documents.worldbank.orgdocuments.worldbank.org/curated/en/752061468272457171/...Environmental Impact Assessment Study for 400 kV OHL SS Stip – Macedonian-Serbian Border . Contents

The European Union's CARDS Programme for the Western Balkans

Western Balkans Infrastructure Projects Facility TA1-MKD-ENE-01 Environmental Impact Assessment of the 400 kV Overhead Transmission Line SS Stip (Macedonia) – SS Nis (Serbia) Section: SS Stip – Macedonian-Serbian Border

PART B – ANNEXES

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

wb371432

Typewritten Text

E2638 V2

wb371432

Typewritten Text

wb371432

Typewritten Text

The European Union's CARDS Programme for the Western Balkans

Western Balkans Infrastructure Projects Facility

T

Environmental Impact Assessment of the 400 kV Overhead Transmission Line SS Stip (Macedonia) – SS Nis (Serbia) Section: SS Stip – Macedonian-Serbian Border

The project is financed by the EU

The project is implemented by WYG International

Environmental Impact Assessment Study for 400 kV OHL SS Stip – Macedonian-Serbian Border

Contents

Annex 1 – Decision for determining the need for environmental impact assessment and its scope

Annex 2 – Geographical review of referent points along the route of interconnective 400 kV transmission line SS Stip - Macedonian - Serbian border

Annex 3 – Sectoral study for biological diversity impact assessment Annex 4 – Overview of plant species along the corridor of the route of the interconnection

400 kV transmission line SS Stip – Macedonian-Serbian border

Annex 5 – Thematic maps Annex 5.1 – Land use

Annex 5.2 – Geological maps

Annex 5.3 – Biological Diversity

Annex 6 – Public announcement and public hearing Annex 6.1 – Non – technical Summary

Annex 6.2 – Presentation on public hearing

Annex 6.3 – Presentation on public hearing for Biological Diversity

Annex 6.4 – Public announcement and public hearing

Annex 1 – Decision for determining the need for environmental impact assessment

and its scope


2


3


4


5

Annex 2 – Geographical review of referent points along the route of interconnective

400 kV transmission line SS Stip - Macedonian - Serbian border


2

Picture - Geographical review of referent points along the route of interconnective 400 kV transmission line SS Stip - Macedonian - Serbian border

Transmission line

referent point

Source: Google, 2009

ANNEX 3

SECTORAL STUDY

Biodiversity impact assessment for 400 kV OHL SS Stip – Macedonian-Serbian border

Prof. D-r Branko Micevski Prof. D-r Vlado Matevski

Konstantin Siderovski, MSc

Skopje, February 2010


2

Table of Contents

Executive Summary ............................................................................................................................... 3

1 Biodiversity in the Area and its Valorisation........................................................................... 5

1.1 Biomes ................................................................................................................................... 5

1.1.1 Biom of Ponto-Caspian Steppes and Forest Steppes (PCS) ................................................ 6

1.1.2 Biome of Mediteranean Semi-Desserts (MSD).................................................................... 13

1.1.3 Biome of Submediteranean-Balkans Forests (SBF)............................................................ 20

2 Assessment of Potential Impacts on Biodiversity ................................................................ 26

2.1 Construction Phase of the Transmission Line ..................................................................... 26

2.2 Operational Phase of the Transmission Line....................................................................... 26

3 Mitigation Measures and Reccomendations for Reducing the Potential Impacts................ 28

3.1 Design Phase and Construction Phase ............................................................................... 28

2.3 Operational Phase ............................................................................................................... 30

3 Plan for Monitoring and Implementation of the Proposed Measures................................... 31

4 Non-Technical Summary...................................................................................................... 33

Literature ............................................................................................................................................. 34


3

Executive Summary The construction of the transmission line Stip - Macedonian-Serbian border, will not cause serious and irreversible adverse effect on the biome and biotopic composition of the area. Prerequisite for this is compliance with the measures proposed by this study, which mainly refer to recommendations about the manner of construction of new access roads, or improving existing and draft measures to reduce the possible negative impacts on the autochthonous vegetation, ecosystems, flora and fauna. The botanical analysis for the presence of globally and locally important habitats, plant communities and plant species along the route of the transmission line identified:

• Two habitats that are listed in the Habitat Directive. These are: EUNIS 1530 - Panonic salt steppes and salt marshes and EUNIS 6210 - Semi-natural dry grasslands and scrubland facies on calcareous substrates - Festuco Brometalia, * important Orcids sites.

• One endemic plant community (Astragalo-Morinetum Micevski 1971).

• Three endemic species. These are: Salvia jurisicii Košanin, Verbascum lesnovoensis Micev., and Onobrychis megalophylla Boiss. The endemic plant species - Salvia jurisicii Košanin is on the IUCN Red List of threatened Plant species (Walter and Gillet, 1998).

Their biological vitality (with the exception of the species Salvia jurisicii Košanin), as well as their spatial distribution in the Republic of Macedonia, creates preconditions so that there is no serious and negative changes in their population and distribution. Given the fact that along the investigated area, and beyond, in the neighboring areas there are quite similar habitats in which the mentioned communities and endemic species develop, it can be assumed that the transmission line construction will not lead to a degree of degradation that would have significant impact on their overall condition.

The construction of access roads will lead to certain segmentation of habitats and changes that will affect the vitality of the populations of plant communities and plant species. Therefore, the roads should only be planned and built through open fields. In order to circumvent erosion, and thus loss of the habitats and frequent improvement of roads, it would be necessary to make proper canals associated to new or improved roads. Regarding the fauna, there will be no significant impacts on invertebrates and terrestrial vertebrates, like amphibians and reptiles, even though most of them are on the list of endangered species in Europe. The most significant potential impact the planned transmission line could have in the case of birds, having regard the current European and international regulation which specifically treats this matter. Specifically, it refers to:

• the recommendation of the Bern Convention no. 110 (2004) for minimizing the adverse effect of overhead lines to birds,

• the Resolution no. 7.4 of the Bonn Convention entitled "Electric shocks of migratory birds”, adopted at the 7

th Conference of the members of the Bonn Convention,

• the recommendations of the Birdlife international, 2007 accepted on the Working Group on Directives for wild birds and habitats.

In accordance with the above basic documents concerning birds, at the beginning of the operational phase of the transmission line, the developer should provide minimum 3-5 years of monitoring. This will allow determination of the real impact of the transmission on the birds and evaluation of the success of the recommended measures to mitigate the negative effects. From previous findings and field studies, this study indicates the critical places for probable adverse effects, and proposes measures to mitigate them. This specifically refers to the following sites:

• Areas where nests of endangered species are registered, mainly birds of prey At a distance less than 2,5 km from the route of the transmission line, two nests are identified:

o Nest of Golden eagle, in the v. Orel, with coordinates: N: 41-56-50 / E: 21-59-50, and

o Nest of Imperial eagle, in the v. Dolno Gjugjance, with coordinates: N:41-57-08 / Е:21-57-39.

It is reccomended to strictly apply the recommended mitigation measures.


4

• The area of crossing or near water habitats (small legs of Moravian-Vardar migration path for migration of birds through the country) Along the route of the transmission lines there are two water habitats: the reservoir Mavrovica and the valley of r. Pcinja. This implies a potential risk for many birds, especially during spring and autumn migration. With implementation to the proposed measures to reduce the negative impact, severe threat to migratory birds is not expected.

In both previous cases, despite the application of special technical measures (divertors or deterrents for birds), which would provide the birds to avoid the vicinity of the transmission lines, it is also proposed to applly appropriate European experience in the manner of installing the wires and isolators.

• Along the entire route Beside the water birds, the above-mentioned migratory route is used also by birds of prey. Local migrants also use the area along the entire route of the transmission line. The intensity of this impact on this occasion cannot be assessed, except with the proposed monitoring during the operational phase of the transmission lines.

• In woodlands The transmission line should not be near the woodlands. If this is necessary, it is more acceptable for the transsmision line to be through the woods rather than on its edge, in order to avoid the ecotonic effect.

• Landfill for organic waste It is recommended not to create a landfill for organic waste, waste from slaughterhouses and similar, waste near the area in question (at a distance less than 3 km from the transmission line). This type of landfill could attract a large number of rare species of vultures and other birds of prey. Picture - Lake Mavrovica near v. Orel, located at 2,5 km from the direction of the route


5

1 Biodiversity in the Area and its Valorisation Concerning the effect which the transmission line would have on biodiversity, it is clear that the immediate surroundings of its route should be analyzed, as well as the wider area and range, because for the vagile species of organisms such as birds and bats, the distance of several kilometers could be just a small part of their basic living space. Therefore, the study reviewed the biotopic and biome distribution along the route, at maximum distance of 3 km from its axis.

1.1 Biomes

The area of the wider coridor of the transmission line is mainly represented with the following 3 types of biomes, that mutually intertvene:

• Biome of the Ponto-caspian Steppes and Forest-steppes (PCS)

• Biome of Mediterranean Semi Deserts (MSD)

• Biome of Submediterranean-Balkans Forests (SBF) Picture - Biome distribution in the wider area of the planned route for the transmission line

Source: Matvejev & Lopatin, 1995: Biomes with numbers 2.3.6 and 2.6.3 imply a mosaic of biomes, where dominant is the biome of submediteranean forests (2) mixed with deciduous forests (3) from the type of submediteranean balkan forests (SBF) and steppes and forest steppes and (6). The order of the biomes matches their dominance.

The biomes identified in the concerned area are reviewed in respect to their vegetation, flora and fauna. Therefore, first listed are characteristic flora or fauna elements, by which the corresponding biome is easily recognisable in respect of the subject group. In continuation species which are not typical but can be found on this terrain are listed, as well as ones that were registered during the field inventory, species for which information are obtained from consultations with local populations, or species for which there are literature data.

Transmission line


6

Picture – MSD and SBF at the site Shipo near v. Orel (Sveti Nikole)

From the diversity of species, first, the composition of vascular plants was reviewed, and then the fauna composition was analyzed. From the vascular plants, all species that were recorded along the route of the transmission line were analyzed, and among them mainly dominant are the flowering plants. There are no records of species from other plant groups (lycopods, sphenophytes and gymnosperm plants) and only some individual species of fern are present. From the fauna, the most aspective groups of invertebrates and all vertebrates (except fish) were analyzed. Accordingly, the locusts and butterflies were analyzed from the invertebrates, and from the vertebrates, reptiles and amphibians (as a group herpetofauna), mammals (with particular reference to bats) and, of course, birds. The latin names of the species are given in a short form (without the name of the author who discovered them, and the year of their discovery), because in this study, these details are not of interest, and would only burden the text. For a better overview of the species, they are mainly shown in tables

1.1.1 Biom of Ponto-Caspian Steppes and Forest Steppes (PCS)

1.1.1.1 Ecological Charactersistics In the subject area, this type of biome is in combination with the mediteranean semi desserts, and only the lower parts include so called cultural steppes presented with corn crops. Picture - Open steppe like terrein (typical steppes) near v. Orel

The climate of PCS is characterized with dry and hot summers, and cold winters with permanent snow cover. Precipitation is generally 400-500 mm/year and fall throughout the year with excplicit maximum in the summer. Evaporation is intensive. The wind is common and powerfull, and is a significant factor in summer and winter. In winter, ice and frost are a characteristic appearance. The type of life form is similar to the mediterranean semi desserts, but there are more species that actively dig and live in holes in the ground. Plants make a continuous and strong cover in the


7

mediterranean semi desserts. The most perceptable difference is that in the mediterranean semi desserts half-woody and woody shrubs prevail, while in the ponto-caspian steppes, there are different

types of hard grass. Main type of life form is Herboplanicola. Picture – Climograme of ponto-caspian steppes

1.1.1.2 Diversity of Flora and Fauna in the Ponto-Caspian Steppes а) Flora, vegetation and habitats For precise definition of this biome, the table below lists the most characteristic plant species by which the biome is easy recognized, among which, number of species are recorded in the researched area, as well as wider on the territory of the Republic of Macedonia:

*Dichantium ischaeum Iris pumila

*Festuca vallesiaca Stipa pennata

*Phleum phleoides Adonis vernalis

*Poa bulbosa Stipa capillata

Phleum pratense *Koeleria splendens

Prunus mahaleb Filipendula hexapetala,

Verbascum phoeniceum Amygdalus nana * Registered species along the route of the transmission line

Appart from the above mentioned species, many species which phytogeographical speaking, belong to the biome of ponto-caspian steppes were registered along the route of the transmission line. Most common among them are the following species of herbaceous plants:

Allium sphaerocepalon Echinops sphaerocephalus

Agropzron cristatum Festuca valesiaca

Armeria rumeliaca Koeleria splendens

Asperula aristata Linaria concolor

Astragalus onobrychis var. chlorocarpus Linum perenne

Bromus squarrosus Nonea pallens

Centaurea finazzeri Potentilla canescens

Centaurea calcitrapa Reseda lutea

Chondrilla juncea Salvia jurisicii

Chrysopogon gryllus Scabiosa ucranica

Crocus mazzaricus Stachys milani

Echinophora sibthorpiana Verbascum lesnovoensis

The physiognomy of this biome in the researched area is defined by the steppe species Chrysopogon gryllus, Dichanthium ischaemum, Festuca vallesiaca, Festuca callieri, Agropyron cristatum and other herbaceous plant species, entering the composition of hilly pastures which are kept in small sloping


8

surfaces that rise above vast fields of corn and industrial crops. Given the traditional and intensive agriculture that is practiced in that area, the expectation is that with the construction of watersystem Zletovica, the tendency for growth of the area under crops in the wider area between Stip and Sveti Nikole, will be increased. This will lead to intense anthropogenic pressure in those areas that still have fragments of natural vegetation, and belonging to the biome, because of their ploughing over and conversion into farmland. But whereas such biotopes are common in the Republic of Macedonia and occupy very large areas, with their degradation and possible loss of certain areas along the route of the transmission line, it won’t be a be a significant loss. Along the route, attention should be directed more towards preserving the habitats of local endemic species (Salvia jurisicii and Verbascum lesnovoensis), which have very limited distribution in the territory of Macedonia.

Picture - Salvia jurisicii Within this biom, the following natural, semi-natural and man-made habitats are present along the route of the transmission line: o Hilly pastures with Chrysopogon gryllus,

Dichanthium ischaemum, Phleum phleoides o Hilly pastures with Festuca vallesiaca o Abandoned fileds o Corn fileds o Fields with row crops – pumpkins, melons,

watermelons o Fields with industrial crops - sunflower o Vineyards o Orchards – melon, walnut, cherry, almond, o Rural vegetation – ass. Onopordo-Marrubietum peregrini o Gulfweed communities with Amaranthus retroflexus, Salvia aethiopsis, Conyza canadensis o Plantations with Cupressus arizonica and plantations with Pinus nigra o Field protection zones with Robinia pseudoacacia o Cultivated medows with Medicago sativa б) Fauna Locusts: Acrida ungarica, Caliptamus barbatus, Euchortipus declivus and Stenobothrus fisheri can be found in large numbers in this biom. Butterflies (Lepidoptera):

Aphantopus hiperanthus Lycaena dispar

A. theristes* Lycaena phleas*

Arashnia levana Lysandra belargus*

Argynis pandora* Maniola jurtina*

Aricia agestis* Melanargia galathea*

Carcharodus alceae* Meleageria daphnis

Chazara briseis* Melitea didyma*

Coenonympha arcania Papilio machaon*

Coenonympha pamphilus* Parnassius mnemosyne

Colias alfacariensis* Pieris rapae*

Colias croceus* Plebeius argirognomon

Euchloe ausonia* Polyommatus dorylas

Hipparchia senthes* 4a Polyommatus icarus*

Hipparchia statilinus* Pontia edusa*

Iphiclides podalirius* Pyrgus sidae*

Isoria lathonia* Pyronia tithonus*

Kanetisa circe* Satyrium accaciae

Lasiommata maera Satyrus ferula

Lasiommata megera* Spialia orbifer

Leptidea sinapis* Vanessa atalanta*

Leptothes pyrithous* Vanessa cardui*

Limenitis populi. Zerynthia polyxena* * For these species there is data from databases for this region, or were registered during the field Inventory


9

Beside locusts and butterflies as the largest group of invertebrates, two species of snailes were registered: Helicella candicans and Zebrina detrira, and only one speices of Chirocephalus, which flew over the investigated fields - Sympetrum fonsocolombei. From the arthropods, at RP 7, Scolopendra cyngulata was registered. The following groups and species of vertebrates can be found in this biotope: Herpetofauna: Lacerta taurica*, Elaphe quator-lineata sauromates*, Coluber jugularis caspius, Natrix tessellata. Also Testudo graeca, Lacerta trileneata и Lacerta viridis were found.

Birds: steppe eagle - Falco cherrug, steppe (lesser kestrel) F. naumanni and blue kestrel * (F.

vespertinus), pallid harrier Circus macrourus, imperial eagle - Aquila heliaca*, shelduck - Tadorna tadorna, pied avocet -Recurvirostra avosetta, black-winged stilt - Himantopus himantopus, great bustard - Otis tarda. Species that are widely spread, and are with steppe background: Alauda

arvensis*, Corvus frugilegus*, Lanius minor*, Emberiza calandra*, red-capped lark- Calandrella

cinerea*, Galerida cristata* and Anthus

campestris. During the invenatrization, the

following were also found: F. tinnunculus,

Falco subbuteo, Hirundo rustica, Corvus corax, Melanocorypha calandra, Lanius collurio, Buteo rufinus, Saxicola rubethra, Actytis hypoleucos, Burhinus oedicnemus, Buteo buteo, Perdix perdix,Columba oenas, Phyloscopus collibita, Passer domesticus, Aquila chrysaetos, Streptopelia decaocto. In none of the localities in the researched area along the route, not one pair of small kastrel was registered (eventhough in the near surroundings, over 5 km of the subject area, in the same biome, there are numbers of them). The reason for that is that the transmission line is signifficantly distanced form settlements, while near the route there are almost no water flows, except in the more northern part, where it crosses r. Pcinja. Also there were no records of pallid harrier, shelduck, pied avocet, black-winged stilt and great bustard. Typical mammals: C. citellus и Spalax leucodon. Other mammals with steppe background: Lepus capensis, Mus musculus. Hatches of Canis vulpes (fox) were also found, and numbers of hatches from social vole (Microtus socialis). From the bats, in this region there is number of species that come for nourishment from the surrounding biotopes or during migration (daily or seasonal): Rhinolophus ferum-equinum, Rhinolophus hipposideros, Rhinolophus euryale, Rhinolophus blasii, Mzotis myotis, Myotis blzthi, Myotis mistacinus, Eptesicus serotinus, Pipistrellus pipistrellus, Pipistrellus nathusii, Pipistrellus kuhli, Miniopterus schraibersi.

