12 maart 2012 , pag. 11

Ibsen gespannenals een veer

Plaats: De Lawei, Drachten.Voorstelling: ‘BouwmeesterSolness’ van Henrik Ibsen.Gezelschap: De Voortzetting metHelmert Woudenberg, LauraMentink, Iris van Geffen, DebbieKorper, Jelle de Jong, MichaëlBloos. Regie: Frans Strijards.Belangstelling: 150 mensen.

DRACHTEN - ’Horlogedrama-tiek’ worden de minutieuzeverwikkelingen bij Ibsen welgenoemd. De fouten en frustra-ties van een heel leven komenhier in één etmaal tot ontlading.Zelden zal de veer van dat horlo-ge zo strak gespannen hebbengestaan als in ‘BouwmeesterSolness’ van De Voortzetting.

De toeschouwer wordt weinigtijd gegund om alle stukjes vande puzzel op zijn plaats te latenvallen, maar de spanning is vande eerste tot de laatste minuutom te snijden. Blikken vliegenals messen door de kamer eneen kabbelende conversatiewordt een slopend kat- en muis-spel.

Hoe regisseur Frans Strijardszijn spelers zover weet te krijgendemonstreerde hij eerder ditjaar in een workshop fysiekacteren op de NHL in Leeuwar-den. Vanaf zijn roemruchte jaren

bij Art & Pro tot aan deze nieu-we groep ontwikkelde hij eenmethode waarbij het zoekennaar de fysieke spanning in eensituatie vooropstaat, waarna deinterpretatie ’vanzelf’ volgt. Hetresultaat mag adembenemendgenoemd worden.

Je voelt het al als HelmertWoudenberg als Solness eendeur open doet. Deze bijna ge-pensioneerde architect is eendroge, harde man, die alles weg-duwt wat hem niet zint. Diemanipuleert en tegelijk gekweldwordt door wroeging en twee-spalt. De mensen in zijn omge-ving sluipen bang en afhankelijkom hem heen, maar in Strijardsenscenering staren ze hem somsvanachter de glazen schuifpuiaan als zwijgende demonen.

In deze troebele atmosfeerbreekt een werveling van lichtdoor in de persoon van Hilde,een meisje van 22 dat van debouwmeester haar ’koninkrijk’opeist dat hij haar als twaalfjari-ge – terloops - had toegezegd.Laura Mentink speelt haar weer-galoos als een springerige Lolita.Met onweerstaanbare dwinge-landij treft ze hem op zijn zwak-ke plek en ontrafelt ze zo onbe-doeld de halve waarheden waar-op zijn reputatie als architectgebaseerd is.gebaseerd is.HANS BRANS

21 december 2012, pag. 36

Wat zullen weCarver missen

gewiktgewogen

Plaats: De Lawei, Drachten.Voorstelling: Café Lehmitz.Gezelschap: Carver. Spel:Beppie Melissen, Leny Bree-derveld, René Groothof enRené van ‘t Hof. Regie: MirjamKoen. Decor: Gerrit Timmers.Toeschouwers: 150. Nog tezien: Harmonie, Leeuwarden,8 mei

LEEUWARDEN - Naast knispe-rende humor, kleinschalig ab-surdisme en onderkoelde com-passie met zelfs de lulligstemedemens blijft de ondertoonvan weemoed wel het meesthangen nadat het applaus voor‘Café Lehmitz’ eindelijk is ver-storven. Want is dit, na hetdichtdraaien van de subsidie-kraan, nu heus het einde vanCarver?

Wat Carver uniek maakte –niet alleen in Nederland – waseen zeer persoonlijke combina-tie van theater en mime, waarinook de kleinste dingen met degrootste concentratie wordenuitvergroot.

Net als schilders dat doenleren de voorstellingen vanCarver je vooral kijken. Zondercamera leggen ze een vergroot-glas op een vergeten hoekje

werkelijkheid en dan zie je in-eens onzin, humor en schoon-heid op de vreemdste plaatsen.

In de reprise van ‘Café Leh-mitz’ – waarmee ze in 1989 door-braken – is die werking nogonverminderd sterk. De cast isnagenoeg dezelfde als toen,alleen Jim van der Woude isvervangen door René Groothof.De voorstelling is gebaseerd opeen fotoreeks van een Hamburgscafé dat vooral gefrequenteerdwerd door lieden die in de soci-aaldemocratie doorgaan voor ‘deonderkant van de samenleving’.

Bediening, drank en zelfs eenvoordeur ontbreken echter, netals iets van een verhaal, zodat devier figuren zweven in een ijlniemandsland. Hier telt alleenhet moment: een gebaar waar-mee ruzie of vrede wordt ge-maakt, een knoop wordt aange-naaid, of iemand blijft slapendhangen met zijn neus aan dehoek van de tafel.

Zo zijn er wel honderd mo-menten in deze korte voorstel-ling die uit hun eigen banaliteitworden opgetild door een kleinewending, een subtiele overdrij-ving, maar vooral door het enor-me meesterschap waarmee datalles wordt uit gevoerd.

Wat zullen we Carver missen.HANS BRANS

06 februari 2012 , pag. 7

Vakmanschap en enorme hooplol in ‘Calendar girls’

gewiktgewogen

Plaats: De Koornbeurs,Franeker. Voorstelling: ‘Calendargirls’ van Tim Firth. Met:Anne-Mieke Ruyten, HenriëtteTol, Lieneke le Roux, Wivinekevan Wageningen, DianaDobbelman e.a. Vertaling: Cootvan Doesburgh. Regie: BruunKuijt. Belangstelling: 440mensen (uitverkocht). Nog tezien: 30 maart in Drachten, 5mei in Leeuwarden.

FRANEKER - ’We gaan nietbloot, we gaan naakt’. Bloot isnamelijk iets viezigs, naakt ismooi. Met dat esthetische argu-ment haalt Chris de anderevrouwen van de damesclub vanWest-Yorkshire over om te pose-ren voor een speciale kalenderten behoeve van het goede doel.Dat goede doel betreft een slaap-bank in het ziekenhuis waar deman van haar vriendin Annie isoverleden een leukemie. Dekalender – en alles wat daaruit

voortkwam: een film, een to-neelstuk, boeken – werd zo’nsucces dat de club inmiddels aleen paar miljoen heeft opge-haald voor het bloedkankeron-derzoek. De dames van de ’Ca-lendar girls’ bestaan namelijkecht.

Nu is naakt een relatief begripvoor de keurige dames van dedamesclub en ook voor de actri-ces op het witte doek en op hetpodium. De ’voorbips’ (een termdie ooit door Kees van Kooten isgemunt) was sowieso taboe enook andere edele delen werdenspeels bedekt door taartjes,breiwerk en zonnebloemen.

Maar de charme van dezeuitgesproken Engelse comedyligt toch wel in de combinatievan knus-gezellig-traditioneelaan de ene kant en doodgewonevrouwen die een heus taboedoorbreken aan de andere kant.

’Ik ben geen twintig meer’,zegt een van de vriendinnen dienog overtuigd moet worden. Nadie leeftijd vindt men het vrou-

wenlichaam kennelijk niet meertoonbaar.

De film uit 2003 en de lateretoneelbewerking waren kaskra-kers. Maar doet zo’n typischBrits product het ook op Neder-landse bodem, waar we mis-schien toch wat minder preutszijn?

Regisseur Bruun Kuijt heeft detypische Engelse sfeer gehand-haafd. Hij maakte van ’Calendargirls’ een vlotte komedie meteen vleugje verdriet maar vooralmet bruisende dialogen die deene na de andere klaterlachveroorzaken.

Dat is natuurlijk vooral tedanken aan een prachtig ensem-ble van zeven door de wol ge-verfde actrices, die met elkaarbehalve vakmanschap ook nogeens een enorme hoop lol uit-stralen. Het is mooi om te zienhoe ze ieder hun eigen karakteren eigenaardigheden hebben entoch zo’n hechte, warme vrou-wenbent vormen.HANS BRANS

10 november 2012, pag. 52

De charme van hetmerk Wittermans

gewiktgewogen

LEEUWARDEN - Drie Witter-mansen op één podium - vaderJoop, zoon Mads en dochterMargje - en dan ook nog in eenfamiliedrama dat veel overeen-komsten vertoont met het verle-den van de acteurs.

Het levert volgens de makersvan ‘De zuipkeet’ een vermen-ging van spel en werkelijkheidop die een extra laag toevoegt.Maar voegt het iets toe, of is heteerder ballast?

