Kim ki kendisi iin istedii bir eyi kardei iin de istemedike, gerek anlamda imn etmi .Hz. Mhmmed (saw)(Sahh-i Buhar, mn, hads no 7; Sahh-i Mslm, mn, hads no 71) Eer bir toplumda dmlenmi, kangren olmu bir sorun var ve bu zlemiyor ya da gerek retsizlikten gerek kastl biimde srekli zmszle doru itiliyorsa, bu halden kurtulman vardr: Birincisi; elinizde bulunan kaynaklarn izdii istikamete, mensubu olduunuz inan, dnce, kltr, medeniyet ve dnyann sunduu perspektif ve koyduu ilkeleri esas alarak, o ive esaslarn izdii erevede hareket ederek sorunu zebilirsiniz. Trkiye toplumu bu kaynakr bakmndan aslnda olduka ansldr ve farkl seeneklere sahiptir. Mslman bir toplum olaenin elinde slam dninin ykml kld esaslar, Qrn ve Snnetin sunduu ilkeler vardr bir toplum olarak Trkiyenin elinde ada Liberal Demokrasinin sunduu esaslar ve ilkeler vardr. Avrupa Birlii (AB) yeliine aday ve yllardr ABye girmeye alan bir toplum olaraenin elinde ABnin koyduu kriterler, sunduu ilke ve esaslar vardr. Btn bunlara ilaveten, elbette ki dnyal ve dnya ile bark olmas gereken bir toplum olarak Trkiyenin elinde Esel Hukukun izdii bir perspektif, sunduu ilke ve esaslar vardr. nsan Haklar Evrensel Beyannamesinin ykml kld grev ve sorumluluklar vardr. kincisi; sizinle ayn sosyolojik karakteristie sahip ve benzer srelerden gemi, benzer skntlarla kar karya kalm, velkin bunu bir ekilde zme kavuturabilmi, sorunu abilmi dier toplumlarn yaadklar tecrbelerden yararlanarak, sunduklar deneyimler erev hareket ederek sorunu zebilirsiniz. Trkiye toplumu bu ncller bakmndan da aslnda olduksldr ve farkl seeneklere sahiptir. Asya, Avrupa, Afrika, dnyann farkl ktlarnda, hemada hem Hristiyan dnyada, farkl kavimlerden ve etnik kkenlerden oluan, deiik dil ve lehelerin konuulduu toplumlar vardr. Byle olduu iin, onlar da benzer srelerden gemi, tlar yaamlardr. Ancak bu toplumlardan bazlar, deiik siyas programlar ve idar yntederek kendi i sorunlarn belli bir lde zme kavuturabilmi, hatta ilerinden bazlar yani daha bandan itibaren adalet ve eitlik esasna dayal bir siyas ve idar yntem takip tikleri iin, byle bir sorunun olumasna bile imkn vermemilerdir. svire Modeli vardr, Modeli vardr, Makedonya Modeli vardr, Pakistan Modeli vardr, Hindistan Modeli vardr, Gney Afrika Modeli vardr. Hem kaynaklar bakmndan hem de ncller bakmndan bu kadar ansl ve farkl seenekn Trkiye toplumunda Krt Sorunu yllardr zlmyor, zlemiyor ve zm noktasnda gelec bunun ancak bir aklamas olabilir: Sorun zlmek istenmiyor. Devlet samim deildir. Devle bu sorunun adalet ve eitlik temelinde zme kavumasna raz deildir. Devletin sorunu adalet ve eitlik temelinde zme kavuturmaya yanamamas, adalet ve k temelinde bir zmden kanmasnn sebebini anlamak da gayet basittir aslnda: nk Krtlettikleri hak ve zgrlklerde ve bu hak ve zgrlkleri elde etmek iin yz yla yakndr verdadelede sonuna kadar hakldrlar. Buraya kadar konu anlalmadan, bundan sonra yaplacak deerlendirmeler de salksz olur ve Krt Sorununun bugnk realitesini kavramak da mmkn olmaz. Dnya zerinde ne kadar dn, mezhep, tarikat varsa, dnya zerinde ne kadar mefkure, dnyap, ideoloji, dnya gr varsa, dnya zerinde ne kadar siyasa, felsefe, mantk varsade ne kadar hukuk, beyanname, szleme varsa, hepsine ama hepsine gre Krtler hakldr. Bir tarafa devletin kapris ve dayatmalarn koyun, bir tarafa da Krt halknn talep ve isteklerini koyun, ve bu ikisini alp slam eritna gtrn, Hristiyan eritna gtrst eritna gtrn, Sosyalizme gtrn, Komnizme gtrn, Liberalizme gtrn, ada Dlerine gtrn, nsan Haklar Evrensel Beyannamesine gtrn, Evrensel Hukuka gtrn, nereya zerinde ne kadar dn, mezhep, tarikat, mefkure, dnyap, ideoloji, dnya gr, siyasa,, mantk, hukuk, beyanname, szleme varsa, hepsine gtrn; Krtler hakldrlar. Ve bunu en bata Krtlerin kendisi bildii iin, Krtler btn bunlarn hepsine de razdevlet hangi kayna esas alrsa alsn, Krtler kabul ediyorlar ve kabule hazr olduklarn akle ifade ediyorlar. Fakat bunu devlet de Krtler kadar iyi bildii iin, devlet bunlarn hibirine yanamyor! Bir tanesini bile kabul etmiyor. Krtler de devlet de neticeyi nceden bildikleri iin, Krtler her trl zm yoluna dnzyken, devlet bir tanesine bile yanamyor. Netice nceden belli nk: slam zm olursaak, Sosyalist zm olursa Krtler kazanacak, Liberal zm olursa Krtler kazanacak, Dema Krtler kazanacak, AB Kriterlerine gre zm olursa Krtler kazanacak, Evrensel Hukukaa Krtler kazanacak. Krtleri haksz karacak sadece bir ideoloji vardr, ki o da rk oven Trklk devl olan resm ideolojidir. Devlet, sorunun zm iin birinci yola (kaynaklar) yanamad gibi, ikinci yola ( etmiyor. Halbuki dnya zerinde hakikaten ok gzel ve ideal rnekler vardr. Dnya haritasndaki 0 ksr devletin tamam kemalist ideoloji ile ynetilmediine gre ve dier lkelerdeki hkmear Krte eitim eytana uymaktr diyen bizdeki hkmet erkn gibi Allhn bile Trk olr lkelerdeki uygulamalara bakmakta fayda vardr diye dnyorum kanaatini tamaktaym fikriorarsanz bana gre. Biz bu nacizane ama hi de acizane olmayan dosyamzda, dnya zerindeki rnek modeli ele alp inceleyeceiz: Pakistan Modeli, svire Modeli ve Makedonya Modeli. Biz bu almamzn itikad, felsef, siyas veya ideolojik bir tartmaya kurban gitmesiemediimiz iin, bu almay sadece hak ve zgrlkler kaygsyla, yalnzca adalet ve eitlikaleme aldmz iin, ele aldmz lkeler konusunda zellikle seici davrandk. yle ki: Krt Sorununun zm noktasnda rneklik tekil etmesi gaye ve temennisiyle miz bu lkelerden biri Mslman lke (Pakistan), biri Hristiyan lke (svire), biri de Mslme Hristiyan nfsun iie yaad, yani hem Mslman hem Hristiyan bir lke (Makedonya). Biri Asyann ortasnda, biri Avrupann ortasnda, biri de hemen yanbamzda, Balkanla Hazrladmz dosya ile ilgili her trl tenkit ve eletiriye ak olduumuzu da belirte1. rnek: MSLMANPakistan Modeli- lkedeki Herkesi Kapsayan Bir sme ve Herkesi Temsil Eden Bayraa Sahip Bir lke GR Trkiyede ne zaman ki bir takm konular gndemin ilk sralarna otursa, bir takm kiya kp, bir takm lkelerin o konudaki uygulamalarndan esinlenerek Trkiye kamuoyuna birdeller nerir, bu modeller bir takm yayn kurulularnda yazl ve sesli olarak dile getiritartlr, buna karn, hemen bir takm kiiler de kar ataa geip bunlara bir takm itu modellerin lkemizde uygulanamayacan syler ve gereke olarak, Trkiyenin kendine zg oullarnn olduunu savunur. Modelciler, kar modelcileri bir takm derin glerin sivil uar modelciler ise modelcileri bir takm d glerin yerli ibirlikileri olmakla sular. r kimi zaman bir takm sebeplerden dolay tartma boyutunu aar ve bir takm kiiler sokaakm kavgalar yaanr. Neticede bir takm kiiler hastahanenin, bir takm kiiler de karanu tutar. Bu gibi durumlarda strktrel (yapc) fikirli kimi insanlar itidal ve saduyu arlarda, has-sktrel fikirli insanlarn says ok daha fazla olduu iin, bu arlar bir ie y Bu, barts olsun, enflasyonla mcdele olsun, Krt sorunu olsun, turizm, seimler, searaj olsun, terrle mcadele olsun, basn zgrl olsun, laiklik veya ulus devlet olsun, henuda byledir. Hangi konuyu tartrsak tartalm, benim babam senin baban dver mantyla yapyoru konunun kendine zg akademik frekans varken, bizler, her konuyu ayn kltr seviyesinde, ayn doz ve frekansta tartyoruz ve tartmalarmz, hep ayn ayarda oluyor. Onun iin bizdeol takm tutulur gibi siyas parti tutulur, dnce ve pratik arka planda olduu iin, her sis parti en fazla oyu, parti bakannn memleketinde alr. Bir balama ustas bile alaca her trkden nce saznn akordunu o trknn zel yaparken, biz ister siyaset, ister spor, ister kimlik konusunu konualm, sazmzn akordu hep ayn yerdedir. Krt sorununun ve devletin niter yapsnn tartld lkemizde, sadece son 30 yl iebildiim kadaryla drt ayr model gndemimizi megul etmiti: Bask Modeli, Belika Modeli, Modeli ve ABD Modeli. ABD Modelini egemen gler, Belika Modelini PKK, svire Modelini lal Krt evreleri, Bask Modelini ise babakanl dneminde Eyll 1993te Tansu iller seslen(Kendisini unutmu olanlar iin yeniden hatrlatalm; hani bir zamanlar, bizi her grdnde aan ve bize elinizi vicdnnza sokun diyen bir bacmz vard ya, ite O) Bununla birlikte, terrle mcadele konusunda Kuzey rlanda Modelini, alt kimlik st kimlik meselesinde de Fransa Modelini konumutuk, hatrlarsanz. (Ben hatrladm iin sy Btn bu konutuumuz modellerin hepsinin ortak bir zellii var. O da, bu modellerin hepsinin Batda ve Hristiyan dnyada uygulanan modeller olmasdr. Neden? nk gzmz Batdgrmyor da ondan. Hangi konuda olursa