Upload
others
View
5
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
WHO-EM/OCH/85/A/Lالتوزيــع: محـدود
א א “ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª ©UjùA
“ŒùB®ªA “ZvªA “¿§ƒø
°mÃNùA ∂jrª œ¿Œº≥‚A KN∏ùA
—j«B¥ªA
2002
©World Health Organization 2001
هذه الوثيقة لم يتم إصدارها لعامة الناس وجميع الحقوق محفوظة لمنظمة الصحة العالمية (WHO). ال يجوز مراجعة هذه الوثيقة أو تلخيصها أو االقتباس منها أو نسخها أو ترجمتها كليا أو جزئيا بدون إذن تحريري مسبق من منظمة الصحة العالمية. ال يجوز حفظ أي جزء من هذه الوثيقة في نظام استرجاع أو نقله بأية وسيلة، سواء إلكترونية أم ميكانيكية أو أخرى، بدون إذن تحريري مسبق من منظمة الصحة العالمية.
اآلراء التي يعبر عنها مؤلفون تم ذكر أسمائهم تقع على مسؤولية هؤالء المؤلفين حصرا.
EDR/EMRO ،تصميم جون شيمويل
WHO-EM/OCH/085/A/L/04.01/2000 الوثيقة
7 .......................................................................................jÕfvM
9 ....................................................................................... “øf¥ø
13 .......................................................................................fŒ»ó
19 .............................................................................. LifùA ΩŒªe
١ א ٢٣ بيئة العمل
23 .............................................................................≤Af«fiA -1
23 .......................................................... “ŒmBmfiA ¡Œ«B∞ùAÀ fŒ»¿NªA -2
24 .............................................................. “ŒZvªA j BbùA ≤Ìj®M -3
31 ............................................................... “ŒZvªA j BbùA ¡ŒŒ¥M -4
33 ............................................................... j BbùA ”ºß —jÒŒnªA -5
34 .......................................................................îIifN¿ºª ¬B»ø -6
٢ אاألمراض المهنية واألمراض األخرى المرتبطة بالعمل٣٩
39 .............................................................................≤Af«fiA -1
39 .......................................................... “ŒmBmfiA ¡Œ«B∞ùAÀ fŒ»¿NªA -2
40 ...................................................................... “Œƒ»ùA ~AjøfiA -3
60 .............................................................Ω¿®ªBI “ÒJMjùA ~AjøfiA -4
64 .......................................................................îIifN¿ºª ¬B»ø -5
٣ א ٦٧ الكشف المبكر لألمراض المهنية
67 .............................................................................≤Af«fiA -1
67 .......................................................... “ŒmBmfiA ¡Œ«B∞ùAÀ fŒ»¿NªA -2
68 .......................“Œ÷BÕlŒ∞ªA ΩøAîªA ≈ß “öBƒªA “Œƒ»ùA ~Ajøflª j∏JùA ±r∏ªA -3
69 ..................... “ŒUêÌJªA ΩøAîªA ≈ß “öBƒªA “Œƒ»ùA ~Ajøflª j∏JùA ±r∏ªA -4
70 ........................ “Œ÷BŒ¿Œ∏ªA eAÃùA ≈ß “öBƒªA “Œƒ»ùA ~Ajøflª j∏JùA ±r∏ªA -5
76 .......................................................................îIifN¿ºª ¬B»ø -6
٤ א ٧٧ اإلرغونوميات (المالءمة) المهنية
77 .............................................................................≤Af«fiA -1
77 .......................................................... “ŒmBmfiA ¡Œ«B∞ùAÀ fŒ»¿NªA -2
79 ....................................... W«BƒùA ef®Nø ¡ºß :(“ø’›ùA) PBŒøÃ√ôi‚A -3
84 .......................................................................îIifN¿ºª ¬B»ø -4
٥ א ٨٧ الكرب والعوامل النفسية الضائرة في العمل
87 .............................................................................≤Af«fiA -1
87 .......................................................... “ŒmBmfiA ¡Œ«B∞ùAÀ fŒ»¿NªA -2
90 ..............................................................…NZØB∏øÀ Lj∏ªA ’B¥MA -3
91 .............................................................. æB¿ßfiA ¡Œ¿vM ŸeBJø -4
92 .......................................................................îIifN¿ºª ¬B»ø -5
٦ א ٩٣ السالمة المهنية واتقاء الحوادث
93 .............................................................................≤Af«fiA -1
93 .......................................................... “ŒmBmfiA ¡Œ«B∞ùAÀ fŒ»¿NªA -2
96 .......................................................... B»ŒÈv¥MÀ TeAÃáA ΩŒVnM -3
97 ....................................................................TeAÃáA P‹Èf®ø -4
98 .........................................B»Œºß —jÒŒnªAÀ “Œƒ»ùA TeAÃáA ≈ø “ÕB≥êA -5
98 .......................................................................îIifN¿ºª ¬B»ø -6
٧ א ١٠١ اإلسعاف األولي وممارسته 101 ...........................................................................≤Af«fiA -1
101 ............................................................. ÀfiA ≤B®m‚A “Œ¿«C -2
101 ..........................................................................PBIBu‚A -3
104 ............................................................................ iÃn∏ªA -4
105 ................................................................. “ÕiAjáA PBIBu‚A -5
106 .............................................................................¡¿nNªA -6
107 ..............................................................................≤lƒªA -7
107 .............................................................................“øfvªA -8
107 ..................................................................o∞ƒNªA LAjÒyA -9
107 ...................................................................îIifN¿ºª ¬B»ø -10
7
٨ א ١٠٩ التثقيف الصحي في الصحة المهنية 109 ...........................................................................≤Af«fiA -1
109 .................................................................... “Œƒ»ùA ~AjøfiA -2
110 .................................................................... “Œƒ»ùA TeAÃáA -3
111 ....................................Ω¿®ªA ∆B∏ø ü —jÒŒnªA PBŒº¿ßÀ Ω¿®ªA “◊ŒI -4
113 .............................................“Œƒ»ùA TeAÃáAÀ ~AjøfiA ≈ø “ÕB≥êA -5
114 ............................................................................ ©ÕjrNªA -6
114 .....................................“ZvªA ”ºß ∫únªAÀ —BŒáA LúmC PA QDM -7
115 .................................................. Ω¿®ªA ∆B∏ø ü œZvªA ±Œ¥RNªA -8
117 .................................................. …º÷BmÀÀ œZvªA ±Œ¥RNªA µ÷Aj -9
118 ...........................................œZvªA ±Œ¥RNªA ü ΩuAÃNªA PAiB»ø -10
120 ...................................................................îIifN¿ºª ¬B»ø -11
٩ א ١٢١ الوبائيات واإلحصاء الحيوي في الصحة المهنية 121 ...........................................................................≤Af«fiA -1
121 .............................................................................±ÕiB®M -2
122 ........................................................ “ÕÃŒáA “Œ÷BvY‚A PB√BŒJªA -3
123 ........................................................... “Œ÷BIêA PBmAifªA ¢BòC -4
124 ....................................................~jùA iAj∏Nª “®÷BrªA oŒÕB¥ùA -5
125 .....................................................................îIifN¿ºª ¬B»ø -6
١٠ א ١٢٧ حفظ السجالت 127 ...........................................................................≤Af«fiA -1
127 ...................................................... B» BòCÀ P›VnªA ≈ø “ÕB¨ªA -2
129 ...................................................................P›VnªA •∞Y -3
130 .....................................................................îIifN¿ºª ¬B»ø -4
١١ א ١٣١ الصحة المهنية في مجاالت خاصة 131 .............................................................................≈Õf®NªA -1
133 ................................................................‘j¨vªA PBßBƒvªA -2
136 ...........................................................“Œ∞ÕjªAÀ “ŒßAilªA µ BƒùA -3
١٢ א ١٤١ الصحة المهنية للفئات الخاصة 141 ...................................................................P›øB®ªA ’BnƒªA -1
146 ..................................................................... æB∞ fiA “ªB¿ß -2
152 ..........................................................................“ŒØByG PA’Aj≥
تصدير
. א א א א א א א א א א אא א א א א א א א
א א א א א . א א א א. ، א א ، ، א א אא א א ، א א א א א ،
א א א א ، א א א. א א א א . א א א א
א ، א א א ، א א ، א א ،. א א א
א א א א א א א ،א א א א א א . א א א א א ، א א
، א א ، א א א. א א א א א א א א א א אא א א א א א א א
א א א א א א א א . אא א א א א א א א א א א
. א א" א א א א (١٩٨٧ ) WHA 40.28 א א א
א א א א ." א א א א א אא " א א א EM/RC.38/R.8 א א ١٩٩١ א א
، ) א א ، א ، א א ." א א א אא א א א א (١٩٩٧ ٢٦−٢٩ ، א
א א א א א א א א. א
jÕfvM
8
א א א א א א א א אא א א א א . א א א א א
. א א א ، א א א א
א א .א א ، א א א
مقدمة א . ، א ، א א
א א א א א א א א ، א אא א א (HWA) א א א א א א א
، א א א א א א א א א، א א א א א א א
א ، א א א א א א א ؛ א א אא א ، א א א א א א
.א א א א א א א … א א "א :(١٩٧٨)
א א א א א ، א א". א א א
א א א א ، ؛ א א א. א א א א א אא א א א א א : א א אא א א א א ، א א א א א א
. א א א א א אא ، א ، א א א א א א א א א
. א א א א א א א
א א אא ، א ، א א
א א א ، א א א א א א א א א." א " ، א
א א אא א א א א א ؛ א א א א א
. א א א א א א ،
א א، א א א א א א
א א א א א א א א א א. א א א ،" א א א " א א א . א
“øf¥ø
10
א א א א : א א א א א א א א א א. א א א א ، א א א א א
א אא א א א א ، א א א א
. א א א א א א א א א א
אא א . א א א א א
. א א א א א א
אא א א א א א ، א אא א . א ، א ، א א ، א א
א א א א . א א א א א א.( א (א א
א א אא . א א א א א א אא ، א א א א א ، א. א . א א .
: א אא א א א ، א א
א א. א א א א א א א א א א. א א א א א א א
א ، ، א א א א א א. א
א א א א א א א א א א א: א א א א א א א א ، א
. א א א א א א א א א ، .. ، א א א א ، א א ، א א א ، .. א א א ، א א א ، .
. ، א א א א א א א ، א .
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
11
א א א א א א ، א א א ، .. ، א ، א א
، א א א א א א א א ، א .. ، א
א. ، א א א א ، ، .. ، א א א א א א א א، א .
. א ، ، א א א א א ، .. ، א א א א .
. א א א א ، א ، א א א א ، .. א א א ، א ، א א א א ، .
، ، א ، א א א ، א א .. א א א
א א א ، א א א א ، . . א. ، א ،(ILO/NAMAT)
. ، א ، א א א א א ، א א א א ، א .. ، א א א א ، א א א ، .
. א א א ، א ، א א א א ، .. ، א א א א ، א א ، .
تمهيد
: א א: א א א
א א א ، א א א א א א אא א א א א
א א א א א אא א א א א א א
א א. א א א א א א א אא א א א
. א א א א א א א
א א אא א א א א א א א
א א א ، א . א، א א א א . א א א א א א، ، א
א . א א א א א א א. א א א א א א א
א א א §BOKºA ßÆB M |kBtKA
א :( (א א א א א אא ، א . א א ، א
א א א ؛ א ، אא ، א . א ، א א אא א א ؛ א א ، א
. א
™¶ReA ZiBUAא א א א ، ، א ، א
א ، א א ، א א . א− א א . א א א
. א א א א א א − א א א
fŒ»ó
14
™BiIAא ، א א א ، א א א א
. א א א א א א א א א . א אא א א ، א א א א א אא א א ، א א א א א
. א א א א א אא א א א . א א. א א א א א א א ،
، א א، א א ،א . א א א א ، א א א، . א א א א א א א
א ، א א א א א. א א א א
א א א א א אא א א א א א א א
א א א ، . א. א
، ، א א א א ) א א ١ א." א א א א א . א א א א א " :(١٩٩٢א א א א " א א א א א
." א א ، א א א אא א א א א א א א א א
. א א א א ، א א א א א א א א. א א א א א א: ، א א א א א
א א א א א א א א א א א א אא א א א א א א א
א א ، א א א א אא א א א א א א א ، א א
א א א א א א א א א א. א א א א א א א א א
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
15
א ، א א א א ، א א א אא ؛ א א א א א א א א
א א א א ، א א א א אא א א א
. א א ، א א אא א א א
א א א . א א א אא א א ، . א א א א א א
א א א א א א א א א א א א، . א א א א א א א א א
א ، א א א א אא א א א א א א א
א א א א . א א אא
א ، ، א א א א אא א א א א א . א א א
אא א א א א א א א
. א א א אא א א א ، א א א א א א
. א א، א א א א א אא א ، א א א . א א א
א א א א. א א
א א . א א א א א א א. א א א
™ReA `¶`lK |A•k XRC £KteI |lA. א א ، א א א א א א א
: ، א א א א א א א
fŒ»ó
16
א .( ، א ، ) א א א … אא א . א ، א١. א א א ، א א א א . א א
: ،١٩٨٦ ، א א אא א ، א א . א …
، א א א א אא ، א א א ، .
٢. א אא ، א א א א
א א א א א א א : א א א . אא א א א א א א א א א. א א א א א א indices א א א א .
א א ™¶ i•A LB•yRA
. א א א ، א א אא א א א א א
א א א . א ، א א ، א א. א א א א א ، א
©ZAX¬A: א א א א א א א א
א א א ، א א א א . א א. א ، א א א .
א א א א א א א א אא א א א א א א א . א
א א א . א אא א א א א א א א א א
. א א
1 Early detection of health impairment in occupational exposure to health hazards. Report of a WHO Study Group. Geneva,
World Health Organization, 1975 (WHO Technical Report Series No. 571).2 Ottawa Charter for Health Promotion. First International Conference on Health Promotion, Ottawa, Canada, 17-21
November 1986.
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
17
|BlAא א א א
. א א א א ، א א א א. א א א א א א א
א א א . א א א. א
~¢KAXBRKA• |BlA •Mא א א א א א א א א א א
א א א . א א א א א א. א
LBlKOAא א א ، א א א
، א א א א א א ، . א א אא א א . א א א א א
. א א א א . א א א א אא א א א א א א א
. א א א א ، א
™¶ ¢A ™ReA •¶eBeKUAא א א א . א א א א א
א א א א א א א א א א אא א א ، ؛ א א א א ،
א א א א א א א ، א. א א
: א א א אא א א א
א א א א א. א א א א א א א
، א א א א ، א א א אא א א . א א
. א א א א ، א
دليل المدرب א א א א א א א א א א
א א . א אא א א . א א א א א ، א א א. א א ، א א א، א
؟. א א א א א א א ، א א
א א א . אא א א א א א א א א
. א א א. א א א ، א א ، א
: א א אא א א א א
א א אא א א אא א
אא א
א א א א א א א. א א
א אא א א ؛ א א ، ١٢ א
א א א ، א א . א. א
:. א א א א א א א א : א א א −١
، . א א א א : א א −٢א א . א א א א
. א א א
LifùA ΩŒªe
20
א א א . א א א א א א : −٣. א א א א א א ،
؟ אא א א א א א א א −١
א.؛ א א א. א א א א א א −٢
. ، א. א א א א א א א א −٣
א א א א ." א " " א " : א א א. א א ، א א א א א . א
א א א א א ، א א א א א. א א א א א . א
א אא א א א א א א . א א א
. א א א א ، א א א א . א: א א א א א א". א ، א ، א "
א א א א . א א א א. א א א א א א א א .
