Ό. D.'

DI S S ERTAT10DE

VETERI FlΝ«=!=äs£ jjkss,

quam

VENIA AMPL. FAC. PHILOS. UPSAL.

PRiESIDE

Λί,φ. //IC FR. NEIKTER,Eloqu. et Polit. Profess. Reg. et Skytt. Reg. Acad.

Litt« Hum. Hist. et Ant. ut et Reg® Soc.Scient. Ups, Membro.

publice defendet

GUSTAFUS ADOLPHUS HALLMAN,nericius.

IN AUDIT. GUST. MAJ. D. XII MAJI MDCCXCVIII.

η. a. m. s.

UPSALIiE,Litteris johan. jfredr. eoman , Reg. Acad. Typogr.

υ

MONSIEUR

03ΛΜ ΘΜ

s>

/6ΠΡ

LIEUTENANT COLONEL ET AIDE

ΡΕ CAMP GENERAL DU ROI,

å MON

JDaignéz Mesfic

SEIGNEUR

urs reccvoir cette marque du pro·

MES

70

tres humbleGUSTAVE ADOLPHE

MONSIEUR

LIEUTENANT COLONEL ET CHEVALIERde i/ORDRE ROYAL de l'EPEE,,

SIEUR

d'AXBERGS -HAMMAR

fond refpeci avcc le quel j'ai fhonneur d'etre:

SIEURS

TRE

fervtieurHALLMAN.

KYRKOHERDEN0FVER

AXBERGS OCH HOFSTAD FÖRSAMLINGARHÖGÄREVÖRDIGE OCH HÖGLÄRDE

HERR MAGISTER

SAMT

HÖGÄDLA FRU

HINDRINAELEON,HÅLLMAN.,född HÖIJER

MINE HULDASTE FÖRÅLDRAR!

JFor mitt hjerta kan ingen fållhet vara ijufvaro an att vifatackfamhet emot de båila Foråldrar; men i fall jag kundetro, att det någonfin for mig blifver mojeligt, att hos EDER af-borda min ikuld, då vore blotta yppandet af en fådan tankatillråckelig, att bevifa det jag icke en gång kånde vidden och vär¬det af EDER godhet, och få mycket mindre vore den fammavård. Upptagen då denna ringa gåfva, blott fåfom ett vanligt,men (kyldigt offer af den Sonliga vördnaden.'

Jag fkall alltid (katta mig lycklig, om jag kan fortjenaatt nämnas

EDER

lydigile Son<L A. HALLMAN",

DE

VETERI

FINMARKIA.

§. I.

Qua^lriennio ab hinc clarisiimus Philofophiae Candi-datus «Sc brevi pofc laurea Philofophica donarus,jam vero fato immacuro prsereptus, Dominus Jon. Wilh.Carlstr0m disfertßtionem Hiüoricam exorfus eft de ter-ris ad mare Album «Sc Occanum giaciaiem, ad orientemillius maris, quarum frequentior mentio in- veceribus pa¬triae noftrae Hiftoricis occurric, quarumque fitum recentio-res antiquarii conjedturis minus adfecuti funt. Fueruntpraeter Finmarkiatn, Suitbiod Koldu (Svecia frigida), Htt-nalandia, Bjarmia, Rifalandia, Glefisvallßeiraudsgard, Jo-tunbeim, Svalbard, Gränland, (cum (jronlandia non con-fundenda regio) «Sc Smambijaland. Exigua quidem &minura regna regiones iftac qua maximam partem con-ftituerunt; Ted habuerunt hoc cum tota prifca Scandina·via commune. Prae ceteris vero Septentrionis terris ar-tibus, divitiis Sc luxu floruerunt. Quod licet minus pro-babile de terris adeo verfus ardtoum polum remoris Scrigidisfimo fub ccelo narrari videatur, minus tacnen mi-rabimur, ut rnerces indicas hac via per aliquot fteculain Europam feptentrionalern venisfe noverimus. Causfamvero cur Scriptores noftri recentiores terras illas aliis inlocis qusefiverunr, ex perverfa inrerpretatione vocis Au-A fler-

$ De Finmarkia.