Picture - Coluber quatorlineata, typical species for the PCS


10

1.1.1.3 Valorization of the Flora and Fauna in the Ponto-Caspian Steppes а) Flora, vegetation, habitats

Species Habitats Directive

IUCN BERN CITES CORINE MK

endemit

S--SE Balkan endemit

Salvia jurisicii - R - - + Mk +

Verbascum lesnovoensis +

Stachzs milani - - - - - +

Centaurea finazzeri - - - - - +

Convolvulus holosericeus - - - - - +

Crocus mazzaricus +

Nonea pallens +

Echinophora sibthorpiana +

From the flora of the ponto-caspian steppes in the locality in question, it is of importance to point out the local endemic species (Salvia jurisicii and Verbascum lesnovoensis), of which Salvia jurisicii is on the IUCN Red List (1998) and a Macedonian CORINE species, so they should be subject of special attention in terms of protection in all phases of design, construction and operation of the transmission line. Salvia jurisicii Košanin (cutleaf sage) This is an endemic species , with very limited distribution in Republic of Macedonia, present only in the area between Stip and Sveti Nikole (Ezovo Pole, Vrsakovo, Mustafino, Bogoslovec, Deslinci) and the site Krivolak-Orlovo Brdo (near Negotino). It develops in an area with intensive human impact, where the natural habitats slowly turn into arable surfaces, and therefore it’s part of the group of very endangered species. Its populations are with very low biological vitality, and the preservation of its genofond should be at a high degree. Over 70% of the total number of findings of this endemic species in Republic of Macedonia are found in the area between Stip and Sveti Nikole. During the field researches, this species was registered in two sites along the route - between RP1 and RP2 (Chardaklija Jankov-Rid), and between RP4 and RP5 (Dolna Kopa - between v. Vrsakovo and v. Sudic). Verbascum lesnovoensis Micev. (lesnovus mullein) This is an endemic species with limited distribution, present near Probistip - Zletovo, Kratovo - Konju and the surroundings of Sveti Nikole - between v. Nemanjica and v. Orel. It develops also in regions with human activity, on hilly pastures developed near farming land and open fields in degraded oak forests, however its populations are quite vital. During the field investigations, it was registered in the following localities along the route: section RP8 - RP9 (Cuculica - at altitude of the village Nemanjica), which belongs to the biome of ponto-caspian steppes) and section RP9 – RP10 (Shipo - above the

village Orel: Nikoleva Niva-Kula), within the biome of submediteranean-balkan forests. Picture - Verbascum lesnovoensis – lesnovus mullein


11

б) Fauna Locusts: There are no species of special importance. Butterflies:

Species

Global Threat Status GTS

European Threat Status ETS

SPEC PS-

prime species C

OR

INE

Bern Conv. App.II

Hab. Dir. Ann.II (HB2)

Hab. Dir. 92/43 Ann. IV (HB4)

Colias alfacariensis* - - 4b - - - -

Hipparchia senthes* 4a - - - -

Limenitis populi - - - C - - -

Lycaena dispar* C B2 HD2 HD4

Melanargia galathea* - - 4b - - - -

Neohipparchia statilinus* - - 4b - - - -

Parnassius mnemosyne* - - - C B2 - HD4

Plebeius argyrognomon - LR(nt)* - - - -

Polyommatus daphis* - - 4b - - - -

Polyommatus dorylas* - - 4b - - - -

Satyrium acaciae* - - 4b - - - -

Zerynthia polyxena* - - - C - - HD4

From the previous table it can be concluded that 4 species are with special higher protection status (those species that are CORINE) and those, which are on the list of the EU Council Directives. Having in mind that, these are species that live near the ground and vegetation, negative effects are not expected during the operation phase. The negative effect that could appear during the construction phase is because of penetration, construction and utilization of acces roads, which would cause temporary (but not permanent) loss of their habitats. Vertebrates

Herpetofauna: Almost all species that could be found in this area have some kind of protection status. Impacts during the construction phase: the negative impact would consist of fragmentation and loss of their habitats, given that their recovery would happen quickly (up to 1 year) after the adverse action, it should not have or there will be only brief and slight negative impact. Impacts during the operation phase of the transmission line: for none of these species there is almost no significant, direct negative impact from the operation of the planned transmission line.


IUCN Bern CITES CORINE

Lacerta taurica - bull lizard IV E II - -

Coluber caspius – large whipsnake IV LR III - -

Natrix tessellata - water snake IV DD II - C

Elaphe quatorlineata – rat snake II,IV V II - C

Testudo greaca – mediterranean turtle II/IV V II II C

Birds: The analysis of the fauna of birds in the biomes will make an integral analysis of the characteristic species (including those who were not found during the inventory, or species not recorded in recent decades in this region) and the species found in this biome, where, only the species that have some kind of protection status are set aside:


12

Pictute – Nest of a golden eagle at v. Orel

Species SPEC ETS WBD Bern Bonn COR

Alauda arvensis* - sky lark 3 V II/2 III - -

Anthus campestris – tawny pipit 3 V - III - C

Aquila chrysaetos – golden eagle 3 R I II II C

Аquila heliaca* - imperial eagle 1 E I II II C

Burhinus oedicnemus – stone curlew 3 V I II II C

Buteo rufinus – long-legged buzzard 3 (E) I II II C CALANDRELLA CINEREA* - SHORT–TOED LARK 3 V I II - - CIRCUS MACROURUS – PALLID HARRIER 3 E I II II C COLUMBA OENAS – STOCK DOVE 4 S II/2 III EMBERIZA CALANDRA*- CORN BUNTING 4 S - III FALCO TINNUNCULUS* - KESTREL 3 D II II FALCO CHERRUG – SAKER FALCON 3 E - II II C FALCO NAUMANNI – LESSER KESTREL 1 (V) I II II C FALCO VESPERTINUS* - RED-FOOTED FALCON 3 V - II II - GALERIDA CRISTATA* - CRESTED LARK 3 (D) - III HIRUNDO RUSTICA – SWALLOW 3 D II LANIUS COLLURIO – RED BACKED SHRIKE 3 D I II C LANIUS MINOR *- GREY SHRIKE 2 D I II - C MELANOCORYPHA CALANDRA – CALANDRA LARK 3 (D) I II C OTIS TARDA – GREAT BUSTARD 1 D I II I&II C PERDIX PERDIX* - PARTRIDGE 3 V II,III/1 III RECURVIROSTRA AVOSETTA – PIED AVOCET 4/3w L I II II C SAXICOLA RUBETRA* - WHINCHAT 4 S II II

That would mean that 23 species of birds could be affected from the project. Among them, the species Falco cherrug, F. naumanni, C. macrourus, Otis tarda and during the inventarization, species typical for water habitats (Recurvirosta avosetta and H. himathopus) were not recorded in the area, however there is a possibility to record them during spring and fall migration. For the rest of the species, negative impacts are expected in the following phases: • The negative effect in the

construction phase would be the result of the construction of access roads, whereupon would lead to their disturbance (particularly if the construction of roads is during nesting season) and of course loss or fragmentation of part of their habitats.

• The negative effect in the operation phase would be the collision of birds, especially during migration, and their death by electric shock. For migratory, but also for species that nest in the area concerned, and are with higher protection status, but also for those for which Macedonia has obligations as a signatory to the Bonn and Bern Convention, special measures are proposed and analyzed in the next chapter of this study, and relate mainly to measures to avoid such negative

consequences.


13

Mammals: The following table shows a valorization analysis for most affected species of bats as a group of mammals, that suffer mainly from collision with the wires of the transmission line in the phase of operation, or loosing parts of their habitats and hunting grounds.

CD – Directives of the Council of Europe, annex 2, 3 and 4; Bern – Bern Convention; IUCN- staus according the World Council for nature protection;

The next table shows the valorization of other mammals (terrestrial) that can be found in this biome, and are with some valorization value. The most signifficant species are marked Vu (vulnerable) or CORINE species. The ground squirel was not found in the specific area, eventhough it is typical for this biome.

Species CD Берн IUCN CORINE

Citellus citellus – ground squirel II,IV II Vu C

Lepus capensis - rabbit - III lC -

During the construction phase none of them will suffer a major negative effect, except disturbance and problems that would occur with the fragmantation of habitats.

1.1.2 Biome of Mediteranean Semi-Desserts (MSD)

The largest areas of the MSD biome in the Balkan can be found in Macedonia, Thessaly and Thrace. It is almost impossible to distinguish natural habitats from the ones created by man in the territory of other biomes, for agriculture and livestock needs. The visibility of this biome are open herbaceaus areas with grass covers and rare shrubs of ground with common epresentation of gravel or stones. 1.1.2.1 Ecological Characteristics The climate in this biome is characterized with dry and hot summers and very cold winters without snow or variable snow cover. Precipitation is approximately 500 mm/year and falls during the cold period. The wind is very strong and common, and an important ecological factor. The type of life form is with specific life adjustments to open terrain, lack of moisture, with strong winds, high temperatures, and winter cold. The plants and animals there have an annual cycle of activities with two interruptions: summer and winter. In connection with this there were changes in the daily cycle: summer, many species are active at night and in the evening, and winter the same species are active only during the day. Many characteristic species are wanderers during the winter. The instinct for association in clusters is quite frequent. In the mediterranean semi-deserts the following biotopes are dominant:

• flatlands with shingly surface with diluted grass cover roofer and semi shrubs

• rocky habitats along hills with skeletal soils and indigent vegetation of hard grasses and semi shrubs and

• dry riverbeds of seasonal river flows.

Species CD Bern IUCN CORINE

Eptesicus serotinus - serotine bat IV II - C

Miniopterus schraibersi - Schreiber’s' Bat II, IV II V C

Miotis blythi – lesser mouse-eared bat I, II, IV II - C

Miotis miotis – nocturnal bat II, IV II - C

Myotis mistacinus – whiskered bat IV II - C

Pipisterlus pipistrelus – dwarf bat II, IV III - -

Pipistrelus kuhli - Kuhl's Pipistrelle IV II - C

Pipistrelus nathusii - Nathusius' pipistrelle bat IV II - C

Rhinolophus blasii – blasius’s horseshoe bat II, IV II V C


14

Picture – Climogram of mediterranean semideserts in Macedonia

Beside these natural habitats, significant parts of which can be noticed are created by man as artificial biotopes: rocky striped areas with spiny shrubs and semi shrubs like frigan, crops of corn, cereals, potatoes and tobacco crops. Picture – Typical semi-desert areas at the locality Jankov Rid (Stip) near RP2

1.1.2.3 Diversity of Flora and Fauna in Mediterranean Semi-Deserts а) Flora, vegetation, habitats The following characteristic species-specific for the flora element of the mediterranean semi-deserts are found in this biome:

Eryngium campestre* *Morina persica*

Carthamus lanatus* *Dasypyrum villosum *

Galium purpureum* Stipa mediterranea

Stachys recta

* Registered species along the route of the transmission line

Beside the above mentioned characteristical species for this biome, during the field surveys along the route of the transmission line, the following species that phytogeographicly and phytocenologicly belong to this biome were registered:

Herbaceus plants

Aethionema saxatile Linum corymbulosum

Alkanna pulmonaria Melica ciliata

Alyssum saxatile subsp. orientale Minuartia falcata

Camphorosma monspeliaca Minuartia glomerata

Carthamus dentatus Neatostema apulum

Centaurea micranthos Onobrychis megalophylla

Chrosophora tinctoria Onosma heterophylla


15

Convolvulus cantabrica Parentucelia latifolia

Cynodon dactylon Peganum harmala

Crepis foetida Petrorhagia illyrica

Erysimum diffusum Petrorhagia saxifraga

Euphorbia barrelieri var. thessala Plumbago europaea

Genista sessilifolia Salvia jurisicii

Goniolimon tataricum Sanguisorba minor var. muricata

Hippocrepis ciliata Satureja montana

Lappula squarrosa Sedum acre

Leontodon crispus Teucrium polium

Thymus pseudoatticus

Ligneus plants

Astragalus parnassi Rosa canina

Celtis tournefortii Rhamnus rhodopaea

Paliurus spina-christi Rubus sanguineus

Prunus spinоsа Ulmus minor subsp. tortuosa

The physiognomy of this biome in the area is defined by many plant species that represent important elements in the zone of hilly pastures, which are adapted to extremely dry habitats - low soil moisture and air, shallow layer of soil, and paleogeni neogeni marls, screes, habitats with high concentration of salts in the surface (halophytic habitat) and others. Such is the case with the following plant species - Eryngium campestre, Morina persica, Carthamus lanatus, Dasypyrum villosum, Galium purpureum and others, after which these biomes are recognized and serve as their general characterization as part of their wider range. But the wider area which was the subject of research for the purpose of this study has many other species that are specific to such habitat, such as the following: Aethionema sadzatile, Camphorosma monspeliaca, Genista sessilifolia, Goniolimon tataricum, Hippocrepis ciliata, Satureja montana, Thymus pseudoatticus, Astragalus parnassi, and others, among which are both endemic species (Salvia jurisicii and Verbascum lesnovoensis), which have very limited distribution in the territory of Macedonia. These species represent very significant cenological species in the composition of the communities Astragalo-Morinetum Micevski 1971 and Camphorosmetum monspeliacae Micevski 1965 that are part of the biome, and are listed separately within the next two important habitats listed on the EU Habitat Directive 92 / 43 EEC:

• (HD) EUNIS 1530 – Panonic salt stepes and salt marshes - ass. Camphorosmetum monspeliacae Micevski 1965

• (HD) EUNIS 6210 – Semi-natural drz grasslands and scrubland facies on calcareous substrates (Festuco Brometalia, *important Orcids sites) - ass. Astragalo-Morinetum Micevski 1971

Picture- ass. Astragalo-Morinetum (left) and ass.Camphorosmetum monspeliacae (right)

This type of habitats are present in relatively small areas along the route of the transmission line, and they are more frequently represented in the wider area (between Veles, Stip and Negotino) and


16

occupy very large areas. Their degradation and possible loss in certain areas along the route of the transmission line won’t be a significant loss but, possibly, those areas should be avoided when setting thetowers. Attention along the route should be more focused on preserving habitats of local endemic species (Salvia jurisicii and Onobrychis megalophylla) registered in the composition of these habitats and, have very limited distribution in the territory of Macedonia. Picture -Onobrychis megalophylla

The following semi-artificial and artificial habitats are present along the route of the transmission line of the biome: o Hilly pastures with Chrysopogon gryllus, Dichanthium ischaemum, Phleum phleoides o Abandoned fields o Corn fields (corn, barley, sweet corn) o Trench fields – pumpkins, melons, watermelons o Industrial crop - sunflower o Vineyards o Orchards - almond o Ruderal vegetation – ass. Onopordo-Marrubietum peregrini o Gukfweeds with Amaranthus retroflexus, Salvia aethiopsis, Conyza canadensis o Crops with Cupressus arizonica o Crops with Pinus nigra o Field protectors areas with Robinia pseudoacacia

Picture - Stachis recta; Morina persica; Eryngium campestre; Carthamus lanatus (from left to right) –

typical plants for MSD in Macedonia

б) Fauna More aspectuas groups of fauna are eleaborated. Locusts: Characteristic species:

Dociostaurus maroccanus – marocan locust

Caliptamus italicus – italian locust

Acrida anatolica – turkish locust

Paracaloptenus caloptenoides


17

Beside these specific species, characteristic for this biome, here according the vegetation composition and result of our field research and literature available data, the following species are also present:

Omocestus minutus* Oedipoda germanica*

Dociostaurus brevicollis Plathicleis affinis

Acrotilus insubricus Stenobothrus lineatus*

Mantis religiosa* Acrida meridionalis

Pezotetix giornai* Chortipus brunneus*

Ailopus strepens Gryllus campestris*

Decticus verrucivorus Tettigonia viridissima*

Oedipoda coerulescens* Ailopus thalasinus

Saga natoliae

Butterflies (Lepidoptera). There are no characteristic species for this biome.

Herpetofauna: Characteristical species for this biome are: Testudo graeca (mediteranean turtle,

Lacerta erchardii (macedonian lizard), Elaphe quatorlineata (four-lined snake) and Vipera

ammodytes (horned viper). Apart from the previously mentioned species, the following species can

be found also in this biome:

Lacerta trilineata* Coluber najadum

Testudo hermani* Telescopus falax

Coluber caspius* Natrix tessellata

Birds: Emberiza caesia, Pastor rosaeus (pink starling), Melanocorypha calandra (large lark),

Burhnus oedicnemus (stone curlew), Otis tetrax (small bustard). The last species hasn’t been

registered for decades in Macedonia. Emberiza caesia is aslo a rare species that can be found in Macedonia.

Registered bird species along the route of the transmission line

Anthus trivilais Emberiza melanocephala

Aquila chrysaetos- golden eagle Galerida cristata

Buteo buteo Lanius colluri

Buteo rufinus Lanius senator

Calandrella cinerea Melanocorypha calandra

Columba livia Merops apiaster

Corvus corax Oenanthe oenanthe

Corvus cornix Passer domesticus

Corvus monedula Perdix perdix

Emberiza calandra Pica pica

Emberiza citrinela Sylvia communis

Emberiza hortulana Turdus viscivorus

Upupa epops

Bird species according literature

Anthus campestris Falco naumanni

Coturnix coturnix Neophron percnopterus

Mammals: Vormela peregusna (marbeled polecat), Cricetus migratorius – gray hamster (it doesn’t come in Macedonia); Microtus guenthneri (asian (social) vole) etc. From these, Microtus guentheri (socialis) was registered along the route of the transmission line, in open fields, and apart from these species, in this area the following can be found: fox (Canis vulpes), wolf (Canis lupus), marten (Martes sp.), badger (Meles meles), wild bore (Sus scropha) and wild rabbit (Lapus capensis). These are species that come from other biomes in search for food. Given the type of investment, the bats are distinguished from the mammals, which besides bird, are one of the most sensitive group of animals, due to the fact of their ability to fly. There are 12 to 23 species of bats nown for Macedonia, found in this area:


18

Rhinolophus ferum equinum Myotis mistacinus

Rhinolophus hipposideros Eptesicus mistacinus

Rhinolophus euryale Pipistrellus pipistrellus

Rhinolophus blasii Pipistrellus nathusii

Myotis myotis Pipistrellus kuhli

Myotis blythi Miniopterus schraibersi

1.1.2.3 Valorization of Flora and Fauna in Mediterranean Semi-Deserts а) Flora, vegetation, habitats



endemit


Salvia jurisicii - R - - +Mk +

Alkanna pulmonaria - R - - - -

Onobrychis megalophylla - - - - - +

Morina persica - - - - - - +

Camphorosma monspeliaca - - - - - - +

Genista sessilifolia - - - - - - +

Astragalus parnasii +

From the flora of the mediterranean semi-deserts along the transmission line, the local endemic forms (Salvia jurisicii and Onobrychis megalophylla) should be pointed out, from which Salvia jurisicii, represents Macedonian CORINE species, and together with the species Alkanna Pulmonaria are on the IUCN Red List (1998) and should be subject to particular protection, especially in the desing phase

and the costruction activities along the transmission line. Salvia jurisicii Košanin – cutleaf sage This species is presented in the part for valorization of flora in PCS. Onobrychys megalophylla Boiss. - large-leaf esparcette This is an endemic species with limited distribution. Most of the findings are located in the central parts of Republic of Macedonia (Serta Mountain, the area of Negotino-Gidimirci, Negotino-Slatinska Reka, Krivolak, Pepelishte, Kavadarci-Ljubash, Sveti Nikole-Ovce Pole, Delisinci, Veles-Gradski, Bashino Selo,, Ulanci, Eneshevo). Most northern point where it is registered is the area Skopje-Katlanovo. During the field research, it was registered only along the route - between RP5 and RP6 (Buchishte-above v. Mustafino toward v. Stanulovci). Alkanna pulmonaria Grisebach - alkanna This is a globally important species, listed on the World Red List (IUCN Red List, 1998). On the territory of Macedonia, it develops on hilly pastures, along the oak tree forests, all the way to the mountain pastures, on limestone and silicate surfaces, from 250-2200 meters. It is known for the canyon of r. Pcinja (Katlanovo, Kozle, Bader), canyon Taor, Kumanovo - along r.Pcinja near v. Dobrosane, Negotino-Krivolak, mountain Serta, Dojran, Kavadarci-Drenovo, Prilep-Pletvar, Kozjak, Sivec, Pelister, Galicica, Nidze. During the field research, it was registered only at one site along the route - between points RT13 and RT14 (between Golubica and Diviche).

