Embed Size (px)
Citation preview
13 MAC 2016 et> RABU NASIONAL 0 3736 0 NASIONAL
~.
MOHDZINALI
r
Penduduk melakukan aktiviti memproses daun mengkuang di Kampung Bentan, Kuala Pahang, Pekan.
TlKAR hidup semulaindustri mengkuangUPM.pilih.Kompung
Benton urnuk.pulihoro warisondoripodapupus
berkilat bila semakin lama diguna-kan menjadikan ia pilihan untukmenghasilkan barang kraf tangan.
Industri tiada generasi pelapisBagaimanapun, l<esukaran mengha-silkan mengkuang juga dikatakanmenyumbang kepada kepupusan in-dustri berkenaan, selain kematianpakar anyaman tanpa mempunyaigenerasi pelapis.Pokok mengkuang yang berduri,
hidup dalam paya dan proses meng-hasilkan tikar mengkuang yang agaklama menyebabkan generasi mudatidak berminat untuk meneruskanwarisan berkenaan. la juga disum-bang oleh masalah penghijrahan ge-nerasi muda ke bandar untuk men-carl penghidupan yang lebih baik.Selain itu, sikap masyarakat dika-
takan yang tidak tahu menghargai.produk mengkuang dengan seringmenawaruntuk mendapatkannyapada harga murah menyebabkan ge-nerasi muda tldak·berminat dan be-rasa tidak berbaloi untuk berada da-lam industri berkenaan.
Suatu ketika dahulu, setiap ru-
. mah di negara ini sudah pastimempunyai sekurang-kurang-nya satu qarangan daripadamengkuang seperti tikar, tu-
dung saji, beg atau bakul mengku-ang.Produk yang pernah mendapat ke-
dudukan istimewa dalam kalanganmasyarakat itu dihasilk(il1 oleh pe-nganyam yang mempunyai keteku-nan dan kesabaran yang tinggi ke-rana ia perlu menjalani proses yangrumit dan teliti.Seiring perkembangan semasa, in-
. dustri mengkuang semakin terping-gir berikutan kemuntulan pelbagai. barangan yang dapat meI).ggantikanperanannya seperti tikar getah, per-maidani dan tudung saji plastik.la menjadi pilihan masyarakat da-
hulu kerana sumber mentahnya mu-dah didapati, iaitu daripada pokokmengkuang atau nama saintifiknyaialah Pandanus atrocarpus yang tum-buh meliar di kawasan lembap danberpaya seperti di tepi sawah padi,tali air, paya dan sungai.Walaupun daun mengkuang ber-
bentUk:tirus memanjang dan berduripada bahagian tepi daun, sifat daun-nya yang panjang dan lasak sertamempunyai ciri seperti buluh danrotan, iaitu tahan lama dan semakin
Ketua Jabatan Reka Bentuk Per-industrian Universiti Putra Malaysia(UPM),Prof MadyaDr Nazlina Shaari,berkata menyedari masalah yang di-hadapi industri mengkuang di ne-gara ini pada masa ini, pihaknyaberusaha membangurikan semulaindustri berkenaan dalam reka ben-tuk yang baharu. -Beliau berkata, sehubungan itu, pi-
haknya memilih Kampung Bentan,Kuala Pahang di Pekan, Pahang yangpernah terkenal dengan industri ber-kenaan,kira-kira 30 tahun dahuluuntuk menjalarikan projek komunitiyang dinamakan sebagai TIKAR(Transformasi, Inovasi, Konservasidan Apresiasi Reka Bentuk).
Tak elisploitasi sumJ:jenKatanya, l<ampung itu aidapati kavadengan sumber mentah jaitu meng-kuang -minyak dan pandan laut, te-tapi tidak dieksploitasi sepenuhnyadengan sebahagian generasi muda disitu clikatakan tidak tahu mengenaikepentingan tumbuhan berkenaan."Kajian DPM sebelum ini menda-
IIMenyedari masalahdihadapi industri
. mengkuangpada masa ini,·UPM berusoha.bangunkcin semu/oindustri ini do/amreko bentuk bohoru"
Naz/ina Shaari,Ketuo. Jabatan Reka _.Bentuk Perindustrian UPM
@RABU:23 MAC 2015
Sebahagianperabot ; .berasaskanmengkuangdipamerkanpadapdmeran. Projek-TiKAR
Penduduk memi/ih _mengkuang terbaik
. supaya daun tidak mudahlayu dan patahketika .proses menjangka sertamelurut dilakukan.