ßervegur, vel Orientis terrae, natam fuisfe beatus au$ordocuir; etenim cum Aufterveg faepius in fcriptis Islan-dorum litora maris Baltici ad Orientem iignificet, hanc ß-gnificationem ubique obrinere crediderunc; cum non ob-iervaverint, Aufterveg esfe nomen ßppelativum, non pro-piurn, idemque jac ß diceres: terms verjus Ortum pa¬ßtas. a) In terras vero, quas Sveci prifci navigandaverfus orientem peterenr, nautae Norvegi non nifi ventoborea venire poruerunt, usque dum per fretum Orefun-dicum jam pervenisfent; itaque Norvegi eriam regiones,,quae ipfos ad orienrem fpe<ftarunt Aufterveg dixerunt}quae diverfe ab iis erant, quae Svecis ita vocabanrur.Prsefertim vero hoc de itineribus Thrandenfium Sc Ha-logaiandorum valet, qui ut viciniores, faepius mare Al¬bum navigarunt, fua in id itinera Aufterveg dicentes,cum veg Sc viam Sc terram, quae via petererur denotaret.Pari modo Sveci Dani, & Norvegi fuas in Britanicasinfulas Sc Gallica linora expeditiones JVejterled Sc Wefter-veg nuncuparunt, Sc Saxones Norvegiam Norwegen, cumaGermaniae litore Aquilonem verfus ire oportuerir. Situmiftarum regionum, quem determinare DiiputationibusAcademicis ßbimet propofuerat b. m. au£lor majoris uti-que moiis erir, quam ur toti huic oneri ab au&ore religiomeos humeros fupponere aufirp, Speraverim tarnen me fpe-

cimeo

a) Austerveg hoc fenfu iaepius poni, nnico tantura exetnplo con-firmare volumus. In Pifslavotta Saga. p. 2. legitur: Dheir hafdi&feed hans ftiornu i außervegum. Svecis Finni di£H funt ößermenvide Recesfim Cahn: Legiferum Finlandiae Gßerlands Lagman ncftrSilixerunt". Angli vero nos cum Danis & Norvegis eandem ob canfamOftmanos dixernnt. Ipfe Verelius fenfifc ,'voce aufterveg non fem»per Rasßse & Livonise litora ad Balticum mare intelligi, it^qaein C. VI Herauis jaga , per Norbatn explicat.

De Finmarkia, $

cimen Academicum editurum, ii partem tantum hujusprovinciae eamque primam & facillimam mihi 'vindicematque aliquot momenta Hiftoriee veteris tantum Fin-markiae exponam, oranem le&oris indulgentiam nondeiideraturum fore.

§. 2

Qui mare Album navigarunt, qua maximam, ut di«ximus, partem fuerunt Norvegi, &ex Norvegis praecipuiyqui maxime verfus Septentrionem habitarunt. Ceterisifta navigatio rarior fuit. Gonftat tarnen Sc Danos eo ali-quando venisfe, ut «Sc Svecos, praefertim qui in OceaniSeptentrionalis litoribus habitabant. b) Causfa itinerumSc commercium Sc latrocinia erant. Bjarmia in primishoc tempore nundinis fuis famofa fuit, inque Bjar¬mia opulentum illud ad Dvinae oftia Sc piratarum dire-ptionibus opportunum emporium, cum templo Jumalae ma-gnificentisfimo, ad quod diripendum avaritia faepius pira-tas incitavit. Plerumque triftem habuerunt illae incurfio-nes exitum, aliquando tarnen latrones ialvi evaferunt.

Α % Αι

b) Ex Svecis Heraudi cum focio fuo Bofio in Bjarmiam expeditiofufius in ejus Hiftoria vel /aga narratur« De loco vero ubi habitavithic Heraudus ambigitur, quem alii ex verbis, quaiia in typis vulgatahujus libri editione leguntur, ex Oftrogothia credunt; alii vero potiusex Veftrogothia, cum Eißra Gautland pro Veßra Gautland per fcri-bendi errorem leftum credant. Nec fi Hiftorae ifti ulla fides ponendaiit, fieri potutt, ut Heraudus, ad hujus temporis navigandi^ morem,adeo brevi tempore in Bjarmiam ab Oftrogothia ire potuerit, vel utBjarmii ejus latrocinia ulturi inträ tam exiguum temporis fpatium perfretum Örefundicnm in Oftrogothiam pervenirent. Heraudus itaque ifteVeftrogothus ab altero , qui in Oftrogothia habitavit diverfus fuisfevidetur. Vide Tiigrtn IVeßergotlands Hifioria pag. 107.