olsun, eer Asya veya Afrikadaki bir lkede uygulanan modeli Trkiyede nerirseniz, size glerler. Size nc dnya kafal derler. nk bizika lkeleri Trkiyeye rnek olamazlar. Ancak biz onlara rnek olabiliriz. Bize gre Avrupa demek zgrlk demek, Asya ve Afrika ise totaliter rejimler demektir. Bir de kendimize aydn deyip ortalkta entellektel voltalar atyoruz. Oysa ne derece byk bir cehlet iinde olduumuzun farknda myz? Size birey diyeyim mi? Dnyada etnik kimliklerin en fazla inkr edildii, farkl inanlarn en ok bask grd, anadillerin en ok ynetim mekanizmasndan uzaklatrld, uvrupa ktsdr. Elinize bir Atlas alp btn dnya lkelerinin isimlerine bir baksanza! Bilmiyorum, birey dikkatinizi ekti mi? Avrupa lkelerinin % 90nn isimlerinin bir kavmin isminden geldiini bugne kadar hi farkettiniz mi? Tpk Trkiyenin adn Trk kavminden ald gibi, Yunan kavminden, Almanyann Alman kavminden, Fransann Fransz kavminden, talyann talyan inden, spanyann spanyol kavminden vs. aldn, daha okulda corafya dersi almaya balamamr ilkokul ikinci snf rencisi bile biliyor. Halbuki Asya, Afrika, Amerika ve Avustralya ktlarnda byle deildir. Asya ve Afrikada, isimlerini bir kavmin isminden alan lke sau kadar fazla deildir. Asyada % 50yi, Afrikada % 20yi gemez. Koskoca Amerika ktsnda, kavmin adndan alan tek bir lke bile gsteremezsiniz. Bu, iin etnik boyutu. Dn boyuta gelince: Avrupada ayn totaliter durumla karlayorBugn Avrupa lkelerinin milyonlarca, evet milyonlarca Mslman ve Yahud vatandalar olduu lde, Avrupa lkelerinin bayraklarnda niye hep ha var, dersiniz? Babakan Recep Tayyip Erdoan, 2005 ylnda Avustralyada, Trkiye toplumunun st kimli slam olduunu sylediinde, buna kar kanlar, hangi gerekeyi ileri srmt, syleyelim slam alrsak, o zaman Mslman olmayan vatandalarmzn durumu ne olacak? Oysa milyonlar Yahud, Hindu ve Budist vatandalara sahip olan Avrupa lkelerinin bayraklarnda ha iareti olmasn sorgulayan yok. lkeli, haliyle sohbetli bu dosyann ilk sohbetinde, size Asyadaki bir Mslman lPakistan anlatacam. Pakistann idar yapsndan, ynetim sisteminden, lkenin adndan ve hsedeceim. Anlayacanz, size Pakistan Modelini anlatacam. Konuya girmeden nce, yanl anlalmaya sebebiyet vermemek iin, bir hususu belirtmemiz lazm. Biz Pakistan Modelini anlatrken, Pakistann idar yapsndan, ynetim eklinden, etnik ve dn unsurlarn temsliyet noktasna vurgu yapyoruz. Pakistann rejimi ya da siyasolojik yaps bizi ilgilendirmiyor. Mesel, siz Osmanl mparatorluunun ynetim ekline, saltanata kar olduunuz halde, Odar yapsn vebilir, ona hayran olabilirsiniz. Ayn ekilde, siz Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birlii (SSCB)nin idar yapsn vdnzde, bu sizin sosyalist olduunuz anlamna gelm nk sizin vdnz ve hayran olduunuz, Osmanlnn veya Sovyetlerin idar yapsdr,bu yazda Pakistan verken veya hayran olurken, methettiimiz, Pakistann idar yaps, ynay, lkedeki tm etnik ve dn unsurlar kapsayc zelliidir. Kesinlikle rejimi deildir,eya ideolojisi deildir. ddi ediyorum: Pakistan Modeli, u anda yeryz corafyas zerinde bulunan en mkemmel ldir. yle bir modeldir ki, lkedeki tm etnik unsurlar, tm dn kesimleri, tm alt kimlikle kapsayc zellii var. lkedeki en ufak aznlklar dahil, hi kimse dlanmam. Pakistan Modelini anlatrken, konuyu u alt balklar altnda irdeleyeceiz: Pakistannr yaps, Pakistann ad, Pakistann bayra, Pakistann resm armas, Pakistann resm desi. PAKSTANIN DAR YAPISI Pakistan, tpk gemiteki Osmanl ve SSCB ya da gnmzdeki Almanya ve ABD gibi eylet iyle (federasyon) ynetilen bir lke. Pakistan devleti 1947de kurulduunda 5 eyleti vard: Sind, Belucistan, Pencab, Afgan Blgesi (Serhat) ve Kemir. Sonra 1965 ylnda slambd ehri kuruldu ve bu ehir, lkeniti yaplp tek bana ayr bir eylet (tpk Berlin, Viyana, Brksel, Yeni Delhi, Jakarta, C Mogadiu veya Braslia gibi) stats alnca, Pakistann altnc eyleti, bakent slambd oin 6 eyleti var. Pakistandaki her eylet, iilerinde serbest. Kendilerine ait dilleri, kendilerine ait yneticileri, kendilerine ait bakentleri var. Sind eyletinin bakenti Karai, Belucistan eyletinin bakenti Quetta, Pencab eyletinin bakenti Lahor, Serhat (Afgan Blgesi) eyletinin bakenti Peawer, Azad Kemir eyletinin bakenti Muzafferbd. Afgan kkenli insanlarn yaad Serhat eyleti, Afganistann Pakistan iindeki devam Tpk randaki Azerbaycan veya Yunanistandaki Makedonya gibi. Belucistan ve Sind eyletleri ise, ikiye blnm olan coraf lkelerin, Pakistan tarafi yars... Pakistan slam Cumhuriyetinde bakenti Quetta olan Belucistann br yars, n adyla ran slam Cumhuriyetindedir ve bakenti Zahidandr. Belucistann bats rana, tana ait. Ayn ekilde, bakenti Karai olan Sind eyletinin br yars, Gujarat adyla Hi bakenti Gandhinagar'dr. Kemir ise e blnm durumdadr. Kemirin bats Azad Kemir (zgr Kemir) adyla Kemir (Esir Kemir) adyla Hindistandadr. Pakistan Kemirinin bakenti Muzafferbd, Hindirinin bakenti Srinagardr. Kemirin kuzeyinin ok kk bir kesimi ise (Sia La Dann kmba Nehrinin getii dalk arazi) bugn in Halk Cumhuriyeti egemenlii altndadr. Kemir tdaki Pakistan Hindistan snr, bugn bile tam izilebilmi deildir. Pakistann kurulduu n bugne dek bu iki lke Kemir iin tam kez savatlar. Pakistan slam Cumhuriyeti tarafnemirliler slam dnya grnn evrensel kuatcl, in Halk Cumhuriyeti tarafndaki Kemya grnn evrensel kuatcl altnda zgrce yayorlar. Problem, Hint millyetiliininuu Hindistan tarafndaki Kemirdedir. Her eyletin ayr dili var. 60 milyon kiinin yaad 205 bin 345 kmlik Pencab eyletincab, 30 milyon kiinin yaad 140 bin 913 kmlik Sind eyletinde Sindce, 20 milyon kiinibin 522 kmlik Serhat eyletinde Afgan dilleri (ekseri Petuca), 10 milyon kiinin yaad 3in 190 kmlik Belucistan eyaletinde Belucca konuulur. Bunlarn her biri ayr dillerdir. Mesel Sindce Hinteye, Belucca Farsaya yakndr. Kimsenin ne kimlii inkr ediliyor, ne de dili yasaklanyor. Herkes kendisidir ve st kimlii Pakistandr. PAKSTANIN ADI Pakistan adnn douunun ok ilgin bir yks vardr. Bu ismin bu lkeye nasl ve nimekte fayda var. Trkiyede ve dnya kamuoyunda bilinen tek ey, bu ismin pak insanlar lkesi (temiz insanlar lkesi) anlamna geldiidir. Doru olmakla beraber, eksik bir bilgidir bu. nk bu isim, yle geliigzel verilmi bir isim deildir. Pakistan adnn anlam, san derin boyutludur. Bilindii zere, eskiden Pakistan diye bir yer yoktu. Sadece Hindistan vard. Bamsz bir devlet fikrini ilk ortaya atan, 1930 ylnda, byk ir Mhmmed qbaldir. iirlerini Urrsa kaleme alan Mhmmed qbal (1877 1938)a gre Hindistanda iki ayr millet (Hindular venlar) vard ve her biri kendi yoluna gitmeliydi. Bu fikir, lkede yaayan Mslmanlarca kabul grr. Daha lke kurulmadan, kurulacak olan lkeye isim aranr. Mslmanlar, Mslmanlari kapsayacak olan topraklarda kurmay amaladklar lkeye isim bulmak iin yarma dzenleruta, Byk Britanyadaki Cambridge niversitesinde okuyan Xudri Rahmet Ali adndaki gen birversite rencisinin bulduu Pakistan ismi yarmay kazanr (1933). Gen bir talebenin kefettii bu isim, gerekten mkemmel bir isimdi. Pakistan kelime olarak temiz insanlar lkesi anlamna geliyordu. Ayn zamanda Pakistan ismindeki her harf, bir ifreydi. nk her harf, lkenin bir eyletini simgeliyordu. yle ki: PAKSTAN ismindeki P harfi Pencab eyletini, A harfi Afgan Blgesi'ni, K eyletini, harfi halkn dni olan zz slam dnini, S harfi Sind eyletini, -tan ekieyletini simgeliyor. Yani PAKSTAN, btn bu isimlerin ksaltlm oluyordu: Pencab + Afg slm + Sind + belucisTAN = PAKSTAN. Grld zere, lkeye yle bir isim verilmi ki, bu isim, lkedeki btn etnik kkenlerri ve alt kimlikleri kapsayc zellie sahip. Pakistanllar, bu hassasiyetlerini, Pakistan devletini kurduktan sonra da gsterdiler. 