آموزشي و مواد ها هاي كتاب ويژگي دبستانيدبستاني پيشپيش

25هاي آموزشي ـ ماهاي توليد كتابمجموعه راهن

2

ها هاي كتاب ويژگي آموزشي و مواد

دبستاني ي پيش دوره هاي آموزشي براي راهنماي توليد كتاب

نويسندگان و معلمان مؤلف ،ناشران

ريزي آموزشي سازمان پژوهش و برنامه آموزشي دفتر انتشارات كمك

85تابستان

3

يتعال بسمه اطلبوالعلم من المهد الي الحد

)ص(پيامبر اسالم

مقدمهها و تجربيات نوين آموزشي، سوم ميالدي، پيشرفت ي هبا ورود به هزار

، )ص(اسالم اين امكان را فراهم ساخته است كه سخن گهربار پيامبر، »العمر يادگيري مادام«ا به عبارت ديگر ، ي»زگهواره تا گور دانش بجوي«

امروزه يادگيري به زمان حضور در مدرسه محدود . مصداق عملي يابد ي هالمللي دربار طور كه در گزارش كميسيون بين شود، بلكه همان نمي

، 1995(» يادگيري، گنج درون«آموزش براي قرن بيست و يكم با عنوان Dolors (هاي حيات انسان را ام جنبهبيان شده است، يادگيري تمتحقق چنين امر خطيري بدون بازانديشي، بازسازي ساختارها و . گيرد دربرمي

.نمايد هاي آن، بعيد مي هاي نظام آموزشي و زيرساخت بازآفريني مؤلفهترين منابع تحقق يادگيري مؤثر و پايدار در ترين و رايج يكي از مهمادگيري اطالعات از طريق كتاب، ي. هاي آموزشي هستند كشورمان، كتاب

گانيه . (عليرغم گسترش اينترنت همچنان اهميت خود را حفظ كرده است ).1378مهجور، ي هوريس، ترجم

اند، در كنار ابزار پيچيده و سريع توسعه هاي آموزشي توانسته كتابهاي آموزشي جهان همچنان اهميت خود را اي در سراسر نظام رسانه ي هيافت

.د و به تحقق يادگيري در سطوح مختلف فراگيران بپردازندحفظ كننريزي آموزشي وزارت سازمان پژوهش و برنامه«در حال حاضر،

فرهنگي و ،، به عنوان يكي از مؤسسات بزرگ علمي»وپرورش آموزش

4

هاي ريزي، توليد و ارزشيابي كتاب آموزشي كشور، در امر پژوهش، برنامهاين سازمان، عالوه بر ساماندهي امور توليد و . اي دارد آموزشي نقش عمده

اندركاران دهي به دست راهنمايي و جهت ي وظيفههاي آموزشي، نشر كتابهاي آموزشي مناسب و مورد نياز امور چاپ و نشر، در راستاي توليد كتاب

آموزي، اولياء، معلمان و كارشناسان آموزشي سراسر كشور را نسل دانشحاضر فراهم شده است، تالشي مقدماتي ي هدر مجموعآنچه . برعهده دارد

اميدواريم با نظرات ارشادي و اصالحي . باشد براي نيل به اين مقصد ميها هاي بعدي، اين تالش نظران تعليم و تربيت، در گام صاحب ي هكلي

هاي متعالي و آرماني نظام آموزشي تر شوند و به سمت تحقق هدف كامل .كشور پيش روند

انتشارات كمك آموزشي دفتر

5

صفحه فهرست مطالب 6 دبستاني ي پيش و مواد آموزشي دوره اصول توليد كتاب. 1 6 ) نگري كل رويكرد(ي شخصيت كودك توجه به پرورش همه جانبه. 1-1 8كودكان و فراهم كردن شرايط كشف براي» محوري كودك«توجه به . 2-1 هاي آزاد شده به جاي بازي ايتدار و هد هاي هدف توجه به بازي. 3-1 8 ) آموزش غيرمستقيم( 9 توجه به فرايند رشد شناختي كودك . 4-1 10 تنيدگي در آموزش توجه به اصل درهم. 5-1 12 ي تعاملي يادگيري به شيوه. 6-1 12 ي يادگيري كننده توجه به نقش مربيان به عنوان تسهيل. 7-1 14 تانيدبس ي پيش هاي آموزش دوره ف هد. 2 14 ها دبستاني با توجه به هدف ي پيش محورهاي آموزش در دوره. 3 16 دبستاني ي پيش مواد آموزشي در دوره. 4 17 دبستاني ي پيش ي آموزشي براي دوره اجزاي يك بسته. 5 17 ي آموزشي هاي بسته ويژگي. 6 17 هاي آموزشي هاي بسته هدف. 7 17 دبستاني هاي آموزشي پيش ها و معيارهاي توليد بسته ويژگي. 8 18 دبستاني ي پيش هاي آموزشي در دوره انواع كتاب. 9 18 هاي آموزشي براي كودكان هاي فعاليت كتاب. 1-9 18 ها و معيارهاي كتاب شعر كودك ويژگي. 1-1-9 19 ي كودك ها و معيارهاي كتاب قصه ويژگي. 2-1-9 20 ودك ها و معيارهاي كتاب نقاشي ك ويژگي. 3-1-9 21 ها و معيارهاي كاردستي كودك ويژگي. 4-1-9 22 ها و معيارهاي كتاب بازي كودك ويژگي. 5-1-9 23 ها و معيارهاي كتاب نمايش خالق كودك ويژگي. 6-1-9 25 ي كودك ها و معيارهاي كتاب مشاهده ويژگي. 7-1-9

6

26 ها و معيارهاي گردش علمي كودك ويژگي. 8-1-9 27 ها و معيارهاي كتاب آزمايش كودك گيويژ. 9-1-9

27 كودك يوگو ها و معيارهاي كتاب بحث و گفت ويژگي. 10-1-9 29 هاي كار، تمرين و ارزشيابي كودكان كتاب. 2-9 29 )راهنماي مربي(هاي مربيان ي مهارت هاي توسعه كتاب. 3-9 30 افزايي مربيان هاي دانش كتاب. 4-9

ي هاي آموزشي دوره عمومي توليد كتابويژگي و معيارهاي . 10 30 دبستاني پيش

ـ فهرست منابع فهرست جداول. 11

هاي هاي عمومي كتاب يابي از ويژگي ي ارزش نامه ـ پرسش 32 دبستاني ي پيش دوره

يابي هاي كار، تمرين و ارزش يابي كتاب ي ارزش نامه ـ پرسش 33 دبستاني ي پيش كودكان دوره

هاي ي مهارت هاي توسعه يابي كتاب ارزش ي نامه ـ پرسش 34 ) راهنماي مربي(مربيان

34 افزايي مربيان هاي دانش يابي كتاب ي ارزش نامه ـ پرسش هاي آموزشي در هاي فعاليت يابي كتاب ي ارزش نامه ـ پرسش

35 ي شعر كودك حوزه هاي آموزشي در هاي فعاليت يابي كتاب ي ارزش نامه ـ پرسش

36 ي بازي كودك حوزه هاي آموزشي در هاي فعاليت يابي كتاب ي ارزش نامه ـ پرسش

37 ي نقاشي كودك حوزه هاي آموزشي در هاي فعاليت يابي كتاب ي ارزش نامه ـ پرسش

38 ي نمايش خالق كودك حوزه هاي آموزشي در هاي فعاليت يابي كتاب ي ارزش نامه ـ پرسش

7

38 ي كاردستي كودك حوزه هاي آموزشي در هاي فعاليت يابي كتاب ي ارزش نامه ـ پرسش

39 ي مشاهده توسط كودك حوزه هاي آموزشي در هاي فعاليت يابي كتاب ي ارزش نامه ـ پرسش

40 ي گردش علمي توسط كودك حوزه هاي آموزشي در هاي فعاليت يابي كتاب ي ارزش نامه ـ پرسش

41 كودك آزمايش توسطي حوزه هاي آموزشي در هاي فعاليت يابي كتاب ارزش ي نامه ـ پرسش

42 وگو توسط كودك ي بحث و گفت حوزه هاي آموزشي در هاي فعاليت يابي كتاب ي ارزش نامه ـ پرسش

43 ي كودك ي قصه حوزه ي ي آموزشي در حوزه يابي بسته ي ارزش نامه ـ پرسش

44 دبستاني پيش

8

دبستاني پيش ي اصول توليد كتاب و مواد آموزشي دوره. 1. دهـد سالگي را زير پوشـش قـرار مـي 3-6دبستاني، سنين ي پيش دوره

بـا . كند آموزش اين دوره با توجه به حساسيت آن، از اصول خاصي پيروي ميتوجه به آراي مربيان مشهور جهان، آموزش كودكان در اين دوره، حداقل بـر

: اين اصول عبارتند از. هفت اصل اساسي مبتني است ).نگري رويكرد كل(ي شخصيت كودك جانبه توجه به پرورش همه .1 .و فراهم كردن شرايط كشف براي كودكان» كودك محوري«توجه به . 2هـاي آزاد دار و هدايت شـده بـه جـاي بـازي هاي هدف توجه به بازي. 3

).آموزش غيرمستقيم( .توجه به فرايند رشد شناختي كودك. 4 .ي در آموزشتنيدگ توجه به اصل درهم. 5 .ي تعاملي يادگيري به شيوه. 6 .ي يادگيري كننده توجه به نقش مربيان به عنوان تسهيل. 7

آشنايي با اين اصول، به مربيان و توليدكنندگان كتـاب و مـواد آموزشـي كمك خواهد كرد كه برنامه و مواد آموزشي را با توجه به اين مالحظات كلي،

.طراحي و تدوين كنند

رويكـرد (ي شخصيت كـودك جه به پرورش همه جانبهتو. 1-1 )نگري كل

ها، و نيز آگاهي از توجه به ابعاد شخصيتي كودك و شناخت عميق آنها و فنون گوناگون، به منظور كمك به رشد كودك در ابعاد اجتمـاعي، راه

. عاطفي، اخالقي، جسماني و عقالني، از اهميـت زيـادي برخـوردار اسـت . سـازي نيـاز دارد ي است كه به آموختن و شخصـيت كودك، انسان كوچك

ترين زمينـه را بـراي طراحـي، توجه به پرورش كل شخصيت كودك، مناسبدبسـتاني، ي پـيش هـاي آموزشـي در دوره كارگيري و ارزيابي مواد، و برنامه به

اي و متنـوع ايجاد محيط يادگيري غني با امكانات چند رسـانه . كند فراهم مي

9

كودك از طريق طراحي و توليـد مـواد آموزشـي، و تنـوع براي كل شخصيتتدارك محيطي . بخشيدن به اين مواد، از مكتوب و غيرمكتوب، امكانپذير است

هايش، و ارج نهـادن غني و پويا براساس نگرشي نو نسبت به كودك و تواناييد ي رش تواند زمينه نگر و چند بعدي، مي جانبه به او، از طريق نظام آموزشي همه

.كودك را در ابعادي متفاوت فراهم كندكنـد، نگري و توجه به پرورش ابعاد شخصيتي كودك ايجـاب مـي كلهـاي اي يـادگيري، مهـارت هاي پايـه ي آموزشي بر پرورش مهارت برنامه

هـاي كودكـان و رشـد اي، توجه به عالقه تفكر انتقادي، مفاهيم بين رشتههـا يادگيري اين مفاهيم، مهارت. شدها تأكيد داشته با فردي و اجتماعي آن