Regem Ericum Edntundi filiutn mercatores ad pelles pretiofasemendas in Bjarmiam ablegasfe auftor Hiftoriae Hauk Haubrek tradit*

4 De Finmavkia.

At in praefenti non noftrum eft confilium , ut B j arm ίο-rum res enarremus; fed Bjarmias mentionem eam Tan¬tum ob causfam leviter attingendam duximus, quia mo«nere neeesfum credimus, quam ob rem Finmarkiam interreliquas hujus piagae terras, non folum non iilentio o-

miümus, fed primam etiam memorari voluimus. Ut enimprima fait terra proster quam in glaciale mare euntes na-vigare oporruir, ita quoque ab ejusHiftoria in hac mate¬ria ulterius perfequenda ordiendum erit,

§· 3·Finmarkiae nomen noftro asvo dicitur tantum pars iilaLaponioe j quoe adhuc provincia eft, Norvegioe. d) Olim

nomen illud latius patuit, cum partem quandam LaponiseSvecanoe e) hodiernae & univerfam Laponiam Rubiicamfuo

d) Vox Mark vei Mork variam habet fignificationem; interdumlimites regni cujusdam, fed in noftra lingva fsepius filveftrem, montofamex afpretis obteftam terrara denotat, quod indoli provincise hujus ap-prime convenit. Hinc Morkweden nomen iilvae, ut & Kolmork.Veteribus regio ifta non Finmark fed Finmork, vel fnnpliciterMorkin dicebatur.e) Quousque Finmarkia fe verfus auftrum per hodiernam Lapo¬niam Svecanam extenderit haud facile erit di6tn. Quaeni enim usquead faeculum XI infignem Laponiae Svecanae partem cum iinitimisNorlandiae provinciis, & ni fallor parte Oftrobothniae infederunt. CumSigurdo Ring bella gesferunt (vide Norna Geßs faga) & fsecuio de-mum XI Quaeni, ut Adamus Bremenßs, qui eos Amazonas nuncupat»refert, exercitum Svecanum ab Anundo Regis Edmundi filio eontr»fe duftum venenatis fontibus necarunt. Cujus Lingvae & originis gensilla Quaenorum fuit cum ignarisfimis ignoro: eos tarnen Finnicas ori¬ginis ut credam, animus inclinat. Nec conftat quando & quomodoregnum illud iiniit. Nomen vero adhuc apud Danos reftat. VideKongl. Refcript tili Amtmannen öfuer Finmarkens Amt dat. Martii d.6 anno iföo, Ubi imperat Rex Danige, ut prsefeétus bene exciperet

De Finmavkia, 5

fuo ambitu comprehenderet. Sic per fpatium fatis am-plum a finibus Halogalandiee in Norvegia, usque ad flu-men Figo in Rusiia, qui ex Oriente Careliae Svecanaemari albo fe iniinuat, exporre£ta erat. /) Fuit eo aevoa Norvegia, Svecia <Sc Rusiia diftin£ta regio, fuos nonfolum incolas ab his gentibus lingva, & origine diver-fos habens, Ted proprios etiam Regulos, quos tameunon folum poft conditani ab Haraldo Pulcricomo Mo¬narch lam regibus totius Norvegiae, fed ante etiam illatempora Thrandiae 6c Halogalandise regulis tributarios fuisfelegimus. Occurrunt fsepius apud Hiftoricos nomina Fin-markiae regum e. g. Kufe·) Motull, Stökar, Sic. Reges ta¬rnen ifti Finmarkiae magis Cazicos Americanos, quamnoftros reges retulisfe videntur. Perßitit hoc qualecun-que regnum usque ad initium Sseculi XlV:ti, quo Martinusquidam, qui Haquini Magni iilii Norvegorum regis tem-

A 3 pore

advenäs Quaenos, qui Svecicae esfent ariginis, quo1 alii illius gentis eomigrare peliicerentur. Finmarkfke Magazin ρ. 30ό.