1965'te bakent slambd kurulup, ehir, tek baayr bir eylet stats aldnda, yani lke yeni bir eylete kavutuunda da bu heng bozulmstan ismindeki i harfi slam temsl ettii iin, bakente slm ile balayan bir ad verdu. Bu corafyalarda ehirler genelde bd szc (Farsa'da ehir demek) barndrd ifferbd, Faysalbd, Abbutbd...), bakente slmbd ad verildi. Bylece PAKSTAN adnhem de lkenin pay-i taht slambd simgeler duruma geldi. PAKSTANIN BAYRAI Pakistann idar yapsn ve adn incelediimiz ilk iki blmde, lkede hibir etnik vemadn, btn kavimlerin ve corafyalarn resmyette ve lke adnda eit ve ortak ekilde tei grdk. Sadece etnik kavm noktada deil, dn itikad noktada da ayn hassasiyetin gsterild ayn mkemmelliin sergilendiine, lkenin bayran incelerken hd olacaz. Pakistan, Mslman bir lke. Nfsunun ezici ounluu (% 96) Mslman. Mslman olmayan % 4lk kk bir oranna tekabl ediyor. Bunlar Hristiyanlar, Hindular ve Budistler. Pakistan bayrann rengi yeil beyaz. Bayran sol tarafnda aznlk gibi duran beyavar. Geri kalan ounluk ksmnda ise yeil zemin zerinde beyaz ay yldz gryoruz. Ay raz olarak 45 yukarya bakyor. Bayraktaki yeil renk slam, ay yldzn renginin beyaz olmas da slamn ierdii am (bar) olgusuna vurgu yapyor. Pakistan bayrann sol tarafndaki (bandaki) beyaz blge ise, Mslman olmayan dn azolize ediyor. Bu blgenin beyaz olmas ise, bu dn aznlklarn, lkede her trl inan zgrk bar iinde yaayabileceklerini anlatyor. te, hem lkedeki btn etnik kavm kesimleri, hem de, saylar ancak birka bini bulafak topluluklara kadar btn dn itikad kesimleri ve aznlklar kucaklayan, idar yapsn lkenin ismine ve bayrana kadar, herkesi temsil edebilen bylesine mkemmel bir model, Pakistan Modeli. yle bir model ki, nfsu ancak % 4 gibi kk bir oranda bulunan dn aznlklara, HristHindu ve Budistler'e bile bayranda yer veriyor. Bugn dnya zerinde, belki de Vatikan hari, hibir lkede % 100 sadece bir dnin mensuplar yaamaz. Ancak hibir lkede, lke bayrann zerinde, o lkedeki dn aznlklar temsiln dnyadaki tek istisnas, Pakistan slam Cumhuriyetinin bayradr. Misal olarak, sadece Hristiyanlarn deil, milyonlarca Mslman ve Yahudnin, Hindu ve Budistin yaad, hem de vatanda olarak yaad Avrupa ktsna bakalm: Avrupada 43 17sinin bayrann zerinde ha var. Bu durum, nfsunun tamam rahiplerden oluan Vatikan grlebilir. Dnya zerinde, dier kavim ve halklarla en az kaynam olan, yani yeryzndekikan millet olan zlandallar iin de normal grlebilir. Fakat Hristiyan olmayan milyonlarca vatanda olan Danimarka, Yunanistan, sve, svire ve Byk Britanya iin normal olabilir Bu lkelerden sadece birindeki Hristiyan olmayan nfs, Avrupadaki birok lkenin toplam nfndan fazladr. Bu lkelerin bayraklarnda, ha iaretinin yannda, o lkenin Mslman veya Yndalarn simgeleyen bir imge var m? Yok. Ayn ekilde slm lkelerine bakalm: slm lkelerinin 11inin bayraklarnda hill veiye, Azerbaycan, Malezya, Pakistan, Singapur, Trkmenistan, zbekistan, Cezayir, Komorlar, Moritanya ve Tunus). 2 lkenin bayranda Allh- Ekber(ran ve Irak), 3 lkeninkindeallh(ran, Suud Arabistan, Afganistan) ve sadece birininkinde Allh (ran) yazar. Pakistan hari, hibir slam lkesinde, o lkede yaayan ayr-i mslmlerin dnleri ve ine bayranda ilenmez. Buna, st kimlik olarak slam alrsak, Mslman olmayan vatandalarolacak? trnden beylik laflarn sarfedildii Trkiye Cumhuriyeti bayra dahil. PAKSTANIN RESM ARMASI Pakistann resm armas, drt eit paraya blnm bir iltten oluur. Yeil beyaz reer eit paras, lkede yetien nemli bir tarm rnn resmeder. Bunlar; pamuk, ay, buday iridir. ildin zerinde, bayraktaki gibi saa deil de, sola doru dnm, ayn ekilde 45 enkte ay yldz var. ildin etraf yasemin elengiyle evrelenmi; zira lkede bu iek ok y altta ise l bir flama var ve bu flamada u kelime yazl: mn ttihad Nizam. Bun tutan ve lke insann biribirine balayan unsurdur. PAKSTANIN RESM DL Dnya zerindeki lkelerin hepsinin yalnzca bir resm dili yoktur. Dnyadaki pekok lken birden fazla resm dili olduunu da mahade edebiliyoruz. Pakistan slam Cumhuriyeti, 2 resm dili olan bir devlettir. Bu diller, Urduca ve ngilizce'dir. ngilizce, hem bu topraklarn yllarca ngiliz smrgecilii altnda olmas, hem yurt d veya almak iin giden Pakistanllarn urad yerin ngiltere olmas, ngilizcenin yazas gibi sebeplerden dolay bu dilin lkede yerlemi olmasndan tr, lkede resm dildir. lkedeki ikinci dilin de yerli dil olmas gerekiyordu. Bunun iin, lkenin ikinci resm dili, Urduca. Peki, lke dil ynnden olduka zengin olmasna ramen, seilen dil neden Urduca? lke nn % 66, 4, yani yarsndan fazlas Pencab konuurken, % 12, 6s Sindce konuurken, neden ncak ve ancak % 7, 6lk kk bir kesiminin konutuu Urduca resm dil yaplyor? ok tuhaf Bunu anlayabilmek iin, Pakistann demografik yapsna bir gz atmamz gerekiyor. Pakistan halk, zengin kavim gruplarndan ve eitli etnik kkenlerden oluuyor. ounlu dilleri Hind Avrupa dil ailesine aittir. lkenin % 66, 4 Pencab dilini konuur ve bunlar Pencab eyletinde yaar. Sind eyletinde konuulan Sindcenin oran % 12, 6, Afgan blgesinde (Serhat) konuulan Petucann oran ise % 8, 5tir. Petuca konuan halka Afganistanda Pesine karlk, Pakistanda Patan denir. Urduca konuanlarn oran % 7, 6dr. Bunlar, Pakistan yerlilerinin deil, 1947de Pakistan kurulduunda, Hindistandan Pakistana g eden Hindistanl Mslmanlarn konutuu dildirhalk olan Urdular, lkenin hemen her tarafna yaylm olmakla beraber, 8 milyon gibi byk bir ounluu Pencab eyletinde ve Sind eyletinin bakenti Karai ve evresinde yaar. Bugn Hindaki Mslmanlarn konutuu dil de Urducadr. Belucistanda konuulan Beluccann oran ise ancak % 2, 5tir. Belucistanda yaayan bair etnik kesim ise Brahu halkdr. Brahulerin says yarm milyon kadardr. Karakorum Dalar etekleri, Hunzakutlarn memleketi olan Hunzadr. Hunza Nehrinin sulad topraklarda yaayan ve saylar 50 bin civarnda olan bu halk, smail mezhebine mensuptuunzakutlar, hastalk bilmeyen halk nmyla tannr. Bunun sebebi, doal ortamlarda yaamalaraze sebze ve meyvelerle beslenmelerinden dolay ok salkl bir halk oluudur. Bir Hunza erkei veya Hunza kadn, hayat boyunca doktora gitmez, nk hi hastalanmaz. Hunzakutlar, Hun Nehrinin gne gren tarafnda yaarlar. Hunzann br yakasnda ise, Hunzakutlara akraba ir etnik grup olan Nagar halk yaar. Nagarlar, idirler. Ayrca Afganistan snrnda, sayln kadar olan ve ismi Kfir olan bir halk yaar. Kfirler, Dehr dilini konuur ki bu dil, Farsann bir lehesidir. Kfirler, 19. yzylda Mslman olmu bir halktr. Yani slam gemdardr. Bunun dnda lkede bir de Kala halk vardr. 1947 ylnda kurulan lkenin resm dili seilince yle hassas davranlm ki, gerektenr Pencab eyletinde konuulan Pencab dili resm dil yaplsayd, bu, o kavme bir stnlk sa lkedeki br etnik kkenler ayrmcla tabi tutulmu olacakt. Yani brlerinin kul hakknam kardelii zedelenmi olacakt. Sindce veya Beluccann resm dil olmas durumunda da ayizlik sergilenecekti. Peki ne yaplmalyd? lkede konuulan bu kadar dil iinde hangi dili resm dil yapmalhibir eylet arasnda kayrmaclk, hibir etnik kken ve kavim arasnda ayrmclk olmasnd Dnebiliyor musunuz? nsanlar Allhtan korktuklar ve kalplerinde slam kardeliin, bu hususlarda nasl da hassas davranyorlar! Bizim 90 senedir zemediimiz sorunlar onlar daha devletlerini kurarken zmler. nk halklarn kardelii temelinde hareket ettikl problemler bandan beri hi var olmam. Hangi dili resm dil yapmalydlar? Buldular, Urducay resm dil yapacaklard. lked 7, 6lk kk bir aznln konutuu Urducay. Farsaya akraba olan Urdu dilini. Peki neden? Bunun sebebi uydu: Urducay Pakistanl herhangi bir etnik kesim deil, Hindistandan Pakistana hcret eden gmenler konutuu iin, bu dili konuanlarn yaad blmad iin, bu insanlar tm lkeye yayldklar iin, bu dilin resm dil yaplmas, lkedeblgeye ayrcalk tanmaz, hibir kavim, ulus veya etnik kesime stnlk veya egemen ulus stezdi. Nitekim Urduca Pakistan bir dil deil, Hindistan bir dil idi. PAKSTANIN ALFABES Bugn dnya zerinde ok eitli alfabeler ve yazlar kullanlmaktadr. En yaygn olan, de kulland Latin Alfabesidir. kincisi ise slam dnyasnn byk ounluunda kullanlan nc srada, Aziz Kirilin bulduu ve eski Dou Bloku lkelerinin bazlarnda kullanlan Kisi gelir. Bu alfabe dnda, yeryznde Yunan, Ermen, bran, Sanskrit Alfabeleri ile in pon deogram vs. gibi deiik deiik yaz ve alfabeler kullanlr. ki ayr resm dili olan Pakistan slam Cumhuriyeti, ayn ekilde iki alfabe birden kullanan bir lkedir. ngilizce iin Latin Alfabesi, Urduca iin Arap Alfabesi kullanlr. Yani Pakistan, ne modern dnyaya ayak uydurma adna slam dnyasna ve kltrne srt evirmi, leri koruma adna Batya kar has-sktrel bir tavr iine girmi. Yanl anlalmasn: But deildir; bilkis, bireyi iselletirmek iin ill da bireyi dlamak gerekmiyor ma JEO STRATEJK SE JEO STRATEJK Pakistann jeo stratejik nemi, Trkiyeninki gibi byktr. Her ne kadar iki kt zmuyorsa da, dikkatlice bakldnda, ok ayr dnyalarn ortasnda yer alan bir lke olduu haiinde farkedilecektir. Pakistan, 5 ayr kltrn (i slam, Snn slam, Sosyalizm, Budizm vzm) tam ortasndadr. lkenin gneybatsnda ran (ia), kuzeybatsnda Afganistan (Snnlik), eski SSCBden ayrlma Tacikistan (Sosyalizm), kuzeydousunda in (Budizm), dousunda ise Hindistan (Hinduizm) yer alr. Bu komu lkelerin herbirinin tamamen farkl rejimleri vardr. randa erit (slam Cumheti), Afganistanda