Doordat de personages zich inhet begin afzonderlijk tot hetpubliek richten, blijft het besefgroot dat je naar de familieWittermans zit te kijken. Schrij-

ver Marc Linssen construeerdevoor zijn acteurs daarentegeneen verleden rondom een tevroeg gestorven moeder die nietoverweg kon met het alcoholis-me van haar man. Naar wiensleven zit je hier nu te kijken?

De vraag wringt te meer om-dat de personages net wat teeendimensionaal zijn. JoopWittermans heeft als vader geenenkel besef van de ellende die isaangericht, waardoor zijn gewel-dige gevoel voor gelaagdheidweinig uitlaatkleppen krijgt.Mads Wittermans is fantastischals zichzelf bedriegende clown,maar waarom hij terug zouwillen naar dat destructieveverleden blijft een raadsel. Marg-je Wittermans is de meest tragi-sche, maar omdat al het inzichtuitsluitend bij haar ligt, krijgt zeiets van een pilaarheilige.

En toch, ondanks die minpun-ten, is de Zuipkeet een aantrek-kelijke voorstelling. Er zit humorin, verrassing, drama en vaart.Maar het meest aanstekelijke istoch wel de charme van hetmerk Wittermans.HANS BRANSHANS BRANS

Voorstelling: De Zuipkeet.Joop Wittermans, Mads Wit-termans, Margje Wittermans.Plaats: De Lawei, Drachten.Toeschouwers: 300 (uitver-kocht). Nog te zien: 10 en 11nov. Drachten, 30 nov. Gorre-dijk, 8 dec. Sneek, 9 dec.Heerenveen, 20 en 21 dec.Leeuwarden; 19 jan. en 15maart in Gorredijk.

27 januari 2012 , pag. 7

Luca en Blok spelenspel met acteurs

gewiktgewogen

Plaats: De Harmonie,Leeuwarden. Voorstelling:‘Doek!’ van Maria Goos. Spel:Peter Blok en Loes Luca. Regie:Aat Ceelen. Belangstelling: 550mensen. Nog te zien: 24 maartin Drachten.

LEEUWARDEN - ’Doek’ is hetlaatste woord in een toneelteksten als het ding valt in het thea-ter is de illusie voorbij en beginthet echte leven weer. Maar te-genwoordig wordt het doekzelden meer gebruikt. Descheidslijn tussen toneel en dewerkelijkheid waarin ieder z’nrol moet spelen is lang nietmeer zo scherp.

Dat is het uitgangspunt van‘Doek!’ van Maria Goos. Hetgegeven mag dan niet erg origi-neel meer zijn, toch weet deschrijfster er zelfs met een mini-male bezetting van twee spelersiets bijzonders van te maken.Die twee zijn Loes Luca en PeterBlok, die bewezen hebben metde grootste lol en souplesse vande ene rol in de andere te kun-nen springen.

Als het denkbeeldige doek in‘Doek!’ opgaat zien we hen alstwee echtelieden op de obligateChesterfield-bank. Al gauw ont-spoort de amusant-pathetischedialoog en blijkt dat we te ma-ken hebben met twee acteurs.Richard is een veeleisend drank-orgel, die zijn tuttebellerige

collega de gordijnen in jaagt,omdat ze niet weet wat ze speelt.

Even later zien we Luca terugals de zoveelste invaller die hetmet toneeltijger Richard moetzien te rooien. Deze Lies is uitheel ander hout gesneden. De-zelfde scène met min of meerdezelfde tekst wordt nu ietscompleet anders – en dat alleenal is een belevenis.

Ineens gaat er bij hun nameneen belletje rinkelen: Liz Tayloren Richard Burton in ’Who isafraid of Virginia Woolf’. Net alsbij die twee, op toneel én in hetecht, delen ook Lies en Richardeen pijnlijk verleden en gaanverknochtheid en verketteringhand in hand. Zo ridiculiseertRichard Lies’ echtgenoot Wouterom haar te bewegen bij hemterug te keren.

De meest hilarische scènesontstaan bij het ophalen vanherinneringen aan de wildejaren uit het begin van huncarrière. Maar aan het slot kiestLies toch voor de houterigeWouter, die even overtuigenddoor Blok wordt gespeeld als dathij hem daarvoor als Richardpersifleerde.

‘Doek!’ is grappig, scherp,speels en boordevol wendingen,maar het duurt even voordat hetstuk zijn draai vindt. Pas alsGoos het toneel het toneel laaten zich meer richt op de levensvan Lies en Richard krijgt hetdrama meer reliëf.drama meer reliëf.HANS BRANS

29 oktober 2012, pag. 28

Playboy Don Juanalsnog een held

gewiktgewogen

Plaats: Posthuis Theater,Heerenveen. Voorstelling: DonJuan. Auteur: Molière. Gezel-schap: Noord NederlandsToneel. Regie: Dana Nechush-tan. Toeschouwers: 155. Nogte zien: 1 november in Leeu-warden, 28 november inDrachten.

HEERENVEEN - Geen lusthof,maar een luchthaven; geenknecht, maar een bodyguard, endat alles in een decor dat veelweg heeft van een bunker. Ge-trouw aan zijn traditie om klas-siekers in een eigentijdse con-text te plaatsen is het NNT ookmet Molières ‘Don Juan’ weereens doortastend te werk ge-gaan. Dat resulteert in een voor-stelling die vanaf het beginswingt en vibreert als een stam-pende disco.

Wat opvalt is de uiterst hu-moristische tekst van NathanVecht. Molières woorden zijn indeze bewerking ver achter dehorizon verdwenen. Het enigedat Vecht heeft overgenomen isde verhaallijn.

Don Juan is het West-Europe-se prototype geworden van deamorele schuinsmarcheerder,die vrouwenharten even snelbreekt als hij ze veroverd heeft.

In de regie van Dana Nechush-tan zet Peter Vandemeulebroec-ke hem neer als een moderneplayboy, voor wie alleen zijneigen genot telt, maar die ermet zijn prehistorische man-vrouw-opvatting nochtansprima in slaagt om bij geëman-cipeerde carrièrevrouwen onderde rokken te komen.

Hoe humoristisch en brutaalde voorstelling ook is, op zekermoment kruipt er toch eenzekere holheid in al dit theatraalgeweld. Het probleem dat Moliè-re opwerpt, wordt in de bewer-king niet echt meegenomen.Dat is dat ‘de moraal’ niet straft.

De criticasters van Don Juan –zijn vader, zijn bruid Elvira, enhaar broers – hebben het gelijkaan hun zijde, maar zijn blekemoraalridders die geen vatkrijgen op de genotsdrift vandeze anti-held. Zijn onwerkelijkeondergang onderstreept dat.Alsof je Jimmy Saviles doodpostuum wijt aan zijn wange-drag. Maar met de gestileerdemoordscène van de broerswordt de kern van het stukontweken.

Waar Don Juan ‘principieel’kiest voor zijn eigen genot, gaande moralisten hier over toteigenrichting. Zo wordt de anti-held alsnog een held.HANS BRANSheld alsnog een held.HANS BRANS

26 april 2012 , pag. 7

Indrukwekkende‘Handelsreiziger’

gewiktgewogen

Plaats: De Lawei, Drachten.Voorstelling: ‘De dood van eenhandelsreiziger’ van HenryMiller door het Ro Theater.Regie: Alize Zandwijk.Belangstelling: 130 mensen.

DRACHTEN - Arthur Millers ’Dedood van een handelsreiziger’uit 1949 is een moderne klassie-ker, waarin al heel wat theatergi-ganten hebben uitgeblonken. Kovan Dijk en Dustin Hoffman, omer maar een paar te noemen.Herman Gilles hoort misschienniet voor iedereen in de galerijder allergrootsten, maar tochkun je je na deze voorstelling deversleten, afgedankte handels-reiziger nauwelijks anders voor-stellen dan zoals Gilles hemneerzet.

Zijn verkreukelde uiterlijk,afzakkende broek, gerafeldetimbre, de naar binnen gerichteblik, die dan soms opspat als hijzich opwindt of zich verliest inde drogbeelden uit het verleden– dat alles maakt hem tot eenzeer herkenbare, bijna Holland-se vader. Zo’n moe gestredenploeteraar, die is vastgeroest inde illusie dat zijn kinderen hetzullen gaan ’maken’. Een manvan wie je ondanks al zijn te-kortkomingen evenveel gaathouden als zijn machteloze

vrouw dat doet, terwijl je evenmachteloos als zij toekijkt hoehij onafwendbaar door ’de maat-schappij’ wordt platgewalst.