Neque fines Quaenlandiae verfus orientem quis facile definiet. Sedconftat eam ab occidente fuisfe Thrandiae & Halogolandiae Norvegiaeterris finitimarn, quae Finmarkiam ad feptentionem habuerunt. Sie ali-quatn quoque partem Noriandise & Laponise noftrae iine dubio infede-runt, unde faciie erit perfpeftu, quid de Schoningii opinione aefti-mandum fit, qui univerfam Laponiam hodiernam ambitu prifcae Nor¬vegiae fuisfe comprehenfam dicit. Sed Quseni, qui fseeulis HaraldoPulcricomo & ante & poft proximis, ea tenebant loca, nunquam aNorvegis dotniti neque Iis fubje&i fuerunt.

f) Hunc faltem fluvium Rex Daniae Chriftiernus IV limitem anti-quum Finmarkiae fuisfe contendit, cnm hane terram a Rusfis anno1505 repofceret: All den egen fraa Wardö huus i fydofl intill dethvide hav. Item: Fraa IVnrdoo-huus i fydoß intill Vigo frommenhorer Norges Krono tili; ja att Kongerne i Norge ha/ve tillforn.frakt fitt imperium endog her över paa den andre fide af det hvidehav, og famled der aarlig /kat*

6 De Finmavkin.

pore vixit, ultimus Finnis imperasfe dicitur. g) Brevienim peft hunc annum flos hujus regni emarcuit. Rusftenim Novgorodenfes,deilrufl:o prius Carelias (Kyrialands)regno, cujus orientalem partem fibi fubjecerunt, occiden·tali a Svecis brevi vindicanda , hanc etiam remotam licetdebilem & pauperem gentem adgresii funt, territorii in-fignem partem usque ad flumen Pasvig iibi fubjicientes.Reliquoe partes Norvegis & Svecis cesferunt. Plurimainde de limitibus regnorum feptentrionalium in Laponianata funt jurgia, inter Danos & Rusfos adhuc non pla¬ne coropofna. Inter Svecos vero & Danos anno 1751fublata funt. Finmarkia itaque a Finlandia follicite di-ftingvenda, Utriusque quidem habiratores Finni diceban-tur, vix tarnen evinci poterit Finlandiam Finmarkiaeregibus fubje&am fuisfe. h)

g) Nomen Martinus indicare videtur regulum illum Chriftianaefidei fuisfe. Sed lubens fateor memet nullam Chriftianismi Finmarki-ci mentionetn eo tempore faftam legisfe.

Ii) Finni ifti partem gentis fuisfe credimus, quae gfoti majoribusnoftris nuncupafea eft & ante Gothorum adventum has terras tenuit.Haec opinio non folum teftimoniis Islandorum, qui cum immigranteGothica gente prifcam etiam lingvam abolitam fuisfe teftantur, fedetjam ex locorum nominibus propriis conilrmatur, quorum haud exiguapars pregrinae eil originis, plurimaque a Finnica vel potius Lapponicalingva commode derivari queunt, ut faepius jam alias demoniiratumeft. Itaque Doitisfimum Schöning·, qui Gothos Jothosque eandemgentem ob nominis fimilitudinem docet, errasfe credimus, praefertimcam illa fimilitudo foni qua maximam partem facesfit, fi Gothorumnotnen ad veterem pronunciandi modum per Gauthos efferremus. Ety-tnologica Fennici nominis origo nobis etiam minus conftat. Suntquicre-dant eos ita a Fen Goth. paiude diétos, cum Finlandia paludibus refer-ta fit. Aft praeter quod falfa plerumque funt Etymoiogorum com-menta, qui incolas a terris denominatos putant, cum contrariumfere ubique obtineat, gentes Fennicae multas tenuerunt terras, quae

De Finmarkia. 7

τ ■ §· 4.Incolce terrae illius noftro ίενο Lapones dicuntur,olim vero Finni : Lapponum nomen quod omniumconfenfu recentioris & dubise eft originis, in antiquiori-bus patriae mooumentis non reperitur, fteculo X!I vixantiquius. Primum quantum noverim occurrit in feriptoquodarn a Bornero in fuis Sagoflocker vulgare», quod Fun·din Νorvegar vel Dete&a Norvegia infcribitur & de cu¬jus aetate amblgitur, adeo ut nonnulli Saxonem , qui e-tiam nominavit Lapones eo antiquiorem putent. In Ety-mologiara vocis Z^o non noftrum eft inquirere, maximetamen nobis arrider opinio, quae vox Lapo Fennicse velLaponicae esfe originis docet, in qua hngva vox quae-dam Lapot fuisfe perhibetur, unde Lapo per profugumexplicari posfe credunt; alii tamen, inter quos Ihre Lapoidem ac Jortilegum denotare fufpicantur. i) llii vero, La¬pones profugos diifcos putanr, quia fedibus fuis a Suo-violaifis vel Finnis hodiernis eje£li fuerunt, qui in vete-rum incolarum nomen cum posfesfione ipfius terrae, in-

cer-

prae ceteris paludofae dici nequeunt, e. gr. Finveden in Smolandia &Finmarkiam hane noftram. Voces gfotun & Finne promifcue aliquan-do ufurpatae videntur. Sic idem homo Suade Finne & Suade ^otundicitur. (Sturlesos Harald Harfagers Saga C. 25.)