The communities of Astragalo-Morinetum Micevski 1971 and Camphorosmetum monspeliacae Micevski 1965 are registered along the route of the line. They are part of this biome and are part of the two signifficant habitats from the EU Habitat Directive 92/43 EEC:

• (HD) EUNIS 1530 – Panonic salt stepes and salt marshes – fragments with halophytic vegetation (ass. Camphorosmetum monspeliacae Micevski 1965) dominated by the species Camphorosma monspeliaca

The community - ass. Camphorosmetum monspeliacae Micev. 1965 is part of the EUNIS 1530 habitat, and develops in the area between Stip and Sveti Nikole, in places with salted soils in


19

Ovce Pole. Due to the strong human influence, and in order to obtain new arable areas, the places where it is developed, are ploughed over, and it is highly endangered. Along the route of the transmission line, population from this community is present between RP1-RP2, RP6, RP7 and between RP8-RP9. (HD) EUNIS 6210 – Semi-natural drz grasslands and scrubland facies on calcareous substrates (Festuco Brometalia, *important Orcids sites) - ass. Astragalo-Morinetum Micevski 1971

This habitat Astragalo-Morinetum Micevski 1971 is part of the EUNIS 6210 habitat, and develops in the central parts of Macedonia, in steppe like areas (between Veles, Stip, and Negotino). It develops on paleogene marl, carbonate soil, strongly eroded places, where it covers large areas. Along the route, populations of this community are present between the RP1-RP5, RP8 and between-RP9.

б) Fauna

Locusts: significant is the presence of Saga natoliae. The other species don’t have a protection status. Saga natoliae is destinguished because it is locally distribuited and scarce in Macedonia. This species feeds with other locusts. Anyhow, this species like the others from this kind are weak fliers, so there is no possible negative effect on them. Butterflies: Ten species from the total number of registered species are with special protection status. Those are the same ones registered in the ponto-caspian steppe biome, except Hipparchia senthes and Lycaena dispar. Vertebrates Herpetofauna: In this biome nearly all species are with protection status. The impacts during the construction phase and operational phase are identical as in the biome of PCS.


IUCN BERN CITES CORINE

Lacerta trilineata IV EN II - -

Testudo hermani II/IV VU II II (1C) C

Coluber caspius IV LR III - -

Coluber najadum IV II -

Telescopus falax IV II -

Natrix tessellata IV DD II - C

Elaphe quatorlineata II,IV VU II - C

Vipera ammodytes IV EN II - C

Birds: The analysis of the fauna of birds in this biome has made an integral analysis of the characteristic and species that are found in this biome. Set aside are the species that have some protection status.

Species SPEC ETS WBD Bern Bonn CORINE

Parus lugubris 4 S - II - -

Dendrocopos syriacus 4 (S) I II - C

Muscicapa semitorquata 2 (E) I II II C

Accipiter brevipes 2 R I II II C

Sylvia communis* 4 S - II II -

Emberiza melanocephala 2 (V) - II - -

Scolopax rusticola* 3w V II/1;III/2 III II -

Lanius collurio 3 D I II - C

Parus coeruleus* 4 S - II - -

Turdus merula* 4 S II/2 III II -


20

Merops apiaster* 3 D - II II -

Emberiza hortulana* 2 (V) I II - C

Emberiza calandra * 3 (D) I II C

Anthus campestris 3 V - II - C

Luscinia megarhynchos* 4 S) - II II -

Picus viridis 2 D - II - -

Emberiza cirlus 4 (S) - II - -

Coturnix coturnix 3 V II/2 - - -

Falco tinnunculus 3 D - II II -

Neophron percnopterus 3 E I II II C

Calandrella cinerea 3 V I II - C

Lanius senator 2 V - II - -

Perdix perdix * 3 V II/1; III/1 III - -

Erithacus rubecula 4 S - II II -

Carduelis cannabina* 4 S - II - -

Certhya brachydactilla 4 S - II - -

Coracias garrulus 2 D I II II C

Otus scops 2 (D) - II - -

Dendrocopus medius 4 S I II C

Aquila chrysaetos 3 R I II II C

Overall 30 species of birds are affected by the project. The impacts during the construction phase and operational phase are identical as in the biome of PCS.

Mammals and bats: From the mammals in this biome, the same species of bats can be found as those registered in the biomes of the ponto-caspian steppes. Additionally, the following types are also present: (i) Rhynolophus ferrum-equinum, (ii) Rhynolophus hypposideros and (iii) Rhynolophus euryale. The next table shows the valorization of terrestrial mammals.


Vormela peregusna - marbled polecat - III V C

Canis lupus - wolf II,IV II V C

Martes foina - marten - III - -

Meles meles -badger - III - -

Felis silvestris – wild cat IV II V C

Lepus capensis - rabbit - III - -

1.1.3 Biome of Submediteranean-Balkans Forests (SBF)

In the Balkans, it spreads over the highlands and the area before the highlands. Because of the human influence, this biome is turned into a farming area or in bare and fruitless screes. Therefore, the original territory of the biome is decreased at the expense of extending the Eurasian steppes, cultural steppes and semi-deserts. Main type of biocenosis are dryforests where the trees are quite apart (open), so that growth of shrubs and grasses is enabled. 1.1.3.3 Ecological Characteristics The average temperature in this biome is from 9.3 to 11.7

оС. The average monthly temperature of the

hottest month is 20 to 23 о

С. The winter is with subzero temperatures, and lasts 1-3 months. The rainfall is from 450-650 mm/year, distributed mainly in autumn (X and XI) and late spring (V and VI), and summer is dry. Harsh and long winters appear every 8-13 years with occasional thick ice (to - 30 оС). The very strong winter wind – Vardarec blows during the winter months. The territories under

oriental hornbeam communities have somewhat dryer summers than usual and moderate drought turns into a strong drought, and in fall again in moderate. Overall, the drought lasts 3-4 months.


21

Picture – Climategram of submeditereanean-balkan forests

In summer, the conditions are similar to those in the mediterranean and eurasian steppes and semideserts. Therefore, elements of the biomes mentioned could be found seasonally in this biome. Moreover, a series of adaptations occurred which helped avoid unfavorable conditions, such as winter sleep, underground way of life and seasonal migration. Terofits and cryptofitsprevail in the plants. Animals feed with dry grass (in winter) and dried mushrooms and pips - insured by the short-term and partial winter cover. The synecological characteristic of the flora of SBF is: submediteranean kseroterm deciduous forests - oak. Under the influence of agricultural activities, irrational forestry and livestock, many biocenosis are partialy altered or destroyed. Thus the new biocenosis of submediteranean balkan type (communities and heats and shrubs) were created. This biome in the researched area is mainly represented by oak forests (Quercus pubescens) or communities of iatlian oak and hornbeam (Carpinus orientalis). In this study is a list of species that can be found in any of these biotopes whicha are scattered across the biome of ponto-caspian steppes and forest steppes. 1.1.3.3 Diversity of Flora and Fauna of Submediteranean-Balkan Forests а) Flora, vegetation, habitats As typical representatives of the ligneus and shrubby species of the biome of submediteranenan- balkan forests, the following characteristic species are distinguished:

Acer monspessulanum* Platanus orientalis

Acer tataricum Pinus nigra

Carpinus orientalis Prunus spinosa*

Celtis tournefortii* Ulmus minor subsp. tortuosa*

Cornus sanguinea* Coronilla emerus subsp. emeroides*

Evonymos europaea* Evonymos latifolius*

Fraxinus ornus* Crataegus monogyna*

Jasminum fruticans* Cornus mas*

Juglans regia* Celtis australis*

Ostrza carpinifolia Rhus coriaria*

Paeonia peregrina* Syringa vulgaris

Quercus cerris* Cotinus coggygria*

Quercus frainetto Crataegus orientalis*

Quercus pubescens* Juniperus communis

Ruscus aculetus Pyrus communis*

Pyrus pyraster* * Registered species along the route of the transmission line

In the composition of this biome, there are number of herbaceus plants, as well as representatives from other biomes that are in contact with the biome of submediteranean-balkan forests.


22

Agrimonia eupatoria Agropyron repens

Ajuga genevensis Achillea coarctata

Buglossoides purpureocaerulea Aristolochia clematitis

Calamintha sylvatica Brachypodium sylvaticum

Dactylis glomerata Clinopodium vulgare

Dorycnium herbaceum var. macedonicum Clematis vitalba

Dasypyrum villosum Dichanthium ischaemum

Fragaria vesca Eryngium campestre

Hypericum perforatum var. angustifolium Humulus lupulus

Potentilla pedata Iris sintenisii

Verbascum lesnovoensis

The biome of submediteranean-balkan forests in the area along the transmission line is mainly represented by quite degraded oak forests which are present in certain parts along the route of the transmission line. In their composition dominant is Quercus pubescens, rarely Quercus cerris, as well as ligneus and shrubby representatives specific for termophil forest vegetation that develops in the lowest parts of the territory of the Republic of Macedonia, as the following species: Acer monspessuli anus, Fraxinus ornus, Ulmus minor subsp. tortuosa, Crataegus monogyna, Colutea arborescens, Coronilla emerus subsp. emeroides, Cornus sanguinea, Lonicera etrusca, Prunus spinosa, Cotinus coggygria, Rhus coriaria, Rubus canescens, Osyris alba, and others. Something better preserved parts are present in the area between RP9 and RP10 (Shipo-Kampur), and between RP10 and RT11 (Kampur-Pezovski Lozja). Parts of degraded oak forests with Quercus pubescens are present between the RP8 and RP9 (Cuculica-Shipo), and between RP12 and RP13 (Kosmatashki Rid-Golubica). These oak parts phytocenologically belong to the described community - ass. Paeonio-Quercetum pubescentis Riz. prov. or fragments of ass. Querco-Carpinetum orientalis macedonicum Rud. 1939 ap. Ht. 46, in whose composition there is absence of species Carpinus orientalis. In certain habitats, where oaks forests are very degraded, there are herbaceous plants specific to the neighboring habitat types (hilly pastures, meadows, elements of ruderal and gulfweed vegetation, etc.). Such is the case with the presence of the endemic species Verbascum lesnovoensis, registered in this biome between RP9 and R10 (Shipo-Kampur). Along the route of the transmission line within this biome, the following semi-artificial and artificially created habitats (habitats) are present:

o Hilly pastures o Abandoned fields o Vineyards o Ruderal vegetation – ass. Onopordo-Marrubietum peregrini o Fragments of riparian vegetation – ass. Salicetum albae-fragilis o Marsh vegetation – ass. Scirpeto-Phragmitetum W. Koch 1926 o Crops with Pinus nigra o Cultivated meadows with Medicago sativa

б) Fauna Locusts:

Omocestus minutus Tylopsis lilifolia

Euchortipus declivus Platicleis affinis

Dociostaurus brevicollis Tettigonia viridissima

Chortipus brunneus Decticus verrucivorus

Pezotetix giornai Saga italica

Acrida meridionalis Pholidoptera macedonica

Oedipoda coerulescens Oedipoda germanica

Caliptamus italicus Ephippiger ephippiger

Ailopus strepens Oedipoda minuta


23

Butterflies:

Carcharodus flociferus Thymelicus sylvestris

Timelicus lineola Papilio machaon

Pieris rapae Pontia daplidicae

Gonepteryx rhamni Lycaena phleas

Polyomatus icarus Argynnis pandora

Vanessa atalanta Lasiomata megera

Pararge aegeria Coenonympha pamphilus;

Herpetofauna: Characteristic species are: Testudo hermani, Lacerta trilineata, Ablepharus kiaibeli. Beside the charactersistic species, the following amphibians and reptiles can be found:

Bufo viridis Telescopus falax

Lacerta taurica Natrix tessellata

Lacerta viridis Elaphe longissima

Testudo hermani Natrix natrix

Testudo graeca Elaphe situla

Coluber caspius Eryx jaculus

Coluber najadum Elaphe quatorlineata

Birds: Characteristic species are: Parus lugubris, Dendrocopos syriacus; Muscicapa semitorquata, Streptopelia decaocto и Accipiter brevipes.

More frequent in this biome:

Sylvia communis Lullula arborea

Lanius collurio Upupa epops

Emberiza cirlus Certhya brachydactilla

Luscinia megarhynchos Coracias garrulus

Oriolus oriolus Otus scops

Picus viridis Dendrocopus medius

In the mediterranean seaside forests follwoing species can be found: Oenanthe hispanica, Lanius senator, Emberiza melanocephala. Beside the characteristic species, the following species from other biomes can be found as seasonal guests or for hibernation, nourishing, nesting:

o From north:

Lanius excubitor Fringilla montifringilla

Turdus pilaris Bombicilla garrulus

o From the biome of SBF:

Corvus cornix Garrulus glandarius

Carduelis carduelis Emberiza citrinella

Fringilla coelebs Turdus merula

Erithacus rubecula Troglodytes troglodytes

Cethia familiaris Picus canus

Accipiter gentilis Buteo buteo

Columba oeneas Perdix perdix

o From the taiga European forests, migrated in winter:

Pyrrhula pyrrhula Regulus regulus

Carduelus spinus Turdus viscivorus

Strix uralensis

o Here they nest, then they return:

Coturnix coturnix Emberiza citrinella

Cuculus canorus


24

o Through this biome, the following birds migrate

Turdus philomelos Regulus ignicapillus Phylloscopus trochilus Scolopax rusticola

Mammals: Characteristical species for this biome: Dryomis nitedula, Apodemis flavicolis (yellow-necked mouse), Glis glis, Erinaceus concolor. The following species can also be found: Meles meles (badger), Martes foina (beech marten); Canis lupus, Felis silvestris.

The same bats can be found as in the PCS. 1.1.3.3 Valorization of flora and fauna in submediteranean-balkan forests а) Flora, vegetation, habitats Concerning the flora , there are no plant species listed in a European or World valorization list. In some open habitats within the biomes, where the forest is very degraded, there are small areas with local endemic species Verbascum lesnovoensis. The scatterness of this biome or its biotopes within the researched area suggests that these trends towards further fragmentation of this area could continue in the case of construction of the transmission line, unless recommendations that will be listed in this study are respected. It would have an even greater negative effect on the loss of compactness of the habitats, important for the flora located in these biomes.



endemit


Paeonia peregrina - - - - - - +

Celtis tournefortii - - - - - - +

Verbascum lesnovoensis - - - - - +

Verbascum lesnovoensis Micev. This species is elaborated in the part for valorization of the flora in the PCS. b) Fauna

Locusts: There are no species that have a protection status on a national level or wider. Butterflies: One species has limited sinificance, species that is connected to the vicinity of the forest ecosystems. It is not expected to be affected by the project.

Species

Global Threat Status GTS

European Threat Status ETS

SPEC PS-

prime species C

OR

INE

Bern Conv. App.II

Hab. Dir. Ann.II (HB2)

Hab. Dir. Ann. IV (HB4)

Thymelicus sylvestris 4b

Vertebrates Herpetofauna: From the group of amphibians and reptiles almost all species that come to this biome are with European significance. The majority of them are still widespread and the numericlly represented in the whole territory of Macedonia.


IUCN BERN CITES CORINE

Bufo viridis IV VU II - C

Lacerta taurica IV EN II - -

Lacerta viridis IV VU II - C

Lacerta trileneata IV EN II - -


25

Ablepharus kitaibeli II/IV NE II - C

Testudo hermani II/IV VU II II (1C) C

Testudo graeca IV - - II (1C) C

Coluber caspius IV LR III - -

Coluber najadum IV - - - -

Telescopus falax IV - - - -

Natrix tessellata IV DD II - C

Elaphe longissima IV VU II - C

Natrix natrix - LR III - C

Elaphe situla IV - - - C

Eryx jaculus IV - - - -

Elaphe quatorlineata IV VU II - C

Birds: From the analysis of the entire fauna of birds, met throughout the biome along the trasnmission line, of particular importance are the species listed in the table. Of these, the most important are the species marked Vu and SPEC 2.

Species SPEC ETS WBD Bern Bonn CORINE

Sylvia communis* 4 S - II II -

Emberiza melanocephalа* 2 (V) I III - C

Scolopax rusticola 3w V I /1; III/2 III II -

Lanius collurio* 3 D I II - C

Parus coeruleus* 4 S - II - -

Parus lugubris 4 S - II - -

Turdus merula* 4 S II/2 III II -

Merops apiaster* 3 D - II II -

Emberiza hortulana* 2 (V) I III - C

Emberiza calandra* 4 (S) - III - -

Anthus campestris 3 V - II - C

Luscinia megarhynchos* 4 (S) - II II -

Picus viridis* 2 D - II - -

Emberiza cirlus* 4 (S) - II - -

Coturnix coturnix 3 V II /2 III II -

Falco tinmunculus 3 D - II II -

Neophorn percnopterus 3 Е I II II C

Calandrela cynerea 3 V I II C

Lanius senator 2 V II

Perdix perdix* 3 V II /1; III /1 III - -

Erithacus rubecula 4 S II II

Carduelis cannabina* 4 S - II - -

Certhya brachidactilla 4 S - II - -

Coracias garrulus 2 D I II II C

Otus scops 2 D) - II - -

Dendrocopos medius 4 S I II - C

The mammals that can be found in this biome, and have a signifficant protection value are given in the table.


Dryomis nitedula –forest dormouse IV III - -

Glis glis – fat dormouse - III - -

Erinaceus concolor - hedgehog - III - -

Meles meles - badger - III - -

Martes foina – stone marten - III - -

Canis lupus - wolf II,IV II V C

Vormela peregusna – marbeled polecat - III V C

Felis sylvestris – wild cat IV II V C


26

2 Assessment of Potential Impacts on Biodiversity

2.1 Construction Phase of the Transmission Line

In this project phase of the transmission line, activities that would likely have a negative effect on vegetation, the autochthonous flora and fauna, plant communities and natural habitats are:

• Removal of vegetation for construction activities, and safe operation of the transmission line. Bearing in mind the conditions along the route of the transmission line, this removal is expected to be minimal and limited, primarily towards meeting the requirements for safety distances, prescribed in the legislation for transmission power lines.

• Improvement of existing access roads, and (possibly) construction of new access roads to certain sites where the towers will be placed.

• Devastation of habitats in the area where the construction materials will be stored.

• Increased frequency of transport and construction machinery. This will result in icreased noise levels. The noise can cause disturbance, especially to birds and mammals during their usual activities for feeding and resting. An additional effect would be the obstruction of nesting of birds and some mammals (foxes).

• Increased frequency of people and construction workers, particularly in the context of the possibility for collecting medicinal plants, and disturbance of birds and vertebrates, which prevents the nesting and usual feeding and resting of the autochthonous fauna especially birds and mammals.

• Potential fires in the area of construction work, which could have irreversible consequences in terms of vegetation and biodiversity of flora.

• Special potential negative effect could be expected if the access roads to the towers pass through populations of significant habitat types from the Habitat Directive (recorded in this study) and endemic species, where fragmentation or complete degradation of their habitat could occur.

All the previously mentioned activities potentially influence, mainly less, on the loss of hunting grounds (among all animal groups), loss of summer resring areas, or have an impact during the migration through the loss of places for nourishment and mating. However, it should be emphasized that the impacts on biodiversity in the construction phase are of short-term nature, and that with the implementation of appropriate preventive measures and procedures, they can be reduced to insignificant levels. 2.2 Operational Phase of the Transmission Line In the operational phase, with the start of the operation of the transmission line, no significant adverse impacts on plant species, plant communities and habitats are expected. The possible impacts on land animals (amphibians and reptiles) and the majority of insects, which generally do not gravitate to the height of the transmission line infrastructure, are insignificant. In this project phase, the likely impacts on birds would be:

1. Collision with transmission line cables, especially the larger species of birds (geese, ducks, swans, and birds of prey), in terms of:

- Spring or autumn migration of waterfowl at the intersection of the transmission line with r.Pchinja or between v. Zubovce RP 13

- Spring and autumn migration of larger species of birds of prey alongside the whole transmission line.

