IKASTETXEAN ELKARBIZITZA SENDOTZEKO EGITURAK: … › wp-content › uploads › 2020 › 01 … · guztientzako eskola seguru eta erakargarria bermatu behar da. Zentzu horretan,

IKASTETXEAN ELKARBIZITZA SENDOTZEKO EGITURAK: ELKARBIZITZA ZIRKULUAK

BIGARREN HEZKUNTZA

IKASTETXEAN ELKARBIZITZA SENDOTZEKO EGITURAK: ELKARBIZITZA ZIRKULUAK.


BIGARREN HEZKUNTZA

3


Obra honen erreprodukkzio modu, banaketa, komunikazio publiko edo Egiteko, nahitaezkoa da jabeen baimena, legeak aurrez ikusitako salbuezpenezkoKasuetan salbu. Obra honen zatiren bat fotokopiatu edo eskaneatu nahi baduzu,Jo, CEDROra (Centro Español de Derechos Reprográficos, www.conlicencia.com; 91 702 19 70 / 93 272 04 47).

Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailak onetsia (2018-06-06) ©Azalaren diseinua: Oihana Egaña©María Victoria Fernández, Marta Irazoqui eta Pedro María Torres Edición e impresión:

www.pasionporloslibros.es ISBN:

Obra honen erreprodukkzio modu, banaketa, komunikazio publiko edo aldaketa Egiteko, nahitaezkoa da jabeen baimena, legeak aurrez ikusitako salbuezpenezko Kasuetan salbu. Obra honen zatiren bat fotokopiatu edo eskaneatu nahi baduzu, Jo, CEDROra (Centro Español de Derechos Reprográficos, www.conlicencia.com;

Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailak

Azalaren diseinua: Oihana Egaña ©María Victoria Fernández, Marta Irazoqui eta Pedro María Torres

www.pasionporloslibros.es

4

ISBN: 978-84-17546-07-6

5


BIGARREN HEZKUNTZA

Maria Victoria Fernández Roldán

Marta Irazoqui Aguirre

Pedro María Torres Elizondo

Azalaren diseinua: Oihana Egaña Callejo

6

María Victoria Fernández Roldán.

Haur eta Lehen Hezkuntzako aholkularia, Irungo Berritzegunea. Gipuzkoa.

Marta Irazoqui Aguirre.

Hezkuntza ikuskaria. Gipuzkoa.

Pedro María Torres Elizondo.

Hezkuntza Premia Bereziko aholkularia, Irungo Berritzegunea. Gipuzkoa.

7

AURKIBIDEA

1. ELKARBIZITZA ........................................................................................................................................ 9

1.1. GATAZKA ETA INDARKERIA ESKOLA-EREMUAN .................................................................. 12

1.2. ESKOLA-INSTITUZIOA, ELKARBIZITZA-KOMUNITATEA ...................................................... 27

1.2.1. IKASLE-TALDEAREN KUDEAKETA .................................................................................... 29

1.2.2. IRAKASLEEN ARTEKO LAN KOLABORATIBOA ............................................................... 33

1.3. INKLUSIOA ETA ELKARBIZITZA POSITIBOA ERRAZTEN DUTEN METODOLOGIA, ESTRATEGIA ETA BALIABIDEAK ....................................................................................................... 34

1.3.1. IKASKETA KOOPERATIBOA ............................................................................................... 34

1.3.2. PROIEKTUEN METODOLOGIA .......................................................................................... 37

1.3.3. IKAS-KOMUNITATEAK ........................................................................................................ 44

1.3.4. BI IRAKASLE GELAN. IRAKASKUNTZA PARTEKATUA ................................................... 47

1.3.5. TALDEKATZE MALGUAK .................................................................................................... 54

1.3.6. ESKOLA-BITARTEKOTZA GATAZKEN EBAZPENERAKO ................................................. 55

1.3.7. ADIMEN ANITZEN GARAPENA ......................................................................................... 58

2. ELKARBIZITZAREN KUDEAKETA IKASTETXEETAN ....................................................................... 73

2.1. ELKARBIZITZA-, HEZKIDETZA- ETA BERDINTASUN-PLANAK ............................................. 76

2.2. ELKARBIZITZA BEHATOKIA ....................................................................................................... 77

2.3. TUTORETZA-PLANA .................................................................................................................... 80

2.4. LEGE-EUSKARRIA ........................................................................................................................ 83

2.4.1. IKASTETXEETAKO IKASLEEN ESKUBIDE ETA BETEBEHARREI DAGOKIONEZ .......... 83

3. ELKARBIZITZA ZIRKULUAK ............................................................................................................... 87

3.1. BERDINEN ARTEKO LAGUNTZA PROGRAMA BAT GAUZATZEKO BALDINTZAK: ELKARBIZITZA ZIRKULUAK ................................................................................................................ 89

3.2. ELKARBIZITZA ZIRKULUEN SORRERA-PROZESUA ................................................................ 91

3.3. ORIENTAZIO METODOLOGIKOAK ........................................................................................... 97

3.4. EBALUAZIOA ................................................................................................................................ 98

4.IKASLE LAGUNTZAILEEN HAUTAKETA .................................................................................................... 101

1. SAIOA. TUTORETZA-SAIOA GELA ARRUNTEAN ............................................................................. 102

8



5. ELKARBIZITZA ZIRKULUKO IKASLE LAGUNTZAILEEN PRESTAKUNTZA .................................................. 121

5.1. HELBURUAK ETA EDUKIAK ............................................................................................................. 121

5.2. ELKARBIZITZA ZIRKULUKO IKASLEEN PRESTAKUNTZARAKO KRONOGRAMA PROPOSAMENA ..... 123

5.3. IKASLE LAGUNTZAILEEN PRESTAKUNTZARAKO EDUKI-MULTZOAK .............................................. 141

1. MULTZOA. TALDEKO KIDEEN ELKAR-EZAGUTZA ETA IKASLE LAGUNTZAILEEN PROFILA ................. 141

2.- MULTZOA. GATAZKAK AZTERTZEA .................................................................................................. 167

3. MULTZOA. KOMUNIKAZIOA, HARREMANAK HOBETZEKO TRESNA .................................................. 209

4. MULTZOA. LAGUNTZA EMATEN HASTEA ......................................................................................... 233

PRESTAKUNTZAREN AZKEN EBALUAZIOA............................................................................................. 248

6. ELKARBIZITZA ZIRKULUAK MARTXAN JARTZEA ETA JARRAIPENA EMATEA .......................................... 249

6.1. ELKARBIZITZAKO IKASLE LAGUNTZAILEEN PROIEKTUA ................................................................. 250

6.2. PROGRAMAREN ZABALKUNDEA. EZAUGARRIAK ........................................................................... 251

6.3.-PROGRAMAREN ZABALKUNDEA ................................................................................................... 252

6.4. IKASLE LAGUNTZAILEEN BILEREN ANTOLAKETA: KRONOGRAMA ................................................. 256

6.4.1. IKASLE LAGUNTZAILEEN BILEREN ANTOLAKETA: LEHENGO BILERA ....................................... 257

6.4.2. IKASLE LAGUNTZAILEEN BILEREN ANTOLAKETA: HURRENGO BILERAK.................................. 259

7.-BIBLIOGRAFIA ....................................................................................................................................... 261

8. WEB ORRIAK ......................................................................................................................................... 267

9

1. ELKARBIZITZA

Ideia nagusiak: elkarbizitza, hezkuntza, eskola, aniztasuna, inklusioa, eskola-giroa, konpetentziak.

Elkarbizitza, hainbat pertsonak eta gizarte-erakundek gaur egun gehien erabiltzen duten hitza da adierazteko zer nahi edo lortu nahi duten, zeren alde lan egiten duten, haien solidaritate edo integrazio-ekintzen helburua zein den, gizarteek nolakoak izan beharko luketen, e.a.

Harluxet hiztegiaren arabera, elkarbizitza hainbat lagunen arteko bizitza da.

Bere adiera zabalagoan, giza taldeak leku berdinean eta aldi berean modu baketsu eta harmoniatsuan egoteari lotutako kontzeptua da.

Gizakia izaki soziala da. Ez da pertsonarik erabat isolatuta bizi denik, beste gizabanakoekiko interakzioa ezinbestekoa baita ongizate eta osasunerako. Beste pertsonekiko harremanen bitartez egiten gara pertsona, bihurtzen gara norbanako autonomo. Ez bakarrik biziraupenaren kontu oinarrizkoenengatik (zainketa, elikadura…), baizik eta pertsona horiengandik ikasten dugunarengatik, kontaktu fisiko eta afektiboarengatik, sentimendu eta emozioen garapen eta identifikazioarengatik, hizkuntza eta komunikazioarengatik eta pertsonaren azken eraikuntzarengatik.

Haurrak giza talde baten barruan hazten dira, familia baten parte dira eta, oso txikitatik, eskola batera joaten dira, non beren haur bizitzaren zati handi bat pasako duten. Modu horretan, pertsona bat norbanako gisa eraikitzen joaten da besteekin erlazionatzen eta giza talde zehatz baten parte izanik.

Gaur egungo gizarteak, ezagutza eta informazioaren gizarteak, ordea, elkarbizitza zailtzen duten balio batzuek garatu ditu: indibidualismoa eta lehiakortasuna. Merkatuak dira giza funtzionamenduaren logika ezartzen dutenak, onura ekonomikoa izanik helburu nagusi. Horrek pertsona askoren bazterketa dakar; elikagaien eta hobekuntzarako aukera falta, eskubide politiko eta sozialik eza, gerrak…, milaka pertsonaren bereizketa ekartzen dute eta bigarren mailako hiritarrak sortzen dira. Horiek guztiek desberdintasun egoera bat eragiten dute, eta gure gizartean gatazka eta biolentzia sortzen dira.

