37

ii - World English Bible · 1 MaiadomuMalika TheGospelofMarkintheMaiadomulanguageofPapuaNewGuinea BukMaklongtokplesMaiadomulongNiugini [mzz] Translation:©2010,WycliffeBibleTranslators,Inc

  • Upload
    others

  • View
    2

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: ii - World English Bible · 1 MaiadomuMalika TheGospelofMarkintheMaiadomulanguageofPapuaNewGuinea BukMaklongtokplesMaiadomulongNiugini [mzz] Translation:©2010,WycliffeBibleTranslators,Inc
Page 2: ii - World English Bible · 1 MaiadomuMalika TheGospelofMarkintheMaiadomulanguageofPapuaNewGuinea BukMaklongtokplesMaiadomulongNiugini [mzz] Translation:©2010,WycliffeBibleTranslators,Inc

iiMaiadomu Malika

The Gospel of Mark in the Maiadomu Language of Papua New GuineaBuk Mak long tokples Maiadomu long Niugini

copyright © 2010 Wycliffe Bible Translators, Inc.Language: MaiadomuTranslation by: Wycliffe Bible TranslatorsThis translation is made available to you under the terms of the Creative Commons Attribution-Noncommercial-No Derivatives license 4.0.You may share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format, provided that:

You include the above copyright and source information.You do not sell this work for a profit.You do not change any of the words or punctuation of the Scriptures.

Pictures included with Scriptures and other documents on this site are licensed just for use with those Scriptures and documents. For other uses,please contact the respective copyright owners.2016-08-30PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 28 Jul 2020 from source files dated 24 Jul 20207cc71352-b1ec-5174-983e-70eb5b86aeb1

Page 3: ii - World English Bible · 1 MaiadomuMalika TheGospelofMarkintheMaiadomulanguageofPapuaNewGuinea BukMaklongtokplesMaiadomulongNiugini [mzz] Translation:©2010,WycliffeBibleTranslators,Inc

Contents

Maiadomu Malika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1Malika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

iii

Page 4: ii - World English Bible · 1 MaiadomuMalika TheGospelofMarkintheMaiadomulanguageofPapuaNewGuinea BukMaklongtokplesMaiadomulongNiugini [mzz] Translation:©2010,WycliffeBibleTranslators,Inc

1

Maiadomu MalikaThe Gospel of Mark in the Maiadomu language of Papua New Guinea

Buk Mak long tokples Maiadomu long Niugini

[mzz]Translation: © 2010, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Web version2017, Wycliffe Bible Translators, Inc.

www.Wycliffe.orghttp://pngscriptures.orgwww.ScriptureEarth.org

This translation is made available to you under the terms of the Creative Commons license(Attribution-Noncommercial-No Derivative Works).http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0Your are free to share — to copy, distribute and transmit the text under the following conditions:• Attribution. You must attribute the work to Wycliffe Bible Translators (but not in any way thatsuggests that they endorse you or your use of the work).• Noncommercial. You may not use this work for commercial purposes.• No Derivative Works. You may not alter, transform, or build upon this work.• In addition, you have permission to port the text to different file formats, as long as you don’tchange any of the text or punctuation of the Bible.Notice — For any reuse or distribution, you must make clear to others the license terms of this work.Tok OraitDispela Buk Baibel i kam wantaim tok orait na lo bilong Creative Commons Attribution-Noncommercial-No Derivative Works license. Em i tok olsem yu ken givim kopi long narepelamanmeri. Yu ken wokim kopi na givim long husat i laikim. Tasol, yu mas tok klia dispela samting ikam long http://tokplesbaibel.org. Yu no ken kisim mani na salim dispela. Yu mas givim nating. Na tu,yu no ken senisim Tok.Ol piksa i kam wantim ol Baibel na narapela buk i stap long dispela sait i gat tok orait long usimwantaim dispela samting tasol. Sapos yu laik narapela tok orait, yu mas askim husat i papa bilongcopyright long dispela ol piksa.Sapos yu laik stretim samting i no orait long dispela tok orait, stretim tok, salim Buk Baibel, o tainimTok bilong God long nupela tok ples, yu ken askim mipela.Olgeta tok orait na lo long tok ples English i stap long http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/legalcode.Sapos yu gat askim long dispela, plis askim mipela.

Page 5: ii - World English Bible · 1 MaiadomuMalika TheGospelofMarkintheMaiadomulanguageofPapuaNewGuinea BukMaklongtokplesMaiadomulongNiugini [mzz] Translation:©2010,WycliffeBibleTranslators,Inc

Malika 1:1 2 Malika 1:11

MalikaVona Kabavelamu KanagiavemaqetaBuki dede gilili gumegumetana Ieisu nalituqa wete navekaivevena paipaidi. Tomoqonina buki

dede igililia kanawavaqa ge idavoneda, we tapwalolo kanatogumetavo gumegumetadi dinuanuananigodibei buki dedeMaki idagilili. Maki gumanina ge Ieisu naꞌapositolo kadi kuma 12, we tomoꞌotoqatonuakawananaqai puedi ivetumaqana nigo Pita Lomawaineye taiauda idamiamia. We Pita vesipupupuedi idavoneni Ieisu nalituqa wete navekaivevena paipaidi. Matautauda Maki vesipusipupunidiavoigililidi Loma tovetumaqanavo inakavaisedi inayagovi Ieisu vakai ivalabubunidi wete gumanina aitoi.

We gililinina naqeneye vona gumegumetadi ivoneda valea giamaina Yaubada Natuna Ieisu Kelisopaipaidi. De bukinina naqeneye taikiseni Ieisu menaveluluna vakai matatabudi inavalabubunidi.De mesai taikiseni tutuyanina tomoꞌotoqa waidie inavekaivevena, vaitabu kapoidi ikwavinediisauyedi tomoꞌotoqa waidieꞌeqa, tomoꞌotoqa kadiviqa ikavegiagiamaidi wete divalabubuna kapoidiinuataqonidi. Maki igililia Ieisu navalabubuna puena paipaidi, we navekaivevena paipaina gepuena igililidi. Ivekaivevena waideye Ieisu iwapa laukenobalabala tabwaneye tomoꞌotoqa puediiketoyavudi, we Yaubada wapaeqa isivetovoia.

Dioni Tobabitaiso Ieisu Nakeda Isivetovetonovi(Madiu 3:1-12; Luke 3:1-18; Dioni 1:19-28)

1 Valea Giamaina dede Ieisu Keliso Yaubada Natuna paipaina. Nakabavelamu topalimatamatanaimai tomoꞌotoqa inavonedi inavalabubuna.

2 Base Yaubada natovesipupu Aisea igililia Yaubada ivesipupu ivo,

“Kunoqai, naqai gutopalimatamatana aikalaqeieni inagumeta mukenao inavusia.✡3Walakaimaiqe topalimatamatananina bonana bwaiginaeqa ieqoleqole ivo,‘Tomwaya nakeda kwavusia, nakabatauya kwaisivetonovidi.’ ”✡

4 Beqa Dioni topalimatamatananina imai walakaimaiqe tomoꞌotoqa ibabitaisodi wete Yaubadanavalea tomoꞌotoqa waidie ilalauguguyeni ivo, “Mikapoinaeqa kwanuavila, we Yaubada mikapoinainanuataqonidi. We aibabitaisomi nuavila kanakiakiaya waimie, paina gunabei mikapoinaeqakwanuavila.” 5Beqa tomoꞌotoqamatatabudi imiamia Iudia navikai naqeneyewete Ielusalema vanuqabalasi naqeneye isauyedi inaqo Dioni inavevaneneqeni. Tutuyanina dikapoina ivesipupuyedi, Dioniibabitaisodi bwasi Iolidani waineye.

6 We Dioni kaleko mwesimwesiana ikweseni kaisaya kanawavaqa kameli* vutuvutunaeqa iy-oqonidi, we kanawakila talobwana waineye ivewakileni kaisaya bununaeqa ivalabubunidi. Tutuyapuena limwana wete maikawa ikanikani. * 7 We tutuya puena tomoꞌotoqa ivonevonedi ivo,“Muligue tamo tomoqo imaimai. Gumanina veluvelulunaotoqina matautauda Yau, beqa Yau gekagusala kanakaqe yapayapa kanabulava aisobwanu aiqeuya. 8 Yau amaiqa bwasieqa aibabitaisomi,we gumanina muligue imaimaiqa Yaubada Vaitabuna Giamaina beqa inababitaisomi.”

Dioni Ieisu Ibabitaisoi(Madiu 3:13-17; Luke 3:21-22)

9 No tutuyanina waineye, Ieisu itauya Nasaletaeqa vikai Galili naqeneye inaqo Dioni waineye, webwasi Iolidani waineye, Dioni Ieisu ibabitaisoi. 10 We tutuyanina bwasieqa ipoia, ikisalaga abame.Abama ikawapiai, we Yaubada Vaitabuna ikiseni kanakisa mesai malasi iobuma waineye ilugu.11We abameꞌeqa Yaubada bonana isauyeni ivo, “Komu, Natugu nuapougu. Avenapwayewemu, weteamwasanemu bwaigina.”✡ 1:2: Malakai 3:1 ✡ 1:3: Aisea 40:3 * 1:6: Dioni navekwesena wete namiana ivekiakiaya mesai Ilaitia gumanina tamotopalimatamatana (palopita). Kukiseni 2 Kini 1:8; Sekalaia 13:4; Luke 1:15,80.

Page 6: ii - World English Bible · 1 MaiadomuMalika TheGospelofMarkintheMaiadomulanguageofPapuaNewGuinea BukMaklongtokplesMaiadomulongNiugini [mzz] Translation:©2010,WycliffeBibleTranslators,Inc

Malika 1:12 3 Malika 1:33Seitani Ieisu Ivekautovoni(Madiu 4:1-11; Luke 4:1-13)

12 Yaubada ivoneni ikakava, we no waineye vedimadimanaeqa Yaubada Vaitabuna Giamaina Ieisuivetuneni inaqo walakaimaiqe. 13 Noko waineye kaiata 40 naqedie walakaimaiqe imiamia, weSeitani iekautovoni wayaqina kapoina waineye inayatoi. Walakaimaiqe imiamia kaisaya walawalakaigamwadie, we mulineye Yaubada naꞌanelose abameꞌeqa imai kanakaivaisa iveleni.

Tovuata Kadikumapuli Ieisu Iqoledi(Madiu 4:12-22)

14 No tutuyanina waineye Kini Elodi gunabei Dioni Tobabitaiso vanuqa kabakaimatavuloqawaineye iginoleni, ✡ matautauda Ieisu inaqo Galili waineye tomoꞌotoqa waidie Yaubada navaleaivesipupuyeni. 15No waineye iesipupu ivo, “Tutuya gunabei ilekwa. Yaubada nakedakeda kaivaunanatomoꞌotoqa kadiloina paipaidi saiqanaqa inamai. Mikapoinaeqa kwanuavila, we Valea Giamainakwavetumaqaneni.”

16 We tamo kaiata waineye Waya Galili kwadeweye ilalauvasana tovuata kadikailuqa ikisedi,Saimoni metaina Anidulu divuataeqa iyayaubani waya waineye. 17 Ikisedi iveqole waidie ivo,“Kwamai kwavemuliegu. Mesai de iqana kwakonakonadiqa, we Yau aivevemi banikodiqa tomoꞌotoqakwaikonadi kwaimaiedi waigue inavetumaqanegu.” 18Nowaineye vedimadimanaeqa divuata ibailediivemulieni.

19We ivemulieni iveqanaqo saiqanaqa kwadeweye Ieisu Sebedi menatunavo Diemesi, Dioni ikisedidivuata kawalabukina iyaqiyaqili diwaga waineye. 20We divuata iyaqiyaqili Ieisu iveqole waidie ivo,“Kwamai. Kwavemuliegu.” Beqa tamadi menatolituqavo wageye ikiawedi, we ivemulieni.

Ieisu Vaitabu Kapoina Tomoqo Waineyeꞌeqa Iveuqeuqeni(Luke 4:31-37)

21 We tutuyanina ilekwa tamo vanuqa kanawavaqa Kapeneumi waineye, no Kaiata Kabaveyawai*waineye Ieisu ilugu vanuqa kabavelaukui* naqeneye iekaivevena Yaubada navalea tomoꞌotoqawaidie. 22 Taunina navelulunaeqa iekaivevena, we ge mesai loina kaditovekaivevenavo iekaivevenabeqa tomoꞌotoqa nuadi ivilele bwaigina. †

23 We tutuyanina vanuqa kabavelaukui* naqeneye iekaivevena, we tomoqo vaitabu kapoinaiekuniqeni iveqole bonana bwaiginaeqa 24 ivo, “Banikodiqa, uvale kumai waimeye, Ieisu tomoqoNasaleta? Kumai de waineye kileoma? Ayagovimu komu Yaubada Natuna Vesivesinuana.”

25 We Ieisu ivona bonana veluveluluninaeqa ivo, “Kuvekwada! Tomoqo kubaileni. Kusauyemu.Kunaqo.” 26Matautauda vaitabu kapoina ibwau bonana bwaiginaeqa tomoqonina ivelaudididiqa wevaitabu kapoina tomoqo waineye isauyeni.

27 Tutuyanina isauyeni tomoꞌotoqa puedi nuadi ivilele kaisedi waidie iesipupu ivo, “Dede vakai?Dede vekaivevena kaivauna wete menaveluluna. We tomoqonina menaveluluna vaitabu kapoidiiloinedi naloina ivematamataneni.” 28 We tutuyanina waineye vikai Galili matatabuna naqeneyevedimadimanaeqa Ieisu valeana bwaigina paipaina isapayavula.

Ieisu Tomoꞌotoqa Puedi Ikavegiagiamaidi(Madiu 8:14-17; Luke 4:38-41)

29 We vedimadimanaeqa Ieisu mekanatovemulivo vanuqa kabavelaukui* ikiaweni inaqo Saimonimetaina Anidulu divanuqe Diemesi, Dioni ikweyabudi. 30 Tutuyanina waineye Saimoni lawanamokamokaidi vovodi iveyauyauta iviqa kadikivi waineye ikenokeno, no waineye Ieisu ivonenipaipaidi. 31 Beqa inaqo ilugu waidie dimadie ikavikavina isivetovoidi. Vedimadimanaeqa vovodiyauyauta ikakava matautauda kadi isiobu ikani.

32We tutuyanina gunabei lavilavie, valavala iketoniveni‡ tomoꞌotoqa ditoviqavowete gumanidiavovaitabu kapoidi iekuniqedi ikewadi imaiedi Ieisu waineye. 33We tomoꞌotoqa puedi vanuqa bwaigina✡ 1:14: Malika 6:14-29 † 1:22: Basenaqaida YaubadaMosese loina ivelenime-Isileli paipaidi inavekimataneni. ‡ 1:32: Valavalakabaketonivena kanayagova Kaiata Kabaveyawai* gunabei ikakava. Diu Dikaiata Kabaveyawai* Palaide valavala iketoniveni ivelamuinaqo Satade valavala inaketoniveni waineye inakakava.

Page 7: ii - World English Bible · 1 MaiadomuMalika TheGospelofMarkintheMaiadomulanguageofPapuaNewGuinea BukMaklongtokplesMaiadomulongNiugini [mzz] Translation:©2010,WycliffeBibleTranslators,Inc

Malika 1:34 4 Malika 2:5

waineye isikauqidi vanuqa mataneye. 34 Vanuqa mataneye Ieisu tomoꞌotoqa puedi kadiviqa sulidi,sulidi ikavegiagiamaidi wete mesai gumanidiavo vaitabu kapoina waidie iveuqeuqedi isauyedi. Wevaitabu kapoidi iyagovi Ieisu Yaubada Natuna Vesivesinuana beqa ge idatagwanedi tamo vakaiinavesipupuyedi. §

Vikai Galili Waineye Ieisu Ilauguguya(Luke 4:42-44)

35Wematalovalovanineye Ieisu itovoi vanuqa ikiaweni inaqo kawalawamaiqe no waineye Yaubadawaineye iesipupu. 36Mulineye Saimonimekanakweyabuvo inaqo ilalaualeni. 37We ibabaneni ivoneniivo, “Tomoꞌotoqa puedi ilalaualemu.”

38 Ibaivila ivonedi ivo, “Kwamai tainaqo vanuqa tupwaidiavo sulidi vivideye waidie. Yaubadanavalea aivesipupuyeni tomoꞌotoqa waidie. De lamunanina amai.” 39 Beqa Galili kanamatatabuwaineye inaqo Yaubada navalea ilauguguyeni vanuqa kabavelaukui* naqedie wete vaitabu kapoiditomoꞌotoqa waidieꞌeqa iveuqeuqedi isauyedi.

Ieisu Tomoqo Mekanaviqa Lepelo Ikavegiagiamaia(Madiu 8:1-4; Luke 5:12-16)

40 Tamo kaiata tamo tomoqo mekanaviqa bununeye kanawavaqa lepelo imai Ieisu waineyemanawaneye isobwanu ielaukui vaivaituqana ivo, “Kago wayaqimu kigiavemaqetagu.”**

41 We Ieisu tomoqo bonana inoqai nuana inaqei dimana isiketoi ikavikavini ivo, “Eee, Yautagwatagwanigu. Kuvegiagiamai!” ✡ 42 We vedimadimanaeqa tomoqo bununeye lepelo ikakavaivegiagiamai vaituqana. 43 Wete Ieisu bonana veluveluluninaeqa ivoneni 44 ivo, “Ge tamo aitoikivoneni paipaigu, we vedimadimanaeqa kunaqo tovelomu* waineye kuvekaivevenemu. We kinaqovelomu kikalaqei Mosese naloina mesai kiakiaya tomoꞌotoqa waidie gunabei kuvegiagiamai.” ††

45 We tomoqonina Ieisu ge idavekimataneni inaqo vikai puena waidie tomoꞌotoqa ivonevonedi,we valea isapayavuleni vikai puena waidie. Beqa Ieisu ge kanasala inanaqo vanuqa bwaigidi waidietutuyanina tomoꞌotoqa ietonovi paina kago mesai yoko bwaigina inamai. Beqa vikai bwaigidiikiawedi inaqo kawalawamaiqe, we no waineye tutuya puena imiamia. Wete vikai puedi waidieꞌeqakaditomotoqavo inaqo Ieisu waineye.

2Ieisu Tomoqo Bwalobwalogona Ikavegiagiamaia(Madiu 9:1-8; Luke 5:17-26)

1 Kaiata tupwaidiavo ikakava Ieisu ivila vaituqana inaqo Kapeneumi waineye, we tupwaidiavotomoꞌotoqa gunabei inoqai imai vanuqe. 2 Tomoꞌotoqa puedi imiakauqa vanuqa waineye vanuqaiveadaꞌadaqeni ge tamo kabamia wete vanuqa kawaneye mesai. We Ieisu iesipupu Yaubada navaleawaidie. 3 We tomoqovo kadikumapuli sevusevu waineye tomoqo bwalobwalogona ikavalai imaienivanuqe. 4 Tutuyanina imaieni vanuqe ikisedi tomoꞌotoqa yoko puedi keda itutubodabodai gekadisala inanaweni Ieisu waineye. Beqa luvewanawaineye ilagaveni vanuqa tabwaneye itaviponuya*ikakava. Tomoqonina bwalobwalogona mesevusevuna iveonoqi mekanabulava ivekilaloi makanuadiiobu Ieisu manawaneye. 5 We tutuyanina iobu Ieisu manawaneye bwalobwalogona ikiseni wetedivetumaqana ikiseni beqa ivoneni ivo, “Natugu, mukapoina gunabei anuataqonidi.”§ 1:34: Ieisu iyagovi ivo, “Kago vaitabu kapoidi aitagwanedi inavo, dede Ieisu Keliso, beqa tomoꞌotoqa inawewesegu inavo, ‘Komukamatogumeta.’ ” Kwaiwawai Dioni 6:15 ** 1:40: Me-Diu diloina tomoꞌotoqanidiavo viqa bunudie lepelo ikewadi wete gemaqemaqetadi ge taiauda inamiamia. We viviqidi wete ge maqemaqetadi tomoꞌotoqanidiavo ge kaditagwana vanuqe inamiamia oinanaqo inasobwanu kabavelaukui waineye. Beqa kago tomoqo inavegiagiamai wete mesai inamaqeta vaituqana tagwatagwaninaYaubada waineye kanasala tomoꞌotoqa taiau inamia wete kabavelaukui naqeneye inasobwanu. ✡ 1:41: Madiu 11:5; Luke 7:22†† 1:44: We tovelomu* gumanina Yaubada waineye ikakalaqeieni tomoꞌotoqa paipaidi iyagovi wete ivo tomoqo kanaviqa bununeyeikakava. * 2:4: Me-Diu divalabubuna dobwadobwana beqa divanuqa tabwadi ipitapitadi disailaka nunuesina.

Page 8: ii - World English Bible · 1 MaiadomuMalika TheGospelofMarkintheMaiadomulanguageofPapuaNewGuinea BukMaklongtokplesMaiadomulongNiugini [mzz] Translation:©2010,WycliffeBibleTranslators,Inc

Malika 2:6 5 Malika 2:246Wenowaineye tupwaidiavoMosese naloina kanatovekaivevenavo iekalamia. Ienuana nuapoudie

ivo, 7 “Kaia Yaubada kaisena kanasala kapoina inanuataqonidi. Banikodiqa de mesai iesipupuyedi?Beqa ivovonamaimaiqa Yaubada isiwataoni iesipupu mesai nigo Yaubada kadikailuqa idavesala!”

8We vedimadimanaeqa Ieisu vaitabunaeqa dinuanuana iyagovi ivonedi ivo, “Komi uvale we mesaikwaenuanedi nuapoumie? Gunabei nuapoumi akisedi. 9Dedememeqanina tamo tobwalogo waineyeanavo, ‘Mukapoina gunabei anuataqonidi’ paina ge tamo aitoi idayagovi oge inalausimatala. We dedege memeqanina tamo tobwalogo aivoneni, ‘Kutovoi kamusevusevu kukewai kutauya kunaqo,’ painatomoꞌotoqa kadisala inakiseni vakai inasauyeni. 10Beqa Yau aivona vakai mwauna aivalabubuni beqano kwaiyagovi veluluna Yaubada ivelegu, YauMwaqitana Kanatomoqo,*✡wemeguveluluna kapoinaainuataqonidi pwayapwayawaineye.” Matautauda bwalobwalogona ivoneni ivo 11“Avonemu kutovoikamusevusevu kukavalai kunaqo muvanuqe.” 12 Tomoqo bwalobwalogona vedimadimanaeqa itovoikanasevusevu ikavalai itauya, we tomoꞌotoqa puedi ietonovi wete nuadi ivilele Yaubada ididigeni ivo,“Ge tamo yawaida waineye valabubunanina tadakiseni.”

Ieisu Libai Iqoleni13 Ieisu mekanatovemulivo Kapeneumi ibaileni inaqo Waya Galili vivineye. We yoko bwaigina

imai waineye Ieisu Yaubada navalea iekaivevena waidie. 14 Tutuyanina iveqanaqo saiqanaqa ikisenitomoqo kanawavaqa Libai tamana Alipio imiamia nakabalituqa naqeneye takisi ikewakewa Lomagabemani paipaina. Ieisu iveqole waineye ivo, “Kuvemuliegu.” Libai itovoi ivemulieni.

15Mulineye Ieisu Libai navanuqe lavilavie ikanikani. Takisi kanatokewavo puedi wete tomoꞌotoqakapoidi taiau† tutuya puena Ieisu itatalakwavini gumanidiavo, wete Ieisu mekanatovemulivo taiauikanikani. 16 We tupwaidiavo Mosese naloina kanatovekaivevenavo, yoko tupwaidiavo Palisivo*,ikiseni Ieisu takisi kanatokewavo wete tomoꞌotoqa kapoidi taiauda ikanikani beqa kanatovemulivoivonedi ivo, “Vakai paipaina tomoꞌotoqa dede takisi kanatokewavo we tomoꞌotoqa kapoidi taiauikanikani?” 17Tutuyanina Ieisu divona inoqai ivesipupu waidie ivo, “Tomotoqanidiavo togatogagadige doketa paipaina inanuanuana. Gebuka! Gumanidiavo toviqa kadisala doketa inalaualeni.” Weivesipupu waidie, “Yau ge tomoꞌotoqa giamaidi paipaidi adamai. Yau tomoꞌotoqanidiavo kapoidipaipaidi amai.”