- In conditions of rainy weather and fog.


27

2. Collision of smaller birds with transmission line cables during wanderings in larger clusters and migration. This especially applies to starlings and great larks, and most species of buntings who have a habit of moving into larger clusters.

3. The possibility of electrocuting birds from transmission line installations, is the biggest threat to birds. This usually happens to the larger bird species, but may occur to some small species (the size of sparrows and starlings).

There are several reasons for electrocution, including:

− Inappropriate locations of the transmission line conductors and isolators. The requirements of the following documents should be taken into consideration:

i. Recommendation of the Bern Convention no.110/2004) - [Ref.1]

ii. Resolution 7.4 of the Convention for the protection of migratory species [Ref.2]

iii. Recommendations of the working group of the Birdlife International for birds and transmission lines (2007).

− Contact of the bird faeces in semi solid state with the phase conductor, which is the cause for electrocution and death of birds. These cases are typical for rainy days.

− Contact of two phases or two conductors with different voltage, with larger birds. Beside the above mentioned accidents, there are series of cases when a transmission line is out of order because of:

− short circuit caused by falling branches from the nest material, especially during wet weather conditions, and

− short circuit caused by contact of two conductors with larger raptors or waterfowl. Having in mind that the horizontal distance of the phase condustors of the planned 400 kV transmission line is minimum 7.5 m it can be concluded that the risk of electrocution is insignificant, even for the biggest known birds of prey in Macedonia. Potential danger in terms of bats is their clash with a transmission line conductor, usually during hunting prey. This effect is probably where the transmission route passes close to the typical habitats of bats, such as woodland or caves. This is not the case with the 400 kV interconnective transmission line Stip - Macedonian-Serbian border. For this reason, the transmission line has no potential direct impact on bats.


28

3 Mitigation Measures and Reccomendations for Reducing the Potential Impacts 3.1 Design Phase and Construction Phase

(A) General measures for reducing the impacts General measures to reduce impacts on plant communities, habitats, flora and fauna in this phase include:

• Prohibition and prevention of any actions that impede the spontaneous development of the autochthonous flora and fauna, particularly (i) the collection of medicinal plants, mushrooms and fruits, (ii) collecting snails, (iii) disturbance and hunting of game, birds, etc., (iv) collection of eggs from birds and other.

• Prohibition of fire ignition due to potential fires, and consequently, causing irreversible damage to environmental resources and biodiversity features.

(B) Specific measures for reducing the impacts

Plant communities, habitats and flora The specific measures for reduction of the impacts along sections of the route of the transmission line, in the context of its reference points (RP) are given below.

Section: RP 1 - RP 2

(i) There are relatively small areas with halophytic vegetation, where dominant species is Camphorosma monspeliaca (41°47'01''N / 22°10'06''E / 313 m and 41°47'08'N / 22°10’02’’E / 330 m). Measure: Towers will not be located at the above sites, nor there will be construction of access roads.

(ii) At the site with coordinates 41°47'12''N / 22°09'58''E / 337 m, there are relatively small areas with hilly pastures, where the community of Astragalo-Morinetum Micevski 1971

grows.

Measure: Avoid placing towers and construction of access roads in this area. If necessary for this purpose, surfaces with the community Chrysopogon gryllus should be used. This community develops with contact with the previous community in its immediate vicinity, and is not endangered, and that should be taken into account when taking any kind of road activities. If, during the construction work it is impossible to avoid areas with the community Astragalo-Morinetum, it should be considered, to reduce the degradation of the area to a minimum.

(iii) Small populations of rare endemic species Salvia jurisicii Košanin develops at the site Ezhovo Pole (41°47'12''N; 22°09'58''E; 337 m). Measure: In order to preserve this population with very low biological vitality, the construction of this part of the route will be done with high attention. It is recommended to have compulsory presence of a botanist in the field of construction activities at this point.


(iv) Present in relatively small areas with hilly pastures that develop the community Astragalo-

Morinetum Micevski 1971 (41°47'20''N / 22°09'59''E / 373 m). Measure: the same measure referred to in item (ii) applies.


(v) Present in relatively small areas with hilly pastures that develop the community Astragalo-Morinetum Micevski 1971 (41°48'50''N / 22°08'53''E / 425 m). Measure: the same measure referred to in item (ii) applies.


29


(vi) Present in areas with hilly pastures that develop the community Astragalo-Morinetum Micevski 1971 (41°50'17''N / 22°08'17''E / 425 m). Measure: the same measure referred to in item (ii) applies.

(vii) Between the villages Vrsakovo and Sudich, there is a beautiful population of the endemic

species Salvia jurisicii Košanin (41°50'19''N / 22°08'17''E / 415 m). Measure: This point should be avoided in construction activities - for setting towers, construction of access roads, movement of machinery and workers, and for the preservation of this population which is with low biological vitality. It is recommended to have compulsory presence of a botanist in the field of construction activities in this point. If construction activities must inevitably be conducted on this location, measures should be taken for dislocation of the population of Salvia jurisicii to a close location with similar environmental conditions.


(viii) Present are areas with hilly pastures on which the community Astragalo-Morinetum Micevski 1971 (41°51'35''N / 22°05'44''E / 440 m) develops.

Measure: the same measure referred to in item (ii) applies. (ix) In this section a small population of endemic species Onobrychis megalophylla Boiss develops

between the villages Mustafino and Stanulovci (41°51'39''N / 22°05'38''E / 401 m). Measure: The population of this endemic species on this site is small and almost insignificant

in relation to the whole range of species in Macedonia. The construction activities will be conducted carefully. Possible degradation of its habitat will not significantly affect the overall situation of this kind.

Section: RP 6 – RP 7

(x) In this section, small areas of halophytic vegetation are present, and dominant one is Camphorosma monspeliaca (41°54'01''N / 22°04'20''E / 472 m).

Measure: The towers will not be located at the above sites, nor will be the construction of access roads.

Section: РТ 8 – РТ 9

(xi) In this section, there are small areas with halophytic vegetation, where the dominated species is Camphorosma monspeliaca (41°55'31''N / 22°01'01''E / 566 m).

Measure: The towers will not be located at the above sites, nor will be the construction of access roads.

(xii) There are areas with hilly pastures on which the community Astragalo-Morinetum Micevski

1971 (41°55'31''N / 22°01'01''E / 566 m) develops. Measure: the same measure referred to in item (ii) applies. (xiii) The endemic plant species Verbascum lesnovoensis Micev. is present, and has limited

distribution in eastern and northeastern parts of Macedonia. It is characterized by very vital biological populations. Registered in the locality Cuculica-at height of the v. Nemanjica (41°55'33''N / 22°00'57''E / 547 m).

Measure: The population of this endemic species in the site is compact, and is part of the continuous range of species in Macedonia. Careful construction activities are recommended, and measures for dislocation of endangered individuals in a close location with similar environmental conditions.


(xiv) This section has areas with hilly pastures on which the community Astragalo-Morinetum Micevski 1971 (41°59'18''N / 21°56'50''E / 465 m) develops.

Measure: the same measure referred to in item (ii) applies.


30

(xv) The endemic plant species Verbascum lesnovoensis Micev is present. It’s characterized with

very vital biological populations. (41°56'53''N / 21°59'00''E / 652 m; 41°56'27''N / 21°59'20''E / 678 m; 41°58'07'' N / 21°58'17''E / 702 m).

Measure: the same measure referred to in item (xiii) applies.


(xvi) This section has areas of carbonate based hilly pastures, along r. Pcinja, which has the community from the alliance Saturejo-Thymion Micevski 1971 (42°06'46''N / 21°49'54''E / 279 m). Measure: No need for concrete measures, because the construction activities at the site would not reflect negatively on the survival of this community, because it is widespread in the zone of hilly pastures on the territory of Macedonia. Fauna

• The eventual penetration of new access roads should be carried out far from woodlands (minimum distance of 200 meters), because they are the only favorable place for nourishment of birds and bats. That way, it will eliminate the potential danger of directing birds and bats to the towers, and the possibility of collision.

• In this context, the possibility of installing towers directly in forests and woodlands is excluded.

• The set up of the conductors and isolators should be conducted according the reccomendations of the Bern Convention (Rec.110/2004), Resolution 7.4 of the Convention for protection of migratory species, recommended practices from NABU 2000 and the Reccomendations from the working group Birdlife International for birds and transmission lines ( 2007).

2.3 Operational Phase Plant communities, habitats and flora

In the operational phase, the transmission line is not expected to have significant adverse impacts on plant species, plant communities and habitats, and therefore specific measures and recommendations for eliminating the potential impacts are not necessary.

Fauna

Considering that the transmission lines have the greatest potential adverse impact on bats and birds, reccomendations regarding these groups are given below.

• Regarding nests of signifficant species, it is necessary to install diverters and flashing buffers for birds near the v. Orel and v. Dolno Gjugjance at a distance with radius of 2,5 km from the nest of the golden eagle, with coordinates: N: 41-56-50 / Е: 21-59-50 or the nest of the imperial eagle from RP9 до RP10.

• Because of the potential danger of collision of birds with the conductors of the transmission line, it is necessary to install diverters and flashing buffers for birds at the crossing of r. Pcinja, between v. Zubovce and RP 13.

• Avoid lighting the transmission line (except what is required by legal and technical regulations), because that way, their likely negative effect tends to increase, especially in terms of attracting migratory birds and bats.

• During the operational phase of the transmission line, the most important measure to reduce the potential negative effect on the active groups of animals (birds and bats) would be the plan for monitoring the adverse impact. It is the basis for monitoring the current situation with the effects of transmission line on the mentioned species, and allows identification of possible additional measures to reduce them, in the context of the particular case.


31

3 Plan for Monitoring and Implementation of the Proposed Measures

In order to verify and quantify the expected impact on the biodiversity from the transmission line, and also to verify the effectiveness of the recommended measures for reduction of the negative impact during the construction of the transmission line and during its operation, monitoring should be conducted. It would consist mainly of monitoring the effect on the moving groups of vertebrates, i.e. birds and bats. Description of activities within the planned monitoring is given below. Monitoring of the impact on birds and bats from the transmission line Collision of birds and bats with the transmission line wires occurs in cases of:

− Foggy weather and poor visibility

− In the period of migration when birds guided by their instinct for reproduction are far less careful;

− When the birds are in a flock, which greatly diminishes their individaulna mobility and care; Birds, especially raptors have more vulnerability from the towers: (i) they increase their contact range and speed of attack in hunting, (ii) provide good hunting, and rest platforms and shelter, (iii) are favorite places for scouting their hunting territory. Particular attention should be paid to large raptors as golden eagle and the imperial eagle, which are vulnerable to collision with transmission line elements. Young raptors have no experience and control abilities as adults, resulting in frequent cases of electrocution compared with older birds. Therefore, the analysis should include aspects of age structure. Compared with the wingspan, the small distance from the conductors is main reason for mortality of birds and bats in electrocution. Other larger bird species, as herons, cranes, cormorants, swans and pelicans are often the victim of electric shocks due to their greater wingspan and small maneuver ability. Many species of ducks are sensitive to low flying heights because of their high-speed flight. Flight in flocks, also greatly reduces the ability to maneuver and avoid obstacles. For bats there are no solid data to indicate the extent of their mortality. In Macedonia there are only a few bats that are larger wingspan as the big horseshoe bat (span-35 cm), (Myotis) species with about 30 cm, M.myotis (45 cm), M.blithii (40 cm) and others. The birds cause relegation of the transmission line from the energy - system. In the distribution network, the birds cause relegation in over 25% of all cases (data from the U.S., where such monitoring is carried out). Birds can cause rupturing of the isolator as a result of deposited bird droppings. This is supplemented by cases of nesting in the spaces between transmission line elements. The nesting can cause electrocution because of relegation of material carried while building the nest (especially in rainy weather), and contact with voltage wires while flying in and out of the nest or bringing large prey that

conects two voltage wires. Beside the area of the transmission line SS Stip - Macedonian-Serbian border, the monitoring should include a similar reference to a particular space distance. That way it will eliminate the possibility of changes that could potentially occur due to installation of transmission line, to actually ocurre by a certain yearly variation. The monitoring of the impact would have meaning only if it takes into account the initial phase, the status of the birds and bats before the installation of the transmission line. Hence, the so-called BACI study (Before and After Construction Impact) would be required if it is necessary to establish relevant and applicable information and experiences. The monitoring should cover the 4 main elements that are importantce for assessing the impact of the transmission line on vagile species, and through assessment of:


32

(i) Loss of habitats, mortality and migration In order to identify the extent of possible loss of habitats, it is necessary to have prior knowledge that will ensure the systematic monitoring of the situation:

Before the current construction • It is necessary to determine which species are present in the area concerned before the start

of construction of the transmission line, which species are fed in that place or pass during the migration. It is necessary to work alongside the reference (control) place, as it could be determined which is the effect of the transmission line, and which is the effect of other environmental changes.

• To check all sanctuaries (resting places, breeding places, shelters) at a distance of 10 km. • To study the utilization of habitats.

During the construction phase • Monitor the resting places. • Continuous research on the use of habitats.

During the operational phase

In the first period of 3 to 5 years during the operational phase, the impact on resident birds and bats should be identified (change of habits, mortality, etc..), as well as for migratory species. This should be done with detectors (for bats) or visual and optical equipment for the birds, in order to determine which species are still present in the area and to see whether there is a dramatic change compared with the previous period.

(ii) Monitoring of mortality The number of collisions of birds or bats with the conductor wires or electric shocks would vary from place to place, the location of the transmission line and the habitat underneath. The entire route is to be fully checked to see which areas are most sensitive or have the biggest negative effect. Time of visit would be every 5 days. Monitoring should be implemented during the first activity of bats (after hibernation), that for Macedonia would mean somewhere around the beginning of March, until their withdrawal to their places of hibernation, which depends on annual weather conditions, but mainly it would be around November. For birds, the sampling should be continuosly, especially during spring and autumn migration.

(iii) Migration Large rivers are particularly attractive during the migration of bats and birds. Such places should be avoided as tower locations. However, the areas near them with similar direction are used during the migration of birds and bats. The visual observation should start in the evening and last through the night, with the help of bat detectors. For birds, the monitoring is done through the day with the help of binoculars, and of course during the evening. In the phase of construction, the following activities are required:

• To monitor the condition of migratory bird species and migratory routes. • To carry out regular monitoring in line with recommendations of 110 (2004) of the Berne

Convention or the Convention on the protection of habitats and species.

(iv) Behavior With the exception of evening and early morning, when the bats can be observed, studying their behavior (environment) is based exclusively on expensive technologies such as infrared cameras, either through thermophotographing or through possible illumination. As a result of their excessive cost, the use of this equipment is only in exceptional cases and for fundamental research. However, it is possible to obtain basic information about the behavior of bats using manual bat detector for bat behavior, and of that mainly concerning the fact whether they eat or are just passing through. Also for the birds, nocturnal surveys are far more lasting and more complex because they require greater resources and expensive equipment.


33

4 Non-Technical Summary The project envisages construction of 400 kV transmission line from SS Stip to Macedonian-Serbian border, with length of about 70 km. The route of the transmission line mainly passing through open fields, mainly remote from forest biotopes that encircle the areas. The latter are mainly represented by the biomes of submediteranean - balkan forest (mostly oak forests). Bearing in mind the biome and biotopic representation, and the valorization analysis made for all relevant aspect groups, especially birds and bats, as most affected groups in this type of investments, the study came to the following conclusions:

• In terms of the flora, there is no potential for significant impacts. Certain minimum possible distortions are possible in the phase of construction, improvement or penetration of new access roads.

• The same applies for invertebrates and amphibians, reptiles and terrestrial mammals from vertebrates.

• For the most affected groups, bats and birds, the expected impact in the operational phase is with low to medium intensity and should be confirmed by conducting inventories and monitoring in the next period, according the monitoring plan outlined in this study. It should be emphasized that monitoring is of particular importance because it will allow obtaining real (factual) information about the real impact of the transmission line on wildlife, especially birds and bats.

• It is recommended as part of the route that passes near the village Orel, to provide a minimum protective distance of 2,5 km from the nest of the golden eagle, or the imperial eagle in the village D. Gjugjanci.

• The rest of the area in question has no important nesting sites of species of birds of prey or resting place for bats, which is a positive moment, which implies a minor impact and potential small negative effect on biodiversity. Certainly, the previous is conditioned from implementation of proposed measures to avoid negative impacts and timely launch of the recommended measures for inventory and monitoring of the situation especially in respect of bats and birds.

Considering the previous, the study concluded that the implementation of the project does not have serious potential to cause significant and irreversible disruption of biological diversity, except for certain sections along the transmission line. The implementation of the proposed measures will result in the elimination of potential effects on components of biodiversity.


34

Literature

1. Agneli, P., et al., 2006. Guidelines for bat monitoriong: methods for the study and conservatuion of bats in Italy. Quaderni di Consevacione della Natura, 19, 1-193

2. Bildstein, K.L., 2006. Migrating raptors of the world, their ecology and conservation, Cornell Univ. Press, New York. pp.320

3. Convention on the Conservation of Migratory Species of Wild Animals, 2002. Wind turbines and migratory species. Resolution 7.5, Bonn.

4. Del Hoyo, J., et al., 1994. Handbook of the birds of the world, Vol.2, Birdlife Internаtional, Barcelona, Lynx editions

5. Dimovski, A., 1971. Zoocenological research of the steppe regions in Macedonia. Annual Proceedings, Biol23:25-43

6. Ем, Х., 1964. Turkey oak communities as separate highland in some macedonian mountins Annual antology, Faculty for forestry and agriculture, 17:235-253, Skopje.

7. Ем, Х., 1967. Overview of the dendroflora in Macedonia. Spontaneus and subspontaneus species. Ass.Eng.techn. forest.ind. SRM

8. Grisebach. A., 1843-44. Spicilegium florae Rumelicae et Bithznicae. Brunsvigae. Košanin N. 1924: Geološki i geografski momenti u razviću flore Južne Srbije

9. Heath, F.M. & M.I.Evans, Important bird areas in Europe, priority sites for conservation. Vol.2: Southern Europe, Birdlife Internationla Series No.8, p. 791

10. Lopatin, I.K. & S.D.Matvejev, 1995. Short zoogeography with the basics of ecology and biogeography of biomes in the Balkans, Ljubljana, 166 str.

11. Košanin, N., 1926. Les especes nouvelle s dans la flore de la Serbie du sud (Macedoine). Glas SKA, 69(54):19-29, Beograd

12. Matevski, V., 1986-87. Thymus tosevii Vel. – The complex of flora in SRM. year ant. at FNS, Biol., 39-40:31-38, Skopje

13. Matevski, V., 1991. Annex to taxonomy and horology in certain species from the classThymus L. (Lamiaceae) Sect. Marginati (A. Kerner) A. Kerner Subsect. Marginati in macedonian flora. MASA, Anexes, 9(1-2):52-63, `Skopje

14. Micevski, B., 2008. Biogeography in Macedonia. Internal script from student classes of biology, environmental course-FNS, pg 45.

15. Micevski, B., 2009. Valorization of the ecosystems. Internal script student classes of biology, environmental course-FNS, pg 66.