Nu heeft Gilles het geluk datregisseur Alize Zandwijk omhem heen een cast, maar ookeen sfeer heeft weten neer tezetten waarin deze modernetragedie volledig tot zijn rechtkomt.

Zijn twee zonen, die de toren-hoge verwachtingen uiteraardniet kunnen waarmaken, en zijnvrouw spelen in een soort vijfti-ger-jaren stijl die perfect bijMillers realisme past. Jack Wou-terse als de gedroomde broer diehet wèl gemaakt heeft, en vooralHanna van Lunteren met haarbijna karikaturale versies van deoverige rollen sluiten daarente-gen uitstekend aan bij de sprin-gerige verteltrant van Miller,waarin voortdurend gewisseldwordt tussen heden en verledenen tussen werkelijkheid en in-beelding.

Het open, bijna stripachtigedecor vergemakkelijkt de glij-dende overgangen, die ons hetene moment een beeld gevenvan de harde maatschappelijkewerkelijkheid en het anderemoment een inkijkje in hethoofd van Willy Loman. Hetresultaat is een indrukwekken-de, ontroerende voorstelling.HANS BRANS

29 maart 2012 , pag. 7

Scheiden of tochbij elkaar blijven?

Plaats: De Harmonie,Leeuwarden. Voorstelling: ‘Etenmet vrienden’ door Margulies.Met: Rick Engelkes, Lone vanRoosendaal, Miryanna vanReeden en Kees Boot. Regie:Rob Gosschalk. Belangstelling:275 mensen.

LEEUWARDEN - Het kan verke-ren. Zo denk je dat je als stellevenslang bevriend te zijn meteen ander stel, maar dan komter als een donderslag bij helderehemel een scheiding uit de luchtvallen, die niet alleen het anderehuwelijk op de proef stelt, maarook de vriendschap ontwricht.

Daarover gaat ’Eten met vrien-den’ van Donald Margulies. In2000 was het stuk een theater-hit op Broadway en drie jaarlater een succes op de Neder-landse podia, met onder ande-ren Renée Soutendijk en HuubStapel. Met als producent RickEngelkes die zelf nu ook de rolvan Johan voor zijn rekeningneemt.

Zijn huwelijk met Carin (Lonevan Roosendaal) lijkt op heteerste gezicht een geslaagdeyuppenverbintenis. Maar onderde oppervlakte vertoont hethuwelijk schrale plekken eningesleten irritaties. De aan-dacht gaat echter vooral uit naarhet ontplofte huwelijk van Deb-by (Miryanna van Reeden) en

Tom (Kees Bot). De laatste is inhet nadeel omdat zij haar visiehet eerst naar voren brengttijdens het etentje met de vrien-den.

Maar ook als Tom zelf uitlegtwaarom hij er met een groenblaadje van door is, blijft hij debotterik. De vrienden zijn ver-bijsterd als hij beweert dat hijjarenlang toneel heeft lopenspelen. Pas in een flashback metde kennismaking tussen Tom enDebby snappen we beter datdeze relatie moeilijk stand konhouden. Als de gescheidenvrienden opgewekt nieuwewegen inslaan verschuift deaandacht in het tweede deelweer naar het huwelijk dat nogwel standhoudt. Want hoe kandat standhouden?

’Eten met vrienden’ is nogsteeds actueel als het gaat ommodern relatieleed. Het is lekkervlot geschreven en gespeeld. Eenvoorstelling met humor eninhoud, waarbij de figuur vanJohan net iets boven de rest uitsteekt. Als enige van de vierstaat hij niet meteen klaar metoordelen en hoewel hij er vanvrouw en vriend herhaaldelijkvan langs krijgt, maakt zijnkwetsbaarheid hem tot de meestsympathieke figuur. Met zijnontspannen en subtiele spelweet Engelkes die snaar trefze-ker te raken.

HANS BRANS

14 mei 2012 , pag. 7

Theun Plantinga alstheaterbeest met zelfspot

Plaats: Harmonie, Leeuwarden.Voorstelling: ’Grutte jonge’.Artiest: Theun Plantinga.Teksten: Tom Sijtsma, TheunPlantinga, Pepijn Cladder, e.a.Composities: Sytse Broersma,Martin van Dijk, Fay Lovsky enKees van der Meer. Regie:Peppijn Cladder. Belangstelling:170 bezoekers. Nog te zien: 19mei in Gorredijk, 25 mei inDrachten en 9 juni inFeanwâlden.

LEEUWARDEN - Om je eersteeigen theatervoorstelling tebeginnen ‘als tienjarig jubileum’getuigt wel van lef. Theun Plan-tinga heeft in het Friese eenzekere bekendheid als acteur bijopenluchtspelen, jeugdtheater-voorstellingen en musicals,maar de titel ‘Grutte jonge’ vanzijn eerste solo-voorstelling isbehalve een verwijzing naar zijnspaghetti-achtige lengte, vooraleen knipoog naar zijn ambitie

om bij de ‘groten’ van het thea-ter te horen.

Die theaterdierlijke aandriftenzaten er al vanaf het prille beginin, getuige zijn glansrol als Josefin de levende kerststal (‘eigenlijkde hoofdrol’) of zijn megaloma-ne uitbeelding van het lijdens-verhaal op Goede Vrijdag, com-pleet met roestvrijstalen door-nen kroon en zielige kindjes dieworden afgeranseld op de klan-ken van de Carmina Burana –een van de meer hilarischescènes.

Relativering door overdrijvingis een stijlfiguur die Plantingawel ligt, tenminste als hij hettoepast op situaties en niet optypetjes. Die zijn eerder gebaatbij een meer integere benade-ring dan bij ridiculisering. Hetbeste lukt dat bij een machojeugdvriend die verantwoorde-lijk claimt te zijn voor Theuns‘coming out’ en zich nadienheeft ontwikkeld tot ‘homofluis-teraar’.

En ook bij een sneu meisjeaan de lopende band in een

koekjesfabriek, die zonder dat zehet weet verliefd is op de hef-truckchauffeur. De ontroeringdie ontstaat wanneer de acteurzijn types serieus neemt, voel jenog wat meer in sommige lied-jes, waarin Plantinga bewijstover een mooie, warme zang-stem te beschikken.

‘Grutte jonge’ gaat misschiennog wat veel over het theater-beest Plantinga zelf en te weinigover wat hij te zeggen heeft. Deafwezigheid van een rode draadis daar wellicht ook debet aan.Desondanks trakteert hij hetpubliek op een heerlijk avondje,zeer afwisselend theater datgeen tel verveelt. Met veel hu-mor, zelfspot en prachtige lied-jes, waarvan één in het Fries. Als’Grutte jonge’ door Frieslandgaat toeren zal de voorstellinggrotendeels Friestalig zijn. Endêr sil it grif net minder fanwurde.HANS BRANS

20 januari 2012 , pag. 7

Glasheldere, maarbrave Gijsbrecht

gewiktgewogen

Plaats: De Lawei, Drachten.Voorstelling: ‘Gijsbrecht vanAmstel’ van Joost van denVondel. Gezelschap: Het ToneelSpeelt. Regie: Jaap Spijkers.Belangstelling: 500 mensen.Nog te zien: 2 februari inLeeuwarden.

DRACHTEN - Het aantal echteNederlandse toneelklassiekers isop de vingers van een hand tetellen, dus het is goed dat HetToneel Speelt ze af en toe nogeens onder het stof vandaandurft te trekken. De ‘Gijsbrechtvan Amstel’ van de veramster-damste Antwerpenaar Joost vanden Vondel was decennialanghet traditionele nieuwjaarsstukvan de Amsterdamse Schouw-burg was en kreeg daardoor zelfseen beetje de status van eennationaal epos.

Maar Vondel was geen Shake-speare en er zijn zelfs beterestukken van zijn hand. Afgezienvan het feit dat Nederland geenland is dat zijn tradities koestertsneuvelde het nieuwjaarsritueelook omdat de Gijsbrecht hetstempel van een saai stuk nietoverleefde. Wat niet zo vreemdis want het bestaat voor drie-kwart uit vertellingen over water eerder en elders gebeurd is endaar maak je weinig drama mee.

Hoewel de stof gebaseerd isop de nasleep van de beruchtemoord op graaf Floris V vanHolland in 1296, volgt onze grotedichter in feite nauwlettend hetverslag van de ondergang vanTroje uit de Aeneis van Vergilius.