Merkatu-gizarteak, gainera, lehiakortasuna, diziplina, ordena, isiltasuna, sumisioa... lehenesten dituen eskola sustatzen du. Eskolan elkarbizitza eredu parte-hartzailea landu nahi baldin bada, ordea, beste paradigma batean oinarrituta izan behar du, hala nola humanizazioan, kooperazioan, errespetuan, komunikazioan eta hezkuntza-komunitatea osatzen duten pertsona guztien gaitasunen garapenean. Horretarako, aniztasunaren eta elkarbizitzaren kontzeptuak aldatu behar ditugu, aberastasun gisa ulertuz –ez mehatxu gisa–, pertsonen garapenerako ezinbesteko elementu gakotzat hartuz. Ondorioz, alderdi pertsonalak, erlazionalak eta afektiboak zaintzea, alderdi akademiko eta curricularrak zaintzea bezain garrantzitsua da.

Elkarbizitza positiboa da egunero nork bere buruarekin eraikitakoa, beste pertsonekin eta inguruarekin (erakunde, elkarte, entitate, instituzio, ingurugiro, Lurra planeta…), giza duintasuna, bake positibo eta Giza Eskubideekiko errespetuan oinarrituz.

URUÑUELA, P. M.: Trabajar la convivencia en los centros educativos, Narcea, Madril, 2016.

Eskola-eremuan, elkarbizitza pertsonaren garapen integralaren parte den ikasketa jarraitu gisa ulertu behar da: elkarrekin bizitzen irakatsi eta ikasten da. Eskolakoeremuan hezkuntza- komunitateko kide ikasleen, irakasleen, gurasoen eta komunitateko beste edozein kideren artekoa.

Elkarbizitza-arauen eta elkarbizitzarako hezkuntzaren helburua dahezkuntza-komunitatean, irakaskuntzaikasleak giza eskubideekiko errespetuaren eta kultura hiritar demokratikoaren erabileraren balioetan hezteko giroa mantentzea, hezkuntzakonpromisoa hartuz.

Hori guztia oso lotuta dago eskola inklusiboaren filosofiarekin, hezkuntzaguztientzako eskola seguru eta erakargarria bermatu behar da. Zentzu horretan, eskola edo institutuak, erakunde gisa, ikDelorsek hezkuntzaren lau zutabetzat jotzen dituenak: izango zaiena ikasi, ikasten ikasi eta bizitzan zehar ikasten jarraitzeko moduan ulertuta), egiten ikasi (bizitzan zehar topatuko ditugun egoeretan ikasitakoa modu egoki eta eraginkorrean, hau da, modu konpetentean, praktikan jartzeko gai izatea), izaten ikasierrealizazio globalean lagunduta, gorputza eta burua, sentsibilitatea eterantzukizuna, pentsamendu kritikoa…) eta ezagutzeaz gain besteak ezagutzen saiatu, besteak ulertu, elkarri lagundu, gauza komunetan parte hartu, besteen lekuan jartzen jakin…).

Jacques Delorsek 1996ean azaldutako azkeneko konpetentzia hori da eskoletan elkarbizitza sendotzeko proposatzen dugun egituraren helburu nagusia: Elkarbizitza Zirkuluak. Besteak beste, Juan de Vicente Abad, Isabel Fernández eta Juan Carlos Torrego egileek garatu dute egitura hau. Guk, beren oinarria hartuta, gure eskoletan ezartzeko moduan garatu dugu. Zentzu honetan, Heziberri (2020) Planakdekretuaren (236/2015 DEKRETUA, abenduaren 22koa, Oinarrizko Hezkuntzaren zehaztu eta Euskal Autonomia Erkidegoan ezartzen duenamarkoan, ikasle guztiek beren eskolatze derrigorrezkoan garatu behar dituzten konpetentziak azaltzen ditu, tartean oinarrizko zehar

• Hitzez, hitzik gabe eta modu digitalean komunikatzeko konpetentzia

Hitzezko eta hitzik gabeko komunikazioa eta komunikazio digitala modu osagarrian erabiltzea, ganoraz eta egoki komunikatu ahal izateko egoera pertsonal, sozial eta akademikoetan.

• Ikasten eta pentsatzen ikasteko konpetentzia

Ikasteko eta lan egiteko ohiturak, ikasteko estrategiak eta pentsamendu zorrotza izatea, eta ikasitakoa mobilizatzea eta beste testuinguru eta egoera batzuetara eramatea, norberaren ikaskuntza modu autonomoan antolatzeko

1EUSKO JAURLARITZA-GOBIERNO VASCO. HEZKUNTZA SAILA: Vitoria-Gasteiz, 2016.2236/2015 DEKRETUA, abenduaren 22koa, Oinarrizko Hezkuntzaren curriculuma zehaztu eta Euskal Autonomia Erkidegoan ezartzen duena

eremuan, elkarbizitza pertsonaren garapen integralaren parte den ikasketa jarraitu gisa ulertu behar da: elkarrekin bizitzen irakatsi eta ikasten da. Eskolako elkarbizitza eskola

komunitateko kide desberdinen artean sortzen den harremana da;hau da, ikasleen, irakasleen, gurasoen eta komunitateko beste edozein kideren artekoa.

arauen eta elkarbizitzarako hezkuntzaren helburua dakomunitatean, irakaskuntza- eta ikaskuntza-prozesuaren garapenaren bitartez,

ikasleak giza eskubideekiko errespetuaren eta kultura hiritar demokratikoaren erabileraren balioetan hezteko giroa mantentzea, hezkuntza-komunitate osoak berauek defendatzeko

Hori guztia oso lotuta dago eskola inklusiboaren filosofiarekin, hezkuntza-komunitateko kide guztientzako eskola seguru eta erakargarria bermatu behar da. Zentzu horretan, eskola edo institutuak, erakunde gisa, ikasleei hainbat gaitasun garatzen lagundu behar die, Jacques Delorsek hezkuntzaren lau zutabetzat jotzen dituenak: ezagutzen ikasi (etorkizunean baliagarri izango zaiena ikasi, ikasten ikasi eta bizitzan zehar ikasten jarraitzeko moduan ulertuta), egiten

asi (bizitzan zehar topatuko ditugun egoeretan ikasitakoa modu egoki eta eraginkorrean, hau da, modu konpetentean, praktikan jartzeko gai izatea), izaten ikasi(gizaki gisa norberaren errealizazio globalean lagunduta, gorputza eta burua, sentsibilitatea eta adimena, norbanako erantzukizuna, pentsamendu kritikoa…) eta elkarrekin bizitzen ikasi (nork bere burua ezagutzeaz gain besteak ezagutzen saiatu, besteak ulertu, elkarri lagundu, gauza komunetan parte hartu, besteen lekuan jartzen jakin…).

ek 1996ean azaldutako azkeneko konpetentzia hori da eskoletan elkarbizitza sendotzeko proposatzen dugun egituraren helburu nagusia: Elkarbizitza Zirkuluak. Besteak beste, Juan de Vicente Abad, Isabel Fernández eta Juan Carlos Torrego egileek garatu dute

n oinarria hartuta, gure eskoletan ezartzeko moduan garatu dugu. Zentzu honetan, Heziberri (2020) Planak1 (Euskal Autonomia Erkidegoa), eta argitaratutako

236/2015 DEKRETUA, abenduaren 22koa, Oinarrizko Hezkuntzaren zehaztu eta Euskal Autonomia Erkidegoan ezartzen duena)2 hezkuntza-eredu pedagogikoaren markoan, ikasle guztiek beren eskolatze derrigorrezkoan garatu behar dituzten konpetentziak azaltzen ditu, tartean oinarrizko zehar-konpetentziak:

itzik gabe eta modu digitalean komunikatzeko konpetentzia

Hitzezko eta hitzik gabeko komunikazioa eta komunikazio digitala modu osagarrian erabiltzea, ganoraz eta egoki komunikatu ahal izateko egoera pertsonal, sozial eta

zen ikasteko konpetentzia

Ikasteko eta lan egiteko ohiturak, ikasteko estrategiak eta pentsamendu zorrotza izatea, eta ikasitakoa mobilizatzea eta beste testuinguru eta egoera batzuetara eramatea, norberaren ikaskuntza modu autonomoan antolatzeko.

GOBIERNO VASCO. HEZKUNTZA SAILA: Heziberri 2020. Marko Pedagogikoa

abenduaren 22koa, Oinarrizko Hezkuntzaren curriculuma zehaztu eta Euskal Autonomia Erkidegoan ezartzen duena.