بازرگـان، [ي شخصيت كودك مؤثر است ها در پرورش همه جانبه و ارزشهـا، آيد، به تفصيل اين مهارت جدولي كه در پي مي]. 23و 21، 29: 1384

ــت ــاهيم و فعالي ــه مف ــورد عالق ــان را نشــان مــي هــاي م . دهــد ي كودكين جدول متوجه خواهند شد كه توليدكنندگان مواد آموزشي، با مراجعه به ا

.چه مالحظات و نكاتي را در توليد اين آثار بايد مدنظر قرار دهند

10

اي يادگيري هاي پايه مهارت

يا هاي فرايند تفكر مهارت

له، برقـراري ئگيري، حل مسبندي، اندازهمشاهده، طبقهآوري اطالعات، ثبـت و بيني، استنتاج، جمع ارتباط، پيشكـردن، تخيـل، سـازي، آزمـايش ها، فرضيه تفسير يافته ...ساختن و

ــاربرد، هاي تفكر انتقادي مهارت ــب، ك ــل، تركي ــه و تحلي ــه، تجزي ــان انديش بي .يابي، خلق انديشه ارزش

ها و مفاهيم مهارت اي رشته بين

ها، حمل و نقـل، ها، جشنشهروندي، ارتباطات و رسانهخوانـدن، حسـاب زمين، غـذا، مسـكن، آسـمان، سـواد

كردن، آب و هوا، دولت، مـردم، لبـاس، اعتقـادات مـا، .ي معيشت خانواده، جامعه، شيوه

ي هاي مورد عالقه فعاليت كودكان

بـازي، ترانـه، سـرود و موسـيقي، نقاشـي و كاردسـتي، گردش علمي، كار گروهي، نمايش و تئاتر، شعر و سرود

.خواني گويي و قصه خواندن، قصه

اجتماعي هاي مهارتسخن گفتن در برابر ديگران، برقراري ارتبـاط، تحمـل

پـذيري، ديگران، همكاري، كوشش در كارها، مشاركت .ي جمعي، محبت به ديگران، رفتار خوب روحيه

كنترل احساسات، كوشش در امور، بروز احساسـات بـه رشد فردي .پذيري، شادي، خوب بودن شكل مثبت، انعطاف

و فراهم كردن شرايط كشف » ك محوريكود«توجه به . 2-1

براي كودكانمحوري اسـت دبستاني، كودك ترين اصل در آموزش پيش امروزه، مهم

رويكرد . محوري قرار دارد محوري و مربي كه در مقابل رويكردهاي موضوعها و عاليـق ، رويكردي مبتني بر توجه به نيازها، تفاوت»كودك محوري«

11

، از مربيان تعلـيم و تربيـت، معتقـد تسوريمونخانم . فردي كودكان است .ي ذاتي و خودجوش هستند بود كه كودكان در يادگيري، داراي انگيزه

ي زندگي خود، هاي اوليه معتقد است، كودكان در سال) 1967( پلودني محوري با نظريـه رويكرد كودك. فعال و مشتاق به كشف محيط هستند

مروزه يادگيري از طريق فعاليـت ا. مرتبط است» يادگيري از طريق عمل«و تعامل با مربي، كودكـان ديگـر، محـيط و اشـيا، مقبوليـت جهـاني دارد

معتقد است، كودكان از طريق كشف و ) 1959( ديويي]. 1988كورتيس، [البتـه، اگرچـه الزم اسـت كـه . گيرنـد كاري در محيط، بهتر ياد مـي دست

هـاي ا بايد متوجـه نقـص محوري توجه كنند، ام ي كودك مربيان به نظريهها هرگاه خودشان فعاليت مـورد اين نظريه معتقد است، بچه. آن هم باشند

ي خود را انتخاب كنند و در يادگيري، خود راهبر باشـند، بـه شـكل عالقه .گيرند مؤثرتري ياد مي

پذيرش . بينانه است ي ديويي، خيلي خوش واقعيت اين است كه نظريهطـور كلـي بايـد ي آموزشي، به ناست كه برنامهصرف اين رويكرد بدان مع

. ي از قبل طراحي شـده نيسـت توسط كودكان ارائه شود و نيازي به برنامهي اند كه همه در مطالعات خود به اين نتيجه رسيده) 1987( كليو كوگان ها كشف كردن نيست، هاي كودكان، ناشي از كنجكاوي ذاتي آن يادگيري

را براي كشف كردن كودكان فراهم سازد؛ برنامه بايد شرايطبلكـه .ها را به حال خود رها كند كه آن نه اين

دار و هـدايت شـده بـه جـاي هاي هدف توجه به بازي. 3-1 )آموزش غيرمستقيم(هاي آزاد بازي

ي آموزشـي و درسـي دبستاني، بخشي از برنامـه ي پيش بازي در دورهها گويد، بچه است كه مي اين موضوع بر مبناي تفكري شكل گرفته. است

روسـو، . پردازند هاي آزاد و خود ابتكار، به كشف محيط مي از طريق بازي

12

همگي اذعان دارند، بازي اصل مهمـي ، ميالن مك وفروبل، رابرت آون هـا از طريـق بـازي بـه بچـه . ويژه در دوران كودكي است گيري، بهددر يا

هـا، قضـاوت، و تفـاوت هـا تدريج مفاهيمي نظير ارتباطات علّـي، شـباهت .گيرند تحليل، تركيب، تصور كردن و فرايندها را ياد مي

ي هاي آزاد داراي منافع زيادي هستند و بخشي از برنامـه اگرچه بازيدهند، امـا تأكيـد بـر بـازي آزاد، بـا انتقادهـاي دبستان را تشكيل مي پيش

بـازي آزاد اند، ها نشان داده كه پژوهش نخست آن. زيادي مواجه شده استشد، رشد شناختي كودكان را به باالترين حـد برخالف آنچه قبالً تصور مي

هـاي آزاد هـاي چـالش برانگيـز در بـازي اصوالً فعاليت. رساند ممكن نميهـاي تكـراري تر به انجـام فعاليـت ها بيش آن. كودكان چندان زياد نيست

ديگـر، مربيـان در از سوي ]. 1980سيلو، روي و مك اينتاير، [تمايل دارند توجـه بـه مسـائل هاي آزاد، بسيار راحت، مشغول به كار خـود، و بـي بازي

هـا بـا وگـو بـين بچـه گفت در اين شيوه،. ها هستند كودكان و نيازهاي آنكودكان، گاه پشتكار الزم را به خـرج . ترها محدود است يكديگر و با بزرگ

ميـد و [ر نـاچيز اسـت ترهـا بسـيا هـا و بـزرگ دهند و تعامل بـين آن نميبازي بايـد از قبـل طراحـي شـده و بدين لحـاظ، ]. 1988دان، وكاشها را ي تعامل آن دار باشد، كودكان را به چالش وادارد و زمينه هدف

.با يكديگر و نيز با مربيان فراهم كند

توجه به فرايند رشد شناختي كودك. 4-1ن رشـد خـود تـا منظور از اين اصطالح آن است كه كـودك در جريـا

. كنـد رسيدن به تفكر منطقي و رسـمي، از فراينـدهاي خاصـي عبـور مـي كودكـان از : ، به روشن شدن اين فرايند كمك كـرد پياژهمطالعات باليني

ي حسـي ـ حركتـي هسـتند و بعـد، وارد بدو تولد تا دو سالگي، در مرحلـه د سـالگي وار 7ــ 12از ). سـالگي 2ــ 7(شـوند مفهومي مـي ي پيش مرحله

13

ي تفكـر منطقـي و سـالگي بـه بعـد، وارد مرحلـه 12ي عيني و از مرحلهبراساس اين نظريه، كودك براي حركت از يك مرحله . انتزاعي خواهد شد

ي بعد، بايد آمادگي الزم را كسب كند و نبايد او را وادار كرد كـه به مرحلهكـه بـه سـن رسـش يـا آمـادگي وارد سطوح باالتر شناختي شود؛ مگر آن

.رسيده باشد دونالدسـون . ي پيـاژه وارد شـده اسـت امروزه انتقادهايي بر نظريـه

معتقد است كه قدرت تفكر منطقي كودكان بسيار پـائين ارزيـابي ) 1978(ي درسـي ي آمادگي پياژه موجـب شـده اسـت كـه برنامـه نظريه. شود ميدبستان، فاقد ساختاري مناسب، به منظور سرعت بخشيدن به ي پيش دوره

به عبارت ديگر، نظر پيـاژه . هاي مفهومي شود گيري ساخت پيشرفت شكلبرونـر به اعتقاد . كند نوعي تفكر خودمركزگرايي را در كودكان تقويت مي

ي نظريـه . نيز، توجه به رشد كودك الزم است، اما كـافي نيسـت ) 1974(هـاي آمـوزش كودكـان در سـال . پياژه به ماهيت دانش توجه نكرده است

.ي كافي و محكم است نيازمند توجه به دانش پايهاوليه

توجه به اصل درهم تنيدگي در آموزش. 5-1تنيدگي، سازماندهي محتوا پيرامون موضوعات وسـيع، مقصود از درهم

هـاي علمـي، هـاي نـوين بـا رشـته هاي مهم يادگيري، تلفيق حوزه لهئمســا موضــوعات مــدني ( زش ، تلفيــق آمــو)بــراي مثــال آمــوزش ترافيــك ب

اي يادگيري و تفكر خالق، موضوعات گونـاگون درسـي و هاي پايه مهارت]. 1375معـافي و ملكـي، [هـاي علمـي بـا يكـديگر اسـت يا تلفيق رشته

. اي باشند اي و يا فرارشته رشته تنيدگي ممكن است، بين رويكردهاي درهماي، محتوا حول و حوش موضوعات مشترك بين دو يا رشته در رويكرد بين

زيسـت كـه موضـوع بـراي مثـال، محـيط . شـود د علم، سازماندهي ميچن

14

شناسـي و يـا شـيمي محيطـي تجربي، جغرافيا، زيسـت مشترك بين علوم .گيرد است، از منظر اين علوم مورد مطالعه قرار مي

شود، از طريـق محتـواي برگرفتـه از اي تالش مي در رويكرد فرارشتهاي هـاي پايـه تفكـر و يـا مهـارت هاي فراينـد علوم متفاوت، فرد به هدف

براي مثال، جانور مفهـومي برگرفتـه از . يادگيري و تفكر خالق دست يابدي كنـد، نوآمـوزان ضـمن مطالعـه مربي سعي مي. شناسي است علم زيست

بنـدي، هايي نظير مشاهده، گردآوري اطالعات، طبقـه يك جانور، به هدفها، فراتـر از مفـاهيم اين هدف .ها و استنتاج دست يابند ثبت و تفسير يافته

هـاي مثـال . ي جانوران است اي نظير حقايق، اصول و تعاريف درباره رشته :كنند به روشن شدن اين دو رويكرد كمك مي زير،

15

تـر بـر ايـن فـرض اي، بيش اي و يا فرارشته اساس رويكرد بين رشتهي، قـادر بـه تفكيـك علـوم ي تفكر عين مبتني است كه كودكان در مرحله

گرايانـه ها، بيشـتر كـل براساس موضوعات گوناگون نيستند و يادگيري آنهاي فرايند تفكر از طريـق جريان آموزش بايد كودكان را به مهارت. است