Troje werd Amsterdam, Aeneaswerd Gijsbrecht, enzovoort.Goed voorbeeld doet goed na-volgen, moet Vondel in 1637gedacht hebben, want het relaasvan Vergilius is een staaltjebloedstollende oorlogsverslagge-ving. Door zijn plastische eninlevende taalgebruik weetVondels bewerking het origineelzowaar te evenaren.

Slaagt Het Toneel Speelt erinom het stof van de Gijsbrecht afte blazen en er wat meer actie inte krijgen? Het eerste wel. Aanhet tweede heeft regisseur JaapSpijkers zich jammer genoegniet gewaagd. Als om te bena-drukken dat Vondel toch vooraleen taalkunstenaar is is hettoneelbeeld zelfs uiterst soberen kleurloos gehouden. Behalvede in knalrood geklede klooster-lingen – weerloze prooien in deaanstaande slachting – looptiedereen in stemmig wit enzwart.

Iets van de wisselvallighedenvan de krijgskansen zien weterug in een zwevende, steedskantelende vloer, maar daaropen daaronder moeten de acteurshet toch vooral doen met woor-den.

Mark Rietman als Gijsbrechtkan dat met een grote intensi-teit, en ook de anderen latenzich zeker niet onbetuigd. Wiede oren gespitst weet te houden,wordt vooral in het laatste deelbeloond: als Gijsbrecht en zijnvrouw in hun ‘benauwde veste’moeten kiezen tussen vluchtenof doodvechten wordt het tochnog even echt drama.HANS BRANS

23 maart 2012 , pag. 7

Hamlet is knettergeworden bij NNT

Plaats: Posthuis Theater,Heerenveen. Voorstelling:‘Hamlet’ van WilliamShakespeare door NoordNederlands Toneel. Regie: OlaMafaalani. Decor en bewerking:Ko van den Bosch.Belangstelling: 190toeschouwers. Nog te zien: 24maart in Leeuwarden; 13 aprilin Drachten.

HEERENVEEN - Is Hamlet nougek, of doet-ie alleen alsof? Devraag stellen is haar beantwoor-den. Zeker als je je enige tijd ineen gesloten inrichting laatopsluiten om de gekte van nabijte bestuderen, zoals Ola Mafaal-ani van het NNT heeft gedaan.

Een andere vraag: wat is gek?Ofwel – om met de raadsheerPolonius te spreken – wat is derede in de waanzin? Helaas geeftde voorstelling die Mafaalanimaakte van Shakespeares be-roemdste stuk op die vraag zelfsniet het begin van een ant-woord.

Dat is ook niet makkelijk, alsje met een klein gezelschap eentekst van vijf uur wilt terugbren-gen tot 105 minuten en daar ooknog eens je eigen beelden enassociaties aan toe wilt voegen.Zo begint de voorstelling meteen bruidspaar dat na een blik-semslag vervangen wordt door

een ander bruidspaar. Willenweten wie wie is, is een conven-tioneel verlangen dat hier danigop de proef wordt gesteld.

Ondanks de chaotische beel-den en al het knip- en plakwerkweet titeldrager Peter Vande-meulebroecke het eerste deelvan ‘Hamlet’ nog redelijk volg-baar te houden. De waanzin diehij wil vóórspelen, lijkt eerderbij de anderen te zitten, die zichals karakters moeilijk latenplaatsen.

Zoals het duo Rosencrantz enGuildenstern, belichaamd in éénacteur. Of de onvoorspelbareOphelia, van wie je geen hoogtekrijgt. Of Hamlets stiefvader diezijn wroeging uit in een opera-lied. Of Hamlets moeder die inde scharnierscène van het stukineens begint te gapen.

Na dat punt slaat de waanzinin een klap toe bij Hamlet zelf.Opgesloten in een glazen kooiwordt hij plotsklaps omringddoor witte jassen. Na een rom-melige doodgraversscène be-landt de held in een catatoneverstarring waar hij niet meeruit komt, zodat men de rest vanhet stuk maar heeft laten schie-ten.

Intrigerende en verrassendebeelden zijn er zeker in dezevoorstelling, maar begrip ofmededogen voor Hamlets waan-zin is er moeilijk uit te putten.HANS BRANSzin is er moeilijk uit te putten.HANS BRANS

07 januari 2012 , pag. 7

Vrolijke tips voor vaders in spe

gewiktgewogen

Plaats: Posthuis Theater,Heerenveen. Voorstelling: ‘Help,ik heb mijn vrouw zwangergemaakt’. Tekst: Dick van deHeuvel (naar het boek vanKluun). Spel: Bastiaan Ragas,Anne Lamsvelt. Regie: GeertLageveen. Muziek: Veldhuis &Kemper. Aantal toeschouwers:150. Nog te zien: 15 februari inDrachten, 16 februari inLeeuwarden en 17 februari inFraneker.

HEERENVEEN - Vrouwen diezwanger willen worden, zijn ofgeweest zijn zullen hun mannen– en zichzelf – een groot plezierdoen met de cabareteske thea-tervoorstelling ‘Help, ik hebmijn vrouw zwanger gemaakt’.

Deze ‘inburgeringscursus’ vanBastiaan Ragas is een bewerkingdoor Dick van de Heuvel van hetgelijknamige boek van Kluun.

Ragas heeft er alles aan ge-daan om er een theaterfeestjevan te maken en dat is goedgelukt. Net zoals het boek ligtook in de voorstelling het ver-trekpunt bij die jammerlijkesekse die bij dit cruciale onder-deel van de schepping zo’ntweederangs rol heeft toebe-deeld gekregen. Aangezien in dezwangerschap alles om devrouw draait, biedt zo’n wisse-ling van perspectief een avondjevol herkenbaar leed en onbe-grip, uiteraard gebracht met eenvette knipoog en veel zelfspot.

De keerzijde is wel dat hetdaardoor nogal nadrukkelijk eenBastiaan Ragas-show is gewor-

den, met Anne Lamsvelt overi-gens in een sprankelende bijrol.Dat begint al bij de openingwaarin Ragas de zwangere da-mes en heren in de zaal inventa-riseert. Al die onderonsjes methet publiek zijn alleen voor hemgereserveerd, want met eensteeds dikker wordende buik zietzijn vrouw vanaf de bank slechtseen schilderij hangen aan devierde wand.

Ook de liedjes waarmee dereis van conceptie tot bevallingis gelardeerd komen vrijweluitsluitend voor zijn rekening.Maar Ragas is gelukkig eenonderhoudende causeur, kanleuk zingen en de spelscènesmet Lamsvelt knetteren er frisen vrolijk op los. Vooral haarfysieke spelkwaliteiten gevendaarbij een prettig tegenwicht.

Behalve op humor drijft devoorstelling voornamelijk opherkenning. De mannelijketwijfel die verandert in trots alsze eerst maar niet zwanger wilworden. De samenzwering tus-sen aanstaande en verkoopsterin de babywinkel. Het gehannesom de seks leuk te houden tij-dens de zwangerschap. Hetverdragen van haar hormonaleoprispingen. Tot aan de jaloeziedat zij het allemaal meemaakt,terwijl hij zich uitslooft aan dezijlijn.

Met de tips van Kluun erbijwordt het zelfs leerzaam. Metzwaaiende armen helpt hetpubliek de vader in spe doorlastige momenten: hij moetvooral ‘meeveren’.

HANS BRANS

19 maart 2012 , pag. 7

Een moeder met een hoofd vol oorloggewiktgewogenEen moeder met een hoofd vol oorlog

Plaats: De Harmonie,Leeuwarden. Voorstelling: Ikben er nog. Tekst en spel:Debbie Petter. Regie: ThomasVerbogt. Belangstelling: 85mensen.

LEEUWARDEN – Winston Chur-chill schijnt ooit gezegd te heb-ben dat de Tweede Wereldoorlogpas echt voorbij zou zijn na hetoverlijden van de laatste overle-vende. Een onderschatting, zoalsblijkt uit het verhaal dat DebbiePetter vertelt over haar moederen wat de oorlog met haar moe-

der, en met haar, had gedaan.Petter is een bekend gezicht

als voormalig nieuwslezeres, diezich later op het schrijven enacteren heeft geworpen. Zospeelde ze mee in ’Zadelpijn enander damesleed’ en schreef hetboekje ’Ik ben er nog’, dat debasis werd van deze solovoor-stelling. Naast haar gesloten,onbereikbare moeder die alsjoods kind de oorlogsjaren over-leefde, omschrijft zij zich zelf alseen dochter die vooral alles goedwou doen.

