych, Zysk i s-ka, PoznańLiteratura uzupełniająca• Daniłowicz P., Sawiński Z., Sztabiński F. Sztabiński P.B., Wejland A., 1992, Podręcznik socjologicznych badań ankietowych, IFiS PAN, Warszawa• Lutyńska K., 1984, Wywiad kwestionariuszowy, Ossolineum• Mayntz R., Holm K., Hubner P., 1985, Wprowadzenie do metod socjologii empirycznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, WarszawaOsoba prowadząca zajęcia: dr Ewa Szafrańska

Przedmioty dla II roku specjalizacji Geografia urbanistyczna

Nazwa Przedmiotu: Rewitalizacja terenów poprzemysłowychLiczba godzin: 30 godzinForma zajęć: wykład, konwersatoriumRok studiów: II semestr: ILiczba punktów ECTS: 4Założenia i cele przedmiotu: poznanie procesu przekształcania terenów poprzemysłowych we współczesnych miastach oraz nabycie praktycz-nych umiejętności postępowania przy jego przygotowywaniu, opracowaniu i realizacji.Treści programowe:Współczesne przekształcenia przestrzeni miejskiej na świecie. Definicja rewitalizacji (wykład).Proces rewitalizacji i jego wymiary (wykład).Etapy procesu i instrumenty przydatne w jego realizacji. Lokalne uwarunkowania i ich specyfika (wykład).Studia przypadków realizowanych rewitalizacji w różnych krajach europejskich i ich krytyczna analiza wykład i kon-wersatorium.Projekt studencki – studium terenu poprzemysłowego położonego na obszarze wewnątrzmiejskim wraz z propono-waną koncepcją rewitalizacji ( konwersatorium).Metody dydaktyczne: wykład Forma i warunki zaliczenia przedmiotu: praca kontrolna (zaliczeniowa): wystąpienie publiczne (prezentacja); aktyw-ny udział w zajęciachLiteratura podstawowa:• Kaczmarek S. "Rewitalizacja terenów poprzemysłowych. Nowy wymiar w rozwoju miast", 2001, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.• Gasidło K., 1998, "Problemy przekształceń terenów poprzemysłowych", Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, Architektura z.37, Gliwice.• "Rewitalizacja. Rehabilitacja. Restrukturyzacja. Odnowa miasta." Praca zbiorowa pod redakcją Z. Ziobrowskie-go, 2000, Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej, Kraków.• Juzwa N., Wódz K., 1996, "Rewitalizacja historycznych dzielnic mieszkaniowo – przemysłowych. Idee – projek-ty – realizacje", KatowiceOsoba prowadząca zajęcia: Sylwia Kaczmarek

Nazwa przedmiotu – Formy i struktury przestrzenne wielkich skupisk miejskichLiczba godzin zajęć dydaktycznych - 30 Forma zajęć - wykładRok studiów, semestr - II GU, sem. IVLiczba punktów ECTS - 6Założenia i cele przedmiotu: Przedmiot ma na celu zapoznanie studentów z formami i strukturami przestrzennymi wielkich skupisk miejskich, zrozumienie mechanizmów ich powstania, rozwoju i przekształceń. Obok podstaw teoretycznych studenci zapo-znają się również z konkretnymi przykładami wielkich miast na różnych kontynentach.Treści programowe: przestrzeń miejska i jej organizacja (czynnik prawnowłasnościowy, czynnik morfologiczny, czynnik funkcjonalny, czynnik administracyjno-instytucjonalny, czynnik społeczno-kulturowy); formy wielkich skupisk miejskich (rozwój wielkich skupisk miejskich, aglomeracja, konurbacja, obszar metropolitalny, megalopolis, technopolis); struktury przestrzenne wielkich skupisk miejskich (struktura przestrzenna środowiska naturalnego miasta, struktura morfolo-giczna miasta, struktura funkcjonalno-przestrzenna miasta, struktura demograficzno-przestrzenna miasta, struktura społeczno-przestrzenna miasta); modele struktur przestrzennych miast.Metody dydaktyczne: Zajęcia prowadzone są metodą wykładu i konwersatoriumForma i warunki zaliczenia przedmiotu: Student ma obowiązek przygotować referat na temat formy i struktury prze-strzennej wybranego wielkiego miasta świata. Zaliczenie odbywa się w formie sprawdzianu pisemnegoWykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:Pełen zestaw literatury znajduje się w podręczniku pod red. Stanisława Liszewskiego, Geografia urbanistyczna, Wydawnictwo UŁ, Łódź, 2008, s. 230-233.Nazwisko osoby prowadzącej/osób prowadzących: Stanisław Liszewski

Nazwa przedmiotu: Centra miastLiczba godzin zajęć dydaktycznych, wykład – 20 godzin, konwersatorium 10 godzinForma zajęć: wykład, konwersatoriumRok studiów: II .r st. mgr uz. semestr IV Liczba punktów ECTS: 6Założenia i cele przedmiotuZałożenia:Zdobycie umiejętności wyznaczania i kreowania centrum miastaCele:Prześledzenie roli i funkcji centrów (obszarów centralnych) wybranych miasta świata od momentu powstania do chwili obecnejPoznanie studiów i metod wykorzystywanych w wyznaczaniu centrów miastTreści programowePrzegląd definicji pojęcia centrum i śródmieście; Charakterystyce położenia obszarów centralnych w rozwoju historycznym miast; Metody delimitacji centrum miasta. Cechy i kryteria identyfikujące centra miast; Cele i kierunki przekształceń obszarów centralnych, śródmiejskich. Współczesne problemy centrów miast polskich.Studia przypadków. Centra miast brytyjskich, szwedzkich, niemieckich i polskich. Etapy tworzenia centrum Łodzi. Lyon – Confluence - metropolitalny projekt powiększenia centrum miasta .Metody dydaktyczne: wykład monograficzny, prezentacja przez studentów wyznaczonych centrów miejskich, dys-kusja naukowaForma i warunki zaliczenia przedmiotu: warunkiem zaliczenia części konwersatoryjnej jest pozytywna prezentacja wyznaczonego centrum miasta i zdanie egzaminu z tematyki wykładów i konwersatoriumWykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:Literatura podstawowa:• Nowakowski M., 1990, Centrum miasta. Teoria, projekty, realizacje, Arakdy, Warszawa• Wolaniuk A., 2008: Centra miast [w:] Liszewski S.(red.): 2008, Geografa urbanistyczna, • Łódź, Wyd. UŁLiteratura uzupełniająca:• Coudroy de Lille L., 2003, Lyon-Confluence – metropolitalny projekt w widłach Rodanu i • Saony w Lyonie, XVI Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Łódź• Juchnowicz S., 1971, Śródmieścia miast polskich. Studia nad kształtowaniem i rozwojem • centrów, Zakł.Nar. im.Ossolińskich PAN, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk• VIII Konwersatorium Wiedzy o Mieście, 1995, Centra a peryferie dużych miast. • Transformacja i przyszłość. Pojęcia i metody badawcze, Łódź• Wallis A., 1979, Informacja i gwar. O miejskim centrum, PIW, WarszawaNazwisko osoby prowadzącej: Wolaniuk Anita