Feodalizm, inde Sosyalizm Komnizm, Hindistanda ise Kapitalizm egemendir. Ayrca, sadece Pakistana komu lkeleri baz aldmzda, 4 ayr yaz eidiyle karlanda Arap Alfabesi, Tacikistanda Kiril Alfabesi, in (Zhong Hu)de in Yazs ve Hindistan (Bharat)da Sanskrit Alfabesi kullanlr. Anlayacanz, Pakistann neresinden olursa olsun, snr geip lkenin dna ktnz olursunuz. nk Pakistan, kendine zg ayr bir dnyadr.2. rnek: HRSTYANsvire Modeli- lkede Konuulan Tm Yerli Dillerin Resm Dil Statsnde Olduu Bir lke GR lkeli, haliyle sohbetli bu dosyann ilk sohbetinde, sizlerle Asyadaki bir Mslmayi, Pakistan konutuk. lkeli, haliyle sohbetli bu dosyann ikinci sohbetinde ise, size Avrupadaki bir Hristiyan lkeyi, svireyi konuacaz. Alplerin gzel lkesi svireyi eitli ynleriyle ve daha yakndan tanmaya baladmta lkesini daha fazla seveceimizden hi kukunuz olmasn. svire, Avrupann en sevdiim lkesi, Avrupann en gzel lkesi. svireye ne zaman gn daha mutlusu yoktur. Oraya gittiim zaman ok mutlu oluyorum. nk svirenin gzellii yaorafyas ve temiz havasyla snrl deildir. svire, bana gre, dnyann en meden lkesi, dnyann en meden toplumu. Bu lkede hibir dilin dier bir dile, hibir kavmin dier bir kavme, hibir rkn dier ka herhangi bir stnl yoktur. LKEDEK YERL HALKLAR TARAFINDAN KONUULAN BTN ANA DLLEREDR; LKEDE NE KADAR DL KONUULUYORSA DEVLETN DE O KADAR RESM DL VARDIR. lkedeki btn lalar ve trafik iaretleri, lkede konuulan dillerin hepsiyle birden yazlr. BR EHRDE VEYKYDE YAAYAN NSANLAR HANG DL KONUUYORSA, O EHR VEYA KYN SM DE O DLDEDR. Bu durum lkeyi blmek bir yana, bilakis blnme gibi tehlikelere kar bir emniyet sbab. Hi kimse kendisini bu topraklarn asl sahibi, yekdierini de bir snt, yabanc olarak g Kimse de asln inkr edip kendisini baka bir kavme nisbet etmeye zorlanmaz. Herkes kendisidir ve st kimlii svireli olmaktr. Her trl dn inan ve vecibelerinizi zgrce yaayabildiiniz, her trl siyas ve ideoinizi zgrce ifade edip bakalaryla paylaabildiiniz bir lkedir buras. Hristiyan, Yahud,n ya da Budist olmanz, Alman, Fransz, talyan ya da Roman olmanz, size devlet nnde de millet nnde de hibir ayrcalk kazandrmaz. Gerek anlamda bir zgrlkler lkesi, ayn zamanlamda bir hogr toplumudur. iddet ve terre bavurmad mddete, her trl fikir ve ifade iddet ve terre kar ayn dozda tahammlsz olmasn da anlayla karlamak gerekir. nkhak arama yolu deildir, bir mcadele yntemi de deildir; toplumlarn bana musallat olan bir musibettir. Bir hareket veya grup, cami, parti, rgt, kesim, taleplerinde ne kadar hakl olursa olsun, iddet ve terre bavurduu anda haklln ve meruiyetini kaybeder. irr, ister bizzat devletler ve hkim gler tarafndan yaplsn, isterse ona kar mcadele edtarafndan, knanmal ve mhkum edilmelidir. iddet ve terrn hibir mazareti yoktur. Olamaz . svirede konuulan anadilleri ve bu dillerin idar ynetimdeki adil temsiliyet haklarnkonumak istiyoruz sizlerle. Drt tane dilin konuulduu, sadece 450 bin kiinin konutuu taanca ile sadece ve sadece 36 bin kiinin konutuu Retoromana dahil olmak zere lkede konuan tm anadillerin resm dil statsnde olduu svire hakkndaki bu sohbetimizde, yalnzca nu ele alacak ve sviredeki bu mkemmel, adaletli ve hakkaniyetli modeli gndeme getireceiz. zellikle, lkemizde yllardr kangren haline dnm Krt Sorununun Krte anadilde eresm dil olup olmamas noktalarnda dmlendii Trkiyeye bakmak ve sreci salkl bir e iin, duracamz en uygun yerin de svire olduunu dnyorum akas. Trkiyedeki bu soruna svire zerinden yaklap yorumlarken, sorunu yalnzca teorik olak seslendirmekle yetinmeyecek, kendi somut zm nerilerimizi de net bir ekilde dile getireceiz. BRDEN FAZLA RESM DL LKELER N BR ZENGNLKTR Yaadmz lkede ttihat kadrolar tarafndan kurulan kemalist rejim, Trk ulusuluu ek lkeyi tpk zlanda adas gibi tek dil ve tek kavimden oluan bir lke yapmaya alm,nucu olarak, Trkler dndaki kavimlerin, Krt, Laz, erkes, Arap, Rum, Ermen, Grc, varlki inkr edilmi, herkesin Trk olduunu iddi etmi, halen dahi olduu gibi herkese Trk dezce, Lazca, Grcce, Arapa, btn dilleri bizzat kanunla yasaklam ve bu yasaa muhalefet enleri en ar ekilde cezalandrm, Krte, Lazca, erkese, Rumca, Ermence, Arapa olan btin, gl ve rmaklarn, da ve ovalarn isimlerini halkn rzas olmadan zorla deitirip onlarruk Trke isimler vermi, Trklkten, Trkeden ve Trke isimlerden baka hibir eye haya Oysa bugn dnya lkelerine baktmzda, pekok lkenin birden fazla resm dili olduunu bir resm dili olanlarn bile Trkiyede olduu gibi dier dillere kar inkrc ve asimilasyir politika takip etmediini grrz. Dnya zerindeki pekok lkenin 2 resm dili vardr. Bu lkeler unlardr: Byk Britanyae ve Galce), rlanda (rce ve ngilizce), Finlandiya (Fince ve svee), Beyaz Rusya (Biyelo Rusa ve Rusa), Malta (Maltaca ve ngilizce), Vatikan (talyanca ve Latince), Makedonya (Makedonca ve Arnavuta), Grcistan (Grcce ve Abhazca), Irak (Arapa ve Krte), Afganistan (Petuca ve Dehr Farsas), Pakistan (Urduca ve ngilizce), Hindistan (Hinte ve ngilizce), Sri Lanka (Singhalezce ve Tamilce), Krgzistan (Krgzca ve Rusa), Filipinler (Pilipino ve ngilizce), Dou Timor (Tetumca ve Portekizce), Fiji (Fiji dili ve ngilizce), Marshall Adalar (Marshall yerli dili ve ngilizce), Palau (Palauca ve ngilizce), Samoa (Samoaca ve ngilizce), Tonga (Tongaca ve ngilizce), Yeni Zelanda (Maori dili ve ngilizce), Somali (Somali dili ve Arapa), Cibuti (Arapa ve Franszca), Burundi (Kirundi ve Franszca), Kenya (Kiswahili ve ngilizce), Lesotho (Sesotho ve ngilizce), Madagaskar (Malagassi ve Franszca), Moritanya (Arapa ve Franszca), Swasiland (Siswati ve ngilizce), Tanzanya (Kiswahili ve ngilizce), ad (Arapa ve Franszca), Kamerun (Franszca ve ngilizce), Ekvator Ginesi (spanyolca ve Franszca), Haiti (Franszca ve Fransz Kreolcas), Kanada (ngilizce ve Franszca). Hatta dnya zerinde pekok lkenin de 3 resm dili vardr. Bu lkeler unlardr: Belikaanca, Franszca ve Almanca), Lksemburg (Ltzeburgca, Franszca ve Almanca), Bosna Hersek (Bonaka, Srpa ve Hrvata), Vanuatu (Bislama, ngilizce ve Franszca), Eritre (Tigrince,rapa ve ngilizce), Ruanda (Kinyarwanda, Franszca ve ngilizce), Komor Adalar (Komorca, Arapa ve Franszca), Seyel Adalar (Fransz Kreolcas, Franszca ve ngilizce), Bolivya (solca, Aimar Kzlderili dili ve Keua Kzlderili dili), Peru (spanyolca, Aimar Kzlderilive Keua Kzlderili dili). Hatta hatta, dnya zerinde, tam 4 tane resm dili olan lkeler bile vardr. Bu lkeler unlardr: svire (Almanca, Franszca, talyanca ve Retoromana), spanya (spanyolca, Kata Galie ve Baska), Singapur (Malayca, Tamilce, Mandarin incesi ve ngilizce). Grld zere, dnya zerinde tek resm dili olan lkeler olduu gibi, 2, 3 ve hatta 4 olan lkeler de vardr. Ancak dnya zerinde, btn lkeler arasndan iki lke vardr ki, bunlar mkemmellik s, tm dnyaya ve insanlk ailesine rneklik tekil edecek, tm insanla eitlik ve kardelik verecek nitelikte muazzam bir uygulamaya evsahiplii yapmaktadrlar. Bunlar, benim kendisine Yaayan Jomo Kenyatta lakabn taktm Nelson Rolihlahla Mandela'nn lkesi Gney umhuriyeti ile benim kendisine Krtede amcaolu anlamna gelen Psmam lakabn taktm Fras'n lkesi Bolivarc Venezuela Cumhuriyetidir. Afrika ktsnn en gneyinde bulunan Gney Afrika Cumhuriyetinin, sk durun, tam 11 tsm dili vardr. Evet, yanl okumadnz; 11 tane resm dil. Bu diller unlardr: Afrikaans, ce, Gney Ndebele, Gney Sotho, Kuzey Sotho, Swati (Swazi), Tsonga, Tswana, Venda, Xhosa ve Zuluca. Bu 11 dil arasndan Afrikaans ve ngilizce, yzyllar boyunca bu topraklar rk Aparthe rejimiyle yneten beyaz aznln dilleridir. ngilizce bildiimiz ngilizcedir, Afrikaans ier (Flamancada ifti demek) olarak adlandrlan Hollanda kkenli beyazlarn konutuu dilnca ile yerli Afrika dillerinin karmndan olumu melez bir dildir. Dier 9 dil ise, lkede siyah ounluun konutuu yerli dillerdir. Gney Ndebele dili, Bantu dil ailesinin Nguni grubuna ait bir dildir. Gney Afrikadaki Ndebele halknn konutuu dil olup 600 bin civarnda insan tarafndan Mpumalanga, Limpopo (eski ismi Transvaal), Guateng ve Kuzeybat vilayetlerinde konuulur. Zimbabwede de konuulan dil, bu dildir ancak aralarnda belli bal farklar vardr. Her iki lkedeki Ndebele dillerini biribirinden ayrt edebilmek iin, Gney Afrikada konuulan Ndebele diline Kwandebele, Zimbabwede konuulan Ndebele diline ise sindebele denilir. Sotho dili de ayn ekilde Bantu dil ailesine ait bir dildir; Sotho grubuna aittir. Gney Afrikada yaklak 4, 5 milyon insan tarafndan Guateng, Limpopo ve