Möns Dofre quem Ferma Fennico nomine ab inhabitatoribus Jo-tis nominatum idem Sturlefon refert, huic opinion? etiarn quandamfpeciem conciliat. Fortasfe gfotun & Finne eadem nomina appellativafunt, diverfis lingvis expresfa. Celtica enim Jingva Fian Gigantemiignificat, pari modo quo £?otun Islandica. Finnos noftro sevo nonesfe gigantes apparet; probabile tamen eft antiquoe Finnos fuisfehodiernis longe proceriores.

i) Utraque Etymologia obtinere poteft, eo tamen rnodo , ut pri-tno profugum, dein fortilegum hoc nomine veteres dixerint; profugienim ifti vanitati magicse artis dediti eranfc, vel esfe putabantur.

3 De Finmdrkifi.

certum quo faeculo, fuccesferant, prifcis Finnis iniilvas & folitudines fugere coa£tis, ubi avitis fuis quae-ftibus, pifcarui, venatibus & rei pecuariae Lapones appel-lati libere, induigere posfenr. k) Dupplicis iraque originishodiemos incolas in Laponia esFe credimus : alios veterum Finmarkise incolarum pofteros, advenarum alios quiex Finlandia hodierna eo perveneranr. Hinc LaponiaeNorvegicae incolae noftro etjam jevo inter fe diftingvun-tur, Norvegis alios Finnos, alios Lapones nuncupancibus.Qui mare proxime habitanc Finni adhuc dicunrur,qui in montibus Lapones. Utrique quidem ad magnamFinnicam gentem, quae non folum Finlandiae & La-poniis infuler, Ted etiam per non contemnendam partemRusfiae, eoae, tarn in Europa, quam in Aiia fe diffunditaccenfendi funt.

Skritfinnos veterum eosdem fuisfe cum Finnis noftraeFinmarkiae plurimi perfvaii funt, fed inre tam obfcura Ve»nia concedatur conje&urae. Probabilius credo hos abillis diverfos fuisfe & Skritfinnos in montibus, qui Dale-karliam & vicinas terras a Norvegia dividunt errasfe,ubi Sturlbson Finnos fuo sevo etiam vixisfe narrat.Hoc quoque modo Adamus Rremensis eos coliocare vi-detur, cum Skritfinnos inter Sveciam & Norvegiam habi-tare dicit. Paulum vero Diaconum aliosque FinmarkiamUt Skritfinnorum terram videri defignare inficias irenolumus. Sed parum refert, quid exteri nomine gentis,quam ipii parum nosfent, noftratibus ignoto fenferinr.Terfinni, ita a Trinnes di&i, Laponiae Rusficae habitato¬res

k) Vide hac de re Celeb. Porthan in Disfertionibus de Bircarlisin notis ad Pauli gußenii Chronicon Epifcop.

De FinmarUa. 9

res fuisfe putantur. Origo vero nominis Skritfinnar in-certa eil; praefertim cum Glaus Magnus eos non Skrit-finnar Ted Skrikfinnar vero nomine nuncupatos dcceat.