Velautoli Vekudiqana Paipaina18 Tamo kaiata Dioni Tobabitaiso kanatovemulivo we tupwaidiavo Palisivo* iekudiqana tapwololo

paipaina. No waineye tomoꞌotoqa tupwaidiavo imai ivoneni ivo, “Dioni kanatovemulivo wetePalisivo* kaditovemulivo iekudiqana, we banikodiqa komu kamutovemulivo giladi ikanikani geidaekudiqana?” 19 We Ieisu ivonedi ivo, “Tutuyanina tomoqo vavine inanaqia tomoqonina enavo,banikodiqa iekudiqana? Gebuka! Tutuyanina meꞌenavo taiau ge idaekudiqana inakani velataubamamedimwasana. 20 Tamo kaiata tomoqonina kanatalavualavo gamwadieꞌeqa inakewai. Kaiatanidiavono waidie inaekudiqana paina nuadi inakapo.”

21 Wete ivonedi ivo, “Yau dede nuanuana kaivauna amaieni aivekaiveveneni waimie ge mibubunatutuaina taiauda idavesala. Kaleko tutuaina ge kanasala kaleko kaivauna beqa kibwadai. Kagomesai kailegwa waineye inakawalabuki paina kaleko kaivauna inaqoqova, we kalekonina tutuainainakawalabuki. 22Wete mesai ge kanasala oine* kaivauna inaꞌiwaqi inaobu oine* kabaꞌiwaqa kaisayabununa‡ tutuaina waineye. Kago no mesai aitoi inavalabubunediqa kaisaya bununa inakawapiaipaina oine* inapatai inavetageyoi kaisaya bununa ge kanasala kaisena inapatai. Beqa oine* wetekaisaya bununa inakavekapoi. Gebuka! Ge de mesai inavalabubunediqa we tomoꞌotoqa oine*kaivauna inaꞌiwaqi inaobu kaisaya bununa kaivauna waineye.”

Ieisu Navona Kaiata Kabaveyawai* Paipaina23 Me-Diu Dikaiata Kabaveyawai* waineye Ieisu mekanatovemulivo inaqonaqo witi kanatanoqa

naqeneye. Tutuyanina inaqonaqo kanatovemulivo witi vuadi igadidi ikanikani. 24 We tupwaidiavo✡ 2:10: Daniela 7:13-14 † 2:15: Yaubada naloinavoMosese igililia Palisivo* inavekimataneni loinanidiavo. Wete Diu tupwaidiavodivalabubuna inavekimatanedi ivo, “Tomotoqavo loina dede ge inavekimataneni beqa tomoꞌotoqanidiavo kapoidi.” ‡ 2:22: Kaisayabununa ikakia iyaqiyaqili oine* kabaiwaqa o kanakawaqaina.

Page 9: ii - World English Bible · 1 MaiadomuMalika TheGospelofMarkintheMaiadomulanguageofPapuaNewGuinea BukMaklongtokplesMaiadomulongNiugini [mzz] Translation:©2010,WycliffeBibleTranslators,Inc

Malika 2:25 6 Malika 3:16Palisivo* ikisedi no mesai ivavalabubunedi Ieisu ivoneni ivo, “Kukiseni! Daketoboda imiamia geKaiata Kabaveyawai* waineye tailituqa,§ we uvale kamutovemulivo ilitulituqa Kaiata Kabaveyawai*waineye?” 25We ibaivila Palisivo* waidie ivo, “Aa dede gililinina Buki waineye, Deibida wete enavotaiauda ivalabubuni tutuyanina ilasewayaqidi inakani beqa gunabei kwawawai kwanoqai, we uvale gekwadanuakawananaqaia? 26Deibida Yaubada navanuqa naqeneye ilugu ivelaukui tupwaidiavo beledipaipaidi.✡ No tutuyanina Abiata natutuya tovelomuvo bwaigidi kaditogumeta* waineye itagwaneniDeibida tupwaidiavo beledi iveleni. No beledinina pilopilona, we gunabei ikalaqeieni Yaubadamataneye. Kaia tovelomu* kaditagwana beledinidiavo inakanidi, we Deibida tupwaidiavo ikanidi.Wete ikewadi tupwaidiavo iveledi tomoꞌotoqa taiau imiamia ikani, we Yaubada ge idakawakapoieni.”27 We wete ivonedi, “Yaubada Kaiata Kabaveyawai* ivalabubuni tomoꞌotoqa kadikaivaisa paipaidi.We Yaubada ge tomoꞌotoqa idavalabubunidi Kaiata Kabaveyawai* inakaivaiseni. 28 Yau MwaqitanaKanatomoqo* beqa Kaiata Kabaveyawai* Yau Kanatomwaya!”

3Ieisu Tomoqo Dimana Gemwayana Ikavegiagiamaia(Madiu 12:9-14; Luke 6:6-11)

1 Tamo Kaiata Kabaveyawai* waineye Ieisu ivila vaituqana ilugu vanuqa kabavelaukui* naqeneyetomoqo dimana gemwayana ikiseni imiamia. 2We tupwaidiavo tomoꞌotoqa wayaqidi Ieisu inakuvani,beqa iematakaikaieni kago togemwaya inakavegiagiamaia Kaiata Kabaveyawai* waineye. 3 Wetomoqo dimana gemwayana ivoneni ivo, “Kumai kutovoi tomoꞌotoqa matadie.” 4 Matautaudaivelautoliedi ivo, “Vakaiebei loina giamaina Kaiata Kabaveyawai* paipaina: Giamaina taivalabubunioge kapoina taivalabubuni? Oge tomoqo yawaina taiketoyavuya oge tomoqo yawaina taikavekapoi?”Ge tamo aitoi navelautoli idabaivilai. 5 Matautauda Ieisu mekanakapoka waidie ikisalelele. BeqaIeisu nuana ikapo divedebapakala paipaina. Matautauda tomoqo dimana gemwayana ivoneni ivo,“Dimamu kusiketoi.” We dimana isiketoi ivegiagiamai vaituqana.

6 Beqa Palisivo* itauya inaqo Kini Elodi kanatokaivaisavo waidie,* taiauda nuanua italaqi Ieisuinaluvewapai.

Yoko Bwaigina Ieisu Ivemulieni7-8Beqa Ieisumekanatovemulivo inaqoWayaGalili doleneye. Yoko bwaigina Galilieqa italakwavini.

Tomoꞌotoqa puedi valea inoqai Ieisu kabanuavilele** ivalabubunidi paipaidi beqa imai waineyeIudia eqa, Ielusalema, Idumea wete tupwaidiavo vikai Iolidani bwasi vivineye waidieꞌeqa we Taiawete Saidoni vividie waidieꞌeqa. 9-10 Tomoꞌotoqa puedi Ieisu gunabei ikavegiagiamaidi beqa toviqaiebipelapela wayaqidi Ieisu inakavikavini. Paina yoko bwaigina, we Ieisu ge wayaqina inabibini beqakanatovemulivo ivonedi ivo, “Waga kwavalabubuni paipaigu inakenokeno.” 11 We tutuya puenavaitabu kapoidi tomoꞌotoqa iekuniqedi Ieisu ikiseni isobwanumataneye iveqole ivo, “Komu, YaubadaNatuna!” 12We ivona veluveluluna ivo, “Ge tamo aitoi kwaivoneni Yau paipaigu.”

Ieisu Apositolovo* 12 Ivesinuedi(Madiu 10:1; Luke 6:12-16)

13 Ieisu ilaga koyeye tomoqovo gumanidiavo wayaqina iqoledi imai waineye. 14 Tutuyanina imaiwaineye tomoqovo 12 ivesinuedi taiauda inanaqo we kadiwavaqa iqoledi apositolovo*. We ivonediivo, “Yau wayaqigu komi taiauda taimiamia mulineye aivetunemi kwainaqo Guvalea Giamainakwailauguguyeni tomoꞌotoqa waidie. 15 We tutuyanina aivetunemi lauguguya paipaina velulunaaivelemi kamisala wete vaitabu kapoidi kwaikwavinedi tomoꞌotoqa naqedie.” 16We apositolovo* 12ivesinuedi kadiwavaqa deqoidi:

Saimoni (Ieisu iqoleni Pita kananuanuana gileu),§ 2:24: Me-Diu diloina Kaiata Kabaveyawai* (Sabate) waineye ge kanasala lituqa siaidi inavalabubunidi mesai kai inakaigei o kanikaniinakewa. ✡ 2:26: Loina Kanaveluqa 24:9 * 3:6: Elodianavo (Herodians) me-Diu Kini Elodi natomotoqavo Loma gabemanikaditokaivaisa. Me-Diu puepuedi wete Palisivo* taiauda inuanuana de gamanidiavo toketoqiluva. Tutuya puena Palisivo* weteElodianavo kaditalavuala de tutuya iluvetaubama Ieisu ietalavualeni. Kwaiwawai Malika 12:13; Madiu 22:15,16

Page 10: ii - World English Bible · 1 MaiadomuMalika TheGospelofMarkintheMaiadomulanguageofPapuaNewGuinea BukMaklongtokplesMaiadomulongNiugini [mzz] Translation:©2010,WycliffeBibleTranslators,Inc

Malika 3:17 7 Malika 3:3517 Sebedi natunavo Diemesi taina Dioni taiauda, Ieisu iqoledi Boanege (kananuanuana Kanitala

Natunavo)18 Anidulu,Pilipi,Batolomiu,Madiu kanawavaqa tamo Libai,Tomasi,Diemesi, Alipio natuna,Tadiasi,Saimoni gumanina Seloti †19we Iudasa Isakaliota gumanina Ieisu kanatoketoqiluva.Tomoꞌotoqa Ivo Ieisu Noko Vaitabu Kapoina Iekuniqeni(Madiu 12:22-32; Luke 11:14-23; 12:10)

20 We Ieisu mekanatovemulivo taiauda inaqo tamo vanuqa waineye ilugu, we yoko bwaiginaisikauqa vaituqanawaineye, we ge kadisala inakani. 21Tutuyanina nasusuvo inoqai paipaina ivo, “Gu-manina qauqauna”, we inaqo wayaqidi imaseagai inanaweni divanuqa waineye. 22 Tutuyanina Ieisunasusuvo inaqo, tupwaidiavo Mosese naloina kanatovekaivevenavo Ielusalemaeqa iobuma iesipupu,“Bialesibubi kaisena gumanina vaitabu kapoidi kaditogumeta Ieisu iekuniqeni! Vaitabu kapoinaditogumeta naveluluna beqa kanasala vaitabu kapoidi inakwavinedi.” 23 Beqa Ieisu loina kana-tovekaivevenavo iqoledi waidie ivesipupu vonawakedubalaeqa ivo, “Banikodiqa, Seitani kanasalaSeitani inakwavineni? 24 Kago kabaloina tamoqana inaketovegeia yoko kailuqa taiau inaetalaqa weno kabaloinanina ge kanasala inakenokeno. 25Wetemesai susu tamoqana inaketovegeia yoko kailuqaediavo taiau inaetalaqa we no susunina ge kanasala inakenokeno. 26 Beqa kago Seitani nakabaloinainaketovegeia nayokovo taiau inaetalaqa ge kanasala inakenokeno kaia inakakava. 27Dede vonawake-dubala‡ Seitani paipaina: Ge tamo aitoi kanasala tomoqo veluvelulunina navanuqe inalugu nasakuvoinavainaqodi, we naqaida tomoqonina veluvelulunina inayoqoni matautauda kanasala nasakuvovanuqeꞌeqa inavainaqodi. 28 Yau avona mwaqitana waimie Yaubada kanasala tomoꞌotoqa dikapoinapuena wete divonamaimaiqa ge medivekimatana puena inanuataqonidi.§ 29We kago aitoi YaubadaVaitabuna ge inavekimataneniqa paipaina inavonamaimaiqa, Yaubada ge kanasala nakapoinaninainanuataqoni, we nakapoinanina inakenovaqata.” 30We Ieisu demesai ivonedi, paina vaitabu kapoidiikekewaluguaqetedi YaubadaVaitabuna naveluluna beqa, we tomoꞌotoqa vonamaimaiqaeqa iesipupuYaubada Vaitabuna waineye paina iesipupu ivo, “Vaitabu kapoina Ieisu iluguya.”

Ieisu Nasusuvoꞌotoqa(Madiu 12:46-50; Luke 8:19-21)

31 Ieisu nasusuvo imai ilekwa vanuqa waineye maleweye itovotovoi. Tamo tomoqo ivetuneniinaqoleni. 32 We yoko bwaigina imia kwaikwaipipineni we tupwaidiavo tomoꞌotoqa ivoneni ivo,“Inamu, taimwavo, novumwavo maleweye ilalaualemu.”

33 Ibaivila waidie, “Aitoi gumanina inagu wete eqavoi taigwavo?” 34 Matautauda ikisaleleletomoꞌotoqa ikisedi imia kwaikwaipipineni ivo, “Kwakiseni! De tomoꞌotoqanidiavo kaia Yau inagwavowete taigwavo! 35 Aitoi gumanina Yaubada nanuanuana ivavalabubuniqa gumanina taigu, novuguwete inagu.”

4Vonawakedubala Pwayapwaya Pulina Paipaina

† 3:18: Seloti kananuanuana tamo yoko wayaqidi Loma gabemani kanatogumeta taiauda ilalauqavia. ‡ 3:27: Ieisu iesipupuvonawakedubalaeqa gumanina Seitani ivelulunapeleni gumanina mesai tomoqo veluvelulunina beqa lamunanina Ieisu kanasalavaitabu kapoidi tomoꞌotoqa naqedie inakwavinedi inasauyedi. Kwaiwawai Aisea 49:24-26. § 3:28: Ieisu vaitabu kapoidi ikwavinediisauyedi Vaitabu Pilona navelulunaeqa. Tutuyanina loina kanatovekaivevenavo ivesipupu Ieisu demesai ivavalbubuna vaitabu kapoidikanatogumeta naveluvelulunaeqa Yaubada Vaitabuna Giamaina ge idavekimataneni, we kaia ivovonamaimaiqamo isiwataoi. BeqaYaubada ge kanasala dikapoina inanuataqonidi.

Page 11: ii - World English Bible · 1 MaiadomuMalika TheGospelofMarkintheMaiadomulanguageofPapuaNewGuinea BukMaklongtokplesMaiadomulongNiugini [mzz] Translation:©2010,WycliffeBibleTranslators,Inc

Malika 4:1 8 Malika 4:251 Wete Waya Galili* vilaneye Ieisu ivelamu iekaivevena vaituqana. Yoko puedi inaqo inoqai

iesipupu, wewagawaya tabwaneye ieputeyeniwaineye idodoqa naqeneye imiabui, tomoꞌotoqa puediitovotovoi kwadeweye. 2 Ieisu vonawakedubalaeqa iesipupu, wete iekaivevena tomoꞌotoqa waidiesaku puena paipaidi. 3 Vona wakedubalaeqa ivonedi ivo, “Dede kwanoqai. Tamo tomoqo natanoqaivuani waipei isapayavuledi† natanoqe. 4 Tutuyanina waipei isasapayavuledi waipei tupwaidiavoibeku kedeye, manuqa imai ikanidi. 5We waipei tupwaidiavo ibeku lasalasa waidie pwayapwaya gebwaigina we kaia itabwa ilaga, 6 we kwalamidi ge idaobuotoqa beqa valavala igabu tabwadinidiavosiaidi imwatu. 7We waipei tupwaidiavo ibeku iobu mosomoso mwalamwalaqidi waidie itabwa ilagamosomoso mwalamwalaqidi itaula vuyovuyoidi ge vuadi idayatodi. 8We waipei tupwaidiavo ibekuiobu pwayapwaya giamaina waineye itabwa giagiamai. Tupwaidiavo ivuaqa giamaina mesai 30,tupwaidiavo ivuaqa saiqana giamaina mesai 60 wete tupwaidiavo ivuaqa giamaiotoqidi mesai 100.”9We Ieisu ivonedi ivo, “Kago komi metaniqami, guvona kwainoqai vakai aesipupuyeni waimie.”

Vakai Lamuna Ieisu Vonawakedubalaeqa Ivesipupu(Madiu 13:10-17; Luke 8:9-10)

10 Tamo tutuya Ieisu mekanatovemulivo kadiyoko 12 wete tomoꞌotoqa tupwaidiavo ivelautolienivonawakedubala paipaina.

11 Ieisu ibaivila ivonedi, “Komi gumanimiavo gunabei avesinuemi valea vavaigavudi aigiave-maqetaimo waimie, Yaubada nakedakeda kaivauna tomoꞌotoqa kadiloina paipaidi gunabei ielamuinasauyedi paipaidi. Ge kanasala tomoꞌotoqa sulidi waidie aivesipupu luguaqeta, we kaia aivesipupuvonawakedubalaeqa. 12 Yau mesai aivalabubunediqa paina melamuna base tamo Yaubada na-tovesipupu Buki waineye igililia kanamwaqitana inalausimatala,‘No inalauala, inalauala ge kanasala inakiseni o inayagovi,We no inavevaneneqa, inavevaneneqa ge kanasala inayagovi,

kago mesaida inanoqai nuadi inakawananaqai dikapoinaeqa inanuavila wete Yau dikapoinaainuataqonidi.’ ”✡

Vonawakedubala Kananuakawananaqai Pwayapwaya Pulina Paipaidi(Madiu 13:18-23; Luke 8:11-15)

13 Ieisu ivelautoliedi ivo, “Banikodiqa, ge kwadayagoviqa kananuakawananaqai vonawakedubalakanagiavemaqeta? Vakai vonawakedubala kwaiyagovi? 14 Tomoqo waipei isasapayavuleni mesai gu-manina Yaubada valeana iesipupuyeni tomoꞌotoqa waidie. 15 Tupwaidiavo tomoꞌotoqa mesai waipeiibeku keda waineye—vonanidiavo inanoqai we Seitani inamai vedimadimanaeqa inakewayavuledi.16 We tupwaidiavo tomoꞌotoqa mesai waipei ibeku iobu pwayapwaya lasalasana tabwaneye —Yaubada valeana inanoqai medimwasana, 17we kwalamidi ge idaobuotoqa wete ge inakalamaqiqitatutuya kaniakwanina. We tutuyanina waineye veviqa wete ketotovona inalekwa waidie painaYaubada valeana ietumaqaneni paipaina, vedimadiamanaeqa divetumaqana inakakavawe inabaileni.18 Tupwaidiavo tomoꞌotoqa mesai waipei ibeku iobu mosomoso mwalamwalaqidi waidie itabwailaga. De tomoꞌotoqanidiavo valea inoqai 19we inuanuana tupwaidiavo saku paipaidi yawaidi dimiawaineye, we wayaqiotoqidi mane wete tupwaidiavo saku. We sakunidiavo valea ikaivuyovuyoidi, wege idavuaqa. 20We tupwaidiavo tomoꞌotoqamesai waipei ibeku iobu pwayapwaya giamaina waineye.Valea inoqai inuapwateni ivuaqa, tupwaidiavo 30, tupwaidiavo 60 wete tupwaidiavo 100.”

21 Ieisu ivonedi ivo, “Mwaqitana, tomoꞌotoqa maqeta ge kanasala somala dibuneye inayatoi, oge ginae beqa inatalapwateni? Beqa kanasala somala tabwaneye inayatoi. 22 Saku vavaigavudimatatabuna kaia mesai beqa Yau kanasala aigiavelausimataledi, we saku tumutumudi mesai nokobeqa Yau kanasala aisinawedi.‡ 23We kago komimetaniqami kwainoqai vakai aesipupuyeni waimie.”

24 Ieisu ivonedi ivo, “Kwavevaneneqa vekavekai kwainoqai. Kago ketoavanina kwaivelituqeni, weteYaubada ketoavanina inavelituqeni waimie, we Yaubada inakavesulaiotoqidi. 25Paina aitoi gumanina* 4:1: Waya Galili laudabwavivilina mesai bwasi. Tomoꞌotoqa waineye isalisali wete ivuavuata. † 4:3: Ge mesaida bikwa okuvi kanagoyova kaia ieyavulenimo mesai kasia kanabagula. ✡ 4:12: Aisea 6:9-10 ‡ 4:22: Yaubada nanuanuana Ieisu sakuvavaigavudi inagiavelausimataledi nakabaloina paipaina. Ieisu mesai maqeta maibala 21 waineye.

Page 12: ii - World English Bible · 1 MaiadomuMalika TheGospelofMarkintheMaiadomulanguageofPapuaNewGuinea BukMaklongtokplesMaiadomulongNiugini [mzz] Translation:©2010,WycliffeBibleTranslators,Inc

Malika 4:26 9 Malika 5:7-8Yaubada navona inavekimataneniqa, Yaubada nayagova inakavesulaidi. We gumanidiavo Yaubadanavona ge idavekimataneni, inakaivuyovuyoi vakai siaina inoqai.”

Vesipusipupu Dede Yaubada Nakedakeda Kaivauna Natomoꞌotoqa Kadiloina Inavebwaiga Paipaina26 Ieisu ivo, “Vesipusipupu dede banikodiqa Yaubada nakedakeda kaivauna isauyeni natomotoqavo

inaloinedi paipaina: Tomoqo waipei ibagulidi natanoqe. 27 Lovane ikenokeno, we kaiate ilitulituqa,we tutuya puepuena waipei ilagalaga, we banikodiqa itabwetabwedimo tomoqonina ge idayagovi.28Pwayapwaya kaisena libi igigiavetabwadi, naqaida inaketopia inatabwa inalagamatautauda inalagainalaga inavetageyoiotoqamatautauda inavuaqa. 29We tutuyanina kanikani inagumaqa, tomoqo taviinavelamu.”

30 Ieisu ivo, “Vakai vonawakedubala kanasala aivonemi Yaubada nakedakeda kaivauna isauyeninatomotoqavo inaloinedi paipaina? 31 Yaubada nanuanuana dede mesai kailugu§ bilana siaiotoqiditomoꞌotoqa ibagubagulidi. 32 We kago inatabwa inalaga inavebwaigaotoqa ge mesai tupwaidiavomosomoso, dimana inavelaqalaqadi beqa kaikwakuneye kanasala manuqa waineye inaveqiuva.”

33 We Ieisu tomoꞌotoqa ivonedi vonawakedubala puena beqa, we tomoꞌotoqa de mesaiivesipupuyedi kadiketowaveye inayagovi. 34 We Ieisu kaia vonawakedubalaeqa iesipupu waidie, wetutuyanina tovemulivo kaisekavadi ieyaqoyagova waineye vakai puena igiavemaqetadi waidie.

Ieisu Yaqina Wete Kaiayava Ivonedi Iniwalova(Madiu 8:23-27; Luke 8:22-25)

35 No kaiatanina, lavilavie, Ieisu kanatovemulivo ivonedi ivo, “Kwaidodoqa taibala Waya Galilivikaineye.” 36 Giladi wageye✡ imiamia kanatovemulivo idodoqa taiauda ibala. We tomoꞌotoqapuepuedi ikiawedi ibala mali vikaie tupwaidiavo waga taiau. 37 Tutuyanina yaqina bwaiginaivelamu inunuqa, we kaiayava waga inigenigei, bwasi waga ituvedovedodoqi. 38We waga mulineyeIeisu ikenokeno kanakenolaulagata waineye. We kanatovemulivo igololo bwaigina ilauvaqoni ivo,“Kutovoi, kutovoi! Kida saiqanaqa taiwapa. Tovekaivevena, komu paipaida kunuanuana kago mesaitaiwapa?”

39 Itovoi ivonedi bonana veluvelulunaeqa ivo, “Yaqina, nunuqa kaiana!” Wete kaiayava ivonedi,“Kwakawataqonimi!” Wete yaqina ivekwada, we kaiayava iniwalova.

40 Beqa ivonedi ivo, “Vakai paipaina kwagololo? Wete vakai paipaina giladi ge kwadavetu-maqanegu?”

41 We tovemulivo igololo bwaigina kaisekavadiqa iesipupu, “Aitoi tomoqo dede? Menavelulunayaqina wete kaiayava ivonedi ivekwada, we navona ivematamataneni.”