Die ingebakken braafheidkleeft enigszins aan haar presen-tatie, maar ook aan de regie. Metdrie tafeltjes worden de posities

aangeduid van Petter als vertel-ler, van haar moeder en vanhaar moeder als kind. Geenwoord wordt er namens deander gezegd zonder dat Petterzich keurig verplaatst naar dejuiste tafel. Zo zit ook de devertelling in elkaar: alles klopt,het wordt mooi en zorgvuldiggedaan, maar erg verrassend ishet niet.

Toch weet Petter op haarrustige, sympathieke manier detoehoorder gaandeweg meerhaar verhaal in te trekken. Danwordt iets voelbaar van deschrijnende eenzaamheid vanhet kleine meisje dat eerst haarmoeder verloor, toen haar broer-

tjes en toen in de HollandseSchouwburg afscheid moestnemen van haar vader (hij gafhaar nog een knipoog!), voor hijop weg ging naar het vernieti-gingskamp.

Daarna volgde het gezeul vanhet ene naar het andere onder-duikadres en als ten slotte devrijheid aanbreekt moet depuber terug naar haar stuursegrootouders.

Natuurlijk verdient het aan-grijpende verhaal van de moe-der het om na al die jaren vanzwijgen eindelijk verteld teworden en Petter doet dat ookop een indrukwekkende manier.Maar het vertrekpunt van de

voorstelling was vooral de lief-devolle, maar gecompliceerdeverhouding tussen moeder endochter. Het als kind omringdworden door zwijgen en hetdrukkende gevoel dat je eigen-lijk niet mag bestaan.

Aan het slot horen we dat demoeder pas aan het eind haarervaringen kon vertellen ’omdatze niet wou sterven met eenhoofd vol oorlog’. Wát die jaren-lange stilte met de dochter-verteller deed, daar horen jam-mer genoeg niet zo veel over,terwijl dat de vertelling nogpersoonlijker had gemaakt.

HANS BRANS

24 september 2012, pag. 9

Twee moeders ophet wereldtoneel

gewiktgewogen

LEEUWARDEN - Stichting Thea-mus werpt zich graag op grotethema’s die de mensen de wegnaar de toekomst wijzen. Samenmet de projectgroep ’Geloven inSamenleven’ werd ’Ik noem jesneeuw’ gemaakt, met tekstenvan Albertina Soepboer. Devoorstelling gaat over tweemoeders aan weerskanten vande Twin Towers-aanslag.

De Amerikaanse moederverloor daarbij haar zoon, terwijlde zoon van de Marokkaansemoeder lid blijkt te zijn van deAl-Qaeda-cel die de aanslagpleegde. Moeders van eenslachtoffer en van een dader

Plaats: Waalse Kerk,Leeuwarden. Voorstelling: Iknoem je sneeuw. Gezelschap:Stichting Theamus. Muziek: BobDriessen. Tekst: AlbertinaSoepboer. Zang en spel: EsraDalfidan en Henriëtte Tukkers.Regie: Gerda Holzhaus. Musici:Oeds Bouwsma, Bob Driessen,Dick Rusticus. Toeschouwers:90. Nog te zien: 6 oktoberDokkum, 26 oktober Terband, 3november Rottevalle, 7november Drachten, 10november Raard, 17 novemberFoudgum.

dus, maar dan op het wereldto-neel.

Zo’n confrontatie is al gauw teabstract, te idee-matig en als demoeder van het slachtoffer danook nog eens begint met ,,Ik wilniets liever dan vergeven’’ klinktdat even mooi als de kerstge-dachte, maar blijft er weinigdrama meer over. De dialogenvan de Gronings-blonde Hen-riëtte Tukkers en de Turks-Ne-derlandse Esra Dalfidan blijvendan ook nogal in de lucht han-gen. Ondanks alle kwellingenvan het moederhart worden deidentiek geklede dames nauwe-lijks mensen van vlees en bloed.

Gelukkig hebben de twee nogmeer in huis. Want Theamus isvooral muziektheater. Bob Dries-sen componeerde voor zijncombo prachtige, sferische jazzdie in de Waalse kerk uitstekendtot zijn recht komt. De muziekvormt de achtergrond voor eenaantal boeiende liederen, waar-bij vooral de solo’s goed uit deverf komen. Dalfidan en Tukkersbeschikken dan ook over goedgeschoolde, uitmuntende stem-men, die een genot vormen omnaar te luisteren. Het is vooralde muziek die de enigszinshoogdravende voorstelling demoeite waard maakt.HANS BRANS

06 oktober 2012, pag. 52

IJle Lear wint langzaam aan krachtgewiktgewogen

Voorstelling: King Lear. Schrijver:William Shakespeare. Gezelschap:Het Toneel Speelt. Regie: JaapSpijkers. Vertaling: Evert Straat,Ronald Klamer. Toeschouwers:250. Nog te zien: 10 oktober inDrachten.

LEEUWARDEN - In ‘King Lear’ ligthet drama zo hoog opgetast dat jehet er niet al te dik op moet leggen.Dat lijkt het uitgangspunt van deregie van Jaap Spijker. In een kaaldecor gedomineerd door een grotehouten doos begint het spel ten-minste luchtig en terloops. Dooreen luik in het plafond kijkt de nar(Fabian Jansen) toe hoe de dommeoude koning zijn rijk verdeelt on-der twee stroopsmerende dochters

en zijn jongste telg verstoot omdatdie daar niet aan mee wil doen.

Shakespeares vertrekpunt is eenboos sprookje, maar de Lear vanMark Rietman heeft meer van TheoMaassen die net uit bed komt endan op zijn onberekenbaarst is. Indeze versie kun je een eind mee-gaan met de kwaadaardige dochtersdie de luimen van hun driftige,seniele vader zat zijn en hem letter-lijk het bos in sturen. In een esthe-tische-verantwoorde storm steektde waanzin dan echt de kop op enzien we Rietmans acteertalentbalanceren op de rand van idiotieen luciditeit. In de nevenintrigerond graaf Gloster – een degelijkerol van Jules Croiset – speelt DaanSchuurmans de hoofdrol als devileine bastaard Edmond. Hier blijftde lichtheid van begin tot aan de

sterfscène hangen in een noncha-lante onverschilligheid. Mede daar-door komt de botsing van tweewereldbeelden niet uit de verf. Aande ene kant zien zowel Lear alsGloster het ankerpunt van de mo-raal in de natuur verkruimelen.Aan de andere kant laten Kent,Edgar en dochter Cordelia door hunhumaniteit zien dat er een alterna-tief is voor het ‘god noch gebod’-machiavellisme van Edmond.

Die botsing zichtbaar maken iseen opgave waar Het Toneel Speeltniet echt in slaagt. Waar het wel inslaagt, ondanks de enorme versnel-ling van de handeling aan het slot,is om iets zichtbaar te maken vande tragiek van de bijna dementeLear en het wanhopige doodsver-langen van Gloster.HANS BRANSHANS BRANS

09 juli 2012, pag. 7

Meer hollen danstilstaan in Diever

gewiktgewogen

Plaats: Diever. Voorstelling:‘Komedie van misverstanden’,van Shakespeare. Gezelschap:Openluchtspel Diever. Regie envertaling: Jack Nieborg.Toeschouwers: 850. Nog tezien: tot 11 september opwoensdag, vrijdag en zaterdag.Matinee op 21 augustus.

DIEVER - Na ‘Hamlet’, een vande langste stukken uit Shake-speares repertoire, werpt Dieverzich dit jaar op zijn kortste stuk,de ’Komedie van misverstan-den’. Het is ook een van zijneerste stukken, een klucht geba-seerd op een werk van de Ro-meinse schrijver Plautus, overtwee tweelingbroers die elkaardoor het noodlot zijn kwijtge-raakt. Wanneer de een op zoekgaat naar de ander leidt dat toteen eindeloze aaneenschakelingvan misverstanden voordat zeelkaar gevonden hebben.

In tegenstelling tot zijn latereinspiratiebronnen nam Shake-speare de personages en de plotvan Plautus vrijwel ongewijzigdover, maar hij voegde er wel eenbelangrijk element aan toe: debroers beschikken ieder overeen knecht en die twee zijneveneens tweelingen. De komi-sche mogelijkheden wordendaardoor als het ware gekwadra-teerd, want niemand – behalvehet publiek – heeft natuurlijk in

de gaten dat de ene man deandere niet is. Wie die onwaar-schijnlijkheden voor lief neemtkan rekenen op een even inge-wikkelde als ongecompliceerdeavond amusement. De grotethema’s, de gelaagdheid en hetkantelende wereldbeeld uit hetlatere werk van Shakespeare, datis hier allemaal niet aan de orde.Maar regisseur Jack Nieborgmaakt zijn jarenlange ervaringmet het kluchtengezelschapDastater uit Groningen ook inDiever met verve te gelde.