§. 5.Ut hifce momentis, qusc (umatim de fatis Finmarkiae

haclenus attulimus, cum indi£ta nobis brevitas gmpliorisdifciisfionis liberratem reftringatqnliquid feneremus lucis,ob-fervandurri nobis credirnus, Finnos, qui regibus Norvegiaetributa pendere iolebanc, id invitos fecisfö Sc armis ple-rumque coa&tos. Tributa iiia plumis avium, pellibustarandorum urforum & marrium, osfibusque balaenarum& funibus ex coriis phocaruni «Sc triebecorum Rofmaro-rum (Wallrofs) &c. abfolvebantur °)· Commercium poftHaraldi Pulcricnmi aevmn fibimet folis reges Norvegiaevindicarunt, civibus omnem cum Finnis mercaturam fubcapitali pcena inrerdicentes IJ. Sic monopoliurn iftiuscomrnercii Regale fuit. Reges vero jus fuum alicui ci-viiirn fuorum Feudi vel provinciae nomine aliquando con-cesferunr. Quo aftimo Finni hanc ryrannidem perpesiifunt faeile erit intelle&u, cum nulla tyrannis monopo-liorum fit feedior. Vix niii vi & armis Finni adigi po-tuerunt, ut jusfa capesferenr, ideoque provinciam hosreditus coiligendi viris audacisiimis Sc profligårisfimisNorvegi iaepius permiferunt. Nec Haraldus Grafeldalio modo quam terrore fe jus illud tueri posfe arbirra*tus eft, quod prseeipua fuisfe fertur expeditionis, quamin Bjarmiam fecit, caufa tri). Inter regiones, quas HaquinusJarl anno 978? iß diviiione Norvegiae cum Haraldo Grdnfke

B for-

*) Vide Periplum Otheri Vi.I) Vide Schöning Nordes Hiftoria T. II. p. 453.m) Vide Harald Graf. S. c. 14. Schöning. T. III. p. 89«

ία De Finmarkia.

iortitus eft, Finmarkia erat, five jus Angularis commercii inFinmarkia. Perftitir hoc qualecunque triburuni usque adannum 1316, quo cum ipib Finmarkiae regno cecidir.Anno 13 13 Rex Norvegise Haquinus Magni filius rardamfolutionem triburi Fennici indignatus quendam GysferGälte eo ablegavit, ut hoc vectigal exigeret. Hic Finnosminis ad iilud pendendum coegit, & Regulum Martinumpepulit, ut ad Haquinum veniam intermisfi tributi peti-turus proficifceretur. Triennio vix elapfo Rusfi ex No-vogradia ingruences, non folum Finmarkiam populatifunt, Ted per illam etjarn in ipfam Norvegiam irrupe-runr, ferro & flammis omnia devaftantes. Ex hac irru-ptione bellum inrer Regem Norvegias & Principem No-vogradorum exarfir, quod per decem annorum induciasanno 1326 ad quoddam tempus refedit. Dein Novo-gradenfibus anno 1477 a Principibus Mofchoviae fuba&is,hi in illorum jura in Finmarkiam fuccedere voluerunr.Cum Norvegis vero eam pepigerunt pacem, ut quisque par¬tem, quam fua gens jam occupaveranc retineret, usquedum Iis illa certis condicionibus penitus toll i posfet, quodfruftra faepius tentatum eft, inprimis poftquam Rusfi >

cum Dani hanc rem nimis urgerent, jus fuum in quan-dam partem illius terrae in Svecos tranftulisfent Sed

ut

η) Rusfi olim imperium poftularunt in Laponiam Tornavien-fem & Kimienfem, quod tarnen a. 1595 in Svecos tranfiulerunt* Svecietjam fibimet in aliquot porfcus & firms Finmarkiae ad Oceanum fepten-trionalem jus quoddam competere dixerunt, cui petitioni Dani fe ve¬hementer oppofuerunt. Hinc variae inter exa&ores Svecos & Danosin percipiendis veftigalibus rixas. Dani Hiftorici perbibent, Ted nefeiaqua fide, Svecos ilium pacis Thevfinenfis, articulum quo Rasfi Laponiae·illam partem, quse Oftrobotniam & finum Faranger interjacet, fibicesferunt, fummopere clandeilinum voluisfe, quo confufa aliquandolimitum memoria, fibi quosdam finus Finmarkia; ad Oceanum, prteten-

De Finviarkia, χι

ut järn diximus omnia inter Svecos Danosque hac de redisfidia, quae antea, praefertim inter reges Carolum IX &Chrittiernum IV, multa ira & magnis motibus agitata fu-etunr, tandem anno 1751 Commisiione ita di&a limitum(Grånfe - Commisfionen) in perpetuum, ut fperamus,,cesferunt.

§. 6.Mores gentis fuisfe feruntur, quales barbarorum%

qui ex fera vita parum adhuc emerferant. In venatibus,pifcatu atque paftu tarandorum toti per vaftas folitudinesvagabantur. Abs qua condirione vitae nequidem hodier-ni incolse multum abfunt.