16. Micevski, K ,1965. Halophytic vegetation in Ovce Pole. ACTA, Musei macedonici scientiarum nat., 10 (3): 67-90

17. Micevski, K.,1970. New endemic species in vegetation in Macedonia - Artemision maritimae Micevski fed.nov. Ann. ant. FNS-bio., Skopje, 22:157-166

18. Micevski, K.,1970. Astragalo-Potentilletalia, н New endemic species in hilly pastures in Macedonia. Annexes, sector for nature sciences, MASA, 2(2):15-23

19. Micevski, К.,1971. “Steppe” vegetation in Macedonia. Ann. ant. FNS-bio., Skopje, 23:131-150

20. Micevski, K., 1977. Erysimo-Trifolietum Micev. ass.nov. in vegetation in Macedonia. Annexes, sector for nature sciences, MASA,, 9(1):75-82

21. Micevski, K., 1985. Flora of Republic of Macedonia. MASA, 1(1): 1-152.





26. Micevski, K, К., 2005. Flora of Republic of Macedonia. MASA, 1(6): 1433-1715.

27. Mitchell-Jones, A.J et al. 2007. Protectiing and managing underground sites for bats. EUROBATS Publication Series No.2. UNEP/EUROBATS Secretariat, Bonn, 38 pp.

28. Strategy and action plan for bidivesity protection in Macedonia; MOEPP (2003).

29. Study for the state of biodiversity in Macedonia; МOEPP, (2004).

30. Tucker, G.M. & Heath, M. 1994. Birds in Europe, their conservation status. Birdlife conservation series No.3, Cambridge.

Annex 4 – Overview of plant species along the corridor of the route of the

interconnection 400 kV transmission line SS Stip – Macedonian-Serbian border


2

Table - Species – identified along the route

No of the RP

Species – taxons RT 1>2

RT 2>3

RT 3>4

RT 4>5

RT 5>6

RT 6>7

RT 7>8

RT 8>9

RT 9> 10

RT 10> 11

RT 11> 12

RT 12> 13

RT 13> 14

RT 14> 15

RT 15> 16

RT 16

Acer monspessulanum + +

Achillea coarctata + +

Achillea millefolium + + + + +

Agrimonia eupatoria + + +

Agropyron cristatum + + +

Agropyron repens + +

Ajuga chamaepitys + + + +

Ajuga genevensis +

Alkanna pulmonaria +

Althaea cannabina +

Althaea rosea +

Allium sphaerocepalon + + + +

Alyssum saxatile subsp. orientale +

Amaranthus blytoides +

Amaranthus retroflexus + +

Amorpha fruticosa +

Anagallis arvensis +

Anthirinum orontium +

Arctium lappa +

Aristolochia clematitis +

Armeria rumeliaca +

Artemisia scoparia +

Artemisia vulgaris +

Asperula aristata +

Astragalus onobrychis var. chlorocarpus

+

Astragalus parnassi + + + + + + + +

Atriplex patula +

Ballota nigra + + + +

Beckmmania eruciformis +

Bidens tripartitus +

Brachypodium sylvaticum +


3

No of the RP


RT 2>3

RT 3>4

RT 4>5

RT 5>6

RT 6>7

RT 7>8

RT 8>9

RT 9> 10

RT 10> 11

RT 11> 12

RT 12> 13

RT 13> 14

RT 14> 15

RT 15> 16

RT 16

Brassica elongata +

Bromus squarrosus +

Buglossoides purpureocaerulea +

Bupleurum sp. +

Calamintha sylvatica +

Camphorosma monspeliaca + + +

Carlina vulgaris +

Carthamus dentatus + + + +

Carthamnus lanatus + + + + + + + +

Celtis australis +

Centaurea calcitrapa + + + + + +

Centaurea finazzeri + + + +

Centaurea micranthos + + + + + + + + + + + +

Cephalaria sp. + +

Ceterach officinarum +

Chamaecytisus absinthoides +

Chondrilla juncea + + + + + + + + + +

Chrosophora tinctoria +

Chrysopogon gryllus + + + + + + + + + + + +

Cichorium intybus + + + + + + + + + + +

Cirsium arvense +

Clematis vitalba + + + + + + +

Clinopodium vulgare +

Colchicum autumnale +

Colutea arborescens + +

Consolida regalis + + + + + +

Convolvulus arvensis + +

Convolvulus cantabrica + + +

Convolvulus holosericeus +

Conyza canadensis + + + + + + + + +

Conyza bonariensis +

Cornus mas + + +

Cornus sanguinea + + + +

Coronilla emerus subsp. emeroides + + + +


4

No of the RP


RT 2>3

RT 3>4

RT 4>5

RT 5>6

RT 6>7

RT 7>8

RT 8>9

RT 9> 10

RT 10> 11

RT 11> 12

RT 12> 13

RT 13> 14

RT 14> 15

RT 15> 16

RT 16

Cotinus coggygria +

Crataegus monogyna + + + + + + +

Crepis foetida subsp. rhoeadifolia + + +

Crocus mazzaricus +

Cruciata laevipes +

Cynodon dactylon + + + + + + + + + + +

Cynosurus echinatus + + +

Dactylis glomerata + + + +

Dasypyrum villosum +

Datura stramonium +

Daucus carota + + + + + + + + +

Dianthus gracilis + + + + + + + + +

Diplotaxis tenuifolia + + + +

Dichanthium ischaemum + + + + + + + + + + + + +

Dorycnium herbaceum var. macedonicum

+ +

Ecbalium elaterium +

Echinophora sibthorpiana + + + +

Echinops ritro + + + + + + + +

Echinops sphaerocephalus + + + + + + +

Echium italicum + + + + +

Elaeagnus angustifolia + + +

Eragrostis minor + + + +

Erysimum diffusum + +

Eryngium campestre + + + + + + + + + + + +

Euphorbia barrelieri var. thessala +

Euphorbia cyparissias + + +

Euphorbia maculata +

Evonymos europaea + +

Evonymos latifolius +

Falcaria vulgaris +

Festuca callieri + + + +

Festuca valesiaca +


5

No of the RP


RT 2>3

RT 3>4

RT 4>5

RT 5>6

RT 6>7

RT 7>8

RT 8>9

RT 9> 10

RT 10> 11

RT 11> 12

RT 12> 13

RT 13> 14

RT 14> 15

RT 15> 16

RT 16

Ficus carica + +

Filago arvensis +

Fragaria vesca +

Fraxinus ornus +

Galium oreophilum +

Galium verum + +

Genista sessilifolia +

Goniolimon tataricum + +

Heliotropium europaeum + + + + +

Hieracium hoppeanum + +

Hippocrepis ciliata +

Hordeum asperum +

Hordeum bulbosum +

Humulus lupulus +

Hypericum perforatum var. angustifolium

+ + +

Iris sintenisii + +

Jasminum fruticans +

Juglans regia + + +

Jurinea consanguinea subsp. arachnoidea

+ +

Kickxia spuria + + +

Koeleria macrantha +

Koeleria splendens + +

Lamium maculatum +

Lappula squarrosa +

Lapsana communis +

Leontodon crispus subsp. crispus +

Ligustrum vulgare + + +

Linaria concolor + +

Linaria genistifolia +

Linum corymbulosum +

Linum perenne + + +


6

No of the RP


RT 2>3

RT 3>4

RT 4>5

RT 5>6

RT 6>7

RT 7>8

RT 8>9

RT 9> 10

RT 10> 11

RT 11> 12

RT 12> 13

RT 13> 14

RT 14> 15

RT 15> 16

RT 16

Lonicera etrusca + +

Lotus angustissimus +

Lotus corniculatus +

Lycium europaeum +

Lythrum salicaria +

Malva pusilla +

Malva sylvestris + +

Marrubium peregrinum + + + + + + + + + + + +

Medicago lupulina +

Melica ciliata + +

Melilotus officinalis + + +

Mentha aquatica +

Mentha longifolia +

Mentha spicata subsp. tomentosa +

Minuartia falcata +

Minuartia glomerata +

Morina persica + + + + + + +

Morus alba +

Neatostema apulum +

Nigela damascena +

Nonea pallens +

Onobrychis megalophylla +

Ononis pusilla +

Ononis spinosa + + + +

Onopordon + + + + + + + + +

Onosma heterophylla +

Orlaya daucoides +

Osyris alba +

Pallenis spinosa +

Paliurus spina-christi + + + + + + + + + + +

Paeonia peregrina +

Parentucelia latifolia +

Peganum harmala +


7

No of the RP


RT 2>3

RT 3>4

RT 4>5

RT 5>6

RT 6>7

RT 7>8

RT 8>9

RT 9> 10

RT 10> 11

RT 11> 12

RT 12> 13

RT 13> 14

RT 14> 15

RT 15> 16

RT 16

Petrorhagia illyrica + +

Petrorhagia prolifera + +

Petrorhagia saxifraga +

Pistacia terebinthus +

Phlomis herba-venti subsp. pungens + +

Phragmites australis + +

Plantago indica +

Plantago major + +

Plantago media +

Plumbago europaea + + + + +

Podocytisus caramanicus +

Polygonum arenastrum + + + + + + +

Polygonum persicaria + +

Populus alba + +

Populus nigra + + + +

Populus tremula +

Portulaca oleracea +

Potentilla canescens +

Potentilla pedata + + +

Prunella vulgaris +

Prunus communis + +

Prunus spinosa + + + + + + +

Prunus armeniaca + +

Pyrus amygdaliformis + + + + +

Pyrus communis + + + + + +

Pyrus pyraster + + +

Quercus cerris +

Quercus pubescens + + + + + + + +

Raphanus raphanistrum +

Rhamnus rhodopaea + +

Reseda lutea + + +

Rhus coriaria + +

Robinia pseudoaccacia + + + +


8

No of the RP


RT 2>3

RT 3>4

RT 4>5

RT 5>6

RT 6>7

RT 7>8

RT 8>9

RT 9> 10

RT 10> 11

RT 11> 12

RT 12> 13

RT 13> 14

RT 14> 15

RT 15> 16

RT 16

Rosa canina + + + + + + + + +

Rubus canescens + + +

Rubus discolor + + +

Rubus sanguineus + + + + + + +

Salix alba + + +

Salsola kali + + +

Salvia aethiops + + + + +

Salvia amplexicaulis + + +

Salvia horminum +

Salvia jurisicii + +

Sambucus ebulus + +

Sanguisorba minor var. muricata + + +

Scabiosa +

Scabiosa ucranica + + +

Scilla autumnalis +

Scolymus hispanicus + +

Scrophularia canina + +

Scutellaria altissima +

Scutellaria orientalis +

Sedum acre +

Sedum maximum + +

Setaria verticillata + +

Setaria viridis + + + + + + +

Sideritis montana + + + + +

Silene ottites + + +

Silene roemri +

Silene vulgaris +

Sisymbrium loeseli +

Sonchus asper + +

Stachys milani +

Stachys scardica + +

Stachys thymphaea + + + +

Stipa bromoides + +


9

No of the RP


RT 2>3

RT 3>4

RT 4>5

RT 5>6

RT 6>7

RT 7>8

RT 8>9

RT 9> 10

RT 10> 11

RT 11> 12

RT 12> 13

RT 13> 14

RT 14> 15

RT 15> 16

RT 16

Tamus communis +

Tanacetum vulgare + +

Taraxacum officinale + + +

Taraxacum serotinum + + + +

Teucrium chamaedrys + + + + + +

Teucrium polium + + + + + + + + + + +

Thymus pseudoatticus + + + + + + +

Thymus thracicus var. strybrnyi + + +

Thymus tosevii +

Tilia plathyphyllos

Tribulus terestris + +

Trifolium angustifolium + + + + +

Trifolium campestre +

Trifolium purpureum +

Typha angustifolia +

Ulmus minor subsp. tortuosa + + + + + + + + + + + +

Velezia rigida +

Verbascum lesnovoensis + +

Verbascum sinuatum + + +

Verbena officinalis + +

Veronica hederifolia +

Viola odorata +

Xanthium spinosum + + + + + +

Xanthium strumarium + + + + + +

Xeranthemum annuum + + + + + + + + + +


10

Table – Rare species identified along the route

No of the RP

Rare Species - taxons RT 1>2

RT 2>3

RT 3>4

RT 4>5

RT 5>6

RT 6>7

RT 7>8

RT 8>9

RT 9> 10

RT 10> 11

RT 11> 12

RT 12> 13

RT 13> 14

RT 14> 15

RT 15> 16

RT 16

Alkanna pulmonaria +

Astragalus parnassi + + + + + + + +

Beckmmania eruciformis +

Camphorosma monspeliaca + + +

Carthamus dentatus + + + +

Celtis tournefortii +

Centaurea finazzeri + + + +

Chrosophora tinctoria +

Convolvulus holosericeus +

Conyza bonariensis +

Cotinus coggygria +

Echinophora sibthorpiana + + + +

Falcaria vulgaris +

Genista sessilifolia +

Goniolimon tataricum + +

Morina persica + + + + + + +

Nonea pallens +

Onobrychis megalophylla +

Paeonia peregrina +

Plantago indica +

Podocytisus caramanicus +

Rhus coriaria + +

Salvia jurisicii + +

Stachys milani +

Verbascum lesnovoensis + +

Annex 5 – Thematic maps

МАКЕДОНСКИ ЕЛЕКТРО ПРЕНОСЕН СИСТЕМ ОПЕРАТОР

Annex 5.1 – Land use

Annex 5.2 – Geological maps

Annex 5.3 – Biological Diversity

Annex 6 – Public Announcement and Public hearing

Annex 6.1 – Non – technical Summary

МАКЕДОНСКИ ЕЛЕКТРО ПРЕНОСЕН СИСТЕМ ОПЕРАТОР

Infrastructure Projects Facility in the Western BalkansAn EC funded project

Оцена на влијанието врз животната средина од интерконективен 400 kV далекувод

ТС Штип (Maкедонија) – ТС Ниш (Србија)

(секција: ТС Штип – македонско-српска граница)

НЕ - ТЕХНИЧКО РЕЗИМЕ

мај 2010 година

Студија за оцена на влијание врз животната средина Интерконективен 400 kV далекувод ТС Штип – македонско-српска граница

Вовед Студијата за оцена на влијанието врз животната средина претставува документ за подршка на процесот на планирање и спроведување на проект за воспоставување на интерконективен 400 kV далекувод помеѓу Република Македонија и Република Србија. Опфатот на студијата го вклучува делот од планираниот далекувод кој се протега на територијата на Република Македонија, од 400 kV далекуводно поле во постојна ТС 400/110 kV Штип до приклучна точка на македонско-српската граница. Предлагач и инвеститор на проектот е МЕПСО - Македонскиот електро преносен систем оператор. Светската Банка ја разгледува можноста да се вклучи во финансирање на имплементацијата на проектот. Планираниот интерконективен 400 kV далекувод за поврзување на електро-енергетските системи на Република Македонија и Република Србија значително ќе го подобри квалитетот и флексибилноста на снабдувањето со електрична енергија во регионот. Оваа прекугранична врска ќе ги подобри условите за безбеден, сигурен и зголемен трансфер на електрична енергија и моќност помеѓу двете земји. Оцената на влијанието врз животната средина (ОВЖС), вклучително и процесот на консултации со јавноста, се дел од процедурите за планирање и издавање решение за спроведување на проект, утврдени во македонскиот Закон за животната средина. Надлежен орган за процедурата за ОВЖС е Министерството за животна средина и просторно планирање (МЖСПП). Оваа студија за ОВЖС е изготвена од страна на консултантски тим на WYG International, во рамките на Проектот за инфраструктурни капацитети за Западен Балкан (Infrastucture Projects Facility for Western Balkans), финансиран од страна на Европската Комисија. Студијата е во согласност со барањата на македонската регулатива за ОВЖС и насоките во Извештајот за определување на обемот и содржината на ОВЖС, доставен до МЕПСО од страна на МЖСПП. Дополнително, студијата ќе оформи основа за специфицирање на обврски во однос на животната средина во инженерските (проектантските), тендерските и градежните

документи, како и документите за оперативност и одржување на далекуводот. Тоа ќе овозможи дизајнот, изградбата и оперативноста на далекуводот да се реализираат на начин прифатлив за стандардите на заштита на животната средина. Придобивки од проектот Основните придобивки од проектот можат да бидат сумирани на следниот начин:

√ Унапредување на условите за пренос на електрична енергија и моќност помеѓу електроенергетските системи на Македонија и Србија.

√ Подобрување на квалитетот, доверливоста и флексибилноста на електроенергетскиот систем за снабдување со електрична енергија во регионот.

√ Зголемување на севкупниот преносен капацитет на електро-енергетскиот коридор север - југ.

√ Унапредување на напонските прилики на електроенергетските системи.

√ Редуцирање на присуството на енергетските преоптоварувања на постојната електро-преносна мрежа.

Опис и карактеристики на проектот Планираниот далекувод ќе биде проектиран и изведен во согласност со важечкиот Правилник за технички нормативи за изградба на надземни електроенергетски водови со номинален напон од 1 kV до 400 kV, како и останатите важечки стандарди, норми и правилници. Вкупниот животен циклус на проектот ги вклучува следните фази:

o Избор на соодветен коридор на трасата на далекуводот. Оваа фаза е реализирана, преку (i) идентификување на потенцијални алтернативни траси, (ii) евалуација на физибилноста на истите и (iii) избор на најповолна алтернатива.

o Фаза на планирање и проектирање. Оваа фаза е во тек и истата опфаќа изработка на соодветна планска документација, вклучително техничко-проектна документација и анализа на аспектите на животната средина.

3


o Фаза на изградба. Активностите во оваа фаза ќе вклучат градежни активности за изградба и инсталирање на потребна инфраструктура и опрема.

o Оперативна фаза. Оваа проектна фаза ќе вклучи практично функционирање на воспоставениот далекуводот, вклучително одржување и контрола на истиот.

o Престанување со работа и затворање на инсталацијата. Оваа фаза ќе предвиди мерки за рекултивација и идно користење на просторот, како и мерки за управување со влијанијата врз животната средина во пост-проектниот период.

Сите компоненти на интерконективниот 400 kV далекувод ТС Штип – македонско-српска граница (столбови, темели, проводници, заштитни јажиња, изолатори) и сите нивни елементи ќе бидат проектирани, произведени, тестирани и вградени согласно условите од македонската регулатива. Целата опрема мора да биде проектирана и изведена на начин кој ќе обезбеди доверлива оперативност во амбиенталните услови кои се доминантни во подрачјето каде ќе се гради далекуводот, како и под различни енергетски оптоварувања и напони кои можат да се појават при функционирање на преносната мрежа. Основните технички параметри на далекуводот се дадени во следната табела. Табела – Преглед на технички параметри на 400

kV интерконективен далекувод Параметар Карактеристика Номинален напон

400 kV

Тип на столбови

Челично‐решеткасти топло поцинкувани, со хоризонтален распоред на проводниците, два по фаза и со две заштитни јажиња

Темели Типски решенија во зависност од инженерско-геомеханички параметри на тлото. Армирано-бетонски со марка на бетон според важечки прописи. Вклучена заштита од корозија на анкерен сегмент, во висина од 50 cm над котата на теренот.

Проводник √ Број по фази: 2 √ Материјал: AlFe √ Пресек: 490/65 mm2 √ Максимално работно

напрегање: Според важечките прописи

Заштитно јаже Две земјоводни јажиња во хоризонтална рамнина: • Прво: Алумовелд јаже со

пресек од 126.1 mm2, со ознака AWG 19/9

• Второ: Заштитно јаже со оптичко влакно, OPGW со 48 влакна

(Механичките и електричните карактеристики ќе соодвествуваат на класично заштитно јаже )

Изолатори • Тип на изолатор: - На водот: Стапен,

масивен, порцелански изолатор тип WL 75/21+20‐160или стаклени капасти U‐160

- На портал: Стаклени капасти Тип U-160

• Тип на изолаторски синџир: Според прописи

Заземјување на столбови

• Специфична отпорност на тлото: Според мерењата на терен на карактеристични места и употреба на типски заземјувачи

• Материјал: Кружен поцинкуван челик

• Димензионирање: Минимален пресек ∅10 mm

Спојна опрема Овесниот и спојниот материјал е топло поцинкуван за предвидените изолатори.