א א. א א א ، א א א. א א א א ، א א
: א א א . א א ، א ، אא . א א ، א א א א −١
. אא א א א א א א : א א א א א −٢
. א א א א א אא א ، א א א א א ، א : א א −٣. א א א א . א א א
א א . א א א א : א א −٤. א . א א א. א : א −٥
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
21
א א ، א א א א א א א ، א א א −٦. א א א א א א
א א א: א א א א
؟ א א א؟ א א א
؟ א א א א א א א؟ א א؟ א א؟ א א
؟ א א א א؟
؟ א א؟ א
א אא א א . א א א א א
: א אא א
א א א. א א א א ، א א א
א א א א ؛ א א א א א אא א א ، א א א א . א א
א . א א אא א א . א א
، א . א א א. א א א א
א א אא א א א א . א א א א א
: א א . א
א
LifùA ΩŒªe
22
א אאא
.( )
א אא א . א א א א
א א א . א א א א א א .: א א א א
א א א אא א א א
. א אא א א א א א א א :
. א
א א אא א א . א א א : א −١
. א א אא א א . א א א : א א −٢א ، א א . א א א א א
.؛ א א א א . א א : א א −٣
. א א א א א א ،א א א ، א א : א א −٤
א א א ، . א א א א. א א א א א א
الوحدة ١
א
١- األهداف א א א
א א א א א א אא א א א א א א
א א א א אא א א א א א א א א א א
א אא א א א א אא א א א
. ، א א א א א אא א א א : א א א א א א
. א א א א א א א א א
٢- التمهيد والمفاهيم األساسية occupational hygiene א א −٢−١
א א א א א ، א א א א א א. א א א א א א א א
: אא
א אא א א א א
א א א אאאא א
א א א אא א א א occupational/industrial hygienists א א א אא א א א א א א א א
1 —fYêA :Ω¿®ªA “◊ŒI
24
א א א א א א . א א. א א א א א א
א −٢−٢. א א א א א
א א . א א א א אא א א א . א א א
א א ، א א. א א
|BMא א א א א א א
א א א א א . א א א א) א א א א א ؛ א א א א א
א א א א א ،( א א א א. א א א א א א ، א א א
. א א א א א א א א
٣- تعرف المخاطر الصحية א −٣−١
. א א א א א א א ، א א א א אא . א א א א א
א א א א . א א א א א א א א א אא א א א א א א א
. א
א א א −٣−٢ ≠A•¢A LBM•
.א א −
א א א א א א :dusts אא . א א א א
. א א א א
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
25
א א א . א א א :fumes א. א א א א
. א א א א א . א :mists א. א ، א :aerosols א
. א ، :fibres אא א א −
. א א א א א :gases א אא א . א א א א א א
. א. א א א א א :vapours א
™¶ÆB¶¶yA ZiBUAא ( ، ، ، ) א א א א א אא א א א .( א (א א ( א ) א ( )א ، א א א א א א א
א . א א א ؛ א. א א א א א
(™¶•¶RA) ™¶O••¶IA ZiBUAא א א א א א א א א
. א אא א א א א א א א
א א ، . א א א א .. א א א א
א א א א א א א א א א א א א. א א א א
، א א א א א ، א א א ،א א א א א . א א
. א ، א( (א א א א א א א א א א
. א א א א א א א א
™¶ÆB¶`¶tA ZiBUA. א א א א א א א א א א א א א
: א א א ،
1 —fYêA :Ω¿®ªA “◊ŒI
26
אא א א א
א א א א א א א אא א א א א א
א א( ) א א א ، א א א א א
א א א א א א א אא א א א א א
א אא ( ) א א ، א א א
. א. א א א א א
: א א אא ، א ، א א א א : א
. אא א ، א א א א : א
. א א א، . א א א א א א א : א
. א א א א א؛ א א א א א א אא א א א א א
. א א. א א א א א א א א
™¶• •oZ¬A ZBiUæAא א ، א א ، ، א א א
. א א: א א א א א
א א
א א א: א א . א א
א א אא
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
27
אא א
א. א א א
א א ، א א א אא א ، א א א א ، א אא ، א א א א א . א
. א א א א א אא א א א
: ، אא א א א א א ، א א א א
א א א ، א ، ، א אא א
. א א א א א א אא א א א א א א
א א א א א א א א א ، . א א. א א א
™¶kBKOºA ™¶at A |A•lA. א א א א א א א א
NXA•RA |A•k: א א
א
א א א א א −٣−٣ XA•A XZO ™ÆBv
א א א א א א א א א א: א א א א א . א
א −א אא א א
א
1 —fYêA :Ω¿®ªA “◊ŒI
28
אא א א. א
א א −א ، א א א ، ، ، א
. ، א. ، א א ، א א א א א ، א א
، א א א ، א א א ، א א א ، א. ، א א ، א labelling א
א −א א א א א א א
א א א א א א ، א א אא א ، א א א
. א א א א א א
LB¶lA XZO ™ÆBv. א א א א א א
: אא
( א א ) א א א אא א
א א א אא א
א א אא א
א א א. א א א א א
א א א א א א ، ، א. א א א א
: א
א א א אא א א
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
29
(ßA•OKA) |Õ•OKA |ºU · ß ¢A SReKA Sa. א א ، א א א א
א .(١−١ א א ) א א א א א א אא א א ( (א א א א א א א
. א א א א א א אא א א א א −
א א אא א א א
א א א א אא א א א א א
. א אא א −
א א א א א(١−٢ א א א א (א א א א
: א א א א א א אא א - א
- א -
- א -
( א א א א א ) א א א. א א ، א א א ، א
. א: א א אא א - א
א א א א א א א א א - א א א - א
א א א - אא א ، א א ، - א
. ، אא −
: א
1 —fYêA :Ω¿®ªA “◊ŒI
30
א א א א א א א א אא א
א א אא א א א א א
א א א א. א א א
א −א א א א א א א
אא א א א א
א א א אא א א א א א
א א א א א א א
. א א
≠A•¢A ·B¶KkA PAZI؛ א א ، א א א א
א . א א א א א א ،. א א א א א: א א
א א א א א א א א א : א אא א : א
א א א א א :compliance אא א
א א א ، א ، א א א א : אא א
א : א. א א א א א : א
א א . א א א א א א אא א א א א
א ، א א א א א א א א .. א א
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
31
אאא א
،אאא ، ،
א אא ، ،אא ،א
٤- تقييم المخاطر الصحية א א א א ( א א ) א א א
. א א
א א −٤−١: ، א א א א
א א א א א א א א א אא א א א א א א א
. א א א א א א
B¢KZ¶Bl• LA•XæA ≠BwK A: א א
א א א א( א ) א א א א א א
. א א א א א א، א . א א א א א א
. א א א א א א
™IaB A |¶RKA xÆAZi b¶aDKא א reproducible א א א א א א א
:( /א (א א א א א . א אא ، א א א א א א א
א: א uptake א א א א
א א ، א אא א א א
. א א /א א א
1 —fYêA :Ω¿®ªA “◊ŒI
32
: א ، א א א א(WHO) א א
(ISO) א א(EC) א א
(AHIA) א א א א(NIOSH) א א א א א
(OSHA) א א א א א(ACGIH) א א א א א
(APHA) א א א.(ANSI) א א א
bB¶wA• ·B¶KkºA ™¶O¶KAZKaA: ، א ( ) א
؟ א؟ א؟ א
؟ א א؟ א
א א א א א א א א. א א א א א
א א −٤−٢: א א ، א א א א א
א א א אא ( )
א: א א א א א
א א א א אא א א א א א
. א א א א א א א א א אא א א א א א א א א א
א א א א א א א . א א. א א א א ، א א א א
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
33
א א −٤−٣א א . א א א א א א אא א א (BEIs) א א א א א א א (TLVs) א
.(ACGIH) א א א: א א
٨ א א א :(TWA8) א א. ، ٤٠ א
א ١٥ א א :(STEL) א אא . א א א א א א
. א א א א א א א א، א א . א א א א א :C א
א ، ١٥ א א א. א א
: א א א( א א א )
( א א ) אrespirable א א inhalable א א א א
(PNOC) א אא א א א : א א
(BEI) א אא א א
. א א א
٥- السيطرة على المخاطر א א א א א א א /א א א א
. א א
א א −٥−١: ، א א א א א א א
א א א א אא א
א א א
1 —fYêA :Ω¿®ªA “◊ŒI
34
א א −٥−٢: א א א א . א א
א א א א א א א א א א א אא
א א א אא א א א א א
א א א. א א א א א א א א א א
א א א −٥−٣:
، ؛ א א א א א. א א א א א א א
، א א א א א א.( (א א א א א א א א א א א א א א א א
א א א א א. א א א
٦- مهام للمتدربين . ، א א א א א א א א
א א א א א א א א ( א ) א؛ א א א א א א א א א א ؛ א
. א א. א א א
א א א ؛ א א א א א א א א א א. א א א א א )؛ א ) א
. א א. א א א א א א א
: א אא - א - אא - א
א א -
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
35
. א א א א א א א א -
1 —fYêA :Ω¿®ªA “◊ŒI
36
الملحق ١-١ العمليات ذات المخاطر المحتملة وملوثات الهواء المرافقة٣
LB¶lA iB C N–•A i N–•A ´k ™MC
™ UBaA LB¶lA كرومات (ج) غازات (غ) لحام (كهربائي أو غازي)
الزنك ومركباته (ج) جسيمات (ج) تفاعالت كيميائية المغنيز ومركباته (ج) (أغبرة، دخائن، سحب) سمكرة صهر قولبة حرق
™ÆBaA LB¶lA
بنزن (ب) أبخرة (ب) دهان ثالثي كلور اإليتيلين (ب) غازات (غ) إزالة الشحوم
dipping كلور الميتيلين سحب (س) تغطيس١،١،١-ثالثي كلور اإليتيلين (ب) بخ
حمض كلور الماء (س) تفريش حمض الكبريت (س) طلي
كلور الهيدروجين (غ) تنميش (حفر على المعدن) أمالح السيانيد (س) تنظيف
حمض الكروم (س) تنظيف على الناشف (pickling تخليل) سيانيد الهيدروجين (غ) تنظيف في حمام حمضي
MDI ،TDI (س) خلط الطالءات كبريت الهيدروجين (غ) غلفنة
ثاني أكسيد الكبريت (غ) تفاعالت كيميائية رابع كلور الكربون (ب)
™IeA LB¶lA
إسمنت أغبرة (غب) سكب كوارتز (السيليكا الحرة) خلط ألياف زجاجية (فيبرغالس) فصل
استخالص تكسير
نقل شحن (تحميل)
تعبئة
ipgBI VIA مذيبات عضوية (ب) أبخرة (ب) تنظيف القطع
كلوردان (س) أغبرة (غب) تطبيق المبيدات باراثيون (س) سحب (س) إزالة الشحوم
ثالثي كلور اإليتيلين (ب) تنظيف بتيار الرمل ١،١،١-ثالثي كلور اإليتان (ب) دهان
كلور الميتيلين (ب) كوارتز (السيليكا الحرة، غب)
|¶ycKA LB¶k أسبست أغبرة قطع
بيريليوم صقل يورانيوم برد (بالمبرد)
زنك طحن رصاص قولبة
نشر (بالمنشار) ثقب
3Leidel NA, Busch KA, Lynch JR. Occupational exposure sampling strategy manual. Cincinnati, Ohio, US Department of
Health, Education and Welfare, 1997:77-173.
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
37
الملحق ١-٢ قائمة بنود مسح التصحح المهني
: א א −١؟ א
؟ א א؟ א؟ א
؟ א. א א א א א −٢
: א א א −٣. א א א א א
. א א א א א א א א א. א א א א
. א א א א א א א. א א א. א א א א א
. א א א א א א. א א א א
: א א א −٤. א א א א א. א א א
. א א א א א ، א א א א א. א א א א א
. א א א אא א ، א ، א ، א א ، ) א א א א א א
.(. ، א א ، א ، א א. א
. א א א א א א א: א א א א −٥
. א א א א. א א א א
. א א א א א א א א: א א ،
1 —fYêA :Ω¿®ªA “◊ŒI
38
א - א( ) א -
א א - ( א ) א א א א -
א א - א א א ، א ، א א א ) א -
( א. א א
א ، ، ) א א א.(. ، א
: א −٦. א א
. א א א א. א א
. א א א א ، ، א א. א א א א
. א א א א א −٧: א א א א −٨
(. ، ، )(. ، א ، א א ) א
א אא א
א א. א א
: א א א −٩؟ א א؟ א
؟ א א א؟ א
؟ א: א א ( א ) −١٠
א א. א
الوحدة ٢
א א א א א א א
١- األهداف א א א
א א א. ، א א א ، א א א א א
aggravation א א א א אא א א
א א א א א א א א ، אא / א
א א א א א אא א א א א א א א
א א א א אא א א א א
( א א ) א א א א א א א אא א א א א א א א א א א א
) א א א א א א א א א א א אא א א א א א א ( א א א
א א א א א א א א א א א אא א
. א א א א א א א א
٢- التمهيد والمفاهيم األساسية א א א א א א −٢−١
א א א … א א א "א א א א א . א א א א א א
٤". ، א ؛ א
4Identification and control of work-related diseases. Report of a WHO Expert Committee (WHO Technical Report Series
No. 714), Geneva, World Health Organization, 1985.
2 —fYêA :Ω¿®ªBI “ÒJMjùA ‘jafiA ~AjøfiAÀ “Œƒ»ùA ~AjøfiA
40
א −٢−٢א א א
: ، א، א א א ، א
. א ؛א ، ، א א א א
. א א א ، . א א א אא א ، א א א א א א
א א א . א א א א ، א א א א: ، א ؛ א א א א א
- א( ) א -
א - א א א -
( א א א א (א א א א א א - אlocomotor disorders א א - א
؛ א א א : א א. א א א א א א א
א א א א א. א
. א א א א א א . א א א א א א
٣- األمراض المهنية −٣−١
א א א adverse א א א: א א . א א
א א א :א א א א א :
א א B א א א :، א א א :
א א א א א א : א א א א. א א א א א :
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
41
א א א −٣−٢. א א א א א א א א
. א א ، א א א) א ، ؛ א א א א א א א /א א אא / א א ( א א א א א א
. אא א א א א א . א א א א
. א ٣٠−٤٠ א ( א א )א א א א ، ؛ א א /א א א אא א א א ، א א، א א
. א א א א א ، אא א ؛ א א א א א א א
. ٧٠ ٥٠ א א א ، א
א א א א −٣−٣ ™¶•æA ™¶Bv•A
א א א א א ، א א א אא א . א א א א א א א . א
א א א א א א א א א א. א א א א א
. א א אא א א א א א א א א א א
.( א א א )
™¶• BMA ™¶Bv•Aא ( א ) / א א א א
א א א א א . א א א . א א א א. א
א ، א א א א א א. / א א ، א א א
. א א א א א
2 —fYêA :Ω¿®ªBI “ÒJMjùA ‘jafiA ~AjøfiAÀ “Œƒ»ùA ~AjøfiA
42
™¶MBMA ™¶Bv•Aא א . א א /א א א א
، ، ، א ) א א . /א אא א א א א א .chelating medication א א ( א
. א א א
א א א −٣−٤ thermal stress ®ZAZRA JZyA
א א א −א . א א א א א ٣٧ א א א א
.hypothalamus א א א א א א אא א א . א א א ، א א אא א א א א א א . א א א א א
، א א א א א . א אא א א א א א ، ، א א א א א א indices
.(wet-bulb-globe temperature א א א (א א א א אא א א −
: א אא א . ، א א א
א א ( ) .( א א ) א.( ) א ( ) א chilblains א א א א אא א א א א .shivering א א א א א
. א א א א ،hypothermia
א : א. א א א א א א א א : א א א
heat א . א א א א א .. א א א exhaustion
א א . א א א א : אא dehydration א ( א א ) heat cramps
א א א א א א א . א א א אא א א ، א א א א א . א
.( א ) א א א
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
43
א א א א א א :heat stroke א א. א א א א ( ) א א א
. א א ، א א א . א א.( א (א א א א א א
א א −א א א . א א א א
. א א א א א א א א אא א א . א א א ، א א א א
א ؛ א א א א ؛ א ( א ). א א ، א
P¶OgA: א . א
א אא
א אא
א א אא א
(Hz ، ) א א א א א. ٢٠٠٠٠ ٢٠ א א א א א .(dB)
א ، ١٣٠ א א ، ( ) ∴ א א אא א . א א א א א א א א .