10

eremuan, elkarbizitza pertsonaren garapen integralaren parte den ikasketa jarraitu gisa elkarbizitza eskola-

berdinen artean sortzen den harremana da;hau da, ikasleen, irakasleen, gurasoen eta komunitateko beste edozein kideren artekoa.

arauen eta elkarbizitzarako hezkuntzaren helburua da ikastetxean eta prozesuaren garapenaren bitartez,

ikasleak giza eskubideekiko errespetuaren eta kultura hiritar demokratikoaren erabileraren k berauek defendatzeko

komunitateko kide guztientzako eskola seguru eta erakargarria bermatu behar da. Zentzu horretan, eskola edo

gaitasun garatzen lagundu behar die, Jacques ezagutzen ikasi (etorkizunean baliagarri

izango zaiena ikasi, ikasten ikasi eta bizitzan zehar ikasten jarraitzeko moduan ulertuta), egiten asi (bizitzan zehar topatuko ditugun egoeretan ikasitakoa modu egoki eta eraginkorrean, hau

(gizaki gisa norberaren a adimena, norbanako

elkarrekin bizitzen ikasi (nork bere burua ezagutzeaz gain besteak ezagutzen saiatu, besteak ulertu, elkarri lagundu, gauza komunetan

ek 1996ean azaldutako azkeneko konpetentzia hori da eskoletan elkarbizitza sendotzeko proposatzen dugun egituraren helburu nagusia: Elkarbizitza Zirkuluak. Besteak beste, Juan de Vicente Abad, Isabel Fernández eta Juan Carlos Torrego egileek garatu dute

n oinarria hartuta, gure eskoletan ezartzeko moduan garatu dugu. (Euskal Autonomia Erkidegoa), eta argitaratutako

236/2015 DEKRETUA, abenduaren 22koa, Oinarrizko Hezkuntzaren curriculuma eredu pedagogikoaren

markoan, ikasle guztiek beren eskolatze derrigorrezkoan garatu behar dituzten konpetentziak

Hitzezko eta hitzik gabeko komunikazioa eta komunikazio digitala modu osagarrian erabiltzea, ganoraz eta egoki komunikatu ahal izateko egoera pertsonal, sozial eta

Ikasteko eta lan egiteko ohiturak, ikasteko estrategiak eta pentsamendu zorrotza izatea, eta ikasitakoa mobilizatzea eta beste testuinguru eta egoera batzuetara eramatea,

2020. Marko Pedagogikoa,

abenduaren 22koa, Oinarrizko Hezkuntzaren curriculuma zehaztu eta Euskal

11

• Elkarbizitzarako konpetentzia

Pertsonen arteko, taldeko eta komunitateko egoeretan elkarrekikotasunez parte hartzea, eta norberari aitortutako eskubideak eta betebeharrak besteri aitortzea, norberaren zein guztion ongirako.

• Ekimenerako eta ekiteko espiriturako konpetentzia

Ekimena izatea eta ekite-prozesua erabakitasunez eta eraginkortasunez kudeatzea testuinguru eta egoera pertsonal, sozial, akademiko eta lanekoetan, ideiak ekintza bihurtzeko.

• Izaten ikasteko konpetentzia

Bizitzan zehar agertzen diren sentimendu, pentsamendu eta ekintza pertsonalez gogoeta egitea eta haiek sendotzea edo egokitzea, haien gaineko balorazioaren arabera, bere burua etengabe hobetuz pertsona osorik errealizatzeko.

Konpetentzia horiek guztiak pertsonaren garapen integralarekin lotuta daudela azpimarratu behar da. Hezkuntzaren helburu nagusia pertsona autonomo eta arduratsua heztea da, hiritartasun osoa burutzeko gai bai bere eskubideen lorpenean bai bere ardurak burutzean. Gure proposamenarekin lotura zuzenena daukana elkarbizitzarako konpetentzia da.

236/2015 Dekretuan ere, abenduaren 22koan, Oinarrizko Hezkuntzaren curriculuma zehaztu eta Euskal Autonomia Erkidegoan ezartzen da eta Oinarrizko Hezkuntzaren irizpide orokorren artean hauek azaltzen dira3:

a) Oinarrizko Hezkuntza abiapuntua da pertsonen bizialdiko etapa guztiak hartzen dituen hezkuntza garatzeko. Horiek horrela, haren helburua da gizakiaren gaitasunak ahalik eta gehien garatzea dimentsio guztietan, gizabanako eta pertsona aktibo gisa, garapen sozialarekin eta ingurumenaren garapen jasangarriarekin konprometituta.

e) Oinarrizko Hezkuntzak pertsona guztien hezkuntza-eskubidea bermatu behar du. Horrenbestez, zuzentasunaren eta justizia sozialaren ildoan, hezkuntzak aukera berdinak eskaini behar ditu, bazterketarik egin gabe –ezaugarri pertsonalengatik edo sexu-orientazio, kultur nortasun edo generoagatik–, eta gainditu egin behar ditu desberdintasun ekonomikoak, sozialak, kulturalak eta pertsonalak. Hezkuntza-zerbitzu guztiak eskuragarri egotea ere bermatu behar du, eta laguntza eta babes zehatzak eman behar ditu oinarrizko baldintzak berdinak izan daitezen eta ikaskuntza unibertsala izan dadin. Bai Administrazioak eta hezkuntza-arduradunek, bai hezkuntza-komunitateko profesionalek zein kideek inklusio-printzipioa izan behar dute beren jardueren ardatz, eta hezkuntza muinbakarra eta banakakoa sustatuko dute oinarrizko eta derrigorrezko hezkuntza amaitu arte.

g) Oinarrizko Hezkuntzak pertsonaren garapen integralari laguntzen dio, alde batera utziz sexuaren araberako estereotipoak eta rolak, bai eta bereizkeria mota oro ere, generoaren eraginik gabeko orientazio akademikoa eta profesionala bermatuz. Horretarako, ikastetxeek emakumeen eta gizonen benetako berdintasuna bultzatuko dute alor guztietan: curriculuma, antolaketa eta abar.

h) Lehen Hezkuntza eta Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza hezitzaileak eta orientatzaileak dira; hau da, irakasle guztiak dira hezitzaile, elkarrekin koordinatuta aritzen dira nor bere etapatik 3 HEZKUNTZA, HIZKUNTZA POLITIKA ETA KULTURA SAILA: Heziberri 2020.Hezkuntza-eredu Pedagogikoaren Markoa, Eusko Jaurlaritza, Gasteiz, 2016.

12

eta curriculum-arlotik, heziketaren arduradunekin lankidetzan, batik bat familiarekin, baina baita beste instantzia eta eragile sozializatzaile eta hezitzaile batzuekin ere.

i) Eskolako bizikidetza egokia izango bada, hezi beharra dago bake positiboan, giza eskubideetan, justizian, elkartasunean eta inklusioan. Hezkuntza-eskumenak dituen sailak Ikastetxeko Hezkuntza Proiektuak sustatuko ditu –bakearen kulturari eta genero-indarkeriaren prebentzioari buruzkoak–, kulturen, generoen, eta sexu-orientazioaren aniztasuna eta gizonen eta emakumeen arteko aukera-berdintasuna, elkarrizketa, garapen emozionala, gatazkak modu baketsuan konpontzeko estrategiak, eta hezkuntza-komunitateko kide guztien eskubideak eta betebeharrak.

1.1. GATAZKA ETA INDARKERIA ESKOLA-EREMUAN

Ideia nagusiak: gatazka, prebentzioa, probentzioa, gatazkaren kudeaketa positiboa, indarkeria motak, gela giroa, kohesioa, kooperazioa, disrupzioa, eskola-jazarpena.

Elkarbizitza ez da beti erraza; desberdintasun pertsonal, sozial, kultural, ekonomikoek.., beste askoren artean, modu negatiboan eragin dezakete. Desberdintasun horien ondorioz, batzuetan pertsonek senti dezakete haien behar eta interesak lortzea erraza ez dela, gatazkak sortuz. Gatazka horiek, modu konstruktiboan konpontzen ez badira, jokabide desegoki eta bortitzak sor ditzakete.

Esan dezakegu, beraz, gatazka egoera bat dela, non interes kontrajarriak dauzkaten bi lagun edo gehiago liskarrean sartzen diren edo aurkakoak diren ekintzak hasten dituzten. Garrantzizkotzat edo urgentziazkotzat (balioak, estatusa, boterea, baliabide eskasak) jotzen diren helburuekiko muturreko edo konfrontaziozko izaeragatik, gatazkak arazoak sortzen dizkie zuzenean inplikatuta daudenei eta beste pertsona batzuei.

Harreman-prozesua da eta batzuetan sor daiteke, besterik gabe, bi pertsonek behar edo interes anitzak dauzkatela antzematen dutelako eta sentitzen dutelako ezin dutela elkar asebete, lehiagatik edo horretarako baliabiderik ez daukatelako.

Horrek ondoeza, frustrazioa, galera-sentimendua edo helburu bat lortzeko edo behar bat asetzeko ezintasuna sortzen du. Orokorrean, gatazka zerbait negatibo balitz bezala ikusten da,

Egoera bat non bik edo pertsona gehiagok sentitzen dutenedo dauzkaten balio, interes, xede, behar edo desio kontrajarriak. Jarrera, balio, interes… horiek desberdinak izateaz gain, haien artean talka egiten dute.

Emozioek eta sentimenduek zeresan garrantzitsua dute gatazkaren garapenean…

URUÑUELA, P. M.: Trabajar la convivencia en los centros educativos, Narcea,Madril, 2016.

Elkarbizitza pertsonen garapen integralerako beharrezko balioa izanik, eskoletan lantzeko betebeharra dugu leku seguru eta ikasketaren bultzatzaile izan daitezen. Horrela jasotzen dute Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza Sailaren azkeneko plan eta dekretuek.

ekidin behar den zerbait. Ideia hau hainbat arrazoik eerlazionatzen ditugu (ebazteko modua bezala); iruditzen zaigu gatazkak ebaztea energia xahutzea dela, ez baikara gatazkak modu positiboan ebazteko heziak edo prestatuak izan eta, izatez, gatazka batzuek ekartzen dute

Gatazken ebazpenaren ikuspegitik, gatazka heziketarako elementu gisa ulertu behar dugu hezkuntzaren mesedean; izan ere, ikasleek eta hezkuntzaarazoak ebatzi eta negoziatzeko aukera daukate. Askotan, gatazkak gai jakin baten ielkarrizketa eta iritzi alderaketarako aukera ematen du, eta inplikatutakoek akordioak lor ditzakete negoziazio-prozesuan egokian bideratuz4.