Климатски параметри

√ Притисок на ветер: 75 daN/m2

√ Оптеретување од мраз и снег: 1,6 x 0,18√d daN/m2

√ Надворешна температура: - Максимална + 40 °С - Минимална – 20 °С

Сигурносна висина

Најмалку за 1 m поголема од пропишаното во Правилникот, а поради замор на материјалот, интензивна градба на објекти во близина, користење на земјоделски машини и друго.

Коридорот на трасата на предложениот далекувод се протега во Источна Македонија, на територијата на пет општини: Штип, Карбинци, Свети Николе, Куманово и Старо Нагоричане. Трасата се простира од новопредвиден портал во постојна ТС 400/110 kV Штип на локалитетот „Рамниште“ до околина на локалитетот „Јелена глава“ на македонско – српската граница. Трасата е со вкупна должина од приближно 70 km. По својот морфолошки изглед, трасата на далекуводот поминува низ повеќе котлини, а дел од трасата зафаќа ниско планински предели.

4


Разгледани проектни алтернативи Во подготвителната фаза на проектот, MEПСО изготви неколку пред-студии за изводливост и студии за изводливост за интерконективниот 400 kV далекувод, вклучително и студија за избор на оптимална траса на истиот. Врз основа на анализа на предложените варијанти и спроведениот процес на селекција, МЕПСО го идентификува оптималниот коридор за трасата на далекуводот. Преглед на разгледаните алтернативни варијанти за избор на оптимален коридор на трасата на далекуводот е даден на сликата. Коридорот на избраната траса минува низ поволен нискоридест терен кој е поставен во правецот север – југ, одбегнувајќи ја директната поставеност на далекуводот кон правецот на ветерот. Трасата ги заобиколува плодните површини на овчеполието и не поминува низ еколошки значајни подрачја.

Опис на животната средина Климатски услови Трасата на далекуводот поминува низ терен со различни климатски услови. Доминантно, поширокиот простор на коридорот на трасата се одликува со умерено континентална клима, со микро - климатски карактеристики на подрачјата низ кои минува далекуводот, Овчеполската и Кумановската котлина. Просечната годишна температура во одредени години варира меѓу 10 °С и 14 °С. Најстуден месец е јануари, со просечна месечна температура од 0,4 °С до 1,3 °С. Најтопол месец е јули, со просечна месечна температура од 22,3 °С до 23,8 °С. Според температурните показатели, може да се заклучи дека подрачјето по должина на трасата на далекуводот се одликува со топли лета, со умерено ладни зими, со повремени екстремно ниски и високи температури, зголемено екстремно температурно колебање и со потопла есен од пролет. Во текот на годината, врнежите се нерамномерно распоредени. Јужниот дел од коридорот на далекуводот е подрачје со малку врнежи (просечна годишна сума - 472 mm), додека северниот дел е со поголеми годишни количини на врнежи (просечна годишна сума - 549 mm.

ТС 400/110 ШтипkV

II варијанта

I вари јанта

400 kV ДВ ТС Штип - М

акедонско -Српска граница

избрана траса

Просечната годишна релативна влажност изнесува од 67% на јужниот дел од коридорот до 72 % во северниот дел. Подрачјето по должина на трасата се карактеризира со ветрови. Северозападниот ветер е со најголема зачестеност на јужниот дел од трасата на далекуводот, а северниот ветер е со најголема зачестеност во нејзиниот северен дел. Геолошки услови Поширокото подрачје на трасата на далекуводот припаѓа во листовите Штип, Велес и Куманово од Основната геолошка карта (1:100.000). Во рамките на подрачјето, идентификувани се неколку главни седименти и тоа: (i) Горно Еоценски флишни седименти, преставени со базалтна серија (конгломерати, песочници и лапорци), преку кои лежи долната флишна

5


серија и жолти песочници, и на крај е горната флишна серија (која ја сочинуваат карбонатни и кластични карпи); (ii) вулкански карпи и услоени седименти меѓу нив (разни вариетети на андезити, игнимбрити, туфни песочници, вулкански бречи); (iii) алувијални седименти на некои од водотеците по должина на трасата и кај реката Пчиња и (iv) делувијални седименти рекогносцирани на одредени локалитети во предметното подрачје. Хидрографија и квалитет на површински води Поширокото подрачје на коридорот на трасата на далекуводот е дел од територијата на две поголеми регионални сливни подрачја:

• Сливно подрачје на реката Брегалница, каде припаѓаат следните водотеци: (i) Судичка Река, (ii) Стануловска Река и Буриловска Река, (iii) река Немањица, (iv) Орелска Река и Мавровица, (v) река Маџарица и (vi) потоците Бошков Дол и Дренов Дол. На реката Мавровица во местото Алин дол изградена е акумулација со површина од 7 km2 со зафатнина од 2,7 милиони m3. Акумулацијата се користи за водоснабдување на Свети Николе.

• Сливно подрачје на реката Пчиња, каде припаѓаат следните водотеци: (i) река Лука, (ii) поток Врањак, (iii) Мургашки поток, (iv) Слатински Дол, (v) Поток Серава, (vi) Мураловски Дол и (vii) Сејдин Дол.

Главни видови на загадување на водотеците на подрачјето на трасата на далекуводот потекнуваат од комуналните отпадни води од населените места и загадувањата од земјоделско-сточарските активности. Квалитетот на површинските води во непосредната околина на трасата на далекуводот не е значително нарушен од емисии од индустриски активности. Квалитет на воздух Доминантниот дел од коридорот по должина на трасата се протега низ рурални подрачја. Со оглед на тоа, како и поради фактот дека во просторот непосредно по должина на трасата на далекуводот не постојат податоци од мерења за одредени загадувачки материи во воздухот, може да се претпостави дека амбиентниот воздух по

должина на трасата на далекуводот е со ненарушен квалитет, пред се заради карактерот на просторот и оддалеченоста од главните загадувачи на воздухот - индустриските капацитети и главната сообраќајна инфраструктура во регионот. Еколошки компоненти и биолошка разновидност По должина на трасата на далекуводот утврдени се одреден број на хабитати, растителни заедници, растителни и животински видови. Регистрирани се над 250 растителни таксони (есенски аспект), кои влегуваат во состав на разни растителни заедници и хабитатни типови кои се развиваат по должина на трасата на далекуводот. Помеѓу нив како растенија со најголема ботаничка вредност се издвоени следните 3 македонски ендемични вида: (i) Salvia jurisicii Košanin, (ii) Verbascum lesnovoensis Micev. и (iii) Onobrychys megalophylla Boiss., како и два вида кои се наоѓаат на Светската црвена листа: (i) (Salvia jurisicii Košanin и (ii) Alkanna pulmonaria Grisebach). Фаунистичката разновиднот вклучува број на инвертебратни групи и сите групи на рбетници (водоземци, влечуги, птици и цицачи). Утврдени се видови кои се наоѓаат на меѓународни листи на значајни видови и истите се идентификувани во рамките на оваа студија за оцена на влијанието врз животната средина. Користење на земјиште Трасата на далекуводот поминува низ терен со различна намена и користење на земјиштето. Сите населени места во непосредното подрачје по должината на коридорот на далекуводот се типични земјоделски населби. Не постојат значајни индустриски капацитети кои можат да имаат интерактивно влијание врз планираниот далекувод.

6


Влијанија врз животната средина и мерки за нивно намалување Електро - магнетни полиња (ЕМП) ЕМП се резултат на производство, трансфер, дистрибуција и користење на електрична енергија. Тие се присутни во околината на оперативна електрична опрема. Интензитетот на електрично поле се мери во единица мерка “волт на метар” (V/m), и варира во функција на разликите на потенцијалите помеѓу проводниците, земјиштето и блиските објекти. За опишување на магнетните полиња се користи концептот на густина на флукс (магнетна индукција). Овие полиња се мерат во единица мерка “тесла” (T). Јачината на ЕМП од далекуводни инсталации зависи од напонското ниво на далекуводот, и прогресивно се намалува со зголемување на растојанието од проводниците. Нивото на гранични вредности за изложување на ЕМП според насоките на Меѓународната комисија за заштита од нејонизирачка радијација, а прифатени од страна на ЕУ, се дадени во табелата. Изложување на јавност

Индустриско изложување

ЕП МП ЕП МП 5 kV/m 100 µT 10 kV/m 500 µT

• ЕП – електрично поле • МП – магнетно поле

Досегашните мерења на вредностите на ЕМП од различни институции, за релативно ниска сигурносна височина на фазен проводник од 10 метри над теренот, утврдиле електрично поле од 6.7 kV/m, и магнетна индукција од 42.9 μT. Имајќи ги во предвид дефинираните гранични вредности на изложување на ЕМП, може да се заклучи дека за оваа, и поголеми височини, на фазниот проводник, временото присуство на луѓе во близина на 400 kV далекувод нема да има веројатност за штетно влијание врз нивното здравје. Преку спроведување на соодветни проектантски и оперативни мерки, МЕПСО ќе обезбеди услови за елиминирање на влијанијата од ЕМП врз здравјето на луѓето. Овие мерки вклучуваат: (i) соодветен избор на локации на столбови / протегање на траса во однос на населени места, (ii) почитување на технички спецификации за минимални височини на проводници и (iii) следење и мерење на нивоата на ЕМП -

контрола на евентуално надминување на граничните вредности на изложување во текот на оперативната фаза на далекуводот. Живеалишта, флора и фауна Со спроведување на соодветни мерки и активности во фазите на проектирање, изградба и оперативност, далекуводот нема да предизвика посериозен негативен ефект врз биотопскиот состав на подрачјето, природните хабитати, флората и фауната. Поради внимателното планирање на трасата на далекуводот, потребата од расчистување на вегетација, дрвја и шумски покривач е сведена на минимум. Геологија и почви Очекуваните влијанија на далекуводот врз геолошките структури и почвите во фазата на изградба би биле во форма на деградација и ерозија на почвата и нарушување на одредени геолошки формации. Ризикот од ерозија на почвите е ограничен, главно, на локалитетите каде ќе се врши подготвување, склопување и инсталирање на далекуводните столбови. Со спроведување на добра градежна пракса, веројатните влијанија ќе бидат контролирани и не се очекува да предизвикаат посериозен негативен ефект. Квалитет на воздух Веројатните влијанија од емисиите на прашина врз локалниот квалитет на воздухот во текот на фазата на изградба ќе се намалат преку предлог мерки. Во текот на оперативноста на далекуводот нема да има емисија на штетни гасови во амбиентниот воздух. Хидрологија и квалитет на води Веројатни влијанија на квалитетот на површинските води можат да се појават како резултат на ерозија и седиментација и несоодветно управување со отпадот во текот на фазата на изградба. Предложени се мерки за намалување на овие веројатни влијанија, а нивно спроведување преку добра градежна пракса ќе овозможи истите да имаат незначителен ефект врз квалитетот на водите.

7


Во текот на изградбата на далекуводот не се очекува влијание врз подземните води, бидејќи градежните работи предвидуваат плитки ископи. Во текот на својата оперативна фаза, далекуводот нема да испушта штетни полутанти во водите. Бучава Емисија на бучава во текот на фазата на изградба е неминовна. Ако се има во предвид оддалеченоста на поголемиот број на индивидуални локации на столбовите од населените места и фактот дека емисијата на градежна бучава е од краткорочна и дисконтинуирана природа, значајно и неповратно влијание врз животната средина и локалното население не се очекува. Преку усвојување на добра градежна пракса, нивоата на бучава ќе бидат во рамките на граничните вредности на емисија. Во текот на својата оперативна фаза, далекуводот нема да емитира штетна бучава во непосредната околина и животната средина. Во оваа фаза, можна е појава на вознемирувачка бучава поради корона ефектот, т.е. електрични празнења околу проводните јажиња. Корона ефектот е вообичаен феномен, поврзан со сите енергетски преносни водови. Бучавата од корона ефектот е во директна зависност од одредени физички параметри на животната средина, особено присуство на шумски појаси, морфологија на терен, итн. Корона ефектот кај далекуводните преносни водови е детално истражен во последните децении и е целосно апсолвиран. При проектирање на далекуводите се вградуваат мерки за негово минимизирање, особено за високо-напонските далекуводи со напонско ниво над 300 kV. Соодветен избор на димензии на проводник за далекуводот ќе го намали локализираниот електричен удар врз воздухот на површината на проводникот и дополнително ќе го редуцира површинскиот градиент на истиот до ниво кое ќе предизвика мали и сосема занемарливи корона активности. Имотни аспекти и влијанија врз приходи Имајќи во предвид дека (i) поголемиот дел на трасата на интерконективниот 400 kV далекувод поминува по должина на постојни граници на земјоделските блокови,

(ii) распоните помеѓу два соседни столбови се релативно долги (околу 400 метри), (iii) површината потребна за лоцирање на столбовите е назначителна во однос на околните земјоделски површини, како и фактот (iv) дека далекуводите се објекти кои се целосно компатибилни со сите форми на земјоделски активности, т.е. дека истите можат да продолжат во нивната оперативна фаза, се претпоставува дека проектот ќе имплицира занемарливо влијание врз процесите на земјоделското производство и економските приходи од истото. Поради тоа, нема да се создаде забележлив мерлив ефект врз генерирањето на приход на афектираните фармери и земјоделски фирми. Трајната загуба на земја, шума и друга сопственост, како и евентуална штета за време на фазата на изградба или во текот на одржување на далекуводот, ќе биде предмет на компензација согласно позитивната македонска регулатива. МЕПСО ќе спроведе соодветен процес на аквизиција на земјиште со секое физичко или правно лице, сопственик на земјиште кое е потребно за спроведување на проектот.

Визуелни аспекти На одредени локалитети, новиот интерконективен 400 kV далекувод ќе предизвика ограничени визуелни промени на постојниот предел и пејсаж. Поради (i) релативно тенкиот дизајн на далекуводните столбови и (ii) принципот за избор на коридор на траса паралелен со веќе постојни структури / далекуводи, како и поради (iii) значителните растојанија од населените места, се очекува визуелниот ефект од далекуводот да биде незначителен. Забележливи визуелни промени ќе се појават само на местата на вкрстување на далекуводот со патишта и на местата на премостување на длабоки долови и јаруги. Културно наследство Во случај ако при реализација на земјените градежни работи се утврди постоење на артефакти или се појават индиции дека на одредени локалитети се наоѓа потенцијално археолошко добро, градежните работи ќе бидат запрени, а конкретните локалитети ќе бидат обезбедени и времено оградени за

8


да се избегнат евентуални негативни импликации за нивната безбедност и состојба. Управување со отпад Во текот на својот животен циклус, далекуводот ќе создава различни видови и фракции на отпад, вклучувајќи комунален отпад, отпад од пакување и отпад од градежни активности. Дополнително, се очекува создавање на незначителни количини на одредени фракции на опасен отпад. Во текот на целиот животен циклус на далекуводот ќе биде воспоставен и имплементиран оптимален пристап за управување со отпадот. Овој пристап ќе ги има в предвид барањата и обврските кои се утврдени во македонското законодавство во сферата на управување со отпадот. План за управување со животната средина Во текот на фазите на изградба и оперативност на далекуводот ќе биде спроведуван План за управување со животната средина. Колку што е тоа можно, поглавјето за управување со животната средина во студијата за ОВЖС, го детализира тековниот стадиум на планирање на мерките за намалување на влијанијата и мониторингот на нивно спроведување, како и институционалните одговорности во текот на главните животни фази на имплементација на проектот. Тоа ги вклучува фазите на проектирање, изградба и оперативност на далекуводот. Избраните проектант и, во понатамошна фаза, изведувач на изградбата на далекуводот, ќе бидат задолжени за понатамошно детализирање на прашањата за заштита на животната средина, во зависност од напредокот на нивото на планирање, до практичното започнување на изградбата (детали за складирање на градежни и други материјали, пристапни патишта за транспорт, локалитети за склопување / монтажа на далекуводни столбови, план за управување со отпад, итн). Се препорачува, мерките / параметрите за заштита на животната средина кои се

утврдени во оваа студија за ОВЖС, да се применат за специфицирање на обврски во однос на животната средина во тендерските документи за избор на изведувач на изградбата на далекуводот. Дополнително, секое барање кое ќе произлезе како резултат на процесот на добивање решение од страна на МЖСПП и други релевантни надлежни тела, ќе треба да биде вклучено во конечните документи за градење. Утврдените барања за заштита на животната средина ќе бидат обврзувачки дел на договорните услови за изведувачот на изградбата. Истиот ќе биде договорно обврзан, за време на целиот процес на градење, да усвои и следи добра градежна пракса во однос на животната средина, и да го одржува на минимум веројатното влијание врз вегетацијата, почвите, подземните и површинските води, воздухот, дивиот свет и пределот, вклучувајќи влијание врз населените места и локалните заедници. За да се обезбеди ефективна имплементација на Планот за управување со животната средина, МЕПСО ќе назначи стручни лица за надзор и мониторинг на спроведување на предвидените мерки во фазата на изградба на далекуводот. Клучни одговорности на на стручните лица ќе бидат обезбедување на мерките и контролата утврдени во Договорот за изградба и во издадените дозволи / решенија, како и нивно спроведување на соодветен начин. Ова вклучува и координација со Управата за заштита на животната средина при МЖСПП и Управата за заштита на културното наследство при Министерството за култура. Управувањето со животната средина за време на оперативната фаза на интерконективниот 400 kV далекувод, генерално ќе се состои од мониторинг на ефикасноста на мерките вградени при проектирањето (дизајнот) и мониторинг на оперативните перформанси на далекуводот. Оперативното управување и мониторинг ќе биде организирано и воспоставено од страна на МЕПСО.

9


10

Заклучок Интерконективниот 400 kV далекувод помеѓу Македонија и Србија претставува значајна енергетска иницијатива и обид за унапредување на квалитетот, доверливоста и флексибилноста на снабдувањето со електрична енергија во регионот. Имајќи ги во предвид резултатите на студијата за оцена на влијанието врз животната средина и принципите на одржливиот развој, изградбата и оперативноста на интерконективниот 400 kV далекувод е оправдана, бидејќи:

Аспектите на животната средина поврзани со сите фази на животниот циклус на далекуводот се целосно утврдени и земени во предвид.

Процената на влијанијата врз животната средина е базирана на најдобро достапни информации и разгледување на кумулативни влијанија.

Идентификуваните веројатни влијанија можат да бидат елиминирани или намалени и, според тоа, предложениот далекувод не претставува закана за сериозна или неповратна штета врз животната средина.

Предложениот далекувод нема да предизвика влијанија врз биолошката разновидност и еколошкиот интегритет на подрачјето.