. ٢٠٠٠ – ٥٠٠א א א א ، א א א אא א א א א ، א א א . א א
. א ، א אא א .(NIHL) א א א אא א . א א א ( ٨٥ א ) א א א ، א
א ؛ א א א א א א א .( א ٧−١٠) א.
. א א ، ٣٠٠٠−٦٠٠٠ א א א א א. א ( א ) א א א
2 —fYêA :Ω¿®ªBI “ÒJMjùA ‘jafiA ~AjøfiAÀ “Œƒ»ùA ~AjøfiA
44
: א א אא
אא א א א א א א א א
א אא
. א א א א א א א א א א א א
`A`K°ºA. א א א א א א א א א א
. א א א א אא א א א א א א א א segmental א א א אא א א א א . א א א א ، א
. א א א א ،" א "א " א "א
™I¶lA •C ™t¶lgA ©≠Bg¬A. א א א א א
. א א א א א א א אא א א . א א א א א א
.( א א ) א
nBlc¬A ≈Õ¤ùA ´ ™B®q‚A -C
א א( א א (א ؛ א א א א א
א (" א א " ) א א א א .א א א . א א
. א א א א .א א א
א . א א א א א א א א. ، . א cataract א א
. א א א ≈Õ¤ùA ™B®q‚A -L
א א א א א א א . א א א אא א א . א א
. א א א א . א
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
45
، א ، א א א א א אא א، א א א א . א א
. א، א אא א א א ، א
. א א: א א
. א א٢٤−٤٨ א א א . א א א א
א א . א א א ، א א א.( א א א ) א ( א ) א
.alopecia אא א א א א א
.א א א א א א א א א א א א א א
א א א א א א א א . א א א keratosis
: א א א. א א א −١
א −٢.( (א א ( א ) א א −٣
. א ( א א א uptake ) א א א א אא א א א א א א א א א א
א א א א א . א א ،. א
א ، א א א אא. א א א א א ، א א א
. א א א: א א א
א א א א ( א ) א א א
personal monitoring badges
א אא א א
. א א א א
2 —fYêA :Ω¿®ªBI “ÒJMjùA ‘jafiA ~AjøfiAÀ “Œƒ»ùA ~AjøfiA
46
®•OA ipgA ßs LAZ¶pKA –ÃÜA °¨zªA —eBÕk -C
א א א א א א א א א א א א א א. א ١٠ א א א א . א א
א ) א א א א א א א : אא א א א א ،( א א
. א א ، א א אא א א א א א א
. א א א ؛ א ، אא ( א ) א א אא א א א א א . ، א א
א . א א א א א א א א אא ( א ) א א א ، א א א א א ( א )
caisson disease ( (א א א א the bends א א א.( א א א ) decompression sickness א
. א ، א א א א א א compression א א ٢٤ א א א
. א א א א . א א א chamber
. א א א א אא א א −
. א א א ، א א א א. א א א א א א אא א . א א א א א
. א א א
( א (א א א −٣−٥א . א ، א א א א
. א א א א א
©ZUIæA• LA`BpA. א א א א א א א
PB¥√BàA -C
א א . א א א א. א א
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
47
. א א א א ، ، א א א : א א. א א א א א ؛ : א٪١٢ א א .٪١٧ א א א א
. א א א א، א א א א א א :( א ) א
. א א ،א א א . א א א ، א א א :(CO2) אא ، א א א א ، א א א א
א א ، א . א א . אא א ، א א א א א .
. א، א א א א א א : א א
. א א (CO) א، א א א א א א :(CO) א، א א א ، א א ، א א א א א א
. א א( א א ٢١٠ ) א
א א א א א א א . א (HbCO)
.( א א א ) א א אא א א א א א א א א א א א
. א א א א אא א א א (CO2 ٪٥ ) א א א
. א א ؛ אא א . א א א א א א :(H2S) א
، . א א ( א (א א א א א א א. א א
א א ، א א א ، אא . א א א . א א א
. א א א ( א )א fumigation א . א א א א :(HCN) א
. א א א א א א א א،
2 —fYêA :Ω¿®ªBI “ÒJMjùA ‘jafiA ~AjøfiAÀ “Œƒ»ùA ~AjøfiA
48
. א א ، א א אא א א א . א א ، א
. א . א א א א. א א א א א
א א . א א EDTA
. א א א ،א א א א א א ، HCN
. א “VŒ»ùA PAkB¨ªA -L
א א א א א . א א . א א א אא א א ، א א ، א א א ؛ א א אא ، א ، א א ، א א א ؛ א
. א אא א א א א א . א א :(SO2) אא . א א א א ، א א א א א
. א א א א. א א א א א
א א א א א א א ، א א א א א. א
א א א א ، :(NH3) אא . א א א א א . א א א א א
. א ، א א.( א (א א א א א א א א א א א
. א א א א א، א א potent :(HCHO)
. א א א א . א א א. א ، א א :(HF) א
. א א א אא ، א א א א א א :(O3) א
. א א ، א א א . אא . א א א א . א :(Cl2) אא . א א א ، א א א . א א
. א א א א ، א א א א
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
49
א א ) א א :(COCl2) א. א א א א ، א א א .( א א CCl4
. א ٤٨ א א ،א . א א :(NOX) א
א א א א א א .( ) N2O4 NO2
. א א . א א א א א א، א א א א، . ٢−٢٠ א א . א א، א א א ، א ، א א
. ٢٤ “Œ√f®ùA “ÕÃz®ªA PBJ∑jùA -_U
. א א א א א :(AsH3) א. א א א א א א א א . א א א א
. א א . א א א :[Ni(CO)4] א “Vƒ‰JÛùA —jÇfiA -e
. א א א ، א: א א א א א א
. אא. א א א א א א
א א א ، א.
. א א ، א ، א א אא א א א . א א א א א א
. א א
·XBlAא א א א א) א א uptake א א .
. א ( אא . א א א א א
. א ، א xBujªA -C
א א א א א א א א : א א. א א א א א א א
2 —fYêA :Ω¿®ªBI “ÒJMjùA ‘jafiA ~AjøfiAÀ “Œƒ»ùA ~AjøfiA
50
א א . א א א א א א א، א א א . א
. א א א א . א אא . א א א א א : א א א א
. א א א א א א א א. א א א א א
؛ א א א א :( א א ) א אא א א א א . א
. µJ÷lªA -L
א א א א א א א א א . אא א א ( א (א א א א א א א
. א א א א א (" ("אא א א א א : א א
. א א . א( ) א . א א א : א א
. א א א lŒƒ¨ƒùA -_U
א א א א א א א א א אא א א א א א . א א א
. א א ( א א א (א א cŒ√ilªA -e
א א א א א א א . א א א אא א . א א א א א . א א
. א א א א א א א א
™¶•glA LBI¶YA. א א א א א، א א א א א א ، א א א א א אא א .( א (א א א א א א א א א א
. א ، א א ،: א א
א אא א א
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
51
אא א
. אא ، א א א ، א א א א
א א א א א . א א: א
א א א א א א א א ، א א א : א אא א א א א : א
א א א א : א אא א א א : א
א : א א. א א א א : א
: אא א א א א א ، א : א
. אא א א א א :(C6H6 ، (א א
א א א א . א א א א א. א א א א א א . א א
. א א א א א א. א ، א א א א
א א א א א א : א אא ) א . א א א .
:( -
( א ) - ( א (א −١−١−١ -
( א ) א - א א - . - : א א א
. א א א א א א : א. א א א : א א
. א א א א א : א א א
2 —fYêA :Ω¿®ªBI “ÒJMjùA ‘jafiA ~AjøfiAÀ “Œƒ»ùA ~AjøfiA
52
™ÆZA LAZ IpKא א . א א א א א
א א . א respirable א. א א א א ، א
: א א א א א. א ، א א א א א א
א א א א ، א א א א א א. א א א
، א א א א א א א א. א א
א א ، א א א א. א
. א א א א א، א א א ( א א، ) א א א
. א א א א، א א ( א ٧−١٠) א א ، א א ، אא א ، א א א א א . א א א
. א א א א א א א . א אא א א א ، א א א א
. א א ، א א א אא .(SiO2) א א א א א : א
א א א א א א א ، א אא ،( ، א ٧−١٠) א א . א
א א . א א א א א אא א ، א א א ، א א
، א א א א . . אא . א א א . א א א א
. א א א א א א، א א א . א א א : א
א ، א א ، א . א א א א אא א א א א א א א א א
א א א א א א א . א א אא א א א א . א א א א א א א א .
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
53
، א א א . א א א א ( א ) א א אא א . א א א א א א . א א
. א: א א
א א א א אא אא אא א
א א א אא א א א
א א אא א א א א א א : א א
א א אא א
( (א א א א. א א א
LAX¶IAא א א א א א א א א א א
. א א ، א א א . ، א ( (א א א؛ א א א א א א א
. א א אא א א א א . א א אא א א א א א א . א א א
. ، א א ، א א א.( א (א א א א א א א א א
:“ÕÃz®ªA iú∏ªA PBJ∑jø -C
، .grammaxane ،toxafene ،dieldrin ،aldrin ،DDT ، א. א א א א א . א א ( )
) ٣٠ א א . א א א א אא א א א א א א א א א א א א .( ١٢
. א א א. א א א א ، ٢٤ א א א
. א א א א א א א
2 —fYêA :Ω¿®ªBI “ÒJMjùA ‘jafiA ~AjøfiAÀ “Œƒ»ùA ~AjøfiA
54
: א אא א א
א אא א א א
א א. א א א
“ÕÃz®ªA PB∞mÃ∞ªA PBJ∑jø -L
א א .tetraethyl pyrophosphate ،malathion ،methyl parathion ،parathion
، א א א א א . א א א א.
א א . א א א א אא א א א א א א א א א א א
א א . א א א א א א א א אא . א א א . ٢٤ ، א אא ، א א א . א א א ، א
. א א א א: א א
. א א. א א א
א .( א ٪٢ א א ٪٥ א א ) א.
. א א א א ، א א א. ( א ) א
. א א א
. א א.oxime א
PBøBIj∑ÃŒNªAÀ PBøBIj∏ªA -_U
א ، א א א (carbaryl) א. א
fŒ÷À Õ JªA PBJ∑jø -e
. א א א א . א א א
LAX¶IA m ~¶aA |BlKA. א א א א א
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
55
. א א א א א א. א א א א א
. א א א א. א א א א
. א א א. א א א א א
. א א א א א א א א. א א א א א. א א א א א
. א א א א. א א א
. א ( א ) א א א א. א ، א א א א
. א א א א א. א א א א א
א א −٣−٦ ™¶ ¢A ™¶XlA hAZæA
א א א א א א א א א א א אא . א א א ( א ، א ) א
.א ، א א א א א א א א א א
א א ، א א א א א א א א א א א. א א
(ß ¢A) ®•ÆZA |aAא . א א א א א א א א א א. א א ( (א א א א א א ( ) א אא א א א א א א א
.א א א א א א ، א א. א א א א א א א א א .( א (א
. א א א א
2 —fYêA :Ω¿®ªBI “ÒJMjùA ‘jafiA ~AjøfiAÀ “Œƒ»ùA ~AjøfiA
56
. א א BCG א א א ( א ) אא א א ، א . א א א א
. א א א
(™¶iBA ´RA ,`•¶a•ZI) Lº¶a•ZIA ≠AXא א א . א א א א אא א א א א א א א . א א א א א אא א א א א א . א א א א א
. ٢−٤ א .א . א א א ، ٢−٤ ( א (א א א
א א א א . א א א א א א א אא ، . א א . א א א א ،
. א א א א אא א א א א א א א א . א א א א
. א א ، א א א
™M¶IUA ©ZOAא א א א א א א א א א . א א אא א ، א א א א א . א א א א
. א א א א אא א א א . א א א אא . א א א ، ١−٨ א. א א א א ، א א א
. א א א א א
C• B XIyA JB¢KAא א א א א א א א א
א א א א، א א א א . א. א
. א א א אא ، א א א א א א א א א א אא א א ، א א
. א א א א א א א.B א א B א א א א
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
57
(`X¶æA) JaKyA ™kB A `•k ™`ºKא ، א א ،( (א א א אא א א . א א א א. א (٪٦−٣٠ (א B א א א א א ،٪١א א א א א א
. א א א א א א: א א א א א א
אא
א אא אאא אא אא. א
א א א א א א א א אא א א א א א א א א
. א א א א א א א. א א א
א א א א א ( א א ) א.( א א ، א א א ) א א
א ٥٪. א אא ، א א א א א א א
א א א א א א א א ،tattoists אא א א ، א א א א א א . א א
.B
א א א א −٣−٧ ™¶ ¢A LAXº OA
. א א א א א א א ، א א א א א א: א א
א א א
2 —fYêA :Ω¿®ªBI “ÒJMjùA ‘jafiA ~AjøfiAÀ “Œƒ»ùA ~AjøfiA
58
(" א א "א −٣−٢ ،١ א א ) א א א אא א א
. א: א א א
א א א אא א א א
( א א א א א א ) א( א ) א א
( ) א( א א א (א א א
( א א א א א א א (א א א א א א א.( ) א
ß ¢A ·BiZaAא . א א
.א . א א א א א א א א
. א א א א א . א א
א אא אאא א
א א אאאא א א
א א אאא אא א ؛ א
)א (א אא
א )א (א א א א א)א א (א א א א
™¶IBO ¬A LAZ¶MDKAא א ( א ) א א א א
: א( א א א א ) א ( א א (א א א א
א א א אא א א א א
. א א א א
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
59
. א א א א: א א א א א
אא א
אא
אא
ß ¢A •IZAא א א א א . א
א א . א א א א א ، אא א א א א ، א
. א: א א א א א
:א -
א א - א א -
- א - א: א
- א - א - א: א
( (א א - אtoluene diisocyanate -
א -
2 —fYêA :Ω¿®ªBI “ÒJMjùA ‘jafiA ~AjøfiAÀ “Œƒ»ùA ~AjøfiA
60
٤- األمراض المرتبطة بالعمل א א א −٤−١
: א א א א א א א א א، א א ، א ،" א א א "א
א . א א א א، א א : ، א
א . א א א א ، א א… א א א א א א א א
א ، א א א " "א ، א א א א٥. א א א א א א
: א א א א אא א א א א
אא א אא א
( א א א א א (א א א א א א.locomotor א א א
א א א א א −٤−٢א א א ؛ א א א א א א א א
א.