Benetako gatazkak prozesu oso bati jarraitzen diidentifikatzen dugu gatazka gisa. Horregatik hitz egiten dugu iritsi baino lehen identifikatzea lortzen baldin badugu hura ebaztea errazagoa izango delako.

Gatazken aurrean hainbat jarrera suertatzen dira normalki

• Lehia (irabazten dut / galtzen duzu). “Nire nahiak lortzea da garrantzitsuena, harremanak ez du garrantzirik eta neuk irabazi ahal izateko litekeena da besteek galdu behar izatea”. Horrek bazterketa, diskriminazidezake hezkuntzaren eremuan.

• Egokitzea (galtzen dut / irabazten duzu). “Besteari aurre ez egitearren ez ditut nire eskubideak baliatzen eta ez ditut nire helburuak azaltzen”. Maiz errespetu edo heziera onarekin nahasten dgainezka egon arte jasaten dugu, eta horrek geraman gaitzake.

• Ihes egitea (galtzen dut / galtzen duzu). Helburuak eta harremana gaizki geratzen dira. Beldurragatik edo berez konponduko direla pentsatzeagatik ez diegu gatazkei aurre egiten. Gatazkek haiegelditzen.

• Kooperazioa (irabazten dut / irabazten duzu). Norberaren helburuak betetzea garrantzitsua da, baina harremana ere bai: helburua eta bitartekoak koherenteak izan behar dira. Irabazten dut / irabazten duzu tankerako irtenbideek bakarrik balio dute, denek irabaztea baita kontua. Kooperatzea ez da egokitzea, ezin diogu guretzat funtsezkoa denari uko egin. Etsi gabe negoziatzera iritsi daiteke; are gehiago, guretzat ezinbestekoa den horretan ez etsitzen ikasi behar dugu. Beste gauza bat da hain garrantzitsuak ez diren gauzetan etsitzea.

• Negoziazioa. Kooperatzea oso zaila denez, negoziazioaren helbufuntsezkoan irabaztea, nahiz eta ez irabazi %100ean.

4FERNÁNDEZ GARCÍA, I.: La educación entre pares: Los modelos del aluescolar, Los Libros de la Catara, Madril, 2002.5CASCÓN, P.: Educar en y para el (Universidad Autónoma de Barcelona).

ekidin behar den zerbait. Ideia hau hainbat arrazoik eragindakoa da: gatazkak indarkeriarekin erlazionatzen ditugu (ebazteko modua bezala); iruditzen zaigu gatazkak ebaztea energia xahutzea dela, ez baikara gatazkak modu positiboan ebazteko heziak edo prestatuak izan eta, izatez, gatazka batzuek ekartzen duten aldaketa edo eraldaketekiko erresistentziak dauzkagu.

Gatazken ebazpenaren ikuspegitik, gatazka heziketarako elementu gisa ulertu behar dugu hezkuntzaren mesedean; izan ere, ikasleek eta hezkuntza-komunitateko helduek balizko arazoak ebatzi eta negoziatzeko aukera daukate. Askotan, gatazkak gai jakin baten ielkarrizketa eta iritzi alderaketarako aukera ematen du, eta inplikatutakoek akordioak lor

prozesuan haien kabuz edo hirugarren baten laguntzaz, liskarra modu

Benetako gatazkak prozesu oso bati jarraitzen dio, baina fase kritikora iristen denean bakarrik identifikatzen dugu gatazka gisa. Horregatik hitz egiten dugu probentzioz, gatazka fase kritikora iritsi baino lehen identifikatzea lortzen baldin badugu hura ebaztea errazagoa izango delako.

hainbat jarrera suertatzen dira normalki5:

(irabazten dut / galtzen duzu). “Nire nahiak lortzea da garrantzitsuena, harremanak ez du garrantzirik eta neuk irabazi ahal izateko litekeena da besteek galdu behar izatea”. Horrek bazterketa, diskriminazioa, mespretxua, kanporaketa… ekar dezake hezkuntzaren eremuan.

(galtzen dut / irabazten duzu). “Besteari aurre ez egitearren ez ditut nire eskubideak baliatzen eta ez ditut nire helburuak azaltzen”. Maiz errespetu edo heziera onarekin nahasten dugu, ongiez handia sortzen baldin badu ere. Egoera batean gainezka egon arte jasaten dugu, eta horrek geure burua edo aurkaria suntsitzera

(galtzen dut / galtzen duzu). Helburuak eta harremana gaizki geratzen dira. ik edo berez konponduko direla pentsatzeagatik ez diegu gatazkei aurre

haien berezko dinamika dute, ordea, eta, behin hasita, ez dira berez

(irabazten dut / irabazten duzu). Norberaren helburuak betetzea a da, baina harremana ere bai: helburua eta bitartekoak koherenteak izan

behar dira. Irabazten dut / irabazten duzu tankerako irtenbideek bakarrik balio dute, denek irabaztea baita kontua. Kooperatzea ez da egokitzea, ezin diogu guretzat

uko egin. Etsi gabe negoziatzera iritsi daiteke; are gehiago, guretzat ezinbestekoa den horretan ez etsitzen ikasi behar dugu. Beste gauza bat da hain garrantzitsuak ez diren gauzetan etsitzea.

. Kooperatzea oso zaila denez, negoziazioaren helburua da bi aldeek funtsezkoan irabaztea, nahiz eta ez irabazi %100ean.

La educación entre pares: Los modelos del alumno ayudante y mediador

Madril, 2002. Educar en y para el conflicto, Cátedra UNESCO sobre Paz y Derechos Humanos

(Universidad Autónoma de Barcelona).

13

ragindakoa da: gatazkak indarkeriarekin erlazionatzen ditugu (ebazteko modua bezala); iruditzen zaigu gatazkak ebaztea energia xahutzea dela, ez baikara gatazkak modu positiboan ebazteko heziak edo prestatuak izan eta,

n aldaketa edo eraldaketekiko erresistentziak dauzkagu.

Gatazken ebazpenaren ikuspegitik, gatazka heziketarako elementu gisa ulertu behar komunitateko helduek balizko

arazoak ebatzi eta negoziatzeko aukera daukate. Askotan, gatazkak gai jakin baten inguruko elkarrizketa eta iritzi alderaketarako aukera ematen du, eta inplikatutakoek akordioak lor

en kabuz edo hirugarren baten laguntzaz, liskarra modu

o, baina fase kritikora iristen denean bakarrik , gatazka fase kritikora

iritsi baino lehen identifikatzea lortzen baldin badugu hura ebaztea errazagoa izango delako.

(irabazten dut / galtzen duzu). “Nire nahiak lortzea da garrantzitsuena, harremanak ez du garrantzirik eta neuk irabazi ahal izateko litekeena da besteek galdu

oa, mespretxua, kanporaketa… ekar

(galtzen dut / irabazten duzu). “Besteari aurre ez egitearren ez ditut nire eskubideak baliatzen eta ez ditut nire helburuak azaltzen”. Maiz errespetu edo heziera

ugu, ongiez handia sortzen baldin badu ere. Egoera batean burua edo aurkaria suntsitzera

(galtzen dut / galtzen duzu). Helburuak eta harremana gaizki geratzen dira. ik edo berez konponduko direla pentsatzeagatik ez diegu gatazkei aurre

n berezko dinamika dute, ordea, eta, behin hasita, ez dira berez

(irabazten dut / irabazten duzu). Norberaren helburuak betetzea a da, baina harremana ere bai: helburua eta bitartekoak koherenteak izan

behar dira. Irabazten dut / irabazten duzu tankerako irtenbideek bakarrik balio dute, denek irabaztea baita kontua. Kooperatzea ez da egokitzea, ezin diogu guretzat

uko egin. Etsi gabe negoziatzera iritsi daiteke; are gehiago, guretzat ezinbestekoa den horretan ez etsitzen ikasi behar dugu. Beste gauza bat da hain

rua da bi aldeek

mno ayudante y mediador

obre Paz y Derechos Humanos

(Iturria: CASCÓN, P.:

Jarrera horiek ez dira, ordea, modu puru eta bakarrean suertatzen normalki. Halaber, ezin da esan jarrera bat ona dela eta bestea txarra, egoeren, pertsonen, harremanen… araberakoa izango da.

Edozein modutan, helburuak eta harremana garrantzitsuagoak direizango da akordioak lortzeko kooperatzea, eta egoera horietan lehia, egokitzea eta ihes egitea ez dira baliagarriak.

Garrantzitsua da ikastea inor ez dela gure arerioa berarekin gatazka bat dugulako eta aukera hoberena ez dela zertan lehiaketa izan behar, kooperazioa baizik, ez bakarrik gatazkei dagokienean, baita beste maila batzuetan ere: metodologia, jolasak, motibazioa…

Erronka da alde desberdinei ikusaraztea kooperatzea hobea dela ikuspuntu etiko batetik eta eraginkortasunari begira.

Gatazkan hezteko espazioak bilatu beharko dira. Nork bere burua prestatu eta prozesu, estrategia eta tresnak garatu gatazkak modu pozgarrian ebazteko, krisiak sortu baino lehen aurre eginez. Gure ikasleak tresna eta estrategia hagertzen direnean aurre egin diezaieten eta giza harremanen kudeaketan elkarlanean ari daitezen indarkeria erabili gabe. Eremu horr

Izan ere, gatazken kudeaketa funtsezko osagaia da kudeaketa eta eraldaketa ez-garatuko duten ikasketa garrantzitsuenetariko bat, Hezkuntza sistemaren ardura da garapen horretarako aukera ematea.