ــد ــروس. موضــوعات علمــي آشــنا كن ــاد دارد، در دوره) 1987( ب ي اعتقدر كنار موضوعات دبستاني بايد تالش شود كه هر موضوع يادگيري، پيش

البته اين بدان معنا نيست كه ارتباط منطقي بين اشـيا . گوناگون چيده شود .دار پيروي كند اي معني ناديده گرفته شود، بلكه تلفيق بايد از قاعده

ي تعاملي يادگيري به شيوه. 6-1

ي واكنشي و ارتباط دوسويه بـا مـردم، دبستاني، به شيوه كودكان پيشيـادگيري در . گيرنـد ها و اشـيا، يـاد مـي دين، مربيان، مكانساالن، وال هم

به همين خاطر الزم است مـواد آموزشـي، . ي فعال است كودكان به شيوه .ي تعامل كودكان را با منابع يادگيري فراهم كنند زمينه

ي كننـده توجه بـه نقـش مربيـان بـه عنـوان تسـهيل . 7-1 يادگيري

ــودك ــرد ك ــيش در رويك ــي ب ــور، مرب ــ مح ــا و ت ــوان راهنم ــه عن ر بمعتقـد اسـت، كـار پلودن. ي محيط است، تا آموزش دهنده دهنده سازمان

بـه اعتقـاد وي، در . مربي هدايت كودك از كشفي به كشـف ديگـر اسـت از . دبستاني، آموزش نبايد تنها به رويكردي خاص منجر شـود ي پيش دوره

هـاي هـا و روش سوي ديگر، كودكان موضـوعات گونـاگون را بـه سـبك در آموزش نبايد كودك را به حال خود رهـا سـاخت، . گيرند متفاوت ياد مي

از او . بلكه بايد بـه وي آمـوزش داد و موضـوعات را بـرايش تبيـين كـرد

16

هاي قابل فهم مطرح كرد و كوشـش سؤاالت اساسي پرسيد، براي او مثال .دست يابد» چيرگي«در حد » يادگيري«كرد تا به

تقد است، نقش فعال مربي به ميـزان زيـادي مع) 1962( ويگوتسكيدارد كـه او همچنـين اظهـار مـي . موجب رشد عقالني كودكان خواهد شد

شود كـه له، زماني تكميل ميئموفقيت كودكان در انجام وظايف و حل مسنقـش مربيـان را ايجـاد برونـر . ترها به آنان كمـك شـود از سوي بزرگ

معتقد است، ايجاد ايـن داربسـت، داند و داربست يادگيري براي كوكان ميانـد، الزم اسـت از تا زماني كه كودكان به يادگيري مستقل دسـت نيافتـه

.ترها رعايت شود سوي بزرگشـود، در فراينـد يـادگيري كودكـان از اين بحـث نتيجـه گرفتـه مـي

دبستان، مربيان بايد از رويكـردي سـازماندهي شـده و داراي سـاختار پيشهاي متفاوت در يادگيري بهره ببرنـد، كودكـان را بـا شاز رو. پيروي كنند

هاي اساسي اما متناسب با سـطح خـود مـواج سـازند، و در جريـان چالش ].2005ايهم، [يادگيري، در زمان مناسب دخالت كنند

ريـزي و توليـد مـواد آموزشـي توان از اصول مطرح شده، در برنامه ميي ان مواد آموزشي بـراي دوره الزم است مربيان و توليدكنندگ. بهره جست

آينـد، مـورد دبستاني، در توليد اين مواد مالحظاتي را كه در پـي مـي پيش :توجه قرار دهند

در قالـب ) مكتـوب و غيرمكتـوب (اي گيري از رويكـرد چندرسـانه بهره .هاي يادگيري بسته

اي يـادگيري و تفكـر انتقـادي در هـاي پايـه توجه به پـرورش مهـارت .تواگزينش مح

.اي در گزينش محتوا رشته ها و مفاهيم بين توجه به مهارت

17

ي كودكان در طراحي مـواد آموزشـي، هاي مورد عالقه توجه به فعاليت نظير سرود و موسيقي، نقاشي و كاردستي، بازي، كـار گروهـي، نمـايش و

.تئاتر، شعر و قصه .ي شخصيت كودكان جانبه تقويت همه .ط كشف كردن براي كودكان از طريق مواد آموزشيفراهم آوردن شراي هاي آموزشي طراحي شده در مواد آموزشي، و ايجاد دار بودن بازي هدف

. ها ترها، اشيا و پديده ي تعامل كودكان با يكديگر، با بزرگ زمينههـاي ي فعاليـت توجه به ايجاد دانش پايه و كافي در كودكان به وسيله

دبستان، ضمن توجه به جريان رشـد شـناختي ن پيشيادگيري براي كودكا .ها آني مـواد تسهيل و تسريع فرايند رشـد منطقـي در كودكـان بـه وسـيله

.دبستان ي پيش آموزشي دورهگرايانه و درهم تنيـدگي محتـوا پيرامـون ضرورت توجه به يادگيري كل

.هاي تربيتي در طراحي آموزشي مفاهيم وسيع و هدفاي كه مربيان را به دخالـت در فراينـد اي آموزشي به گونهتدوين محتو

يــادگيري در زمــان مناســب وادارد و از روش متنــوع در فراينــد يــادگيري .برخوردار باشد

هــاي ي پــروژه طراحــي و تــدوين مــواد آموزشــي بــا توجــه بــه شــيوه گرايانه، بـا توجـه محور اما با رويكرد كل محور و كودك محور، بازي فعاليت

.ه فعال بودن كودكانب .توجه به نيازهاي كودكان در توليد مواد آموزشي براي مثال، (ي تعاملي فراهم كردن زمينه براي ايجاد يادگيري به شيوه

).تعامل كودكان با يكديگر، مربي، محيط و اشيا

18

دبستاني ي پيش هاي آموزش دوره هدف. 2

شـدكننده و مهـارت در شناخت خود و اجزاي بدن به عنوان موجودي ر .استفاده از حواس

.ي زباني هاي اوليه ايجاد مهارت .هاي حسي ـ حركتي ي توانايي توسعه ).اي بهداشتي، ايمني و تغذيه(ها توجه به محافظت اندام .هاي آن و نيز مراقبت از طبيعت زيست و توجه به زيبايي شناخت محيط .ضيدر علوم و ريا درك مفاهيم پايه ــر مشــاهده، طبقــه پــرورش مهــارت بنــدي و هــاي فراينــد تفكــر نظي

.گيري اندازههـاي سـاده و هاي تفكر انتقادي نظير تجزيـه و تحليـل پرورش مهارت

.تركيب .آشنايي با خانواده، محيط اطراف، جامعه، قوانين و مقررات اشـي، ها، طراحـي، نق بيان زيبايي(ها پرورش ذوق هنري و درك زيبايي

...).آميزي، ساختن و رنگگيـري، توانـايي در توانايي در تصميم: هاي زندگي نظير پرورش مهارت

.ايجاد روابط بين افراد و توانايي در خودگرداني .شناخت كشور و نمادهاي آن .هاي خلقت و آشنايي با نمادهاي ديني شناخت خداوند از طريق نشانه دبستاني بـا توجـه بـه ي پيش محورهاي آموزش در دوره. 3

ها هدفدادن فرصـت بـه كودكـان بـراي :رشد فردي، اجتماعي و عـاطفي

انطباق با محيط كودكستان، شناخت محيط اطراف كودكستان، شناخت راه

19

هـا، مشـاغل مـردم، آداب و خانه به كودكستان، خانواده، فاميـل، همسـايه ي با افراد گـروه بـازي، ها، تعطيالت مهم، انواع لباس، همكار رسوم، جشن

دردي، توجه به مقررات، محبت كردن، تحمل ديگران، وليت، همئقبول مسفرو خوردن خشم، بازي با ديگران، رعايت نوبت در بازي، گـوش دادن بـه

.حرف مربي و والدين و احترام به والديندادن فرصـت بـه :ي خود، محـيط اطـراف و جهـان دانش درباره

هـا، كارگيري حـواس گونـاگون، شـناخت انـدام و به كودكان براي شناختهاي طبيعـي موجـود شناخت نيازهاي بدن، حفاظت از بدن، شناخت پديده

هـا، هـا، رودهـا، آب در محيط زندگي كودك نظير گياهان، جـانوران، كـوه زيسـت، روز، بيابـان، حفاظـت از محـيط ها، دريا، هوا، تغييرات شبانه درياچه

ساز ماننـد خانـه، مدرسـه، هاي انسان ا، شناخت پديدهه كننده شناخت آلودهها، شناخت روستا، شهر، كشور، و نيـز ي پليس و وظايف آن درمانگاه، اداره

هــا و كننــده ونقــل، گــرم شــناخت وســايل فنــاوري نظيــر وســايل حمــل ها و همچنين وسايل ارتباطي مانند تلفن، تلفن همراه، راديـو و كننده خنك

.تلويزيوندادن فرصـت بـه كودكـان بـراي :هاي زباني و زبان بصري مهارت

هـا، بيـان نظـرات و ها، درك معناي شـنيده شناخت صداها، بررسي شنيدهاحساسات از طريق جمالت كوتاه، سخنگويي در برابر جمع، بيان كلمـات،

، ترسـيم نقطـه، خـط ...بيان احساسات به كمك حركات دسـت، چهـره و عمودي، گرد و چهـارگوش، ترسـيم صـداها و خط افقي، كوتاه، خط تيره،

.شناخت شكل صداها در كلمهدادن فرصت به كودكان بـراي شـناخت ابعـاد فضـاي :دانش رياضي

ي رياضـي، اعـداد و هاي ساده گيري، درك شكل رياضي، مهارت در اندازههـاي مناسـب كـه امكـان كشـف، كـردن زمينـه الگوها، از طريق فـراهم

.ها فراهم كند مل را براي بچهيادگيري، تمرين و ع

20

دادن فرصت بـه كودكـان بـراي :هاي عقالني و تفكر خالق مهارت بنـدي، درك شـكل اشـيا، بنـدي، طبقـه گيري، دسته مشاهده كردن، اندازه

آوري اطالعـات، مرتب كردن، درك توالي، حدس زدن، درك روابط، جمـع ل، تركيب قضـاوت، گيري، تجزيه و تحلي هاي ساده، تفسير، نتيجه آزمايش

...بيني و داوري، استدالل، پيشهـا، دادن فرصت به كودكان براي شناخت بيماري: بهداشت و ايمني

ها، ايمني در خانه و نيز هنگـام بـازي ها، پيشگيري از بيماري علل بيماريي در كوچه، پارك، مدرسه، عبور از خيابـان، محـل شـنا، جنگـل، حاشـيه

.ي تيز و برندهرودخانه و كار با اشيادادن فرصت به كودكان بـراي مواجـه شـدن بـا :هاي زندگي مهارت له، برقـراري ارتبـاط مـؤثر بـا ئي حـل مسـ گيـري و نحـوه له، تصميمئمس

ديگران، شناخت خطرات محيطـي، خـودگرداني و حـل مشـكالت خـود و .ديگر كودكان

و دادن فرصت به كودكان بـراي درك : شناسي ذوق هنري و زيبايي آميزي، شكل دادن و ساختن اشيا با ها، رنگ ها، نقاشي از پديده بيان زيبايي