5Ieisu Vaitabu Kapoidi Iveuqeuqedi Tomoqo Waineyeꞌeqa(Madiu 8:28-34; Luke 8:26-39)

1 Ieisu mekanatovemulivo itupa ilekwa Waya Galili doleneye, no vikainina waineye me-Gelasatomoꞌotoqa divikai. 2 Kaiatanina waineye Ieisu waga waineyeꞌeqa iobu, vedimadimanaeqa tamotomoqo ovu** waineyeꞌeqa imai. Tomoqo dede vaitabu kapoidi iluguya isasasaleni. 3-5 Basenaqaige tamo aitoi kanasala inavekuniqeni—tutuya matatabuna kaqena wete dimana taiauda seni beqaiyoqonidi. We tutuya matatabuna isenia, we seni isidabadabadi beqa ge tamo aitoi kanasalainasenia. Kaiata wete lovana naqedie isasasala koyeye we taumata gamwadie imiamia ieqoleqolewete taunina gileueqa ilalaqi. 6 We kaiatanina kanikieꞌeqa ikisanaqo Ieisu ikiseni matautaudailaukwavina ilaukwavina inaqo manawaneye isobwanu. 7-8 We Ieisu ivoneni ivo, “Vaitabu kapoinatomoqo waineyeꞌeqa kuluguaqeta!” We tomoqo iveqole bonana bwaiginaeqa ivo, “Ieisu YaubadaTabwaotoqineye Natuna! Vakai wayaqimu waigue? Yaubada kanawavaqaeqa avelaukuiemu gekikaniqodadaqeguqa!”§ 4:31: Kailugu dede ge welavi waineye idalagalaga, we dede mesai welavi itataulai. ✡ 4:36: Malika 4:1 * 5:2: Ovu* dedemesai me-Diu kaditaumata towapa waidie iyatoyatodi.

Page 13: ii - World English Bible · 1 MaiadomuMalika TheGospelofMarkintheMaiadomulanguageofPapuaNewGuinea BukMaklongtokplesMaiadomulongNiugini [mzz] Translation:©2010,WycliffeBibleTranslators,Inc

Malika 5:9 10 Malika 5:349 We Ieisu ivelautolieni, “Banikodiqa kamuavaqa?” We ibaivila ivo, “Dede meyokoma beqa

kamawavaqa Ligioni.Ӡ 10 We giladi ielaukui ielaukui Ieisu waineye vaitabu kapoidi ge inavetunedivikaimaiqe inasauyedi.

11 We koya vivineye bawe yoko bwaigina iduaduala, 12 beqa vaitabu kapoidi Ieisu ivelaukuieniivo, “Kuvetunema kainaqo bawe waidie, beqa kanasala naqedie kailugu.” 13 Ieisu itagwanedi mesaiinavalabubunedi, we vaitabu kapoidi tomoqo waineyeꞌeqa isauyedi inaqo bawe waidie ilugu. Wekoyeyeꞌeqa bawenidiavo matatabudi mepatalina kadiyoko 2,000 ivelalaukwavina iobu bwaqale iobuwaya naqeneye ivekalamonumonu.

14We tomoꞌotoqanidiavo bawe kaditovekisabodaboda igololo ideqa inaqo tomoꞌotoqa waidie vakaiisauyeni ivesipupuyeni vanuqa bwaigidi wete vanuqa siaidi waidie. No waineye yoko puedi inaqowayaqidi vakai isauyeni inakiseni, 15we Ieisu waineye imai ikiseni base tomoqonina vaitabu kapoidiiluguyaqa kanawavaqa Ligioni. We kanakaleko ikweseni imiamia wete nuana ge idaqau. No waineyetomoꞌotoqa puedi igololo. 16 Tomotoqanidiavo ikiseniqa tomoꞌotoqa tupwaidiavo ivonedi vakaiisauyeni tomoqonina vaitabu kapoidi iluguyaqa wete bawe paipaidi. 17 Beqa Ieisu ivoneni divanuqainakiaweni.

18 Tutuyanina Ieisu wageye idododoqa, we tomoqonina vaitabu kapoidi iluguyaqa Ieisu ive-laukuieni ivo, “Kanasala taiauda tainaqo?” 19We Ieisu ge idatagwaneni beqa ivo, “Kuvila mususuvowaidie kuvonedi Tomwaya saku bwaigina ivalabubuni waimue ikavegiagiamaimu, wemwaqitana ive-napwayewemu.” 20 Beqa tomoqonina inaqo vanuqa bwaigidi kadiyoko Teni Kawalawa (Dekapolisia)waidie iesipupu vakai Ieisu gunabei ivalabubuniqa paipaina, we puepuedi inoqai nuadi ivilele.

Valea dede isauyeni vikainina tomoꞌotoqanidiavo ge me-Diu. Beqa taiyagovi paina tupwaidiavo baweno vikaineye imiamia. Base Yaubada naketoboda Mosese waineye iveleniqa, ivona ivo, “Bawe ge kaisayamaqemaqetana,” beqa me-Diu ge bawe inaꞌalatovonidi o vaiqodi inakanidi.

Dede wete igiavemaqetai mesai Ieisu tomoqonina ivoneni nasusuvo inavonedi vakai Yaubada ivalabubuniqapaipaina. Tutuyanina Ieisume-Diu taiau tomoꞌotoqa ivonedi ge inanaqo no tupwaidiavo ediavo inavonedi inavokima Ieisu ikavegiagiamaima.

Iailo Natuna Vavinena wete Vavine Viviqidi Ieisu Ikavegiagiamaidi(Madiu 9:18-26; Luke 8:40-56)

21 Ieisu wagaeqa itupa ivila vaituqana ibalama Waya Galili doleneye. Tutuyanina ibalamavikaineye waya doleneye itovotovoi, wete tomoꞌotoqa imai itovoi kwaikwaipipineni. 22 We tamotomoqo kanawavaqa Iailo imai no waineye gumanina vanuqa kabavelaukui*‡ iekisabodebodeni.We tutuyanina Iailo Ieisu ikiseni inaqo ilekwa waineye kaqena iveketonokuyedi. 23 Matautaudaivelaukui veluveluluna ivo, “Yau natugu vavinena saiqanaqa inawapa beqa tainaqo dimamu kiyatoiwaineye inavegiagiamai we inamiamia.” 24Beqa Ieisu taiauda inaqo, wete yoko bwaigina tomoꞌotoqaivemulieni iekaibibibineni, we Ieisu gamwaneye itautauya.

25 We tamo vavina noko vevine kadiviqa ikewadi dayaqa iulaula diqaba 12 naqedie. 26 Wedisaku wete digileu matatabuna ikalaqeiedi doketa waidie, we ge kanasala idakaivaisedi. We giladiiloloala kaia kadiviqanina iebwaigamo. 27-28 We gunabei Ieisu valeana inoqai beqa kaisedi ienuanade mesai ivesipupuyedi ivo, “Kanasala kago kanakalekoqa kadakavikavini we kadavegiagiamai.”Beqa inaqo mulineye yoko gamwadie kanakaleko ikavikavini. 29 Ge tutuya kaniakwanina dayaqaiulaula isaya, we vovodie ivebaeni no viqa ikakava. 30 No kaiatanina waineye, Ieisu iyagovinaveluluna isauyeni kanalautovona ilautovoni itunuvilai yoko gamwadie ivo, “Aitoi kagukalekoikavikavini?” 31 We Ieisu kanatovemulivo ivona waineye ivo, “Kukiseni tomoꞌotoqa ibibibinimubeqa banikodiqa kivonedimo ‘aitoi ikavikavinigu?’ ” 32 We Ieisu ikisalelele wayaqina tomotoqaninainakiseni ikavikaviniqa. 33 Vavina igololo wete ielaudididiqa paina iyagovi vakai gunabei isauyeniwaidie beqa imai Ieisu waineye mataneye isobwanu matautauda vakai puepuena paipaidi ivonavekavekaieni. 34 Matautauda Ieisu ivonedi ivo, “Natugu, kwavetumaqanegu beqa kwavegiagiamai.Kamiviqa gunabei ikakava beqa kwanaqo memimwasana.”† 5:9: Ligioni mesai 6,000 Loma tolauqaviavo. ‡ 5:22: Sinagogi tamo vikai kabavelaukui we kabaveyagoyagova Buki Giamainapaipaina we kabamiakauqa paipaina.

Page 14: ii - World English Bible · 1 MaiadomuMalika TheGospelofMarkintheMaiadomulanguageofPapuaNewGuinea BukMaklongtokplesMaiadomulongNiugini [mzz] Translation:©2010,WycliffeBibleTranslators,Inc

Malika 5:35 11 Malika 6:1335 Tutuyanina Ieisu iesipupu, tupwadiavo tomoꞌotoqa imai Iailo navanuqeꞌeqa we ivoneni ivo,

“Natumu vavinena gunabei yawaina ikakava beqa tovekaivevena ge kigiaveqauya.”36We Ieisu gunabei inoqai vakai Iailo iesipupuyeni waineye matautauda waineye ivo, “Ge kigololo

kaia kivetumaqanegumo.” 37We Ieisu inaqo Pita, Diemesi, we taina Dioni taiauda inaqo—ge tupwaidi-avo yoko idatagwanedi taiauda inanaqo. 38Matautauda Ieisu mekanatovemulivo kadikaitonu ilekwaIailo navanuqe, we tomoꞌotoqa puedi ikisedi ibwaubwau, itaitaiqa wete itaiqavolovoloqa. 39 BeqaIeisu ilugu vanuqa naqeneye we ivo, “Vakai paipaina nuami ikapo we kwataitaiqa? We gwamanadede ikenokeno ge idawapa.”

40 We inamaqaoqeni, we tovemoqai matatabudi Ieisu ivonedi isauyedi maleweye. Beqa gwamanainana tamana wete kanatovemulivo kadikaitonu taiauda ilugu tamo pitadaba naqeneye gwamanaikenokeno waineye. 41We dimaneye ikavikavina ivoneni ivo, “Talita koum.”§ Kanasivila, “Gwamanasiaina, avonemu kutovoi!”

42 We vedimadimanaeqa itovoi isasasala. (We gwamananina kanadiqaba 12.) We kaia tomoꞌotoqanuadi ivileleotoqa. 43 We Ieisu igiavepakalidi ivo, “Ge tamo aitoi kwaivoneni,” we ivo, “Gwamanakanikani kwaiveleni inakani.”

6Me-Nasaleta Tomoꞌotoqa Ieisu Ibaileni

1 Ieisu mekanatovemulivo ivila vaituqana inaqo taunina kanatuvadeye nakabataulai waineye.2We Kaiata Kabaveyawai** waineye Ieisu vanuqa kabavelaukui* naqeneye ivelamu iekaivevena. Wetomoꞌotoqa puedi no waineye imiamia we tutuyanina inoqai nuadi ivilele. We kaisekavadiqa ivelau-toliedi ediavo ivo, “Kaiebei dede nanuauya puena ikewai?” we “Banikodiqa nayagova bwaigina?” we“Banikodiqa no imai mesai kabanuavilele* ivavalabubunidi?” 3Kaisekavadiqa ivesipupu ivo, “De kaiatokaiyoqona, Meli natudi we Diemesi, Diosepa, Iudasa wete Saimoni tatadi. We novunavo kaniabaditaiau tamiamia.” Beqa ibaileni ge wayaqidi inavetumaqaneni. 4 Ieisu waidie ivesipupu ivo, “Malitomoꞌotoqa Yaubada natovesipupu ivekimatanedi we tomoꞌotoqa taunidi divanuqe wete disusuvoge idavekimatanedi.” 5-6We tomoꞌotoqa ge idavetumaqaneni, beqa nuana ivilele. Beqa ge kanasalatamo vakai kabanuavilele* inavalabubunidi no waineye, we kaia tomoꞌotoqa waidie dimana iyatodiikavegiagiamaidi no vikaininawaineye. We kaia ikakapavivila vanuqawaidie iekaivevena tomoꞌotoqawaidie.

Ieisu Kanatovemulivo Kadikuma 12 Ivetunedi Iekaivevena Vanuqa Waidie7 Ieisu kanatovemulivo kadikuma 12 iqoledi ivetunedi kailuqa kailuqa inaqo vanuqa sulidi sulidi

waidie. We veluluna iveledi vaitabu kapoidi inavelulunapeledi 8 we igiavepakalidi ivo, “Ge tamovakai kwaikewaimitauyaninawaineye kaiamiutoqana—kanikani gebuka, kalekomeyawanina gebukawete gileu kamuyawana waineye gebuka. 9 Kami kaqe yapayapa kwaikwesenidi, we ge tamo kalekokwaikewadi.” 10 We ivonedi ivo, “Vakai vanuqa waineye kwainaqo kago inamwasanemi, tamotomoqo navanuqe taiauda kwaimiamia kaiata kanamatatabu kanaketoava vanuqanina kwaikiaweni.11 We kago kwaimai vanuqa waidie kaditomoꞌotoqa ge inamwasanemi wete bonami ge inanoqai,kwaikiawedi, we kamikaqe yapayapa kaupualina kwaitutuvutuqi inaobu. Beqa no kadivemataluanawaidie inanuavila!” † ✡

12 Beqa isauyedi tomoꞌotoqa waidie iesipupu ivo, “Mikapoina waidieꞌeqa kwainuavilami, wekwaisivilami Yaubada waineye.” 13We vaitabu kapoidi ikewaluguaqetedi, we olibe* bunamana beqatoviqa puedi kunukunudi ibunamadi ikavegiagiamaidi. ✡

Kini Elodi Nanuanuana Ieisu Gumanina Dioni Tobabitaiso§ 5:41: Vona dede me-Alemika bonadi. * 6:2: Kaiata Kabaveyawai* (Sabate) wete kaiatanina Yaubada ivesinueni waineyeiveyawai—Kabavelamu 2:2. † 6:11: Tutuyanina me-Diu tosasala inavila inamai mali vikaieꞌeqa Isileli waineye divalabubunakaqedi kaupualina inalauvutuvutuqi diketoava waineye, vagi nigodibei inamaqeta vaituqana. Kago Ieisu kanatovemulivo de mesaiinavalabubunedi, wete tomoꞌotoqa no vanuqanidi waineye inayagovi, “Ivo kima ge maqemaqetama, mesai tomoꞌotoqa eqavoi ge Diu.”✡ 6:11: Apositolo Dilituqa 13:50-51 ✡ 6:13: Diemesi 5:14

Page 15: ii - World English Bible · 1 MaiadomuMalika TheGospelofMarkintheMaiadomulanguageofPapuaNewGuinea BukMaklongtokplesMaiadomulongNiugini [mzz] Translation:©2010,WycliffeBibleTranslators,Inc

Malika 6:14-16 12 Malika 6:3414-16We vikai puedi waidie tomoꞌotoqa Ieisu paipaina iesipupu, paina gunabei kanawavaqa valeana

isapayavuleni. We tupwaidiavo tomoꞌotoqa iesipupu, “Kanagumanina Dioni Tobabitaiso we nowaineye tomoꞌotoqa wapadi gamwadie iyawasa vaituqana beqa noko kabanuavilele* ivalabubunidi.”Tupwaidiavo tomoꞌotoqa wete iesipupu ivo, “Kanagumanina Ilaitia ivila vaituqana imai.” Wetetupwaidiavo ivo, “Kanaweye Yaubada natovesipupu basenaqai mesai Yaubada natopalimatamatanaimiamia.” We Kini Elodi valea dede inoqai Ieisu nalituqa paipaina we Elodi ivo, “Dede DioniTobabitaiso! Base tamo tutuya gunabei tolauqavia avetuneni inaqo kodona igusuya, we deqoinaiyawasa vaituqana!” ✡ ‡

17-20 Dede vesipusipupunina. No tutuyanina waineye Ieisu navekaivevena ge idavelamu, we Eloditaina Pilipi mwanena inaqidi vavinenidi kadiwavaqa Elodiasa. Tutuyanina waineye Dioni Elodiwaineye ivesipupu ivo, “Komu, ge kanasala taimu mwanena kinaqidi,” beqa Elodi natolauqaviavoivetunedi inaqo Dioni ikavikavini iyoqoni vanuqa kabakaimatavuloqa waineye iginoleni. We Eloditutuya puena wayaqina Dioni inamai waineye taiau inaesipupu, we tutuyanina Dioni waineyeiesipupu Elodi nuana ikapo we nuana ivilele, paina Dioni vakai ivesipupuyedi nuana ikewai, wewayaqina inaevaneneqeni. We Elodiasa kadikapoka ioqalaotoqa Dioni waineye wayaqidi inaluvewa-pai, we Elodi iyagovi Dioni gumanina tomoqo giamaiotoqina wete totonotonovina Yaubada waineyebeqa igololoyeni we italabodebodeni. No paipaina, Elodiasa ge kanasala Dioni inaketoqiluveniinaluvewapai.

21We tutuyanina Elodi natubuqa patina ivalabubuni, we Elodiasa dikawasasa imai kaiatanina Dioniinaketoqiluveni inaluvewapai. Kaiatanina waineye kanikani ivalabubuni gabemani kaditogumetavo,tolauqavia kaditogumetavo wete gumanidiavo guyoguyodi Galili waineye paipaidi. 22 We Elodiasanatudi vavinena imai isuya, we Elodi wete kanaulatauvo igiavemwasanidi. Beqa kini vavineninakaniabana ivelautolieni ivo, “Vakai wayaqimu? Kanasala vakai wayaqimu aivelemu.” 23 Weivonadabadaba waineye ivo, “Yaubada waineye avonalaga vakai kivelaukuieni paipaina aivelemumesaida Yau guvikai mesaida komu.”

24 Matautauda kaniabanina isauyeni inana waidie ivelautoliedi ivo, “Vakai aivelaukuieni?” Weinana ibaivila ivo, “Dioni Tobabitaiso kunukununa.” 25 Vedimadimanaeqa kaniabanina ivilainaqo kini waineye Dioni kunukununa ivelaukuieni ivo, “Sideqoina wayaqigu Dioni Tobabitaisokunukununa takula waineye kidodoqi kivelegu.” 26 Kini Elodi nuana ikapo, we paina base dikanikanaulatauvo taiauda waineye ivonadabadabaqa beqa ge wayaqina vavinenina inakatupwaieni.27Beqa tamo tolauqavia ivetuneni ivoneni ivo, “Kunaqo Dioni Tobabitaiso kodona kugusuya kunuku-nuna kumaieni.” We tamo Elodi natolauqavia itovoi itauya inaqo Dioni kodona igusuya, 28 wekunukununa takula waineye idodoqi imaieni kaniabanina iveleni ikewai inana iveledi.

29 We tutuyanina Dioni kanatovemulivo valeana inoqai, kaiatanina waineye imai Dioni vovona§ikewai inaweni ovuye* iyatoi, me-Diu tubudiavo kaditaumata waineye.

Ieisu Tomoꞌotoqa 5,000 Ivekanidi(Madiu 14:13-21; Luke 9:10-17; Dioni 6:1-14)

30 Ieisu naꞌapositolovo 12 ivila imai Ieisu waineye ivoneni vakai ivalabubunidiqa weteivekaivevenediqa tomoꞌotoqa waidie. 31 We tutuyanina waineye tomoꞌotoqa puedi imaimai waidiewete ivilavila waidieꞌeqa beqa Ieisuwe kanatovemulivo ge tamo lana idakenokeno inakani. Beqa Ieisuivonedi ivo, “Komi kaisemiqa kwaimai we yoko taikiawedi tainaqo kwaiveyawai kawalawamaiqe.”

32We kaisekavadi wageye idodoqa itauya ibala Waya Galili waineye ge tamo tomoꞌotoqa vikaininawaineye idamiamia. 33 We tutuyanina inaqonaqo tomoꞌotoqa puedi ikisedi we iyagovidi beqatomoꞌotoqa vanuqa matatabudi waidie waya doleneyeꞌeqa italakwavini. We noko vikainina waineyenaqaida ilekwa mulineye Ieisu mekanatovemulivo waga beqa ilekwa ilugu.

34We tutuyanina Ieisu iobu wageyeꞌeqa yoko bwaigina imiamia ikisedi mesai sipi ge mekaditovek-isabodaboda beqa nuana inaqei waidie Yaubada valeana iesipupuyedi. ✡✡ 6:14-16: 2 Kini 2:1-15; Malakai 4:5-6 ‡ 6:14-16: Kini Elodi: Elodi Anitipasi, Galili Kanatogumeta. § 6:29: Ge mekanayagovaDioni kunukununa vakaiebei waineye ikenokeno. ✡ 6:34: Isikeli 34:11-15; Ielemaia 23:5-6; Numela 27:17

Page 16: ii - World English Bible · 1 MaiadomuMalika TheGospelofMarkintheMaiadomulanguageofPapuaNewGuinea BukMaklongtokplesMaiadomulongNiugini [mzz] Translation:©2010,WycliffeBibleTranslators,Inc

Malika 6:35 13 Malika 7:1-435 We gunabei lavilavie kanatovemulivo imai waineye ivoneni ivo, “De vikainina waineye ge tamo

aitoi idamiamia, we valavala gunabei inaketoniveni. 36 Beqa tomoꞌotoqa kuvetunedi inanaqo gwedavivideye we vanuqa vivideye waidie taunidi kadi inagimwane.” 37 We ibaivila ivonedi ivo, “Komikaisemi kanikani kwaiveledi inakani.” We ivoneni ivo, “Be banikodiqa, dede 200 gileu o dinali**bwaigina kago taikaiyavuyavuleni beledi paipaina beqa tomoꞌotoqa yoko inakani!”

38We Ieisu ivelautoliedi ivo, “Beledi kaiviawaimie? Kwainaqokwailauwala.” Tutuyanina ibabanediivoneni ivo, “Beledi dimanina we iqana kailuqa imiamia.”

39Matautauda Ieisu yoko ivonedi, “Kwamiabui katugugunaeqamosomoso kalakalawidi tabwadie.”40Beqa imiabui katugugunawaidie tupwaidiavo katugugunawaidie 50wetemesai tupwaidiavowaidie100. ✡ 41We Ieisu beledi dimanina, iqana kailuqa ikewadi ikisalaga abamawaineye paipaidi ivelaukuiYaubada waineye, matautauda beledi igiatomwai wete iqana kanatovemulivo iveledi we tomoꞌotoqawaidie ikalaqeiedi. 42Tomoꞌotoqamatatabudi ikani kadisala, 43we kanatovemulivo tomoꞌotoqa nigidibeledi tupwatupwadi wete iqana tupwatupwadi igwagwadi ginae kanayoko 12 iveadaqidi. 44 Wetomoqovo kadiyoko 5,000 ivekanidi, we vevine gwagwama taiauda ge idawawadi.✡

Ieisu Bwasi Tabwaneye Itauya(Madiu 14:22-33; Dioni 6:15-21)

45 No waineye vedimadimanaeqa Ieisu kanatovemulivo 12 ivonedi inadodoqa wageye inagumetainabala Waya Galili Betisaida waineye, we Ieisu kaisena imiamia yoko inaveyavulidi. 46 No waineyeIeisu yoko iveduduwedi ivo, “Eee, kwanaqo,” we Ieisu kaisena itovoi itauya inaqo koya waineye ilagaivelaukui. 47No lovananina waineye Ieisu kanatovemulivo diwaga naqeneye Waya Galili gamwaneyeinaqonaqo, we Ieisu kaisena kavale imiamia. 48We ikisanaqo kanatovemulivo itoge ibeubeuta painayaqina kaia ivileviledi. We saiqanaqa vanuqa inakawananaqai kawakawaie isauyeni waidie itauyainaqonaqo bwasi tabwaneye itauya didiga mesai nigodibei kago idakiawedi. ✡ 49 We tutuyaninaikisanaqo Ieisu ikiseni bwasi tabwaneye itauya imaimai we ivemegoi ivo, “Oge yalua?” Ikwekweleni.50 Tutuyanina tovemulivo puedi ikiseni igololo bwaigina. We vedimadimanaeqa Ieisu ivonedi ivo,“Kwainuavatu. Kanayau. Ge kwaigololo!” †† 51 Matautauda wageye idodoqa kanatovemulivowaidie, we yaqina ivekwada iniwalova. Kanatovemulivo nuadi ivelele, 52 paina gunabei ikisenibase beledi waineye ivalabubunidi ivepue, we giladi ge kanasala beledi kanakiakiaya ivalabubuniidanuakawananaqaia; nuadi tabodadi ge idakawabwegabwegadi.

Ieisu Toviqa Puedi Ikavegiagiamaidi Genesaleta Waineye(Madiu 14:34-36)

53 We ibala Waya Galili waineye imai Genesaleta waineye no waineye diwaga ilaipweni. 54 Ieisumekanatovemulivo wageye iobu tomoꞌotoqa puedi Ieisu ikinanai. 55 We ilaukwavina inaqo vikaipuena waidie toviqa ikewadi imaiedi tupwaidiavo mesevusevudi vikainidiavo waineye gunabeiinoqai Ieisu imiamia. 56 We vikai puedi waidie Ieisu inaqo mesai vanuqa siaidi, vanuqa bwaigidio tanoqa kadigwedeye tomoꞌotoqa toviqa ikewadi inawedi kabavegimwane waineye iyatodi. WeIeisu ivelaukuieni ivo, “Kanasala kamukalekoqa gudina kitagwanema kadakavikavini?” We puediikavikaviniqa Ieisu naveluluna beqa ivegiagiamai.