pati hanya tinggalempat pakar an-yaman mengkuang yang masih ter-dapat di Kampung Bentan dengansemuanya berusia aritara SO dan 70tahun tanpa mempunyai pelapis da-lam kalangan generasi muda."Ramai penganyam di kampung
itu 'hilang' sarna ada sudah berhijrahke kawasan lain, meninggal dumaatau berhenti menganyam berikutankurangnya permintaan terhadapproduk mengkuang di pasaran .."Oleh itu,kami memilih kampung
ini untuk melakukan projek komu-niti selama satu tahun bermula Feb-ruari tahun lalu urituk memulihara-
lt
industri berkenaan,"katanya ketika dite-mui pada pameran Projek TlKARsempena Pameran Perabot Eksport2016 eli PusatKonvensyen KualaLumpur (KLCC),di Kuala Lumpur,baru-baru ini. . ._Projek komuriiti yang dijalarikan
oleh pensyarah dan.pelajar Jaba-tan· Reka Bentuk PerindustrianUPM itu mendapatkan kerjasama .penghuluKampung berkenaan ser-ta Pusat Transformasi Luar Bandar .(RTC)Kuala Pahang;.- Nazlina berkata, sepanjang pro-jek berkenaan, pihaknya mengajar
Khairul Aidil Azlin (tengah)menunjukkan perabat _berasaskan daun .mengkuang ·pada pameranProjek TlKAR di Kuala '.Lumpur, baru~baru ini.
[FOTO SAlFULLlZAN TAMAnI/BHl
penduduk kampung mengenai ea-ra anyaman mengkuang yang pa-ling sesuai untuk diaplikasi padamasa kini.
lJ1j warna, motif menBeliau oerl<ata, pilirum""y":C'a'-'~m~a~silimengekalkan .dari segi prosesmenghasilkan mengkuang, tetapimelakukan perubahan dari segipe-warnaan dan motif."Kami cuba-mengajar penduduk
kaIilpung menghasilkan warn ayang baik, mengikut trend semaS;ldan menghasilkan motif baharu."Fokus kita mendapatkan satu.
motif asli untuk kawasanberke-naandan ia menjadi 'satu penandaaras. Kita cuba mendidik merekasupaya anyaman mengkuang Kam-pung Bentan mempunyai identitisendiri," katanya ."Selain diajar menganyam,
mengkuang dengan menggunakanmotif dan warna yang baharu,kamijuga mengajar menggunakanteknik tampal cantum (patch-work):"Penduduk sebelum. ini hanya
membuat anyaman berdasarkanapa yang mereka tahu. Kami cubarriemoderikan motif tetapi masihmempunyai elemen mengkuang didalamnya," katanya.
~I~:':, " "
fi...Untuk video, layilri· .www.bharian.com.my
Anyaman perabotserlah identiti Malaysia·
pikat pengimport
'Khairul Aidil Azlin menunjukkan perabot,yang dihasi/kan daripada mengkuang.
Projek TIKAR (Transformasi, Inovasi, Kon-. servasi dan Apresiasi Reka Bentuk) adalah
satu projek komuniti oleh Universiti PutraMalaysia (UPM)melalui Jabatan Reka BentukPerindustrian dengan masyarakat KampungBentan di Kuala Pahang, Pahang.Projek yang dijalarikan selama setahun ber-
akhir bulan lalu itu bertujuan membangurikankembali kemahiran menganyam dalam ka-langan masyarakat serta cuba menaikkan se-mula industri mengkuang dengan mengap-likasi reka bentuk dalam bentuk perabot.Ketua Prqjek Komuniti TIKAR, Prof Dr Khai-
rul Aidil Azlin Abd Rahman, berkata melalui .projek komuniti TIKAR itu, pihaknya melihatkepadaempat aspek iaitu transformasi, ina-vasi, konservasi dan apresiasi reka bentuk.Beliau berkata, transformasi bermakna me-
ngubah ekonomi dengan menjana pendapatanpenduduk kampung tanpa perlu berhijrah kekawasan lain melalui penggunaan sumber-alam yang ada di sekeliling mereka. ..
Inovasi pula ialah inelihat reka bentukbaharu dari segi motif, warna, cara anyamandan kaedah pengelua-ran tikar yang lebih·moden serta tidak me-lihat tikar hanya se-bagai tempat duduk. '"Konservasi pula ia-
lah menurunkan il-. mu anyaman oleh pa-kar anyaman kepadagenerasi muda untukdijadikan pelapis pe-nganyam dalam in-dustri mengkuang.