Nazwa przedmiotu – Studium zagospodarowania przestrzennego miasta – planowanie miejscoweLiczba godzin zajęć dydaktycznych - 30 Forma zajęć – wykład/konwersatorium

Rok studiów, semestr - II GU, sem. IVLiczba punktów ECTS - 6Założenia i cele przedmiotu: Zapoznanie z zasadami planowania miasta; znajomość podstawowych przepisów z zakresu planowania prze-strzennego; znajomość rodzajów opracowań planistycznych sporządzanych dla miast, ich fragmentów; prezentacja zawartości tych opracowań i trybu ich sporządzania.Treści programowe:Urbanistyka, planowanie przestrzenne, polityka przestrzenna, ład przestrzenny – definicje pojęć, wprowadzenie. Polityka przestrzenna na szczeblu lokalnym, formułowanie celów i sposobów ich osiągnięcia w demokratycznym systemie władzy, dostępne instrumenty prawne. Struktura planowania przestrzennego w Polsce (podstawy prawne, rodzaje opracowań planistycznych). Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego – za-wartość, tryb sporządzania. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego – zawartość, tryb sporządzania, opracowania towarzyszące. Przykłady studiów – miasta różnej wielkości, miejscowych planów (o różnej problema-tyce) – miasta, fragmentu miasta. Ćwiczenia w praktycznym posługiwaniu się planem (tekst, rysunek). Określenie sposobów zagospodarowania i warunków zabudowy terenu w przypadku braku map – decyzje o warunkach zabu-dowy oraz lokalizacji i inwestycji celu publicznego. Przykłady innych opracowań planistycznych, strategie, studia te-matyczneMetody dydaktyczne: Zajęcia prowadzone są metodą wykładu i konwersatoriumForma i warunki zaliczenia przedmiotu: Zaliczenie odbywa się w formie sprawdzianu pisemnegoWykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:• Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym Dz.U. z 2003 r., Nr 80, poz. 717, z późniejszymi zmianami• Ustawa prawo budowlane, Dz.U. z 2003 r., Nr 207, poz. 216 z późniejszymi zmianami.• Literatura uzupełniająca• Karta Ateńska przyjęta przez IV Kongres C.I.A.M. w 1933• Nowa Karta Ateńska – zasady planowania miast przyjęte przez Europejską Radę Urbanistów, Cz. Bielecki, Gra w miast, Warszawa, 1996.Nazwisko osoby prowadzącej/osób prowadzących: Danuta Mirowska-Walas

Nazwa przedmiotu: Podstawy wyceny nieruchomości miejskich Wymiar godzin: 20 Forma zajęć: wykład, konwersatorium, ćwiczenia.Realizacja: II rok uzupełniających studiów magisterskich, semestr letni.Punkty ECTS: 4Założenia i cele: Poznanie podstawowych pojęć funkcjonujących w obrocie nieruchomościami, cech fizycznych, ekonomicznych i prawnych charakteryzujących nieruchomości, czynników wpływających na wartość nieruchomo-ści. Podstawowych przepisów prawnych określających zasady wyceny nieruchomości w różnych sytuacjach praw-nych i gospodarczych.Treści programowe: Podstawowe akty prawne i pojęcia związane z nieruchomościami. Cechy nieruchomości i funkcje pełnione przez nieruchomość w gospodarce rynkowej. Źródła informacji o nieruchomościach (księgi wie-czyste , akty notarialne, ewidencja gruntów i budynków, kataster). Podatki i opłaty związane z nieruchomościami. Rynek nieruchomości- pojęcie, rola, popyt i podaż, cena rynkowa, podział rynku, podmioty działające na rynku. Ka-tegorie wartości nieruchomości. Czynniki wpływające na wartość nieruchomości. Fazy sporządzania wyceny nieru-chomości. Podejścia, metody i techniki stosowane w wycenie nieruchomości. Operat szacunkowy z wyceny nieru-chomości . Metody dydaktyczne: wykład, prezentacja multimedialna, studium przypadku, dyskusja.Forma zaliczenia: na podstawie kolokwium. Student może korzystać z notatek i literatury.Wykaz literatury:• Geografia urbanistyczna, 2008, St.Liszewski (red.), Wyd. UŁ, Łódź• Hopfer A., Jędrzejewski H., Źróbek R., Źróbek S., 1993, Wycena nieruchomości i przedsiębiorstw, Twigger,War-szawa.• Kucharska-Stasiak E.,1999, Nieruchomość a rynek, PWN, Warszawa.• Kujawski E.,2001, Wprowadzenie do szacowania nieruchomości, Bydgoszcz.• Prystupa M., Rygiel K.,2003, Definicje, funkcje i zasady wyceny, WSHiFM,Warszawa.Osoba prowadząca: dr Lidia Groeger