7Yaubada Naketoboda Bwaigiotoqina Mulineye Me-Diu Tubudiavo Diketoboda

1-4 Palisivo* wete me-Diu puedi dibubuna tutuaina puedi kanavekaivevena tubudiavo waidieꞌeqaiemulieni. Kadivedi, bwasi kabagoi wete nau inalegwa vekavekaidi beqa Tomwaya mataneyegiamaidi. We tutuyanina kabavegimwaneꞌeqa inavila inamai dimadi inalegwa vekavekaidi dikaileg-waeqa matautauda inakani. Tutuya puena naqaida dimadi inakailegwa mulineye inakani tubudiavodivekaivevena ietutuyameni. Tamo tutuya Mosese naloina kanatovekaivevenavo Ielusalemaeqa imai** 6:37: Guliki 200 denarii. Tamo denarius mesai takona kaiata tamoqana kanalituqa kanamatatabuqa paipaina. ✡ 6:40: Isauyedi18:21 ✡ 6:44: Madiu 14:21 ✡ 6:48: Isauyedi 33:19; Iobi 9:8,11 †† 6:50: “I am” o, “Yau amiamia.” Isauyedi 3:14

Page 17: ii - World English Bible · 1 MaiadomuMalika TheGospelofMarkintheMaiadomulanguageofPapuaNewGuinea BukMaklongtokplesMaiadomulongNiugini [mzz] Translation:©2010,WycliffeBibleTranslators,Inc

Malika 7:5 14 Malika 7:28Palisivo* taiauda Ieisu igamweni ievaneneqeni. Tutuyanina Ieisu ievaneneqeni, we ikisedi kana-tovemulivo kadi ikanikani dimadi ge idakailegwa. 5 Beqa ivoneni ivo, “Kamutovemulivo ikanikani,we dimadi bwanebwanenedi ge idakailegwa Yaubada mataneye ge maqemaqetadi. Vakai paipainage tubudavo divekaivevena idavemulieni?” 6 Ibaivila waidie ivo, “Komi tokatupoe, nuatabwamieqanigodibei giamaimi. We base tutuya Yaubada natovesipupu Aisea igililia komi paipaimi. Igililia dedemesai:Yaubada ivesipupu, ‘Tomotoqanidiavo dede gabuladieqa ivekimatanegu,

we nuapoudi imia kanikie waigueꞌeqa.7 Taunidi dibubunaeqa iekaivevena, we ivo de Yaubada naloinaeqa

beqa disobwanu ge mekananuakawananaqai wete ge mevuanaqa.’ ”✡8Matautauda ivonedi ivo, “Komi, Yaubada naloina kwabaqapeleni, we kaia taunimimivekaivevena

kwaemulieni.” 9 Wete waidie ivo, “Komi, kwanuani kwavo kima kavavalabubuna vekavekai,we Yaubada naloina kwabaileni, we tubumiavo divekaivevena vekavekai waidieꞌeqa kwaemuliedi.10Dede tamo keda banikodiqa kwavalabubunedi noko. BaseMosese igililia Yaubada naloina naqeneyeivo, ‘Tamamu inamu kuvekimatanedi’ ✡ wete ‘aitoi inavona kapo tamana inana waidie, tomoqoninakwaluvewapai.’✡ 11 We komi de mesai kwaekaivevenedi—kago aitoi mane oge saku inakalaqeienitamana oge inana inakaivaisedi kanasala inavonedi, ‘Yau saku waigue dede kanasala aivelemiinakaivaisemi; we paina gunabei Yaubada waineye avonadabedabedi, beqa ge kanasala aivelemi.’12 Kago no mesai inavonedi, kwanavo navesipupu giamaina, kwaigiavekwadai nakaivaisa tamanainanawaidie. 13Kago demesai kwaivalabubunediqa, tubumiavo divekaivevena kwaemulieni Yaubadanaketoboda kwaibaia. Kaia demesai avonemi tamo kedaYaubada naketoboda kwabaia, we puedi kedaYaubada naketoboda wete kwabaidi.”

Vakai Kedakedavo Tomoꞌotoqa Ikavebwanenedi Yaubada Mataneye14 We Ieisu tomoꞌotoqa iqole vaituqanedi, we imai waineye waidie ivesipupu, “Puepuemi, kwave-

vaneneqa vekavekai, kwaiyagovi guvona kananuakawananaqai. 15-16 Ge tamo kanikani tomoqoinakania kawaneye inalugu inakavebwanenei Yaubada mataneye. Vakai tomoqo naqeneyeꞌeqainaluguaqeta kanasala inakavebwanenei Yaubada mataneye.” 17 Matautauda Ieisu tomoꞌotoqa iki-awedi ilugu vanuqe kanatovemulivo ivelautolieni ivo, “Vakai vonawakedubala kananuakawananaqaikasiotoqa kuvesipupuyeni?” 18-19 Ibaivila ivo, “Banikodiqa? Ge kwadayagovi de kananuanuanaguvona? Nuami ikawananaqaidi oge gebuka? Tomoqo kanikani inakania, ge inanaqo nuapoun-eye, we inanaqo gamoneye inasauyeni. Beqa ge kanasala inakavebwanenei Yaubada mataneye.”Tutuyanina ivesipupu mesai ivo, “Kanikani sulidi, sulidi giamaidi Yaubada mataneye ge tamokanikani inakavekapoida.” 20 Beqa wete ivesipupu ivo, “We vakai tomoꞌotoqa naqeneyeꞌeqaisauyeni imai, tomoꞌotoqa ikavebwanenei Yaubada mataneye. 21 De kedakedanidiavo naqeneyeꞌeqatomoqo nuapouneye isauyedi—nuanua kapoidi, kaidale, vainaqo, tomoꞌotoqa kadiluvewapa, gimala,22 vemomogai wete wayaqina saku tupwaidiavo, vetalavuala ivalabubuni, ketupoe, mesai kaisayadivalabubuna, vedebasagugu, kavekapo, nualaga wete, kwavakwavana. 23 Kedakedanidiavo puenadede iluguaqeta tomoqo nuapouneye ikavebwanenei Yaubada mataneye.”

Vavina Ge Me-Diu Ieisu Ivetumaqaneni24 Tutuyanina Ieisu vanuqa ikiaweni inaqo vikai Taia vivineye ilugu tamo tomoqo navanuqa

naqeneye. Ge wayaqina tomoꞌotoqa inayagovi imiamia noko waineye, we ge kanasala inavaigavu.25-26 Tamo vavine valeana inoqai gunabei imai waineye. Dede vavinenidi ge me-Diu, we gumanidiPonisia vikai Silia waineye itubuqa. We vaitabu kapoina natudi vavinena iluguya iviqa. Beqa imaiIeisu waineye mataneye isobwanu ivelaukui wayaqidi vaitabu kapoina natudi waineye inakwavineni.27We Ieisu iyagovi gumanidi ge vavineDiu ivonedi ivo, “Ge giamaina gwagwamakadi aikewai aitawenikoukouwaidie inakania, we gwagwama naqaida inakani kadisala.” * 28Vavine ibaivila ivo, “Tomwayavakai kuvesipupuyeni kanamwaqitana, we koukou somala dibuneye mesai ikanikanimo gwagwama✡ 7:7: Aisea 29:13 ✡ 7:10: Isauyedi 20:16 ✡ 7:10: Isauyedi 21:17 * 7:27: Gwagwamakanavonawakedubala dede kanayagovame-Diu. Dinuanuana nigodibei me-Diu kaisedi giamaidi wete tomoꞌotoqa kanikieꞌeqa inuanua kapoidi beqa iqoledi koukou. Dedevesipupunina ivesipupuyeni vavine waidie divetumaqana inavekautovoni.

Page 18: ii - World English Bible · 1 MaiadomuMalika TheGospelofMarkintheMaiadomulanguageofPapuaNewGuinea BukMaklongtokplesMaiadomulongNiugini [mzz] Translation:©2010,WycliffeBibleTranslators,Inc

Malika 7:29 15 Malika 8:14

kadimugumugu iyavuyavuta somala waineyeꞌeqa.” 29 We ivonedi ivo, “Mibaivila waigue giamainamwaqitana, beqa vaitabu kapoina gunabei natumi waineyeꞌeqa akewaluguaqeteni, beqa kwavilakwanaqo mivanuqe.” 30 Beqa inaqo divanuqe natudi ikiseni kabakeno waineye ikenokeno. Vaitabukapoina gunabei isauyeni.

Ieisu Tomoqo Taniqana Kuluna Wete Meana Daluna Ikavegiagiamaia31 Tutuyanina waineye Ieisu Taia navikai ikiaweni inaqo ilugu Saidoni ikiaweni inaqo Galili Waya

waineye we Teni Kawalawa (Dekapolisia) divikaie. 32 Noko waineye tamo tomoqo taniqana kulunawete meana daluna tomoꞌotoqa imaieni waineye, ivelaukuieni wayaqidi dimana inayatoi waineyeinakavegiagiamaia. 33 Tomoqo ivegumetai kadikailuqa inaqo tomoꞌotoqa waidieꞌeqa kaisedi, wedimana iyatodi tomoqo taniqana kailuqa naqedie. Matautauda dimana waineye igiwala tomoqoninameana ikavikavini. 34 Tutuyanina meana ikavikavini ikisalaga abame ikalayawaina ivesipupu ivo,“Epata!” kananuanua, “Kwakawabwegami.”† 35 We vedimadimanaeqa tomoqo taniqana ikawab-wegadi, meana ipeto ivesipupu vekavekai. 36 Beqa Ieisu ge idatagwanedi tali tomoꞌotoqa waidieinavesipupu vakai isauyeni paipaina. Vona veluveluluninaeqa ivonedi, we ge navona idanoqaikaia tomoꞌotoqa puedi ivonedi banikodiqa Ieisu tomoqo taniqana kuluna wete meana dalunaikavegiagiamaia. 37 Tutuyanina tomoꞌotoqa vona inoqai Ieisu paipaina itoalavunuqidi ivo, “Ieisusaku puena ivalabubunidi giamaidi. Tomoꞌotoqa taniqadi kuludi ikavegiagiamaidi inoqaya, wetetomoꞌotoqa meadi daludi ikavegiagiamaidi ivesipupu.”

8Ieisu Tomoꞌotoqa 4,000 Ivekanidi(Madiu 15:32-39)

1 Tutuyanina waineye yoko bwaigina imai imiakauqa gemekadi beqa Ieisu kanatovemulivo iqolediimai waineye ivonedi ivo, 2 “Yoko dede taiauda tamiamia gunabei kaiata kaitonu ge mekadi beqaavenuainainaqeyedi. 3 Kago mesai aivetunedi inanaqo divanuqe mekadilase kedeye inabeku. Wetemesai tupwaidiavo malaveꞌeqa imai.” 4 We kanatovemulivo ibaivila waineye ivo, “Ge tamo aitoi dewaineye idamiamia. Vakaiebei beledi taikewadi tomoꞌotoqa taivekanidi?” 5Matautauda ivelautoliediivo, “Kaivia beledi waimie?” We ibaivila ivo, “Beledi 7.”

6 Beqa yoko ivonedi pwayepwayeye imiabui beledi 7 ikewadi ivelaukui Yaubada waineye. Matau-tauda beledi igiatomwai ikalaqeiedi kanatovemulivo waidie yoko inavekanidi, we de mesai ival-abubunedi. 7Wete iqana siaidi tupwaidiavo ikenokeno ikewadi ivelaukui paipaidi Yaubada waineye.Matautauda kanatovemulivo ivonedi ivo, “Yoko puedi kwaveledi inakani.” 8 We tomoꞌotoqa puediikani ikabiawa. Wete nigila puena kanatovemulivo igwagwadi ginae 7 iveadaqidi mekanikaninidi.9 No waineye tomoꞌotoqa kadiyoko oge mesai 4,000 Ieisu ivekanidi. Mulineye ivetunedi inaqodivanuqe.

Palisivo* Ivelautoli Yaubada Nakiakiaya Paipaina(Madiu 15:39–16:4)

10Tutuyaninawaineye vedimadimanaeqa Ieisu idodoqawagawaineye kanatovemulivo taiau inaqovikai Dalimanuta waineye. 11 No waineye tupwaidiavo Palisivo* imai ivekaiwewewena taiauda.Wayaqidi Ieisu inavekautovoni beqa ivelautolieni ivo, “Kima wayaqima kiakiaya kabanuavilele*Yaubada waineyeꞌeqa imai kivevema.”✡ 12 Ieisu nuapouna iveviqa ikalayawaina ivo, “Vakai paipainakomi lagata dede kwaelautoliegu tamo kiakiaya aivalabubuni paipaimi? Aivonemi mwaqitana, gekiakiaya aivalabubuni kwaikiseni.” ✡

Ieisu Kanatovemulivo Igiavepakalidi Palisivo* wete Elodi Divalabubuna Kapoidi Paipaidi13Matautauda Ieisu mekanatovemulivo Palisivo* ikiawedi ivila inaqo wageye idodoqa inabala mali

vikaieWayaGalili waineye. 14Wekanatovemulivonuadi ivulu beledi ge idakewadi, we kaitamoqanaqa† 7:34: Epata Alamika bonanadieqa. De bonanina beqa iesipupu Ieisu natutuya waineye. ✡ 8:11: Loina Kanaveluqa 13:1-5;18:18-22; Toloinavo 6:17-22; 1 Samuela 2:34; 2 Kini 20:8-11 ✡ 8:12: Madiu 12:39; Luke 11:29

Page 19: ii - World English Bible · 1 MaiadomuMalika TheGospelofMarkintheMaiadomulanguageofPapuaNewGuinea BukMaklongtokplesMaiadomulongNiugini [mzz] Translation:©2010,WycliffeBibleTranslators,Inc

Malika 8:15 16 Malika 8:33

ikewai taiauda wageye. 15 Tutuyanina waineye Ieisu igiavepakalidi ivo, “KwavekisabodebodemiPalisivo* wete Elodi diꞌisiti ge waineye kwaisikwana.”*

16 We kanatovemulivo kaisekavadi waidie iesipupu vakai Ieisu gunabei ivesipupuyeni waidiepaipaina ivo, “Beledi ge tadakewadi beqa isiti paipaina iesipupu.”

17 We Ieisu iyagovi vakai iesipupuyeni ivonedi ivo, “Banikodiqa, kwaenuanedi we mesai kwavobeledi ge tamo kadakewai? Komi giladi ge kwadanuakawananaqai paipaigu! Nuami tabodadi geidakawabwegabwegadi! 18-19 Komi mematami we ge kwadakisa vekavekai! Komi metaniqami we gekwadanoqaya vekavekai! Kwanuani vakai avalabubunidi base beledi 5 agiatomwai akalaqeiedi 5,000tomoꞌotoqa kadiyoko avekanidi. We kaivia nigila meginaedi kwaveadaqidi?”

We ibaivila ivo, “Ginae 12.”20Matautauda ivelautoliedi ivo, “No tutuyanina beledi 7 agiatomwai akalaqeiedi 4,000 tomoꞌotoqa

kadiyoko avekanidi, kaivia ginae nigila kwaveadaqidi?”We ibaivila ivo, “Ginae 7.”21Matautauda ivonedi ivo, “Banikodiqa, giladi ge kwadanuakawananaqai vakai avesipupuyeni?”Betisaida Waineye Ieisu Tomoqo Matana Pwalupwaluna Ikavegiagiamaia

22 Matautauda Ieisu mekanatovemulivo inaqo vanuqa bwaigina Betisaida waineye. No waineyetupwaidiavo tomoꞌotoqa tomoqo matana pwalupwaluna imaieni waineye ivelaukuieni wayaqidiinakavikavini inakavegiagiamaia. 23We Ieisu tomoqo matana pwalupwaluna dimaneye ikavikavinailuguaqeteni vanuqeꞌeqa. Matautauda tomoqo matana igiwalidi, dimana iyatoi matana waidieivelautolieni ivo, “Kanasala vakai kikisedi?”

24 Tomoqo ikisalagata ivo, “Tomoꞌotoqa akisedi mesaida welavi iekalatauya.”25 We Ieisu dimana iyato vaituqani tomoqo mataneye, matautauda tomoqo matana ikisalagata

ivegiagiamai ikisa vekavekai.26 Matautauda ivesipupu ivo, “Ge kinaqo vanuqa bwaigina waineye tonotonovina kuvila kunaqo

muvanuqe.”Pita Ivesipupuyeni Ieisu Keliso Yaubada Kanavesivesinua(Madiu 16:13-16; Luke 9:18-20)

27Matautauda Ieisumekanatovemulivo inaqo Sisalia Pilipai vanuqa bwaigina vivineye. Tutuyaninaitauya inaqonaqo kedeye ivonedi ivo, “Banikodiqa tomoꞌotoqa iesipupu nigodibei Yau aitoi?” 28Weibaivila ivo, “Tupwaidiavo tomoꞌotoqa iesipupu ivo, ‘Kana Dioni Tobabitaiso’, tupwaidiavo iesipupuivo, ‘Kana Yaubada natovesipupu Ilaitia gumanina basenaqai imiamia,’ we tupwaidiavo iesipupu ivo,‘Kana Yaubada natovesipupu basenaqai imiamia iyawasa vaituqana.’ ”

29Matautauda ivelautoliedi ivo, “We komi, banikodiqa kwaesipupu nigodibei Yau aitoi?”Pita ibaivila ivo, “Komu Keliso Yaubada Kanavesivesinua! *” 30 Matautauda igiavepakalidi

ivo, “Ge kanasala tamo aitoi kwaivoneni Yau paipaigu kwanavo ‘Gumanina Keliso YaubadaKanavesivesinua.*’ ”

Ieisu Kanatovemulivo Ivonedi Kamukabeida Inawapa Mulineye Wapaeqa Inatovoi Vaituqana(Madiu 16:21-23; Luke 9:21)

31 Matautauda ivelamu kanatovemulivo waidie ivesipupu vakai inasauyeni waineye paipaina. Ivo,“Yau, Mwaqitana Kanatomoqo*, aiveviqa bwaigina, matautauda Diu tomoqovo bwaigidi, tovelomuvobwaigidi* wete Mosese naloina kanatovekaivevenavo inabailegu. We kaguqaviavo inaluvewapagu,we kaiata kaitonu inakakava wapaeqa aitovoi vaituqana.” 32Demesai iesipupuyedi inuakawananaqaibeqa Pita ikewaluguaqeteni saiqanaqa iveqanaqo ivoneni bonana veluveluluninaeqa ivo, “Komu gemuwapa paipaina kivesipupu luguaqeta!”

33 We itunuvilai kanatovemulivo ikisedi Pita ivoneni bonana veluveluluninaeqa ivo, “Seitani,kuveqanaqo waigueꞌeqa! Komu munuanua ge mesai Yaubada nanuanua, we komu tomoꞌotoqadinuanuana mesai.”* 8:15: Tamo tutuya me-Diu dinuanuana isiti mesai vonawakedubala tupwaidiavo valabubuna kapoidi isasapayavuledi tomoꞌotoqawaidie paipaidi, mesai isiti pwalawa ikakavebwaigi. Tutuyanina Ieisu isiti paipaina iesipupu, noko Palisivo* wete Elodi divekaivevenawe dibubuna kapoidi paipaidi iesipupu.

Page 20: ii - World English Bible · 1 MaiadomuMalika TheGospelofMarkintheMaiadomulanguageofPapuaNewGuinea BukMaklongtokplesMaiadomulongNiugini [mzz] Translation:©2010,WycliffeBibleTranslators,Inc

Malika 8:34 17 Malika 9:13

Ieisu Kanavemuli Kananuakawananaqai(Madiu 16:24-28; Luke 9:23-27)

34 Matautauda Ieisu yoko iqoledi wete kanatovemulivo taiau imai vivineye waidie ivesipupu,“Kago komi wayaqimi kwaivemulieguqa, taunimi migiamaina kwaibailedi, we kamilaukenobalabalakwaikewai kwaikavalai matautauda kwaivemuliegu.† 35 Aitoi wayaqina yawaina inavekokoleni in-amiakapo, we yawaina vaqata inakaivuyovuyoi. We aitoi yawaina inakaivuyovuyoi we inavemulieguwe Guvalea Giamaina inavekimataneni, yawaina vaqata inababaneni. 36 We kago tamo aitoisaku puepuena giamaina inakewadi pwayapwaya de waineye, we yawaina vaqata ge inakewaiqanoko sakunidiavo ge inakaivaiseni. 37 Paina kago tomoqo yawaina vaqata inakaivuyovuyoi, gekanasala takonaeqa inatakonai we inakewavileni. 38 Beqa komi lagata dede waineye kwamiamiaqakaisemi mikedakeda kwaemuliedi ge kwadavekimatana vekavekaiegu, paina komi mesai tomoꞌotoqagumanidiavo gimala ivalabubunidi wete tupwaidiavo saku kapoidi ivavalabubunidi. Kago aitoilagata dede waineye inavovomayamayaqegu we guvekaivevena inavovomayamayaqedi matautaudamulineye Yau, Mwaqitana Kanatomoqo,* gumanina aivovomayamayaqeni tutuyanina aivila aimaipwayapwaya dede waineye Tamagu mataꞌuduꞌudulinaeqa wete naꞌanelosevo pilopilodi taiauda.”

91 Matautauda ivonedi ivo, “Yau avona mwaqitana, tupwaimiavo de waineye naqaida Yaubada

nakedakeda kaivauna imaimaiqa menaveluluna natomoꞌotoqa inaloinedi paipaina kamukabeikwaikiseni, matautauda mulineye kwaiwapa.”

Yaubada Ieisu Kanakisa Isivilavilai(Madiu 17:1-13; Luke 9:28-36)

2 Kaiata sikisi ikakava, Ieisu, Pita, Diemesi wete Dioni imaseagadi taiauda ilagavedi koya kaniak-wanina tabwaneye, we no waineye matadie kanakisa isivilavila. 3 No waineye kanakaleko itatalawe namanamalaotoqidi. Ge tamo aitoi pwayepwayeye inalegwai mesai inatataledi. 4 MatautaudaYaubada natovesipupuvo Ilaitia wete Mosese ilausimatala waidie Ieisu taiauda ivesipupu.

5Beqa Pita ivesipupu Ieisuwaineye ivo, “Tovekaivevena, kida dewaineye tamiamia giamaina. Kimaukweta kaitonu kaiyoqonidi tamo komu, tamo Mosese wete tamo Ilaitia komi paipaimi.” 6 Pita wetetovemulivo kadikailuqa igololo bwaigina, beqa ge idayagovi vakai inavesipupuyeni.

7 Tutuyanina waineye waumana imai italakapupudi, we Yaubada bonana isauyeni waumananaqeneyeꞌeqa ivo, “Dede Natugu nuapougu gumanina avenapwayeweni, beqa kwavevaneneqeni!”8We tutuyanina vedimadimanaeqa kanatovemulivo ikisalelele ge tamo aitoi idakiseni taiauda, kaiaIeisu kaisenaqa.

9 Tutuyanina waineye koyeyeꞌeqa iobuobuma igiavepakalidi ivo, “Ge tamo aitoi kwaivoneni vakaikwakiseni koyeye. Mulineye Mwaqitana Kanatomoqo* wapaeqa inatovoi vaituqana, matautaudatomoꞌotoqa kwaivonedi.”

10We paina Ieisu ivekimataneni ge tamo aitoi idavoneni we kaisedi waidie de mesai ivesipupuyediivo, “Ieisu navona wapaeqa inatovoi vaituqana, vakai kananuakawananaqai?”