Dat begint al met een aankon-diger die ruw het verhaal wordtingesleept en een schitterenddecor dat meteen in de eerstescène in elkaar dondert als bijeen aardbeving. De verbale envisuele grappen zijn legio, detiming is perfect en de scènesvloeien in achtbaanvaart inelkaar over. Met zoveel figurenin een openluchttheater is datgeen sinecure, want de verras-singen van de klucht werkentoch het best op de vierkantemeter.

Het leidt in Diever tot eensoort estafettetoneel, met meerhollen dan stilstaan. ’The come-dy of errors’ is eigenlijk niet veelmeer dan een wat al te languitgemolken sketch. Maar datwil niet zeggen dat er niet heelveel te genieten valt van allegrappen en grollen en van hetaanstekelijke acteerwerk.aanstekelijke acteerwerk.HANS BRANS

24 december 2012, pag. 36

‘Lytse jonker’ fleurige kerstmusicalgewiktgewogen

Plaats: Posthuis Theater, Heeren-veen. Voorstelling: De lytsejonker. Tekst: Rients Gratama(naar een boek van FrancesHodgson Burnett). Spel: FrearkSmink, Rients Gratama, SijmenMcDonald, Elske DeWall, HenkMulder, e.a. Regie en choreo-grafie: Wilma Hoornstra. Muziek:Clara Rullmann. Toeschouwers:350. Nog te zien: 27, 28, 29 en30 (matinee) december.

HEERENVEEN - Voor de derdePosthuis-kerstmusical op rij be-werkte Rients Gratama het boek‘Little Lord Fauntleroy’, een klassie-ker uit de jeugdliteratuur uit 1886die tot ver in de twintigste eeuwstand wist te houden.

Volksjongen blijkt erfgenaam

van rijke lord en moet aan de bo-venkant van de maatschappelijkeladder zijn moeder van lage komafin de steek laten. Bij Gratama komthet jochie uit een Haagse volkswijken verhuist hij naar zijn ‘pake’, eentraditionele jonker in het statigeOranjewoud.

De antieke, Engelse klassenver-houdingen zijn overtuigend omge-zet naar onze contreien, waarbijook de relatie Fries-Nederlandsmooi is ingepast.

Meeslepend kun je het verhaalniet echt noemen, maar daar zalook het origineel debet aan zijn.Nadat de moeder van ‘de kleinelord’ het Salomonsbesluit heeftgenomen afstand van haar zoon tedoen, komt geen van de drie hoofd-rolspelers nog echt in actie. Zodatde handeling voortkabbelt, tot eenoplichtersduo van buitenaf deontknoping teweegbrengt.

Afgezien daarvan zijn de succes-factoren van de eerste twee kerst-producties ook nu weer volop aan-wezig. Dat zit hem in de naadlozesamenwerking tussen amateurs enprofs en tussen jong en oud, metdaar bovenop veel muziek en dansen dat alles in een oogstrelendevormgeving.

De choreografieën en de liedjesmunten weliswaar niet uit in origi-naliteit, maar door het enthousias-te, vakkundige ensemblespel wer-ken ze wel.

Met subtiele dubbelzinnighedengeeft Freark Smink zijn rol vanverliefde secretaris een extra di-mensie en ook Henk Mulderbrengt, iets minder subtiel, eeninnemende schoenlapper annexamateurfilosoof over het voetlicht.Buiten druilt het, maar in het Post-huis hangt een warme, rode gloed.HANS BRANS

06 april 2012 , pag. 9

‘Mama Tandoori’is vooral grappig

Plaats: De Harmonie,Leeuwarden. Voorstelling:‘Mama Tandoori’ naar het boekvan Ernest van der Kwast.Bewerking: Daniël Samkaldenen Ernest van der Kwast. Spel:Tibor Lukács, Jacqueline Blom,Bob Fosko en Abdelkarim el Baz.Regie: Daniël Samkalden.Belangstelling: ca 80 mensen.

LEEUWARDEN - Nog geen an-derhalf jaar geleden publiceerdeErnest van der Kwast de min ofmeer autobiografische roman‘Mama Tandoori’. Om het succesdaarvan nog wat extra uit tebuiten is daar nu de gelijknami-ge voorstelling.

‘Mama Tandoori’ is een licht-voetig familieportret van eenHollands gezin met een Indiasemoeder. Stammend uit de ge-goede Hindoestaanse burgerij,waar binnenshuis het matriar-chaat de norm is, gaat het hierniet om de vraag hoe zij zich alsbuitenlandse in onze cultuurstaande houdt, maar meer hoehaar man en kinderen háárdwingende moederliefde overle-ven.

De zoon/schrijver is de vertel-ler van het verhaal die zijn fami-lieleden presenteert in een vlot-te opeenstapeling van hilarischesituaties en flitsende dialogen.

Zo sleept de moeder, even tukop status als op koopjes, degezinsleden mee in een absurdestrooptocht naar overbodigkattenvoer en wordt de slappevader al poepend van zijn laatstetoevluchtsoord in huis beroofd.

Moeder blijft er rotsvast vanovertuigd dat haar kinderen ervoor zullen zorgen dat zij trotsop hen zal zijn door straks teworden wat moeder wil: eco-noom of dokter, en zeker geenschrijver.

Jacqueline Blom speelt demoederrol zo overtuigend dathet lijkt of ze rechtstreeks uitBollywood is geïmporteerd. Datzowel de moeder als de vadertoch wat karikaturaal blijven,wordt tot op zekere hoogtevergoed door de humor in devoorstelling.

Het bijzondere van de toneel-bewerking is bovendien dat depublicatie van het boek waar hetop gebaseerd is, er zelf ook eenrol in speelt: mama Tandooristeekt het eerste exemplaar inde fik en besluit daarna zelfs ommet vader naar Canada te emi-greren. In verwarde dromen enheimelijke telefoongesprekkenkomt in het slotdeel dan einde-lijk iets van de tragische kantvan deze vrouw naar boven.Maar ‘Mama Tandoori’ is eigen-lijk vooral grappig.HANS BRANS

18 februari 2012 , pag. 9

Stapel schittert alsgrote kleine keizer

Plaats: De Lawei, Drachten.Voorstelling: Napoleon opSint-Helena. Tekst: Léon van derSanden. Spel: Huub Stapel,Peter Bolhuis, Tijn Docter. Regie:Ursul de Geer. Belangstelling:160 personen. Nog te zien:Leeuwarden, 28 april.

DRACHTEN - Dat er niet meertoneelstukken zijn van een vande machtigste en grootste man-nen die Europa ooit gekendheeft, is eigenlijk wel vreemd.Misschien komt het omdatNapoleon, zelfs na zijn neder-laag bij Waterloo, de geschiede-nis zo zeer in zijn greep hielddat er weinig ruimte was voorfictie. Onder meer het boekjevan wijlen Martin Bril zettetheatermaker Léon van derSanden aan tot het schrijven vaneen tekst, waarin de laatste jarenvan de grote kleine keizer opzijn verbanningsoord Sint-Hele-na centraal staan.

De zes jaar die Napoleon totaan zijn dood in 1821 doorbrachtop dat godvergeten eilandjehoren ongetwijfeld tot de aller-saaiste uit zijn allerminst saaieleven. Om daar boeiend dramavan te maken valt niet mee,maar toch is dat de makers weldegelijk gelukt.

Huub Stapel trekt alle regis-ters open om het beeld op teroepen van een indrukwekkendeman, die steeds verder aftakelt,maar toch zijn waarde weet tebehouden. Omringd door eenminuscule hofhouding die nog

iets van de keizerlijke grootheidovereind moet houden – inclu-sief intriges en gekuip – komtNapoleon in het begin vooralover als een bijzonder bazigepotentaat die niet alleen zijneigen omgeving voortdurend opz’n nummer zet, maar ook zijncipier, de Engelse gouverneur.

Alleen voor diens veertienjari-ge dochter heeft hij een zwak,wellicht omdat zij zich als enigeniet laat intimideren door zijndwingende persoonlijkheid.Vooral de manier waarop Napo-leon de vrouw van zijn adjudantgebruikt en weer aan de kantschuift maakt hem er niet sym-pathieker op.

