23

İdeolojisinin Eleştirisi · PDF fileMaksim Gorki, Küçük­Burjuva İdeolojisinin Eleştirisi, Ortam Yayınları, 3. baskı Maksim Gorki Küçük­Burjuva İdeolojisinin Eleştirisi

  • Upload
    haduong

  • View
    272

  • Download
    2

Embed Size (px)

Citation preview

  • Maksim Gorki,KkBurjuva deolojisinin Eletirisi,Ortam Yaynlar, 3. bask

    Maksim GorkiKkBurjuva

    deolojisininEletirisi

    Mays 2013

  • Kk burjuva, uzun yllar srecinde olumu dnce ve alkanlklarndar emberi iinde skp kalm, bu emberlerin dna kamayp, kurulumakine gibi dnen bir varlktr. Ailenin, okulun, kilisenin, "hmanist"edebiyatn etkisi, "yasalarn ruhu", burjuva "gelenekleri" denilen btn eylerinetkisi kk burjuvalarn kafalarnda bir saatin arklarna benzer. Kkburjuva dncelerinin kk arklarn, kk burjuvann rahatnadknln harekete getiren bir zemberek, pek karmak olmayan bir cihazyaratr. Kk burjuvalarn btn dualar belagat niteliklerini hi kaybetmeyenu kelimelerden ibarettir: "Tanrm, bize ac!"Bu dua biraz daha yetitirilip, devlet ve toplum karsnda bir hak ve istekolarak ifade edilecek lursa, u ekli alr: "Beni rahat brakn, dilediim gibiyaayaym."Gazeteler her gn kk burjuvaya ngilizce, dnyann en iyi insanFranszca, yine dnyann en iyi insan Almanca ya da Rusa, her zaman asil,her zaman dnyann en iyi insan olduunu alar.Oysa "medeni" dnyann bu en iyi vatanda, neresinden bakarsanzbakn, Hristiyan misyoneri tarafndan sorguya ekilen vahiye benzer.Misyoner vahiye sormu: Ne istersin? Demi.Vahinin verdii karlk ok sadedir: ok az almak, ok az dnmek ve daha ok yemek.yle bir baka insan tipidir ki kk burjuva, ciddi bir ekilde renilendnme teknii, onda dncenin gelimesini durdurur. Olaylarn etkisiylekendisine yabanc bir takm dnceleri benimsedii olur kk burjuvann.Ama bu dnceler onu hasta eder. rnein bir cilt hastalna tutulmu gibi,sanki bbreklerinde ta varm gibi olur. O zaman din, karamsarlk, iki,sefahat, rezalet karma, vb. gibi hastal, sancllar dindiren ilalara sk skbavurur.Btn bu sylediklerimizin bo ve havada kalan bir takm szlerolmadn gstermek iin bir rnek vereceiz: Bundan on bir yl kadar nceisyan eden Rus iilerinin ve kyllerinin kararll sayesinde halkn kitlehalinde ldrlmesine, kazanlarn artrmak amacyla, Avrupal efendilertarafndan drt yldr srdrlen bu ldrme iine (Birinci Paylam Savana)son verildi. Para babalarnn ve siyasi maceraclarn bu kanl ve caniceeylemlerinden dolay kk burjuvalar hem maddi, hem de ekonomikbakmdan byk ac ektiler. Peki ama, bu ekilen aclar kk burjuvalarn"dnce" yaamna ne getirdi?Bu ekilen aclar kk burjuvalara hi bir ey getirmedi, bolukta dnpduran dncelerinin o her zamanki srecinde hi bir deiiklik yapmad.Kk burjuva una inanmtr: Din ahlakn temelidir, din olmadka devlet deolamaz. Oysa burjuva devletinin ahlaksz olduu, hrszla, yamaya, emekihalkn smrlmesine dayand gn gibi apaktr. Sava srasnda birbirleriniiren bir ekilde ldrme ve boazlama iinden, "Hi bir zamanldrmeyeceksin" ve "Kendi cinsinden olan, kendi sevdiin gibi seveceksin"diye buyuran Tanr imdada armay gayet doal bulmulardr.