™¶ XIA ™¶at A• ™¶y•aA LBIAZigºA ZBiKUA |A•kא א א א א −
אא א א
א( א (א א
א א א א ؛ א א א א אא א א
א ( א א ، א ) א א
5Identification and control of work-related diseases. Report of a WHO Expert Committee (WHO Technical Report Series
No. 714), Geneva, World Health Organization, 1985.
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
61
א אא אא א
א א א. אא א א −א א א
אא אא
אא א א א −
א א א א א ؛ א א א א. א א א א א ، א
א א −א א א . א א א א א א
. א א אא א א א א −א א א
אא א
א. א
JZy ™¶kBKOºA ™¶at A• ™¶y•aA LBIBOKaºAא א א א
אא א א א ، א א א א א
אאא
א א א אא א א א א א א
א א א א א
2 —fYêA :Ω¿®ªBI “ÒJMjùA ‘jafiA ~AjøfiAÀ “Œƒ»ùA ~AjøfiA
62
( א (א א א א، א א א ، ، א א א ، ، ، א : א א א א
. ، א א א א
א −٤−٣א א א א ؛ " א א " א ٪٩٠ א אא ، א א א א א א . אא א א א א א א . א א א א
. א א א א ( א א )
א א א −٤−٤،" א "א א א א א א
א ، ، א א א א א א א .. א
، ٤٥ א א ، א א א. א
. א א א א א א א א א א א אא א א א א . ،
א . א א א. א א א א א א
א . א א א א א א( (א א א א א א א א א א א . א א א א א
א . א א א א א א א א אא . א א א א א א
. א א א א א ، א א א א א
א א −٤−٥א (א א א ، א א א א א א(א א א א א א א א א א א ( א א
. א (Helicobacter pylori א אא א א א א א א א א א א אא ، . א א א א א ،
. א א א א א א
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
63
א א א א א א −٤−٦/ א א א א א א א א א
. א א א א א א א א א א . א א אא א א א א א א א . א א
א א א א ،. א
א א ، ) א א א א א אא א א . א א ( א
א א א א א א atopy א א א א א א א ، א אא א א א א א א א א א א א א א
א א א א . א אא א א א א א א .
. א א א א א א א אא א א (א א א א א
א א א א א ( ، א. א א א א א א א
א א א א א א א א א א א אא א א א . א ( )א א . א א א א א א
א א א א א א א א א. א א א א א
locomotor disorders א א א −٤−٧א ، א א א א א
. א א
Z¢jA |taC ~C، א א א ، א א א א א א
א . א א א א א א. א א א ٪٥ ٢ א א
، א א א א א א אא א . א א
. ( א (א א א א
2 —fYêA :Ω¿®ªBI “ÒJMjùA ‘jafiA ~AjøfiAÀ “Œƒ»ùA ~AjøfiA
64
א א א א א א א אא א א ، א א א א . א א א א א، א א א material handling א א א א אא א א א א א א א א ، א א אא א א א א א א א . א א ، א
. א א א
™IvZA• uKyA ~Cא א א א א א א ، א א אא א א א א ، . א א א א א א
. א א ، א אא א א א א א א אא א א א א . א א א א
. א א א א אא א א א א א א. א א א א א א א ؛ א א א ، אא א א א א א
. א א א א
٥- مهام للمتدربين
. א −١( ، ، ، ، ) א א א א
א א א א א. א א א א א א א
א א א א ؛ א א א א −٢.( ) א א א א א א
א א א א ؛ א א א א א −٣.( א ) א
. א א א א א א −٤א א א א א א א א א א א −٥
. א אא א א א א א א א א א א א −٦
. א א
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
65
. א א א א −٧. א א א א א א א −٨
א א ، א ) א א א א א א א −٩. ( א א א ، א
الوحدة ٣
א א א א
١- األهداف א א א א
א א א א א א א. א א א א א א
٢- التمهيد والمفاهيم األساسية . א א א א א א א
א א . א א א ، א א א א. א א א א ، א א א א א א
א א א א א א א א א א א( ) א . א א
/ א א . א. א א א א א
א א א א א . א א א ،א ، א א א א ، א א א א א ، אא א א א . ، א א ، א א
. ، א א אא א א . א א
א א א א א א א א א א ، . א א. א א
، א א א א א א א א א א א א، . א א א א א
א א א ٣ ٥ ٤±١ א א א ( ) א א، א א א א א . א א
. א אא א א א א א " א "א " א "א א
. ( א ) א א א א א א
3 —fYêA :“Œƒ»ùA ~Ajøflª j∏JùA ±r∏ªA
68
. א א ، א א א א א א
. א א א א א ، א אא א א א א . א א א
:א ، א
. א. א א א א ،
א א א א א א א א א א. א א א . א א א א א. א א א ، א א א א א
. א א א א א אא א ، א א א א א א
. א אא א א א א א א א א א א א
، א א . א א א א. א
א ، א א א א א ، . א א. א ، א א א א א
، ٦ א א א א אא א ، א א א ، א א א . אא א א א، ،( א ٣−٥) א א א
. א א .
٣- الكشف المبكر لألمراض المهنية الناجمة عن العوامل الفيزيائية ( א א (א א −٣−١
، א א א . א א א א א א א א א א א: ، א א. א א א א
. א א א א א. א
. א א א. א א
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
69
א −٣−٢( ٣٠٠٠−٦٠٠٠) א א א א א א א . א א א
. א א א . א א
א א −٣−٣، א א א . א א א א א א א א א
א א . א א א א ، א א. א א
א א −٣−٤א א א א א א ( א ) א א א
. א
א א א −٣−٥. א א א ، א ، א א א א א
. א א א . א א א
א א −٣−٦، א א א א . א א אא א . א א ، א א א . א
. א
٤- الكشف المبكر لألمراض المهنية الناجمة عن العوامل البيولوجية א א −٤−١
.( ) א א א א א . א א. א א א Mantoux א
א ( א א ) א −٤−٢א א (א א ، / א א
.( א
C B א א א −٤−٣. א א א א
3 —fYêA :“Œƒ»ùA ~Ajøflª j∏JùA ±r∏ªA
70
٥- الكشف المبكر لألمراض المهنية الناجمة عن المواد الكيميائية א −٥−١
fBeZA: א −
—eBáA PA QDNªA – –Ãzß›ªA xBujªA
( )א אא א
“ƒølùA PA QDNªA – –Ãzß›ªA xBujªA
( (א א א אא א א א א
א א א
“ŒºŒ∏ª‡A xBujªA PBJ ∑jø
אא
( א ، א א )
א
: א א א א א − æÃJªAÀ ¬fªA ü xBujªA lŒ∑jM fÕfÑ
א . א ، / ٣٠ א א א א. / ٨٠ א
QDNªA PAj ®r ø
א (delta-aminolevulinase)
א delta-aminolevulinic
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
71
א coproporphyrin
א א א zinc protoporphyrin א
xIÆ`Aא −
–Ãzß›ªA µJ÷lªA
א א
א ،،
(“ŒºŒ∏ª‡A µJ÷lªA PBJ∑jø) –Ãz®ªA µJ÷lªA
א אspasticity ،
paraesthesia
א א( א א א (א א א −. / ٢٠ א א א . א א. א א א ( א ) א א
`¶ p Aא −
—eBáA PA QDNªA
א( א ) א
“ƒølùA PA QDNªA
אא −
/א א א . א א א א א א. א א א א
3 —fYêA :“Œƒ»ùA ~Ajøflª j∏JùA ±r∏ªA
72
V¶ Z`Aא −
—eBáA PA QDNªA
א א א
(arsine ) א
“ƒølùA PA QDNªA
( ) א א אא
א א אא א −
א . / ٣٠ א א א . א א، א א א א א א . א א א
. א א ؛ א א
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
73
א א א א א א א −٥−٢ ™¶ReA £KAZ¶MDK• ®•glA J¶YA hZlKA ~¶¶wK xZi
البنزن (البنزول) XBRA hZlKA
ــل، التخدير: دوخة، صداع، غثيان، إقياء، نعاس، تعب، كالم متداخاختالل التوازن، ت و هان، اكتئاب، فقد الوعي.
تهي ج الطرق التنفسية: التهاب األنف والحلق، سعال.
ــها، إال التعداد الدوري للكريات الحمر والبيض قيمته مشكوك بأنه قد يكشف التأثيرات الباكرة على تكوين الدم.
البنزن في الدم (حساس ونوعي، أفضل مقاربة متوفرة حاليا ). ــول (نوعـي بشـكل حمض trans, trans-muconic في الب
معقول وحساس). ــي وحسـاس، حمض phenylmercapturic في البول (نوع
الطريقة معق دة).
·`A hZlKAتثبيط النقي مع فعل آجل، سنوات عديدة في بعض الحاالت.
ـزوف األعراض والعالمات الباكرة مبهمة، والحقا قد يحدث تعب ونعفوية مع زيادة وخامة فقر الدم وقلة الكريات الشــاملة و/أو قلـة
الصفيحات.
hB__g¶IºA• ßO__a KºA ~X___A Z_ws ß_° ™_ `A LAZ¶MD_KA Z_iUC .®ZAZRºA ~XA hBg¶IA• XBRA ®•w A
البنزن في البول (نوعي وحساس، الخبرة محدودة). الفينول في البول (غير نوعي وغير حساس).
البنزن في هواء الزفير (نوعي وحساس، قابلية تطبيقه محدودة).
تولوين (ميتيل البنزن) ــرض نادرا ما يكون التعرض للتولوين نقيا ، بل كثيرا ما يشمل التع
البنزن مع الكسيلين (الزايلين) أو بدونه
XBRA hZlKAمخد ر
تهيج الملتحمة وتقر حها النظميات قلبية (سب بت وفيات عند المتنش قين)
·`A hZlKAالكبد والكلية والنقي (ربما نتيجة البنزن كملو ث)
ــة العمـل حمض الهيبوريك في البول المجموع في نهاية دوريــل (الحظ أن حمض الهيبوريك ليس مستقل با نوعيا للتولوين، بــض يمكن أن ينجم عن مصادر قوتية كاألغذية المحفوظة بحم
البنزويك).
3 —fYêA :“Œƒ»ùA ~Ajøflª j∏JùA ±r∏ªA
74
كسيلين (زايلين) XBRA hZlKA
تهي ج األغشية المخاطية مخد ر
·`A hZlKAمن الم سل م حدوث فقر الدم الالتنسجي، إال أنه قد يكون ناجما عــن
تلو ث البنزن (بالتولوين)
ميتيل حمض الهيبوريك في البول.
أمينو بنزن (أنيلين)
XBRA hZlKAمهيج جلدي طفيف
قد ال يسبب التعرض المعتدل إال ز راقا طفيفا ــأجل يؤدي التسمم الوخيم إلى نقص األكسجين والموت، وهذا قد يت
إلى عدة ساعات بعد التعرض.
ميتهيموغلوبين الدم. بارا أمينو فينول في البول.
رابع كلور الكربون
XBRA hZlKAغثيان، إقياء، نعاس، دوخة
·`A hZlKAالتهاب جلد مع جفاف وتحس ف (توس ف)
نخر مركز الف ص يص مع تنك س الكبد الدهني أو بدونه قصور كلوي حاد قليل البول
رابع كلور الكربون (CCl4) في هواء الزفير التركيز في الدم قيمته محدودة.
مركبات البيفينيل متعددة الكلور
XBRA hZlKAطفح جلدي (ع د كلوري المنشأ)
تهيج العين غثيان، إقياء
·`A hZlKAضعف، فقد الوزن، فقد الشهية
طفح جلدي (ع د كلوري المنشأ) ن م ل ونخز في األطراف ارتفاع تريغليسريد الدم
ارتفاع إنزيمات (خمائر) الكبد
مركبات البيفينيل متعددة الكلور في الدم
كلور الميتيلين (ثاني كلور الميتان)
XBRA hZlKAمهيج للجلد واألغشية المخاطية
تسمم حاد مع ذهول ون م ل ونخز في األطراف بعد االستنشاق
·`A hZlKAالتهاب جلد مع جفاف وتحس ف (توس ف)
قد يعج ل قصور القلب نتيجة زيادة كربوكسي هيموغلوبين
مستوى كربوكسي هيموغلوبين في الدم وأول أكسيد الكربون في هواء الزفير.
يؤثر التدخين على نتائج الرصد الحيوي.
كلوروفورم
XBRA hZlKAمهي ج جلدي، م بن ج ف عول
·`A hZlKAتضخ م الكبد وتضر ره يشتد بمعاقرة الكحول (يسبب أورامــا كبديـة
عند القوارض) قصور كلوي مع قلة البول
التهاب جلد مزمن مع جفاف وتحس ف (توس ف)
كلوروفورم في هواء الزفير والدم
ثالث كلور األيتان
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
75
XBRA hZlKAمهي ج للجلد واألغشية المخاطية
مخد ر يستطيع أن يزيد حساسية عضل القلب لألدرينالين مسببا النظميات
·`A hZlKAالتهاب جلد مع جفاف وتحس ف (توس ف)
ـل ثالث كلور أيتان وثالث كلور أيتانول وحمض ثالثي كلور الخفي هواء الزفير والدم والبول.
ثالث كلور األيتيلين XBRA hZlKA
مخدر قوي يشتد فعل ه باأليتانول. مهي ج طفيف للجلد وجهاز التنفس.
·`A hZlKAي ذك ر حدوث اعتالل األعصاب المحيطية
يسب ب اإلدمان
ثالث كلور األيتيلين وحمض ثالث كلور الخل في هواء الزفير. ثالث كلور أيتانول وحمض ثالثي كلور الخل في الدم والبول.
·¶¶K¶æA Z•y mIAZ
XBRA hZlKAمخدر قوي
ــررا يمكن أن يسبب تهيجا في الجلد واألغشية المخاطية وكذلك ضللكبد.
·`A hZlKAهمود الجملة العصبية المركزية وضرر للكبد.
مسرط ن للقوارض
ــور رابع كلور األيتيلين وثالث كلور األيتانول وحمض ثالث كلالخل في الدم وهواء الزفير والبول.
(CS2) ثاني كبريت الكربون
XBRA hZlKAمهي ج وخيم للجلد واألغشية المخاطية
دوخة، صداع، ذ هانات، نعاس
·`A hZlKAأربع متالزمات متميزة:
ــم المخط ـط والكـرة عل ة شبيهة بالباركنسونية نتيجة إصابة الجسالشاحبة
ــة والحسـي ة اعتالل األعصاب المحيطية يصيب األعصاب الحركيباإلضافة إلى أعصاب العين
ــية حاالت ذ هانية (نادرة في أيامنا، إال أنه ت ذك ر حاالت عصبية نفسأقل وخامة حتى اآلن)
ــاع كولسـترول الـدم وبيتـا إصابة قلبية وعائية، ربما نتيجة ارتفــا يـؤدي إلـى داء القلـب ليبوبروتين (البروتين الشحمي بيتا) مماإلقفاري وضرر لألوعية المحيطية (تفترض البحــوث الحديثـة أن جزءا من اإلصابة القلبية الوعائية هذه قد يكون ناجما عــن التـأثير
الحاد السام على عضل القلب مما يؤدي إلى النظميات مميتة).