Mpumalanga vilayetlerinde konuulur. Her iki Sotho dilini biribirinden ayrt edebilmek iin, Kuzey Sotho dili Sesotho, Gney Sotho dili ise Sepedi, Pedi veya Transvaal Sotho olarak andrlr. Afrika ktsndaki Lesotho adl lkede konuulan dil de budur. Lesothonun ismindealaca gibi bu lkede Sotho halk yaamaktadr ve Lesotho ismi, Sotho dilinde Sotho dili halkdemektir. Sotho ise kelime olarak ok ok batda yurt edinmi anlamna gelir. (brahani, Adn Arayan Corafya, sayfa 43) Swati ya da dier adyla Swazi dili, ayn ekilde Bantu dil ailesinin Nguni grubuna ait bir dildir ve SiSwazi olarak da adlandrlr. Yaklak 3 milyon kii tarafndan Gney Ave Swazilandda konuulur. Swazilandn tamamnda, Gney Afrikann ise Mpumalanga ve KaNgwanegelerindeki okullarda eitim dilidir. Zaten Swaziland ad da Swazi lkesi demektir. Gney rika ile Mozambik arasnda bulunan ve bakenti Mbabane olan bu lkenin gerek ismi Nqwane olup, beyaz smrgeciler tarafndan Swaziland ismi verilmitir. (brahim Sediyani, Adn AraCorafya, sayfa 57) Tsonga dili de ayn ekilde Bantu dil ailesine ait bir dildir ve Xitsonga, Thonga veya angaan olarak da adlandrlr. Gney Afrikadaki Tsonga halknn dilidir ve yaklak 3 tarafndan Limpopo ve Mpumalanga vilayetlerinde konuulur. Mozambik, Swaziland ve Zimbabwede de Tsonga konuanlar vardr. Tswana dili ise Bantu dilinin Latin Alfabesiyle yazlm ekli olup Setsvana olarak da adlandrlr. Botswana ve Gney Afrikada konuulan bu dil, Botswanann da resm dilidir. Zaotswana adl lkenin ismindeki bo szc Tswana dilinde halk demektir. Bu durumda Botswde Tswana halk anlamndadr. (brahim Sediyani, Adn Arayan Corafya, sayfa 42) Venda dili de ayn ekilde Bantu dil ailesine ait bir dildir ve Tivenda olarak da adlandrlr. Gney Afrikada 1 milyona yakn kiinin konutuu bu dili Zimbabwede de konuan. Sadece Venda halk deil, Lemba halk tarafndan konuulan dil de yine bu dildir. Xhosa dili ise Nijer Kongo dil ailesine ait bir dildir ve sixhosa olarak da adlandrlr. lkede 8 milyon kii tarafndan konuulur; yani Gney Afrika nfsunun % 18i tara Zuluca ise Zulu halk tarafndan konuulan dildir ve sizulu olarak da adlandrlr. Bui konuanlarn says 10 milyon kadardr ve bunlarn % 95i Gney Afrikada yaarlar. Gney Afletinin 11 resm dilinden biri olan Zulucann en nemli zellii, bu dilin bu lkede, evde ek konuulan dil olmasdr. Gney Afrika nfsunun % 24 evde Zuluca konuurken, % 50si, yanyars bu dili bilmekte / anlamaktadr. Gney Afrika dnda Zimbabwe, Malawi, Mozambik ve Swazilandda da Zuluca konuanlar vardr. Gelelim Venezuelaya... Teyzemolu Nelson Mandelann kurduu Gney Afrika Cumhuriyetinde nasl bir mkemmel sistem kurulduunu ve lkede konuulan tm dillerin resm dil statsnd grdnz. Byle bir sistem ister istemez mkemmelliin en st snr olarak adlandrlr, aHugo Chvez tarafndan ynetilen Venezuela bundan bile daha mkemmel bir sistem kurarak, adet mkemmelikte snr yoktur zdeyiini haykrmaktadr. Federasyonla ynetilen, anti emperyalist kimliiyle dnya haritasnda onurlu ve erefli bir yeri olan, bata Gazze ve Filistin halk olmak zere dnyadaki tm direnii mazlum halklarla erdemli bir dayanma ierisinde olan Venezuelann ka resm dili vardr, biliyor musuz? 3 deil, 5 deil, 15 de deil, 25 de deil, 35 de deil. Venezuelann saysz ve snrszvardr. imdi diyeceksiniz ki, bu nasl olmaktadr? Sizler Kzldeniz ortadan m ikiye blnd yenardan m?, Hz. Musa Tur Dana ktnda ayanda Ankara lastii mi vard yoksa cizlavutzban ismini koysak byynce davulcuya m kaar yoksa zurnacya m?, Kadnn sesi mi daha ooksa boaz burun kula m?, Msr cumhurbakan Murs mi daha yakkldr yoksa ran cumhuriyeye girersek ka saat sonra amda oluruz? gibi konulara merak salp aratrrken ben de onuya merak salp aratrdm; yle olmaktadr: Venezuelann birinci resm dili, spanyolcad haricinde ise, sadece Venezuela topraklarnda deil, bakn dikkat edin, sadece Venezuelada deil, en kuzeyden en gneye btn Amerika ktsnda konuulan ne kadar Kzlderili dionlarca, yzlerce, ne kadar Kzlderili dili varsa, bunlarn hepsi Venezuelann resm dilidir. Venezuela anayasasnda da aka yazld zere, tm Amerika ktsnda konuulan btn Kzla devletinin resm dilleridirler. Ben bu mavi gezegenimiz zerinde bundan daha muhteem bir ey olduuna, olabileceine ihtimal vermiyorum. 6 milyar insann yaad bu dnyada niin en sevdiim iki insann Nelsondela ve Hugo Chvez olduunu imdi daha iyi anladnz, deil mi? Bugn Kzlderili dilleri, ana grupta toplanmaktadr: Kuzey Amerika Dilleri (Algonkin Wakash, Hoka Sioux, Na Dene, Penutia, Uto Aztek Tano), Orta Amerika ve Meksika Dilleri (Kwitlatek, Lenka, Maya Soke, Miskito Matagalpa, Otomi / Otomang, Paya, Tarask, Xikak, Wave / Huave), Gney Amerika ve Antil Dilleri (Arawak, Chibcha, Guahibo, Guaykuru, Karaib, Kichu, Pano, Takuna, Tupi Guarani, Ze / Je). Bugn Amerika ktsnda konuulan onlarca Kzlderili dili vardr ancak bunlardan sadeceanesi, yarm milyon ve zeri insan tarafndan konuulur. Bunlar Quechua (Keua), Guaran, Aimar, Nahuatl, Maya dilleri ve Mapudungcadr. Dier tm Kzlderili dillerini konuanlarn sarm milyonun altndadr. Kzlderililer arasnda, Kuzey Amerikal bir Kzlderili kavim olan Lakotallar, Siyu (Sioux) dil ailesine mensub kavimden biridir ve 20 Aralk 2007de ABDden bamszlk ilan etm ancak bu bamszlk kararn dnyada benden baka kimse tanmamtr. (brahim Sediyani, Thex Indians Declare Independence, BM Dergisi, ubat 2008; Kzlderililer Bamszlk lan Etti, rlamento Dergisi, Ocak Mart 2008) Amerika ktsnda konuulan onlarca, yzlerce Kzlderili dilinin hepsi de Venezuela devtinin resm dilidir ve bu Venezuela anayasasnda da belirtilmitir. Bir Kzlderili dili ister Venezuelada konuulsun ister konuulmasn, Kzlderili dili olduu iin Venezuela Cumhuretinin resm dilidir. rnein Nahuatl dili Meksikadaki Kzlderililer tarafndan, Quechua di Perudaki Kzlderililer tarafndan, Aimar dili Bolivyadaki Kzlderililer tarafndan, Guarli Paraguaydaki Kzlderililer tarafndan, Mapuche dili de ilideki Kzlderililer tarafndanuulur; bu dilleri Venezueladaki Kzlderililer konumasa da Venezuelann resm dilidir. ili dilidir. Dnyada ne kadar Kzlderili dili varsa hepsi de Venezuela devletinin resm dilidir. te Gney Afrika ve Venezuelada bylesine mkemmel ve adaletli, hakkaniyetli modeller hayata geirilmitir. Gney Afrika Cumhuriyeti, lkede siyahlerin konutuu btn yerli dill Bolivarc Venezuela Cumhuriyeti de tm ktdaki Kzlderililerin konutuu btn yerli dilln resm dili yapmlardr. Gney Afrika ve Venezuelann pratik hayata geirdii bu uygulamaldaha muhteem bir ey var m bu dnyada? Kaderin cilvesine bakn ki, bugn tam 11 tane resm dili olan ve bu ynyle dnyann en lk lkeleri arasnda ba eken Gney Afrika Cumhuriyetinin bundan daha 20 sene ncelerde rtheid rejimiyle ynetilmesi, kk bir mutlu beyaz aznln milyonlarca siyh ounlua hkrn insan yerine bile konulmamas, okula gitme haklarnn bile olmamasyd. Dolaysyla, tahakeri altnda tuttuklar topraklarda halka zorla ve baskyla dayattklar tek rk, tek dil, tek tek tek... rejimlerinin ilelebed devam edeceini sananlar, kendi geleceklerini grmek istiyorlarsa, Gney Afrikadaki Apartheid rejiminin akbetine bakabilirler. Bizde Trkeden baka dillerin de resm dil olmas, hatta brakn resmyeti, eitim dilidahi veya Federasyon gibi sylemlerin telaffuz edilmesi bile sanki byk bir felketmi, lkeyi paralamakm, vatan hainliiymi gibi karlk alrken, dnya zerindeki baka lkeler b ve adaletli sistemler hayata geirmilerdir ite. Son olarak, Venezuela ile ilgili kk ama ilgin bir ayrntya da deinerek, bu blmdekhsimizi bitirelim. Bildiiniz zere, her devletin bir resm slogan vardr. Venezuelann resmslogan yledir: Dios y Federacin... spanyolca olan bu ifadeyi tercme edersek, ErdoanTrkedeki karl Allh ve Federasyon, Kldarolunun konutuu Trkedeki karl rl Tengri ve Federasyon, TSAD Hanmefendinin konutuu Trkedeki karl ise Ta Venezuelay bu iki g (Tanr ve Federasyon) ayakta tutup birliini salarken, bizde ne hikmetse bu ikisi biribiriyle hi anlaamazlar, hep kavga ederler. Sanki biri olursa br olmayacakm gibidir. SVREDE YERL HALKIN KONUTUU TM DLLER RESM DL STATSNDEDR Alplerin gzel lkesi svirenin tam 4 tane resm dili vardr ve bu anayasann 4. maddee belirtilir. Bu diller Almanca, Franszca, talyanca ve Retoromanadr. 