    Savatan sonra, kk burjuvalarn "hmanizma"s sadece szden ibaretve savatan nceki gerei yabanc bir "insan severlik" olarak kald. Buhmanizm insan kiilii yararna hl biraz teskin etme kabiliyetine sahip isede, halk kitlelerinin ektii aclara, bunlara yaplan zulme kar tamamenilgisizdir. Savatan alnan korkun dersler, sivrisineklerin, kurbaalarn,hamam bceklerinin alkanlklarn nasl hi bir ekilde deitirmemise,kk burjuvazinin de psikolojisini hi mi hi deitirmemitir.Kapitalist Avrupa devletleri sratle yeni bir savaa hazrlanmaktadrlar.Askeri uzmanlar yeni savan kimyasal bir sava olacan ve ykmlar,insanlara sald dehet ve korku, 19141918 savandan nceki savalarglgede brakacan ifade etmektedirler. Askeri meselelerde uzman olan biryazar, yanlmyorsam General Douhet, Mattina (Sabah) adl talyangazetesinin 15 Ocak 1929 tarihli saysnda Amiral Battavia'nn u szleriniaktarmaktadr:"Mhendis General Bourloen'in yapt hesaplara gre, uak kullanmakkoulu ile bunlardan atlan 500 ton kadar fosgen gaz on bir hektarlk bir alan,yani Paris ehrinin kaplad araziyi yarm saat iinde yerle bir etmee yeterde artar bile."

    Albay Bloch ise, unlar sylyor:"Bir eve den 500 kiloluk bir fosgen bombas burada oturanlarn hepsinildrr."Bu bomba patlaynca, 100.000 metrekplk bir bulut vcuda getirecek,etkisi korkun mu korkun olacak. 30 metre geniliinde, 100 metreuzunluunda bir sokak dnelim, bu sokan havas yerden 35 metreykseklie kadar zehirlenecek. Eer hava rzgrlysa, ap bir kilometre alanbir ember iindeki delikleri, kap ve pencere aralklar iyi tkanmam evlerinhepsi zehirlenecektir. Amerika Birleik Devletleri ordusunun kimya levazmhizmetlerinin efi olan General Fries unlar sylyor:

    "450 kiloluk bir levist bombas NewYork'un 10 mahallesini oturulmaz halegetirecek, bu sevimli mamul ihtiva eden yzlerce tonluk bomba btn NewYork'taki canl eyleri, suyu ve btn gda maddelerini zehirleyecek ve bunlarbir hafta sre ile kullanlamayacaktr."Lord Nalsburg ise, 11 Temmuz 1929 tarihinde Lordlar Kamarasnda yapt birkonumada, 40 tonluk arn gaznn btn Londra halkn ldreceini habervermiti.

    "Kimya savann etkilerine kar mcadele vastalar damkemmelletirilmektedir. Hzla reyip oalabilecek bir mikrop ve bu mikrobakar bir serum aranyor. Bylece bu mikroba bulam olan halk iyilemek iinserum isteyecek, serumu icat edenler de, rnein veba aladklar halkakendi koullarn izah edeceklerdir."

    Avrupa gazeteleri yaklaan sava hakknda bu trl ya da buna benzerhaberleri sk sk yaynlamaktadrlar. Bu makaleleri okuyan Avrupal kkburjuvalar hi phe yok ki, bu gazlarla ocuklarnn, karlarnn, ihtiyarlarnnzehirleneceklerini anlayacaklardr.Londra'nn, Paris'in, Berlin'in byk meydanlarndan birinde birka hrsz,birka haydut toplanp hangi mahalleyi soyalm, bu ii nasl kvralm, diye uluorta tartmaya kalkacak olsalar, kk burjuvazi, "toplumsal bakmdantehlikeli" olan bu vatandalarn bu mtevaz niyetlerini u ya da bu tarzdanlemek iin, mutlaka harekete geecektir. Oysa milyonlarca insan kitlehalinde ldrme tasarlarn herkesin nnde gazetelerde, Millet Meclislerinde,Cumhurbakanlarnn verdikleri ziyaretlerde tartlan son derece, ama ciddenson derece cani ve toplumsal bakmdan tehlikeli olan "insanlara kyanlarn"niyetlerini nlemek, kk burjuvalarn hi mi hi akllarndan gemez."Hmanizma"y bir tarafa brakalm. Mlkiyet hakkndaki igds ileinsanolunun yeryznde yaamasn salama igds kk burjuvalardabir korku bir tasa uyandracak gibi gelir, kk burjuvadaki rahatna dknlkeilimi kendisini: "sava istemiyorum!" diye haykrmaa zorlayacak gibi gelir.Yoo, hi de byle bir ey yapt yok.Sovyet iktidar Avrupa hkmetlerine derhal silahlar brakma(silahszlanma), sonra da, silahlar drt yl iinde brakma tasars nerdiizaman, kk burjuvazi bu teklifleri duymamazlktan geldi. Bu teklifleri elbetteki duydu. Ama dar ve gelenekler altnda ezilip kalm alan dncesinin ileyitarz kendisine, bu basit, aydn ve kelimenin tam anlamyla insanca olannerinin gereklemesi mmkn olmayan, tamamen hayalci bir ey olduunudndrd.Daha baka birok ey kk burjuvazinin gzne gerekleemez vehayali gibi grnd. rnein, Fulton'un buharl gemisi, Yablokin'in elektrikampul, zgr ve cesur zeknn kltr yaratan, yaam zenginletiren bugcn kazand saysz zaferler kk burjuvazinin gzne byle grnrd.Kk burjuvann temel koulu udur: "Byle gelmi, byle gider". Bukelimelerin kard ses bir saat rakkasnn otomatik hareketini dndrr.Kk burjuvazi gerekten, sahiden rmektedir. Tpk "her balk batankokar" dedikleri gibi.Kk burjuvazi Sovyetler Birliindeki devrimci dnceye sahip iilerinve kyllerin "yrtclardan ve asalaklardan temizlenmi ii devleti kurmak"amalarn da hayali ve gerekleemez bir ey sayar.Sovyet gazetecileri, "evdeki pislikleri" sprp sokaa atmakla kkburjuvalara bol bol yedek "dnce gdalar" vermi oldu. Bu rmartklarla beslenen kk burjuva tekrar canlanr, mutlulukla glmser, kendisoyundan olanlara gz krpar: "Greceksiniz bu tutmaz, yine bizim dediimizkacak."Sevinmee ne haklar var: Evi her trl pislikle kirleten, hl da kirletmeedevam eden kendileri deil mi? Kibirlenmee haklar var: i kyl iktidarnndemir bir sprge ile temizlemee alt pislik, amur, toz yn, her eyyzyllar boyunca bunlarn yarattklar gerek, kk burjuva gereidir.Tanrnn inayetine ve "ahrette, cennetteki gzellerine inanmasna, laftakalan "dncesine ramen, kk burjuva son derece "maddi"dir. Hereyden nce, yeryzndeki refah ile ekonomik refah ile meguldr. "okyemek, pek az almak, pek az dnmek" ister. Onun iin: "te bak eker