كاغذ، گل، خمير، خواندن سرود، حفظ كردن شعر، بيان داسـتان، شـناخت .وسايل توليد صداهاي مطلوب، نمايش و بازي

هـاي دادن فرصت به كودكان بـراي انجـام مهـارت : رشد جسماني هـاي بـدن كه انـدام ها درخصوص اين آن ظريف حركتي و افزايش آگاهي

.كه سالم باشند، به چه چيزي نياز دارند كنند و براي اين چگونه كار ميدادن فرصت بـه كودكـان بـراي شـناخت خـدا بـا : ها دين و ارزش

هاي طبيعي، پاسخ به سـؤاالت كودكـان بـا بيـان استفاده از آيات و پديدهي هايي از قرآن، بيان نحوه ر داستانساده، معرفي ساده و اجمالي قرآن، ذك

هـاي سـاده از ي خدا با انسان از طريق افراد برگزيده، ذكـر داسـتان رابطه

21

هـاي كوچـك قـرآن، و آشـنا كـردن پيامبر و امامان، حفظ آيات و سـوره .ها و روزهاي مقدس كودكان با مكان

دبستاني ي پيش مواد آموزشي در دوره. 4

هاي دبستاني ممكن است، در قالب بسته يشي پ مواد آموزشي در دورهي يـك بسـته . هـاي آموزشـي گونـاگون توليـد شـود آموزشي و يا كتـاب هاي يادگيري است كـه در اي از مواد آموزشي و فعاليت آموزشي، مجموعه

.شود ي محتوايي وسيعي تهيه مي ارتباط با زمينه : ي آموزشي پنج ويژگي برشمرده است براي بسته آنرو

.كيد بر انفرادي شدن آموزشتأ ها با توجه بـه مفـاهيم وسـيعي كـه در درون سازماندهي مواد و فعاليت

.شود دهي موضوع آموزشي ديده مي بسته و قابل نظم هاي هم بخش .ها و انتظارات آموزشي بيان صريح هدف .اي ي انواع گوناگون مواد يادگيري چندرسانه ارائه هـاي متقابـل ويـژه كـنش متفاوت يادگيري، بـه هاي بيني فعاليت پيش

.نوآموز ـ نوآموز؛ مربي ـ نوآموز و مربي ـ مربي

دبستاني ي پيش ي آموزشي براي دوره اجزاي يك بسته. 5ي آموزشي، شامل كتاب راهنماي مربي، كتاب ثبـت اجزاي يك بسته

گـويي، هاي قصـه مشاهده و بازبيني پيشرفت كودك، كارت فعاليت، كارتگـويي، نـوار ها، كتاب كاربرگ كودك، نوار قصـه هاي مستند، نگاره عكس

هـاي هـاي پشـتيبان در حـوزه هـا و فـيلم موسيقي، فيلم ويـدئويي، كتـاب هاي مرجع در هنر و علم براي كودكان گوناگون هنر و علم و معرفي كتاب

هـاي توليـد مـواد جا، تنها معيارها و ويژگي در اين]. 1384بازرگان، [است .گيرند دبستاني مورد مطالعه قرار مي ي پيش مكتوب آموزشي براي دوره

22

ي آموزشي هاي بسته ويژگي. 6

افزارهــاي آموزشــي كارآمــد كــه يــك سيســتم كامــل از مجموعــه نــرم .دهند ي آموزشي را تشكيل مي كنند، بسته هاي يادگيري را عرضه مي فعاليت

هاي آموزشي هاي بسته هدف. 7ي هـاي بـالقوه وپـرورش اسـتعدادها و توانمنـدي ن آموزشانفرادي كرد

.نوآموزان .هاي نوآموزان يابي از آموخته علمي كردن ارزش .تعميق يادگيري .راهنمايي مربي در تدريس و طراحي آموزشي و درسي

دبستاني هاي آموزشي پيش ها و معيارهاي توليد بسته ويژگي. 8

ي وپـرورش در دوره وب و اصـول آمـوزش ي درسي مص ارتباط با برنامه .دبستاني پيش

.فراهم كردن زمينه براي رشد چندبعدي كودك .ي آموزشي با يكديگر هماهنگي اجزاي بسته .متناسب بودن با شرايط بومي و محلي هاي يـادگيري مناسـب بـراي كودكـان از طريـق فراهم كردن فرصت

.هاي گوناگون يادگيري سبكهـاي پذير، به جـاي تأكيـد بـر رشـته رويكرد تلفيقي و انعطافتوجه به

.مجزا .ها و فعال كردن كودكان در جريان توليد قابل يادگيري بودن فعاليت .برخورداري از امكانات متنوع ديداري، شنيداري و مكتوب

23

در نظر گرفتن امكانات ثبـت، مشـاهده و بـازبيني پيشـرفت كـودك در .و يا امكانات متنوعهاي يادگيري فرصت

.هاي بعدي امكان دريافت بازخورد، به منظور استفاده در فعاليت .هاي كودكان مرتبط بودن با عالقه .هاي تفكر انتقادي هاي فرايند تفكر و مهارت توجه به پرورش مهارت .دبستان ها با توانايي كودكان پيش تناسب فعاليت دبستاني ي پيش دورههاي آموزشي در انواع كتاب. 9

تـوان بـه چهـار گـروه دبستاني را مي ي پيش هاي آموزشي دوره كتاب :تقسيم كرد

.هاي آموزشي براي كودكان هاي فعاليت كتاب. 1 .هاي كار، تمرين و ارزشيابي كودكان كتاب. 2 ).راهنماي مربي(هاي مربيان ي مهارت هاي توسعه كتاب. 3 .نافزايي مربيا هاي دانش كتاب. 4

24

هاي آموزشي براي كودكان هاي فعاليت كتاب. 1-9هاي متناسـب بـا هاي آموزشي در قالب فعاليت ها، برنامه در اين كتاب

ها، مفاهيم مستتر در شوند و مربي با استفاده از اين كتاب مي كودكان ارائههـاي قصـه، شـعر، ي كتـاب مجموعـه . كند ها را به كودكان منتقل مي آن

ستي، نمايش خالق، نقاشي، مشاهده، گـردش علمـي، بحـث و بازي، كارد .گنجند وگو و اجراي آزمايش در اين مجموعه مي گفت

شعر كودك ها و معيارهاي كتاب ويژگي. 1-1-9

عبارت است از اثري كه در آن احسـاس، عاطفـه و ، كتاب شعر كودكاز عناصـر اي از راه كـاربرد زبـان و بـا اسـتفاده هاي شاعر به گونه انديشه

انگيـزي، موسـيقي شـعر، شـكل و شعري از نوع احساس و عاطفه، خيـال ها و معيارهاي شعر كودك ويژگي. ساختار، به زبان كودكانه بيان شده باشد

: بدين قرار است .گيري از واژگان كودكان سادگي و بهره .كوتاهي شعر و قابل حفظ بودن آن .ي پراكندهها پرهيز از انباشت اطالعات و حرف .گويي استفاده از زبان ايجاز و چكيده .هاي حسي انگيز بودن و استفاده از تشبيه خيال .شخصيت بخشيدن به اشيا و امور هـاي آوايـي كـالم، از نـوع رعايت موسيقي در شعر كودك، نظير رابطه

.آرايي وزن عروضي و هجايي، قافيه، رديف، تكرير و واج .زانندگيداشتن حس برانگي .ها و چيزهايي كه آنان هر روزه با آن سروكار دارند ارتباط با دنياي بچه .رعايت ساختار در شعر يا هماهنگي و پيوستگي عمودي و افقي .برخورداري از محتواي آموزشي

25

.كمك به كودك در مراحل رشد .استفاده از بيان ظريف، هنرمندانه و كامالً غيرمستقيم .تناسب در كاربرد عناصر شعري و شناخت مخاطب رعايت نوآوري، نوجويي و تحريك حس كنجكاوي كودكان، به منظـور كشـف

.جهان اطراف خود ي كودك ها و معيارهاي كتاب قصه ويژگي. 2-1-9

اي است كه در آن نويسنده، فكر، احساس و باور قصه يا داستان نوشتهتوانـد قصـه مـي . كنـد خواننده ارائه ميخود را در قالب روايتي داستاني به

ي تخيلي و غيرواقعي داشته باشد و يا واقعيات زندگي در آن بـا كامالً جنبهمعمـوالً آنچـه باعـث كشـش و . رنگ و بوي تخيل نويسنده تجلـي يابـد

شـود، مـاجرا و رويـدادهاي آن و مفهـوم اصـلي و پيـام جذابيت قصه مـي ها و ويژگي. تقيم در اثر آورده شودنويسنده است كه بايد به صورت غيرمس

: ي كودك بدين قرار است معيارهاي قصه .داشتن طرح يا به عبارت ديگر، آغاز، ميانه و پايان داستان .هاي تربيتي داشتن موضوع و مرتبط بودن با حيطه .داشتن درونمايه يا محتواي اصلي .ي ديد داشتن زاويه .پردازي توجه به شخصيت .سازي در زمان و مكان حنهص وهـاي روحـي فضاسازي به منظور آشنايي با جو داستان و بيان ويژگي

.ها رواني شخصيت .بيان روابط به شكل منطقي و علت و معلولي ي مطـرح شـده در اثـر، بـا ذهنيـت مانندي يـا تطـابق تجربـه حقيقت

.مخاطب .وگو برخورداري از لحن و گفت

26

.رپذيري در خوانندهتقويت حس باو اي كه مخاطب را به شكل پويا با اثـر پيونـد نمود عنصر تخيل به گونه

دهد و او را ياري كند، تا فضاهاي ذهني و تفكـر نويسـنده را دريابـد و بـا .ها ارتباط برقرار سازد آن .ي غيرمستقيم آموزش به شيوه .پرهيز از پراكندگي مفهوم .سازي زبان ير سادگي، زيبايي و غنيرعايت اصول نوشتاري نظ .هماهنگي سني با مخاطب به لحاظ طرح درونمايه و موضوع ها و معيارهاي كتاب نقاشي كودك ويژگي. 3-1-9

ها و مفاهيم در تـأثير به شكلي كه كودك براي بازآفريني وقايع، پديدهبـه طـوري كـه . گـوييم از ادراكات خود ترسيم كند، نقاشـي كـودك مـي

: ها و معيارهاي توليد آن بدين قرار است ژگيوي .فراهم كردن امكان براي ترسيم شكل توسط خود كودك .ها، احساسات و عواطف كودك در ترسيم نقاشي كارگيري انديشه به ي شـكل ترسـيم ها، موضوعات و مفاهيم بـه وسـيله بيان وقايع، پديده .شده .رعايت آزادي عمل و انتخاب براي كودك ك، ررعايـت سـطح د (رعايت تناسب سني كودك در طراحـي فعاليـت

).توان كاري و تمايل كودك .ي كليشه و الگو پرهيز از ارائه ي مناسب بـراي بـروز خالقيـت و امكـان واگرايـي فراهم كردن زمينه

.موضوع

27

ها و معيارهاي كاردستي كودك ويژگي. 4-1-9

كار، احساسـات و يـا تمـايالت به اشياي حجمي كه كودك متأثر از اف، داراي طـول، عـرض و ارتفـاع حجـم . (گويند سازد، كاردستي مي خود مي

هـا و ويژگـي ). اي در بيـان شـكل آن دارد كننـده است و نور نقـش تعيـين :معيارهاي توليد آن بدين قرار است