4 tane resm dili olan svirenin Almanca ad Schweiz, Franszca ad Suisse, talyanca ad Svizzera, Retora eklindedir. svire idar olarak kantonlara blnmtr; 26 kantondan oluan bir lkedir. Bunlarn alsraya gre isimleri ve trafik plaka iaretleri yledir: Aargau (AG), Appenzell Ausserrhoden (AR), Appenzell Innerrhoden (AI), Basel Landschaft (BL), Basel Stadt (BS), Bern (BE; bakent), Fribourg (FR), Genve (GE), Glarus (GL), Grischun (GR), Jura (JU), Luzern (LU), Neuchtel (NE), Nidwalden (NW), Obwalden (OW), Schaffhausen (SH), Schwyz (SZ), Solothurn (SO), St. Gallen (SG), Ticino (TI), Thurgau (TG), Uri (UR), Vaud (VD), Valais (VS), Zug (ZG) ve Zrich (ZH). svire 41 bin 285 kmlik bir corafyada 7 milyon 785 bin 800 kiinin yaad bir lke Avrupa ktsnn en youn yerleimli topraklar arasnda yer alr. 4 tane yerli dili olan ve resm dil statsnde olduu svire nfsunun % 63, 7si Almanca, % 20, 4 Franszca, % 6, 5% 0, 5i ise Roman dilleri konuur. Bunlar yerli halkn konutuu diller olduu iin hepsi deenin resm dilidirler. Drt tane dilin konuulduu svirede, sadece 450 bin kiinin konutunca ile sadece ve sadece 36 bin kiinin konutuu Retoromana dahil olmak zere lkede konuun tm anadiller resm dil statsndedir. svirenin 4. resm dili olan Retoromanay konuanlarn lkedeki toplam nfsu, Trkin nfsu kadardr. Sadece 36 bin kii konutuu halde, lkenin yerli dili olduu iin devletinm dillerinden biridir. Roman dilinin 5 ayr lehesi konuulur bu lkede. Bunlar; Sursilvan, Sutsilvan, Surmiran, Putr, Vallader leheleridir. Saylar 36 bin olan Romanlar, kald ki tm lkeye dalm ekilde de yaamamaktadrlar. Romanlar, lkenin en gneydou kantonu olHakkari gibi) Grischun (Grigioni; Graubnden) kantonunda yaarlar ki bu kanton, kk kyl keidinin hayatnn anlatld izgi filmde izlediimiz kantondur. Romanlar, isimlerinden de re, svirede yaayan ingenelerdir. stelik bu ekilde tm diller yaatld iin, hibir dil unutulup gitmemekte veya onu krn says giderek azalmamaktadr. rnein 1950 2010 yllar aras sviredeki bu drt dili bakalm. Bunu bir tablo zerinde incelersek, bir dili 60 yl nce konuanlar ile 60 yl sonra konuanlar arasnda nfs bakmndan pek fark olmadn grrz. Bakn bakalm svirede nca ve Retoromanay 60 yl nce lke nfsunun yzde ka konuuyordu, 60 yl sonra yzde k hemen hemen ayn kalmtr: YlAlmanca(%)Franszca(%)talyanca(%)Retoromana(%)201064, 924, 46, 30, 7200063, 720, 46, 50, 5199063, 619, 27, 60, 6198065, 018, 49, 80, 8197064, 918, 111, 90, 8196069, 418, 99, 50, 9195072, 120, 35, 91, 0 Oysa Trkiyede Trke dndaki dillere hayat hakk bile tannmad iin, anadilleri Tbile 6 veya 7 yanda okula baladklarnda Trke renmek zorunda kalmakta, dier taraftan, zca veya erkezce konuanlarn says giderek azalmaktadr. Bugn Krtler arasnda yle aileleki, yal insanlar kendi z torunlaryla bile arada tercman olmadan anlaamamakta, te yandan Lazca ise tamamen unutulmakta ve nlem alnmazsa Latince gibi l dil olmaya doru gitmektedir. Bu bir insanlk aybdr, lkemiz ve vatanmz iin bir utantr. Hepimiz iin bir utant Trkiye, 20 milyon kiinin konutuu Krte ile yine lkenin dier bir yerli dili olan Laaya hayat hakk bile tanmamken, bu yndeki taleplere kar devletin yneticileri sfatn e adeta alay edercesine, dalga geercesine zel kurslardan bahsederken, svire sadece 450 bin kiinin (Trkiyedeki bir ilin nfsu kadar) konutuu talyancay devletin 3. resm e 36 bin kiinin (Trkiyedeki bir ilenin nfsu kadar) konutuu Retoromanay devletin 4pmtr. svirenin 1. resm dili olan Almancay konuanlarn veya 2. resm dili olan Fransalyanca veya Retoromana bilip bilmemesi, bu dili anlayp anlamamas belirleyici bir durum deildir. Alman veya Fransz kkenlilerin Ay ben o dili anlamyorum ama eklindeki kaprisleri bir anlam ifade etmemektedir. nk nemli olan, bakalarnn sizin dilinizi anlayp anlamasndan nce, bizzat sizin kendi dilinizi anlayp anlamamanzdr. Bir topluluun baka bir dili anlamamas, o dilde okuyup yazamamas, o dilde eitim alamamas telafi edilebilecek, belki de telafiye gerek bile olmayacak bir konudur ancak bir topluluun kendi anadilini anlayamamas, o dilde okuyup yazamamas, o dilde eitim alamamas, telafisi nesiller boyu mmkn olmayacak bir insanlk suudur, insanlk aybdr; bir kltr soykrmdr. svirede hibir dilin dier bir dile, hibir kavmin dier bir kavme, hibir rkn dierherhangi bir stnl yoktur. lkedeki yerli halklar tarafndan konuulan btn ana diller ratsndedir; lkede ne kadar dil konuuluyorsa devletin de o kadar resm dili vardr. rnein rgau, Appenzell Ausserrhoden (Appenzell D Rhoden), Appenzell Innerrhoden (Appenzell Rhoden), Basel Landschaft (Basel Krsal), Basel Stadt (Basel ehir), Glarus, Luzern, Nidwalden, Obwalden, Schaffhausen, Schwyz, Solothurn, St. Gallen, Thurgau, Uri, Zug ve Zrich (Zrih) kantonlarnda resm dil Almanca, Genve (Cenevre), Jura, Neuchtel ve Vaud kantonlarnda resm dil Franszca, Ticino kantonunda resm dil talyanca, iki dil birden konuulduu iin iki tane resm dili olan bakent Bern, Fribourg (Freiburg) ve Valais (Wallis) kantonlarnda resm dil Almanca ve Franszca, dil birden konuulduu iin tandili olan Grischun (Grigioni; Graubnden) kantonunda ise resm dil Retoromana, talyanca ve Almancadr. Aslnda sviredeki bu sosyal ve etnik yap, bizim lkemizde de mevcuttur. Bizim lkemizde, doudaki Krdistan topraklarnda Krtenin Krmanc (Kumana) ve Dml (Zazaca) lehelesel azlar, kuzeydoudaki Lazistan topraklarnda ise Lazca ve Grcce anadil olarak konuuununla birlikte, batdaki kimi adalarda Yunanca bile anadil olarak hl yerli halk tarafndan konuulmaktadr. Bozcaada ve Gkeada gibi. stanbul Adalarda da durum byledir. AncaTrkiyede faizan oven bir ynetim hkim olduu iin, bu diller brakn resmyette tannmanla yasaklanm, insanlar anadilleri iin yllarca bedel demilerdir. Anadilleri Krmana, Za, Arapa, Lazca, Grcce, erkezce (Adiece, Abazaca, eence, ngua) olan insanlarn kendiyle eitim grmeleri dahi yasak olduundan, ilkokuldan balayarak zorla Trke eitime tabi tutulmular ve asimile edilmeye allmlardr. Bunun sonucu olarak baz diller, rnein Lazcaugn neredeyse unutulmaya yz tutmu ve tamamen yok olma tehlikesiyle kar karya kalmtr.ann ortasndaki dalk bir corafyada sosyal adaletin hkim olduu bylesine birletirici ve bir siyasal rg hayata geirilmiken, medeniyetlerin beii olan, farkl dil, dn, kavim ve lerin yzyllar boyunca bar iinde birarada yaad, adet farkllklar corafyas olan A bylesine rk oven bir ynetim anlaynn hkim olmas, ne kadar ac ve tezat bir durum svire 41 bin 285 kmlik bir corafyada 7 milyon 785 bin 800 kiinin yaad bir lke Avrupa ktsnn en youn yerleimli topraklar arasnda yer alr. 4 tane yerli dili olan ve resm dil statsnde olduu svire nfsunun % 63, 7si Almanca, % 20, 4 Franszca, % 6, 5% 0, 5i ise Roman dilleri konuur. Bunlar yerli halkn konutuu diller olduu iin hepsi deenin resm dilidirler. Ancak zengin ve mreffeh bir lke olan svirede youn bir gmen nfaktadr; baka lkelerden gelip de orada yaayan insanlarn konutuu diller de vardr. lkedeabanclarn konutuklar diller onlarcadr ancak en ok konuulan anadiller unlardr: Krtuta, Srpa, Portekizce. Bu diller yerli halkn deil, gmen nfsun dilleri olduklar iin ki yerli dillerle ayn statye tabi tutulamazlar ancak isteyen herkes zel okullar veya kurslar aar, dilini her alanda yaatabilir, gazete veya televizyon yayn yapabilir. svirede Krte, Trke, Portekizce, Arnavuta, Srpa ve dier hibir gmen dilin nnde hisak yoktur. svirenin gmen dillere tand haklar, bugn baz lkeler kendi yerli halklamaktadrlar. (rnek: Bkz. Ayna 1, Surat 1) SVREDE BR EHR VEYA KYDE HANG DL KONUULUYORSA ORANIN SM DE O DLDEDR svirede, bir ehirde veya kyde yaayan halk hangi dili konuuyorsa, o ehir veya ky de o dildedir. Bu durum lkeyi blmek bir yana, bilakis blnme gibi tehlikelere kar bir emniyet sbabdr. Hi kimse kendisini bu topraklarn asl sahibi, yekdierini de bir snt,larak grmez. Kimse de asln inkr edip kendisini baka bir kavme nisbet etmeye zorlanmaz. Herkes kendisidir ve st kimlii svireli olmaktr. Bir kantonda veya ehirde halk hangi li konuuyorsa, o blgenin veya kentin resm dili odur. Mesel Basel, Zrih, Schaffhausen, St. Gallen gibi kentlerde resm dil Almanca, Neuchtel, Fribourg, Lozan, Sion ve Cenevre gibi kentlerde resm dil Franszca, Bellinzona, Chiasso, Locarno gibi kentlerde resm dil talyanca, Domat, Rhzns, Bonaduz, Trin gibi kentlerde resm dil Roman dilleri (Sursilvan, Sutsilvan, Surmiran, Putr, Vallader leheleri) olup bu durum lkeyi ne blmekte, ne de herhangi i ve d glerin hain emellere hizmet etmektedir. Zaten ehirlerin sadece isimlerine bile baktnzda, o yerleim biriminin resm dilinin hangisi olduunu hemen anlyorsunuz. svirede sakinlerinin Almanca konutuu btn ehir ve kylerin isimleri Almancadr, alduu iin orada resm