    azald, yumurta bulunmuyor, tereya ise aslann aznda..." diye mrldanr,sylenir, szlanr durur.Bunlarn 1916'dan beri azaldn, devrim dman generaller ve kkburjuvazinin "ideolojik nderleri", Rusya'y kurtarmak iin, emeki halknldrd ve ekonomisini mahvettii yllarda btn bu "gda maddelerinin"hemen hemen yok olduunu elbette ki unutmutur. rnein Napoleon'unMoskova seferinin, Kornilof, Denikin, Kolak, Vralgel tarafndan giriilen vezel mlkiyetin trl "dealistlerinden ilham alan gemi azya alm daha baka"yurtseverler" tarafndan giriilen harekt yannda ocuk oyuncanabenzediini kk burjuva unutmu gibidir. Yedi yl sren sava yzndenmahvolan lke ekonomisinin daha geni apta ve teknik bakmdan 1914ylndan ncesine oranla da mkemmel ekiller iinde gelitirildiini kkburjuva grmek istemez. Alkn olduu deerlendirmeler emberi iindeskm kalm olduundan, kendisini ahsen ilgilendirmeyen her eye karkaytszdr, slk alp: "Eskiden ne ok vard, imdiki ne kadar az!" der veSovyetler Birliinde akl banda insan, ii ve kyl kitleleri arasndan kmkltrl emeki saysnn hzla artna da gzlerini yumar. Tabii, bunun byleolmas iine gelmez, onda dmanlk duygular uyandrr.Rus kk burjuvasna, bilinmeyen zamanlardan beri akla kar birgvensizlik, hatta bir dmanlk alanmtr. Kilise buna gz kulak olmu,edebiyat da yardm etmiti. Gogol'un Mektuplarndan bugne kadar gelenbyk Rus yazarlar arasnda, akm yaratc gcn, insanla ettii bykhizmetleri gz nnde tutarak, deerlendirmi bir kimseye pek rastlamayz.Leon Tolstoy, Gnce'sine 1851 de unlar yazmtr: "Bilin insann banagelebilecek en byk beladr." Daha sonra, Arsenyeva'ya yazd bir mektuptaise: "stn zek insan tiksindirir" demiti. Bu dnce, bu byk yazarnbtn ahlak felsefesine szm, byk sanat eserleri zerinde de etkisinigstermitir. Dostoyevski'nin de aklla hi ba ho deildi. Bilin altnnkorkun glerini, igdnn glerini dahice gstermitir ama zararl daolmam deildir: Leonid Andreyev'e gre dnce insann dmandrayrca, dnceyi o bir "ehvet prensibi" heyecann bir yz olarakdnrd. Gnmz