كودكان موضوعي را در ذهن خـود :شود شيء توسط كودك ساخته مي آورند و براسـاس طرحـي كـه در زار و موادي را گرد ميكنند، اب مجسم مي

وسـاز اسـت كـه در همـين فراينـد سـاخت . سازند ذهن دارند، شيء را ميبـراي مثـال، فقـط بريـدن كاغـذ، كاردسـتي . كاردستي مورد توجه اسـت

.شود محسوب نميهاي دستي كودك ي ادراكات، فنون و مهارت حجم ساخته شده، زائيده

: اند هاي كودك از دو منظر قابل مالحظه دست ساخت :استزند، آنچـه در وساز مي كودك زماني كه دست به ساخت :بعد بياني. 1

.رساند كند را به اجرا و خلق مي ذهن خود مجسم ميمنظور، توان و مهـارتي اسـت كـه بـه : توان فني و مهارتي كودك. 2

هنيـت او تـر بـه ذ هايش هرچه بـيش ساخته كند، تا دست كودك كمك مي .نزديك باشند

هـا بـه منظـور نبايد فراموش كرد كه آموزش فنـون و مهـارت :تذكر .تقويت بيان كودك هستند و به تنهايي ارزش چنداني ندارند

ي طراحي ذهني و چه كودك چه در مرحله: توجه به آزادي عمل كودك ايـن كـودك اسـت كـه . ي ساخت، بايد آزادي عمل داشته باشد در مرحله

الزم بـه ذكـر اسـت، دادن . گيرد چـه بسـازد و چگونـه بسـازد تصميم مياي باشـد كـه آزادي بايد به گونـه ... ي انجام فعاليت و موضوع، تعيين نحوه

.عمل، از كودك گرفته نشود

28

فعاليـت :هـاي سـني كودكـان هـا و توانـايي فعاليت با ويژگيتناسب و ) درك(، رشد ذهنـي )توانايي انجام(مهارتي : ي كاردستي بايد از سه جنبه

هـاي كودكان فعاليـت . ، با سن كودك متناسب باشد)جذابيت(رشد عاطفي از . را كه در آن احساس بيهودگي كنند، چندان دوسـت ندارنـد خيلي سادهتوجه به اصـل . كند فعاليت دشوار، آنان را مأيوس و دلزده مي طرف ديگر،

كودكـان هـاي نيازها در ارتقـاي توانـايي و رعايت پيش» ساده به مشكل«موضـوع ). ها بايد به تدريج و با برنامه تقويت شود مهارت(بسيار مهم است

كـار بايــد در ظــرف ادراك كــودك جـا بگيــرد و كــودك، درك و تصــوير اي كه فعاليت بـا در نهايت، رابطه. ن خود را از آن داشته باشدمتناسب با س

شـود و كنـد، موجـب جـذابيت آن مـي عاطفه و تمايالت كودك برقرار مي .شود كودك ناخودآگاه، به انجام فعاليت ترغيب مي

هاي قبـل از در سال :ي مناسب، براي بروز خالقيت فراهم آوردن زمينه ايي كه به كشف مـواد و لـوازم هنـري منجـر ه دبستان، كودكان از فعاليت

بنـابراين، بايـد بـه كودكـاني كـه سـرگرم چنـين . برنـد شود، لذت مي ميترهـا اكتشافي هستند، فرصت داده شود، تا كار خود را بدون دخالت بـزرگ

.ي ذاتي خود را برآورده سازند دنبال كنند و نياز خالقههـاي ذهنـي و الگوهـاي كليشـه ي ارائه: ي الگو و كليشه پرهيز از ارائه

هـاي كودكـان كـم اسـت، عملي، با توجه به اين موضوع كه ميزان تجربهي بنابراين بايد فرصت داد تا همه. پذير كند تواند بروز خالقيت را آسيب مي

.كودكان، ساختن را تجربه كنند ها و معيارهاي كتاب بازي كودك ويژگي. 5-1-9

ودك از روي ميـل و رغبـت و بـا شـور و هايي كه ك ي فعاليت به كليهبـازي داراي قـانون و مقـررات . شود دهد، بازي گفته مي اشتياق انجام مي

است، ولي تحميلي نيست، و نيز فعـاليتي اسـت كـه عنصـر تفـريح در آن

29

شرط مطلوب شرطي است كـه انجـام (موجود و داراي شرط مطلوب باشد عيارهـاي آن بـدين قـرار هـا و م ويژگـي ). آن از كودك خواسته شده است

: است .هاي كودكان ها، نيازها و توانايي متناسب بودن بازي با ويژگي هاي حسـي ـ هاي گوناگون بدن و پرورش مهارت هماهنگي بين اندام

...).كردن، دويدن و رتابپ راه رفتن، دويدن،(حركتي العمـل بـه موقـع و پـرورش توجه به تقويت دقت و تمركز و عكـس هاي رشـد الزم است بازي، عالوه بر تقويت دقت و تمركز، زمينه :قيتخال

گيري فردي، نگاه تازه و جديد به دنيـاي خالقيت، اعتماد به نفس، تصميم .را فراهم آورد... له و پاسخ به موقع وئاطراف، كشف و حل مس

هـا و الزم اسـت فعاليـت ):معنـي و مفهـوم (دارا بودن تعبير منطقـي براي مثال، در بـازي . وجود در بازي، تعبير منطقي داشته باشندرفتارهاي م

گرگم به هوا، وجود تعبير منطقي گرگ و گوسفند دليل تعقيب و گريـز آن .دو است

اين بخش، موجب :هاي متفاوت بازي ي منطقي بين بخش وجود رابطه شـود؛ ماننـد درك و عملكرد خوب كودك و انسجام و جذابيت بـازي مـي

ي پر و باال بردن دسـت و هماهنگي كه بين گفتن نام پرنده و كلمهارتباط .وجود دارد» پر غ كال«در بازي

:هاي نامناسب در برخورد بـا كودكـان نـاموفق ي روش پرهيز از ارائه اي طراحي شود كه بر اعالم برنده و بازنده، تأكيد زيادي بازي بايد به گونه

توجه كند كه كودكي كـه تـوان انجـام طراح بازي بايد به اين نكته. نشوددرست فعاليت را ندارد، نبايد به مـدت طـوالني از بـازي اخـراج شـود، تـا

شود، در صورت موفـق پيشنهاد مي. فرصت كسب مهارت را از دست ندهدنشدن يا باخت كودك، نقش جديدي به او داده و يا انجـام فعـاليتي بـه او

.واگذار شود

30

ارهاي كتاب نمايش خالق كودكها و معي ويژگي. 6-1-9ها نيازهاي كودكان را با كمك خودشان، به شكل مفهـومي اين كتاب

نمـايش . دهنـد و در قالب نمايش و به صـورت غيرمسـتقيم آمـوزش مـي اي بـراي ريزي شده براي يادگيري كـودك و وسـيله خالق، تمريني برنامه

نـين، فعـاليتي همچ. ي نظرات، احساسات و رفتارهـاي اوسـت بيان آزادانهي حركـت، پـانتوميم، بخـش اسـت كـه در آن كودكـان، بـه واسـطه لذتپردازي، به طور تجربي مفاهيم و كردن و شخصيت گويي، نقش بازي بديهه .آموزند هاي مورد نظر را مي مهارت

ي نمايش خالق، راهـي بـراي آميـزش هنـر و آمـوزش، و بـه منزلـه ال، باعـث رشـد شخصـيت و ي مطلوب يادگيري است كه در عين ح شيوه

در نمايش خالق، سـاخت يـك . شود پرورش ذهن و خالقيت كودكان مياي و مطلوب، مورد نظر نيست، بلكه كيفيت قصه يا نمايش در سطح حرفه

كنـد و مشـاركت او در تمـام مسيري كه كودك به همراه مربي طـي مـي ودك ها و معيارهاي كتاب نمايش خالق كـ ويژگي. مراحل مورد نظر است

: بدين قرار استنمـايش خـالق، رونـدي :فعاليت مطابق با تعريف نمايش خالق باشد

علمي و كاري گروهي توسط كودكان است كه در آن مربي، بـا تشـخيص ها و نيازهاي كودكان و با كمـك خودشـان، مفـاهيمي را در قالـب توانايي

بـه صـورت غيرمسـتقيم آمـوزش ) بازيگري و نقش بازي كـردن (نمايش .دهد ميهاي سني كودكان طراحـي ها و توانايي فعاليت بايد متناسب با ويژگي

.شوددر نمـايش :ي آن است تر از نتيجه روند فعاليت مهمدر نمايش خالق،

اي و مطلـوب، هـدف خالق، آماده شدن قصه يا نمـايش در سـطح حرفـه بـه تر از آن، ارزيابي كيفيت مسـيري اسـت كـه كـودك بلكه مهم. نيست

31

كند و در تمام مراحـل تمرينـات، مشـاركت مسـتقيم همراه مربي طي مي .داردنمايش خـالق، :در نمايش خالق، تأكيد بر امكانات و تجهيزات نيست

خالق و همراه بـا كـودك (كودك، يك مربي واجد شرايط يتنها به گروهو فضـايي كـه بتـوان در آن بـه راحتـي ) دهنده در تمام مراحل و نه فرمان

.فعاليت كرد، نياز داردآفريني كودك است، وجـود چون در نمايش خالق تأكيد بر نقش :نكته

... امكاناتي مثل لباس خاص نمـايش، وسـايل صـحنه، گـريم، موسـيقي و گونـه امكانـات در مراكـز آموزشـي، در صورت وجود ايـن . ضروري نيست

.ها استفاده كرد توان از آن ميعمل نسبي بـراي كـودك وجـود داشـته در نمايش خالق بايد آزادي

اس امنيـت باعـث سـ دادن آزادي عمل به كودك ضـمن ايجـاد اح :باشدهـاي وجو و بر طبق يافته رو شود، و آن را جست شود، او با حقيقت روبه مي

اين فرصت مناسـبي بـراي كسـب تجربـه و بيـان خـالق . خود عمل كند .توسط كودك است

ني است كـه كـودك در چـارچوب آزادي عمل نسبي به اين مع :نكتهخـواه نمـايش دهـد و ي كالس، آنچه را مربي از او خواسته، بـه دل برنامه

.بيان كنداگر توانايي به تصور درآوردن آنچه وجـود نـدارد :گسترش عنصر تخيل

ي تخيالت كودكان كننده را تخيل بناميم، نمايش خالق بايد بتواند هدايتهمچنـين بايـد . به امور عيني نزديـك كنـد ها را گسترش دهد و باشد؛ آن

بتواند برخوردهاي عملي و عيني كـودك را بـا واقعيـت دنيـاي پيرامـونش .تر سازد تر و نزديك بيش

نمايش خالق بايد بتواند باعث برانگيختن، تقويت و پرورش خالقيـت كـردن در پـردازي و خلـق در نمايش خالق، توجه بـه بديهـه : دوكودك ش

شود و استفاده از اعضاي بدن و صـدا برانگيختن خالقيت ميلحظه، باعث

32

در اجراي نمايش خـالق توسـط كـودك، تكـرار و تـداوم آن و همراهـي موقـع و مناسـب مربـي در نمـايش خـالق، موجـب تقويـت و پـرورش به