Praefentem o) enarrare hujus regionis conditioneniab noftro inftituro abhorret, qui Finmarkiam tantum ,

quatenus ejus notitia ad illuftrandam Geographiam no-B 2 ftram

Γο lioc a Rusfis transmisfo jure, arripere oblata occaiiotie posfent»Sed a quodatn Francogallo, qui bello Sveco Rusfico interfuerat fecre-tum illud evulgatnm dicitur, adeo ut notitia ejus ad Orteliumpervenerit, qui in novis tnappis Geographicis Sveciae limites ad banc pa-cem correxit. Hoc modo rex Danias id tandem refcivit. GebhardtGefch. von Dennemark and Norrivegen Ρ. II. p. 926. Videtur tarnenomne prifcum Norvegorum in Finmarkiam imperium in eo praefertimconftitisfe, ut alias gentes a commerciis cum Finmarkiae incolis arce-rent. Tributa enim pendere noluerunt Finni, nec ob paupertatempendere multa potuerunt. Norvegi vero cum raperent, fe tributa exigeredicebant. Vide Torf^eus Η. Ν. Ρ. II. p. 32, - 34. Ol. Tryggv.S. Ρ. II. p. 182. Sed mercatus cum Finnis aliquanto lucrofior fuisfevidetur, itaque reges pro favoris documento amicis fuis & cognatisid commercium aliquando permiferunt. Harek ab Thiotta vir magnaeaiiftoritatis, regibus Svecise & Norvegiae affinis, id ter.uit, jam fub titu-lo Finferd, jam nomine Finkaup oc Konungs fijßi i Morkinne. (OlofHar. Saga. c. tio & i8oQ Feudatarii illi Vicarios, qui hoc tributum.fuo nomine exigerent, eo ablegare folebant.

o) Qui conditionem hodiernam Finmarkiae Norvegicae nofceré·cupit, adeat Finmark/ke Magazins Samlingar. Kobenhavn 1790«..

/

ι ζ Be Finmavlda.

ftram antiquarn quid conferat nosfe voluimus. Ttaquenoftro voto fatisfiet, ii conftat Bjarmiam ceterasque rer-ras, quas ad glacialem Oceanum fuisfe diximus, praeter- .

ve£ta navibus Finmarkia adeüηdas fuisfe, quod ex piitri-marum Sagarum, quae res Bjarmiar, RTfälandiae Se Jorun-heimii narrant, teftimoniis evincere beeret, niii Sc no·ftrse conditioni, quae brevitarem fectari juber, Sc rei i-pfiös certae notitite unum alterumque (ufticeret. In Hi-ftoria Sturlaugi Laborioii (C. XVI) narrarur Finmarkia aSturläugo, ex vico Halogalandias Rafnifta in Auftervegvel Bjarmiam eunte, priroum proetermisfa: Dha feglar Stur-laugur norder fyrir Halogaland cg Finmorkc Scc. In OlfsSaga (C. 5.) fertur Hiorleifus mulierofus in Bjarmiam prse-daturus, ex meridiana Norvegia verius Aquilonem ivisfe,Sc praetermisfa Nnmedalia Sc Halogalandia portum Fin-markiae antequam in Bjarmiam veniret intrasfe, aliumqueejnsmodi Finmarkiae portum ex Bjarmia redux iterumpetisfe. In Kettil Hengs Saga C.7, Kettil, qui etjam ex Rafniftavenit, Finmarkia? litora praeterve£lui> fertur, antequamin mare Gandvyk, ad quod Bjarmia ad orientem erat,pervenisfet. Sturlpson de Erico Sangvinario (Biodyxe)tradit: Dha for han nord till Finmork oc alt till Bjarma-lands (Haralds Harfagers Saga C. 34.) Thore Hund parimodo Nidrofia navigando, primum verfus boream ivit,dein in Bjarmiam flexit. (Olof Haralds/ans· Saga C. 145.)Idern iter tenuit Haquinus Magni filius: for norr ut tillBjarmalands, (Magni Barfots Saga C. 2.) In Orvad OddsSaga: Oddo dicitur ex Rafnifta, in Bjarmiam Sc vicinaloca, nordur fra Finmork navigasfe Sc in Finmarkia fubiisfeportum j ex quo folvens opportunis ventis Oftium JVina(Dvinae) inrravit, ut & porrum quendam Finmarkia? pa-triam repetens pari modo intravit. Othgri Periplus his■convenic, fed alio loco examinandus.