ــدوام وبدايتـه يكشـف تفاعل آزيد اليود مع البول في نهاية الــون، إال أنـها مستقل بات السلفات العضوية لثاني كبريت الكرب
ليست نوعية له.
א א −٥−٣א . א א א א א
א. ، ، א א א א א א . ، אא א א א ، א א א א א
א א א א א א . א א.٪٧٥ א א א . א ٪٥٠−٦٠
. א א א א א א א
3 —fYêA :“Œƒ»ùA ~Ajøflª j∏JùA ±r∏ªA
76
א א א −٥−٤א א א ( א א ) א אא א א א א ، א א א . א א א
. א. א א א א א ، א ، א
א . א א א א א א. א א ، א א
א א א ( א א ، ) א א א א. א א . א
٦- مهام للمتدربين . א א א א א א א א א −١
א א א א א א א א א −٢. א א
. א . א א א א א א א א −٣. א א א א א א א א −٤
. א א א א א א א א −٥. א א א א א א −٦. א א א א א א א −٧
. א א א א −٨. א א א א א א −٩
الوحدة ٤
א ( (א א
١- األهداف . א א א א
. א א א א ( (א א אא א א א workers’ dimensions א א א
. א א. א א א א א א א
א א ، א א א. א
. א א א א א א א א א
٢- التمهيد والمفاهيم األساسية א א א ) א א א א א א א (# (א א
א ) א א א א א . א א א ( א אא א א א א א א א ( א א
א א א ، א ( (א א . א. א
، א א א א א ( (א אא א א א ، א ( (א א .א א א א א א א א
. א. א א א א א א א
. א א א א א א אא א א א، א אא א א א א ( (א א א א א א . א א
(cumulative trauma disorders, א א א א א א א א א א א
א ergonomics؛ :"( (א "א א ." א " א א א #
." /א "א
4 —fYêA :“Œƒ»ùA (“ø’›ùA) PBŒøÃ√ôi‚A
78
(repetitive א א (repetitive strain injuries, RSIs) א א CTDs)
. א א א ،motion injuries, RMIs)
א א א א א א א א א א א א א.( (א א ، א א א א א א א א
: א א)؛ א א א א א א א א א ) א א א א
؛ א א؛ א א א؛ א א א א
؛ א א א؛ א א؛ א א؛ א
. א א א אא א א א א א א ( (א א
. ( א א א א א ) א א א. א א א א ( (א א
™MC
NXA•RA · ™¶Bv•Aא א ، א א א
. א א א א א א. א א א א א א א א א. א א א א א א א א א א א
JlKA · ™¶Bv•Aא ( א א (א ( (א א
. א א א א א אא א א א א א א
. א א אא א א א א א א
. אא א א א א א א א א א
. א א א א א א א א א
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
79
٣- اإلرغونوميات (المالءمة): علم متعدد المناهج : א ( (א א
א א אאא אא א
א א א −٣−١. א א א ، א א א ، א א א
™¶ZcIA |A•lA ™aX ° uAX°Cא א א א א א א א א א
. א א: א א א א
א - א -
א א - : א א א א א א א א
א - א - א - א -
: א א א א אא -
א א א - א א -
א א - א - א -
: אא א א -
א א -
4 —fYêA :“Œƒ»ùA (“ø’›ùA) PBŒøÃ√ôi‚A
80
®ZcIA DiUA ·k ™OB A |lA NXA•R ™lÆBcA JBIaæA. א א א א א −
، א א א א א . א א א:
א א א א אא א א א
א א. א א א
: א א א אא א א
א א אא א א א א
. א אא א א א א −
א . א א א א א א אא א א א ، ؛ א א א
. א א א א א א. א א א א
א א א א א −א א א א א א א
א ، א א א א א א . א א. א א א ، א א
، א א א א א א. א א
·¶IZXK ~B¢. א א א א א א
. א א . א א
א −٣−٢א א א א א
א . א א א א . א. א
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
81
m g•A ßglA JlKA• (ß •yaA) ßy¶KBKaºA |lA. ( (א א א
: ( (א א א. א א א א ، ،
א א א ،. א
. א א א א א א א א א אא . א א א א א א א
א א . א א א ، א א א א א ،. א א א א א ؛ א א א א א א
א . א א א א ( (א א אא . א ( (א א א א א א
. ( ) א אא א א ( (א א א אא א א א א .( (א א
. א א א
~aOA |By JlK• (ßyZRA) ßy¶B ¶XA |lAא א א א ( (א א א) א א ، א
. ( א א אא א א א א ( (א א א
. א א א א א א א. א א א א א א، א א . א א א א א א א
. א ، אא ) א א א ( ) א א
א א . א א א .( ٤ א* א א א ٪٥٠ א א ، א א
٨ א . aerobic capacity ( (א. ( (א א א א ٪٣٣ א
. א א א א :aerobic capacity, VO2 max ( (א א א א *
. א א א א א ، א
4 —fYêA :“Œƒ»ùA (“ø’›ùA) PBŒøÃ√ôi‚A
82
א א א א א א א . א א ( (א א א א. א א א א א א א א ( (א
א ، א א א. א ( (א א א א א ، א א
) א א ( א א א (א א א א אא א א א . א ( א א א
. א א א א ، ، א א א، א א
: א א א. א א : א א −١
. א א : א א −٢א א א . א א א : א −٣
. א
א א −٣−٣א ( (א א ( א (א ** א
א א א א א . א א ، א. א א
mechanical stress ßy¶ By¶A JZyA، א א א א א א א א : א
א א א א . א א א א. א
. א א א ، א א א א : א א אא א ، א ( (א א א א א א א א
. א א א אא א ،( (א א א א א א
. א א
B° ZO• B¢lsX• |BwMæA msZ z¶ By¶•¶Iא −
. א א ٪٥٠ א א א א א. א א א א א א א
א. א ، א א א **
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
83
. א א א ، א א א. א
. א א אא א −
. ، ؛ א א א א. א א א א א ، אא ٠,٨ א א א א א؛ א א א
. א א؛ א א א א
. א א א א( ٩١−١١٤) א א א א א
. א א א א . א א א
א א א א −٣−٤. א א א א א א א א א א
א א א א א א א א א א א א אא. א
. א א א א (anthropometry א ) א אא א א א . א א
א א א א א א . א א. א
™¶ZK•I•ZM æA |•AXOAא א . א א א א א א א
א ، ؛ א א א א ، א. א א א א א א א
JaB KA• |•B KAא א reach and fit א א
: א א א אא א א
א א א אא
( (א אא א א א
4 —fYêA :“Œƒ»ùA (“ø’›ùA) PBŒøÃ√ôi‚A
84
א א א א א. א א
א א א א א א א א. א
~¶eKA LA•iU( א ) א −١
، ؛ א א א א א. א א א א א א א א א
א א א א א א א א א א א א א −٢: ، א א א א א א
؛ א א א א א אא א א א א א א ، א
. א א א א: א
)؛ א ) א א)؛ א א ) א א א
. א א אא א ( א א א (א א א א א ، ،
.( א (א(adjustability א ) א א −٣
א א ، א א ، ، א א א אא א א . א א ، א אא א ( ) . א א א
.(monitor (א א אא א א −٤
א א (א א א א א א א אא א א א ، ؛ א ( א
.stands א א
٤- مهام للمتدربين . א א א א א −١
. א ٢ א א א א −٢
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
85
، א א א א א א א א א א −٣. א א א
. א א א ، א א א ، א א −٤. א א א א א א א −٥
. א א א א א א −٦. א א א א א א −٧
.١−٧ א −٨
الوحدة ٥
א א א א א א
١- األهداف א א א
א א א אא א א
א א א א א. א א
٢- التمهيد والمفاهيم األساسية −٢−١
response א demand א ( א ) א :stress אא . ( א ) א א א א capability
. א א א א א ( א א (א א א א א. :stressor א
. א א :stressful
א א א א א :(stress reaction ) strain א. א
א א א :modifier א. א א
א א א א א א : א א א אא ، א א א א א א ، א א
. א א א א א א א ، א א א א
א א א א −٢−٢ ©ZAX¬A
אא א אא א
5 —fYêA :Ω¿®ªA ü —j÷BzªA “Œn∞ƒªA ΩøAîªAÀ Lj∏ªA
88
א א א א
ß ¢A ß vZKAא
אא
Z•XAא אא א א
א א אא א
™¢Aא א אא א אא א
א א א
|lA ™Æ¶Iא א אא אא א
אא א
. א א
shiftwork (LB¶XZA•) LB¶Z•X ´k |lA
א −٢−٣ stressors JÆAZyA
אא - א
- אא א -
- אא
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
89
א א - א א -
א - א א - -
אא א -
- אrivalry א - א
אא - אא - אא - א
- - -
|ÆBeRAא
א - -
א - אא
א - א א -
- -
( א (א אא
- א -
5 —fYêA :Ω¿®ªA ü —j÷BzªA “Œn∞ƒªA ΩøAîªAÀ Lj∏ªA
90
א א א - אא - א
burnout א - אא - א
אא
א א א : - אא א א : - א
א ، א א א : - אא
(learned helplessness " א " ) " א " -
modifiers Lº XlA
א - א א - א
א -
א א א א - -
٣- اتقاء الكرب ومكافحته XZtA PBkא
א - א - - א
א אא א - א - א - א
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
91
™¶XZtA ZMDKA ™kZa htUAא א - אא -
א - א
א א - אbiofeedback א - א
א אא -
-
™aaªA PBkא
א א - -
א אא א א א
™aaªA ßs JZyA htUAא
א - -
א - . א א א
٤- مبادئ تصميم األعمال |lA |•XO
א א . א א א א א. א א א א א
~yRKA/™yZBcA. א א א א א א א א
5 —fYêA :Ω¿®ªA ü —j÷BzªA “Œn∞ƒªA ΩøAîªAÀ Lj∏ªA
92
|lA |Rא א א א א א . א א א
. א
¨•KRA. א א א א א א א
|lA ßs ZA•XæA. א א א א
™¶kBKOºA ™Æ¶IA. א א א א א א א א
|lA |IwKa. א א א א א
٥- مهام للمتدربين . א א א א א א א א א −١. א א א א א א −٢
. א א א א −٣א א ، א א א א א −٤
.. א א א א א −٥
א א א א א א א א א −٦. א
. א א א א −٧
الوحدة ٦
א א א א א
١- األهداف א א א א א א א
א אא א א אא א א א א
. א א א א א א א א א א
٢- التمهيد والمفاهيم األساسية −٢−١
. :accident אא א א א :occupational accident א א
. א، א א . א א :injury א
. א ، א " "א א א ، א :hazards א
. א ، . ،.( ) א :risk א
. א ( ) א א :harm א.( ) א :damage א
. א :danger א. א :safety א
א א א א א א א א א :occupational safety א א. א א א
. א א א :safe behaviour א אא א א א א א א :safety professional א
. א א א א א א א א א
6 —fYêA :TeAÃáA ’B¥ MAÀ “Œƒ»ùA “ø›nªA
94
א א −٢−٢: א א
א א א א א א א אא
א א א א אא א א א א א
א א א
א א א −٢−٣ NXBRA i
א א אא א א
א א אא
א א אא א א
א א א. א א
iÆBa•Aא
א א א א אא
א א אא
. א א
™IBe¬A ™l¶Ii
א
~aOA ßs ™IBe¬A mg•א
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
95
אא אא א
. א
NXBRA B¶BRg ™ ¢
§≠B MC NXBRA mv• ®YA ®XBeKvºA iBc A
א א א א −٢−٤ ™¶ZcIA |A•lA
א : א א . א א א א אא א א א א . ، א א א א א א אא ، א ، ، א . א
. א ، אא א א ، א א א
، א א א א א . א ، אא. א א
™¶Æ¶IA |A•lA،. ، א א א א : א א א א א א א
.، א א . א א א א א
، א . א . א אא . א א א א א א א . א א
. א א א אא א . א א א ، א א ، א א
. אא א א א א א א
JIaA JAZigºA •C ™IBe¬A ™IBeA ™ ¢A
رضوح صريحة العاملون مع الصفائح المعدنية، الجــزارون، العـاملون علـى تهتكات القدرة الميكانيكية
المكابس، النشارون، قطاعو األقمشة عمال المستودعات، عمال التعدين، عمال البناء كسور عمال المستودعات، أي عامل يتعرض لصدمــات منخفضـة رضوض
الطاقة العاملون على المكابس، الجزارون، مشغلو اآلالت بتور عمال المستودعات، العاملون على المكابس، عمال البناء، عمال هرس
صناعة المطاط.
6 —fYêA :TeAÃáA ’B¥ÈMAÀ “Œƒ»ùA “ø›nªA
96
ــام إصابـات عينيـة (بأجسأجنبية)
ــن والجلـخ، عمـال المناشـر، عمال التعدين، عمليات الطحالموظفون في معارض اآلالت
ــال الـبريد، إجهادات وأوثاء (صريحة) عمال المستودعات، عمال التعدين، العتالون، عمعمال البناء
ــة حروق الطاقة الحرارية عمال السباكة أو صهر المعادن، عمال اللحام، عمال صناعالزجاج، عمال المصابغ
عمال اإلطفاء، عمال الفوالذ، عمال صهر المعادن إجهاد حراري عمال اللوازم، الحطابون، الجزارون إجهاد بردي
الطاقة الكيميائية (بما فيها التسممات الحادة)
الحجارون، عاملو العمليات الكيميائية، العاملون مع الفضــالت حروق الخطرة
ــاكن مغلقـة، العـاملون مـع اختناق، تسمم حاد عمال اإلطفاء، العاملون في أمالفضالت الخطرة
صعق كــهربائي، صدمـات، الطاقة الكهربائية حروق
ــال التمديـدات الكهربائيـة، عاملو اللوازم، عمال البناء، عممستخدمو األدوات أو اآلالت الكهربائية
ـاملون حروق شعاعية، داء اإلشعاع الطاقة النووية عمال المشافي، المصورون الشعاعيون في الصناعة، العفي المنشآت النووية
رضوح تراكمية
رفع أثقال، وضعة قسرية مديدة
عمال المستودعات، جلوس، ممرضــات، سـائقو الشـاحنات، ألم الظهر العامالت على ماكينات الخياطة
ــدة أو حركات اليد العديــع وضعـة المتكررة م
قسرية
ـــوح اضطرابــات الرضــرف العلـوي التراكمية للطـق (التهاب الوتر، متالزمة النفالرسغي، التهاب اللقيمــة، داء
المفاصل التنكسي
العاملون على خطوط التجميع، عامالت الخياطة، معالجة لحوم ــاملون الدواجن أو الحيوانات أو األسماك، عاملو المكاتب، الع
على المكابس، قطافو الفواكه، الموسيقيون
الحطابون، العاملون على آالت الصقل، العاملون على المطارق متالزمة رينو االهتزاز الهوائية
™¶ZAX¬A |A•lA(א א א א א א . א א א
א א א . א א א א ( א אא א א א א א housekeeping א א א א א א א
. ، א א א א א؛ א א א א
. א א א א א א א א
٣- تسجيل الحوادث وتقصيها : א א א אא א א א א א א א
א א. א א א
: א א א א אאא
א א א א אא א א א
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
97
. א א א א א א א א: א א א
אאא
א א א א אא
: א א א א א؟ א א
؟ א א א؟ א
؟ א א א א؟ א א א
؟ א א؟ א א א
؟ א א؟ א א א؟ א א א א؟ א א א
؟ א א א
٤- معدالت الحوادث א א א א א א א א א א א א א
א א א . א א א א א א.( (א א א א א א א
א ÷ ١٠ ٣× א א = א אא א ÷ ١٠ ٣× א א = א
:( (אא א
. ، ، א א א א א. ١٠٠٠ א א א א ( (א א
א . א א א א א א א א א א. ٦٠٠٠ א א א א ، ، א א
6 —fYêA :TeAÃáA ’B¥ÈMAÀ “Œƒ»ùA “ø›nªA
98
٥- الوقاية من الحوادث المهنية والسيطرة عليها : א א א א
. א א א א א אexhaust pipe א א א
.operator א א א א. א א א א א
. א א א א א א א. א א א א א א א א א א א
. א א א. א א א א א א א א א
( א א א א א א ، א ، א ) א א ، א. א א א א א א א ، א
א א א א א א א א א א א א א א א.