.خالقيت خواهد شدتعيـين شـده نـدارد و اسـاس كـار، بـر نمايش خالق، متن از پـيش

چيـز در لحظـه و بـا كمـك خـود همه :است) پردازي بداهه(سازي بديههمتني براي حفظ كردن وجود ندارد و تنها متني كـه . شود كودكان خلق ميشود، شرح فعاليتي است كه مربي آن را براسـاس موضـوع از قبل تهيه مي

ولـي . كنـد واحد كار و در نظر گـرفتن تعـداد و نـوع تمرينـات تهيـه مـي .ي خود كودكان است دهچگونگي اجراي تمرينات به عه

در نمـايش خـالق، :يـت لافعي كودكان در تمام مراحل مشاركت همه آنان در مراحل گونـاگون فعاليـت . مشاركت كودكان الزم و ضروري است

در كنار ) سازي و نمايش دادن آن ها، قصه وگو، اجراي تمرين بحث و گفت(تمـام كودكـان ضروري است، . مربي مشاركت مستقيم و غيرمستقيم دارند

.در فعاليت شركت كنند و كودكي منفعل نباشدكننـده، اجراكننـده و ي كودكان شـركت در نمايش خالق، همه :نكته

.تماشاگر هستند ي كودك ها و معيارهاي كتاب مشاهده ويژگي. 7-1-9

، كتابي است كه از طريق آن، كودك به مشاهده و بررسـي كتاب مشاهدهمشاهده فرايندي است كه از طريـق آن، بـه . پردازد يهاي محيط اطراف م پديدهكنيم، و در واقع، توصيفي براي يـك واقعيـت، هاي محيط اطراف توجه مي پديده

همچنين، مشاهده نخسـتين گـام در . بدون هرگونه تالش براي تفسير آن استپـرورش مهـارت مشـاهده . شـود پژوهش، آزمايش و انجام قضاوت محسوب مي

وجوي اطالعاتي باشند كه بر طور آگاهانه، در جست كودكان بهشود كه سبب ميي علمـي ي مشـاهده ترين اعمـالي كـه نشـاندهنده از مهم. افزايد دانش آنان مي

توان به استفاده از حواس گوناگون، به كارگيري وسايل كمكـي بـراي است، مي

33

ديـده و ، توجـه بـه جزئيـات مربـوط بـه جسـم، پ ...)بين و ذره(تر ي دقيق مطالعهها با محيط اطراف و توجه به ترتيـب و تـوالي وقـايع اشـاره موضوع و ارتباط آن

.كرد : ها و معيارهاي توليد كتاب مشاهده بدين قرار است ويژگي

ي نوآموزان بـراي با طرح پرسش مناسب، انگيزه :طرح پرسش مناسب .رود تر، باال مي تر، بهتر و بيش ي دقيق مشاهده

ي يـك موضـوع يـا آوري شواهد درباره اسب براي جمعريزي من طرح ي آزاد و فرصـت بـراي بحـث دادن فرصت كافي بـراي مشـاهده :رويدادشود، شـواهد ي مجدد، سبب مي ي مشاهدات و ترتيب دادن مشاهده درباره .تر و معتبرتري در اختيار نوآموزان قرار گيرد تر، دقيق بيش

هـاي مـورد مشـاهده و توجـه بـه برقراري ارتباط بين اجزاي پديـده هاي مشخص به كودكان، تا بتواننـد شامل راهنمايي :هاي متفاوت آن جنبه

.ي جزئيات و روابط بپردازند ي سطحي گذشته و به مشاهده از مشاهدهتواننـد، كودكان از اين طريـق مـي :وگو ايجاد زمينه براي بحث و گفت

تـوان همچنـين مـي . ننـد حاصل مشاهدات خود را براي يكديگر تعريف كبينـي هايي فراهم كرد، تا آنان ضمن توصيف مشاهدات، بـه پـيش فرصت

.فرايندهاي مشابه و پيشنهاد فرضيه نيز بپردازند ها و معيارهاي گردش علمي كودك ويژگي. 8-1-9

گردش علمي، فعاليتي اسـت كـه بـراي درگيـر سـاختن كودكـان بـا در محيطـي جديـد طراحـي شـده ي، تجربيات يادگيري نوآورانه و مشاركت

سازد، يادگيري كودكان را از داخـل گردش علمي مربيان را قادر مي. استگـردش . گسـترش دهنـد ) بيرون از كـالس (تر ي بزرگ كالس، به جامعه

علمي براي كودكان، مانند آزمايشگاهي است كه يادگيري در آن، از طريق بـه . گيـرد شـكل مـي هـاي غنـي هاي علمي تجربه شده در محيط فعاليت

: هاي گردش علمي بدين قرار است طوري كه ويژگي

34

.ي درسي داخل كالس باشد متمم و مكمل برنامه .به افزايش درك و دانش از موضوع منجر شود .واقعي بودن موضوع مورد مطالعه را مدنظر قرار دهد .هاي كالسي فراهم آورد اي براي بحث زمينه .ي گزارش بينجامد هده و ارائهبه پرورش فن مشا .هاي ذوقي و گرايش به هنر را پرورش دهد فعاليت .آوري اطالعات و شواهد و مدارك منجر شود به پرورش مهارت جمع .هاي كار گروهي و روابط اجتماعي را تقويت كند مهارت ها و معيارهاي كتاب آزمايش كودك ويژگي. 9-1-9

كامالً علمي، تعريـف شـده و كنتـرل شـده اي آزمايش علمي، تجربهآزمايش علمـي . رسند است كه ديگران نيز با انجام آن، به همان نتيجه مي

هـاي هاي علمـي را بـا اسـتفاده از روش حل كند، راه به كودكان كمك ميدانشمندان به دست آورند، اطالعات مفيد علمي را مستقيماً كسب كننـد، و

. ها را به كار گيرند و حتي تعميم دهنـد ند، آنمفاهيم علمي را عمالً بشناسآن را در تـوان، هاي اكتشاف است و از اين حيث مي آزمايش، يكي از شيوه

سه گروه اكتشاف به روش آزمون و خطـا، اكتشـاف تصـادفي، و پـژوهش .بندي كرد طراحي شده گروه

اگرچه هدف نهايي، توانمندي نوآموزان در طراحي پـژوهش و اجـرا و هـاي مخاطبـان دوره، يابي نتايج آن است، اما با توجـه بـه محـدوديت ارزبرخي از اي كه ها و نتايج را انتظار داشت؛ به گونه توان تعديل در هدف مي

ي مشاهدات ساده توان در زمره دبستاني را مي ي پيش هاي دوره آزمايش دبسـتاني، ي پـيش هـاي دوره چرا كه با توجه به ويژگي .نيز محسوب كرد

طراحي آزمايش علمي در اين دوره با معيارهاي علمي، بسيارمشكل خواهد سـاختن مشـاهدات هـايي بـراي غنـي بدين لحاظ، طراحـي فرصـت . بود

35

تواند، عامـل مناسـبي بـراي آمـادگي نوآمـوزان در طراحـي و اجـراي ميهـا و معيارهـاي توليـد ويژگـي . تر بعدي باشـد هاي علمي پيچيده آزمايش

:بدين قرار استكتاب آزمايش هايي كه طي آن نوآموزان بتواننـد، بـه دسـتكاري در ريزي فرصت طرح

.متغير يا متغيرهاي مورد مشاهده بپردازندي نتـايج كـار كـه بـر اثـر بيني فرصت مناسب به منظور مشـاهده پيش

.دستكاري، تغيير موقعيت، شرايط و عوامل به وجود آمده استبينـي اختيار نوآموزان، به منظور تفسير و پيش هايي در قرار دادن فرصت

.هاي مشاهده نتايج در شرايط و موقعيت .انجام آزمايش توسط خود نوآموزان

وگو كودك ها و معيارهاي كتاب بحث و گفت ويژگي. 10-1-9هـاي گروهـي وگو، روشـي اسـت كـه براسـاس فعاليـت بحث و گفت

هـاي آموزشـي ها و موقعيت تشود و در آن، فرص نوآموزان سازماندهي ميشوند كه نوآموزان قادر باشـند و تشـويق شـوند ريزي مي اي برنامه به گونههـايي كـه كودكـان انـواع فرصـت . هاي خود را به نمايش بگذارند كه ايده

وگو با يكديگر بپردازند، عبارتنـد مايل و قادر هستند در آن به بحث و گفت : از

وگوي غيررسمي گفت. 1هـاي سـازمان نيافتـه انجـام وگوسـت كـه در موقعيـت گفت نوعي از

هايشـان صـحبت ي خـود و توانـايي گيرد و طـي آن، كودكـان دربـاره مي .كنند مي

وگوي رسمي گفت. 2خواهنـد، مربـوط يـا ي هرچـه مـي كودكان به نوبت درباره :نوع اول) الف

وگـو تاين جلسات، معمـوالً تركيبـي از بحـث و گفـ . كنند نامربوط، صحبت مي

36

ها، بـه اين فرصت. گيرد ي موضوعات، اشيا و تجربيات گوناگون را دربرمي درباره .شود شدن، ناميده مي وگو، زنگ اخبار و يا زنگ دور هم جمع نام زنگ گفت

. گيرنـد هاي روزانه شكل مـي وگوها پيرامون برنامه گفت :نوع دوم) بدر مورد كار با مـواد هاي خود و نيز ي تالش در اين مرحله، كودكان درباره

در پايان هر جلسه، بايد فرصتي براي معرفـي كارهـاي . كنند وگو مي گفتانـد، هايي كه حـل كـرده لهئسازي، اختراع و مس خود مثل نقاشي، ساختمان

.داشته باشندي له بـه وسـيله ئريزي گروهي يا حل مسـ شامل برنامه :نوع سوم) ج

ي شود، تا نظرات خود را درباره مي در اين حالت از افراد دعوت. گروه استهـاي آينـده، موضوعي مشخص با ديگران در ميان بگذارند، و نيـز برنامـه

.هاي خود را شرح دهند ها و ايده عالقه

وگو هدف بحث و گفتي موضـوعات درسـي اهميـت وگو، براي يادگيري همـه بحث و گفت

افـت صـريح آن از دارد، زيرا براي كودكان، فرايند كسب اطالعات، بر دريتـري ديگران برتري دارد و كودكان در اين نوع فعاليـت، مشـاركت بـيش

.دارند

وگو معيارهاي توليد كتاب بحث و گفتكند و بحث را بـه سـمت دسـتيابي بـه گر را ايفا مي مربي نقش تسهيل

.دهد اطالعات سوق مي .هدف كامل و واضحي براي بحث تدارك ديده شود .كارگيري انديشه شود هاي متعدد باشد و باعث به ي جوابله دارائمس بـارش مغـزي، تفكـر زوجـي، (هـا هاي متفاوتي براي بيان ايده از شيوه

.استفاده شود) تحليل موردي و ايفاي نقش .تر نوآموزان فراهم آورد هايي براي مشاركت بيش فرصت

37

يابي كودكان هاي كار، تمرين و ارزش كتاب. 2-9

هـايي بـراي تعميـق و تثبيـت ها، ضمن ايجاد فرصـت نه كتابگو اينيابي از كودكان، شناخت استعدادها و ي ارزش ها، مربيان را در زمينه آموختههاي الزم ها، فرصت در اين كتاب. دهد ياري مي... هاي آنان، و مندي عالقه

هـاي متنـوع بـراي براي تمرين، تكرار و تثبيت يادگيري در قالب فعاليـت كنـد، بـدون كه به مربيـان كمـك مـي ضمن آن. شود خاطبان فراهم ميم