"Apresiasi rekabentuk pula menggu-nakan tikar mengku-ang untuk .diaplikasikepada .produk. ber-nilai tinggi sepertiprodul< perabot dan .·aksesori· dalanian,"katanya.Diminta mengulas
mengenai kejayaanprojek berkeriaan,Khairul AidilAzlin ber- '
. . kata, ia dianggap sebagai menjadi bagi pihakUPM'tetapi usaha untuk melaltirkan lebihramaipenganyam muda belum cukup mimg-'galakkan. .
Lahirkan enam pengailyam muda .Bellau oerRata, setaI<at ini, piliaKilya berjayamelahirkan enam penganyam Iiluda berusiaantara 17 dan 35 tahun dan mungkin me-merlukan masa lebihpanjang untuk mela-hirkan lebih ramai penganyam dikampungberkenaan."Penduduk kampung mungkin tidak tahu
sambutan ke atasproduk mengkuang adalahsangat menggalakkan di b,andar besar sepertiillKualaLumpur dan di luar negara, pada masakini," katanya. _ .Selainitu, Khairul Aidil Azlin berkata, ino-
vasi warna denganmenggunakanlwarna yanglebih kontemporari seperti warna pastel me-nyebabkan produk mengkuangjuga kini lebihdisukai ramai. . .Beliau berkata, kebanyakan pakar anyaman ,
mulanya merungut apabila diminta menggu-nakan warna pastel kerana sudah biasa denganwarna terang seperti merah, kuning dan hljautetapi akhirnya mengakui warna· baharu yang
diperkenalkan adalah lebih menarik,"Penggunaan mengkuang ke atas produk
bernilai tinggi seperti perabot dan aksesoridalaman pula mernberikan nilai tambah ke-pada mengkuang."Dengan penggunaan sedikit mengkuang, ia
menyerlahkan sesuatu perabot. Oleh itu, pen-duduk kampung mampu menjana pendapa-. tan yang lebih banyak dengan hanya membuatkerja yang sedikit," katanya.Sementara itu, Khairul Aidil Azlin berkata,
pihaknya mengenal pasti penggunaan anya-man mengkuang dalam konteks permukaanperabot mampu meletakkan perabot yang ber-identiti Malaysia. . 'Beliau berkata, sebelum ini, usaha menon-
jolkan perabot beridentiti Malaysia melalui. kerawang serta penggunaan batik sukar di-lakukan kerana masih ada yang terkeliru de-ngan menganggapnya sebagaiproduk Indo-nesia."Negara ASEAN mempunyai persaingan
yang tinggi dari segi identiti kerana mem-punyai budaya serantau yang hampir sama.
. .. "Ba'g ai man a-pun,apabila kamimenunjukkanpenggunaanmengkuang keatas perabot Ma-laysia, pengim-port perabot dariluar negara me-nyukainya dan.bersetuju meng-kuang adalah tra-disi Malaysia danmampu menjadiidentiti kepada ne-gara ini," katanya.
iProseshasilprod~.men~uang- Daun mengkuangdiambil pada awalpagi atau lewat pe-
,_ tang supaya dauntidak mudah layu dan . \,patah ketika proses
menjangka serta melurut dilakukan.Daun kemudian dipotong sarna panjang de-
ngan membuang bahagiah hujung yang tirussebelum dilayur atas· api bagi melembutkan-nya supaya tidak mudah .patah·ketikaprosesmembuang dud.Proses menjangka dilakukan iaitu menja-
dikandaun kepada beberapa .lembar kecildengan menggunakan alat jangka diperbuatdaripada kepingan kayu dicucuk beberapa ba-tang be,sikecil dalamjarak sama sebagai matapemotong.Daun kemudian dilurut sebelum diikat men:
jadi berkas dan diketuk bagi melembutkannyadiikuti direndam di dalam bekas takunganatau sungai bagi membuang warna asal daunmengkuahg.Daun dikeringkan dengan cara menjemur di
bawah cahaya matahari .ProSes pewarnaan daun dilakukan dengan
cara mencel.ur daun dalam air mendidih yangdiwarnakan selama 20 minit sebelum dibilasdan dijemur.Selepas kerililg, daun perlu dilurut kembali
bagi melembutkannya sebelum disimpan dansedia untuk dianyam menjadi tikar, tudung sajiatau bakul. ' .