א א א א א א. א א א א ، א א א א
. א א א א א א א א א. א א א א א א
א א א א א א א א א א. א
א א א א א א א א א א. א א א א
. א א א א א א. א א א א א א א א א א
. א א א א א א א א
٦- مهام للمتدربين א −٦−١
א א . א א אא א א א א א א א (posters (א א א
. א א
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
99
.B«jÕÃÒNI ¡≥ ÀC/À B»º∑BrøÀ “ø›nªA ŸeBJø KnY îIifNùA ±Œ¥RNª “ÕjvJªA “Œ®¿nªA Ω÷BmêA Ω¿®NmA
א −٦−٢א א א א א
. א א א: א א א
א א א אא א אא א
.( א א א ) א .“Øf»NnùA “nm¤ùA ü “ø›nªA ”ºß îºøB®ªA ©ø ∆ÀB®NªBI “ƒ Œ®ø “ßBƒu ü efU îºøB®ª “ŒJÕifM —iÀe i à ÀC/À ¡¿u
א −٦−٣א א א א ، א א א אא א א א א א א א א א . א א א
. א א א א . א .æB¿®ªAÀ —iAe‚A PBŒªÀ¤nø ’Ãy ü B«hŒ∞ƒMÀ “Œƒ êA ÀC “Œº A “ø›nªA PB®ÕjrM ¡ŒŒ¥NI ¡≥
א א −٦−٤א א א א א א א א א א
א א א א א א א א א א א א א א א א א א א : ..( א (א
iÀe xÃvÇ ¡»MBmiBûÀ ¡»∞≥AÃøÀ æB¿®ªAÀ —iAe‚A “Øj®ø ¡ŒŒ¥NI ¡ ≥À “ƒŒ®ø PBßBƒu ü “Õej∞ªA “ÕB≥êA Ω÷BmÀ jØÃM ≈ø f∑DM
.“Œƒ»ùA PBIBu‚AÀ TeAÃáA ’B¥MA ü Ω÷BmêA h«
א א א −٦−٥(א א א ، א ، א א א א א
، א א א א א א א . א א ( א א. א א א א א . א א א א א
.¬B§ƒªA πªg …ŒØ ¡ Œ¥M AjÕj¥M l »UÀ “ƒ Œ®ø “ßBƒu ü “Œ÷BIj»∏ªA j BbùA ”ºß —jÒŒnªA “¿§√C ”ºß ≤ j®M
א א −٦−٦א א א . א א א ( (א א א א א אא א א א א א א א א א א א
.soldering א א א א א
6 —fYêA :TeAÃáA ’B¥ÈMAÀ “Œƒ»ùA “ø›nªA
100
: א אא א
א א א אא א אא א א
א א א א א אא א א
א א א. א א א
.¬B§ƒªA πªg …ŒØ ¡Œ¥M ÁAjÕj¥M l»UÀ “ƒÏŒ®ø “ßBƒu ü µ÷AjáA ”ºß —jÒŒnªA ¬B§√ ”ºß ≤Ïj®M
א א א −٦−٧. א א א א ، א א א א
א א א א א אא א א א . א .، א ،near-accidents " א א "א
א א א א א א . א א. א
. êAÀ œº A îÕÃNnùA ”ºß ı›®Ø µÏJÒùA B»÷Bv¥NmAÀ TeAÃáA ΩŒVnM ¬B§√ ’Ãy ü ›ßC —iÃ∑hùA “ªÃ¥ùA s≥B√
א א א א א −٦−٨. א א . א א
. א א א ، א א א א א א א אא ، א א ؟) (א א א א ،* א א א א א א
. א א א ،** א א . ›ßC —iÃ∑hùA ¢BòfiA ’Ãy ü B»¿ŒŒ¥NIÀ “Œƒ»ùA TeAÃáA ’Bv¥Nm‹ —eÃUÃùA ¢BòfiA “√iB¥ñ ¡≥
* Four Ms: Man, machine, media and management.** Three Es of safety: Education, enforcement and engineering.
الوحدة ٧
א א
١- األهداف א א א א
א א א אא א א א א
א א. א א
٢- أهمية اإلسعاف األولي ، א א א א א א א א א א
א א א א א א א ؛ אא א א א א א א . א א א א
א א א א ، ؛ א א א א א. א
، ( א א ) א אא א א ، א א א א א . אא . א א א א ، א א
א ، א א א א א . א א א. א א
א. א ، א א א אא א א א. א ،
. א א א א א א א
٣- اإلصابات −٣−١
. א א :injury א
7 —fYêA :…NmiBûÀ ÀfiA ≤B®m‚A
102
א ، . א א א א א :wound א.
א −٣−٢ ™aBRA LA•iUA
. א א א א −١. א −٢
. א א −٣. א א א −٤
:. א א א
. א א א א א א א א א א א. א א א א
. א א א א א. א א א א א א
. א א א א. א א א א א
. א א א א א א א
א −٣−٣ ™aBRA LA•iUA
. א א א א א א א א א −١א. א א א
. א א א א ، א א א א −٢. א א א א −٣
א −٣−٤ ™aBRA LA•iUA
. א −١א. א א א −٢
. א א א −٣. א −٤
. א א א א א א −٥
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
103
. א א א א −٦
א −٣−٥ ™aBRA LA•iUA
. א ؛ א −١. א א א א א א א א א א −٢. ، א א א −٣
. א ، א א −٤.( ) א −٥. א א −٦
א −٣−٦א. א א . א א א
: א א א. א א א -
. א א א א א - . -
. א א - א: א א א א
א א - אא א - א
א - א א א א -
א א - א א - (hyphaema (א א א -
. א א ، א - א. א א - א
™aBRA LA•iUAא . א א −١
א א א . א א א ،. א
7 —fYêA :…NmiBûÀ ÀfiA ≤B®m‚A
104
. א א א א א א . א א −٢. א א א א . א א א א. א א א א א −٣
. א א א א. א א א ، א א א א −٤
א ،flash burn א א ، א א א א א −٥. א א א
א א ، א א א، א א −٦א א א א א ( א ، (א א، א א א
. א אא א א א א א א א א −٧
.
٤- الكسور −٤−١
. :fracture א. א א :(closed א (א simple א א
. א א א א א :(open א (א compound א א: א
א א א א א א . א −١. א א א א א א א
א א א . א −٢.
א א −٤−٢ ™aBRA LA•iUA
. א א א א א א א −١א א ، א א א א −٢
. א א א א א א א . א. א א −٣
. א א א . −٤
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
105
א ( א (א א −٤−٣א .( א (א א א ، א א א א אא ؛ א . א א א ( ) א א אא א א א א ، א א
. א
™aBRA LA•iUAא א א א
. א א א. א א −١
. א ( ) א א −٢. א ٣−٥ א −٣. א א ( ) −٤
. א ( ) א −٥. א א א א א א −٦
. א ٥ א א ، ( ) א א −٧. א א −٨
٥- اإلصابات الحرارية א −٥−١
. א :א ،٪١٨ א א ، א ٪٩ א :א א א.(٪١ א א א ) ٪١٨ ،٪٩ א ،٪١٨
. א א א א א.(blisters ) א א א א א
. א א א
™aBRA LA•iUA. א א −١
. א א א א −٢. א א −٣
. א א −٤. א ( א (א neutralizer א א א −٥
7 —fYêA :…NmiBûÀ ÀfiA ≤B®m‚A
106
. א א א א א א −٦
א −٥−٢א א א א א א א . א א א א א א א
. א א א א א א א א א א א
™aBRA LA•iUAא! א . ٤٢− ٤٠ א א א −١
א א −٢. א א −٣
א א −٥−٣، א ، ، א ، א ، א א א ، א : א א א א א
א ، א ، א ، ،. א
™aBRA LA•iUA ٤٣ ٤٠ א א א א . א א א א −١
. א אא א א א ، א א א −٢
. א
٦- التسمم ™aBRA LA•iUA
א א ipecac syrup א א א −١. א . א א א א . א א
. א א אא א א א : א א א א א −٢
א ٣٠ . א . א א א. א / ١٥ א ٢٥٠ א א .
. א א. א א א −٣
. א א א א א א א א א −٤. א א א א −٥
. א א א א א א א א −٦
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
107
٧- النزف . א
™aBRA LA•iUA. א א א א א −١
. א א א א −٢א ، א א −٣
א، א א א א. א א א א . א: א
، א א ، א א - . א א ، א -
٨- الصدمة ، א א ، א א א א : א א . א א א א
. א ، א ، א א א
™aBRA LA•iUA. א א ، א ، א : א א א −١
. א א א א −٢. א א −٣
. א א א −٤
٩- اضطراب التنفس Ÿ~t ’Bs ßkB ieºA bt KA
. א א א א א א א א א א −١. א א א א −٢
. א א א א −٣. א −٤
. א א ؛ א א א −٥. א א א −٦
. א ١٢−٢٠ א −٧
١٠- مهام للمتدربين . א א −١
7 —fYêA :…NmiBûÀ ÀfiA ≤B®m‚A
108
. א א א −٢. א א א א א א −٣
. א א א א א א א א א א א −٤. א א א א −٥
الوحدة ٨
א א א א
١- األهداف . א א א א א
. א א א א א. א א א א א
. א א א אא א א א א א א א א א א א א א
.. א א א
. א א א ، א א א א א א. א א א א א א
א א א א א א א א א א . א א א א א א א א א א א
٢- األمراض المهنية א א א −٢−١
: א א א א. ، א א mists א א א א : א א - א
. ، א א א א א ( (א א א א א : א א - א. ، א א א א א : א א - א
، א א א א א א א א א א : א א - א.
. א א - א.(. ، א ، ، א ، ) ( א ، א ، (א א א א. א א א א א א א א א א א א
. א ( א א א ) א א
8 —fYêA :“Œƒ»ùA “ZvªA ü œZvªA ±Œ¥RNªA
110
א −٢−٢، א א א ، א א א
. א: א
א؟ א א א א −١؟ א א א א −٢א. א ، א א −٣
. א . א א אא ( א א (א א א ، א א
:א. ، א א א א −١
. א א א א א א −٢
٣- الحوادث المهنية א א א −٣−١
א א א ، א א א א ، א א א א. א א א א א א א א א ، א
. א א א א . א א א א. א א א א א
. א א א א א א א אא א א . א א א א א א א
. א א
א −٣−٢א א א . א א " " " " −١
، א ، א א . א אא
אא
א א א א א א א. א א א
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
111
. א א א א א א א −٢א א . א א א א א א
. א א. א א א א א، −٣
−٣−٣ Î’AlUC iBJNaBI …øBŒ≥ ’BƒQC TeBÅ æB¿®ªA ’‹¤« fYC KŒuC .πMfºI ü PAiBŒnªA `›uG “qiÀ ü æB¿ß “nú fUÃÕ
.—frI ıBùDNø ∆B∑À ,jÕl´ Ë≤l√ …ƒß ¡å ‘jnŒªA fÕ ü µŒ¿ß © B≥ Ë jU …Õfª TfY .“ƒYBq —iBŒm ∫j —iAÈÀe
א −٣−٤. א א
. א א א א א א א( א א (א א א א ، א א
.א א . א א א א
، א א א ، א א. א א א א א
٤- بيئة العمل وعمليات السيطرة في مكان العمل א א א −٤−١
. א א א א : א א א א א. א א א א
א א א א א א א ( א (א א.( א א (א א א א א
א א א (א א א א א א א. א א א א . א א א ( א
. א א א א א א . א א א
א −٤−٢ ™¶ ¢A ™ReA ZIKU ´G ©ZB¶`
، א א א א א א א א א א א. ، א א א א א א
8 —fYêA :“Œƒ»ùA “ZvªA ü œZvªA ±Œ¥RNªA
112
|lA ·yBC •C m BeA ´G ©ZB¶`. א א
. א א א א א א א. " א א " א א
. א א א. א א
א ، א א א א א א. א
. א א א א א א א. ( א א (א א א א א א
: א א אא -
א - א -
א א א א - אא א א - א
. א א ( א א (א - א
א א א −٤−٣א א א א
א אא א א אא אא
א א אא אא -
" א - "א - א - א
- -
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
113
- -
א אא -
א - אא - א
א א א אא א א אא א א א
.