11 Beqa ivelautolieni ivo, “Uvale Mosese naloina kanatovekaivevenavo ivo, ‘Naqaida Yaubadanatovesipupu Ilaitia kawaie inavila inamai pwayepwayeye, matautauda mulineye Keliso YaubadaKanavesivesinua* inamai?’ ” ✡

12 Beqa Ieisu ivo, “We mwaqitana Ilaitia inagumeta inamai vakai puepuena inavalabubunidiKeliso Yaubada Kanavesivesinua* namai paipaina. We banikodiqa, Yaubada Nabuki waineye ivonapaipaigu Yau Mwaqitana Kanatomoqo aiveviqaotoqa, we tomoꞌotoqa inabailegu? ✡ 13 Yau avonamwaqitana waimie, Ilaitia gunabei imai, we tomoꞌotoqa vakai wayaqidi waineye ivalabubuni. Kaiamesai basenaqaida Yaubada Nabuki waineye natovesipupu igililia gumanina paipaina, mesai gunabeiisauyeni.” *† 8:34: Vonawakedubala dede: “Kamilaukenobalabala kwaikewai” kananuakawananaqai kwaitagwanemi kwaiveviqa we kwaiwapa.✡ 9:11: Malakai 3:1; 4:5-6 ✡ 9:12: Aisea 52:13–53:12; Same 22 * 9:13: We Ieisu Dioni Tobabitaiso paipaina iesipupu gumaninamesai Ilaitia. ( Madiu 11:13-14; 17:10-13)

Page 21: ii - World English Bible · 1 MaiadomuMalika TheGospelofMarkintheMaiadomulanguageofPapuaNewGuinea BukMaklongtokplesMaiadomulongNiugini [mzz] Translation:©2010,WycliffeBibleTranslators,Inc

Malika 9:14 18 Malika 9:34Ieisu Vaitabu Kapoina Ikwavineni Gwamana Waineyeꞌeqa(Madiu 17:14-21; Luke 9:37-43)

14 We Ieisu mekanatovemulivo kadikaitonu koyeyeꞌeqa ivila iobuma ikisanaqo tupwaidiavokanatovemulivo ikisedi tomoꞌotoqa puedi imiakauqedi, we loina kanatovekaivevenavo taiaudaiekawadibidibi. 15 Tutuyanina tomoꞌotoqa Ieisu ikiseni itoalavunuqidi ilaukwavina inaqo Ieisuwaineye ivonamwasamwasaneni.

16We ivelautoliedi ivo, “Vakai paipaina tovekaivevenavo taiauda kwaekawadibidibieni?”17We tomoqo yoko naqedie ibaivila waineye ivo, “Tovekaivevena, vaitabu kapoina natugu iluguya

ge kanasala inavesipupu beqa amaieni waimue. 18 No tutuyanina kago vaitabu kapoina navelu-luna inavelamu gwamana naqeneye, inataweni inaobu pwayepwayeye, kawaneye buebue, nigonainaekapaligota we inatotola. Kamutovemulivo avelaukuiedi wayaqigu vaitabu kapoina inakwavineniinasauyeni, we ge kadisala.”

19 We Ieisu ibaivila waidie ivo, “Aa komi, banikodiqa ge kwadavetumaqanegu? Gunabei tutuyapuena taiauda tamiamia! Tutuya kaivia akalamaqiqita paipaimi? Gwamana kwamaseagai kwamaieniwaigue!”

20 Beqa gwamana Ieisu waineye imaieni. We tutuyanina vaitabu kapoina Ieisu ikiseni, gwamananaqeneye ivelamu menaveluluna ipetoi, we gwamana wete ibeku iobu pwayepwayeye ivelikolikokowe kawaneye buebue. 21We Ieisu gwamana tamana ivelautolieni ivo, “Malavia dede viqanina ivelamuwaineye?”

Ibaivila ivo, “Natutuya gwamana waineye ivelamu. 22 Tutuya puena vaitabu kapoina ietumwe-tumweuyeni itawetaweni kaie wete iobuobu bwasie, pai vaitabu kapoina wayaqina gwamanainaluvewapai. Kago komu kamusala, beqa kudavenuainainaqeyema we kudakaivaisema.”

23 Ieisu waineye ivesipupu ivo, “Banikodiqa kwavo, ‘Komu kamusala?’ We aitoi Yaubada inavetu-maqaneni, Yaubada waineye vakai puedi kanasala inavalabubunidi!”

24 We vedimadimanaeqa gwamana tamana iveqole bonana bwaiginaeqa ivo, “Avetumaqana. Weguvetumaqana ge bwaigina, beqa kukaivesegu guvetumaqana inavebwaiga.”

25We Ieisu yoko ikisedi ivelamu imaimai waineye, beqa vaitabu kapoina igiavepakali ivo, “Vaitabukapoina tomoꞌotoqa taniqadi kukavekuludi ge kanasala inanoqaya, wete meadi kukavekapoidi gekanasala inavesipupu. Aloinemu gwamana waineye kusauyemu ge wete kivila waineye!”

26 Tutuyanina waineye vaitabu kapoina ibwau, gwamana ipetoi menaveluluna matautaudaisauyeni gwamana waineyeꞌeqa. Gwamana kanakisa mesaida tomoqo wapana, beqa tomoꞌotoqapuedi ikiseni ivo, “Gwamana gunabei iwapa!” 27We Ieisu dimaneye ikavikavini isivetovoia.

28 Mulineye Ieisu inaqo vanuqe ilugu matautauda kanatovemulivo kaisekavadi ivelautolieni ivo,“Uvale, kima ge kanasala vaitabu kapoina kaikwavineni inasauyeni?”

29 We ibaivila ivo, “Dede vaitabunidiavo kapoidi ge kanasala taikwavineni inasauyeni, kaia kagotaivelaukuimo mulineye inasauyeni.”

Ieisu Ivesipupu Vaituqana Nawapa Paipaina(Madiu 17:22-23; Luke 9:43-45)

30 We Ieisu mekanatovemulivo vikai noko ibaileni, itauya inaqo ilugu Galili Polovinisi waineye.Ieisu ge wayaqina meqavoi inayagovi vakaiebei imiamia, 31 paina kanatovemulivo iekaivevenediivo, “Kawaie Yau, Mwaqitana Kanatomoqo* kaguqaviavo inaketoqiluvegu, tomoꞌotoqa dimadiegumanidiavo inaluvewapagu, we kaiata kaitonu inakakava wapaeqa aitovoi vaituqana.” 32 De mesaiivesipupuyedi, we navona ge idanuakawananaqaia, we igololo beqa ge idavelautolieni paipaina.

Apositolovo Ediavo Taiauda Iekawadibidibi Aitoi Gumanina Kanawavaqa Bwaigina(Madiu 18:1-5; Luke 9:46-48)

33 We Ieisu mekanatovemulivo Kapeneumi waineye ilekwa tamo tomoqo navanuqe ilugu matau-tauda ivelautoliedi ivo, “Komi kedeye vakai kwaekawadibidibieni?”

34Kedeye ediavo taiauda iekawadibidibi ivo, “Aitoi gumanina kanawavaqa bwaigina waideyeꞌeqa?”Beqa, ge tamo vakai idavesipupuyeni waineye.

Page 22: ii - World English Bible · 1 MaiadomuMalika TheGospelofMarkintheMaiadomulanguageofPapuaNewGuinea BukMaklongtokplesMaiadomulongNiugini [mzz] Translation:©2010,WycliffeBibleTranslators,Inc

Malika 9:35 19 Malika 9:50

35 Tutuyanina waineye Ieisu imiabui, apositolovo 12 iqoledi imai waineye, matautauda ivesipupuwaidie ivo, “Aitoi wayaqina gumeta, no gumanina taunina inasiobuyeni taunina inavemuliotoqa weinavetolituqa enavo paipaidi.”

36 We gwamana ikewai gamwadie isivetovoia dimanaeqa gwamana italaqavuya ivonedi ivo,37 “We aitoi gwamana de mesai inavonamwasamwasaneni kaguwavaqaeqa,† wete Yau inavon-amwasamwasanegu, we ge Yau kaisegu, wete gumanina ivetunegu inavonamwasamwasaneni.”

Aitoi Gumanina Ge Kadatalavuala Gumanina Kadayoko(Luke 9:49-50)

38 Dioni Ieisu ivoneni ivo, “Tovekaivevena, kima tamo tomoqo kakiseni kamuavaqaeqa vaitabukapoidi ieuqeuqedi, we paina gumanina ge kadayoko, beqa katalabodeni kavoneni kavo, ‘Ge mesaikivalabubunedi.’ ”

39 We ivo, “Tomoqo ge kwaiketobodeni. Ge tamo aitoi kabanuavilele inavalabubunidikaguwavaqaeqa, we vedimadimanaeqa inavona kapo paipaigu. 40 Aitoi gumanina ge kadatalavuala,gumanina kadayoko. 41 Avona mwaqitana waimie, beqa kago aitoi siaina inakaivaisemi painakomi kagutovemulivo, mesai tupwaidiavo bwasi inagoia inavelemi, kanabaivila ge inavuyo kaiainababaneni.”

Vona Ketotovona Paipaina(Madiu 18:6-9; Luke 17:1-2)

42 We Ieisu ivesipupu ivo, “Kago tamo aitoi gumanina siaina inavetumaqanegu, gumanina mesaigwamana siaina dede, inaweweseni we gunabei kapoina waineye inabeku, Yaubada kaimatavuloqainaveleni. We kago gileu tageyoina kodoneye inalaipweni ligwagweye inataweni inaobu, weno kaimatavuloqanina ge bwaigina. 43-44 Kago dimamu inawewesemu kapoina waineye kibeku,kugusuyavuleni. Beqa giamaina dimamu tamoqana ge idakenokeno beqa kanasala yawaina vaqatakibabaneni, we guvalaiawa dimamu kailuqa taiau Kaiyabeyabela waineye kinaqo, kainina gemenakakava.‡ § 45-46We kago kaqemu inawewesemu kapoina waineye kibeku, kugusuyavuleni. Beqagiamaina kaqemu tamoqana ge idakenokeno beqa kanasala yawaina vaqata kibabaneni, we guvala-iawa kaqemu kailuqa taiau inatawemu Kaiyabeyabela waineye kiobu. 47Kago matamu inawewesemukapoina waineye kibeku, kukewayavuleni. Beqa giamaina matamu tamoqana Yaubada nakabaloinawaineye kiluguveni kimiamia, we guvalaiawa matamu kailuqa taiau inatawemu Kaiyabeyabelawaineye kiobu. 48 No vikainina waineye, ‘Mwatamwata tomoꞌotoqa ikanikanidi ge inawapa, we kaige inakakava.’✡

49Wekagutovemulivo puepuedimwauna inababanedi kabaketotovonawaidie kadilautovonamesaikai, beqa no waineye inakavegumaqidi.

50 We ligwagwa saku giamaina, we kago naveluluna wete kanavebae inakakava ge kadasala wetetaiveligwagwa vaituqani. Kago komi kwaivekawadibidibi wavaqa bwaigina paipaina, beqa komimesailigwagwa kanavebae inakakava. We ge mesaida, we mesaida kanikani ietavoqi ligwagwa beqa—kwaimiagiagiamai emiavo taiauda.”

10Ieisu Iekaivevena Veiobu Paipaina

† 9:37: Ieisu kanawavaqaeqa kananuakawananaqai aitoi Ieisu nalituqa ivavalabubunidi paipaidi. ‡ 9:43-44: Kaiyabeyabela nokotamo vikai kawaie Yaubada Seitani menaꞌanelosevo wete tomoꞌotoqa gumanidiavo ge Yaubada natomotoqavo waineye inakaimatavu-loqidi. (Madiu 25:41; Vekaivevena 20:10-15). Guliki bonadi ‘hell’ paipaina, Giena, noko iwatutula tamo vikai Inomu Kawagovana,Ielusalema vivineye. No vikainina waineye tutuya puena lauqaina ikeketoiwaqa, we kai beqa itunutunuya ikakalata veboqi tutuyapuena ge idakakava. Mulineye, vona dede paipaina kananuakawananaqai vikainina kaimatavuloqa paipaina. § 9:43-44: Ieisuwayaqina vona nakavebwaigi beqa ivesipupu maibala 43, 45 wete 47 dede waidie banikodiqa kapoiotoqina ivekaivevena. Ieisu gemwaqitana wayaqina tomoꞌotoqa dimadi, kaqedi inagusudi wete matadi poudi inakewayavuledi, we ge tamo vakai inakavegiagiamaia.Wayaqina nuapoudie vikai kapoina inavekisabodebodeni. Tamo kananuanuana inanuavila inasiviladi Yaubada waineye, we inamiamesai Yaubada nanuanuana. ✡ 9:48: Aisea 66:24

Page 23: ii - World English Bible · 1 MaiadomuMalika TheGospelofMarkintheMaiadomulanguageofPapuaNewGuinea BukMaklongtokplesMaiadomulongNiugini [mzz] Translation:©2010,WycliffeBibleTranslators,Inc

Malika 10:1 20 Malika 10:251 Ieisu vikai Kapeneumi ikiaweni inaqo Iudia navikaie ibala Iolidani bwasi idamani bolimana

waineye. We yoko puedi imai waineye iekaivevena waidie mesai tutuya puena ivavalabubuni.2 We Palisivo* wayaqidi inavekautovoni beqa imai waineye ivelautolieni ivo, “Daloina ikenokeno

banikodiqa kanasala tomoqo mwanena inaveiobudi o gebuka?”3We ibaivila ivo, “Mosese loina ivelemi, banikodiqa ivesipupuyedi?”4 We ivo, “Mosese naloina tomoqo itagwaneni lubulubu inagililia inavo, ‘Aveiobumi. Kwatauya.’

we mwanena inaveledi. Mulineye inaveuqeuqedi inanaqo.”✡5 We Ieisu ibaivila waidie ivo, “Komi debami pakalidi, beqa Mosese loina igililia paipaimi.

6 We kwanuani naqaida, tutuyanina Yaubada tomoꞌotoqa ivalabubunidi, ‘lamoqina wete vavinenaivalabubunidi.’✡ 7 ‘Beqa tomoqovo tamadiavo inadiavo inabailedi memwanediavo inavemialuqedi,8we inavebunu kaitamoqana.’✡ Beqa no gumanidiavo gebu kadikailuqa we kaia kaitamoqana. 9WeYaubada ivemialuqedi, beqa ge tamo aitoi inavemiakedi.”

10 Mulineye ivila vanuqe, Ieisu kanatovemulivo ivelautolieni de vonanina paipaina. 11We ibaivilawaidie ivo, “Kago tomoqo mwanena inaveiobuyedi tamo vavine sulidi inanaqidi, we gunabei gimalainavalabubuni. 12 No mesai, kago vavine mwanedi inabaileni tamo tomoqo sulina inanaqia, novavinenidi wete gimala inavalabubuni.”

Ieisu Wete Gwagwama Gibwaigidi13 We tupwaidiavo tomoꞌotoqa gwagwama imaiedi Ieisu waineye wayaqidi dimana inayatoi

bunudie, we kanatovemulivo iyaqaidi. 14 Ieisu ikisedi kanakapoka ioqala kanatovemulivo ivonediivo, “Yaubada nakabaloina gumanidiavo mesai dede gwagwamanidiavo paipaidi, beqa gwagwama gekwaitalabodedi, kwatagwanedi inamai waigue. 15Yau avona mwaqitana, kago tomoꞌotoqa tamoqanage inamwasana wete ge inatagwana Yaubada nakabaloina mesai gwagwama itagwatagwanedi,beqa ge kanasala Yaubada nakabaloina waineye inalugu.” 16 Matautauda gwagwama ikewadikabikabineye ivemiabuidi, dimana waidie iyatodi ivelaukui Yaubada waineye gwagwamanidiavoivonavenapwayewedi.

Tomoqo Guyoguyona Ieisu Ivelautolieni Yawaina Vaqata Paipaina(Madiu 19:16-30; Luke 18:18-30)

17 We tutuyanina Ieisu itauya inaqonaqo kedeye, tamo tomoqo ilaukwavina waineye tutuqanaiveketonokuyedi ivelautolieni ivo, “Tovekaivevena Giamaina, vakai aivalabubuni yawaigu vaqataaibabaneni?”

18 We Ieisu ivo, “Uvale kuqolegu giamaina? Ge tamo aitoi giamaiotoqina, kaia Yaubada kaisenagiamaiotoqina. 19Muvelautoli kanabaivila paipaina de mesai, gunabei Yaubada naloinavo kuyagovi:‘Ge kiluvewapa; Ge kigimala; Ge kivainaqo; Ge tomoꞌotoqa kivemwaumaimaiqidi; Ge tomoꞌotoqakikatupwaiedi disaku kikwayedi; tamamu inamu kivekimatanedi.’ ”✡

20 We ivesipupu waineye ivo, “Tovekaivevena gututuya gwamana waineyeꞌeqa kanaketoavadeqoina de loinanidiavo avemuliedi.”

21We Ieisu ietonovi ivenapwayeweniwaineye ivesipupu ivo, “Valabubuna kaitamoqana ge kudaval-abubuni. Kunaqomuvanuqe, musaku puepuena kuvegimwaneyedi, mane kukalaqeiedi yomuyomudiwaidie, matautauda kamubaivila paipaina Yaubada kawaie abame inavelemu. Mulineye, kimaikivemuliegu.”

22 Tomoqonina guyoguyoꞌotoqina ge wayaqina nasakuvo puedi inavegimwaneyedi wete in-akalaqeiedi, beqa tutuyanina vona inoqai menanuakapo ivila inaqo.

23 Matautauda Ieisu ikisalelele ivesipupu kanatovemulivo waidie ivo, “Mwaqitana, gumanidiavodisakuvo boudi mwauotoqina waidie Yaubada nakabaloina kanalugu paipaina.”

24 We kanatovemulivo nuadi ivilele* navona beqa. Wete Ieisu ivesipupu vaituqana waidie ivo,“Natugwavo, dede mwauotoqina Yaubada nakabaloina kanalugu paipaina. 25 Banikodiqa, kaisaya✡ 10:4: Loina Kanaveluqa 24:1-4; Madiu 5:31 ✡ 10:6: Kabavelamu 1:27; 5:2 ✡ 10:8: Kabavelamu 2:24 ✡ 10:19: Isauyedi20:12-16; Loina Kanaveluqa 5:16-19 * 10:24: Me-Diu divetumaqana ivo, “Guyoguyodi noko kiakiaya Yaubada tomoqo itagwana,beqa ivonavenapwayewedi.” (Same 128; Vonawakedubala 10:22). De paipaina beqa Ieisu kanatovemulivo nuadi ivileleotoqa.

Page 24: ii - World English Bible · 1 MaiadomuMalika TheGospelofMarkintheMaiadomulanguageofPapuaNewGuinea BukMaklongtokplesMaiadomulongNiugini [mzz] Translation:©2010,WycliffeBibleTranslators,Inc

Malika 10:26 21 Malika 10:45

bwaigina kanawavaqa kameli* kanasala yaima matana siaina waineye inalugu o gebuka? Wetemwaqitana, mesaida tomoqo guyoguyona Yaubada nakabaloina waineye ge kanasala inalugu.”

26 We nuadi ivileleotoqa kaisekavadi ivesipupu ivo, “Kago de mesaida, ge tamo aitoi ketoyavuinababaneni. Aa?”

27 Ieisu ietonovidi ivesipupu ivo, “Tomoꞌotoqa ge kanasala taunidi inaketoyavudi, we Yaubadakanasala vakai puepuena inavalabubuni, wete Yaubada kanasala inaketoyavudi.”

28 Beqa Pita ivesipupu waineye ivo, “Kunoqai. Kima banikodiqa, gunabei vakai puena kabailedi, wekavemuliemu?”

29 We ivonedi ivo, “Avona mwaqitana, kago aitoi navanuqa, tainavo, novunavo, inana, tamana,natunavo o napwayapwaya inabailedi matautauda inamai inavemuliegu, we tupwaidiavo tomoꞌo-toqa Valea Giamaina inavesipupuyeni waidie, 30 we yawaina waineye Yaubada inabaivilai, wetekanabaivilanina tabwaneye inayatoi inakavesulaia, beqa navanuqavo, tainavo, novunavo, inanavo,natunavo we napwayapwayavo inababanedi. We tomoqonina veviqa inababaneni wete inabaileni,we kamukabei imaimai yawaina vaqata inababaneni ge menakakava. 31 We tomoꞌotoqa puedigumanidiavo deqoina igumegumeta tutuya imaimai kawaie inavemuliotoqa, wete tomoꞌotoqa puedigumanidiavo deqoina iemuliotoqa tutuya imaimai kawaie inagumeta.”

Ieisu Ivesipupu Kanavetonu Nawapa Paipaina(Madiu 20:17-19; Luke 18:31-33)

32 We gunabeida itauya kedeye inaqonaqo inalaga Ielusalema, we Ieisu igumegumeta. We kana-tovemulivo nuadi ivilele, we wete tomoꞌotoqamulineye inaqonaqo igololo. We Ieisu kanatovemulivokadikuma 12 iqoledi imai waineye, waidie ivesipupu vaituqana vakai puena paipaidi, kamukabeidainasauyedi waineye Ielusalema naqeneye. 33 Ivesipupu ivo, “Kwavevaneneqa, kida gunabei kedeyetanaqonaqo Ielusalema. Noko waineye, Yau Mwaqitana Kanatomoqo, kagutoketoqiluva inaketoqilu-vegu tovelomuvo bwaigidi* wete loina kanatovekaivevenavo waidie. Diloina inavalabubuni guwapapaipaina, we inakalaqeiegu tomialuguaqeta waidie. 34 Gumanidiavo inasaidibiegu wete inagiwaligukabakaipitala beqa inanigegu inaluvewapagu. We kaiata kanavetonu waineye, wapaeqa aitovoivaituqana.”

Diemesi wete Dioni Divelaukui(Madiu 20:20-28)

35 Matautauda Diemesi wete Dioni, Sebedi natunavo imai Ieisu waineye ivesipupu ivo,“Tovekaivevena, vakai kaivelaukuieni waimue wayaqima komu kivalabubuni paipaima.” 36 We ive-lautoliedi ivo, “Vakai wayaqimi aivalabubuni?” 37We ibaivila ivo, “Mututuya kimiabui mukabaloinamatauꞌudulina waineye tomoꞌotoqa waidie kiloina kanasala kitagwanema manawamue kaimiabui,tamo kamukataqie we tamo kamukelie, taiauda tailoina.” 38 We Ieisu ivonedi ivo, “Komi vakaikwaelaukuieni ge kwadayagovi. Komi kamisala veviqa vedina beqa aiyemu wete beqa kwaiyemu?Wete babitaisonina waineye aibabitaiso beqa kwaibabitaiso?” 39 We ivesipupu waineye ivo, “Kimakamasala.” We waidie ivesipupu ivo, “Komi kawaie vedinina aiyemu beqa komi kwaiyemu, wetekabababitaisonina beqa aibabitaiso beqa kwaibabitaiso. 40WeYau ge kagusala aivesinua aitoi taiaudakailoina, inamiabui kagukataqie wete kagukelie. Noko kabamiabuinidiavo Yaubada inakalaqeiedigumanidiavo ivesinuedi waidie.”

41 Tutuyanina waineye tovemulivo kadikuma 10 inoqai Diemesi wete Dioni taiauda divelaukuipaipaina kadikapoka ioqala Diemesi Dioni waidie. 42 Beqa kanatovemulivo iqoledi imai waineye,Ieisu ivesipupu waidie ivo, “Komi gunabei kwayagovi noko gumanidiavo tomialuguaqeta waidieivetogumeta wayaqidi inagumetedi we ditomotoqavo waidie inaloina pakaledi. 43 Beqa komi gekwaivetutuyamedi. Kago komi aitoi wayaqina kanawavaqa inavebwaiga, gumanina inavetolituqaenavo paipaidi. 44We kagowayaqimu kigumeta komu tomoꞌotoqa puedi dikabavetutuyekwa. 45PainaYau Mwaqitana Kanatomoqo amai ge wayaqigu tomoꞌotoqa paipaigu inalituqa. Amai tomoꞌotoqapaipaidi ailituqa, we wayaqigu aiwapa kaniqodadaqa aikewai tomoꞌotoqa puepuedi paipaidi, weaitakonadi aiviledi.”