Przedmioty dla specjalności Geografia nauczycielska

Dydaktyka geografiiLiczba godzin: 30 godz. Forma zajęć: ćwiczenia Rok I, semestr I (Uzupełniające Studia Magisterskie II°)Liczba punktów ECTS: 2Założenia i cele przedmiotu:Zadaniem przedmiotu Dydaktyka geografii jest przygotowanie studentów do pełnienia zawodu nauczyciela geogra-fii w szkołach ponadgimnazjalnych, ze szczególnym uwzględnieniem szkół przygotowujących uczniów do egzami-nu maturalnego. W trakcie zajęć doskonalone są umiejętności selekcji materiału, doboru treści, metod i środków kształcenia na tym poziomie edukacyjnym. Głównym celem dydaktyki geografii jest ukazanie specyfiki geografii jako przedmiotu kształcenia w szkołach ponadgimnazjalnych, znaczenia geografii jako przedmiotu maturalnego, a przede wszystkim użyteczności wiedzy geograficznej. Treści programowe:W programie Dydaktyki geografii uwzględniono następujące treści: Geografia jako przedmiot kształcenia w zrefor-mowanej szkole - systemy edukacji, podstawa programowa geografii w szkole ponadgimnazjalnej (obowiązująca i projektowana), programy i podręczniki do nauczania geografii w szkołach ponadgimnazjalnych; podstawy prawne i zasady przeprowadzania egzaminu dojrzałości - nowa matura, geografia na egzaminie maturalnym - struktura i forma, standardy wymagań egzaminacyjnych z geografii; założenia planowania i konstrukcji testów dydaktycznych, szkolne i przedmiotowe systemy oceniania; matura międzynarodowa, konkursy geograficzne, krajoznawcze, tury-styczne i olimpiada geograficzna; zajęcia terenowe w szkole ponadgimnazjalnej (m.in. lekcje w terenie, krajoznaw-stwo, edukacja regionalna, ekologiczna); hospitacje lekcji - z zakresu geografii fizycznej i społeczno-ekonomicznej.Metody dydaktyczne: Metody operatywne: analizowanie i interpretowanie dokumentów prawnych (podstawa pro-gramowa geografii, programy nauczania geografii), praca z tekstem podręcznika, interpretacja map różnej treści (ze szczególnym uwzględnieniem map topograficznych), analizowanie i interpretowanie danych statystycznych.Metody aktywizujące: dyskusje dydaktyczne, analiza SWOT, metody aktywnego opisu, gry dydaktyczne i symula-cyjne.Metody praktyczne: obserwacje lekcji (hospitacja), rozwiązywanie i analizowanie przykładowych zadań z zakresu geografii fizycznej i społeczno-ekonomicznej, samodzielne tworzenie zadań i ćwiczeń dla uczniów. Forma i warunki zaliczenia przedmiotu: Zaliczenie na ocenę.Ćwiczenia zaliczane są na podstawie obecności i aktywnego udziału w zajęciach oraz wykonania prac pisemnych podlegających ocenie: funkcje podręczników szkolnych na podstawie analizy i oceny zawartych w nim materiałów (na przykładzie wybranych zagadnień), opracowanie dwóch zastawów zadań testowych (jeden z zakresu geografii fizycznej, drugi z zakresu geografii społeczno-ekonomicznej) dla uczniów wraz z kartoteką; sporządzenie sprawoz-dania z hospitowanych lekcji. Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:• Podstawa programowa kształcenia ogólnego, Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 26 lutego 2002 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego w poszcze-gólnych typach szkół [Dz. U. Nr 51, poz. 458, z późniejszymi zmianami] oraz Rozporządzenie MEN z dn. 23.XII.2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w po-szczególnych typach szkół (DZ. U. z 15.01.2009 Nr 4, poz.17)• Informator o egzaminie maturalnym od 2008 roku. Geografia, 2007, CKE, Warszawa• Programy nauczania, podręczniki, zeszyty ćwiczeń dla szkół ponadgimnazjalnych.• „Geografia w Szkole” - dwa ostatnie roczniki• Bieżący informator olimpiady geograficznej i nautologicznej, wersja elektroniczna na stronie: http://www.ogin.e-du.pl/Olimp/O35/Informator_XXXV.pdf• Matura Międzynarodowa - materiały zawarte na stronie: http://www.ibo.org/ lub http://www.menis.pl/miedzynaro-dowa_matura.html#organizacja - ostatnio dostępne: 09.2008 Nazwisko osoby prowadzącej: Maria Adamczewska

Nazwa przedmiotu: PedagogikaLiczba godzin zajęć dydaktycznych: 15 Forma zajęć: konwersatoriumRok studiów: I SUM, semestr: zimowyLiczba punktów ECTS: 1Założenia i cele przedmiotuPoznanie przez studentów wybranych sposobów oddziaływań dydaktycznych i wychowawczych a także wybranych funkcji współczesnej szkoły. Zrozumienie potrzeby poznawania uczniów i ich środowiska edukacyjnego.Treści programoweWybrane style nauczania: kierowniczy , ramowy, negocjacyjny. Wychowanie jako wprowadzanie w wartości. Postę-powanie nauczyciela wobec kolizji systemu wartości w szkole, w relacjach nauczyciel-uczeń. Motywowanie uczniów do nauki szkolnej.Diagnozowanie sytuacji ucznia w szkole, klasie szkolnej i rodzinie. Profilaktyka w szkole – typy problemów, cele, strategie, programy. Edukacja do czasu wolnego dzieci i młodzieży

Forma i warunki zaliczenia przedmiotu: pozytywny wynik sprawdzianu wiadomości, zaliczenie z ocenąMetody dydaktyczne: dyskusja, wykładWykaz literatury podstawowej i uzupełniającej• R. Arends, Uczymy się nauczać, Warszawa 1994, R.4• G. Fenstermacher J. Soltis, Style nauczania, Warszawa 2000• Tch. Gordon, Wychowanie bez porażek w szkole Warszawa 2000, R. 10• E. Jarosz, Wybrane obszary diagnozowania pedagogicznego, Katowice 2003• E. Kozdrowicz, Działania profilaktyczne wśród dzieci i młodzieży, w: Pedagogika Społeczna, red. A. Prze-

cłaska, Warszawa 1996• Z. Kwieciński, B. Śliwerski, red. Pedagogika, t.2, Warszawa 2003, Cz. II, R.3 Nazwisko osoby prowadzącej/osób prowadzących: dr Jan Badura

Nazwa przedmiotu: PsychologiaLiczba godzin zajęć dydaktycznych: 15Forma zajęć: konwersatoriumRok studiów I SUM, semestr: zimowyLiczba punktów ECTS: 1Założenia i cele przedmiotuZajęcia mają na celu przygotowanie przyszłych nauczycieli do pracy z młodzieżą na poziomie szkoły średniej (li-ceum). Przedstawiona zostanie problematyka dotycząca rozwoju psychicznego i jego zaburzeń w okresie adole-scencji. Omówione będą również zagadnienia funkcjonowania społecznego ucznia w środowisku szkolnym i po-zaszkolnym.

Treści programoweRozwój psychospołeczny ucznia - wczesna adolescencja.Rozwój psychospołeczny ucznia - późna adolescencja.Charakterystyka wybranych zespołów zaburzeń w okresie adolescencji i sposoby postępowania terapeutycznego ( zaburzenia depresyjne, zaburzenia zachowania).Problemy psychologiczne młodzieży uzależnionej od środków psychoaktywnych.Problemy psychologiczne młodzieży niepełnosprawnej.Rodzaje wpływu społecznego i sposoby reagowania na wpływ społeczny.Sprawdzian wiadomościMetody dydaktyczne: dyskusja. wykładForma i warunki zaliczenia przedmiotu: kolokwiumWykaz literatury podstawowej i uzupełniającej• Harwas-Napierała B., Trempała J. „Psychologia rozwoju człowieka”, tom 2 PWN 2000• Carson R.C., Butcher J.N., Mineka S. „Psychologia zaburzeń” tom 1, 2 GWP 2003 • Pecyna M.B., „Psychologia kliniczna w praktyce pedagogicznej” Wyd. Akad. Żak 1998• Strelau J. (red.) , Psychologia podręcznik akademicki , tom 3 GWP 2000• Zimbardo Ph., Ruch F. „Psychologia i życie” , rozdz.11, 13,14, PWN 1996Nazwisko osoby prowadzącej/osób prowadzących: dr Bożena Banasiak

Studia III stopnia na Wydziale Nauk Geograficznych UŁ

Ramowy program zajęc na stacjonarnych studiach doktorskich geografiina Wydziale Nauk Geograficznych Uniwersytetu Łódzkiego

(obowiązuje od roku akademickiego 2005/2006 – od naboru 2005/2006)

I rok II rok III rok IV rokNazwa przedmiotu Liczba

godzinNazwa przedmiotuLiczba

godzinNazwa przedmiotu Liczba

godzinNazwa przedmiotu Liczba

godzinSeminarium 30Z Seminarium 30Z Seminarium 30Z Seminarium 30ZKonwersatorium z geografii