٥- الوقاية من األمراض والحوادث المهنية א א א −٥−١
.( א א ) א א א א א. א א א א א א א
.( א א ) א א א א. א א א א א א
. א א א א א א. א א א א
. א א א א א א א א א א
א −٥−٢ LA…XlA
. ، א א א א א א א א א א אא א א א . א א א א א א א א א א א
. א א א
posters LBwƒe≈Aא א ، א א א : א א א ( ) א
א א א א א : א א ، א א א א א. ، א א א א א ،
8 —fYêA :“Œƒ»ùA “ZvªA ü œZvªA ±Œ¥RNªA
114
™cvB Aא ( ) א א .( (א א אא א . א א א א א א
. א א א
٦- التشريع א א א −٦−١
א א א א א ، א א א א א א. ، א א א א א
. א א א א א א. א א א א א
−٦−٢ XB_NYBØ , »_ø TeB_Y ’AjU ≈ø ”ƒ¿ŒªA …NIBÈJm ¬B§ß ≈ø î¿§ß ü jn∏I KŒuC .—eAfY “qiÀ ü ΩøBß p fŒnªA
.“¥ÒƒùA ”∞rø ü X›ß ïG
א −٦−٣. א א
. א א אא א א א א א א א
..( א א (א א א א
א א א א א א. א א / א א א
٧- تأثيرات أسلوب الحياة والسلوك على الصحة. א א א −٧−١
א א א א א א. א א א ، א א א ، ؛ אא א א א א א א א א א
. א א א א א א א א א א א
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
115
א א . א א א א א: א א א א א א . א א א א א א
. א א א א א אא א
. א א א א א א ،א א א א
. א א א
−٧−٢ ïG “UBáA ÀC iBŒNªA ™BÒ¥√A æBY ü ’BIj»∏ªBI ©ƒvùA fó “ÕÃ≥ ’BIj»∑ —fªÃø fUÃM p … A XBUlªA “ßBƒvª ©ƒvø ü
“_ZØB∏ø PA’Aj_UGÀ WŒVzªB_I ©¿_nªA f_¥Ø œ_Ò¨M œ_ZvªA ±_Œ¥RNªA ü Á—iÀe “_Q›RªA —f_ªÃùA ú¨__rø ©JÈMA .“ŒØByG “≥B
.WŒVzºª ¡»yj®M ≈øk ∆êÍÀÊfÚèÀ ¬B§N√BI ∆gfiA PBŒ≥AÀ ∆ú¿®NnÕ Ω¿®ªA PBÕiÀe æ›a ¡«À ,WŒVzªA
—iÀe ¡_ ‰j_VÂÕ “Q›RªA B»Œº¨rø ∆C ‹G ,~Aj´fiA o∞ƒª Ω‰¿®NnÂM ¡VáA o∞√ ≈ø —fªÃø ,™ ,jaE ©ƒvø ü fUÃÕ
‹À ¬B_§N√BI ∆gfiA PB_Œ≥AÀ ∆ú¿®N_nÕ ‹ ¡_«À ,W_ŒVzªA “__ZØB∏ø PA’AjUGÀ WŒVzªBI ©¿nªA f¥Ø æÃY œZu ±Œ¥RM
.WŒVzºª ¡»yj®M ≈øk ∆êÀÊfÚè
.“Œ® LÃŒßÀ Ω∑Brø ≈ø œ√B®M ™ ©ƒvùA ü “ºøB®ªA “ßÿ A PCfI PAÃm 5 f®I
א −٧−٣. א א
. א א:
א א א - א א - א
. א ، א א - א
٨- التثقيف الصحي في مكان العمل א א א −٨−١
א א א א.
: א א א. א א א -
. א א א א - . א א -
8 —fYêA :“Œƒ»ùA “ZvªA ü œZvªA ±Œ¥RNªA
116
. א א א - . א א א א -
. א א א א א - : א ، א א. א א : -
، א א א ، א : א א א א א - א א א ، א א א ، א א א א ، א א א א ، א
. א א א א א ، א. א : א א - א. א א - א. א א - א
א א א א א א א א - . א א
. א א א א א א א א א. א א א א
. א א א א א א א אא: א א א א
א א - א - אא א א -
א א - א א א א -
. א א א - א. א א א א א א אא א א א א א א א א א
. א א א א א א א א، א א א א א
:( ) א א א -
א א א א א א א א - א א א
א א - א א א א א -
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
117
א א א א - א א א א -
. א א א א - אא . א א א א -
. א א א א
−٨−٢ ™Af_uÀ (w_®ø) “_Œºzß ¬‹E ≈_ø ±__ŒvªA j»qC æ›a æB¿®ªA Ã∏rÕ .ΩøBß 200 πN¥Òƒø ü Oƒ „ª ©ƒvø ü
.“¥ÒƒùA KŒJ ΩJ≥ ≈ø æB¿®ªA ≈ø “®IiC fƒß –iAjáA ∫B»√‚A wŒbrM ±ŒvªA ≈ø afiA j»rªA ü .K®MÀ
א −٨−٣. א א
. א אא . א א א א א
. א א א א א. א א
٩- طرائق التثقيف الصحي ووسائله א א א −٩−١
. ، א א ، א א א. א א א א : א - א
א א א א ، א א א : א - א. א א
: א א א א א א א א א א( (א א -
א א - א א -
א א - א א -
א - אא - . - א
: א א א א
8 —fYêA :“Œƒ»ùA “ZvªA ü œZvªA ±Œ¥RNªA
118
א א ( א ) א א א : א א - א. א א א א א א א א א א א א
. : א - א. א א א א א א א : א א - א
−٩−٢ .PB__MBJƒºª “Õg¤ùA PAjráA “ZØB∏ù PAfŒJùA ≈ø “∞ºNã ÁAjøk °ÒbùA Ω¿®NnÕ .πN¥Òƒø ü œßAik °Òã B»Õfª “ßAilªA —iAkÀ
. G ,iÌҪAÀ ∆AgjÜB∑ ‘jaC ȬAë fy πªh∑ PAfŒJùA Ω‰¿®NnÂM
.“_ÕÃz®ªA PB∞_mÃ∞ªA PAf_ŒJñ PB_MBJƒªA ti “__º¿Å œyBùA ™ÃJmfiA ü µÕjØ Ω∑ ü ı›øBß 15 ≈ø “∞ªDNùA tjªA ’B≥jØ CfI
¬Ã_Õ æ›_a ’Af_¨ªAÀ iÃ_Ò∞ªA æÀB_ƒNª “_YAi PA _Ø æB_¿®ªA f__ƒß ∆B∑ .B«Ãº¿®NnÕ æB¿®ªA |®I ∆C ‹G ,¡ “Œ≥AêA oI›ùA ØÃM
.tjªA ’BƒQC B»√ÀfMjÕ AÃ√B∑ ªA oI›ùA ∆ÀfMjÕ ¡«À ¡ kBƒø ïG æB¿®ªA |®I K«g Ω¿®ªA ’B»N√A f®I .Ω¿®ªA
wŒb_rNªA ∆B_∑ .™Af__uÀ “Œn∞ƒM Ω∑Brø ≈ø ∆Ã∏rÕ “Œº A ™ÀjrùA —eBŒß “yjû æB¿®ªA ’‹¤« ≈ø “®IiC ©UAi îøÃÕ hƒø
”∞_rø ïG îIB_vùA æB__¿®ªA “ªBYG Oó .“ÕÃz®ªA PB∞mÃ∞ªA PAfŒJø PB≥BÕjM —eBŒ®ªA ü jØÃNÕ .“ÕjráA PAfŒJùBI ¡¿nNªA œ÷fJùA
.î¥Y›ªA “ÜB®ùAÀ “®IBNùA ΩUC ≈ø ÁA øúŒ∑ 50 f®I ”ºß “¥ÒƒùA
א −٩−٣. א א א
. א א א אא . א א א
. א אא א : א ( א ) א א א א
. א א: א א א א
؟ א א א - ؟ א א -
؟ א - . א א א . א א
. א א א א א א א א א א. א א א א א א
١٠- مهارات التواصل في التثقيف الصحي א א −١٠−١
. א א. א א א . א א א א א
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
119
: א א א. א -
. א א א א - א. - א
. א א - א. א א א א א - א. א א א - א
. א א א א - א. א א - א. א א - א
. א א - . א א - א
. א -
א −١٠−٢." " " " : א א
.( א ) א א א א. א א א
، א . א א א א א א. א א .
. א א א א א א א א א א
א א א −١٠−٣. א −١
. א א א −٢. א א א א −٣
. א א −٤. א א א א −٥
. א א −٦. א א −٧
. א א א −٨. א −٩
. א א א א א −١٠. א −١١
8 —fYêA :“Œƒ»ùA “ZvªA ü œZvªA ±Œ¥RNªA
120
. א א א א א א −١٢
١١- مهام للمتدربين . א א א א −١. א א א א א א א −٢. א א א א −٣
. א א א −٤. א א א א א א א א −٥
. א א א א א א א א −٦א א א א א א א א א א −٧
. ، א א א א
الوحدة ٩
א א א א א
١- األهداف א א א א א א א
. א. א א א. א א א א א
. א א א א א א א
٢- تعاريف א א א א . א א א א אא א א ، א /א א א . א
. א א א.٦ א א א א א א א א א א : א. א א א א א א א אא א א א א ، א א א ، "
٦". א א א א א א … א … אא א . א א א א א : א א
: א א א؟ א א א
؟؟؟
א א א א : א א. א א
. א א א א א א א א : א א א
6Epidemiology of work-related diseases and accidents. Tenth report of the Joint ILO/WHO Committee on Occupational
health. Geneva, World Health Organization, 1989 (WHO Technical Report Series No. 777).
9 —fYêA :“Œƒ»ùA “ZvªA ü –ÃŒáA ’BvY‚AÀ PBŒ÷BIêA
122
א א א א א n : א א א، . א א א א א א .
. א א א א א א: א . א א ، x : א א
n
xxxx n+++=
...21
.µ א א x ، א א אא א א א . א א א
. א. א א א א ، א א א " "א א : א
א. א א א . א א : א א: א . x א א " " ،s : א א א
1)( 2
−
−∑n
xxi
א s2 s ، א א . ،s2 ، א א א. σ2 σ א
. א א א : א א א. א א א א א א א א : א
٣- البيانات اإلحصائية الحيوية א −٣−١
.( א ) ( ) א : א א א אא ، א א :nominal ( (א א אא ، א ، א א א א א . א
. א א אא ، א א :ordinal א א
א א א א א clinical severity א א א א א . א. א א א א א א profusion category
.discrete data א א א א א. ،continuous data א א :interval א א
، א א א א . א א א א א א. א א א א א
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
123
א −٣−٢. א א א א א א א א
. א א א א א א א א א
א א −٣−٣א א . א א א א א
.confidence interval א P ، אא א א א א א P
א א ٠,٠٠٥ P ؛ א. א (٠,٠٥ ) א P .
٪٩٥ ، א א א א א (CI) אא ،١,٠ ٪٩٥ . א ٪٩٥ א א א א אא null hypothesis א א ، ١,٠ א א א
. א
٢×٢ −٣−٤א א ، א א ٢×٢
. א
٤- أنماط الدراسات الوبائية א א א . א א א א א א א א
א א . א א א א א א. א א א א א א א א א
.host factors א א א א א א א א א. ، א ، א א
א א א א :descriptive studies א א א. א א
א א א א . א א :analytical studies א א א. א א א
א א א א :interventional studies א א א. א א
( א ) א . א א א א א א אא א .( א א ) א א
9 —fYêA :“Œƒ»ùA “ZvªA ü –ÃŒáA ’BvY‚AÀ PBŒ÷BIêA
124
א א . א א א א א א אא א .( א ) א א א א א
א א א א. א א א retrospective א א א א. א א
א ، א א א א א א א א.recall bias א א
א א case-control א א א אא א . א א א א א source population א א
א א א א . א א אא א א א . א א א א א א
. א א א א א א א. א א א א א cross-sectional א א א א
. א א א א א
٥- المقاييس الشائعة لتكرار المرض −٥−١
. א א א א א، ، א אא א ٢٧٠ א א א
. א א א
crude rates א א −٥−٢. א ( א ) א rate א
. א א א :point prevalence rate א אא א ÷ א א = prevalence rate א
. א אא. א א א א א א א א. א א א א א א א א
א א א ( א (א א א א :incidence rate א. א א א ،
א א ÷ א א א = א. א
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
125
א א א א א א : −א א א א א א א א . −א א א א
א א א א א א א ، ؛ א א א אא ، א א א א א א א . א
.
specific rates א א −٥−٣؛ א א א א א א
. א א א א ، א
א −٥−٤א א ، א א risks א א א
. א א א(relative risk א (א א א א א א א
.(attributable risk א (א א אא א א א rate ratio א א א
. א א א . א אא א . א א א א א א א
א א . א ، א א א א. א א א ، א ، א א
٦- مهام للمتدربين ١ א א −٦−١
א א א א א . א א א א. א א . א
(~B¶C) JB¶pA ©ZKs ∴ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 n•OA
الصناعة A - - ١٧٨ ١ - ١ ٢ ٤ ٥ ٣٦ ١١٣ ١٦ B - ٣٣ - - - - ٢٧ - ٢ ٢ ١ ١ C - - ١٤٦ ٦ ٤ ١ ٧ ٣٥ ٢٨ ٢٠ ٣٣ ١٢ D - ١٨٤ ٤ ١ ٢ ٢٧ ١١ ٢٨ ٦ ٢ ٦ ٩٧
٢ א א −٦−٢. א א ٪٨ א
. א א א
9 —fYêA :“Œƒ»ùA “ZvªA ü –ÃŒáA ’BvY‚AÀ PBŒ÷BIêA
126
. א א א. א א א א א
١ א א א −٦−٣ ™kB eA ia•KA i¶a•A QZAXA
A ٣ ٣ ٣,٣٥ B ٦ ٦ ٥,٤٢ C ٦ ٥ ٤,٨٤ D ١ ١ ٣,٢٦
٢ א א א −٦−٤؟ א א א א
. א א א.
الوحدة ١٠
א
١- األهداف ؛ א א א א א
؛ א א א א. א א א א
٢- الغاية من السجالت وأنماطها א −٢−١
، א א . א א א: א א א . א
אא א אא אא א
. א א
א −٢−٢. א א . א א א. א א א א א א א א א א א
™ºaA• ™ReA ´k d¶KtKAא . א א א א א א א א. א א א א א א א
ßƶIA XeZAא א א א . א א א א אא א א א . א א ، א א א א
. א א . א א א
10 —fYêA :P›VnªA •∞Y
128
ßReA XeZAא א א א . א אא א א א א specimens א
א א א א א א א א . א. א א א א א א א
|lA ·By ßs ~ÃXwA ß•æA uBla¬Aא א א א א
א א א א א א . א א א אא . אא א א ، א א א א
." א א " א א .. א א א ، א א א א
. א א א א א ،
NXA•RA LA≠BewKaA: א א א א א /א א
א א (א א א א א א א א א א א א.(
. א א. א א
. א א א א א א אא א א א א א א . א
. א א א א
sickness certification hZA XB¢cGא . א א א ، א א א אא א א א א א א ، א א א
. א א א
™¶eUcA ™¶ReA LºOaA، א א א
א א א א א . א. א א א
، א א א א א א: א א א . א
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
129
؛ א א؛ א א א א א א א
؛ א؛ א א א
؛ א א א א؛ א א א
؛ א (informed consent א א (א א א א א א؛ א א א א א א א א
؛ א א. א
٣- حفظ السجالت . א א א
א . א א א א ، א אא א א ، ؛ א א א א
International Statistical Classification of א א א א א א א. א א Diseases and Related Health Problems
א א א .( א א ) ٣٠ אא .