Page 25: ii - World English Bible · 1 MaiadomuMalika TheGospelofMarkintheMaiadomulanguageofPapuaNewGuinea BukMaklongtokplesMaiadomulongNiugini [mzz] Translation:©2010,WycliffeBibleTranslators,Inc

Malika 10:46 22 Malika 11:11Ieisu Batimio Matana Ikavegiagiamaia(Luke 18:35-43)

46 Gunabei Ieisu mekanatovemulivo ilekwa Ieliko waineye. Mulineye Ieliko ikiaweni inaqonaqo,yoko bwaigina italakwavinidi. Tamo tomoqo matana pwalupwaluna kanawavaqa Batimio, Timionatuna, kedeye imiabui ielaukui mane paipaina. 47 Tutuyanina inoqai tomoꞌotoqa iesipupu ivo,“Ieisu Nasaletaeqa imaimai” we itoge iveqole ivo, “Ieisu Deibida natuna, kudavenuainainaqeyegu.”†48 Tomoꞌotoqa puedi iyaqaia ivo, “Kuvekwada!” We kaia iveqole bonana bwaiginaeqa ivo, “Deibidanatuna, kudavenuainainaqeyegu!” 49 We Ieisu inaqonaqo ivekwada tomoꞌotoqa ivonedi ivo,“Kwaqoleni inamai dede waineye.” Beqa iqoleni tomoqonina matana pwalupwaluna ivo, “Kutovoi,kumwasana, Ieisu iveqole paipaimu.” 50 We itovoi memasona kanatalauma isitakia iyatoi we imaiIeisu waineye. 51 We Ieisu ivoneni ivo, “Vakai wayaqimu waigue aivalabubuni waimue?” Wematana pwalupwaluna ivo, “Tovekaivevena, wayaqigu matagu inavegiagiamai.” 52 Ieisu ivoneni ivo,“Kunaqo, muvetumaqanaeqa kuvegiagiamai.” We vedimadimanaeqamatana ikisalagata kedeye Ieisuivemulieni.

11Ieisu Ilugu Ielusalema Mesaida Kini(Madiu 21:1-11; Luke 19:28-40; Dioni 12:12-19)

1 Tutuyanina itauya inaqonaqo Ielusalema vivineye, saiqanaqa inalekwa Bedipegi wete Bedaniwaidie Koya Olibe waineye Ieisu kanatovemulivo kadikailuqa ivetunedi inagumeta 2 we ivonediivo, “Kwanaqo vanuqa matadeye. Tutuyanina kwailekwa no waineye kwailugu, doniki natuvaunakwaikiseni no waineye italaipweni, ge tamo aitoi waineye idadodoqatovoni, kwayavuya kwamaieniwaigue.* 3 Kago aitoi inavelautoliemi inavo, ‘Uvale, kwayavuyavuya?’ Komi kwanavo, ‘Tomwayawayaqina inavelituqeni tutuya kalakusana wete inavevilai.’ ”

4 Itauya inaqo ilekwa ikiseni doniki tamo tomoqo navanuqa kawana kanakoqala waineye masikedawaineye ilaipweni. We tutuyanina ivelamu iqeuqeuya 5 tomoꞌotoqa tupwaidiavo itovotovoi ivelau-toliedi, “Uvale doniki kwayavuyavuya?” 6 Ibaivila waidie mesai Ieisu ivona waidie beqa tomoꞌotoqaitagwanedi doniki ikewai inaweni. 7 Tutuyanina doniki imaieni Ieisu waineye, kadikalekoeqa donikidumwena iesoi, we Ieisu imialaga doniki dumweneye.✡

8 Tomoꞌotoqa puedi kadikalekoeqa keda iesoi, we tupwaidiavo welavi ibaidi melugulugudi beqakeda iesoi.† 9Medimwasana igumegumeta wete iemuli we iekalabwau,“Osana!‡Yaubada ivonavenapwayewemu! Yaubada kanawavaqaeqa kumai. 10 Kadidigemu tubuma Deibida

tubuleleleqina waineye kumaimai kima kiloinema!Kadidigemu Yaubada abama tabwaotoqineye!”✡

11 Ieisu ilugu Ielusalema inaqo Vanuqa Pilo waineye. We ikisalelele saku puedi ikisedi. Matautaudavanuqa gunabei ilavia, itauya inaqo vanuqe Bedani we kanatovemulivo kadikuma 12 taiauda.

Ieisu Modaba Iyaqaia(Madiu 21:18-19)

† 10:47: Diu tomoꞌotoqa ilalaugamasa Deibida tubuna inamai inavetogumeta giagiamai waidie. Kanawavaqa ivo ‘Deibida natuna’, wedinuanuana nigodibei kago Yaubada inavetuneni. (Same 89:3-37; Aisea 29:18-19; 35:5-6; Ielemaia 23:5-6; Isikeli 34:23-24). * 11:2:Me-Diu dinuanuana ivo doniki kaisaya nuanuaobuna kabalituqa paipaidi. Saku mwaudi ikavakavaladi dumweneye. Ieisu donikiwaineye idodoqa imiabui. Beqa tomoꞌotoqa ikiseni imaimai ivo niwalova kanakini we ge tonualaga. Noko donikinina base ge tamoaitoi waineye idamiabui beqa vesivesinuana, dede ivekaiveveneniqa Ieisu gumanina Keliso. Sekalaia (Zechariah) 9:9. ✡ 11:7: 2Kini 9:12-13 † 11:8: Kwaiwawai Dioni 12:13 Tomoꞌotoqa kadivaigavu ikewadi isapayavuledi kedeye, noko kananuakawananaqaiIeisu ivekimataneni, gumanina kini. ‡ 11:9: Osana tamo vona Alemika naqaida kananuakawananaqai ivo, “Kuketoyavuma!” wemulineye tomoꞌotoqa kabavona mwasamwasana wete tomoꞌotoqa dikabadidiga paipaina ielituqeni. Maibala 9 inanaqo 10 waineyetomoꞌotoqa iesipupu Same 118, gumanina tamo Same kabakewadidiga paipaina. Tomoꞌotoqa wayaqidi Ieisu inamwasaneni mesai kini.✡ 11:10: Same 118:1

Page 26: ii - World English Bible · 1 MaiadomuMalika TheGospelofMarkintheMaiadomulanguageofPapuaNewGuinea BukMaklongtokplesMaiadomulongNiugini [mzz] Translation:©2010,WycliffeBibleTranslators,Inc

Malika 11:12 23 Malika 11:3012 We tamo kaiata Bedani ikiaweni ivila inaqonaqo Ielusalema waineye Ieisu ilase. 13 Kanikieꞌeqa

ikisanaqo modaba § ikiseni meluguna, beqa inaqo ikisavetovetonovi, nigo mevuana. We inaqowaineye ikiseni lugu kavana, paina modaba ge ditutuya vuaqa. 14 Beqa Ieisu modaba ivoneni ivo,“Ge tamo aitoi wete vuamueqa inakani.” We kanatovemulivo ievaneneqeni.

Ieisu Ilugu Vanuqa Pilo Naqeneye Togimwane Wete Tovegimwane Ikwavinedi(Madiu 21:12-17; Luke 19:45-48; Dioni 2:13-22)

15 We ilekwa Ielusalema Ieisu ilugu Vanuqa Pilo masikedaneye** ivelamu togimwane wetetovegimwane ikwavinedi. Tosivedavedamana dikabayatomane kabasivedavedamana, wete bunetutukaditovegimwane dikabamiabui itutuyuaidi.†† 16We ge idatagwanedi tamo aitoi disaku inakavaladiinayoqodaba inalugu Vanuqa Pilo masikedaneye inasauyedi vikaineye. 17Matautauda ivekaivevenawaidie ivo, “Mwaqitana kwayaqovi? Buki Pilo naqeneye igililia Yaubada ivo,‘Guvanuqa Pilo inaqoleni vanuqa kabavelaukui tomoꞌotoqa paipaidi kabaloina puedi waidie.’✡We komi gunabei kwasivilai deqoina mesai tovainaqo dikabavaigavu.”‡‡

18 Beqa tovelomuvo bwaigidi* wete loina kanatovekaivevenavo inoqai ivelamu kedakeda ilalaualawayaqidi Ieisu inaluvewapai. We igololoyeni paina tomoꞌotoqa puedi nuadi ivilele navekaivevenaeqa.

19We gunabei vanuqa ilavia Ieisu mekanatovemulivo Ielusalema ikiaweni.Modaba Ibwavu(Madiu 21:20-22)

20 We ikawananaqai kawakawaie ivila inaqonaqo Ielusalema. Tutuyanina kedeye inaqonaqo,modaba ikiseni base Ieisu iyaqaia ibwavu tabwaneyeꞌeqa iobu lamuneye. 21 We Pita inuani vakaiisauyeni beqa ivesipupu Ieisu waineye ivo, “Tovekaivevena kukiseni! Modabanina base kuyaqaiagunabei ibwavu.”

22We Ieisu ivesipupu waidie ivo, “Kwavetumaqana Yaubada waineye. 23Avonamwaqitana waimie,aitoi koya dede inavoneni inavo, ‘Kutovoi kuobu ligwagweye’, we ge menavenuanaluqa nuapouneye,menavetumaqana vakai inavesipupuyeni kaia inasauyeni waineye. 24 Beqa dede paipaina avonemi:Kago vakai paipaina kwaivelaukui, kwaivetumaqana gunabei kwababaneni, matautauda waimieYaubada inakalaqeieni vakai kwaivelaukuieni paipaina. 25-26 We kago kwaitovoi kwaivelaukui,vakai kapoidi emiavo ivalabubunidi waimie we kamikapoka inaoqala, kwainuataqonidi, matautaudaTamami abame mikapoina inanuataqonidi.”

Velautoli Ieisu Naveluluna Paipaina(Madiu 21:23-27; Luke 20:1-8)

27 Ieisu we kanatovemulivo inaqo vaituqana Ielusalema. Tutuyanina Ieisu inaqo ilugu VanuqaPilo masikedaneye isasasala, tovelomuvo bwaigidi* wete loina kanatovekaivevenavo wete tomoqovobwaigidi imai Ieisu waineye. 28 Ivelautolieni ivo, “Vakai loina naveluluna beqa togimwane wetetovegimwane kukwavinedi iluguaqeta Vanuqa Pilo navikaie? Aitoi veluluna ivelemu mesai kuvaval-abubunedi?”§§ 29 We Ieisu ibaivila ivo, “Velautoli tamo aivelautoliemi kwaibaivila waigue, matau-tauda aivonemi aitoi loina wete veluluna ivelegu de mesai avavalabubunedi. 30 Kwavonegu, Dioninaveluluna aitoi iveleni tomoꞌotoqa ibabitaisodi. Banikodiqa, Yaubada waineyeꞌeqa o tomoꞌotoqa§ 11:13: Diu waineye dikaivuavuaqa kanawavaqa ꞌfigi.ꞌ ** 11:15: Ieisu kaisena ge idanaqo idalugu Vanuqa Pilo waineye, wekaia masikedaneye ilugu tomialuguaqeta divikai waineye. No vikainina tomialuguaqeta wete geme-Diu taiauda waineye ielaukui weteYaubada idididigeni. Weme-Diu vikainina isivilai kabavegimwanewaineye. Tomoꞌotoqa kaisayamaqemaqetadi wete tupwaidiavo sakumesai oine, bunama wete ligwagwa kabavelomu paipaina igimwagimwanedi no waineye. †† 11:15: Diu dinuanuana tomoꞌotoqakanunudi mane waineye noko Yaubada katupoe. Beqa me-Loma dimane ge idatagwaneni Vanuqa Pilo kanamane. Diu taunidi dimaneitagwaneni kaia Vanuqa Pilo naqeneye inavelituqeni, beqa Loma dimane isivilai inanaqo Vanuqa Pilo kanamane. Kwaiwawai Isauyedi30:13. ✡ 11:17: Aisea 56:7 ‡‡ 11:17: Yaubada navanuqa ielituqa kapoyeni, beqa Ieisu ivemwaudi tovegimwanevo wetemane kanatosivedavedamana vikai Vanuqa Pilo isivilai tovainaqo dikabavaigavu. Mesai ditutulavo lagalagaotoqidi tomoꞌotoqa beqaivavainaqodi, tovelomuvo kaditogimwane wete mane kanatosivedamadamana mesai tovainaqo ivavainaqo. Ieisu Ielemaia 7:11-15inuanuana paipaina tutyanina demesai ivonedi. §§ 11:28: Diu togumetavo Vanuqa Pilo masikedana kanatoloina, beqa inuanuanaIeisu navalabubuna diveluluna iekautovonidi.

Page 27: ii - World English Bible · 1 MaiadomuMalika TheGospelofMarkintheMaiadomulanguageofPapuaNewGuinea BukMaklongtokplesMaiadomulongNiugini [mzz] Translation:©2010,WycliffeBibleTranslators,Inc

Malika 11:31 24 Malika 12:14waidie? Kwabaivila waigue.” 31 Beqa ivelamu kaisekavadi ielautoliedi, paina ivo, “Kago tanavo,‘Abameꞌeqa’, we inavo, ‘Uvale ge kwadavetumaqaneni?’ 32We kago tanavo, ‘Tomoꞌotoqa waidie’, wetomoꞌotoqa inanigeda.” Paina tomoꞌotoqa puedi iyagovi Dioni gumanina tovesipupu, beqa igololotomoꞌotoqa waidie.✡ 33 Beqa Ieisu waineye ibaivila ivo, “Kima ge kadayagovi.” Ieisu ivo, “Yaumesaida, ge aivonemi aitoi veluluna wete loina ivelegu mesai avavalabubunedi.”

12Vonawakedubala Oine Kanatanoqa Tovekisabodaboda Paipaidi(Madiu 21:33-46; Luke 20:9-19)

1 Matautauda Ieisu vonawakedubalaeqa ivesipupu waidie ivo, “Tomoqo tamo oine ibaguli tanoqawaineye.* Kala ivalabubuni ivelauvivila. We oine kababibi wete kabavekisabodaboda iyoqonidi.Matautauda tupwaidiavo tovekisabodaboda ikewadi, tanoqa iveledi inavekisabodebodeni we inaqokanikie. 2 We tutuya tavi waineye, tamo tolituqa ivetuneni inanaqo tovekisabodaboda waidiekanakalaqei inakewai tavinina waineye. 3 We tovekisabodaboda ikavikavini, inigei, ivetunenidimakavakavana ivila. 4Matautauda tonibagula wete tamo tolituqa ivetuneni. We tovekisabodabodakunukununeye ikainige, we ivalabubuna kapo waineye. 5Wete tonibagula tamo tolituqa ivetuneni,wete iluvewapai. We tupwaidiavo tolituqa wete ivetunedi waidie, mesai ivalabubunedi, tupwaidiavoiluvewapadi tupwaidiavo ituveyawayawaidi.

6 We tamoqaotoqina itupwa, gumanina tonibagula natuna nuapouna gumanina ivenapwayeweni.Matautauda kabavekakava natuna ivetuneni tovekisabodaboda waidie ivo, ‘Anuani natugu inaveki-mataneni.’

7We oine tovekisabodaboda ivo, ‘Dede gumanina tonibagula natuna, gumanina kawaie tonibagulainawapawe tanoqadede inakewai, beqa tainigei tailuvewepai. Weoine kanatanoqadede kidawaideyeinamiamia.’

8 Beqa tomoqonina ikavikavini iluvewapai itaweni iobu oine kanatanoqa mulineye.9 Beqa banikodiqa tonitanoqa inavalabubunedi? Inamai tanoqa kanatovekisabodabodavo

inanigedi, we oine kanatanoqa inakalaqeieni mali tomoꞌotoqa waidie.✡ 10 Komi Buki Pilo naqeneyekwawawai o gebuka?Ivo ‘We gileu† toyoqona ibaileni,

dede gunabei ivekoqala.11 Dede imai Yaubada waineyeꞌeqa

we de paipaina nuada ivilele.’ ”✡12 Beqa me-Diu togumetavo kedakeda ilalauala Ieisu inakavikavini, paina iyagovi de vonawake-

dubalanina beqa paipaidi iesipupu. We yoko igololoyedi beqa ikiaweni iyavula.Velautoli Takisi Paipaina(Madiu 22:15-22; Luke 20:20-26)

13 Tamo tutuya togumetavo Palisivo wete Elodi kanatokaivaisavo✡ tupwaidiavo ivetunedi inaqoIeisu waineye, velautolieqa inakatupwaieni. 14 We imai ivesipupu nuatabwadieqa waineye ivo,“Tovekaivevena, kima kayagovimu komu tovonamwaqitana wete komu ge tamo aitoi vakai paipaimu✡ 11:32: Luke 20:6 * 12:1: Giavemaqeta paipaina: Oine mekanatanoqa ivavalabubuni waineye ibagubaguli. Dimudimubonadi vuana ivo ‘grapes (vuaqa)’. Tomoꞌotoqa igadigadia matautauda kaqedieqa ietubibibia. Oine kababibi vona dimudimu ivo ‘winepress (oine kababibi)’. We wetona inayatoi botoli naqeneye beqa inayemuyemu. We me-Diu no oinenina dikabayemu kaiata puenawaidie. Tutuyanina Ieisu dede vonawakedubala beqa iesipupu oine kanatanoqe paipaina, me-Diu Togumetavo* iyaqovi me-Isilelipaipaidi iesipupu. Tutuya puena Buki Tutuaina naqeneye oine kanatanoqa tamo vonawakedubala me-Isileli paipaidi iesipupu mesaiKwaiwawai Aisea 5:1-2 waineye kwaiwawai. ✡ 12:9: Luke 13:34-35 † 12:10: Me-Diu tutuya puena gileu gusugusudi beqavanuqa iyoqoyoqonidi wete tupwaidiavo vanuqa bwaigidi beqa iyoqoyoqonidi. We lulunaotoqa yoqona kaududuye gileunidiavo. Wekaududuye gileunidiavo bwaigidi kautu waineye kaududu waineye inavetovoiluqedi waineye pita ivekedababana. Paina vanuqa tamoluluna beqa no vanuqanina ge inabeku o inayuai veluvelunina. Ieisu gumanina Yaubada Navanuqa Pilo kaivauna kanakaududu gileuna;Kwaiwawai Epeso 2:19-21. ✡ 12:11: Same 118:22-23 ✡ 12:13: Malika 3:6

Page 28: ii - World English Bible · 1 MaiadomuMalika TheGospelofMarkintheMaiadomulanguageofPapuaNewGuinea BukMaklongtokplesMaiadomulongNiugini [mzz] Translation:©2010,WycliffeBibleTranslators,Inc

Malika 12:15 25 Malika 12:33inuanua kudagololoyeni we ge tamo aitoi kanawavaqa bwaigina paipaina kudanuanuana, we mwaqi-tana Yaubada nakedakeda kuekaiveveneni.” Matautauda ivelautolieni, “Mosese ivona kida maneYaubada waineye taikalaqei. Beqa kaivelautoliemu, kago giamaina takisi taiyato Sisa‡ waineye?Kanasala taiyato, o ge taiyato?”

15 We dinuanuana gunabei iyagovidi iekautovona inakaibedebedeni ivo, “Uvale kwaekautovonakwaikaibedebedegu? Dinali§ kwamaieni kwavelegu aikiseni.” 16 Dinali tamo imaieni Ieisu waineyeivonedi, “Aitoi kanununa wete kanawavaqa?”

We ivo, “Sisa.”17 Beqa Ieisu ivonedi ivo, “Sisa paipaina Sisa waineye kwaikalaqei, we Yaubada paipaina Yaubada

waineye kwaikalaqei.” Ieisu navonaeqa nuadi ivilele.Sadusivo* Wayaqidi Ieisu Inakatupoieni Tovoi Vaituqana Paipaina(Madiu 22:23-33; Luke 20:27-40)

18 Sadusi* dinuanuana nigodibei tovoi vaituqana gebuka. We tupwaidiavo imai Ieisu waineyeivelamu ielautolieni ivo, 19 “Tovekaivevena, Mosese loina igililia paipaida kago tomoqo tatanainawapa kwabulina inakiawedi we ge menatuna taina inanaqidi we tutuyanina inavenatuna gwag-wamanidiavo mesai tatana natunavo.✡ 20 Tamo tomoqo tainavo kadikuma 6 taiauda imiamia,kanagumeta inaqidi iwapa we ge menatuna. 21 Wete taina kanaveluqa vavinenidi inaqidi, tomoqoiwapa we ge tamomenatuna, kadivetonuwetemesai. 22Kadikuma 7 nidiavo vavinenidi inaqidi iwapawe ge tamo aitoi menatuna. Kabavekakava vavine iwapa. 23Beqa tovoi vaituqana waineye vavinenidiaitoi mwanedi, paina kadikuma 7 inaqidi?”

24 Ieisu waidie ivesipupu ivo, “Kaia kwaqauotoqa, paina komi Buki Pilo kananuakawananaqaiwete Yaubada naveluluna ge kwadayagovidi. 25 Paina tutuyanina towapa inatovoi vaituqanagumanidiavo mesaida anelosevo abame we ge inanaqi.** 26We towapa ditovoi vaituqana paipaina,banikodiqa, ge kwadawawai Mosese nabuki naqeneye kaiyabeyabela welavi siaidi waidie ikalakalatavesipusipupuna? No waineye igililia Yaubada welavi siaidi ikalakalata beqa ivesipupu luguaqeta,‘Yau Ebelaꞌamo na-Yaubada, Aisake na-Yaubada, wete Iakobo na-Yaubada.’✡ 27 Gumanina getomoꞌotoqa towapa di-Yaubada, we tomoꞌotoqa meyawaidi di-Yaubada, beqa iveveda tutuyan-ina Ebelaꞌamo, Aisake wete Iakobo iwapa pwayepwayeye gunabei itovoi vaituqana, we Yaubadamataneye meyawaidi. Beqa tutuyanina komi kwavo towapa ge inatovoi vaituqana, komi kaiakwakatupoeotoqa.”

Loina Bwaigaotoqina(Madiu 22:34-40; Luke 10:25-28)

28 We loina kanatovekaivevena tamo imai inoqai iekawaviviqa. We iyagovi Ieisu divelautoli puediibaivila giagiamaidi. We loina kanatovekaivevena Ieisu ivelautolieni ivo, “Vakai loina bwaigaoto-qina?”

29 Ieisu ibaivila ivo, “Loina bwaigaotoqina de mesai, ‘Me-Isileli, kwavevaneneqa! Tomwayada-Yaubada kaia gumanina kaisena Tomwaya. 30 Tomwaya mi-Yaubada kwaivenapwayeweninuapoumi matatabunaeqa, vaitabumi matatabunaeqa, nuami matatabunaeqa, wete mivelulunamatatabunaeqa.’✡ 31 We kanaveluqa ivo, ‘Iamu kuvenapwayeweni mesaida taunimu kamuvenap-wayewa.’✡ Dede loinanidiavo kailuqa bwaigaotoqidi ge wete tamo.”

32We loina kanatovekaivevena Ieisu ivoneni ivo, “Tovekaivevena,mubaivila giamaikavana. Mwaqi-tana da-Yaubada kaia tamoqana, Yaubada kaisena ge tamo aitoimanawaneye.✡ 33Taivenapwayeweninuapouda matatabunaeqa danuanua matatabunaeqa daveluluna matatabunaeqa wete edavo taive-napwayewedi mesai taunida. Dede loinanidiavo bwaigaotoqidi, matautauda kalaqeimaimaiqagabugabunidi wete tupwaidiavo kabavelomu.”‡ 12:14: Sisa tomoꞌotoqa imiamia Loma kabaloina naqeneye dikini. § 12:15: Dinali paipaina kabakisa 6:37 waineye kwaiwawai.✡ 12:19: Loina Kanaveluqa 25:5-6 ** 12:25: Anelosevo ge idawapawapa, ge idanaqinaqi, ge menatudiavo. ✡ 12:26: Isauyedi3:6 ✡ 12:30: Loina Kanaveluqa 6:4-5 ✡ 12:31: Loina Kanaveluqa 19:18 ✡ 12:32: Loina Kanaveluqa 4:35

Page 29: ii - World English Bible · 1 MaiadomuMalika TheGospelofMarkintheMaiadomulanguageofPapuaNewGuinea BukMaklongtokplesMaiadomulongNiugini [mzz] Translation:©2010,WycliffeBibleTranslators,Inc

Malika 12:34 26 Malika 13:434 Ieisu inoqai tomoqo nabaivila waineye giamaikavadi. Beqa ivoneni ivo, “Komu kaia Yaubada

nakabaloina vivineye.” We mulineye tomoꞌotoqa igololo beqa ge tamo aitoi inaveluluna inavelautolikatupoe Ieisu waineye.