هـاي آنـان را ها، اسـتعدادها و توانـايي ايجاد اضطراب در نوآموزان، عالقههـاي كتـاب . ها، در بهبود كيفيت آموزشي اسـتفاده كننـد بشناسند و از آن

ها، آمادگي براي نوشـتن آموزي ها، زبان آميزي تمرين آموزش خطوط، رنگهـا و معيارهـاي طـوري كـه ويژگـي به. ها هستند ي اين كتاب از جمله... و

: توليد آن بدين قرار استي برنامـه ) حدود انتظـارات (ي محتواي ها و محدوده هماهنگي با هدف

.درسي .ي درسي دوره هماهنگي با اصول حاكم بر برنامه ـ استفاده از تمرينات و فعاليت رورش و تقويـت هاي واگرا، بـه منظـور پ

.خالقيت در كودكانهاي علمي در ميـدان هايي براي كاربرد براي يافته فراهم آوردن فرصت

.عمل .هايي براي انديشيدن هاي تفكر و فراهم كردن فرصت تقويت مهارت .لهئمواجه ساختن كودكان با پرسش و مس .ها ي تمرين هاي جذاب مثل بازي، در ارائه استفاده از قالب )راهنماي مربي(هاي مربيان ي مهارت هاي توسعه كتاب. 3-9

ي اي مربيان در زمينـه ي دانش حرفه هايي هستند كه به توسعه كتاببا هاي نوين كار كنند و آنان را با روش ها كمك مي طراحي و اجراي برنامه

38

ها و انتظارات تر هدف ها، به درك بيش در اين كتاب. سازند كودك آشنا ميهـاي مناسـب طراحي و توليد واحدهاي يادگيري، فعاليت/ ي درسي رنامهب

شـعر، (هاي مناسب آموزشـي اين دوره و معيارهاي توليد و انتخاب فعاليتها و يا پيشنهادهايي براي مربيـان پرداختـه ي پروژه ، ارائه...)قصه، بازي و

هـا بـه بها و معيارهاي توليد اين گونـه كتـا به طوري كه ويژگي. شود مي : قرار زير است

.كمك به طراحي واحد يادگيري توسط مربي .هاي ياددهي ـ يادگيري افزايش توانمندي مربي در توليد فعاليت .افزايش توانمندي مربيان در مديريت آموزشي واحدهاي يادگيري .ي درسي دوره براي مربيان انتظارات و منطق برنامه/ ها تبيين چارچوب هـاي فـردي هاي گوناگون آموزش متناسب با تفاوت كردن شيوهمطرح

.كودكانمعرفي مواد و منابع مورد نيـاز مربيـان درخصـوص طراحـي واحـدهاي

.هاي مناسب آموزشي يادگيري و فعاليت افزايي مربيان هاي دانش كتاب. 4-9

تـر هـاي شـناخت بـيش هايي هستند كه اطالعاتي را در زمينـه كتاببـراي ... يـابي و هـاي ارزش هاي آمـوزش، شـيوه ها و روش يوهكودكان، ش

ها براساس دانش پايه، به عبارت ديگر، محتواي آن. كنند مربيان فراهم ميهـاي هـاي قبـل از دبسـتان، هـدف تعليم و تربيت كودك، اهميت آموزش

هاي ياددهي ـ يادگيري، معرفي وسايل و تجهيزات، ي درسي، روش برنامهمعيارهــا و . شــود تنظــيم مــي... ري ارتبــاط بــا والــدين وچگــونگي برقــرا

:ها بدين قرار است هاي اين قبيل كتاب ويژگي .برخورداري مطالب از اعتبار و صحت علمي .معرفي مواد و منابع مورد نياز

39

.درسي ي اصول و مفاهيم اساسي برنامه/ ها بسط و تكميل هدف

ي هاي آموزشي دوره د كتابها و معيارهاي عمومي تولي ويژگي. 10 دبستاني پيش

هـا، بايـد هاي آموزشي، بـدون در نظـر گـرفتن نـوع آن ي كتاب همه : هايي بدين قرار داشته باشند ويژگي

.هاي روي جلد جذاب و برانگيزنده باشد طراحي، رنگ و نوع نوشته .قطع كتاب و شكل ظاهري آن، با مخاطب مورد نظر هماهنگ باشد اي باشد كه در خواننده ايجاد انگيزه كند، تـا رايي كتاب به گونهآ صفحه

.مباحث را با نظم فكري و منطقي دنبال كندهـاي سـن مخاطـب هماهنـگ ي حروف كتاب، با ويژگـي نوع و اندازه

.باشداي عمـل شـود كـه عالقـه بـه كـار در تصويرسازي و طراحي به گونه

.افزايش يابدو محتواي متن هماهنگي وجـود داشـته باشـد تـا بين محتوا، تصويرها

.تر مطالب فراهم آيد ي مناسب براي فهم بيش زمينه .باشد... بندي مناسب، و كتاب داراي شناسنامه، مقدمه، فصل .الخط فارسي، تناسب داشته باشد متن كتاب با اصول نگارشي و رسم .برخوردار باشد مطالب ارائه شده در كتاب، از انسجام و توالي منطقي .در سازماندهي كتاب، نوآوري وجود داشته باشد

40

فهرست منابع. ريزي و تأليف كتب درسـي دفتر برنامه. دبستان ي پيش ي درسي دوره راهنماي برنامه. 1)1384.( انتشـارات . ريـزي چنـد بعـدي مـاتريس زنـدگي اي بر برنامه مقدمه. بازرگان، سيمين. 2

).1384. (ريزي آموزشي و برنامه سازمان پژوهش. مدرسههـاي تـاريخ، گزارش تحقيق چگونگي تلفيـق برنامـه . ملكي، حسن؛ و معافي، محمود. 3

. خصـوص هـاي مناسـب در ايـن ي اصـول و روش جغرافيا، تعليمـات اجتمـاعي و ارائـه ).1375. (ي تعليم و تربيت پژوهشكده

4. Young-Ihm kwon. Changing Curriculum for Early Child hood Education in England, Cambridge university.London (2005). 5. www.inca.org.uk./1278 6. www.inca.org.uk./1282 7. www.inca.org.uk./1287 8. www.inca.org.uk./1309

41

ي هاي دوره هاي عمومي كتاب از ويژگيارزشيابي ي نامه پرسش دبستاني پيش

:ناشر : كد كتاب : ليفأت/ ترجمه : نام كتاب

ها ويژگي رديف5

بسيار زياد

4 زياد

3 متوسط

2 كم

1 بسيار كم

جذابيت ظاهري روي جلد و ارتبـاط آن بـا محتـواي 1 كتاب

آرايي و قطع مناسب مناسب بودن كيفيت صفحه 2

ي حروف و واژگان به كار رفته در كتاب هتناسب انداز 3 با توجه به سن مخاطب

بودن پيام كيفيت تصويرها از نظر جلب توجه و روشن 4

بندي كيفيت شناسنامه، به لحاظ داشتن مقدمه، فصل 5 ...و

الخـط تناسب متن كتاب بـا اصـول نگـارش و رسـم 6 فارسي معيار

نطقي مطالب ارائه شده در كتابانسجام و توالي م 7 نوآوري در سازماندهي كتاب 8

امتيازات جمع جمع كل امتياز

42

ي هاي كار، تمرين و ارزشيابي كودكان دوره كتابارزشيابي ي نامه پرسش دبستاني پيش

:ناشر : كد كتاب : تأليف/ ترجمه: نام كتاب

ها ويژگي رديف5

بسيار زياد

4 زياد

3 متوسط

2 كم

1 بسيار كم

حـدود (ي محتـوا هـا و محـدوده هماهنگي با هـدف 1 ي درسي برنامه) انتظارات

ي درسي هماهنگي با اصول حاكم بر برنامه 2

هـاي واگـرا بـه منظـور استفاده از تمرينات و فعاليت 3 و تقويت خالقيت در كودكانپرورش

هـاي هايي بـراي كـاربرد يافتـه فراهم آوردن فرصت 4 علمي در ميدان عمل

هايي هاي تفكر و فراهم كردن فرصت تقويت مهارت 5 براي انديشيدن و فكر كردن

لهئمواجه ساختن كودكان با پرسش و مس 6 ها ي تمرين ئههاي جذاب در ارا استفاده از قابليت 7

جمع امتيازات جمع كل امتياز

43

هاي مربيان ي مهارت هاي توسعه كتابارزشيابي ي نامه پرسش )راهنماي مربي(

:ناشر: كد كتاب : تأليف/ ترجمه: نام كتاب

ها ويژگي رديف5

بسيار زياد

4 دزيا

3 متوسط

2 كم

1 بسيار كم

كمك به طراحي واحد يادگيري توسط مربي 1

ــت 2 ــد فعالي ــي در تولي ــدي مرب ــزايش توانمن ــاي اف ه ـ يادگيري ياددهي

ــي 3 ــديريت آموزش ــان در م ــدي مربي ــزايش توانمن اف واحدهاي يادگيري

ي درسي انتظارات و منطق برنامه/ ها تبيين چارچوب 4

هاي متفاوت آموزش، متناسـب بـا مطرح كردن شيوه 5 هاي فردي كودكان تفاوت

معرفي مواد و منابع مـورد نيـاز مربيـان درخصـوص 6 هاي آموزشي طراحي واحدهاي يادگيري و فعاليت

جمع امتيازات جمع كل امتياز

افزايي مربيان هاي دانش كتابارزشيابي ي نامه پرسش :ناشر: كد كتاب : تأليف/ ترجمه: م كتابنا

ها ويژگي رديف5

بسيار زياد

4 زياد

3 متوسط

2 كم

1 بسيار كم

برخورداري از اعتبار و صحت علمي 1 معرفي مواد و منابع مورد نياز 2

مفـاهيم اساسـي اصـول و / هـا بسط و تكميل هدف 3 ي درسي برنامه

جمع امتيازات جمع كل امتياز

44

ي هاي آموزشي در حوزه كتابارزشيابي ي نامه پرسش شعر كودك

:ناشر: كد كتاب : تأليف/ ترجمه: نام كتاب

ها ويژگي رديف5

بسيار زياد

4 دزيا

3 متوسط

2 كم

1 بسيار كم

گيري از واژگان كودكان سادگي و بهره 1 كوتاهي شعر و قابل حفظ بودن آن 2 گويي استفاده از زبان ايجاز و چكيده 3

هـاي حسـي و اسـتفاده از تشـبيه (انگيز بـودن خيال 4 )شخصيت بخشيدن به اشيا و امور

هـاي ه به رعايت رابطـه توج(رعايت موسيقي شعري 5 )آوايي كالم

داشتن احساس و عاطفه 6

رعايت ساختار شعر يا هماهنگي و پيوستگي عمودي 7 و افقي

داشتن محتواي آموزشي و كمك به رشد كودك 8

رعايت تناسب در كـاربرد عناصـر شـعري و شـناخت 9 مخاطب

ــس 10 ــك ح ــويي و تحري ــوآوري و نوج ــاوي ن كنجك كودكان

ارتباط با دنياي كودكان و آنچه كه كودك هر روز بـا 11 .ها سروكار دارد آن

جمع امتيازات جمع كل امتياز

45

ي هاي آموزشي در حوزه هاي فعاليت كتابارزشيابي ي نامه پرسش بازي كودك

:ناشر: كد كتاب : تأليف/ ترجمه: نام كتاب

ها ويژگي رديف5

بسيار زياد

4 زياد

3 متوسط

2 كم

1 بسيار كم

ــي 1 ــا ويژگ ــت ب ــودن فعالي ــا و متناســب ب ــا، نيازه ه هاي درك توانايي

2 هـاي گونـاگون بـدن و توجه به هماهنگي بين انـدام

راه رفـتن، (هـاي حسـي ـ حركتـي پـرورش مهـارت ...)دن، پرتاب كردن، پريدن ودوي

العمل به موقع توجه به تقويت دقت و تمركز و عكس 3 و پرورش خالقيت

)معني و مفهوم(دارا بودن تعبير منطقي 4 هاي متفاوت بازي ي منطقي بين بخش وجود رابطه 5