Влијанијата врз животната средина поврзани со предложениот проект се идентификувани и адресирани во студијата за ОВЖС, согласно барањата на македонската регулатива за ОВЖС, најдобрите меѓунардни пракси и насоките во извештајот за определување на обемот на ОВЖС доставен од страна на Министерството за животна средина и просторно планирање. МЕПСО ќе ги спроведе предложените мерки за намалување на влијанијата врз животната средина со цел да обезбеди дека влијанијата се одржуваат на прифатливо ниво во текот на целиот животен циклус на интерконективниот далекувод. Во текот на изработување на оваа студија не беа утврдени значајни негативни влијанија врз животната средина и здравјето на луѓето. Идентификуваните

влијанија спаѓаат во стандардни влијанија и можат да бидат избегнати или намалени преку спроведување на соодветни мерки и контрола. Одговорно лице и тим на експерти за изготвување на студијата Тим на експерти за изготвување на Студијата за оцена на влијанието врз животната средина:

Експерт Проектна компонента

М-р Константин Сидеровски

Сениор консултант за животна средина и одговорно лице за студијата за ОВЖС

Митко Димов Хидро / геологија, почви и аспекти на води

Д-р Владо Матевски

Биолошка разновидност (хабитати и флора)

Д-р Бранко Мицевски

Биолошка разновидност (биоми и фауна)

Annex 6.2 – Presentation on Public hearing

www.wyg.com

Date

WYG InternationalInfrastructure Projects in the Western Balkans

Albania Bosnia &

Herzegovina

Croatia Macedonia Kosovo Montenegro Serbia

www.wyg.com

Оцена на влијанието врз

животната средина

од интерконективен

400 kV далекувод

ТС Штип (Maк) – ТС Ниш (Срб)

секција:

ТС Штип – мак-срп граница

www.wyg.com

Носител на проект

� Предлагач и инвеститор на проектот е

МЕПСО - Македонскиот електро преносен систем

оператор.

� Светската Банка ја разгледува можноста да се

вклучи во финансирање на имплементацијата на

проектот.

www.wyg.com

Експертски тим за изработка на ОВЖС

� М-р Константин Сидеровски, консултант за животна средина, одговорен експерт за ОВЖС

� Академик проф. Д-р Владо Матевски, експерт за биолошкаразновидност (хабитати и флора)

� Проф. Д-р Бранко Мицевски, експерт за биолошкаразновидност (фауна)

� Г-дин Митко Димов, експерт за геологија и води

www.wyg.com

Придобивки од проектот

Придобивките од проектот се следните:

� Унапредување на условите за пренос на електрична енергија и моќностпомеѓу електроенергетските системи на Македонија и Србија.

� Подобрување на квалитетот, доверливоста и флексибилноста наелектроенергетскиот систем за снабдување со електрична енергија ворегионот.

� Зголемување на севкупниот преносен капацитет на електро-енергетскиоткоридор север - југ.

� Унапредување на напонските прилики на електроенергетските системи.

� Редуцирање на присуството на енергетските преоптоварувања напостојната електро-преносна мрежа.

www.wyg.com

Планирање на проектот во контекст на аспектите наживотната средина

� Проектниот предлог за изградба на 400 kV интерконективен далекуводмеѓу Македонија и Србија е вклучен во Уредбата за определување на

проектите и за критериумите врз основа на кои се утврдува

потребата за спроведување на постапката за оцена на влијанијата

врз животната средина, во Прилог I, точка 17 – Поставување надалекуводи и други електроенергетски објекти со 110 kV или повисоконапонско ниво и со должина повеќе од 15 km.

� Надлежен орган за спроведување на постапката за ОВЖС еМинистерството за животна средина и просторно планирање, кое гоизвести инвеститорот - МЕПСО за потребата од спроведување на ОВЖСи го определи обемот на студијата за ОВЖС.

� Студијата е изготвена согласно утврдениот обем од страна на МЖСПП истандардите за ОВЖС на Светската Банка.

www.wyg.com

Консултации и објавување на документите за ОВЖС

� Известувањето за намера за спроведување на проектот еобјавено на:

� Интернет страницата на МЕПСО (www.mepso.com.mk)

� Интернет страницата на МЖСПП (www.moepp.gov.mk)

� Извештајот за обемот на ОВЖС е објавен на:

� Интернет страницата на МЖСПП (www.moepp.gov.mk)

� Студијата за ОВЖС:

� е објавена на интернет страницата на МЖСПП (www.moepp.gov.mk)

� изложана на увид на јавноста во Канцеларијата за комуникација сојавност при МЖСПП

� доставена на увид до општините на чија територија ќе се спроведувапроектот

� Соодветно, на интернет страницата на МЖСПП ќе бидат објавени:

� Записниците од одржаните јавни расправи

� Прегледот на адекватноста на студијата за ОВЖС, и

� Решението за спроведување на проектот

www.wyg.com

Разгледани алтернативи

Во подготвителната фазана проектот, во 2008 година, MEПСО спроведепостапка за за избор наоптимална траса напланираниот 400 kV далекувод.

Резултатите од овојпроцес се дадени воизвештајот:

“Избор на оптималенкоридор на траса за 400 kV интерконективендалекувод ТС Штип –македонско – српскаграница”.

www.wyg.com

Цели на Студија за ОВЖС

Основна цел:

� Идентификација на базните услови на животната

средина, како и основните социо-економски услови воподрачјето каде ќе се спроведува проектот

� Предвидување и опис на веројатните ефекти / влијанија

од проектот

� Предлог мерки за намалување на влијанијата, каде тоае неопходно

� План за управување со животната средина

www.wyg.com

Животен циклус на Проектот

� Избор на соодветен коридор на трасата на далекуводот. Оваа фаза ереализирана, преку (i) идентификување на потенцијални алтернативни траси, (ii) евалуација на физибилноста на истите и (iii) избор на најповолнаалтернатива.

� Фаза на планирање и проектирање. Оваа фаза е во тек и истата опфаќаизработка на соодветна планска документација, вклучително техничко-проектнадокументација и анализа на аспектите на животната средина. Планскатадокументација ќе биде изработена согласно барањата на позитивнатамакедонска и интернационална регулатива за овој вид на објекти.

� Фаза на изградба. Активностите во оваа фаза ќе вклучат активности заизградба и инсталирање на потребна инфраструктура и опрема.

� Оперативна фаза. Оваа проектна фаза ќе вклучи практично функционирање навоспоставениот далекуводот, вклучително одржување и контрола на истиот.

� Престанување со работа и затворање на инсталацијата. Оваа фаза ќепредвиди мерки за рекултивација и идно користење на просторот, како и меркиза управување со влијанијата врз ж.средина во пост-проектниот период.

www.wyg.com

Географски опсегна 400 kV ДВ

� Општини:� Штип

� Карбинци

� Свети Николе

� Куманово

� Старо Нагоричане

� Должина: 70 km

� Население воблизина накоридорот на ДВ: 4.307 жители, илипомалку од 2.5 % однаселението наопштините.

www.wyg.com

Главни влијанија

� Фаза на изградба:

� Бучава

� Квалитет на воздух

� Биолошка разновидност

� Управување со цврт отпад

� Влијание врз води

� Оперативна фаза:

� Електро-магнетни полиња

� Биодиверзитет

� Визуелни аспекти

www.wyg.com

Опис на влијанија и на мерки за намалување

� Електро-магнетни полиња (ЕМП) / 1:

� ЕМП се резултат на производство, пренос, дистрибуција и користење наелектрична енергија. ЕМП се присутни во околината на оперативна електричнаопрема.

� Далекуводите создаваат ниско-фреквентни ЕМП

� Јачината на ЕМП од ДВ зависи од напонското ниво на истите, и прогресивно сенамалува со зголемување на растојанието од проводниците.

� Во изминатиот период од околу 25 години, извршени се интензивни истражувањаза утврдување на влијанието и штетноста на овие полиња во однос на здравјетона луѓето. Сепак, досега не се докажани директни негативни здравствени ефекти.

� Во Република Македонија не постои национална регулатива за ЕМП од ниско-фреквентни извори.

� Гранични вредности на долготрајно изложување на ЕМП споредМеѓународната комисија за заштита од нејонизирачка радијација (ICNIRP), прифатени од ЕУ, WHO, итн.:

Изложување на јавност Индустриско изложување електрично поле магнетно поле електрично поле магнетно поле 5 kV/m 100 µT 10 kV/m 500 µT

www.wyg.com

Јачина на ЕП (kV/m)

1 kV/m

3 kV/m

6.7 kV/m

0

2

4

6

8

10

0 15 25

Растојание од ДВ (метри)

ЕП

(k

V/m

)



Типичен интензитет на ЕМП во близина на 400 kV ДВ

(за височина на проводник од 10 метри на тлото):

/1,0 kV/m25 метри од ДВ

/3,0 kV/m15 метри од ДВ

42,9 µT6,7 kV/mВо зона на ДВ

МПЕПРастојание од ДВ

www.wyg.com



� Мерки за намалување на потенцијалните влијанија од ЕМП:

� Проектантски решенија:

� Соодветен избор на локации на столбови / протегање на траса во однос на

населените места. Поголемиот дел од утврдената траса на интерконективниот 400 kV далекувод не поминува во непосредна близина на резиденцијални зони, населени местаи градови.

� Почитување на барањата за минимални височини на фазните проводници, што ќеовозможи задоволување на нивоата на гранично изложување на ЕМП утврдени одстрана на ICNIRP.

� Во фазата на оперативност на далекуводот, МЕПСО ќе спроведува активности

за следење и мерење на нивоата на ЕМП на одредени потенцијално критичнилокалитети и контрола на евентуално надминување на граничните вредности наизложување.

www.wyg.com


� Биолошка разновидност и еколошки ресурси – ФЛОРА:

� Фаза на изградба�Отстранување на вегетација за потребите на градежните активности,

пристапните патишта и безбедна работа на далекуводот. Се очекува оваотстранување да биде минимално и ограничено, пред се во правец назадоволување на барањата за сигурносни растојанија, пропишани созаконската регулатива за ДВ.

�Потенцијален негативен ефект – ако пристапни патишта и столбовиминуваат низ популациите на значајните хабитатни типови и ендемичнивидови, при што би можело да се случи фрагментација или целоснадеградација на нивните станишта.

�Мерки:

� добра градежна пракса

� забрана за вознемирување на флората

� специфични мерки на локалитети каде се идентификувани ранливирастителни заедници и ендемични видови

� Оперативна фаза

� Не се очекуваат влијанија врз растителните заедници и флората

www.wyg.com


� Биолошка разновидност и еколошки ресурси – ФАУНА / 1:

� Фаза на изградба

�Вознемирување и загуба на живеалишта / хранилишта / ловишта. Промените се од времен карактер и нема да предизивикаат значителни илинеповратни влијанија врз фауната.

�Мерки: добра градежна пракса и забрана за вознемирување на дивиот свет.

� Оперативна фаза (следен слајд)

�Потенцијален негативен ефект – врз фауна на птици

�Потенцијален негативен ефект – врз водни живеалишта

www.wyg.com

Опис на влијанија и намерки за намалување

� Биолошка разновидност иеколошки ресурси – ФАУНА / 2:

� Гнезда на загрозени грабливи птици:

� Златен орел (с.Орел)

� Царски орел (с.Долно Ѓуѓанце)

� Близина на водни живеалишта:

� Акумулација Мавровица

� Пресек на траса на ДВ и р.Пчиња –потенцијална опасност при пролетна иесенска миграција на миграторниптици.

� Мерки:

� Проектантски решенија – дивертери заптици на утврдени секции на ДВ

� Мониторинг на влијанијата врзптиците во првичниот оперативенпериод на ДВ

www.wyg.com


� Визуелни аспекти:


�На одредени локалитети, ДВ ќе предизвика ограничени визуелнипромени на постојниот предел и пејсаж.

�Забележливи визуелни промени ќе се појават на местата навкрстување на далекуводот со патишта и на местата на премостувањена длабоки долови и јаруги.

�Во Просторниот план на Република Македонија 2002 – 2020 не сеевидентирани прогласени или предлог заштитени подрачја напределска разновидност во блиското опкружување на далекуводот.

�Поради (i) релативно тенкиот дизајн на далекуводните столбови и (ii) принципот за избор на коридор на траса паралелен со веќе постојниструктури / далекуводи, како и поради (iii) значителните растојанија однаселените места, се очекува визуелниот ефект од далекуводот дабиде ограничен.

www.wyg.com


� Бучава:


� Главни извори на штетна бучава: (i) градежна механизација и опрема, и (ii) ракување со градежни материјали.

�Нивото на овој вид на бучава достигнува до 80 - 90 dB (A).

�Ако се има во предвид оддалеченоста на ДВ од населените места и фактотдека работењето на наведените извори не е континуирано, генерирањетона штетна бучава ќе биде повремено и нема да предизвика значајновлијание врз животната средина и локалното население.

�Мерки: добра градежна пракса


�Не се очекува континиурана емисија на бучава

� Корона ефект (мерки):

� Проектантски мерки за минимизирање на ефектот на корона

� Редовна контрола на далекуводните проводници и амортизерите навибрации

www.wyg.com


� Квалитет на воздух и клима:


� Аеро-полутанти од издувните системи на градежната механизација и возилата затранспорт (NOx, SO2, CO, итн.)

� Фугитивна емисија на прашина, која е резултат на воспоставување наградилиштето, пристапни патишта, транспорт и ракување со градежниматеријали, земјени работи, изведба на бетонските фундаменти на столбовскаконструкција и др.

� Во текот на фазата на изградба нема да се појават емисии на мирис.

� Ако се има во предвид оддалеченоста на ДВ од населените места и фактот декаработењето на наведените извори не е континуирано, се очекува ова влијаниетоврз квалитетот на воздухот да биде незначително.

� Мерки: добра градежна пракса


� Не се очекува емисија во воздух, ниту промени на климатските параметри воподрачјето

www.wyg.com


� Квалитет на води:


�Евентуална ерозија на седиментите и потенцијално загадување наповршинските води преку зголемување на нивото на цврстисуспендирани честички во нив.

�Истекување на гориво или масло од возила.

�Отстранување / фрлање на отпад во површинските води.

�Не се очекува влијание врз подземните води (плитки земјени ископи... )

�Мерки: добра градежна пракса


�ДВ нема да испушта штетни полутанти во водите

�Мерки: При одржување и контрола на ДВ, персоналот ќе бидезадолжен да се придржува на барањата за комунален ред во однос нафрлање на отпад во близина на површински води и во однос наевентуални ситуации на истекување на гориво или масло од возилата.

www.wyg.com


� Управување со отпад:


� Градежен отпад. Имајќи го в предвид фактот дека поголемиот дел од вкупниотобем на градежни активности ќе биде од монтажен тип, количеството на градеженотпад нема да биде значително.

� Комунален отпад. Овој отпад ќе се создава од страна на работната сила.

� Дополнително, се очекува создавање на незначителни количини на одреденифракции на опасен отпад (лакови, бои, заштитни средства).

� Техничкото одржување на градежната механизација и другите возила нема да сеспроведува во рамките на локцијата. Од тие причини не се очекува создавање наотпад карактеристичен за овој вид на активност (искористени гуми, акумулатори имасла од возила и друго).

� Мерки: добра градежна пракса и план за управување со отпад од страна наградежниот оператор


� Потрошни материјали, резервни делови и опрема.

� Мерки: План за управување со отпад од страна на МЕПСО

www.wyg.com

Матрица на влијанија

www.wyg.com

Матрица на влијанија (продолжение)

www.wyg.com

План за управување со животната средина

Во текот на фазите на изградба и оперативност на далекуводот ќе бидеспроведуван План за управување со животната средина (ПУЖС).

ПУЖС е формулиран согласно стандардите на Светската Банка и гиадресира следните аспекти:

A. План и опис на мерките за намалување на влијанијата врз животната

средина до прифатливо ниво. Секоја мерка е накратко опишана воконтекст на веројатното влијание, и временскиот опсег на имплементацијана истата.

B. Програма за мониторинг на спроведување на мерките и за оцена на

нивната ефикасност. Програмата дава јасна индикација на поврзаностана идентификуваните веројатни влијанија со параметрите кои треба да семерат, мерните методи кои ќе се користат, локациите на точките замониторинг, фреквенцијата на мерењата и временската рамка на истите.

C. Институционални аранжмани. Утврдена е институционалната

одговорноста за спроведување на мерките и на активностите замониторинг (градежен оператор и инвеститор (МЕПСО). ПУЖС, исто така, ги идентификува надлежните државни институции за одредениспецифични области во управувањето со ж.средина

www.wyg.com

План за управување со животната средина

� Фаза на проектирање и изградба:� Избраните проектант и, во понатамошна фаза, изведувач на изградбата на

далекуводот, ќе бидат задолжени за понатамошно детализирање на прашањатаза заштита на животната средина, во зависност од напредокот на нивото напланирање, до практичното започнување на изградбата (детали за складирањена градежни и други материјали, пристапни патишта за транспорт, локалитетиза склопување / монтажа на далекуводни столбови, управување си отпад, планза транспорт, итн).

� Утврдените барања за заштита на животната средина ќе бидат обврзувачки

дел на договорните услови за изведувачот на изградбата. Истиот ќе бидедоговорно обврзан, за време на целиот процес на градење, да усвои и следидобра градежна пракса во однос на животната средина, и да го одржува наминимум веројатното влијание врз вегетацијата, почвите, подземните иповршинските води, воздухот, дивиот свет и пределот, вклучувајќи влијание врзнаселените места и локалните заедници.

� Оперативна фаза:� Управувањето со животната средина за време на оперативната фаза на ДВ,

генерално ќе се состои од мониторинг на ефикасноста на мерките вградени припроектирањето (дизајнот) и мониторинг на оперативните перформанси надалекуводот. Оперативното управување и мониторинг ќе биде организирано ивоспоставено од страна на МЕПСО.

www.wyg.com

Заклучок и оправданост на проектот

Интерконективниот 400 kV далекувод помеѓу Македонија и Србија претставувазначајна енергетска иницијатива за унапредување на квалитетот, доверливоста ифлексибилноста на снабдувањето со електрична енергија во регионот.

Имајќи ги во предвид резултатите на студијата за оцена на влијанието врзживотната средина и принципите на одржливиот развој, изградбата и оперативностана интерконективниот 400 kV далекувод е оправдана, бидејќи:

� Аспектите на животната средина поврзани со сите фази на животниот циклус надалекуводот се целосно утврдени и земени во предвид.

� Процената на влијанијата врз животната средина е базирана на најдобро достапниинформации и разгледување на кумулативни влијанија.

� Идентификуваните веројатни влијанија можат да бидат елиминирани или намалени и, според тоа, предложениот далекувод не претставува закана за сериозна или неповратнаштета врз животната средина.

� Предложениот далекувод нема да предизвика влијанија врз биолошката разновидност иеколошкиот интегритет на подрачјето.

МЕПСО ќе ги спроведе предложените мерки за намалување на

влијанијата врз животната средина со цел да обезбеди дека влијанијата

се одржуваат на прифатливо ниво во текот на целиот животен циклус на

400 kV далекувод од Штип до македонско-српската граница.

www.wyg.com

Благодарам на вниманието !!!


Сениор консултант за животна средина

Одговорно лице за Студијата за ОВЖС од 400 kV ДВ Штип -- мак-срб граница

контакт: + 389 75 240 885

Annex 6.3 – Presentation on Public hearing for Biological Diversity

www.wyg.com

WYG InternationalInfrastructure Projects in the Western Balkans

Albania Bosnia &

Herzegovina

Croatia Macedonia Kosovo Montenegro Serbia

www.wyg.com

Оцена на влијанието врз

животната средина

од интерконективен

400 kV далекувод

ТС Штип (Maк) – ТС Ниш (Срб)

секција:

ТС Штип – мак-срп граница

- БИОЛОШКА РАЗНОВИДНОСТ -

Академик Проф Д-р Владо Матевски

Проф Д-р Бранко Мицевски


www.wyg.com

Референтни точки

на ДВ

www.wyg.com

� ФЛОРА:

� Регистрирани се над 250 растителни таксони (есенски аспект), кои

влегуваат во состав на разни растителни заедници и хабитатни

типови кои се развиваат по должина на трасата на далекуводот

� Растенија со најголема ботаничка вредност се следните македонски

ендемични видови:

� Salvia jurisicii Košanin (World Red List, 1998)

� Verbascum lesnovoensis Micev.

� Onobrychys megalophylla Boiss.

� Alkanna pulmonaria Grisebach (World Red List, 1998)

Истите треба да бидат предмет на посебно внимание од

аспект на заштитата во сите фази од проектирањето,

изградбата и функционирањето на далекуводот.