dil de Almancadr. Bu yerleim birimlerinin sadece isimlerine bile baktnzda, orada yaayan insanlarn Almanca konutuklarn anlarsnz: Basel, Zrich, Rheinffenburg, Schaffhausen, St. Gallen, Kreuzlingen, Stein am Rhein, Rorschach, Romanshorn, Aarau, Zug, Herisau, Frauenfeld gibi. svirede sakinlerinin Franszca konutuu btn ehir ve kylerin isimleri Franszcadlduu iin orada resm dil de Franszcadr. Bu yerleim birimlerinin sadece isimlerine bile baktnzda, orada yaayan insanlarn Franszca konutuklarn anlarsnz: Neuchtel, FribourgSion, Genve, Nyon, Vevey, Montreux, Yverdon les Bains, Biel, La Chaux de Fonds, Le Locle, Delmont gibi. svirede sakinlerinin talyanca konutuu btn ehir ve kylerin isimleri talyancadlduu iin orada resm dil de talyancadr. Bu yerleim birimlerinin sadece isimlerine bile baktnzda, orada yaayan insanlarn talyanca konutuklarn anlarsnz: Bellinzona, Chiasso Ascona, Lugano, Mendrisio, Chiasso, Biasca, Santa Domnca, Personico, Gordola gibi. svirede sakinlerinin Retoromana konutuu btn ehir ve kylerin isimleri Retoroman olduu iin orada resm dil de Retoromanadr. Bu yerleim birimlerinin sadece isimlerine be baktnzda, orada yaayan insanlarn Retoromana konutuklarn anlarsnz: Domat, Rhzn, Bergn, Stgli, La Rs gibi. Ayn durum sadece yerleim birimlerinin isimlerinde deil, da, gl, rmak ve elle isimrinde de gze arpmaktadr. rnein lkenin en byk gl Franszca konuulan blgede olduu ieman Gl) eklinde, nc byk gl yine Franszca konuulan blgede olduu iin ismi Lac ) eklinde iken, lkenin ikinci byk gl Almanca konuulan blgede olduu iin ismi Bodensenz Gl), beinci byk gl yine Almanca konuulan blgede olduu iin ismi Vierwaldsttterstatt Gl) eklindedir. Buna karlk, lkenin drdnc byk gl talyanca konuulan blgedeggiore (Verban Gl) eklindedir. Avrupann en byk ellesine sahip olma gururunu yaayan muhteem alayan Almanca konuulan blgede olduu iin ismi Rheinfall (Ren ellesi) eklin Hatta yle ki, bir ehrin iindeki semtlerde dahi bu durum gze arpmaktadr. Ayn ehirdi bir semtte veya mahallede oturanlarn anadili talyanca ise o semtin veya mahallenin ismi de talyanca, semt sakinlerinin anadilleri Almanca ise semtin ad da Almanca, mahallede Franszca konuuluyorsa mahallenin ismi de Franszcadr. rnein bakent Berne b: Bern ehrinde anadilleri Almanca olan sakinlerin oturduu semtlerin isimlerine baknz; Neufeld, Brckfeld, Lnggasse, Stadtbach, Wankdorffeld, Breitfeld, Breitenrain, Spitalacker, Obstberg, Kirchenfeld... Bern ehrinde anadilleri Franszca olan sakinlerin oturduu semtlerin isimlerine baknz; Vilette, Monbijou, Beaumont, Lorraine... Bern ehrinde anadilleri talyanca olan sakinlerin oturduu semtlerin isimlerine baknz; Matte, Marzili, Dalmazi... Btn bu isimlerini saydmz semt ve mahalleler, ayn ehrin semt veahalleleridirler. Bunun ad medenyettir ite, kardelerim, medenyet! Trkiyede ise bir tane resm dil vardr ve Trke bilen bir Allhn kulunun yaamad yerlerde bile resm dil Trkiller brakn resmyette tannmay, bizzat kanunla yasaklanmtr ve Krte konutuklar iin pek ok insan hayatlarndan dahi olmulardr. Coraf blgelerin ve yerleim birimlerinin etnik ve dilsel yaplar bakmndan bizim lk de tpk svire gibidir. Fakat svirede hibir yerleim biriminin ad zorla deitirilmemima ve asimileci bir isim verilmemitir. Trkiyede ise Cumhuriyet tarihi boyunca 12 bin 211i ky ismi olmak zere tam 28 bin yerleim biriminin ismi zorla deitirilmi, Krte, Ee, Arapa, Rumca, Lazca, erkezce isimler ortadan kaldrlp bunlara uydurma Trke isimler verilmitir. Fakat kendi lkemizdeki gzel beldelerimizin, ky ve ehirlerimizin gerek isimlerine baktmzda, bizdeki durumun da aslnda tpk sviredeki gibi olduunu hemen anlarz. Krdmzda ehirlerin gerek isimleri genelde Krtedir. rnein; Agr (Ar), wlk (Bingl), dn (Mardin), Mj (Mu), Qers (Kars), Zdkan (Elekirt), Piran (Dicle), Dara Hn (Gen), KanRe (Karlova), el (ukurca), Nahal Zelal (li), Hezo (Kozluk), Avn (Afin), d (Narman), Gla Hazar (Sivrice), Kerboran (Dargeit), Ser Kani (Ceylanpnar), Behet (Besni), Tillo (Aydnlar), Grig Amo (Silopi), Xawa Sor (Grpnar), Norn (Groymak) gibi. Ancak bu ehirl hepsinin Krte olan gerek isimleri yasaktr ve hepsine uyduruk Trke isimler verilmitir. Bu da, halkn rzas olmadan, zor ve cebir kullanlarak yaplmtr. Ayn ekilde, Lazistan corafyamzda da ehirlerin gerek isimleri genelde Lazca veya Grccedir. rnein; Kerasunt (Giresun), Kotyora (Ordu), Livane (Artvin), Tirapezun (Trabzon), Xopa Lazistan (Hopa), Arhav Kolheti Lazika (Arhavi), Artanui berya (Ardanu), Borka Borishvi (Borka), Livane berya (Yusufeli), Artaen (Ardeen), Hamen (Hemin), Mampli), Potamya (Gneysu), Vie (Fndkl), Dirona (Yomra), Haka (Dzky), Kadahor (aykara), Ko(Dernekpazar), Ruzar (Kprba), Harit (Doankent), Palak (Yaldere), Gadegara (Vezirkprun (Atakum), Miskire (aramba), Termizun (Terme), Zelika (Alaam) gibi. Bununla birlikte, mesel Hatay ilimizdeki yerleim birimlerinin gerek isimleri de Arapadr. rnein; Alallh (Reyhanl), Bab- skenderun (Belen), Beysun Muradiye (Yayladayr (Altnz), Sweydiye el- Mina (Samanda) gibi. Tpk bunun gibi, mesel Kayseri ilimizin Liva (Pnarba) ilesine bal kylerin gereki genelde erkezcedir. rnein; Lur Hable (Aamescit), Ip Hable (Aabeyayr), Jambo Hable (Aakaragz), Xt Hable (Aygrmez), Apo Hable (Bykgmgn), Aslin Hable (Karaboaikilita), Gothaley (Gebelek), Gunaey (Halitbeyren), Qzak Hable (Hilmiye), Hevey Kafkasya (nliren), Birgotey (Kkgmgn), Jiya Yago (Krkgeit), Sasix Hable (Krkpnar), Anzoiyen), ig Begoy (Kurbaalk), Gl Hable (Klmehmet), Mudarey (Methiye), Jambo Tey (Olukka Kunuj Hable (Sacaya), To Hable (Talgeit), Gurain Hable (Tahtakpr), Hapaey Batirdegu (Taoluk), Lak Hable (Tersakan), Xatg Geycu oke Kafkasya (pnar), Ynergey (Uzunpnar)ukuey Goyj Kabardino (Yahyabey), Kuha Hec Kanawa (Karahalka) gibi. te kltr ve medeniyetten, kardelik ve birarada yaama kltrnden zerre kadar nasibinmam olan laik kemalist rejim tarafndan Anadolu topraklarndaki Krtlk, Lazlk, Grclk,, Araplk adna ne varsa, herey zor ve zorbalk ile ortadan kaldrlmaya ve yok edilmeye albu kavim ve diller, isimler, Trklk potas altnda, sun Trk ulusuluu potas altnda esimile edilmeye allm, binlerce yllk kkl bir tarihe sahip olan Krt, Laz, erkez millit ne varsa yok edilmeye allmtr. Trk olmayan herkesin sokakta anadilleri bile yasaklanonutuklar her kelime bana para cezasna arptrlm, tam 28 bin yerleim biriminin ismi zrilmi, bu halkn slam nderleri ve limleri daraalarnda sallandrlm, binlerce yllk bileri olan medreseleri kapatlm, ayrca bu halklar katlimlara, srgnlere, zoraki glere braklmtr. Laik kemalist devletin Anadolu topraklarnda, hususen Krdistan ve Lazistan blgelerinde gerekletirdii bu barbarl gemite Moollar ve Bizansllar bile yapmamlardr. Banyas ve Nazi talyas bile yapmamtr. Kzl in ve siyonist srail bile yapmamtr. Bu baoykrmnn insanlk tarihinde ikinci bir rnei yoktur, hi olmamtr. nk bu topraklarda ait ne varsa (dil, dn, corafya, kltr, folklor) tamamen yok edilmeye allm, ayrca bu a zorla Trk olmalar dayatlm, milyonlarca Krt, Laz, erkez, Ermen, Arap, Grc ocukla Ne Mutlu Trkm Diyene, Varlm Trk Varlna Armaan Olsun dedirtilmitir. Bu insan oniin bir utantr! Bir insanlk suudur. Bunun insanlk tarihinde, dnya tarihinde ikinci bir nei yoktur, olmamtr. Moollar bile bunlar yapanlarn yannda stten km ak kak gibidtlere ve Lazlara yaatlan utan, daha nce tarihte, insanlk tarihi boyunca hibir millete,ibir toplulua yaatlmamtr. SVREDE BTN RESM TABELALAR VE TRAFK ARETLER, LKEDE KONUULAN DLLERN HEPSYLE sviredeki btn resm tabelalar ve trafik iaretleri, lkede konuulan dillerin hepsiyirden yazlr. Mesel / for example / zum Beispiel / rnein Zrih ehrine gittiniz diyelim, karnza kan tabela yledir: Zrich / Zurich / Zurigo / Turitg... Ya da diyelim ki Cenevre ehrine gideceksiniz, oraya varana kadar yolda karnza kan trafik iaretleri size istikametinizi hep u ekilde gsterir: Genve / Genf / Ginevra / Genevra... Ya da mesel diyelim ki, tek kelime Krte bilmeyen, Krt ile Krmanc arasndaki bamayan, yle bir dertleri de olmayan, sabahtan akama kadar Suriye ile yatp Afganistan ile kalkan, Filistin ile yatp eenistan ile kalkan arkadalarnz arp Basel ehrinde bnu Forumu dzenlediniz; Yeni Akit Gazetesi haberinizi yaparken mahreci u ekilde atar: Basel / Ble / Basilea / Basilea... Veyahut diyelim ki Bern ehrindeki haftalk rutin seminerlerinin bu haftaki konusu Krt sorunu ve siz aratrmac yazar olduunuz iin konumac olarak sizi armlar;id