(Iturria: CASCÓN, P.: Educar en y para el conflicto)

Jarrera horiek ez dira, ordea, modu puru eta bakarrean suertatzen normalki. Halaber, ezin da esan jarrera bat ona dela eta bestea txarra, egoeren, pertsonen, harremanen… araberakoa

Edozein modutan, helburuak eta harremana garrantzitsuagoak diren heinean, garrantzitsuagoa izango da akordioak lortzeko kooperatzea, eta egoera horietan lehia, egokitzea eta ihes egitea

Garrantzitsua da ikastea inor ez dela gure arerioa berarekin gatazka bat dugulako eta aukera ertan lehiaketa izan behar, kooperazioa baizik, ez bakarrik gatazkei

dagokienean, baita beste maila batzuetan ere: metodologia, jolasak, motibazioa…

berdinei ikusaraztea kooperatzea hobea dela ikuspuntu etiko batetik eta

Gatazkan hezteko espazioak bilatu beharko dira. Nork bere burua prestatu eta prozesu, estrategia eta tresnak garatu gatazkak modu pozgarrian ebazteko, krisiak sortu baino lehen aurre eginez. Gure ikasleak tresna eta estrategia horiekin hornitu behar ditugu gatazkak agertzen direnean aurre egin diezaieten eta giza harremanen kudeaketan elkarlanean ari

darkeria erabili gabe. Eremu horretan eragiten dute Elkarbizitza Zirkuluek.

Izan ere, gatazken kudeaketa funtsezko osagaia da elkarbizitzaren lanketan; hau da, gatazken -biolentoaren ikasketa. Hori izanik ikasleek Oinarrizko Hezkuntzan

garatuko duten ikasketa garrantzitsuenetariko bat, Hezkuntza sistemaren ardura da garapen

14

Jarrera horiek ez dira, ordea, modu puru eta bakarrean suertatzen normalki. Halaber, ezin da esan jarrera bat ona dela eta bestea txarra, egoeren, pertsonen, harremanen… araberakoa

n heinean, garrantzitsuagoa izango da akordioak lortzeko kooperatzea, eta egoera horietan lehia, egokitzea eta ihes egitea

Garrantzitsua da ikastea inor ez dela gure arerioa berarekin gatazka bat dugulako eta aukera ertan lehiaketa izan behar, kooperazioa baizik, ez bakarrik gatazkei

dagokienean, baita beste maila batzuetan ere: metodologia, jolasak, motibazioa…

berdinei ikusaraztea kooperatzea hobea dela ikuspuntu etiko batetik eta

Gatazkan hezteko espazioak bilatu beharko dira. Nork bere burua prestatu eta prozesu, estrategia eta tresnak garatu gatazkak modu pozgarrian ebazteko, krisiak sortu baino lehen

ehar ditugu gatazkak agertzen direnean aurre egin diezaieten eta giza harremanen kudeaketan elkarlanean ari

etan eragiten dute Elkarbizitza Zirkuluek.

elkarbizitzaren lanketan; hau da, gatazken biolentoaren ikasketa. Hori izanik ikasleek Oinarrizko Hezkuntzan

garatuko duten ikasketa garrantzitsuenetariko bat, Hezkuntza sistemaren ardura da garapen

Paco Cascónen ustez, probentzioak gatazken eraldaketa posible egiten duten baldintzak ziurtatzen ditu.

J. Burtonek 1998an emandako definizioak dio krisiak eztanda egin aurretik gatazkan esku hartzea dela gatazkaren probentzioaezabatzeko aldaketa estrukturalak antzematera eta berau indarkeriarik gabe gidatzeko beharrezkoak diren jarrera eta elkarlan

Definizio honek talka egiten du kutsua du eta hori ikuspegi sozioGarapenaren hiztegiaren arabera, gatazken prebentzioa da kontran dauden aldeen artean ezkutuan dagoen gatazka bat atera ez dadin epe motz, emultzoa edo, gatazka agertuko balitz, indarkeria irekira iritsi ez dadila edo berriz agertu ez dadila galaraztea.

Probentzioak oinarri hauek dauzka:

• Gatazkaren ulermena eta azalpen egokia, giza“3 p”-ak: pertsona, prozesua eta problema).

• Gatazkaren arrazoi sakonak ezabatzeko egin beharreko aldaketa estrukturalak ezagutzea, honela berriz agertzea ekidinez.

• Harreman kooperatiboak erraztuko dituen giroa sortzeko baldintza egokiak sustgatazka berriz agertzeko arriskua gutxituz.

Hau lortzeko gaitasun zehatz batzuek landu beharko dira gelan, haien artean:

• Taldea giro seguru eta konfiantzazkoan sortzeakide izateko eta identitateeta aintzat hartuak garela sentitzea. Aldi berean konfiantza sentitu behar dugu gburuarengan eta inguruan dauzkagun pertsonengan. Autokontzeptua eta autoestimua eta besteekiko estimua garatzea ere garrantzitsua da.

• Entzute aktiboa landu. Gauza ez da bakarrik entzutea, baizik eta beste pertsonari esaten duena inporta zaigula sentiaraztea (hitzez eta hitzik gabe, begiradak, jarrera…) eta, gainera, hitzak erabiltzen ikastea, ongi adieraztea, beste pertsonaren txanda errespetatzea…

• Erabakiak adostasunez hartzea. erabakiak adostasunez hartzen modu demokratiko, parteerabakiak hartzeko espazioak emanez, iritziak eman eta besteen iritziak erres

• Kooperazioa landu. Harreman orekatu eta positiboak sortu behar ditugu gatazkei aurre egin ahal izateko alde guztiak kontuan hartuz, akordioak lortzeko gai izanik eta beste pertsonarengan kooperazio eta lankidetzarako norbait ikusiz.

co Cascónen ustez, probentzioak gatazken eraldaketa posible egiten duten baldintzak

J. Burtonek 1998an emandako definizioak dio krisiak eztanda egin aurretik gatazkan esku probentzioa, eta honek gatazken azalpen egokira, bere arrazoiak

ezabatzeko aldaketa estrukturalak antzematera eta berau indarkeriarik gabe gidatzeko beharrezkoak diren jarrera eta elkarlan-harremanen sustapenera eramango gaituela.

Definizio honek talka egiten du gatazkaren prebentzioarenarekin; honek gatazka geldiarazteko kutsua du eta hori ikuspegi sozio-kritikoaren aurka doa. Hegoaren AkzioGarapenaren hiztegiaren arabera, gatazken prebentzioa da kontran dauden aldeen artean ezkutuan dagoen gatazka bat atera ez dadin epe motz, ertain eta luzera egiten diren ekintzen multzoa edo, gatazka agertuko balitz, indarkeria irekira iritsi ez dadila edo berriz agertu ez

Probentzioak oinarri hauek dauzka:

Gatazkaren ulermena eta azalpen egokia, giza-dimentsioa barne hartuak: pertsona, prozesua eta problema).

Gatazkaren arrazoi sakonak ezabatzeko egin beharreko aldaketa estrukturalak ezagutzea, honela berriz agertzea ekidinez.

Harreman kooperatiboak erraztuko dituen giroa sortzeko baldintza egokiak sustgatazka berriz agertzeko arriskua gutxituz.


Taldea giro seguru eta konfiantzazkoan sortzea. Pertsona guztiek daukagu taldeko kide izateko eta identitate-sentimenduen beharra: garen bezalakoak izanik onartuak eta aintzat hartuak garela sentitzea. Aldi berean konfiantza sentitu behar dugu gburuarengan eta inguruan dauzkagun pertsonengan. Autokontzeptua eta autoestimua eta besteekiko estimua garatzea ere garrantzitsua da.

landu. Gauza ez da bakarrik entzutea, baizik eta beste pertsonari esaten duena inporta zaigula sentiaraztea (hitzez eta hitzik gabe, begiradak, jarrera…) eta, gainera, hitzak erabiltzen ikastea, ongi adieraztea, beste pertsonaren txanda

Erabakiak adostasunez hartzea. Orain arte esandako guztia praktikan jarri behar da, erabakiak adostasunez hartzen modu demokratiko, parte-hartzaile eta ez sexistan, erabakiak hartzeko espazioak emanez, iritziak eman eta besteen iritziak erres

. Harreman orekatu eta positiboak sortu behar ditugu gatazkei aurre egin ahal izateko alde guztiak kontuan hartuz, akordioak lortzeko gai izanik eta beste pertsonarengan kooperazio eta lankidetzarako norbait ikusiz.