30Z Konwersatorium z geografii

30Z Konwersatorium z geografii

30Z Zajęcia dydaktyczne do 90

Konwersatorium z rozwoju myśli i teorii geograficznej

30E Konwersatorium z GIS

30E Konwersatorium z metod geograficznych

30Z

Konwersatorium z GIS 15Z Konwersatorium z filozofii

30E Konwersatorium z ekonomii

30E

Wykład monograficzny z warsztatu badwaczego

14Z Wykład monograficzny - fakultatywny

30Z Wykład monograficzny - fakultatywny

30Z

Wykład monograficzny - fakultatywny

30Z Zajęcia dydaktyczne do 90 Zajęcia dydaktyczne do 90

Dydaktyka w szkole wyższej

15Z Wykład monograficzny z warsztatu badwaczego

14Z Wykład monograficzny z warsztatu badwaczego

14Z

Geografia w łódzkim ośrodku akademickim

15Z

Zajęcia dydaktyczne do 90Razem 269 Razem 254 Razem 254 Razem 150Ogółem: 927 godzin

Nowy programSTUDIÓW DOKTORANCKICH Z ZAKRESU GEOGRAFII

prowadzonych na Wydziale Nauk Geograficznych Uniwersytetu Łódzkiego(studia trwają cztery lata) obowiązujący od roku 2009/2010

Lp. Przedmioty Forma zalicz.

Liczba godzin ogółem

Rok

I II III IV

1. Konwersatorium z rozwoju myślii teorii geograficznej E 30 30 - - -

2. Łódzki ośrodek geograficzny Z 15 15 - - -3. Dydaktyka w szkole wyższej* Z 30 30 - - -4. Konwersatorium z GIS E 45 30 15 - -

5.Metodologia pracy badawczej –• metody badań terenowych Z

4515 15 - - -

• badania kwestionariuszowe Z 15 15 - - -• metody badań statystycznych Z 15 - 15 - -

6. Zajęcia fakultatywne**(związane z tematem rozprawy doktorskiej)

Z 60 - 30 30 -

7. Lektorat (ang/inny język) E*** 120 30 30 30 308. Wykład z filozofii Z/E*** 30 - - - 309. Wykład z ekonomii Z/E*** 30 - - - 30

10. Seminarium Z 120 30 30 30 30Razem 525 195 120 90 120Zajęcia dydaktyczne **** Z 120-360 30-90 30-90 30-90 30-90 * Realizowane w I semestrze w wymiarze 15 godz. jako konwersatorium oraz w II semestrze jako wspólne hospitacje zajęć prowadzonych przez doktorantów** Wybrane w konsultacji z opiekunem naukowym*** Egzamin może stanowić egzamin doktorski, jeśli doktorant ma otwarty przewód doktorski; Z/E egzamin do wyboru z filozofii lub ekonomii

**** W ramach programu studiów doktoranci są zobowiązani do odbywania praktyk zawodowych w formie prowadzenia zajęć dydaktycznych w wymiarze nie większym niż 90 godzin rocznie, jednak nie mniejszym niż 30 godzin rocznie. Dopuszczalne jest odbywanie praktyki dydaktycznej w formie uczestnictwa doktoranta w zajęciach prowadzonych przez innego pracownika jedynie w przypadku niedopensowania jednostki w której doktoranci uczęszczają na seminaria doktorskie.

ZASADY ODBYWANIA STUDIÓW DOKTORANCKICH NA WNG UŁ1. Obowiązkiem doktoranta jest: - realizacja obowiązującego programu studiów, złożenie wymaganych egzaminów - prowadzenie badań naukowych oraz składanie w wyznaczonych terminach sprawozdań z ich przebiegu.2. Doktoranci są zobowiązani uczestniczyć w seminariach, zebraniach naukowych oraz pracach organizacyjnych prowadzonych w zakładach / katedrach / instytutach WNG, do których są przypisani ze względu na opiekuna naukowego i prowadzone zajęcia dydaktyczne.3. Doktoranci mogą zostać zobowiązani przez opiekunów lub kierownika studium doktoranckiego do uczestnictwa w publicznych obronach prac doktorskich oraz konferencjach, konwersatoriach, seminariach naukowych odbywających się na WNG.4. Decyzję o przyznaniu lub cofnięciu, okresie pobierania oraz wysokości stypendium doktoranckiego na II, III, IV roku, podejmuje corocznie rektor na wniosek kierownika studium doktoranckiego uwzględniającego ocenę dokto-rantów dokonaną przez Radę Studium Doktoranckiego zgodnie z kryteriami oceny zatwierdzonymi przez Radę WNG. 5. Warunkiem zaliczenia seminarium doktorskiego na IV roku Studium Doktoranckiego WNG jest złożenie pracy doktorskiej lub zaliczenie pracy seminaryjnej, której zakres określa promotor (opiekun) doktoranta.6. Otwarcie przewodu doktorskiego może nastąpić na podstawie wniosku uczestnika studiów doktoranckich do Rady Wydziału popartego informacją opiekuna naukowego uwzględniającą: koncepcję rozprawy, stopień jej zaawansowania, plan dalszych badań, publikacje doktoranta, udział w konferencjach. 7. Przewody doktorskie osób, które nie złożą pracy doktorskiej do końca maja ostatniego roku studiów, zostają zamknięte.8. Ocena postępów uczestnika studiów doktoranckich odbywa się corocznie.

ZASADY OCENY DOKTORANTÓW NA WNG1. Oceny doktorantów dokonuje Rada Studium Doktoranckiego zgodnie kryteriami oceny zatwierdzonymi przez Radę Wydziału Nauk Geograficznych. 2. Dokonywana corocznie ocena dokonana przez Radę Studium Doktoranckiego jest podstawą przyznania stypendium doktoranckiego na II, III i IV roku studiów3. Kryteria oceny określa „Arkusz oceny doktoranta”

Arkusz oceny doktorantaA. Sprawozdanie doktoranta z postępów w pracy naukowej1. Informacja o realizacji pracy doktorskiej2. Publikacje doktoranta w ostatnim roku akademickim (tytuł, miejsce publikacji, liczba stron)- prace opublikowane- prace złożone do druku3. Udział w konferencjach, warsztatach (liczba, tytuł, miejsce)4. Referaty wygłoszone na konferencjach, postery, prowadzenie warsztatów (tytuł, miejsce)5. Zajęcia dydaktyczne (liczba godzin, tytuł i rodzaj przedmiotu)- liczba godzin dydaktycznych poprowadzonych w ostatnim roku akademickim- uczestniczenie w prowadzeniu zajęć6. Udział w pracach jednostki organizacyjnej, w której doktorant przygotowuje rozprawę doktorską 7. Udział w różnych formach działalności naukowej i organizacyjnej WNG ( odczyty PTG, akcje promocji wydziału, Targi Edukacyjne, komisje rekrutacyjne, itp.)B. Opinia opiekuna naukowego/promotoraOpinia opiekuna naukowego/promotora o postępach naukowych i postępach w przygotowaniu rozprawy doktorskiej z ewentualnym wnioskiem o przyznanie doktorantowi stypendium doktoranckiego (maksymalnie 250 słów)C. Opinia kierownika Studium DoktoranckiegoOpinia kierownika studium doktoranckiego zawiera informacje o wpisach w indeksie (ocenach, terminowości zaliczeń), poziomie realizowanych zajęć (na podstawie opinii studentów) oraz ewentualnym otwarciu przewodu doktorskiego.