. א א א א. א ( (א א א א. א א א א ، א א א
: א א א א؟ א א
؟ א؟ א א
؟ א א؟ א א א א
؟ א אא א א א א א א ،א א א א א . ٣٠ א א
. ، א א א
10 —fYêA :P›VnªA •∞Y
130
٤- مهام للمتدربين . א א א א : א א א −١
. א א א א א א א −٢. א א א א א א א א −٣
. א א א א א −٤. א א א א א א א −٥
. א א א א א א א א א −٦
الوحدة ١١
א א
١- التعدين א א −١−١
א א א א א א א א אא א א א
א א א א ، א א א א אא א א א א א
א אא א checklists א א א א א
א א א א. א א א א א א א א
−١−٢א א א א ؛ א א א א א א
. א א א א א א א א. א ، א א א א
א א א א א א א א . א א א. א א א א א א א א א
א א א א א א −١−٣ ™¶ÆB¶`¶tA ZiBUA
א (
א א א א ، אא א א א א א א א א ، א א א
. אא א (
א א א
11 —fYêA :“uBa P‹Bâ ü “Œƒ»ùA “ZvªA
132
א א א א א ، א א א ، : א אא א א א ، א א א : א א א
. א א אא א א (
א א א ، א א א ، א א ، : א א. א א א ، א א א : א א א
: א א (א א
א א א אא א א ، : א א א
. א א א א
™¶ÆB¶¶yA ZiBUAא א א א
א א א א א א אא א א א א
א א( א ، א ) א א א א אא א ، א ، ، א : א א א
אא א ، א א ، א א : א א א
א א אא א אא א
. א ، א א ، א א
NXA•RAא א א ، א א א
א א א אא א
א א א אא א א. א א א
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
133
LB¶• •oZ¬Aא אא א
( ، ) אא
א א אא
א א א א.( א ، ، א א ) א א
~OB A ßs ™¶ReA LFc A
א
. א א א
™ReA XÕeZKא א ، א א
א א א א א א א א ، א א א א א. א א א א א א א
−١−٤. א א א א א א −١. ، א א א א −٢
. א א א א א א −٣. א א א א א א −٤
. א א א −٥. א א −٦
٢- الصناعات الصغرى א א −٢−١
א א א ؛ א א א א
11 —fYêA :“uBa P‹Bâ ü “Œƒ»ùA “ZvªA
134
(−١−٣ א ) א אא א
א א א ، א א א א אא א א
א א א א אא א
א א א א א א א. א א א א
−٢−٢: ، parameters א א ؛ א
אא אא א אא א א א
. א א
א −٢−٣א א : א א א. א א א א א א ؛ א א א
. א ١٢ א א . אא א א א א . א א ،
א ، א א א א . א א א. א א א א א א א א ، א א. א א א א א א א א א
א א . א ، א א א א. א א
א א א א אא א א א . א א א א א א ، א، א א א א א א ،
. א א א
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
135
א א −٢−٤ |BlA ™Re ´k ©ZMªA |A•lA
א אא א א
א א א א א ، א א אא א א א א
. א א א א א א
™¶ReA |BlA ™BR ~¶¶wK ßs LBKIBMKAא ، א א א א א א ،
: א .א א א incidence
א א אא א א
א. א א א
א א −٢−٥א א א א א א א א א
א א א א א אא א
. א א ، א א א א א א
−٢−٦. א א א א −١. ، א א א א א −٢. א א א א א א א −٣
. א א א א א א א −٤. א א א −٥
. א א −٦
11 —fYêA :“uBa P‹Bâ ü “Œƒ»ùA “ZvªA
136
٣- المناطق الزراعية والريفية א א −٣−١
. א א א א א א א א א א א א. א
. א א א א א א א א. א ، א א א
. א א
א א א א א −٣−٢ ™¶sAZo•¶XA
א א א א א. א א א
™¶XBeKvºA ™¶kBKOºAא א א א א א א א א א
אא
א
·yaAא
א א א א א א אא א
א א א א א
≠BAא א א א
א א
LºgtA• ™XBlA §B¶A u¶ZeKא א אא א א
. א א א א א א
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
137
™¶YpKAא / א א
א אא א
א א א א א. א א א א א א א
~¶lKA
א אא א א א
. א א א
LºBeKºA• LºeA•Aא א א א
. א א א א
bIA
. א א א א
א א א −٣−٣אא
: א א א( א ) -
- - -
א א א א −٣−٤ ™¶ÆB¶`¶tA ZiBUA
א א אא
אא
11 —fYêA :“uBa P‹Bâ ü “Œƒ»ùA “ZvªA
138
.( א ) א א
™¶ÆB¶¶yA ZiBUAא אא
. א א א א
™¶O••¶IA ZiBUAא א א א
א א א ( (א א. א א א א א
™¶ZBIpA ZiBUAא א א א
א א ، א א א ، א א אא
. א א א א
™¶• •oZ¬A ZiBUAא אא א
א א א א. א
™¶ ¢A NXA•RA. א א א א א א א א. א א א א ، א ، א א א
א ، א א א א ،( א (א א א א ، א א א. א א א א א א ( (א א
א א א א א א א א א א א א א. א
. א א א א א א
א −٣−٥א
א אא א א
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
139
−٣−٦. א א א א א א א א −١
. א א א א א א א א −٢. א א א א א א −٣. א א א א א א א א א −٤. א א א א א −٥
. א −٦. א −٧
. א א א א א א −٨. א א א א א א −٩. א א א א א א −١٠
. א א א א א −١١. א א א −١٢
א א א א א א א −١٣. ، א א ، א א א
. ، א א א א −١٤. א א א א א א א א א −١٥
. א א א א א א א א א א −١٦. א א א א א א −١٧. א א א א א −١٨
. א א א א א א א −١٩. א א א א א א א −٢٠
. א א א −٢١. א א א א א −٢٢
. א א א א א א א −٢٣. א א א א א א −٢٤
. א א א א א −٢٥א א א א א א א א א −٢٦
. א
الوحدة ١٢
א א א
١- النساء العامالت א א −١−١
א א אא א א א א א א
א ، א א א ، א אא א א א
. א א א א א א
א א −١−٢. א א א א א א א
، ، א א א אא א ، א א א .
. א א א א אא ، א א א א ، א א א
. א א ، א אא א ، א . א א א א
. א א א ، א אא א א אא א א א א א א א א א . אא א א ؛ א א א א א א א
. א א א א א א ، א
™¶kBKOºA ™¶at A |yBcAא א ، א א א א א א
) א א א א א ( ) א א . א א. א ( א א א
: ، א אא ، א א א א
. א א א א
12 —fYêA :“uBàA PB◊∞ºª “Œƒ»ùA “ZvªA
142
™¶ÆB¶¶yA |A•lAא א א ، א א אא . א א א א א א א . אא א א א א א א . א א
. אא א . א א א ، א א א א אא א א א א א . א א א א א א
.( א (א א
™¶ÆB¶`¶tA |A•lA. א א ، א א א א א א א א א
א א א . א א א אא ، . א א א א א ، א א א א
. א ، א א א א .
™¶O••¶IA |A•lA. ، א א א א א B א א א א
. ، א א א א א א א א א א
™¶• •oZ¬A |yBcAא א . א א א א א א א א
. א א א א א
א א א −١−٣א א א א א
. א א א א ، א א א ، .. א א א א א א: א א א א א א א ،
fBUA ßReA u¶wMKAא א א א א א א א
، א א ، א א א . א א. א א א א א ، א א א א ، א
LºBlA ≠Ba A ™¶Bv• |OC · LBl¶ZcKA. א א א א א א אא א א א א . א ، א א א א
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
143
א א א א . א. א
ßƶIA XeZAא א א . א א א א א א
א א א א א ؛ א א א א. ، א א א
·¶¶lKA |Iv ßIiA fRtA. א א א א א א א
™¶Z•XA ™¶IiA f•RtA. א א א ، א א א א
LA…XlA ~¶eK. א א א א א א א א א א א
LBÃXUA Z¶o LºBlA ≠Ba A ´k `¶yZKAא א ،underserved א א א א א א
. א א א . א א א א
T•aA• N•RIA. א א א א א
©CZA x•wRא א א ، א א א א. א א א א א א א . א
≠Ba BI ™eBUA m¶gA•Aא א א א א א א
. א ( א א ) א א א א א
א א א −١−٤: ، א א א א א א א
אא א
אא אאא א
12 —fYêA :“uBàA PB◊∞ºª “Œƒ»ùA “ZvªA
144
אא . א א א א א א
א א א א א . א א א א. א
א א א −١−٥א א א א א . א א א א א א
: אא א
( א א ) אא א אא אא
א אא א
א א א א א אאא א
. א א ، א א א א א، א א . א א א א א א א א אא א א א א א א ، א א ، א
. א: א א א א א א א א
א −א א
א א א( א א ، א (א א א
א א −( א א (א א
( א ) אא א א . א א א ، א א א א
. א א א ، א א א
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
145
א א א ، א א א / א א ، אא ، א . א א
. א א، א א א א . א א
.: א א א א א א
א אא
א אא. א
א א א PCBs א א א א אא . א א א א א א א א
. א אא ؛ א א א א . א
. אא א א א ، א א
א א . א א א א א א ، . א. א ( א (א א א א
א . א א א א א א א אא א א א א ، א א א א
( ) א א א . א PCBs ، א א א א. א א
א ؛ א א א א א א א، א א א א . א א א א
. א א א א א. א א ، א א א א
א א א א א א א א ، א א א אא א א א א א א א א א א א א א א . א
א א א א א א א א . א א א. א א א ، א א א א . א
א א א א א . א א א א א א א אא א א . ( א א א ) א א א
12 —fYêA :“uBàA PB◊∞ºª “Œƒ»ùA “ZvªA
146
א א א א א א א א א . א א א א א ،. א ،( א ) א א א ، א
−١−٦. א א א א −١
. א א א א א א −٢. א א א א א −٣
. א א א א א א א −٤
٢- عمالة األطفال
א א −٢−١. א א א א. א א א א. א א
. א א א א א א א
−٢−٢א א א ٧. א ١٨ א א אא א ، א א א א א א א ،
،١٣٨ ) א א א א א . א ١٨ ١٦ ، ١٢. א א א ، ١٣ ١٢ א א (١٩٧٣
. א א א א א ١٥ א א א א א: א א א
א אא א א
א א אא א א א
א אא א
א
7 Landrigan PJ et al. Child labor. Pediatric annals, 1995, 24:657-62.
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
147
א א א ، א א א א א אא “ א א . א א א א א א א
. א א א א א א א א ،” א. א א ، א א
. א א א ٢٠٠ ، א אא . א א ، א א א א
٨. א א א א א א א א א א א. א א א א א
: א א א א UNICEF
א א א א
א א אא א א א
אא א א
א א א א א א א א. א א א א א א
א א −٢−٣א א . א א ( א א א א ) א
א א א א. א
، א א א א. א א א א א א א א א א א א
א א א ، א א ، א א. א א
. א א א . א אא א א א ، א א א א א אא א א א ، א ، א א א
.
8US General Accounting Office. Sweatshops and child labor violations: a growing problem in the United States.
Washington, DC, Government Printing Office, 1989.
12 —fYêA :“uBàA PB◊∞ºª “Œƒ»ùA “ZvªA
148
א א −٢−٤א א א א א א א
؛ א א א א א א : . אא א א . א א ، א אא א א א . א א
٩. א א א
|BtiæA ™Re ´k ZÆBgA |lA JvA•kא א ، ، א א ،
א א א א א א א . א א א א א א: א
. א א א א א א. א א א
. א א א א א א א. א א א א א
. א א א א א א א א א. א א א
|BtiæA ´k ZBiUæA ßs ™°BaA |A•lAא א ؛ א א
: א א א א א .( א א א )
( א א א ) אא א א א ( א א א ) א א א א
א א א א א ، א א אא א א א א א א א א
א א א ( ) א א א ، א א( א (א
א א א א א א א א ، א א אא א א א א א א
. א א ( א א א א א ) א א א(. ، א א ، א א ) א א
9Gust-Estrella DP. Case studies in hazardous child labour. International child health: a digest for current information.
Geneva, UNICEF, 1993.
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
149
א א. א א
א −٢−٥ ZÕ•iKA ´k ZiBUA
: א א א א . א א אא א . א א א א א : א א
א א א א ، ؛ א א א אא א א ٪٣٠ א א
١٠. א. א א א א א א א : א א
. א א א א : א אא א א א א א : א א א
א א . א א ، א א ، . א. א
©Bs•A• LBIBe¬A ZBiUCא א ١٠ א א א א
: א . א א א אא
א א אא א א א א א א
א א א א. ، א א א א א
™¶ ¢A LBaKA• hAZæA ZBiUC. א א א א א א אא ، א א א א א א א
א א א א ، . אא ، א א ، א א א א ، א א ، א
، א ، ، א א . א. א א א א
10Allsebrook A, Swift A. Broken promise. London, Hodder and Stoughton, 1989:91.
12 —fYêA :“uBàA PB◊∞ºª “Œƒ»ùA “ZvªA
150
~¶lKA ´k ZBiUæAא א א א א א . א א א א א א
א . א א א . א. א א א
א א א א ، א א א א.
א א א −٢−٦א א א א א א א א א
א א א . א א א א . א. א א א א א א א
، א א א א א א، א א . א א א א
. א א א. א ، א א א א. א א א א א א א א א א א א
. א א א א א אא א א א א א א א א
. ، א א. ، א א א א א א
، א א א ، א א א א א א: א
. א א א א אא א א א א :
. א א א א א ، א א(א א : א
. א א א א ، ، : א א ( א. א א א א א
א : א א א א א. א א א א א א א
. א א א א. א א א א א א
“ŒªÀfiA “ŒZvªA “ÕBßjªA ü îºøB®ºª “Œƒ»ùA “ZvªA ü ÕifNªA ©UjùA
151
א א א א א א א א א א א. א א
א א א א א א א א : א א. א א א א
−٢−٧. א א א א א −١
. א א −٢א א . א א א א א א א −٣
. א. א א א א א א −٤
. א . א א א א א −٥. א א א א א −٦. א ، א א א א א א −٧
“ŒØByG PA’Aj≥
152
قراءات إضافية Centers for Disease Control and Prevention, National Center for Occupational Safety and Health, Poket guide to
chemical hazards. Itasca, Illinois, National Safety Council Press, 2000.Children at work: special health risks. Report of a WHO Study Group. Geneva, World Health Organization,
1987 (Technical Report Series No. 756).Economically active population, 1950-2010. 4th ed. on diskette. Geneva, International Labour Organisation,
1996.Harrington JM et al. Occupational health, 4th ed. Oxford, Blackwell Science,1998.Health promotion for working populations. Report of a WHO Expert Committee, Geneva, World Health
Organization, 1988 (Technical Report Series No. 765).Jeyaratnam J, Koh D. Textbook of occupational medicine practice. Singapore, World Scientific Publishing,
1996.Jeyaratnam J. Occupational health in developing countries. Oxford, Oxford Medical Publications, 1992.Kintunga LJ. Working women. East African newssletter on occupational health and safety, 1989, 2:8-10.LaDou J. Occupational medicine. New York, Appleton & Lange, 1990.Last PA. Health protection and promotion. Women' s health. In: Stellman JM, ed. Encyclopaedia of occupational
health and Safety, 4th ed. Geneva, International Labour Organisation, 1998.Levy BS, Wegman DH. Occupational health, recognizing and preventing work-related disease, 2nd ed. New
York, Little, Brown & Company, 1988.McCunney RJ, Rountree PP. Occupational and environmental medicine. Self-assessment review. Philadelphia,
Lippincott Williams & Wilkins, 1998.Occupational health for all. In: Biological monitoring of chemical exposure in the workplace, Vol. 2, Geneva,
World Health Organization, 1996.Plog BA, Niland J, Quinlan PJ. Fundamentals of industrial hygiene, 4th ed. Itasca, Illinois, National Safety
Council Press, 1996.Rom WN, ed. Environmental and occupational medicine, 3rd ed. Philadelphia, Lippincott Williams & Wilkins,
1998.World of work. The magazine of the ILO. Geneva, International labour Organisation, 1996, 16.World of work. The magazine of the ILO. Geneva, International labour Organisation, 1997, 19.World of work. The magazine of the ILO. Geneva, International labour Organisation, 1997, 20.Young people's health: a challenge for society. Report of a WHO Study Group on young people and "Health for
All by the year 2000". Geneva, World Health Organization, 1986 (Technical Report Series No. 731).