15

co Cascónen ustez, probentzioak gatazken eraldaketa posible egiten duten baldintzak

J. Burtonek 1998an emandako definizioak dio krisiak eztanda egin aurretik gatazkan esku okira, bere arrazoiak

ezabatzeko aldaketa estrukturalak antzematera eta berau indarkeriarik gabe gidatzeko harremanen sustapenera eramango gaituela.

honek gatazka geldiarazteko kritikoaren aurka doa. Hegoaren Akzio-Humanitario eta

Garapenaren hiztegiaren arabera, gatazken prebentzioa da kontran dauden aldeen artean rtain eta luzera egiten diren ekintzen

multzoa edo, gatazka agertuko balitz, indarkeria irekira iritsi ez dadila edo berriz agertu ez

dimentsioa barne hartuta (gatazkaren

Gatazkaren arrazoi sakonak ezabatzeko egin beharreko aldaketa estrukturalak

Harreman kooperatiboak erraztuko dituen giroa sortzeko baldintza egokiak sustatzea,


. Pertsona guztiek daukagu taldeko ra: garen bezalakoak izanik onartuak

eta aintzat hartuak garela sentitzea. Aldi berean konfiantza sentitu behar dugu geure buruarengan eta inguruan dauzkagun pertsonengan. Autokontzeptua eta autoestimua

landu. Gauza ez da bakarrik entzutea, baizik eta beste pertsonari esaten duena inporta zaigula sentiaraztea (hitzez eta hitzik gabe, begiradak, jarrera…) eta, gainera, hitzak erabiltzen ikastea, ongi adieraztea, beste pertsonaren txanda

Orain arte esandako guztia praktikan jarri behar da, hartzaile eta ez sexistan,

erabakiak hartzeko espazioak emanez, iritziak eman eta besteen iritziak errespetatuz…

. Harreman orekatu eta positiboak sortu behar ditugu gatazkei aurre egin ahal izateko alde guztiak kontuan hartuz, akordioak lortzeko gai izanik eta

(Iturria: CASCÓN, P.:

Elkarbizitza positiboaz eta gatazken ebazpen demokratikoaz ari gara denbora guztian. Hori da bakean eta indarkeriaren edozein erakustaldiren ezabapenean oinarritutako elkarbizitza bat.

Galtung-ek dio indarkeria egoera bat ematen dela pertsona batek bere gaitasunak neurri handienean garatu ezin dituen aldiro. Esan dezakegu, beraz, hezkuntza munduan indarkeria egongo dela ikasle batek bere gaitasunak modu egokian garatu ezin dituenean, haieremutan handitzea eragozten zaionean, bazterkeria pairatzen duenean edo prestakuntza hoberena bermatzen ez zaionean.

Hau indarkeria estrukturala da, eta berau da disruptiboak intentsitate baxuko jokabfrustrazio sentimendu handia sortzen dute eta klaseak normaltasunez ematea eragozten dute.

CASCÓN, P.: Educar en y para el conflicto)


ek dio indarkeria egoera bat ematen dela pertsona batek bere gaitasunak neurri handienean garatu ezin dituen aldiro. Esan dezakegu, beraz, hezkuntza munduan indarkeria egongo dela ikasle batek bere gaitasunak modu egokian garatu ezin dituenean, haieremutan handitzea eragozten zaionean, bazterkeria pairatzen duenean edo prestakuntza hoberena bermatzen ez zaionean.

Hau indarkeria estrukturala da, eta berau da jokabide disruptiboak eragiten dituena. Jokabide disruptiboak intentsitate baxuko jokabide bortitzatzat jo badaitezke ere, irakasleengan frustrazio sentimendu handia sortzen dute eta klaseak normaltasunez ematea eragozten dute.

16


ek dio indarkeria egoera bat ematen dela pertsona batek bere gaitasunak neurri handienean garatu ezin dituen aldiro. Esan dezakegu, beraz, hezkuntza munduan indarkeria egongo dela ikasle batek bere gaitasunak modu egokian garatu ezin dituenean, hainbat eremutan handitzea eragozten zaionean, bazterkeria pairatzen duenean edo prestakuntza

eragiten dituena. Jokabide ide bortitzatzat jo badaitezke ere, irakasleengan

frustrazio sentimendu handia sortzen dute eta klaseak normaltasunez ematea eragozten dute.

Indarkeria mota anitzak daude, beraz; ikusten direnak nabarienak baldin badira ere, gure helburua indarkeria mota guztiak suntsitzea da eta horiintegralarekin lotuta dago. Izan ere, gutxirako balioko luke ikasleak izatea ez baldin badira adeitsu, solidario, tolerante… agertzeko gai.

Egia esan, ezinezkoa da elkarbizitzan ez heztea; irakasleen artean ez dago jarrera neutralik. Egiten eta egiten ez dugunak, esaten eta esaten ez dugunak salatzen gaitu, eta gure ikasleei elkarbizitza eta pertsonen arteko harremanak ulertzeko dugun modua transmititzen diegu haien bitartez. Gure keinuak, gure begiradak…, jokatzeko modu bat dira, eta ezer egiten ari ez garela uste dugunean ere, egiten ari gara. Ondorioz, gatazka baten aurez dugunean ere esku-hartzen ari gara, onartuz sufritzen ari denak sufritzen jarrai dezala eta indarkeria erabiltzen ari denak (intentsitatea txikia edo handia izanda ere) erabiltzen jarrai dezala. Horregatik ez gara inoiz neutralak. Hau ordea, eta askotan ez dugu berariaz programatzen.

Gorago aipatutako jokabide disruptiboek gelako giroan eta pertsonen arteko harremanetan eragiten dute, ikasleen motibazioa jaisten dute eta talde osoari eragiarazoak sortzen dituzte.

Jokabide korapilatsuak dira eta aldagai akademiko, sozial eta familiarrek eragiten dute haiengan. Iceberg-aren irudia erabiltzen da jokabide hauek irudikatzeko. Goiko aldea, agerian dagoena, jokabideak berauek dira, baina jokabide horiek zergatik gertatzen diren azaltzen duen aldea sartuta dagoena da, ikusten ez dena: jokabide horiek oinarrian dituzten ideiak, teoriak, irakasleen, ikasleen eta familien iritziak, diziplinaz dagoen ustea, ordena, arauak, autoritatea. Maila sakonago batean irakasleen, ikastetxearen, ikasleen eta familien funtsezko

daude, beraz; ikusten direnak nabarienak baldin badira ere, gure ta guztiak suntsitzea da eta hori, noski, pertsonaren garapen

integralarekin lotuta dago. Izan ere, gutxirako balioko luke hainbat irakasgaitanizatea ez baldin badira adeitsu, solidario, tolerante… agertzeko gai.

Egia esan, ezinezkoa da elkarbizitzan ez heztea; irakasleen artean ez dago jarrera neutralik. Egiten eta egiten ez dugunak, esaten eta esaten ez dugunak salatzen gaitu, eta gure

eei elkarbizitza eta pertsonen arteko harremanak ulertzeko dugun modua transmititzen diegu haien bitartez. Gure keinuak, gure begiradak…, jokatzeko modu bat dira, eta ezer egiten ari ez garela uste dugunean ere, egiten ari gara. Ondorioz, gatazka baten aurrean esku

hartzen ari gara, onartuz sufritzen ari denak sufritzen jarrai dezala eta indarkeria erabiltzen ari denak (intentsitatea txikia edo handia izanda ere) erabiltzen jarrai dezala. Horregatik ez gara inoiz neutralak. Hau guztia curriculum ezkutuaren parte da oraindik, ordea, eta askotan ez dugu berariaz programatzen.

Gorago aipatutako jokabide disruptiboek gelako giroan eta pertsonen arteko harremanetan eragiten dute, ikasleen motibazioa jaisten dute eta talde osoari eragiten dioten errendimendu

Jokabide korapilatsuak dira eta aldagai akademiko, sozial eta familiarrek eragiten dute aren irudia erabiltzen da jokabide hauek irudikatzeko. Goiko aldea, agerian

uek dira, baina jokabide horiek zergatik gertatzen diren azaltzen duen aldea sartuta dagoena da, ikusten ez dena: jokabide horiek oinarrian dituzten ideiak, teoriak, irakasleen, ikasleen eta familien iritziak, diziplinaz dagoen ustea, ordena, arauak,

itatea. Maila sakonago batean irakasleen, ikastetxearen, ikasleen eta familien funtsezko

17

daude, beraz; ikusten direnak nabarienak baldin badira ere, gure , noski, pertsonaren garapen

tan asko ikasi duen

Egia esan, ezinezkoa da elkarbizitzan ez heztea; irakasleen artean ez dago jarrera neutralik. Egiten eta egiten ez dugunak, esaten eta esaten ez dugunak salatzen gaitu, eta gure

eei elkarbizitza eta pertsonen arteko harremanak ulertzeko dugun modua transmititzen diegu haien bitartez. Gure keinuak, gure begiradak…, jokatzeko modu bat dira, eta ezer egiten

rean esku-hartzen hartzen ari gara, onartuz sufritzen ari denak sufritzen jarrai dezala eta

indarkeria erabiltzen ari denak (intentsitatea txikia edo handia izanda ere) erabiltzen jarrai guztia curriculum ezkutuaren parte da oraindik,

Gorago aipatutako jokabide disruptiboek gelako giroan eta pertsonen arteko harremanetan ten dioten errendimendu

Jokabide korapilatsuak dira eta aldagai akademiko, sozial eta familiarrek eragiten dute aren irudia erabiltzen da jokabide hauek irudikatzeko. Goiko aldea, agerian

uek dira, baina jokabide horiek zergatik gertatzen diren azaltzen duen aldea sartuta dagoena da, ikusten ez dena: jokabide horiek oinarrian dituzten ideiak, teoriak, irakasleen, ikasleen eta familien iritziak, diziplinaz dagoen ustea, ordena, arauak,

itatea. Maila sakonago batean irakasleen, ikastetxearen, ikasleen eta familien funtsezko

balioak aurkitzen dira eta horiekerantzuna baldintzatzen dutenak.

(Iturria: URUÑUELA, P.M.:

Jokabide disruptiboekiko hurbilpena egin dena, ikusten dena, eta ondoren jokabide horiek oinarrian dauzkaten sinesmen, iritzi, teoria eta balioak aztertu beharko dira.

Horrelakoak izaten dira sarritan jokabide hauek:

• Ikasleen pasibotasuna.

• Klaseak oztopatu.

• Absentismoa.

• Errespetu faltak.

• Botere gatazkak.

• Indarkeria.