ZASADY REKRUTACJI KANDYDATÓW NA STUDIA DOKTORANCKIE NA WNG1. W skład komisji rekrutacyjnej na Studium Doktoranckie WNG wchodzą: dziekan wydziału (przewodniczący komisji), kierownik studium doktoranckiego oraz powołani przez dziekana pracownicy naukowi z tytułem lub stopniem naukowym doktora habilitowanego, reprezentujący istniejące na Wydziale dyscypliny, na które rekrutowani są doktoranci.

1. Komisja ocenia poszczególnych kandydatów na podstawie przedstawionych dokumentów i rozmowy kwalifikacyjnej, dokonując oceny kandydatów w ramach następujących kryteriów szczegółowych (uwzględnionych w „Karcie oceny kandydatów na Studium Doktoranckie z Geografii”)• średnia za studia I i II stopnia (na podstawie złożonych dokumentów);• znajomość języków obcych (na podstawie złożonych dokumentów);

• rozmowy kwalifikacyjnej (ocena z rozmowy kwalifikacyjnej mnożona jest x 2)

• dodatkowych kryteriów takich jak np. dotychczasowa aktywność naukowa (na podstawie złożonych dokumentów), aktywność społeczno-organizacyjna (na podstawie złożonych dokumentów);Suma punktów przyznanych przez wszystkich członków komisji decyduje o kolejności kandydatów na liście rankingowej i przyznaniu stypendium na I roku studium doktoranckiego.

Nazwa przedmiotu: Wykład monograficzny z warsztatu badawczegoLiczba godzin zajęć dydaktycznych: 9Forma zajęć: wykładyRok studiów: III i IV rok, studia doktoranckie, semestr letniLiczba punktów ECTS: Założenia i cele przedmiotu: umiejętność wnioskowania statystycznego i określania właściwości statystycznych se-rii czasowych i przestrzennych.Treści programowe: weryfikacja hipotez statystycznych, zagadnienia korelacji prostej, autokorelacji, kroskorelacji, korelacji cząstkowej i wielokrotnej oraz wektorowej, korelacyjne techniki klasyfikacji – metoda Lunda, klastering hie-rarchiczny i k-średnich, podstawy analizy wielowymiarowej.Metody dydaktyczne: wykład z wizualizacją niektórych procedur obliczeniowych.Forma i warunki zaliczenia przedmiotu: zaliczenie na podstawie obecności.Wykaz literatury podstawowej:• Sobczyk M., 1999, Statystyka, PWN, Warszawa.• Norcliffe G.B., 1986, Statystyka dla geografów, PWN, Warszawa.• Dąbkowski J., 2000, O problemie redukcji wymiarów. Wydawca: Polskie Towarzystwo Inżynierii Rolniczej, Kraków.• Morrison, D., 1990, Wielowymiarowa analiza statystyczna, PWN, Warszawa.Wykaz literatury uzupełniającej:• Kożuchowski K., 1990, Materiały do poznania historii klimatu w okresie obserwacji instrumentalnych, Wy-dawnictwo UŁ, Łódź.• Kornacki J., Mielniczuk J., 2001, Statystyka dla studentów kierunków technicznych i przyrodniczych, Wy-dawnictwo Naukowo-techniczne, Warszawa.Nazwisko osoby prowadzącej: dr Jan Degirmendžić

Nazwa przedmiotu: Konwersatorium z geografii – część społeczno-ekonomicznaLiczba godzin zajęć dydaktycznych: 15Forma zajęć: konwersatoriumRok studiów: studia doktoranckieLiczba punktów ECTS: Założenia i cele przedmiotu: Zapoznanie studentów z problemami ekonomicznymi i politycznymi współczesnego świata oraz nasilającymi się globalnymi zjawiskami społeczno-gospodarczymi. Ukazanie roli, miejsca i zadań geografii społeczno-ekonomicznej we współczesnej globalnej rzeczywistości ekonomicznej i społecznej.Treści programowe:Integracja polityczna i gospodarcza Europy – szanse i zagrożenia; Geograficzne, polityczne, ekonomiczne i spo-łeczne przejawy i konsekwencje międzynarodowych tendencji integracyjnych; Geograficzne, ekonomiczne i poli-tyczne uwarunkowania procesów globalizacji; Specyfika polityczna i gospodarcza współczesnych Chin; Imperialna polityka współczesnej Rosji – uwarunkowania polityczno-gospodarcze; Polityczne wykorzystanie światowych zaso-bów i źródeł energii; Uwarunkowania geograficzno-ekonomiczne wybranych obszarów konfliktogennych na świecie (Kaukaz, Bliski Wschód) Metody dydaktyczne: dyskusja naukowa nad zagadnieniami wybranych tematówFormy i warunki zaliczenia przedmiotu: kolokwium, obecność na zajęciachWykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:• Balicki J., Frątczak E., Nam Ch., 2003, Mechanizmy przemian ludnościowych, globalna polityka ludnościowa, Warszawa• Bankowicz M., (red.), 2004, Historia polityczna świata w XX wieku, tom I 1901-1945, tom II 1945-2000, • Ciamaga L., 2003, Struktura gospodarki światowej, Warszawa• Dobroczyński M., 2000, Międzynarodowa polityka gospodarcza, Toruń• Fierla I., (red.), 1999, Geografia gospodarcza świata, Warszawa• Jantoń-Drozdowska E., 2004, Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Poznań• Makowski J., (red.), 2006, Geografia regionalna świata, Warszawa• Malendowski W. (red.), 1999, Spory i konflikty międzynarodowe. Aspekty prawne i polityczne, Warszawa• Malendowski W., Mojsiewicz Cz., (red.), 2000, Stosunki międzynarodowe, Wrocław• Otok S., 2004, Geografia polityczna. Geopolityka, ekopolityka, globalistyka, WarszawaSkodlarski J., (red.), 2003, Współczesne problemy gospodarki światowej, ŁódźNazwisko osoby prowadzącej: dr Marek Barwiński

Nazwa przedmiotu: Konwersatorium z geografii fizycznejLiczba godzin: 15 godz.Forma zajęć: konwersatoriumRok studiów: I, II i IIILiczba punktów ECTS:

Założenia i cele przedmiotu: Poznanie ogólnych zasad w funkcjonowaniu geosystemów. Znaczenie interdyscypli-narnych badań zjawisk przyrodniczych na Ziemi jako sposób najlepszego ich poznania. Określenie skali wpływu działalności człowieka na środowisko w różnych strefach klimatycznych. Podstawy prognozowania zmian środowi-ska przyrodniczego. Krytyczne analizowanie informacji pochodzących z różnych źródeł. Rozwijanie zdolności dys-kusji na tematy dotyczące zagadnień z geografii fizycznej. Treści programowe: Metody badań środowiska a ich rezultaty. Czas i skale czasowe w badaniach zjawisk

fizycznych. Rozwój metod badawczych i ich wpływ na wnioskowanie oraz budowę modeli. Podstawy badań i obserwacji ekosystemów. Funkcjonowanie ekosystemów o różnym charakterze. Systemy otwarte i zamknięte. Sprzężenia zwrotne w ekosystemach. Rytm zmian środowiska naturalnego na Ziemi. Globalne zmiany środowiska przyrodniczego. Podstawy prognozowania. Prognozy ewolucji den dolinnych, stref brzegowych, obszarów glacjalnych. Determinizm i posybilizm w związkach między przyrodą a człowiekiem. Podstawy „delikatnej” równowagi między ekosystemami a działalnością człowieka. Odporność różnych środowisk na działalność człowieka. Środowisko przyrodnicze w różnych strefach klimatycznych a kierunki zagospodarowania przez człowieka.

Metody dydaktyczne: krótkie przedstawienie tematu i dyskusja Forma i warunki zaliczenia: opracowanie wybranego zagadnienia i aktywny udział w dyskusjiWykaz literatury podstawowej:• Craig J.R., Vaughan D.J., Skinner B.J., 2003, Zasoby Ziemi. PWN, Warszawa.• Duxbury A.C., Duxbury A.B., Sverdrup K.A., 2002, Oceany świata. PWN, Warszawa.• Maciak F., 2003, Ochrona i rekultywacja środowiska. Wyd. SGGW, Warszawa. • Mannion A.M., 2001, Zmiany środowiska Ziemi. Historia środowiska przyrodniczego i kulturowego. PWN, War-szawa.• Richling A., Solon J., 2004, Ekologia krajobrazu. PWN, Warszawa.• Stanley S. M., 2002, Historia Ziemi. PWN, Warszawa.• Weiner J., 1999, Życie i ewolucja biosfery. PWN, Warszawa.Wykaz literatury uzupełniającej:• Allison R.J. (ed.), 2002, Applied geomorphology. Theory and Practice. John Wiley & Sons, LTD, Chichester. • Bryant E., 2005, Natural hazards. Cambridge Univ. Press, Cambridge.• Dzik J., 1997, Dzieje życia na Ziemi. PWN, Warszawa. • Mojski J.E., 2005, Ziemie polskie w czwartorzędzie. PIGeol., Warszawa.Nazwisko osoby prowadzącej: dr Elżbieta Kobojek

Nazwa przedmiotu: Dydaktyka w szkole wyższej Liczba godzin zajęć dydaktycznych: 15Forma zajęć: konwersatoriumRok studiów: I rok studiów doktoranckichZałożenia i cele przedmiotu: Zapoznanie słuchaczy studium doktoranckiego z teoretycznymi podstawami i założeniami dydaktyki w szkole wyż-szej. Konfrontacja tych założeń z praktyką. Celem głównym zajęć jest pomoc doktorantom w przygotowaniu (w podstawowym zakresie) do prowadzenia zajęć ze studentami geografii. Jednym z ważnych celów przedmiotu jest opracowanie wspólnie z doktorantami katalogu zasad kształcenia geograficznego w szkole wyższej.Treści programowe:Style nauczania; koncepcje i zasady kształcenia geograficznego; nowoczesność metod geograficznego kształcenia akademickiego; metody aktywizujące; metoda projektów; nowe media w kształceniu studentów; założenia, cele, metody, realizacja ćwiczeń terenowych na studiach geograficznych; aktywność studentów na zajęciach;; relacje nauczyciel akademicki – student; sytuacje trudne na zajęciach ze studentami; sylwetka nauczyciela akademickie-go; ocenianie studentów – cele, metody, zakres wymagań; ewaluacja zajęć a jakość kształcenia w szkole wyższej; cele, źródła, metody ewaluacjiMetody dydaktyczne: analiza dokumentów i tekstów źródłowych, dyskusja panelowa, analiza SWOT, metaplan, Formy i warunki zaliczenia przedmiotu: praca zaliczeniowa w formie projektu edukacyjnego, obecność i aktywność na zajęciachWykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:• Arends R.I., 2002, Uczymy się nauczać, Warszawa

1. Brzezińska A., i.in., 2004, Ewaluacja a proces kształcenia w szkole wyższej, Academica• Całek A.,, i in.,2003, Poradnik dydaktyka szkoły wyższej, Katowice• Denek K., i in., Kontrola i ocena wyników kształcenia w szkole wyższej, Warszawa• Gary D. Fenstermacher, Soltis J.F., 2000, Style nauczania WsiP• Hammer H., 1999, Nowoczesna uczenie się albo ściąga z metodyki pracy umysłowej, Veda• Kruszewski K., 1988, Kształcenie w szkole wyższej, PWN, Warszawa• Kostera M, Rosiak A., 2005 Zajęcia dydaktyczne. Jak je prowadzić by… Gdańskie Wyd. Psychologiczne• Lewowicki T., 1988, Proces kształcenia w szkole wyższej, PWN, Warszawa• Orczyk J.,1984, Zarys metodyki pracy umysłowej, PWN, Warszawa• Soltis J.F., 2003, Podstawy wiedzy o nauczaniu”• Wilczyński W., 2003, Autonomia i jedność w geografii, ŁTN