Gaandeweg weet Stapel datweinig flatteuze beeld echter tekantelen. Als Napoleon zijneigen rol in de geschiedenisoverziet, dan ontstaat een steedsrijker beeld van een ‘macher’ dievolstrekt amoreel was.

,,De overwinnaar heeft altijdgelijk’’ was zo’n uitspraak diebinnenskamers graag doorHitler werd aangehaald. MaarNapoleons tomeloze ambitiewerd vooral aangedreven doorwerklust en niet door uitgespro-ken negatieve of egocentrischemotieven. Als een soort Cruijffreageerde hij voornamelijk opde gelegenheden die zich voor-deden.

In het slotdeel zet Stapel eenman neer die niet met wrok ofteleurstelling terug kijkt, maaralleen tot de laatste snik zichzelfwil blijven.

HANS BRANS

25 mei 2012, pag. 9

Weergaloze ‘OomWanja’ van Rijnders

Plaats: Harmonie, Leeuwarden.Voorstelling: Oom Wanja.Regie: Gerardjan Rijnders.Aantal toeschouwers: 300.

LEEUWARDEN - Verschillendepersonages in Tsjechovs ‘OomWanja’ vragen zich af hoe hetnageslacht over dik honderd jaarover hen zal oordelen. Huneigen tijd beschouwen ze alsonleefbaar en de enige hoop dieze koesteren, is dat ze de bouw-stenen vormen voor een toe-komstige wereld die gelukkigeris, maar die hen als nuttelozeprutsers zal veroordelen.

Als inwoner van die toekomstben je in de voorstelling vanGerardjan Rijnders geneigd omeen heel eind met die visie meete gaan. Wanja en zijn nichtjeSonja, de huisvriend dokterAstrow, Wanja’s zwager de pro-fessor en diens veel te mooieechtgenote Jelena – allemaal zijn

ze ongelukkig en ontevreden enallemaal beschouwen ze zich alsde gevangene van hun tijd, maarook zijn ze de komische acteursin pathetische zelfbeklag.

Pierre Bokma speelt oomWanja geniaal als een vroeg oudgeworden man die verdwaald isin zijn eigen zelfbeeld. Hein vander Heiden is een charmante,gedreven dokter Astrov. RandyFokke tenslotte speelt een hart-verscheurende, mooi-lelijkeSonja, die duidelijk maakt waar-om het stuk ‘Oom Wanja’ heet:haar geknakte, door niemandopgemerkte bestaan in de scha-duw van haar luidruchtige oomis de zuiverste vorm van tragiek.

De ‘Oom Wanja’ van Gerard-jan Rijnders is een weergalozevoorstelling met veel verkneuke-lende humor en diep ontroeren-de momenten. Zo ver weg is dewereld van Tsjechov na honderdjaar kennelijk ook weer niet.

HANS BRANS

16 januari 2012 , pag. 7

Joop Wittermans grut op fjouwerkante metergewiktgewogengewiktgewogen

Plak: Ons Huis, Beetsterzwaag.Foarstelling: Rispinge.Skriuwer: Bouke Oldenhof.Spel: Joop Wittermans enJelmar Hoekstra. Tal taskôgers:70 (útferkocht). Noch te sjen:15, 20, 21, 22, 27,28, 29jannewaris en 3, 4, 5, 10, 11 en12 febrewaris.

BEETSTERZWAAG - Net ien hiebetter in stik skriuwe kinne foarde jubilerende Joop Wittermansas Bouke Oldenhof. En dan itleafst sa’n opsternate âld baasdy’t nea ha moat fan kâlde drok-te en dy’t by it wurd jubileum alde grize oer de grouwe gean soe.

Fansels hat Wittermans faakgenôch yn syn karriêre bewiisd

dat er noch tal fan oere kleurenop syn palet hat, mar it hat deralles fan dat net allinich deskriuwer de spiler, mar ek despiler de skriuwer ynspirearrehat hieltiid oare en subtilerefariaasjes te finen fan ‘gewoaneminsken’ mei in sletten bûten-kant en en in kwetsbare binnen-kant. Lytse minsken dy’t dochswrakselen mei grut leed.

In ‘Rispinge’ kin dizze syner-gie op ’en nij rispe wurde. Wil-lem is in te betiide widner, dy’tsyn fertriet ferpakt in lilkens. Deûnferwachte dea fan syn froukin er amper befetsje. Dat utere-ret him yn skitterende logyskekronkels lykas: ,,Allinne, no’t seder net mear is, no hie se hjirwêze moatten.”

Hy beslút dan dochs mar nei

it fersorchingstehûs te gean,want in man allinne is maralline. Dêr kriget er Anna ta-wiisd, in EVV’ster (Eerst Verant-woordelijke Verzorgende), dy’tkrampachtich besiket om har-sels te bewizen yn har proefpe-rioade.

Jelmar Hoekstra kriget assuster de wyn fan foaren at sewapene mei in laptop it sieleheilfan har kliïnt peile wol. Op datsoart fan fratsen hat Willem itnet stean, dat hy klapt it dekselop har fingers en se moat marris gewoan prate.

Hoekstra kin gelokkich makliken fluch skeakelje. Want hoeforsearre Anna’s profesjonelebelangstelling oan de iene kantek is, se rekket al gau echt belut-sen by it lot fan menear Van der

Velde. Sa folle sels dat se it byhar direkteur ferbruidt en derútskopt wurdt.

It happy end mei twa watbaldadige minners dy’t oan ‘eein útnaaie mei dan net al teleauwweardich wêze, dêr skûletek net de wearde yn fan ‘Rispin-ge’. Dy sit him yn wrakseljenmei steunkousen en broekskno-pen, yn loerende eagen en tsjin-stridige lichemstaal. En foaral ynde taal fan Oldenhof dy’t tagelykbot en sêft, nayf en slûchslim,komysk en tragysk wêze kin.

Wêr soe Wittermans al dy finenuanses better sjen litten kinneas op it lytse húskeamertoanielfan dit smûke sealtsje op ‘eSweach?

HANS BRANS Joop Wittermans en Jelmar Hoekstra in ‘Rispinge’. FOTO LC/SIEP VAN LINGEN

15 oktober 2012, pag. 28

Vroeg gestorven Saskia herleeftals middelpunt van musical

gewiktgewogen

Plaats: Grote Kerk, Leeuwarden.Voorstelling: Saskiaviering. Tekst:Janna de Lathouder. Spel: FrearkSmink, Vera de Roos, RenéeGrijpstra, Brecht Wassenaar.Zang: Syb van der Ploeg, Marjo-lein Teepe. Muziek: EnsembleBroer Giesing. Dans: DansgroepEkiep. Regie: Onno Spreij. Toe-schouwers: 300 (uitverkocht).

LEEUWARDEN - ‘Saskia, the musi-cal’ was wellicht ook een geschiktetitel geweest voor de groots opge-zette, eenmalige voorstelling die deStichting Culturele Herdenkingenop poten heeft gezet rond het levenvan Rembrandts jonge vrouw enmuze Saskia Uylenburgh.

Want met Syb van der Ploegopnieuw als zingende Rembrandt,Freark Smink als smakelijke vertel-ler, dansgroep Ekiep, een ensemblemet zeventiende-eeuwse muziek eneen kleurrijke groep spelers inhistorische kledij is alles uit de kastgetrokken om er om een mooitheaterfeest van te maken. Natuur-

lijk draagt de monumentale locatievan de Grote Kerk – met een vakkerkbanken vol gast-Saskia’s – enkleine attenties zoals een ‘origineleRembrandt’ (aardappel!) sterk bijaan de bijzondere sfeer.

De Grote Kerk was niet toevalligals plaats van handeling gekozen,want hier werd de Friese burge-meestersdochter precies vierhon-derd jaar geleden gedoopt. Des teopvallender dat het gedramatiseer-de levensverhaal niet begint methaar doop.

In plaats daarvan komt er aanhet slot, na Saskia’s veel te vroegedood op 29-jarige leeftijd, een bij-na-echte doop, met een echte babyen een heuse dominee. Het is eenhoopvol teken dat het einde watminder tragisch maakt. Helemaalna het pijnlijke bericht vorige weekvan de dood van zangeres MaeikeSijtsma, die in de Saskiaviering zouoptreden. Ook Sijtsma - kan hetwranger? - is maar 29 jaar gewor-den. Zo herhaalt het heden op welheel navrante wijze het verleden.