Lehenengo hirurak ikasketari eragiten dioten jokabide gisa defini ditzakegu, eta ikasleen errefusa adierazten dute eskaintzen zaien irakaskuntza proposamenarekiko. Irakasleak proposatzen dituen ezagutzen eta ikasleak dauzkanaren arteko aldea nabarmena izaten da. Gaur egun gure geletan dagoen aniztasun handia agerian jartzen da Hezkuntzan batez ere–, eredu baita.

Hurrengo hirurek elkarbizitzari eta gelako giroari eragiten diete zuzenean, eta gaur egungo ikasleek dituzten hezkuntzaegokien inguruko ezjakintasuna erakusten dute, mugak eta jokabide arauak bbeharra, eta baita elkarbizitza positiborako beharrezkoak diren gaitasun sozial eta interpertsonalen garapen falta ere.

horiek dira, finean, jokabide disruptiboak eta erantzuna baldintzatzen dutenak.

Ikusten Ikusten dena, gertatzen dena

Sinismenak, iritziak, teoriak…..

Jokabideak gidatzen dituzten balioak

(Iturria: URUÑUELA, P.M.: “Jokabide disruptiboen irudikapena”)

Jokabide disruptiboekiko hurbilpena egin daiteke lehenengo une batean aztertzen gertatzen dena, ikusten dena, eta ondoren jokabide horiek oinarrian dauzkaten sinesmen, iritzi, teoria eta balioak aztertu beharko dira.

Horrelakoak izaten dira sarritan jokabide hauek:

Ikasleen pasibotasuna.

Lehenengo hirurak ikasketari eragiten dioten jokabide gisa defini ditzakegu, eta ikasleen errefusa adierazten dute eskaintzen zaien irakaskuntza proposamenarekiko. Irakasleak

n dituen ezagutzen eta ikasleak dauzkanaren arteko aldea nabarmena izaten da. Gaur egun gure geletan dagoen aniztasun handia agerian jartzen da –Derrigorrezko Bigarren

, eredu homogeneizagailu eta ez-inklusiboa proposatzen jarraitzen

Hurrengo hirurek elkarbizitzari eta gelako giroari eragiten diete zuzenean, eta gaur egungo ikasleek dituzten hezkuntza-beharrak nabarmentzen dituzte. Batzuetan, harremanegokien inguruko ezjakintasuna erakusten dute, mugak eta jokabide arauak bbeharra, eta baita elkarbizitza positiborako beharrezkoak diren gaitasun sozial eta interpertsonalen garapen falta ere.

18

dira, finean, jokabide disruptiboak eta haiekiko dugun

gertatzen dena

Sinismenak, iritziak, teoriak…..

Jokabideak gidatzen dituzten balioak

daiteke lehenengo une batean aztertzen gertatzen dena, ikusten dena, eta ondoren jokabide horiek oinarrian dauzkaten sinesmen, iritzi, teoria

Lehenengo hirurak ikasketari eragiten dioten jokabide gisa defini ditzakegu, eta ikasleen errefusa adierazten dute eskaintzen zaien irakaskuntza proposamenarekiko. Irakasleak

n dituen ezagutzen eta ikasleak dauzkanaren arteko aldea nabarmena izaten da. Derrigorrezko Bigarren

inklusiboa proposatzen jarraitzen

Hurrengo hirurek elkarbizitzari eta gelako giroari eragiten diete zuzenean, eta gaur egungo beharrak nabarmentzen dituzte. Batzuetan, harreman-modu

egokien inguruko ezjakintasuna erakusten dute, mugak eta jokabide arauak bereak egiteko beharra, eta baita elkarbizitza positiborako beharrezkoak diren gaitasun sozial eta

Jokabide horietariko askok, irakasleei aurre eginez ikaskideen artean ospea eta fama lortzeko helburua dute eta indarkeria barneratzeko oinarria dira. Ondorioz, jokabide hbeste ikasleekin ere esku-hartu behar dugu Elkarbizitza Zirkuluen tankerako egiturak sortuz, haien partaidetza eta esku-hartzea erraztu eta ahalbidetuz.

Eta, zer esan ikusten ez denaz? Nolakoak dira arau, diziplina eta balioei buruzko sinesmeta teoriak? Irakasleenekin bat datoz? Irakasleen artean adostasuna dago sinesmen, iritzi eta ideia hauei dagokienez? Zer dela eta uste dute irakasleek ematen direla jokabide horiek? Geure eremu eta erantzukizunetik kanpo geratzen diren alderditgure gain dauden alderditan pentsatzen dugu eta gure esku dago, ondorioz, horiek aldatzea emaitza onak lortzeko?

Galdera horiei eta beste batzuei emandako erantzunak dira elkarbizitzan eraginkortasunez aritzeko moduak aurkitzeko eta berau modu positiboan kudeatzeko gakoa...

Badago jokabide disruptiboena baino konplexuagoa den fenomeno bat, ordea: eskolajazarpena. Horren atzean kode propioa duten aldagai anitzak daude eta, hbatzuetan ez gara gai gertatut

Pertsonen arteko harremanetan ematen den gertakari sakona da, beraz, pertsonen interes eta beharretan eta sentimendu eta emozioen munduan kokatzen dena.

Gertakari dinamiko eta aldakorra da, sakonki aztertzen ez baldin eta beste jokabide mota batzuekin nahastera eramango gaituena. Irakasleok okerrak diren atribuzioak egiten ditugu maiz, eta hogure sinesmen eta epaiketak dira diagnostikoezinbestekoa da beti gertatutakoa sakonki aztertzea, ebidentziak bilatuta eta uste edo azaleko iritziak alde batera utzita.

Ikasle bat erasoa da edo biktima bihurtzen da beste ikasle batek edo batzuek gauzatuekintza negatiboak pairatzen dituenean, behin eta berriro eta denbora jakin batean zehar (Olweus, 1998).

Gure erkidegoan maizegi ematen da, tamalez, ISEIerakusten duenez (ISEI-IVEI. (2017)Garrantzitsua iruditzen zaigu agertu diren hainbat ondorio azpimarratzea, eta ISEIplazaratu bezala azaltzen ditugu hemen.

Ikerketa hori Euskal Autonomia Erkidegoko Lehen Hezkuntzako 93 ikastetxetan eta DBHko 92 ikastetxetan egin da, Lehen Hezkuntzako 4, 5 eta 6. mailetan, eta DBHko 1, 2, 3 eta 4. mailetan, talde bat hartuz maila eta ikastetxe bakoitzeko, salbu eta mailako bi talde aukeratu diren kasu batzuetan.

6ISEI-IVEI: Ikaskideen arteko tratu txarrakBilbo, 2017.

Jokabide horietariko askok, irakasleei aurre eginez ikaskideen artean ospea eta fama lortzeko helburua dute eta indarkeria beren helburuak lortzeko baliagarria den zerbait bezala barneratzeko oinarria dira. Ondorioz, jokabide horiek dituen ikasleekin esku

hartu behar dugu Elkarbizitza Zirkuluen tankerako egiturak sortuz, hartzea erraztu eta ahalbidetuz.

Eta, zer esan ikusten ez denaz? Nolakoak dira arau, diziplina eta balioei buruzko sinesmeta teoriak? Irakasleenekin bat datoz? Irakasleen artean adostasuna dago sinesmen, iritzi eta ideia hauei dagokienez? Zer dela eta uste dute irakasleek ematen direla jokabide horiek?

eremu eta erantzukizunetik kanpo geratzen diren alderditan pentsatzen dugu beti? Edo gure gain dauden alderditan pentsatzen dugu eta gure esku dago, ondorioz, horiek aldatzea

i eta beste batzuei emandako erantzunak dira elkarbizitzan eraginkortasunez aurkitzeko eta berau modu positiboan kudeatzeko gakoa...

Badago jokabide disruptiboena baino konplexuagoa den fenomeno bat, ordea: eskolaen atzean kode propioa duten aldagai anitzak daude eta, h

batzuetan ez gara gai gertatutakoa jazarpen gisa identifikatzeko.

Pertsonen arteko harremanetan ematen den gertakari sakona da, beraz, pertsonen interes eta beharretan eta sentimendu eta emozioen munduan kokatzen dena.

Gertakari dinamiko eta aldakorra da, sakonki aztertzen ez baldin badugu diagnostiko okerrera eta beste jokabide mota batzuekin nahastera eramango gaituena. Irakasleok okerrak diren atribuzioak egiten ditugu maiz, eta horrek hainbat jokabide zuritzera eramaten gaitu. Bestetan, gure sinesmen eta epaiketak dira diagnostiko okerrera eramaten gaituztenak. Hori dela eta, ezinbestekoa da beti gertatutakoa sakonki aztertzea, ebidentziak bilatuta eta uste edo azaleko

Ikasle bat erasoa da edo biktima bihurtzen da beste ikasle batek edo batzuek gauzatuekintza negatiboak pairatzen dituenean, behin eta berriro eta denbora jakin batean zehar

Gure erkidegoan maizegi ematen da, tamalez, ISEI-IVEIk egindako azkeneko txostenak IVEI. (2017) 6 . Ikaskideen arteko tratu txarrak. Bilbo: ISEI

Garrantzitsua iruditzen zaigu agertu diren hainbat ondorio azpimarratzea, eta ISEIplazaratu bezala azaltzen ditugu hemen.