Nazwisko osoby prowadzącej: dr hab. Elżbieta Szkurłat

Nazwa przedmiotu : EkonomiaRok studiów (semestr): III rok, semestr 5Forma zajęć: wykładLiczba godzin: 15Założenia i cele przedmiotu: Zapoznanie doktorantów z podstawami mikro- i makroekonomii oraz ekonomii międzynarodowej.Treści programowe:Podmioty gospodarki światowej: Przedsiębiorstwa krajowe i transnarodowe, Gospodarstwa krajowe wraz z instytu-cją państwa, Regionalne ugrupowania integracyjne, Międzynarodowe instytucje gospodarcze szczebla uniwersal-nego ( wyspecjalizowane agendy ONZ, GATT/WTO, MFW, Bank Światowy). Rynek, popyt, podaż (do samodzielnego opracowania): Pojęcie i funkcje rynku, Popyt i określające go czynniki, Po-daż i określające ją czynniki. Cena równowagi rynkowej. Elastyczność cenowa popytu i podaży.Podstawy teorii wyboru konsumenta i podstawy teorii przedsiębiorstwa: Funkcje gospodarstw domowych; Podsta-wy wyboru struktury konsumpcji bieżącej; Podstawy wyboru ilości czasu pracy i czasu wolnego; Optymalizacja kon-sumpcji w czasie; Pojęcie przedsiębiorstwa. Rodzaje przedsiębiorstw; Cele działalności przedsiębiorstwa; Majątek, fundusze i wynik finansowy; Analiza kosztów produkcji; Równowaga przedsiębiorstwa.Główne kategorie i pojęcia makroekonomii. Produkt i dochód narodowy w gospodarce otwartej: Makroekonomia jako dział ekonomii; Ruch okrężny w gospodarce; Sposoby mierzenia rozmiarów działalności gospodarczej; Rachu-nek dochodu narodowego; Determinanty dochodu narodowego.System pieniężno-kredytowy i bank centralny: Istota i funkcje pieniądza; Ewolucja pieniądza i systemu pieniężne-go; Popyt na pieniądz i podaż pieniądza; Powstanie i funkcje banków; Kreacja pieniądza bankowego; Funkcje ban-ku centralnego; Narzędzia oddziaływania na podaż pieniądza przez bank centralny; Problem niezależności banku centralnego.Bezrobocie: Pojęcie bezrobocia; Typy bezrobocia; Przyczyny bezrobocia; Metody zwalczania bezrobocia.Inflacja: Pojęcie i rodzaje inflacji; Przyczyny inflacji; Inflacja a bezrobocie.Bilans płatniczy i polityka kursu walutowego: Pojęcie bilansu płatniczego; Cele sporządzania bilansu płatniczego; Struktura bilansu płatniczego; Równowaga bilansu płatniczego i środki jej przywracania; Polityka kursu walutowe-go.Wykaz umiejętności:Zdolność interpretacji zjawisk gospodarczych w gospodarce rynkowej oraz procesów zachodzących w warunkach globalizacji i międzynarodowej integracji gospodarczej. Formy i warunki zaliczenia przedmiotu: Egzamin pisemny.Wykaz literatury podstawowej:• Podstawy ekonomii, red. R. Milewski, E. Kwiatkowski, Wyd. Naukowe PWN, Wyd. III. Warszawa 2006, Wykaz literatury uzupełniającej:• D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch, Ekonomia, PWE, Warszawa 1993• Z. Wysokińska, J. Witkowski, Integracja europejska. Rozwój rynków, Wyd. II, PWN 2002• Budnikowski, Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Wyd. III, PWE, Warszawa 2006Prowadzący: Prof. zw. dr hab. Janina Witkowska

Nazwa przedmiotu: Konwersatorium z rozwoju myśli i teorii geograficznejLiczba godzin zajęć dydaktycznych: 20 godzin zajęć dydaktycznychForma zajęć: konwersatoriumRok studiów (semestr): I rok studiów doktoranckich, semestr pierwszy Założenia i cele przedmiotu: Celem przedmiotu jest zapoznanie studentów studium doktoranckiego z rozwojem myśli geografii człowieka od po-łowy XIX wieku do współczesności. Chronologiczna analiza przemian koncepcji uprawiania geografii człowieka, ich uwikłanie w filozoficzno- światopoglądowe w paradygmaty epok, które je zrodziły, odsłaniają logikę i konieczność tych przemian. Współczesne współwystępowanie tych koncepcji teoretyczno-metodologicznych na polu geograficz-nej praktyki tym bardziej wymaga zrozumienia nie tylko odmienności ich źródeł ale i konsekwencji badawczych ich współczesnego sąsiedztwa.Treści programowe:Wprowadzenie, koncepcja i organizacja zajęć, przegląd literatury;Oświeceniowo-romantyczna koncepcja Ludoznawstwa C. Rittera;Pozytywistyczno-przestrzenna antropogeografia F. Ratzla;Funkcjonalny zwrot geografii francuskiej – geographie humaine P.V. de la Blache’a;Chorologiczna koncepcja amerykańskiej geografii kultury C. Sauera;Scjentystyczny model geografii społeczno-ekonomicznej;Dialektyczna koncepcja radykalizmu geograficznego;behawioralne podejście w geografii człowieka;Założenia i praktyka współczesnego humanizmu w geografii;Podsumowanie zajęć; analiza współczesnego współwystępowania niekturych koncepcji teoretyczno-metodologicz-nych

Metody dydaktyczne: metody konwersatoryjneFormy i warunki zaliczenia przedmiotu: podstawę zaliczenia stanowi zdany egzaminWykaz literatury podstawowej:• Babicz J., 1965, Tendencje integracyjne i dezintegracyjne w geografii XIX i XX wieku, PZLG 3, Warszawa.• Chojnicki Z., 2001, Dualizm metodologiczny w geografii społeczno-ekonomicznej, (w:) Koncepcje teoretyczne i metody badań geografii społeczno-ekonomicznej i gospodarki przestrzennej, Rogacki H., Poznań.• Chojnicki Z., 2005, Problematyka metodologiczna przedmiotu geografii, Geografia jako nauka o przestrzeni, środowisku i krajobrazie, ŁTN, Łódź.• Dramowicz K., 1984, Geografia z ludzką twarzą - rozważania o geografii humanistycznej, PZLG z. 3-4.• Habermas J., 1983, Teoria i praktyka, PIW, Warszawa.• Jędrzejczyk D., 2001, Wprowadzenie do geografii humanistycznej, UW, Warszawa.• Lisowski A., 2003, Koncepcje przestrzeni w geografii człowieka, UW, Warszawa.• Rembowska K., 1994, O potrzebie teorii w geografii człowieka, X Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Łódź.• Rembowska K., 2002, Kultura w tradycji i we współczesnych nurtach badań geograficznych, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.• Rembowska K., 2005, Człowiek w geograficznych obrazach świata, Człowiek w badaniach geograficznych, Bydgoszcz.• Rembowska K., 2006, Współczesny humanizm i jego wpływ na przemiany w obrębie geografii, Acta Universita-tis Lodziensis, Folia Geographica-Socio-Oeconomica • Rembowska K., 1999, Amerykańska szkoła geografii kultury, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica--Socio-Oeconomica 2.• Tuan Y. F., 1987, Przestrzeń i miejsce, PIW.• Walmsley D., Lewis G. 1997, Geografia człowieka, PWN, Warszawa.Prowadząca: Dr hab. prof. UŁ Krystyna Rembowska

Nazwa przedmiotu: Konwersatorium z rozwoju myśli i teorii geograficznej (geografia fizyczna)Liczba godzin: 10Forma zajęć: Zajęcia typu konwersatoryjnegoRok Studiów i semestr: I, semestr IILiczba punktów ETCS:Założenia i cele przedmiotu: Zajęcia konwersatoryjne z rozwoju myśli i teorii geograficznej mają na celu pogłębienie wiedzy studentów – dokto-rantów z zakresu zagadnień metodologicznych i teoretycznych geografii fizycznej. Treści programowe: Na zajęciach omawiane będą zagadnienia metodologiczne dotyczące stawiania i rozwiązywania problemów

badawczych, stawiania hipotez naukowych i ich weryfikacji. Omówione będą również procesy poznania naukowego (dedukcja – indukcja, uogólnianie – wnioskowanie, poznanie empiryczne). Podnoszone są poza tym zagadnienia metodologiczne odnoszące się do fundamentalnych dla geografii pojęć: przestrzeni, czasu i czasoprzestrzeni, cykliczności oraz procesów sekularnych, ekstremalnych i katastrofalnych. Wśród problemów filozoficznych rozpatrywane będą zagadnienia dotyczące pojmowania przyrody i podmiotowej roli przyrody w badaniach geograficznych.. Podejmowany będzie także aspekt etyczny badań naukowych, w tym problem prawdy w nauce.