هـاي نامناسـب در برخـورد بـا ي روش پرهيز از ارائه 6 موفقكودكان نا

جمع امتيازات جمع كل امتياز

46

ي هاي آموزشي در حوزه كتابارزشيابي ي نامه پرسش نقاشي كودك

:ناشر: كد كتاب : تأليف/ ترجمه: نام كتاب

ها ويژگي رديف5

بسيار زياد

4 زياد

3 متوسط

2 كم

1 ر بسيا كم

.كندامكان ترسيم شكل توسط كودك را فراهم مي 1نقاشي كردن كودك تحت تأثير ادراكات، احساسـات 2

.سازدو عواطف خود را ميسر مي

.نقاشي بيانگر واقعه، پديده يا موضوعات و مفاهيم است 3 .براي كودك آزادي عمل و انتخاب قائل شده است 4ها، تناسـب سـني كـودك رعايـتي فعاليتدر طراح 5

.شده است

.ي الگو و كليشه پرهيز شده استاز ارائه 6ي مناسـب رابراي بروز خالقيـت و واگرايـي، زمينـه 7

.فراهم كرده است

جمع امتيازات جمع كل امتياز

ي ههاي آموزشي در حوز هاي فعاليت كتابارزشيابي ي نامه پرسش

نمايش خالق كودك

:ناشر: كد كتاب : تأليف/ ترجمه: نام كتاب

5 ها ويژگي رديف زيادبسيار

4 زياد

3 متوسط

2 كم

1 مكبسيار

مطابق بودن فعاليت با تعريف نمايش خالق 1 هاي سنييها و توانايتناسب فعاليت با ويژگي 2مشـاركت كودكـان در تمـام(توجه به روند فعاليت 3

)مراحل كار

وجود آزادي عمل نسبي براي كودكان 4 گسترش عنصر خيال 5 برانگيختن، تقويت و پرورش خالقيت كودكان 6 توسط كودكان)پردازيبداهه(سازيتوجه به بديهه 7 ي كودكان در تمام مراحل فعاليتمشاركت همه 8

جمع امتيازات جمع كل امتياز

47

ي هاي آموزشي در حوزه هاي فعاليت كتابارزشيابي ي نامه پرسش كاردستي كودك

:ناشر: كد كتاب : تأليف/ ترجمه: نام كتاب

ها ويژگي رديف5 سيار ب

زياد

4 زياد

3 متوسط

2 كم

1 بسيار كم

ساختن شيء توسط كودك 1

ــده 2 ــون زائي ــات، فن ــارت ي ادراك ــتي و مه ــاي دس ه بودن، حجم ساخته شده كودك

آزادي عمل كودكان در ساختن شيء 3

هـاي سـني هـا و توانـايي تناسب فعاليت بـا ويژگـي 4 كودكان

ي مناسب به منظور بروز خالقيت مينهفراهم آوردن ز 5 ي الگو و كليشه پرهيز از ارائه 6

جمع امتيازات جمع كل امتياز

ي هاي آموزشي در حوزه هاي فعاليت كتابارزشيابي ي نامه پرسش

مشاهده توسط كودك

:ناشر: ابكد كت : تأليف/ ترجمه: نام كتاب

ها ويژگي رديف5

بسيار زياد

4 زياد

3 متوسط

2 كم

1 بسيار كم

طرح پرسش مناسب براي شروع مشاهده 1

ــرح 2 ــع ط ــراي جم ــب ب ــزي مناس ــواهد و ري آوري ش ي يك موضوع يا رويداد اطالعات درباره

ده هاي مورد مشـاه برقراري ارتباط بين اجزاي پديده 3 هاي متفاوت آن و توجه به جنبه

وگو بين نوآمـوزان بـا ايجاد زمينه براي بحث و گفت 4 هم و نوآموزان با مربي

جمع امتيازات جمع كل امتياز

48

ي آموزشي در حوزههاي فعاليتهاي كتابارزشيابي ي نامه پرسش كودك گردش علمي توسط

:ناشر: كد كتاب : تأليف/ ترجمه : نام كتاب

ها ويژگي رديف5

بسيار زياد

4 زياد

3 متوسط

2 كم

1 بسيار كم

.هاي كالس استمتمم و مكمل برنامه 1 .كندبه افزايش درك و دانش از موضوع كمك مي 2 .موضوع مورد مطالعه، واقعي است 3 .كندهاي كالسي را فراهم ميي بحثزمينه 4 .دهدي گزارش را پرورش ميپرورش فن مشاهده و ارائه 5 .دهدهاي ذوقي و گرايش به هنر را پرورش ميفعاليت 6 .دهدآوري اطالعات و شواهد را پرورش ميمهارت جمع 7 .كندتقويت ميمشاركت در كارها و روابط اجتماعي را 8

جمع امتيازات جمع كل امتياز

ي هاي آموزشي در حوزه هاي فعاليت كتابارزشيابي ي نامه پرسش

آزمايش توسط كودك

:ناشر: كد كتاب : تأليف/ ترجمه: نام كتاب

5 ها ويژگي رديف زيادبسيار

4 زياد

3 متوسط

2 كم

1 بسيار كم

كنــد و پاســخبــراي كــودك ســؤال مطــرح مــي 1 .دهدآموز را ميهاي دانشقسمتي از سؤال

سازي مواد و وسايل و انجام آزمايش تـاطراحي و آماده 2 .حد امكان توسط كودك انجام شده است

3 هاي الزم بـراي دسـتكاري در متغيـر يـافرصت

ــو ــاي م ــوزان متغيره ــط نوآم ــاهده، توس رد مش .بيني شده استپيش

ي نتايج كار، بـرايفرصت مناسب براي مشاهده 4 .بيني شده استنوآموزان پيش

5 بينـيهاي الزم به منظـور تفسـير و پـيشفرصت

وگو هاي مشابه و گفت نتايج در شرايط و موقعيت .آن براي نوآموز ايجاد شده استيدرباره

جمع امتيازات جمع كل امتياز

49

ي هاي آموزشي در حوزه هاي فعاليت كتابارزشيابي ي نامه پرسش وگو توسط كودك بحث و گفت

:ناشر: كد كتاب : تأليف/ ترجمه: نام كتاب

ها ويژگي رديف5

بسيار زياد

4 زياد

3 طمتوس

2 كم

1 بسيار كم

كننـده كننده و هدايت گر، تشويق نقش مربي، تسهيل 1 .است

.هدف بحث واضح و روشن است 2

ــ 3 ــده، داراي لهئمس ــرح ش ــث مط ــراي بح ــه ب اي ك .هاي گوناگون است جواب

4 بـارش فكـري، (ها هاي متفاوت براي بيان ايده شيوه

نقـش توسـط تفكر زوجي، تحليل مـوردي و ايفـاي .بيني شده است پيش) نوآموز

تر همگي نوآمـوزان هايي براي مشاركت بيش فرصت 5 .فراهم شده است

جمع امتيازات جمع كل امتياز

50

ي هاي آموزشي در حوزه هاي فعاليت كتابارزشيابي ي نامه پرسش قصه كودك

:ناشر: كد كتاب : فتألي/ ترجمه: نام كتاب

ها ويژگي رديف5

بسيار زياد

4 زياد

3 متوسط

2 كم

1 بسيار كم

)آغاز، ميانه و پايان(داشتن طرح 1

اجتماعي، (هاي تربيتي مرتبط بودن موضوع به حيطه 2 ...)فرهنگي و

)محتواي اصلي(داشتن درونمايه 3 )اول شخص و سوم شخص(ي ديد داشتن زاويه 4 پردازي توجه به شخصيت 5 سازي در زمان و مكان صحنه 6

فضاسازي به منظور آشنايي بـا جـو داسـتان و بيـان 7 ها هاي روحي و رواني شخصيت ويژگي

بيان روابط به شكل منطقي و علت و معلولي 8

هاي مطـرح شـده در تطابق تجربه حقيقت مانندي يا 9 قصه، با ذهنيت مخاطب

وگو برخورداري از لحن و گفت 10 تقويت حس باورپذيري در خواننده 11 نمود عنصر خيال به شكل پويا 12 ي غيرمستقيم آموزش به شيوه 13 پرهيز از پراكندگي مفهوم 14

بيــان زيبــا و (در ســادگي رعايــت اصــول نوشــتاري 15 )سازي زبان غني

هماهنگي سـني بـا مخاطـب بـه لحـاظ درونمايـه و 16 موضوع

جمع امتيازات جمع كل امتياز

51

دبستاني ي پيش هاي آموزشي در حوزه بستهارزشيابي ي نامه پرسش

:ناشر: د كتابك : تأليف/ ترجمه: نام كتاب

ها ويژگي رديف5

بسيار زياد

4 زياد

3 متوسط

2 كم

1 بسيار كم

ي درسـي مصـوب و اصـول آمـوزش ارتباط با برنامه 1 دبستان پيش

فراهم كردن زمينه براي رشد چندبعدي كودك 2 ي آموزشي با يكديگر هماهنگي اجزاي بسته 3 بودن با شرايط بومي و محليمتناسب 4

هـاي يـادگيري مناسـب بـراي فراهم كردن فرصـت 5 هاي گوناگون يادگيري كودكان از طريق سبك

پـذيري بـه جـاي توجه به رويكرد تلفيقي و انعطـاف 6 هاي مجزا تأكيد بر رشته

ها و فعال كردن كودكـان قابل يادگيري بودن فعاليت 7 در جريان توليد

ديـداري، شـنيداري، (برخورداري از امكانـات متنـوع 8 )مكتوب

ي پيشـرفت در نظر گرفتن امكانات ثبـت و مشـاهده 9 كودك

گيــري در امكــان گــرفتن بــازخورد بــه منظــور بهــره 10 هاي چندبعدي فعاليت

هاي كودكان مرتبط بودن با عالقه 11 هاي فرايند تفكر و انتقادي توجه به پرورش مهارت 12 دبستاني ها با توانايي كودكان پيش تناسب فعاليت 13

جمع امتيازات جمع كل امتياز

52

هاي مجموعه راهنماهاي توليد كتاب

كاربردي و ،هاي علمي كوشد تا يافته آموزشي مي ي نظران درباره هاي صاحب ديدگاه

اي آموزشي را براي ه بخشي كتاب سامان نويسندگان، ناشران و ساير ي استفاده

. كندهاي آموزشي ارائه پديدآورندگان كتاب

ريزي آموزشي ازمان پژوهش و برنامهس آموزشي دفتر انتشارات كمك

هاي آموزشي بخشي كتاب سامان ي دبيرخانهhttp://samanketab.roshdmag.ir