Euskal Autonomia Erkidegoko Lehen Hezkuntzako 93 ikastetxetan eta DBHko 92 tan egin da, Lehen Hezkuntzako 4, 5 eta 6. mailetan, eta DBHko 1, 2, 3 eta 4. mailetan,

talde bat hartuz maila eta ikastetxe bakoitzeko, salbu eta mailako bi talde aukeratu diren kasu

Ikaskideen arteko tratu txarrak.: ISEI-IVEI, Irakas Sistema Ebaluatu eta Ikertzeko Erakundea,

19

Jokabide horietariko askok, irakasleei aurre eginez ikaskideen artean ospea eta fama n helburuak lortzeko baliagarria den zerbait bezala

ek dituen ikasleekin esku-hartzeaz gain, hartu behar dugu Elkarbizitza Zirkuluen tankerako egiturak sortuz,

Eta, zer esan ikusten ez denaz? Nolakoak dira arau, diziplina eta balioei buruzko sinesmen, iritzi eta teoriak? Irakasleenekin bat datoz? Irakasleen artean adostasuna dago sinesmen, iritzi eta ideia hauei dagokienez? Zer dela eta uste dute irakasleek ematen direla jokabide horiek?

an pentsatzen dugu beti? Edo gure gain dauden alderditan pentsatzen dugu eta gure esku dago, ondorioz, horiek aldatzea

i eta beste batzuei emandako erantzunak dira elkarbizitzan eraginkortasunez

Badago jokabide disruptiboena baino konplexuagoa den fenomeno bat, ordea: eskola-en atzean kode propioa duten aldagai anitzak daude eta, horien ondorioz,

Pertsonen arteko harremanetan ematen den gertakari sakona da, beraz, pertsonen interes eta

badugu diagnostiko okerrera eta beste jokabide mota batzuekin nahastera eramango gaituena. Irakasleok okerrak diren

ek hainbat jokabide zuritzera eramaten gaitu. Bestetan, okerrera eramaten gaituztenak. Hori dela eta,

ezinbestekoa da beti gertatutakoa sakonki aztertzea, ebidentziak bilatuta eta uste edo azaleko

Ikasle bat erasoa da edo biktima bihurtzen da beste ikasle batek edo batzuek gauzatutako ekintza negatiboak pairatzen dituenean, behin eta berriro eta denbora jakin batean zehar

IVEIk egindako azkeneko txostenak . Bilbo: ISEI-IVEI).

Garrantzitsua iruditzen zaigu agertu diren hainbat ondorio azpimarratzea, eta ISEI-IVEIk

Euskal Autonomia Erkidegoko Lehen Hezkuntzako 93 ikastetxetan eta DBHko 92 tan egin da, Lehen Hezkuntzako 4, 5 eta 6. mailetan, eta DBHko 1, 2, 3 eta 4. mailetan,

talde bat hartuz maila eta ikastetxe bakoitzeko, salbu eta mailako bi talde aukeratu diren kasu

baluatu eta Ikertzeko Erakundea,

20

Ikerlan horretan neurtu diren tratu txar jokaerak eta motak hurrengo hauekizan dira:

Tratu txar motak Lehen Hezkuntza Derrigorrezko Bigarren

Hezkuntza

Tratu txar mota bakoitzeko jokaerak

Ahozko tratu txarrak

- Iraintzen naute.

- Izengoitiak jartzen dizkidate.

- Nitaz gaizki hitz egiten dute.

Gizarte bazterketa - Ezikusia egiten didate.

- Ez didate parte hartzen uzten.

Tratu txar fisikoak

- Jotzen naute.

- Egin nahi ez ditudan gauzak egitera behartzen naute.

- Makilez mehatxatzen naute.

- Bakarrik beldurtzeko mehatxatzen naute.

Gauzei erasoa

-Gauzak ezkutatzen dizkidate.

-Gauzak apurtzen dizkidate.

-Gauzak lapurtzen dizkidate.

Ciberbullyinga

- SMS, WhatsApp (mugikorrekoa), Tuenti, Facebook (edo Internet) bitartez mezuak bidaltzen dizkidate ni mehatxatu, iraindu edo nire lepotik barre egiteko.

- Gizarte sareetatik kanporatzen naute, txat-etatik baztertzen naute.

- Nire argazkiak, irudiak edo mezuak Internetez edo mugikorrez zabaltzen dituzte nire kontra erabiltzeko.

- Mugikorrez grabatzen naute, eta nire kontra erabiltzeko zabaltzen dute.

- Mugikorrez grabatzen naute nahi ez dudan zerbaitetara behartzeko, mehatxuz.

- Nire kontuan sartu eta ni ordezkatzen naute, eta adiskideekin arazoak sortzen dizkidaten mezuak edo irudiak bidaltzen dituzte.

Sexu erasoa - Sexualki jazartzen naute.

21

Hauek dira azpimarra daitezken emaitzak:

Tratu txarren indize orokorra:

2016ko tratu txarren indize orokorra (TTIO) Lehen Hezkuntzako 4, 5 eta 6. mailetako tratu txarren 18 jokabidetan eta Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako 1, 2, 3 eta 4. mailetako tratu txarren 19 jokabidetan oinarrituz ondu da, eta kontuan hartu dira ikasturtea hasi zenetik “sarritan” edo “beti” errepikatuta gertatzen diren horrelako jokaerak.

Tratu txar motak etapaka:

2016an Tratu txarren indize orokorra ezagutzeko neurtutako jokaera desberdinak (18 Lehen Hezkuntzan eta 19 DBHn) 5 tratu txar motetan multzokatzen dira Lehen Hezkuntzan eta 6 tratu txar motetan DBHn, deskriptiboagoak egiteko helburuaz.

Tratu txar mota guztietan, biktimen ehunekoak handiagoak dira Lehen Hezkuntzan DBHn baino, salbu eta (biktimaren) gauzei egindako erasoetan, bi etapetan ikasleen % 5,7k aitortzen baitute pairatzen dituztela. Bi etapetan, biktimetan ehuneko handiena duen tratu txar mota ahozko tratu txarra da (% 16,2 Lehen Hezkuntzan, eta % 13,4 DBHn), bigarren tratu txar moten ehunekoak bikoizten baititu: gizarte bazterketa Lehen Hezkuntzan (% 8,3) eta jabetzei egindako erasoa DBHn (% 5,7).

Lehenengo begiratuan, ahozko tratu txarra pairatzen duten pertsonei kalte gutxien eragiten dien tratu txar motatzat jo daitekeen arren, oso akats handia da oharkabean joaten uztea. Ezin da ahaztu pertsona baten kontra etengabe erabilitako hitzezko indarkeriak seriotasunez kaltetu dezakeela haren autoestimua eta, gainera, hitzezko erasoa jasan duela sentitutako pertsona askoz babesgabeago bihurtzen da beste tratu txar motak jasateari buruz. Hain zuzen, ahozko tratu txarrak jasan dituzten ikasleen erdiak beste tratu txar batzuek ere pairatu ditu. Egoera hori gizarte bazterketa pairatzen dutela dioten ikasleetan ere errepikatzen da (% 8,3 Lehen Hezkuntzan, eta % 5,0 DBHn).

Tratu txarrak zein ikasmailatan, nork eta non ematen dira?

Ondoren erakusten ditugun datuek beren ikaskideei buruz tratu txarra erabiltzen duten pertsonen ikasturtearen eta sexuaren berri ematen dute, baita bakarrik edo taldean eta zein tokitan egin ohi duten ere. Informazio hori oso interesgarria da tratu txarra baita hura desagerrarazteko ere.

Lehen Hezkuntzan, tratu txarra jolastokian egiten da batez ere (% 37,3), eta biktima dagoen klase bereko (% 52,3) mutil batzuek (% 38,4) egiten dute.

Datu horietatik ondoriozta daiteke jolastokia behazaiela gutxiago ikusten diren tokiei. Tratu txarrak ematen dituzten pertsonak biktimaren klase berekoak izateak errazagoa egiten du detekzioa, baina biktimarentzako sufrimendu handiagoa

Tratu txarrak zein ikasmailatan, nork eta non ematen dira?

Ondoren erakusten ditugun datuek beren ikaskideei buruz tratu txarra erabiltzen duten pertsonen ikasturtearen eta sexuaren berri ematen dute, baita bakarrik edo taldean eta zein tokitan egin ohi duten ere. Informazio hori oso interesgarria da tratu txarra detektatze aldera, baita hura desagerrarazteko ere.

Lehen Hezkuntzan, tratu txarra jolastokian egiten da batez ere (% 37,3), eta biktima dagoen klase bereko (% 52,3) mutil batzuek (% 38,4) egiten dute.

Datu horietatik ondoriozta daiteke jolastokia behatu behar dela, eta arreta berezia jarri behar zaiela gutxiago ikusten diren tokiei. Tratu txarrak ematen dituzten pertsonak biktimaren klase berekoak izateak errazagoa egiten du detekzioa, baina biktimarentzako sufrimendu handiagoa

22

Ondoren erakusten ditugun datuek beren ikaskideei buruz tratu txarra erabiltzen duten pertsonen ikasturtearen eta sexuaren berri ematen dute, baita bakarrik edo taldean eta zein

detektatze aldera,

Lehen Hezkuntzan, tratu txarra jolastokian egiten da batez ere (% 37,3), eta biktima dagoen

tu behar dela, eta arreta berezia jarri behar zaiela gutxiago ikusten diren tokiei. Tratu txarrak ematen dituzten pertsonak biktimaren klase berekoak izateak errazagoa egiten du detekzioa, baina biktimarentzako sufrimendu handiagoa

Documents

IKASTETXEAN ELKARBIZITZA SENDOTZEKO EGITURAK: … › wp-content › uploads › 2020 › 01 … · guztientzako eskola seguru eta erakargarria bermatu behar da. Zentzu horretan,