Deze treurige omstandigheid zalhet er voor de betrokkenen niet

makkelijker op gemaakt hebben,maar onbedoeld is de voorstellingnu wel een hommage gewordenaan twéé Friese dochters.

Niet de grote namen, maar voor-al de drie Saskia’s dragen de voor-stelling. Vera de Roos, als de kleineSaskia sprankelt als een ster. RenéeGrijpstra is de Friese tienerdochterdie met ingehouden vuur verlangtnaar onbekende vertes en BrechtWassenaar speelt Rembrandtsvrouw met lichtheid en diepgang.

Maar hoe bijzonder was hetleven van deze ‘vrouw van’ eigen-lijk? Was ze getrouwd met, zeg,Govert Flinck, dan waren er boekennoch toneelstukken over haargeschreven. Haar half vertelde, halfgespeelde levensverhaal is dan ookvooral interessant omdat het eenbescheiden inkijkje geeft in hetleven van een zeventiende-eeuwsepatriciërsdochter. Een leven datverrassend veel overeenkomstenvertoont met dat van plattelands-meisjes die nu dromen van hetmondaine leven en te maken krij-gen met pijn en teleurstelling.HANS BRANSHANS BRANS

Brecht Wassenaar als Saskia Uylenburgh, met haar door Rembrandt geschetste portret. FOTO HOGE NOORDEN/JACOB VAN ESSEN

27 december 2012, pag. 50

Vooral vaart in achtste kerstmusical

gewiktgewogen

Plaats: De Lawei, Drachten.Voorstelling: Spuiten en pillen.Productie: De Lawei. Tekst: Mi-randa Bolhuis. Spel: Dennis Faber,Amber Sapulette, Menno Onnis,Ans de Jong, Frans Planken e.v.a..Regie: Albert Secuur. Decor:Martin Steeghs. Kostuums: Dian-na Bonnema. Toeschouwers: 400(uitverkocht). Nog te zien: 27 t/m30 december; 3, 4 en 5 januari.

DRACHTEN - Was in het verledeneen brandweerkazerne al eens deplaats van handeling van de jaar-lijkse Drachtster kerstmusical, dezekeer moet het ziekenhuis het ont-gelden. Ook nu wordt de toeschou-wer getrakteerd op een compleetdoorgedraaid instituut, met mallo-

tige doktoren, swingende zusters,mishandelde patiënten en graaien-de directieleden.

Voeg daar nog een overdosiscliniclowns aan toe en je hebt eenrecept voor vijftien spelers en eenveelvoud aan rollen die in vliegen-de vaart van scène naar scène chan-geren – met als ’running gag’ deroep dat er weer gechangeerd moetworden.

Aan vaart ontbreekt het niet in‘Spuiten en pillen’. Eerder struikeltde voorstelling over zijn eigenbenen en ontbreekt de rust en detiming om de overdaad aan grap-pen en grollen goed te laten wer-ken. Daarbij biedt de flinterdunneverhaallijn rondom Chris en Marie,twee jeugdige patiënten die steunzoeken bij elkaar, weinig houvast.Hun verhaal komt laat op gang enwordt ondergesneeuwd door een

stortvloed aan zijlijntjes die weinigmet elkaar van doen hebben. Alhebben sommige zeker hun char-me. Zoals die van de doorgedraaidedokter Bibber met zijn rijdendelaboratorium. Of van de opereren-de cliniclowns, misschien wel demooiste scène.

De fantastische, groteske kos-tuums zijn daarbij een feest voorhet oog en ze passen uitstekend bijde sterk uitvergrote speelstijl. Al-leen doet die stijl makkelijk gefor-ceerd aan als alles er zo doorgejastwordt.

Bij de talrijke, perfect uitgevoer-de dansjes en liedjes heb je daarminder last van. Vooral de ingeto-gen nummers van Marie (AmberSapulette) vormen hierin een wel-kom rustpunt.

HANS BRANS

15 oktober 2012, pag. 28

De stotterendekoning in therapie

Plaats: Posthuis Theater,Heerenveen. Voorstelling: Theking’s speech. Gezelschap:Theater Nomade. Spel: AbGietelink, Wilbert Gieske,Munda de la Marre, MarcelSchouwstra en Rob van deMeeberg. Regie: Ab Gietelink.Toeschouwers: 75. Nog tezien: 28 november in Sneek.

HEERENVEEN - Theater Nomadeis een klein gezelschap rond AbGietelink dat zich specialiseertin historische onderwerpen meteen politiek randje.

Hun nieuwste voorstelling isgebaseerd op een filmhit vanauteur David Seidler over despraakproblemen van koningGeorge VI, die in 1936 zijn broeropvolgde als koning van Groot-Brittannië na diens geruchtma-kende affaire met Wallis Simp-son. Seidler zelf tekende ookvoor de tekst van de theaterver-sie, die naadloos lijkt te passenin de verhalende stijl van Giete-link.

In korte scènes met vlottedialogen springen we van hetene naar het andere moment, inde periode vlak voor en na zijntroonsbestijging. Het begint bijeen bezoek aan een onortho-

doxe spraaktherapeut en volgtde gebeurtenissen tot aan hetmoment dat hij als koning voorde radio zijn volk moed in-spreekt na de oorlogsverklaringaan Hitler-Duitsland.

Deze Albert – zijn eigenlijkenaam, voordat hij koning werd -is een stotteraar en bovendienverlegen, opvliegend en vooralonzeker. De enige die hemsteunt in zijn omgeving is zijnvrouw Elizabeth, de moeder vande huidige koningin Elisabeth.

Maar de interessantste rol isongetwijfeld die van LionelLogue (zonder opsmuk gespeelddoor Wilbert Gieske), een ge-sjeesd acteur die niettemin eentalent heeft om stotteraars tegenezen. Wars van conventieshelpt hij de koninklijke hoog-heid om zichzelf terug te vindenen daarmee ook zijn stem.

‘The King’s speech’ is eenonderhoudende voorstelling,maar de humor in de dialogenslaat niet altijd aan en ontroerendoet de met zichzelf worstelendevorst maar zelden, al heb je welsteeds meer met hem te doen.Door de voortdurende wisselin-gen van plekken en rollen blijf jeechter wat aankijken tegen debuitenkant van een mooi ver-haal.

HANS BRANS

04 december 2012, pag. 28

Mystificaties vertroebelen leedgewiktgewogen

Plaats: Harmonie, Leeuwarden.Voorstelling: Verlies. Tekst: NicciFrench. Spel: Isa Hoes, Ad Knip-pels, Irma Hartog. Bewerking enregie: Léon van der Sanden.Toeschouwers: 300. Nog te zien:9 januari in Franeker, 18 januariin Heerenveen, 15 februari inSneek.

LEEUWARDEN - Legohuisjes, speel-goedtreinen en een knuffelijsbeerkunnen niet verhullen dat het inhet huis van Stella en Rik een killebedoening is. Na de plotselingedood van hun jongste zoontje valtniet alleen de ruimte uit elkaar inlosse stukken, maar ook hun leven.

Rik begint te drinken en verzuiptin zijn verdriet, terwijl zijn vrouwzich krampachtig opsluit in zich-zelf. De confrontatie aan het beginvan een voorstelling met zulk diepmenselijk leed valt niet mee, maarIsa Hoes en Ad Knippels zetten inkorte, rake scènes een stel neer datbest overtuigt.

Ondertussen zit je te wachten opiets anders. ‘Verlies’ is een toneel-bewerking van een tekst van NicciFrench, schrijversnaam van eenEngels echtpaar dat de ene na deandere bestseller produceerde.‘Suspense’ is daarin steeds de mo-tor.

In ‘Verlies’ komt dat element erin als de therapeute van Rik zich bijzijn vrouw meldt met de medede-ling dat haar man ‘iets schuldigs’

verbergt. Het is een volstrekt onge-loofwaardige ingreep, die het ver-moeden bij Stella moet loswekendat haar man hun kind heeft omge-bracht.

Op soortgelijke wijze wordt bijhem de argwaan gewekt dat zij deschuldige is. En ten slotte wordtzelfs het overgebleven kind ver-dacht, op basis van een gedateerd(!) opstel. Als ‘Verlies’ werkelijkgebaseerd zou zijn op de inbeeldin-gen van verscheurde emoties, danstonden deze voortreffelijke acteursniet voor niets hun best te doen.Maar wat mr. en mrs. French leve-ren, is halfbakken psychologie dieis opgetuigd met kunstgrepen enloze mystificaties.

HANS BRANS