Aitoi Natuna Gumanina Keliso?(Madiu 22:41-46; Luke 20:41-44)

35 We Ieisu iekaivevena Vanuqa Pilo masikedaneye ivelautoli ivo, “Banikodiqa, loina kana-tovekaivevenavo ivo Keliso Yaubada Kanavesivesinua* Deibida tubuleleleqina? 36Yaubada Vaitabunanuanuana giamaina iveleni Deibida waineye, beqa Deibida ivesipupu ivo,‘Tomwaya ivona gutomwaya waineye,

“Kumiabui kataqigue vikai vekivekimatanina waineye,kanaketoava kamutalavualavo aiyatodi

kaqemu matakwanineye.’ ”††37 Gilili waineye Deibida kaisena Keliso iqoleni Tomwaya beqa banikodiqa, nigo Keliso Kini Deibidatubuleleleqina?” We yoko bwaigina medimwasana Ieisu ievaneneqeni.

Ieisu Loina Kanatovekaivevenavo Paipaidi Ivesipupu(Madiu 23:1-36; Luke 20:45-47)

38 We Ieisu navekaivevena waineye ivonedi ivo, “Kwavekisabodebodemi loina kanatovekaiveve-navo waidie, gumanidiavo wayaqidi kaleko kaniakwanidi inakwesenidi, wayaqidi tomoꞌotoqa in-avekimatanedi kabavegimwane waidie. 39 Wete wayaqidi kabamia giamaidi tomoꞌotoqa matadieinamialagalaga vanuqa kabavelaukui naqedie, wetewayaqidi kani bwaigidi waidiematadie inamiabuitomwatomwayavo taiauda. 40 Gumanidiavo kwabukwabulavo inakatupwaiedi divanuqa inakwayedi,wete divelaukui ilaukaniakwanidi tomoꞌotoqa inakisedi inavo tomoꞌotoqa giamaidi. We kamukabeidatomoꞌotoqanidiavo kadikaimatavuloqa Yaubada inaveledi bwaigaotoqina!”

Kwabula Dikalaqeimaimaiqa(Luke 21:1-4)

41 Vanuqa Pilo masikedaneye, Ieisu mane kabayato tamo‡‡ vivineye imiabui tomoꞌotoqaietonovidi, we dimane iyatoyato. Tomoꞌotoqa guyoguyodi puedi dimane bwaigidi iyatoyatodi.42Matautauda kwabula yomuyomudi imai, dimane mesai toea bweubweudi kailuqa idodoqidi kabay-ato waineye. 43 Ieisu kanatovemulivo iqolekauqidi waidie ivesipupu ivo, “Aivonemi mwaqitana, dedekwabulanidi yomuyomudi dikalaqeimaimaiqa isaki, matautauda tupwaidiavo. 44 Paina tupwaidiavoiyato we diloyato bwaigidi imiamia, we gumanidi yomuyomudi vakai dimia paipaina gunabeiiyatosaweni.”

13Ieisu Vanuqa Pilo Kanaqeu Paipaina Ivesipupu(Madiu 24:1-2; Luke 21:5-6)

1 No tutuyanina Ieisu Vanuqa Pilo naqeneyeꞌeqa isasauyeni kanatovemulivo tamo ivesipupuwaineye ivo, “Tovekaivevena, kukiseni, gileu bwaigidi wete vanuqa kanakisa giamaiotoqina!”

2 Ieisu ibaivila ivo, “Dede vanuqanidiavo kukisedi giamaidi! We kamukabeida me-Diu kadiqaviavopuepuena inakavekapoidi ge tamo gileu inamiamia ediavo tabwadie.”

Tomoꞌotoqa Iveviqa Bwaigina, we Ieisu Kanatovemulivo Navekimataneni Bwaigina(Madiu 24:3-14; Luke 21:7-19)

3 Ieisu Koya Olibe tabwaneye imiabui Vanuqa Pilo ikisabaleni. We Pita, Diemesi, Dioni weteAnidulu kaisediqa imai Ieisuwaineye ivelautolieni 4 ivo, “Kudavonema, malavia dede kuvesipupuyediinasauyedi. Wete vakai kiakiaya beqa naqai inavekaivevena, matautauda inasauyedi?”†† 12:36: Vona dede ikenokeno buki Same 110:1 naqeneye. Loina kanatovekaivevenavo divona noko Keliso ivesipupuyeni Yaubadaivetuneni. ‡‡ 12:41: Kalaqeimaimaiqa kanakabayato Vanuqa Pilo naqeneye, vikainina iqoleni Vevine Divikai. Kabayato dede lamidikibadi beqa ivalabubunidi waidie me-Isileli dikalaqeimaimaiqa iyatoyto we kida takula waineye tayatoyato.

Page 30: ii - World English Bible · 1 MaiadomuMalika TheGospelofMarkintheMaiadomulanguageofPapuaNewGuinea BukMaklongtokplesMaiadomulongNiugini [mzz] Translation:©2010,WycliffeBibleTranslators,Inc

Malika 13:5 27 Malika 13:25

5We Ieisu ivonedi ivo, “Kwavekisabodebodemi, ge tamo aitoi inakatupwaiemi. 6Tomoꞌotoqa puediinamai kaguwavaqaeqa, inavo, ‘Yau Keliso!’, we tomoꞌotoqa puedi inakatupwaiedi. 7 Tutuyaninaqavia butudi kwainoqaidi wete tupwaidiavo qavia valeadi kwainoqaidi, ge kwaigololo. Avonemi, dedesakunidiavo naqaida de mesai inasauyedi, we noko ge kabavekakava. 8 Paina tomoꞌotoqa kadiyokobwaigina wete tamo tomoꞌotoqa kadiyoko bwaigina taiauda inaetalaqa, we kabaloina tamo wetekabaloina taiauda inaetalaqa. Tutuyanina waineye yoyoyo vikai puena waidie wete lase bwaiginawete valabubuna kapoidi pwayapwaya matatabuna waidie. We no valabubuna kapoidinidiavo kaiakabavelamu mesai tutuyanina vavine mwau waidie diveviqa ivelamu kadilautovona ilalautovoni, wemulineye diveviqa inavebwaiga.

9 Kwaivekisabodebodemi! Tomoꞌotoqa inamai inakavikavinimi inanawemi togumetavo bwaigidiwaidie vonayavu paipaina, wete inanigemi kabakaipitala beqa vanuqa kabavelaukui naqedie Yaupaipaigu. Komi kwaitovoi toloinavo wete kinivo matadie Yau paipaigu, Yau kwaivesipupuyeguwaidie. 10 Kabavelamu Valea Giamaina kwaisapayavuleni kabaloina puena waidie, mulineye tutuyakabavekakava inamai.

11 We tutuyanina inakavikavinimi inanawemi vonayavu paipaina ge kwaivenuanaluqa mulineyevakai kago kwaivesipupuyeni. Mivonanidiavo ge komi kwaivesipupu, we tutuyanina waineyevonanidiavo Yaubada Vaitabuna inavelemi mesai kwaivesipupuyedi.

12 Tomoqo taina inakalaqeieni toloinavo waidie inaluvewapai we tama natudiavo inakalaqeiediwaidie inaluvewapadi. We gwagwama inatovoi inadiavo wete tamadiavo waidie inaetalaqa weinakalaqeiedi toloinavo waidie inaluvewapadi. 13 Tomoꞌotoqa puedi inabailemi paina Yau kwavetu-maqanegu, we aitoi inatovoi pakalaqa, kabavekakava waineye ketoyavu inababaneni.

Tutuya Mwauotoqina(Madiu 24:15-28; Luke 21:20-24)

14 Matautauda Ieisu ivo, “No tutuyanina saku kapoiotoqina* komi kwaikiseni inatovoi vikaininage nakabatovoi. (Vemataluana towawa waidie: Komi kwaivekautovona kwainuakawananaqaia sakudede paipaidi!) No tutuyanina gumanidiavo Iudia waineye kwaivonedi inadeqa koya waidie. 15 Weeqavoi vanuqa kanakubu beabeana tabwaneye inatovotovoi kwaivonedi ge kanasala inaobu divanuqanaqeneye saku inakewai inadeqa vedimadimanaeqa. 16Wete eqavoi tanoqe kwaivonedi ge inanaqovanuqe kadivaiqavu paipaina. 17 Kaiatanidiavo waineye mwau bwaigaotoqina toveinainaqe wetetovesusu waidie. 18 Yaubada waineye kwaivelaukui sakunidiavo ge inasauyedi wailuku kanatutuyawaineye. 19No tutuyanina waineye kaiata mwau bwaigiotoqina. Yaubada pwayapwaya ivalabubuniimai kasiotoqa ge mesai mulineye wete ge inasauyedi. 20 Veviqanidiavo kanatutuya Yaubadainalaukalakusai. Kago ge Yaubada inalaukalakusai, tomoꞌotoqamatatabudi inawapa. Paina wayaqinainakaivaisedi tomoꞌotoqanidiavo ivesinuedi paipaina beqa tutuyanina Yaubada inalaukalakusai.21-22Tutuyamulineye Keliso katupoe, wete tovesipupu katupoe inasauyedi kiakiaya kabanuavilele in-avalabubunidi. Kago kadisala Yaubada natomoꞌotoqa vesivesinuadi inavekautovona inakatupwaiedi.Beqa tamoaitoi inamai inavonemi inavo, “Kwakise! SideKeliso!” o inavo, “Sino vikaiwaineyeKeliso!”bonadi ge kwaivetumaqanedi. 23 Beqa kwaivekisabodebodemi! De valeanina gunabei avonemi, beqano tutuyanina ge tamo aitoi inakatupwaiemi.

Mwaqitana Kanatomoqo Namai(Madiu 24:29-31; Luke 21:25-28)

24We no tutuyanina mwau bwaigiotoqina mulineye,valavala inavaitomai,✡ wetaki ge inagabu.25Mwatuia abameꞌeqa inayavuta* 13:14: Tutuyanina Yaubada natovesipupu Daniela saku kapoiotoqina paipaina ivesipupuyeni (Daniela 9:27; 11:31, wete 12:1),ivesipupu kabakisa kapoina, Tokwalui o yaubada katupoe paipaina inayatoi Vanuqa Pilo naqeneye beqa Vanuqa Pilo inakavekapoi.Dede saku kapoiotoqina tomoꞌotoqawaineye inasobwanu. Tomoꞌotoqa puedi dinuanuana tutuyanina Ieisu iesipupu saku kapoiotoqinapaipaina, iesipupu Loma tolauqaviavo kaditogumeta paipaina, gumaninaVanuqa Pilo ikavekapoidi diqaba 70ADwaineye. Tupwaidiavotomoꞌotoqa dinuanuana iesipupu Keliso kanaqavia paipaina (2 Tesalonaika 2:3-10; 1 Dioni 2:18,22), gumanina kamukabeida inalausi-matala pwayepwayeye mulineye Ieisu inavila vaituqana. ✡ 13:24: Aisea 13:10

Page 31: ii - World English Bible · 1 MaiadomuMalika TheGospelofMarkintheMaiadomulanguageofPapuaNewGuinea BukMaklongtokplesMaiadomulongNiugini [mzz] Translation:©2010,WycliffeBibleTranslators,Inc

Malika 13:26 28 Malika 14:8we tovelulunavo abama waineye inavekalapeto.✡

26 Matautauda tomoꞌotoqa puepuedi inakiseni Mwaqitana Kanatomoqo inalausimatala waumanatabwaneye, we inamaimai menaveluluna wete mataꞌuduꞌudulina.✡ 27We naꞌanelosevo inavetunediinanaqo pwayapwaya matatabuna matana pulina waidie Yaubada natomotoqavo vesivesinuadiinagwagwakauqidi, pwayapwaya vikaineyeꞌeqa wete inanaqo vikaineye.”

Ieisu Ivonawakedubala Welavi Modaba Waineye(Madiu 24:32-35; Luke 21:29-33)

28 We Ieisu ivelamu ivesipupu, “Kabakisa modaba† waineye tutuyanina luguna inayatoyatodiwete inadiadia kwaiyagovi tutuya bagula. 29 Beqa no mesai de valabubunanidiavo kwaikisediinasauyedi kwaiyagovi Yau Mwaqitana Kanatomoqo gumai saiqanaqa ailekwa. 30 Avona mwaqitanawaimie, lagata dede ge inakakava kanaketoava valabubunanidiavo avesipupuyedi waimie inasauyedi.31Abama wete pwayapwaya inakakava, we guvona ge inakakava inamiavaqata.”

Komi Kwaivalabubuna Ieisu Namai Paipaina(Madiu 24:36-44)

32 Wete Ieisu ivonedi ivo, “Guvilavaituqana kanakaiata wete kanatutuya ge tamo aitoi idayagovi,anelose abame ge idayagovi, wete Yau Yaubada natuna ge adayagovi, we kaia Tamagu kaisenaiyagoyagovi.

33 Beqa kwaimia laugamasa wete kwaivekisabodebodemi, paina ge kwadayagovi malavia gututuyavilavaituqana inalekwa. 34 Tamo kabakisa aivonemi: We kago mesai tamo tomoqo inatauyawe navanuqa kanatolituqavo inayatoi dimadie inaekisabodebodeni, wete natolituqavo tamoqanatamoqana dilituqa inaveledi inavavalabubuni, we masikeda kanatomiagamata inavoneni inamialaugamasa inaekisabodaboda. 35 Beqa komi kwaimia laugamasa we kwaivekisabodebodemi, tawe,paina komi ge kwadayagovi malavia tonivanuqa inavilavaituqana, oge lavilavie, o lovana gamwane, okamukamu inagwaqegwaqe, o mamale. 36Kwavekisabodebodemi! Beqa ge inamai vedimadimanaeqainababanemi kwaikenokeno. 37Vakai waimie avesipupuyeni, mesai avesipupu puedi waidie, kwaimialaugamasa!”

14Diu Togumetavo Wayaqidi Ieisu Inakavikavini(Madiu 26:1-5; Luke 22:1-2; Dioni 11:45-53)

1 Kaiata kailuqa inakakava mulineye, me-Isileli Vesikaqalataqona* kananuavekavina kanakaniwete Beledi Tutubeabeana Ge Mekanaisiti* kanakani inavalabubuni. Tutuyanina tovelomuvobwaigidi* wete loina kanatovekaivevenavo kedakeda ilalauala banikodiqa Ieisu vaigavueqa in-akavikavini. 2 We ivo, “Sagali naqeneye ge taikavikavini kago mesai tomoꞌotoqa inadaba taiautaivetalaqa.”

Vavine Ieisu Bunamaeqa Iꞌiwaqi(Madiu 26:6-13; Dioni 12:1-8)

3 We Ieisu Bedani imiamia Saimoni Lepelo navanuqe ikanikani, we vavine bunama maqainagiamaina imaieni. Kanawavaqa nadiwe kanatutula bwaigina, we botolina gileu giamaina kanawavaqaalabasita beqa ivalabubuni. We bunamanina imaieni botolina itutubaia Ieisu kunukununa iꞌiwaqi.4 Tomoꞌotoqa tupwaidiavo vavivenidi ikisedi vakai ivalabubuni Ieisu waineye paipaina kadikapokaioqala ediavo waidie iesipupu ivo, “Uvale bunama maqaina giamaina we iekamubwadodoyeni?5 Kadisala idavegimwaneyeni mane kanabwaiga 300 seluba idakewai yomuyomudi idaveledi.” Demesai ibwadubwaduyedi.

6 We Ieisu ivonedi ivo, “Kaiana! Ge kwaitalabodebodeni. Uvale kwabwadubwaduyedi? Vavinenidisaku giamaina ivalabubuni waigue. 7 Tutuya puena yomuyomudi komi taiauda kwaimiamia. Beqakanasala kwaikaivaisedi tupwaidiavo kaiata waidie. We Yau ge komi taiauda taimiamia. 8Vavine dede✡ 13:25: Aisea 34:4 ✡ 13:26: Daniela 7:13 † 13:28: Diuwaineye dikaivuavuaqa kanawavaqa ꞌfigi,ꞌ we tutuya puena ikanikania.

Page 32: ii - World English Bible · 1 MaiadomuMalika TheGospelofMarkintheMaiadomulanguageofPapuaNewGuinea BukMaklongtokplesMaiadomulongNiugini [mzz] Translation:©2010,WycliffeBibleTranslators,Inc

Malika 14:9 29 Malika 14:30dikaivaisa waigue bwaigina we ge tamo vakai beqa inavalabubuna waigue. Vovogu ibunama vaqateniinavalabubuni kagutavuna paipaina. 9 Avona mwaqitana waimie pwayepwayeye vikai puena waidietomoꞌotoqa valeagu giamaina inanoqanoqai, wete vavine vesipusipupuna inanoqai vakai ivalabubuniwaigue, kananuavekavina paipaina.”

10 Tutuyanina waineye Ieisu kanatovemulivo 12 waidieꞌeqa tamo, kanawavaqa Iudasa Isakaliota,inaqo tovelomuvo bwaigidi* waidie inaketoqiluveni. 11 Iudasa Isakaliota navona inoqai imwasanao-toqa we ivo, “Mane kaivelemu.” Beqa Iudasa itauya inaqo kedakeda inalauala Ieisu inakalaqeienitovelomuvo bwaigidi waidie.

Ieisu Kanatovemulivo Taiauda Vesikaqalataqona* Kananuavekavina Ikania(Madiu 26:17-25; Luke 22:7-14,21-23; Dioni 13:21-30)

12 We tutuyanina Beledi Tutubeabeana Ge Mekanaisiti kanakaiata kabavelamu waineye me-Diusagali ivavalabubuni, kaiatanina waineye, kaisaya sipi natuvaudi inigedi imaiedi Vesikaqalataqona*kanakani paipaina inavalabubuna. Ieisu kanatovemulivo ivelautolieni, “Vakaiebe waineye wayaqimukainaqo Vesikaqalataqona* kanakani kaivalabubuni komu paipaimu?”

13 Beqa Ieisu kanatovemulivo kadikailuqa ivonedi, “Kwainaqo Ielusalema tamo tomoqo bwasikabagoi ikavalai inaqonaqo kwaibabaneni, komi kwaivemulieni taiau kwainaqo. 14Vanuqanina wain-eye inalugulugu taiauda kwailugu tonivanuqa kwaivoneni kwanavo, ‘Tovekaivevena ivo: ‘Vakaiebetutudabanina waineye Yau wete kagutovemulivo taiauda kaikani Vesikaqalataqona* kananuavekav-ina kanakani?’ 15Matautauda tutudaba bwaigina waineye kivi navalabubuni taiauda we tabwaneyeinavevemi waineye kanikani kwaivalabubuni paipaida.”

16 Tovemulivo itauya inaqo Ielusalema, sakunidiavo mesai Ieisu ivesipupuyedi waidie ibabanedi.We kanikani ivalabubuni, Vesikaqalataqona* kananuavekavina paipaina.

17We lavilavie Ieisumekanatovemulivo kadikuma 12 imai. 18Kabakani waineye ikanikani Ieisu ivo,“Avona mwaqitana, tamo waimieꞌeqa inaketoqiluvegu, gumanina taiauda kakanikani.”✡

19 We tovemulivo nuadi ikapo ivelamu iesipupu tamoqana, tamoqana waineye ielautolieni, “OgeYau?”

20 Ieisu ibaivila ivo, “Tamo komi kamikuma 12 waimieꞌeqa, tamo deqoina Yau taiauda kakanikani.21 We Mwaqitana Kanatomoqo inawapa mesai Buki Pilo waineye ivesipupu. We toketoqiluvagumanina veviqa bwaigina inababaneni. We giamaina oge tutuya base toketoqiluvanina inana geidavetubuqi beqa kaimatavuloqa bwaigina ge idababaneni.”

22 We ikanikani, Ieisu beledi ikewai ivelaukui ivekaiwa, matautauda igiatomwai, kanatovemulivoiveledi ivo, “Kwakewai, dede vovogu.”

23 Matautauda vedi ikewai ivekaiwa Yaubada waineye, kanatovemulivo iveledi puepuedi beqaiyemu. 24 Ieisu ivesipupu ivo, “Dayaqigu dede. Ilailolo tomoꞌotoqa puepuedi paipaidi. Yaudayaqigunina Yaubada navonadabadaba kaivauna kanagiavepakala. 25 Avona mwaqitana waimie,oine ge wete aiyemuya kanaketoava Yaubada nakabaloina waineye oine kaivauna aiyemu.”

26Matautauda kewa tamo ikeweni isauyedi inaqo Koya Olibe waineye.Pita Ieisu Ivekeweni(Madiu 26:31-35; Luke 22:31-34; Dioni 13:36-38)

27We Ieisu kanatovemulivo waidie ivesipupu ivo, “Matatabumi Yau kwaikiawegu kwaivekaladeqa.Yaubada navona Buki naqeneye dede mesai,‘Sipi tokisavekavina ainigei,

we sipi inakalisapa.’✡28 Yaubada wapaeqa inasivetovoigu aigumeta ainaqo Galili mulineye komi kwaimai.”

29 We Pita Ieisu waineye ivesipupu, “Oge dede matatabudi inakiawemu inavekaladeqa, we Yaugebuka.”

30 Ieisu ivesipupu Pita waineye, “Avona mwaqitana waimue, de lovananina waineye, komumuvekewa kaitonu kunavo, ‘Yau ge adayagovi!’ we mulineye kamukamu inagwaqe kailuqa.”✡ 14:18: Same 41:9 ✡ 14:27: Sekalaia 13:7

Page 33: ii - World English Bible · 1 MaiadomuMalika TheGospelofMarkintheMaiadomulanguageofPapuaNewGuinea BukMaklongtokplesMaiadomulongNiugini [mzz] Translation:©2010,WycliffeBibleTranslators,Inc

Malika 14:31 30 Malika 14:5431 We Pita menaveluluna iesipupu ivo, “Kago komu taiauda taiwapa, we ge aivekewemu!” Wete

enavo puedi mesai iesipupu Ieisu waineye.

Ieisu Ielaukui Gedesemani Waineye(Madiu 26:36-46; Luke 22:39-46)

32 Ieisu kanatovemulivo taiauda inaqo kawalawa kanawavaqa Gedesemani waineye, Ieisutovemulivo ivonedi ivo, “Kwamiabui kwaimiamia, Yau ainaqo aivelaukui.” 33Pita, Diemesi wete Dioniimaseagadi taiauda inaqo. Ieisu ivelamu nuapouna iveviqa wete inuakapo. 34 Beqa Ieisu ivesipupuwaidie ivo, “Yau nuapogu ieviqa saiqanaqa inaluvewapagu. Beqa de waineye kwaimiamia we gekwaikeno kwaimia laugamasa.”

35 Ieisu itauya inaqo saiqana kanikie ilaukabubu ielaukui oge Yaubada idatagwaneni veviqakanavikaie ge idanaqo. 36 Ivo, “Tamagu, tamagu komu saku puena kamusala kivalabubunidi, beqaveviqa kanavedi dede kukewai we ge aiyemuya, we Yau ge gunuanua kivalabubuni, we komumunuanuana.”

37 We Ieisu ivila imai ikisedi kanatovemulivo kadikaitonu ikenokeno, Pita waineye ivesipupu,“Saimoni, komu kukenokeno? Uvale ge kamusala kikisakisa tamomaibala paipaina?” 38We ivesipupuwaidie ivo, “Komi vaitabumi wayaqina giamaina kwaivalabubuni, we komi vovomi ibwalogo. Komikwaimia laugamasa beqa kwaiveluluna beqa kapoina ge inawewesemi waineye kwaibeku.”

39 Wete inaqo ivelaukui, vonanidiavo iluvaituqanidi. 40 Matautauda ivila imai tovemulivo waidieikisedi wete ikenomataiva ikenokeno; paina matadi idudunaotoqa. Beqa ge idayagovi banikodiqabonana inabaivilai.

41 Kanavetonu waineye ivila imai ivesipupu waidie, “Komi giladi kwakenokeno we kwaeyawai?Kaiana! Tutuya gunabei imai! Kwakiseni, Mwaqitana Kanatomoqo inakalaqeiegu tokapoina dimadie.42Kwatovoi tainaqo. Kwakise, side kagutoketoqiluva!”

Ieisu Kanakavikavina(Madiu 26:47-56; Luke 22:47-53; Dioni 18:3-12)

43 Ieisu giladi iesipupu, we Iudasa tamo tovemulivo 12 waidieꞌeqa ilekwa. Mulineye yoko bwaiginamedikepata wete mediwabibi. Tovelomuvo bwaigidi*, loina kanatovekaivevenavo wete tomoqovobwaigidi, ivetunedi inaqo. 44 Kenaoye Iudasa toketoqiluva kiakiaya tamo gunabei ivesipupuyeniikakava yoko waidie ivo, “Kwaikisawai tomoqonina aiyaoqi* gumanina kwaikavikavini kwainaweni.”