Биолошката разновидност и еколошки ресурси во подрачјето

www.wyg.com

� ФЛОРА:

Salvia jurisicii Košanin -

јуришиќева жалфија

Регистриран на два локалитета подолжина на трасата – помеѓу РТ1 иРТ2 (Чардаклија - Јанков Рид), како ипомеѓу РТ4 и РТ5 Долна Копа (помеѓус. Врсаково и с. Судич).

www.wyg.com

www.wyg.com

� ФЛОРА:

� Verbascum lesnovoensis Micev. -

лесновски лопен

� Ендемичен вид

� Во текот на теренскитеистражувања регистриран е наследните локалитети по должинана трасата: (1) помеѓу РТ8 и РТ9 (Цуцулица - во висина на с. Немањица) и (2) помеѓу РТ9 и РТ10 (Шипо - во висина над с. Орел: Николева Нива - Кула).

www.wyg.com

� ФЛОРА:

� Onobrychys megalophylla Boiss. –

крупнолисна есперзета

Ендемичен вид со ограниченораспространување. Во текот натеренските истражувањарегистриран е само на еденлокалитет по должина на трасата –помеѓу РТ5 и РТ6 (Бучиште - над с. Мустафино кон с. Стануловци).

www.wyg.com

� ФЛОРА:

� EUNIS 1530 – Panonic salt stepes and salt marshes

Панонски солени степи и солени мочуришта мочуришта

Во рамките на овој хабитат се развива заедницата - ass. Camphorosmetum

monspeliacaе Micev. 1965. Оваа ретка халофитска заедница се развива напросторот помеѓу Штип и Свети Николе, на станишта со засолени почви воОвче Поле. Поради силното антропогено влијание, а заради добивање нанови обработливи површини, стаништата на кои таа се развива се преоруваати таа е силно загрозена. Карактеристичен вид на асоцијацијата еCamphorosmа monspeliaca, еден многу значаен вид кој ја спречува ерозијатана стаништата каде се развива ова растение. По должина на трасата надалекуводот популации од оваа заедница се присутни помеѓу РТ1 - РТ2, помеѓу РТ6 - РТ7, како и помеѓу РТ8 - РТ9.

www.wyg.com

www.wyg.com

� ФЛОРА:

� EUNIS 6210 – Semi-natural dry grasslands and scrubland facies on

calcareous substrates (Festuco Brometalia, *important Orchids sites)

� Полуприродни суви брдски пасишта и грмушковидни состоини на варовничкаподлога (Festuco Brometalia, *значајни станишта на орхидеи)

� Овој хабитат ги опфаќа заедниците од појасот на брдските пасишта наваровничка подлога кои се простираат на големи површини на територијата наРепублика Македонија. Во составот на овој хабитат влегува ендемичнатарастителна заедница ass. Astragalo-Morinetum Micevski 1971. ЗаедницатаAstragalo-Morinetum Micevski 1971 се развива во централните делови наРепублика Македонија, во степоликото подрачје (помеѓу Велес, Штип иНеготино). Се развива на палеогени лапори, на карбонатна почва, на силноеродирани станишта, каде што покрива големи површини. По должина натрасата популации од оваа заедница се присутни помеѓу РТ1 - РТ5, како ипомеѓу РТ8 - РТ9.

www.wyg.com

www.wyg.com

� ФЛОРА:

� EUNIS 6210 – Semi-natural dry grasslands and scrubland facies on

calcareous substrates (Festuco Brometalia, *important Orchids sites)

� Полуприродни суви брдски пасишта и грмушковидни состоини на варовничкаподлога (Festuco Brometalia, *значајни станишта на орхидеи)

� Овој хабитат ги опфаќа заедниците од појасот на брдските пасишта наваровничка подлога кои се простираат на големи површини на територијатана Република Македонија. Во составот на овој хабитат влегува ендемичнатарастителна заедница ass. Astragalo-Morinetum Micevski 1971. ЗаедницатаAstragalo-Morinetum Micevski 1971 се развива во централните делови наРепублика Македонија, во степоликото подрачје (помеѓу Велес, Штип иНеготино). Се развива на палеогени лапори, на карбонатна почва, на силноеродирани станишта, каде што покрива големи површини. По должина натрасата популации од оваа заедница се присутни помеѓу РТ1 - РТ5, како ипомеѓу РТ8 - РТ9.

www.wyg.com

� ФАУНА:

Во текот на оперативната фаза, најголем потенцијален негативен ефект, далекуводите имаат врз групата на птици. Од таа причина, во текот на ОВЖС, на нив е посветено најголемо внимание преку идентификација на критичнителокалитети по должина на трасата на 400 kV далекувод Штип – македонско-српска граница:

� Гнезда на загрозени грабливи птици

� Близина на водни живеалишта, кои се лоциарни во самиот коридор на ДВ или нарастојание до 3 km од него. Водните живеалишта привлекуваат значаен квантум наптици преку целата година, а особено во периодот на миграции. Тие претставуваатмали краци на моравско-вардарскиот миграциски пат за преселба на птиците низМакедонија.

Овие локалитети се дадени во продолжение.

www.wyg.com

� ФАУНА:

� Гнезда на загрозениграбливи птици:


N: 41-56-50 / E: 21-59-50 / 500 мнв

www.wyg.com

� ФАУНА:


� Царски орел (с.Д.Ѓуѓанце) - N:41-57-08 / Е:21-57-39 / 421 мнв

www.wyg.com

� ФАУНА:



www.wyg.com

� ФАУНА:


� Пресек на траса на ДВ и р.Пчиња – потенцијална опасност припролетна и есенска миграција на миграторни птици

www.wyg.com


� Биолошка разновидност и еколошки ресурси – ФЛОРА:

� Фаза на изградба�Отстранување на вегетација за потребите на градежните активности,

пристапните патишта и безбедна работа на далекуводот. Се очекува оваотстранување да биде минимално и ограничено, пред се во правец назадоволување на барањата за сигурносни растојанија, пропишани созаконската регулатива за ДВ.

�Потенцијален негативен ефект – ако пристапни патишта и столбовиминуваат низ популациите на значајните хабитатни типови и ендемичнивидови, при што би можело да се случи фрагментација или целоснадеградација на нивните станишта.

�Мерки:

� добра градежна пракса

� забрана за вознемирување на флората

� специфични мерки на локалитети каде се идентификувани ранливирастителни заедници и ендемични видови


� Не се очекуваат влијанија врз растителните заедници и флората

www.wyg.com


� Биолошка разновидност и еколошки ресурси – ФАУНА:


�Вознемирување и загуба на живеалишта / хранилишта / ловишта. Промените се од времен карактер и нема да предизивикаат значителни илинеповратни влијанија врз фауната.

�Мерки: добра градежна пракса и забрана за вознемирување на дивиот свет.

� Оперативна фаза (следен слајд)

�Потенцијален негативен ефект – врз фауна на птици

�Потенцијален негативен ефект – врз водни живеалишта

www.wyg.com

Опис на влијанија и намерки за намалување

� Биолошка разновидност иеколошки ресурси – ФАУНА:



� Царски орел (с.Долно Ѓуѓанце)



� Пресек на траса на ДВ и р.Пчиња –потенцијална опасност при пролетна иесенска миграција на миграторниптици.

� Мерки:

� Проектантски решенија – дивертери заптици на утврдени секции на ДВ(следен слајд)

� Мониторинг на влијанијата врзптиците во првичниот оперативенпериод на ДВ

www.wyg.com


Типични далекуводни дивертери за птици

Annex 6.4 – Public Announcement and Public hearing

Законска рамка за консултации со јавноста Maкедонското законодавство кое се однесува на ОВЖС ги утврдува правилата и деталните процедури за вклучување на јавноста во процесот на донесување одлуки. Практичното вклучување на јавноста се спроведува преку: а) објавување на информации на јавноста, б) учество на јавноста, со цел таа да биде активно вклучена во јавни дискусии и да и се овозможи да доставува писмени мислења во различни фази на процесот на ОВЖС и в) преку механизмот за пристап до правдата, кога јавноста може да влијае во процесот на одлучување преку доставување жалби до суд или до комисијата од втор степен при Владата на Република Македонија. Според македонското национално законодавство, јавноста е вклучена во рана фаза на процедурата за ОВЖС. Секое решение, донесено во текот на процесот, треба да биде публикувано во соодветен медиум. Јавноста има можност да го следи процесот и да учествува во различни фази на самата процедура. Ова се однесува на следните документи:

• Известување за намерата за спроведување на проект

• Решение за утврдување на потребата за спроведување на ОВЖС

• Решение за утврдување на обемот на ОВЖС

• Објавување на достапноста на студијата за ОВЖС

• Не-техничкото резиме на студијата за ОВЖС

• Извештај за адекватноста на студијата за ОВЖС

• Решение за доделување на одобрување или одбивање на барањето за спроведување на проектот

Јавноста има можност да го изрази своето мислење за студијата за ОВЖС за време на јавни расправи, организирани од страна на МЖСПП и преку доставување на писмени мислења до МЖСПП. Преглед на процесот на консултации со јавноста во Македонија е даден на следната слика.

Слика – Преглед на процесот за учество на јавноста во процедурата за ОВЖС

Извор: Македонски зелен центар (www.zeleni.org.mk)

Учество на јавност во процесот на ОВЖС во Македонија

Легенда: ОВЖС – оцена на влијание врз ж.средина Учество на јавност Надлежно тело Институција на која се однесува активноста Учесници на јавна расправа Активност Место на објавување на информации МЖСПП – Министерство за животна средина и просторно планирање

Студија за ОВЖС Објавување за достапноста на

студијата за ОВЖС Доставување на писмени мислења МЖСПП

Јавна(и) расправа(и) за студијата за ОВЖС МЖСПП

Информирање на јавноста и на НВО

Достапност на информации за учество на јавна расправа

МЖСПП

МЖСПП

Записник Учесници, заклучоци, стенограмски белешки, видео и аудио записници

Инвеститор, државни иниституции, ЕЛС

Објавување на записници

МЖСПП

МЖСПП, инвеститор, експерти кои ја

изготвуваат студијата

Јавност, НВО

јавност

Интернет страна на МЖСПП

Објавување на информации и консултации со јавноста за прекуграничниот 400 KV далекувод помеѓу Република Македонија и Република Србија Во текот на спроведување на процедурата за ОВЖС, обврските за вклучување на јавноста беа целосно почитувани. Сите релевантни документи кои се произведени во текот на процедурата за ОВЖС и изработувањето на студијата за ОВЖС се јавно објавени и достапни, навремено доставени и на локации кои се лесно пристапни на локалното население. Информирањето на јавноста и нејзино вклучување во процесот на носење одлуки е финализирано преку одржување на две јавни расправи:

• Јавна расправа во Штип, на 11 мај 2010 година

• Јавна расправа во Свети Николе, на 21 јули 2020 година. Информациите за одржување на јавните расправи, објавени во јавни гласила, списоците на присутни претставници на јавноста, како и записниците од јавните расправи се дадени во додатоците на овој прилог. Во досегашниот процес на консултации со јавноста, објевни се следните документи:

Известувањето за намера за спроведување на проектот е објавено на:

Интернет страницата на МЕПСО (www.mepso.com.mk)

Интернет страницата на МЖСПП (www.moepp.gov.mk)

Извештајот за обемот на ОВЖС е објавен на:

Интернет страницата на МЖСПП (www.moepp.gov.mk)

Студијата за ОВЖС:

е објавена на интернет страницата на МЖСПП (www.moepp.gov.mk)

изложана на увид на јавноста во Канцеларијата за комуникација со јавност при МЖСПП

доставена на увид до општините на чија територија ќе се спроведува проектот

Записниците од одржаните јавни расправи се објавени на интернет страницата на МЖСПП

Соодветно, на интернет страницата на МЖСПП ќе бидат објавени:

Прегледот на адекватноста на студијата за ОВЖС, и

Решението за спроведување на проектот

Додаток 1 - Информации за одржување на јавните расправи

Додаток 2 – Списоци на учесници на јавните расправи

Додаток 3 – Записници од јавни расправи

1

1.

2

2.

3.

3

4

1

ЗАПИСНИК ОД ЈАВНА РАСПРАВА

по Студија за Оцена на влијанието врз животната средина од интерконективен 400 kV далекувод ТС Штип (Maк) – ТС Ниш (Срб)

секција: ТС Штип – Македонско-Српска граница

На ден 21.07.2010 година, во сала2 на општина Свети Николе, се одржа Втората Јавна расправа по Студија за оцена на влијание врз животната средина од интерконективен 400 kV далекувод ТС Штип (Maк) – ТС Ниш (Срб), секција: ТС Штип – Мак-Срп граница. Јавната расправа која ја организираа Министерството за животна средина и просторно планирање во соработка со инвеститорот АД МЕПСО, и со поддршка на о.Свети Николе, започна во 16:00 часот. Присутни:

• Зоран Бошев, раководител на Одделение за оцена на влијание врз животна средина во Министерството за животна средина и просторно планирање (МЖСПП)

• Билјана Спировска, советник во Одделение за оцена на влијание врз животна средина во МЖСПП

• Елизабета Силјановска Атанасова, раководител на сектор,претставник на инвеститорот Македонски Електро преносен Систем Оператор - МЕПСО

• Бранка Станојевска, претставник на инвеститорот, МЕПСО

• Константин Сидеровски, консултант, одговорен експерт за изработка на Студијата- WIG International

• Снежана Ѓорѓиева, Самостоен референт во Сектор за комуникација со јавност, МЖСПП, записничар

• Претставници на општина Свети Николе

• Заинтересирани/засегнати граѓани

Јавната расправа се одвиваше по следниот Дневен ред: Отварање и вовед

1. Јавната расправа ја отвори г-дин Бошев, раководител во Одделението за оцена на влијание врз животна средина во Министерството за животна средина и просторно планирање. По претставување на присутните претставници од страна на министерството, инвеститорот, и изготвувачот на Студијата, тој истакна дека јавната расправа е уредно најавена во дневниот печат, локалните медиуми и засегнатите општини, а потоа и даде збор на претставничката на инвеститорот.

2. Г-ѓа Силјановска Атанасова претставник на инвеститорот АД МЕПСО, накратко ги објасни причините за реализација и значењето на проектот. При тоа истакна дека истиот е финансиран од Светска банка и сопствени средства на компанијата, и е прв интерконективен далекувод со Р.Србија, за кој после истражувањето е констатирано дека најпогодна почетна точка на трасата е ТС Штип.

3. Презентација на студијата за оцена на влијанието врз животната средина Г-дин Сидеровски консултант за животната средина, одговорен експерт за изработка на Студијата, го претстави тимот кој учествуваше во изработката: Академик проф. Д-р Владо Матевски, експерт за биолошка разновидност (хабитати и флора), Проф. Д-р

2

Бранко Мицевски, експерт за биолошка разновидност (фауна), Г-дин Митко Димов, експерт за геологија и води и ја презентираше истата. На почеток на презентацијата тој ги потенцираше придобивките на проектот :

� Унапредување на условите за пренос на електрична енергија и моќност помеѓу електроенергетските системи на Македонија и Србија.

� Подобрување на квалитетот, доверливоста и флексибилноста на електроенергетскиот систем за снабдување со електрична енергија во регионот.

� Зголемување на севкупниот преносен капацитет на електро-енергетскиот коридор север - југ.

� Унапредување на напонските прилики на електроенергетските системи. � Редуцирање на присуството на енергетските преоптоварувања на постојната

електро-преносна мрежа. Врз основа на видот и големината на проектот, МЖСПП го задолжи инвеститорот да изработи Студија за оцена на влијанието врз животната средина. Студијата е изготвена согласно утврдениот обем од страна на МЖСПП и стандардите за ОВЖС на Светската Банка, а нејзина основна цел е: Идентификација на базните услови на животната средина, како и основните социо-економски услови во подрачјето каде ќе се спроведува проектот, Предвидување и опис на веројатните ефекти / влијанија од проектот, Предлог мерки за намалување на влијанијата, каде тоа е неопходно и План за управување со животната средина. Истата е фокусирана на анализа на главните влијанија во најзначајните фази и тоа: Во Фаза на изградба анализирани се:Бучава, Квалитет на воздух, Биолошка разновидност, Управување со цврт отпад и Влијание врз води; и во Оперативна фаза: Електро-магнетни полиња, Биодиверзитети Визуелни аспекти. 70 километарската траса на оваа секција на далекуводот поминува низ општините Штип, Карбинци, Свети Николе, Куманово и Старо Нагоричане. Истата воглавно поминува низ непошумено и ненаселено подрачје. Онаму каде што трасата поминува покрај евидентирани локалитети на значајни видови флора и фауна , предложени се заштитни мерки за ублажување и намалување на потенцијалните негативни влијанија за кои инвеститорот се обврзува да ги почитува. Исто така во текот на фазите на изградба и оперативност на далекуводот ќе биде спроведуван План за управување со животната средина кој е формулиран согласно стандардите на Светската Банка и содржи и детална програма за мониторинг. Имајќи ги во предвид резултатите на студијата за оцена на влијанието врз животната средина и принципите на одржливиот развој, изградбата и оперативноста на интерконективниот 400 kV далекувод е оправдана, бидејќи:

• Аспектите на животната средина поврзани со сите фази на животниот циклус на далекуводот се целосно утврдени и земени во предвид.

• Процената на влијанијата врз животната средина е базирана на најдобро достапни информации и разгледување на кумулативни влијанија.

• Идентификуваните веројатни влијанија можат да бидат елиминирани или намалени и, според тоа, предложениот далекувод не претставува закана за сериозна или неповратна штета врз животната средина.

• Предложениот далекувод нема да предизвика влијанија врз биолошката разновидност и еколошкиот интегритет на подрачјето.

МЕПСО ќе ги спроведе предложените мерки за намалување на влијанијата врз животната средина со цел да обезбеди влијанијата да се одржуваат на прифатливо ниво во текот на целиот животен циклус на 400 kV далекувод од Штип до македонско-српската граница. Г-гица Спировска пред да ја отвори дискусијата информираше дека сите заинтересирани можат студијата да ја погледнат на интернет страницата на Министерството и да дадат коментар во однос на истата.

3

Дискусија: � Г-дин Зоран Аврамов, инженер за заштита при работа: од презентацијата се

доби впечаток дека електромагнетните бранови немаат негативно влијание, меѓутоа познато е дека тие имаат негативно влијание врз здравјето на човекот.

- г-дин Сидеровски одговори дека е во прашање недоразбирање. Точно е дека електро-магнетото поле има негативно влијание врз луѓето меѓутоа при блиско растојание и постојана изложеност. Досегашните истражувања во светот и регионот, не докажале директна врска помеѓу ЕМП од далекуводи и здравјето на луѓето. Во Студијата за ОВЖС се дадени конкретни проектантски мерки кои ќе овозможат, во оперативната фаза на далекуводот, сведување на јачината на ЕМП во рамките на граничните вредности на изложување, утврдени според ICNIR. При проектирање на далекуводите, МЕПСО ги почитува техничките барања за минимални растојанија и височини. Дополнително, согласно Студијата за ОВЖС, МЕПСО ќе спроведува мерења на ЕМП на одредени локалитети по должина на далекуводот.

Други дискутанти не се пријавија и јавната расправа ја затвори Г-гица Спировска во 17:30 часот. Записничар: Снежана Ѓорѓиева

Додаток 4 - Фотографии од одржани јавни расправи

Documents

documents.worldbank.orgdocuments.worldbank.org/curated/en/752061468272457171/...Environmental Impact Assessment Study for 400 kV OHL SS Stip – Macedonian-Serbian Border . Contents