Metody dydaktyczne: Zajęcia prowadzone będą metodą konwersatoryjną. Przygotowane przez studentów tematy dyskutowane będą na kolejnych zajęciach.Forma i warunki zaliczenia: Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest otrzymanie pozytywnej oceny ze sprawdzianu końcowego oraz aktywne uczestniczenie w zajęciach.Wykaz literatury podstawowej: Chojnicki Z., 1999 – Podstawy metodologiczne i teoretyczne geografii. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Po-

znań. Chojnicki Z., Starkel L., Wróbel A., 1986 – Główne kierunki rozwoju geografii polskiej. Przegląd Geogr., 69, 1-2. Domański B., Widacki W. (red.), 1999 – Geografia polska u progu trzeciego tysiąclecia. IG UJ, Kraków. Domański R., 1998 – Zasady geografii społeczno – ekonomicznej. PWN, Warszawa. Isaczenko A. G., 1975 – Rozwój myśli geograficznej. PWN, Warszawa. Romer E., 1969 – O geografii. Rozważania historyczne i metodologiczne. Przedmowa komentarz, przypisy A.

Zirhoffer. Prace, Wroc. Tow. Nauk. Seria 3, Wrocław. Wykaz literatury uzupełniającej: Dzierżykray – Rogalski T., 1980 – Rytmy i antyrytmy biologiczne. Wiedza Powszechna, Warszawa. Ekologia krajobrazu. Przegląd Zagranicznej Literatury Geograficznej z. 1, 1978 r. Opracowanie pod kierunkiem

A. Matuszkiewiczowej, Wyd. PAN. Geografia a filozofia – wybrane zagadnienia metodologiczne. Przegląd Zagranicznej Literatury Geograficznej z.

3-4, 1984 r. Opracowanie pod kierunkiem K. Dramowicza. Wyd. PAN. Kotarbiński T., 1986 – Drogi dociekań własnych. Fragmenty filozoficzne. PWN, Warszawa. Kozłowski S., 2000 – Ekorozwój. Wyzwanie XXI wieku. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Sawyer W. W., 1975 – W poszukiwaniu modelu matematycznego. Wiedza Powszechna, Warszawa Stewart I., 2001 – Czy Bóg gra w kości. Nowa matematyka chaosu. Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa.Nazwisko osoby prowadzącej: dr Sławomir Kobojek

Nazwa przedmiotu – Łódzki ośrodek geograficznyLiczba godzin zajęć dydaktycznych - 15 Forma zajęć – wykład i konwersatoriumRok studiów, semestr – I r. Studium Doktoranckiego, semestr zimowy (I)Liczba punktów ECTS - Założenia i cele przedmiotu: Przekazanie osobom rozpoczynającym studia doktoranckie na Wydziale Nauk Geograficznych UŁ wiedzy na temat powstania i rozwoju ośrodka akademickiego geografii w Łodzi, jego twórców, kierunków badań, kierunków kształ-cenia młodzieży i młodej kadry, a także cech charakterystycznych tego ośrodka odróżniających go od innych w Polsce i Europie.Treści programowe: Rozwój organizacyjny łódzkiej geografii (okres przedinstytucjonalny 1918-1945, początki instytucjonalne łódzkiej geografii 1945-1958, Instytut Geografii UŁ 1958-1981, dwa instytutu geografii na Wydziale BNZ UŁ (1981-2001), Wydział Nauk Geograficznych od 2001 r.). Łódzkie szkoły geograficzne (geomorfologii peryglacjalnej, geografii społeczno-ekonomicznej, biometeorologii i klimatologii stosowanej). Działalność dydaktyczna i kształcenie kadr, wyprawy naukowe, współpraca z zagranicą, wydawnictwa, biblioteka.Metody dydaktyczne: wykład z prezentacją multimedialną, prezentacja referatów przygotowanych przez słuchaczy.Forma i warunki zaliczenia przedmiotu: Ocena sumaryczna za przygotowany i wygłoszony referat oraz sprawdzian pisemnyWykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:Liszewski S., 1995, 50 lat geografii w Uniwersytecie Łódzkim (1945-1994), Acta Universitatis Lodzesis, Folia Geo-graphica, 20, Łódź, s. 5-25.Praca zbiorowa, 2005, Sześćdziesiąt lat geografii w Uniwersytecie Łódzkim (1945-2005), t. I, UŁ Wydział Nauk GeograficznychJackowski A., Liszewski S., Richling A., 2008, Historia geografii polskiej, Wyd. PWN, WarszawaLiteratura uzupełniająca obejmuje 20 pozycjiNazwisko osoby prowadzącej/osób prowadzących: Stanisław Liszewski

Nazwa przedmiotu – FilozofiaLiczba godzin zajęć dydaktycznych - 15 Forma zajęć – wykład i konwersatoriumRok studiów, semestr – I r. Studium Doktoranckiego, semestr zimowy (I)Liczba punktów ECTS - Treści programowe:przedmiocie filozofii; Heraklit – Parmenides; Atomizm (Demokryt – Epikur); Platon (Sofiści – Sokrates); Arystoteles; Filozofia chrześcijańska (św. Augustyn – św. Tomasz); Filozofia Odrodzenia; Narodziny nauki nowożytnej (Koper-nik – Galileusz); Kartezjusz i racjonalizm XVII w.; Locke – Berkeley – Hume ; Filozofia francuskiego Oświecenia; Kant; Hegel; Marks; Modernizm – Pozytywizm – Egzystencjalizm Metody dydaktyczne: wykład, analiza dokumentów i tekstów źródłowych,Formy i warunki zaliczenia przedmiotu: egzaminWykaz literatury podstawowej i uzupełniającej:• W. Tatarkiewicz, Historia filozofii• F. Copleston, Historia filozofii (pozycja dla ambitnych bądź zaawansowanych)• J. Legowicz, Historia filozofii starożytnej Grecji i Rzymu• Z. Kuderowicz, Filozofia nowożytnej Europy• B. Suchodolski, Narodziny nowożytnej filozofii człowieka• M.J. Siemek, W kręgu filozofów, s. 58 – 91.• Wybrane pozycje monograficznych opracowań z serii „Myśli i Ludzie” Nazwisko osoby prowadzącej/osób prowadzących: pracownicy Wydziału Filologiczno-Historycznego