45 Iudasa ilekwa inaqo Ieisu waineye ivo, “Tovekaivevena!” We iluaqavuya iyaoqi. 46Matautaudaikavikavini itoge ialakikikia. 47 We tamo tomoqo itovotovoi vividie nakepata isiokei tovelomuvobwaigidi kaditogumeta* natolituqa taniqana igusuya. 48 Ieisu ivesipupu waidie ivo, “Banikodiqa,kwamai waigue memikepata memiwabibi, kwaikavikavinigu, tadavo Yau mesaida toloinabai?49Kaiata, kaiata Yau komi taiauda, tamiamia aekaivevena waimie Vanuqa Pilo masikedaneye,✡we gekwadakavikavinigu? Dede isasasauyeni beqa Buki Pilo naqeneye ivesipupu paipaigu kanamwaqitanainasauyeni.” 50We Ieisu kanatovemulivo puedi ibaileni ideqa. 51Tamo tomoqo tubuauna kanakalekokaia kaitamoqaotoqina ikweseni yoko iemuliedi. Tomoqonina ikiseni nigo idakavikavini. 52 Wekanakaleko isiyavuya dimadie we vovo kavakavana ideqa.

Ieisu Toloinavo Bwaigidi Matadie Itovoi(Madiu 26:57-68; Luke 22:54-55,63-71; Dioni 18:13-14,19-24)

53 We tutuyanina Ieisu kanatokavikavinavo inaweni tovelomuvo bwaigidi kaditogumeta* na-vanuqe, we tovelomuvo bwaigidi* matatabudi, tomoqovo bwaigidi wete loina kanatovekaivevenavoimai imiakauqa.

54 Pita ivemulieni saiqana kanikie inaqo tovelomuvo bwaigidi kaditogumeta* navanuqemasikedaneye ilugu, maleweye imiabui tolituqavo taiauda, kai waineye ievala.* 14:44: Me-Diu dibubuna kago ediavo giamaidi taiauda inavekedabababana inaluaqavudi inayaoqidi. ✡ 14:49: Luke 19:47; 21:37

Page 34: ii - World English Bible · 1 MaiadomuMalika TheGospelofMarkintheMaiadomulanguageofPapuaNewGuinea BukMaklongtokplesMaiadomulongNiugini [mzz] Translation:©2010,WycliffeBibleTranslators,Inc

Malika 14:55 31 Malika 15:455 We tovelomuvo bwaigidi* wete me-Diu Togumetavo* puepuedi† Ieisu kanavemwau paipaina

ilalaualeni no beqa kadisala inayatoi wapa waineye, we ge kadisala inababaneni. 56 Tovonakaivaisapuepuedi katupoeꞌeqa ivesipupu Ieisu paipaina, we divesipupunidiavo ge idavesala. 57We tomoqovotupwaidiavo itovoi katupoeꞌeqa ivesipupu 58 ivo, “Kima kanoqai de mesaida ivesipupuyedi, ‘Yaude Vanuqa Pilo tomoꞌotoqa dimadieqa iyoqoni aiqeuyavuleni, we Yau kaiata kaitonu inakakavaVanuqa Pilo kaivauna aiyoqoni, tomoꞌotoqa ge kanasala dimadieqa inayoqoni.’ ”✡ 59 Oge de mesaiivesipupuyedi, we divesipupuvo ge tamo idavesala.

60 We tovelomuvo bwaigidi kaditogumeta* tomoꞌotoqa yoko gamwadie Ieisu ivelautolieni, “Uvalekomu ge wayaqimu divona paipaimu kibaivilai?”

61 We Ieisu iekwada, ge tamo vona idavesipupuyeni. Wete tovelomuvo bwaigidi kaditogumeta*ivelautolieni, “Komu Keliso, Gumanina Tadididigeni Natuna?”

62 Ieisu ibaivila ivo, “Ee, Yau. De mesai Yaubada nabuki ivesipupuyeni, komi Yau MwaqitanaKanatomoqo kwaikiseni Toveluluna kataqineye aimiabui, we waumana tabwaneye aiobuma.”✡

63 We tovelomuvo bwaigidi kaditogumeta* Ieisu navona inoqai kanakapoka ioqala, kanakalekoilabukiwe ivo, “Kima gewayaqima tupwaidiavo vonakaivaisa! 64Kwanoqai navonamaimaiqaYaubadaisiwataoni. Banikodiqa minuanua?”‡

Matatabudi ivo, “Ieisu ivalabubunakapo beqa inawapa.”✡65 We tupwaidiavo ivelamu Ieisu igiwagiwali, wete matana kalekoeqa ipania dimadieꞌeqa ini-

genigei, we ivonevoneni, “Kago komu Yaubada natovesipupu kivonema aitoi inigemu?” We wetetolauqaviavo ikewai inaweni itoge inigei.

Pita Ieisu Ivekeweni(Madiu 26:69-75; Luke 22:56-62; Dioni 18:15-18,25-27)

66 We Pita giladi imiabui imiamia tovelomuvo bwaigidi kaditogumeta* navanuqa masikedaneye,we tamo vavine tovelomuvo bwaigidi kaditogumeta* natolituqa imai. 67We tutuyanina Pita ikiseniievala, ikisanaqo ikisavetovetonovi ivo, “Komu wete Ieisu tomoqo Nasaleta iana.”

68 We ivekeweni ibaivila ivo, “Ge adayagoviqa vakai kwaesipupuyeni,” matautauda itovoi inaqokala kawaneye itovotovoi. We kamukamu lamoqina igwaqe.§

69 Tolituqa vavinedi no waineye ikiseni, wete ivesipupu vaituqana tomoꞌotoqa itovotovoi waidie,“Dede tomoqonina tamo iadi!” 70Wete Pita ivekewa vaituqana ivo, “We ge mwaqitana.”

Tutuya kalakusana waineye tomoꞌotoqa itovotovoi Pita iwewesa vaituqaneni, “Mwaqitana komutamo iadi paina me-Galili.”

71 We Pita ivonedi ivo, “Avonalaga Yaubada waineye avona mwaqitana! Tomoqonina kwae-sipupuyeni ge adayagovi!”

72 No waineye kamukamu lamoqina igwaqe veluqai, we Pita inuani base vakai Ieisu waineyeivesipupuyeni ivo, “Naqaida komu kivekewegu kaitonu kunavo, ‘Ge adayagovi’ mulineye kamukamulamoqina inagwaqe veluqai.” Beqa ivelamu ilaumataqeu.

15Ieisu Itovoi Pailato Mataneye

1Wekawakawaiotoqe tovelomuvo bwaigidi*, tomoqovo bwaigidi, loina kanatovekaivevenavo, weteme-Diu Togumetavo* matatabudi itagwana Ieisu inawapa. Beqa ditolauqaviavo dimana iyoqonidiivegumetai inanaweni Pailato Loma gabemani waineye inavemwauya. 2We Pailato Ieisu ivelautolieniivo, “Komu me-Diu dikini?” We ibaivila ivo, “Vakai kuvesipupuyeni mwaqitana.” 3 Beqa tovelomuvobwaigidi* valabubuna kapoidi beqa ivemwauya. 4We Pailato ivelautoli vaituqaneni ivo, “Banikodiqa,† 14:55: Diu Togumetavo, noko tamo yoko bwaigaotoqina. Ieisu natutuya waineye me-Loma gabemani itagwanedi tapwalolokaditovekisabodabodavo wete vonayavu ivavalabubunidi tovainaqo tupwaidiavo paipaidi. No waineye ge kadisala aitoi inayatoi wapawaineye. Tovelomu bwaigina noko kaditogumeta, we kadiyoko 71. Kadiwavaqa dimudimu bonadieqa ivo, “Sanhedrin (Sanidaleni).”✡ 14:58: Dioni 2:19 ✡ 14:62: Daniela 7:13 ‡ 14:64: Ieisu ivona, “Yau Yaubada taiauda kavesala.” Beqa noko me-Diu

dinuanuana nigo Yaubada isisiobuyeni. ✡ 14:64: Loina Kanaveluqa 24:16 § 14:68: Malika nabuki waineye tupwaidiavo gililitutuadi ge idavo, “Matautauda kamukamu lamoqina igwage.”

Page 35: ii - World English Bible · 1 MaiadomuMalika TheGospelofMarkintheMaiadomulanguageofPapuaNewGuinea BukMaklongtokplesMaiadomulongNiugini [mzz] Translation:©2010,WycliffeBibleTranslators,Inc

Malika 15:5 32 Malika 15:32

ge kudabaivila? Kunoqai! Valabubuna kapoidi puedi beqa iemwaumu!” 5 We Ieisu ge tamo vakaiidavesipupuyeniqa, beqa Pailato nuana ivilele.

Me-Diu Wayaqidi Ieisu Inawapa6 We diqaba tamoqana, tamoqana Vesikaqalataqona* sagalina kanakaiata waineye Pailato naval-

abubuna tamo tomoqo gumanina vanuqa kabakaimatavuloqa naqeneye, aitoi gumanina me-Diuwayaqidi inavelaukuieni, Pailato inayavuya. 7 No kaiatanina tomoqo, kanawavaqa Balabasi, vanuqakabakaimatavuloqa naqeneye imiamia. Loma tolauqaviavo dede tomoqonina ikavikavini tup-waidiavo tovetalaqavo taiauda, gumanidiavo me-Loma diloina ikawakapoyeni we wete tupwaidiavotomoꞌotoqa iluvewapadi. 8Beqa yoko bwaigina imai Pailato ivelaukuieni tamo aitoi inayavuya mesaidiqaba tamoqana, tamoqana waidie ivavalabubunedi. 9-10 We Pailato gunabei iyagovi tovelomuvobwaigidi* Ieisu ivedebadebaguyeni beqa Ieisu ikalaqeieni waineye beqa tomoꞌotoqa ivelautoliediivo, “Wayaqimi me-Diu mikini aiyavuya paipaimi?” 11We tovelomuvo bwaigidi* ivona veluvelulunatomoꞌotoqa waidie beqa Pailato ivoneni ivo, “Balabasi kuyavuya inanaqo, we Ieisu ge kiyavuya!”

12 We Pailato ivelautoli vaituqanedi ivo, “Vakai wayaqimi waigue tomoqo dede waineye aival-abubuni gumanina tupwaimiavo kwavo, ‘Me-Diu dikini?’ ” 13 We iveqole bonadi bwaigidieqa ivo,“Kututupwateni!” 14 We Pailato ivelautoliedi ivo, “Banikodiqa? Vakai tamo valabubuna kapoivalabubuni?” We wete iveqole mediveluluna ivo, “Kututupwateni!” 15 We Pailato wayaqina yokoinagiavemwasanidi, beqa Balabasi iyavuya inaqo. We tolauqaviavo ivonedi beqa Ieisu inigei ikewaiinanaweni inatupwateni.

Tolauqaviavo Ieisu Isaidibieni16 We tolauqaviavo Ieisu inaweni Pailato navanuqa kabaloina kanamasikedeye iluguveni matau-

tauda tolauqaviavomatatabudi iqolekauqidi. 17We kaleko yaqoyaqonamesai kini kadivaiqavu ikewaibeqa Ieisu ivesipapai. We bulava mwalamwalaqidi ikewadi imetanidi kunukununeye iyatoi 18 weisasaidibieni ivo, “Kamwasanemu, komume-Diu dikini!” 19Weutoqanaeqa kunukununeye ikakainigewete igiwagiwali. We mataneye kaqedi iveketonokuyedi iekimataneni mesai kini. 20We isasaidibieniikakava vovoneye kaleko yaqoyaqona isitakia, we taunina kanakalekoeqa ivekweseni ikewai inaweniinatutupwateni.

Ieisu Itutupwateni21 We itauya inaqonaqo tomoqo Sailini ikiseni kanawavaqa Saimoni, Alekisana, Lupuso tamadi.

Gumanina tanoqeꞌeqa imaimai, we kedeye ibabaneni iloineni Ieisu kanalaukenobalabala ikavalai.22We Ieisu inaweni vikai kanawavaqa Goligota waineye. (Goligota kanayagova kunukunu kanavikai.)23 Matautauda oine wete mulo* taiauda ivalabubuni Ieisu iveleni nigo idayemu, we Ieisu ibaileni.24We kanakalekovo ikewadi isenai bou tamoqana tamoqana waidie. We gileu ikewadi, we tamo govaigoveni beqa kalekonidiavo bou tamoqana tamoqana ikalaqeiedi.

25Wekawakawaie tutuyamesai 9 koloki Ieisu itutupwateni. 26Bodi igililia vonanina beqa iemwauyaivo, “Dede me-Diu dikini.” We bodinina laukenobalabala waineye itutupwateni kunukununatabwaneye. 27-28 Ieisu wete tovainaqo kadikailuqa taiauda itutupwatedi. Ieisu kanalaukenobalabalagamwaneye, we tamo tovainaqo kanalaukenobalabala kanakataqie tamo kanakelie.†

29 We tomoꞌotoqa puedi itauya inaqonaqo kenaoye ikudekude wete ilotomwasiꞌieni ivo, “Ee!Kukisa! Komu kuvo, ‘Vanuqa Pilo aiqeuya kaiata kaitonu aiyoqona vaituqani.’ 30 Beqa taunimukuketoyavumu laukenobalabala waineyeꞌeqa kuobuma.”

31 We tovelomuvo bwaigidi* wete loina kanatovekaivevenavo ediavo taiauda isaidibienikaisekavadi ivo, “Kwakise, tupwaidiavo iketoyavudi, we banikodiqa, taunina ge idaketoyavuya!32 Base ivonaqa ivo, ‘Yau Keliso Yaubada Kanavesivesinua* me-Isileli dikini,’ beqa kanasalalaukenobalabala waineye inaobuma kida taikiseni taivetumaqaneni.” We kadikailuqa laukenobala-bala tabwaneye taiauda itautaula kanakataqie we kanakelie Ieisu iyaqaia.‡* 15:23: Oine mulo taiau ivalabubuni noko veviqa paipaina. † 15:27-28: Tupwaidiavo gilili tutuaidi naqedie wete maibala 28waineye: “We vakai Yaubada natovesipupu Keliso Yaubada Kanavesivesinua* paipaina ivesipupuyeni ivo, ‘We tomoꞌotoqa inuanuananigodibei toloinabai,’ kanamwaqitana isauyeni.” (Aisea 53:12) ‡ 15:32: Luke 23:39-43 ivesipupu tamo tovainaqo inuavila.

Page 36: ii - World English Bible · 1 MaiadomuMalika TheGospelofMarkintheMaiadomulanguageofPapuaNewGuinea BukMaklongtokplesMaiadomulongNiugini [mzz] Translation:©2010,WycliffeBibleTranslators,Inc

Malika 15:33 33 Malika 16:5Ieisu Nawapa

33 Kaiata gamwana kanalavilavi waineye pwayapwaya matatabuna ivaitomai kanaketoava 3 kolokilavilavi. 34No tutuyanina 3 koloki Ieisu iveqole bonana bwaiginaeqa ivo, “Eloi, Eloi lama sabakitanai?”Kananuakawananaqai ivo, “Gu-Yaubada, gu-Yaubada vakai paipaina kukiawegu?”

35We tomoꞌotoqa tupwaidiavo itovotovoi inoqai ivo, “Kwanoqai oqe, Ilaitia iqoleqoleni.”§36 Tamo tomoqo ilaukwavina inaqo balou ikutuvi oine yuyuyuna** waineye itutumwalaqeni

welavi mataneye isilagai Ieisu inaveyemuya, we ivo, “Kwavekwada. Taikiseni oge Ilaitia inamailaukenobalabala waineyeꞌeqa inakewa obuyeni.”

37We Ieisu iveqole bonana bwaiginaeqa yawaina ikakava.38We Vanuqa Pilo naqeneye kalekonina beqa tutuya matatabuna tutudaba Pilopilona ibububuliqa

ikawalabukaluqedi tabwaneye iobu dibuneye. 39 We tolauqaviavo kaditogumeta itovotovoi Ieisukanalaukenobalabala dibuneye ikiseni Ieisu banikodiqa iwapedimo. Beqa ivo, “Mwaqitana tomoqodede Yaubada Natuna.”

40We vevine tupwaidiavo ietonova kanikieꞌeqa. WaidieꞌeqaMeli Magidalini, we tamoMeli Diemesisiaina we Iosese inadi wete Salome.†† 41We wete vevine puedi no waineye, gumanidiavo base inaqoIelusalema Ieisu taiauda. Base tutuyanina Ieisu Galili imiamia dede vevinenidiavo iemulieni weteiekisabodebodeni.

Diosepa Tomoqo Alimadia Ieisu Iyatoi Naovu Waineye42-43Vanuqa bwaigina Alimadiaeqa tomoqo kanawavaqa Diosepa. Gumanina ivekimataneni bwaig-

ina me-Diu Togumetavo* diyoko tamo naqeneye, we ilalaugamasa Yaubada nakabaloina paipaina.Saiqanaqa valavala inaketoniveni no kaiatanina waineye ivavalabubuna Kaiata Kabaveyawaipaipaina, beqa Diosepa inuavatu inaqo Pailato ikiseni ivelaukuieni Ieisu vovona paipaina. ‡‡ §§44 Tutuyanina Pailato ielaukuieni itoalavunuqi ivo, “Aa, Ieisu yawaina gunabei ikakava?” Beqatolauqaviavo kaditogumetanina Ieisu itutupwateni laukenobalabalawaineye iqoleni, we ivelautolieniivo, “Ieisu yawaina gunabei ikakava?” 45 We ibaivila ivo, “Mwaqitana.” Pailato inoqai, beqa Ieisuvovona itagwaneni Diosepa waineye.

46 We Diosepa kaleko giamaina wete tatatalina igimwanei imaieni, laukenobalabala waineyeIeisu vovona isitakia iobuyeni iumai ikewai inaweni iyatoi ovu* waineye, base tomoꞌotoqa gileuitalaluguveni waineye. We gileu bwaigina beabeana vivivilina ivelikolikokoi inaweni ovunina kawanaitutubodai. 47 We Meli Magidalini wete Meli Iosese inana Ieisu vovona waineye iyatoyatoi weietonovi.***

16Ieisu Natovoi Vaituqana

1We tutuyanina Kaiata Kabaveyawai gunabei ikakava, Meli Magidalini weMeli Diemesi inana weteSalome inaqo bunama maqaina giamaina igimwanei wayaqidi inanaqo Ieisu vovona inabunamai.*2We wiki kanakaiata gumegumetana waineye kawakawaiotoqe valavala bakamidiqa ivulaoqa inaqoovu* waineye. 3We inaqonaqo iesipupu kedakeda kaisedi ivo, “Aitoi gileu bwaigina ovu* kawaneyeidavelikolikokoi paipaida?”

4 We tutuyanina ilekwa ikisanaqo gileunina bwaigina gunabei ivelikolikokoi ibala. 5 Tutuyaninailugu ovunina naqeneye tamo tomoqo tubuauna ikiseni kaleko tatatalina ikweseni kadikataqieimiabui imiamia, we ikiseni igololo.§ 15:35: Eloi mesai Ilaitia kananoqaya Alemika bonadieqa. ** 15:36: Same 69:21 waineye ipalopisai Keliso YaubadaKanavesivesinua* oine yuyuyuna iveleni. †† 15:40: Madiu 27:56 waineye igililia ivo, “Diosepa weye Iosese.” ‡‡ 15:42-43:We tomoꞌotoqa dikabaveyawai ielamu Palaide valavala nakabaketonivena waineye, we inavekwada Satade valavala nakabaketonivenawaineye. §§ 15:42-43: Me-Diu diloina waineye ivesipupu ivo, “Tomoꞌotoqa inawapa kaiatanina waineye inatavuni.” We KaiataKabaveyawai inavelamu valavala inaketoniveni waineye, beqa Diosepa wayaqina vedimadimanaeqa Ieisu vovona inayatoi mulineyeKaiata Kabaveyawai inavelamu. *** 15:47: Kwaiwawai 15:40 we 16:1 Meli Iosese inana mesai Meli Diemesi siaina inana. * 16:1:Me-Diu divalabubuna vovo ibunabunamadi beqa mulineye iyatoyatodi, we vevine wayaqidi valabubuna dede inavemulieni.

Page 37: ii - World English Bible · 1 MaiadomuMalika TheGospelofMarkintheMaiadomulanguageofPapuaNewGuinea BukMaklongtokplesMaiadomulongNiugini [mzz] Translation:©2010,WycliffeBibleTranslators,Inc

Malika 16:6 34 Malika 16:206 We anelose ivesipupu waidie ivo, “Ge kwaigololo komi Ieisu tomoqo Nasaleta kwalalaualeni

gumanina itupwateni, weye gunabei wapaeqa itovoi vaituqana, gumanina ge idamiamia de waineye.Kwakise side waineye vovona iyatoi. 7 We kwanaqo kanatovemulivo kwavonedi wete Pita taiaudakwavoneni kwanavo, ‘Gumanina igumegumeta Galili. No waineye kwaikiseni base mesai ivonemi.’ ”

8 Tutuyanina inoqai no vevinenidiavo nuadi ivilele wete igololo isauyedi ovuyeꞌeqa ilaukwavinaikiaweni. We paina igololo beqa kedeye ge tamo aitoi idavoneni.

Malika 16:9-20[Basenaqaida tupwaidiavo lubulubu (kopi) Malika Navalea Giamaina paipaina imiamia. Lubulubu kailuqa

tutuaidiotoqidi ikakava maibala 8 waineye, we tupwaidiavo lubulubu waineye maibala 9 inanaqo 20 imiamia.]Ieisu Ilausimatala Meli Magidalini Waidie

9 Tutuyanina kawakawaiotoqe wiki kanakaiata kabavelamu waineye, Ieisu gunabeida itovoivaituqana Meli Magidalini waidie naqaida ilausimatala. Base dede vavinenidi waidie vaitabu kapoidikadiyoko 7 ikwavinedi. 10 We inaqo kanatovemulivo gumanidiavo nuadi ikapo wete itaitaiqa Ieisupaipaina ivonedi vakai isauyeni. 11We tutuyanina Meli ivonedi ivo, “Kakiseni; Ieisu gunabeida itovoivaituqana,” we divona ge idavetumaqaneni.

Ieisu Ilausimatala Kanatovemulivo Kadikailuqa Waidie12 Mulineye, tutuyanina vanuqa bwaigina Ielusalema ikiaweni inaqonaqo, Ieisu ilausimatala

kanatovemulivo kadikailuqa waidie. We ge kadisala inayagovi paina kanakisa sulina. 13 Wetutuyanina iyagovi ivila inaqo kanatovemulivo tupwaidiavo ivonedi, we divona ge idavetumaqaneni.

Ieisu Ilausimatala Kanatovemulivo 11 Waidie14 Mulineye Ieisu ilausimatala kanatovemulivo 11 waidie ditutuya kani waineye. We iyaqaidi

ivo, “Nuami tabodadi ge idakawabwegabwegadi wete ge kwadavetumaqanegu. Oge gunabei ikisegugutovoi vaituqana mulineye we ivemataluanimi, uvale divona ge kwadavetumaqanedi?”

15 Ivonedi ivo, “Kwasauyemi kwanaqo vanuqa tamoqana tamoqana pwayapwaya matatabunawaidie Valea Giamaina kwalauguguyeni tomoꞌotoqa puepuedi waidie. 16 Aitoi gumanina inave-tumaqanegu we inababitaiso, gumanina ketoyavu inababaneni. We aitoi ge inavetumaqanegukaimatavuloqa inababaneni nakapoina paipaina. 17We kagutovetumaqanavo kiakiaya veluvelulunidiinavalabubunidi. Kaguwavaqaeqa vaitabu kapoidi tomoꞌotoqa naqedie inakwavinedi inasauyedi, webonana sulidi sulidi ge idayagovidi we beqa inavesipupu. 18 Gumanidiavo baisoa kapoidi dimadieqainakavikavinidi, we siwaya inayemu ge inakavekapoidi. Wete dimadi toviqa waidie inayatodiinakavegiagiamaidi.”

Yaubada Ieisu Imaseagai Ilagaveni Abame19 We mulineye Tomwaya Ieisu iesipupu waidie ikakava, we Yaubada imaseagai ilagaveni abame,

ivemiabuia Yaubada kataqineye vikai vekimakimatanina waineye. 20We kanatovemulivo inaqo vikaipuena waidie Valea Giamaina ilalauguguyeni, we Tomwaya ikaivaisedi dilauguguya igiaveluvelulunipaina naveluluna beqa kabanuavilele ivalabubunidi tomoꞌotoqa ikisedi.