Kutup ve Mevdud kitaplarn alp, bu kitaplarla Krt sorununu zmeye gidiyorsunuz; Bernerabayla giderken otobanda karnza kacak Yoldaki aretler u ekilde olur: Bern / Berne Berna... Yahut diyelim ki slamclar Schaffhausen ehrinde byk bir gsteri dzenleyecekler; siz de bir grup arkada gsteriye katlmak istiyorsunuz; elinize Filistin ve Dou Trkistan bayraklarn aldnz, sizle birlikte olan Krtler de ellerine Tevhid bayraklar aldlar ve hep beraber oraya gittiniz, ehre girdiinizde karnza kacak olan tabelada Kendisi iin istediardei iin de isteyen yle bir ibare grrsnz: Schaffhausen / Schaffhouse / Sciaffusa / usa... Ayn uygulamay Diyarbakr ve Batmandaki baz semt belediyeleri hayata geirmeye alm bu gayet makul uygulamalar ulusal medyada nerdeyse ihanet ve blclk olarak lanse edilmitir. Halbuki uygar bir dnyada olmas gereken budur. stelik, Diyarbakr ve Batmandaki belediyelerin resm tabelalara yazdklar Krte isimler, o beldelerin gerek isimleridir ve orada yaayan halk da halen o isimlerle anmaktadr. Bu isimleri o belediyeler kendi kafalarndan uydurmamlardr. Bilakis uydurma olan isimler, o beldelerin Trke isimleridir. O beldelerin Krte isimlerini kabul etmeyip Trke isimlerini kabul etmek, hakikat ve adalete kar sava ap yalan ve asimilasyon iarn ykseltmektir. Hakikat ve adalete kar ise yalnzca dnya hayatnda deil, hiret hayatnda da byk vebali vardr. SVREDE HER OCUK KEND ANADLYLE ETM GRR Gelelim en nemli konuya; svirede eitim dili meselesine... Yukardaki paragraflarda da anlattmz zere, svirede 4 tane resm dil vardr ve han insanlarn anadili neyse resm dil de odur. Peki svire, bu mkemmellii eitim sahasna nasanstmaktadr? El- Cevap: Ayn mkemmellikte yanstmaktadr. zah edelim: Her eyden nce her blgenin em dili de yine ayn dildir; o blgede konuulan anadildir. Fakat i bununla da bitmiyor. ocuklar kendi anadilleriyle eitim grrken, ayn zamanda onlara, lkede konuulan ikinci bir dil mecbur olarak, lkede konuulan nc bir dil semeli olarak, art, ngilizce de r. Diyelim ki Almanca konuulan blgedeki bir okuldayz. Oradaki ocuklarn anadilleri Almanca olduu iin okulun eitim dili de Almanca. Fakat ocuk sadece Almanca ders grmyor. Almanca ile birlikte, lkedeki dier resm dilden (Franszca, talyanca, Retoromana) en ar tanesini mecburen reniyor. Bu ikinci anadilin hangisi olacana da oradaki okul ve veliler karar veriyor. Sonuta her mahallede, her kyde ilkokul vardr ve o blgede herkes herkesi bilir, tanr. Tamamen kendi yrelerinin ve insanlarnn artlarna baklarak bir konsenss oluturulur; bu da aa yukar bellidir zaten. Yani ikinci anadilin hangisi olmas gerektiine karar vermek, o kadar da zor bir i deildir. Burada velilerin dikkat etmesi gereken husus, ocuun tedrisat hayatnn ilkokulla snrl olmadn, ortaokul, lise ve nive devam edeceini dikkate alarak ona gre bilinli bir tercih yapmasdr. ocua sadece lkede iki dil birden deil, ayn zamanda yabanc dil statsnde ngilizce de mecbur olarak r ocuunuz okuyup adam olduunda tam tane dili oluyor. Ancak lkedeki nc bir anadili arak renme ansnz vardr; bu tamamen sizin tercihinizde olan bir konudur. Yani siz bir veli olarak, okul ynetiminden ocuunuza lkedeki nc bir anadili de retmelerini talep edeiniz. Onlar da size Hay hay; serseran seravan derler ve ocuunuza nc bir anadil de r mdi; aslnda byle bir uygulama, ak konumak gerekirse, en ok da bizim lkemize yake byle bir uygulama olmu olsayd, yle olurdu: Diyelim ki Krte konuulan bir blgedeyiz, cuunuz okulda Krte eitim gryor. Fakat lkedeki dier bir anadili de mecburen renmek zo Yani hem Krte eitim gryor, hem de Trke veya Lazcadan birini renmek zorunda. Art, duu iin yabanc dil statsnde ngilizceyi de renmek zorunda. Ya da Lazsnz. ocuunufakat Krte veya Trkeden en az birini mecburen renmek zorunda. Bu durumda insanlar dier yrelerdeki insanlarn dillerini de renecei iin, bu durum bakn blnme gibi paranoyalar, bilkis lke insanlarn biribirlerine daha ok kaynatrrd Aynen svirede olduu gibi. SVREDE MLLET DEVLET N DEL, DEVLET MLLET NDR Bilindii zere, her lkenin / devletin bir resm slogan, bir resm mottosu vardr. Irkjimlerin egemen olduu lkelerde, haliyle bu slogan da ayn ekilde oven bir slogan olur. Mesel Naziler dneminde Almanyann Deutschland Deutschland ber Alles (Almanya Almanya Hereyin zerinde) idi; u anda Trkiyenin de Ne Mutlu Trkm Diyene eklindedir. Buna karlk svirenin resm slogan nasldr, biliyor musunuz? svirenin resm slognos Pro Omnibus, Omnes Pro Uno... Latince olan bu szn ne anlama geldiini ilk bata dnyadaki hi kimse anlamaz, fakat tercme edildiinde, dnyadaki btn insanlarn ok yakndan tandklar bir sz olduu meydanHepimiz, Hepimiz Birimiz in. 12 Eyll 1848 tarihinde (gn ve aya dikkat!) federal anayasann uygulanmaya balanmbu yana svire, dnya zerinde ei benzeri olmayan bir hkmet sistemine ev sahiplii yapmakt. Dnyann en gelimi, en modern, en zgrlk demokrasisidir bu: Dorudan demokrasi... Parlamenter demokrasinin vazgeilmez eleri olan yerel meclisler ve konseyler de bulunduundan (aslnda bizdeki bir siyas partinin seslendirdii ey de tam olarak budur; neyse, siz gn ve aya dikkat edin!) kimi zaman bu sistem yar dorudan sistem olarak andrlr. sviredeki dorudan demokrasinin federal dzeydeki aralar halkn haklar deniriim ve referandumlardr. Kantonlar ve belediyeler dzeyinde de bu haklar daha geni ve farkl olarak uygulanmaktadr. imdi yazacaklarm ltfen dikkatle takip edin: Meclis tarafndan onaylanm bir yasann rliliini sorgulamak isteyen bir grup yurtta, eer yasann kmasndan sonraki 100 gn (3 ay)nde yasaya kar 50 bin imza toplayabilirlerse, federal bir referandum isteinde bulunabilirler (sviredeki son Minare olay da dn ve ibadet zgrlne aykr olmasna ramenduma izin vermek zorunda kalmasnn sebebi buydu; konuya devam edelim; siz gn ve aya dikkat edin). Bu durumda yasann kabul ya da reddi iin ulusal dzeyde ve basit ounluk ile karar verilen bir oylama yaplr. Federal bir yasaya kar da sekiz kanton birleerek referandum isteinde bulunabilir. Bir an iin, bu sistemin Trkiyede var olduunu varsaynz: Doudan 3, Anadoludan 3denizden de 2 vilayet birleip anayasadaki Laiklik ilkesini referanduma gtrebilir; ya da Doudaki 8 vilayet Devletin resm dili Trkedir maddesini referanduma gtrebilir. Benzer ekilde, yurttalar, bir anayasal deiiklii 18 aylk bir sre iinde destekleyen00 bin imzaya ulaabilirlerse, federal anayasal giriim ile ulusal oylamaya gidebilirler. Mthi birey bu!... Dnsenize, yeterli sayda imza toplayabildiiniz takdirde anayasadistediiniz eyi ortadan kaldrabiliyor, istediiniz eyi yerine ikame edebiliyorsunuz. Farz- misal, diyelim ki siz svirede yayorsunuz. svire Federal Meclisi yeni bir yasa ka slamclar ise bunu beer bir yasa olduu iin red ediyorsunuz ve erit yasalarn talep z. Bu talebinizi hayata geirme ansnz gerekten vardr. Bunun iin yle bir yol takip etmeniz: nce bir grup selef arkada oturup gzelce bir erit sterk ars kaleme alrsnzra gtrp imza toplamaya balarsnz. Eer 100 bin imza toplayabilirseniz, talebinizi gereklrme imknna kavuursunuz. Ancak hazrladnz erit sterk ars metnine imza atacak odalar olmas gerekmektedir. Msr, ran ve Afganistan vatandalarnn imzalar kabul olmuyor Barts svirede ilkokuldan niversiteye kadar serbesttir. Hibir kz ocuunun eitik, bart takyor diye elinden alnamaz. Hatta bartyle avukatlk, memurluk, belediye bakpabilir. Trkiyede ise bartyle deil ilkokul, ortaokul ve lise, niversiteye girmek bile mkn deildir. Deil avukatlk veya belediye bakanl yapmak, bartnn kamusal alana girmtr. Trkiyede bart takyor diye eitim ve retim haklar elinden alnan binlerce gen kar toplumun en madur kesimini olutururlar. Bu kzlardan imkn olanlar okumak iin yurt ditmek mecburiyetinde kalmtr ki gittikleri lkelerden biri de sviredir. Hristiyan, Mslman, Musev, Budist, farkl dn ve kltrlerden insanlarn birarada yaad olan svirede herkes biribirinin dnine, inancna ve yaam tarzna sayg gstermek zorundadarca burada yaadnz halde yine de bunu renemediyseniz, pasaportunuzu yakp sizi snrdurada iddet ve terre bavurmad mddete her trl inan ve dnce serbesttir. Bunun tek i o da rklk ve faizmdir. Zira meden lkelerde rklk ve faizm bir fikir deil, bir landrlr. Doru olan da budur. Mesel diyelim ki, gzel ve gneli bir Pazar gn, svireli aileler en gzel kyafetlerydiler, ocuklarn da alp hep beraber, ailece kiliseye ayin yapmaya gittiler. Siz ise bir Osmanl torunu olarak bu duruma ok kzdnz, etrafnzdaki kendiniz gibi meczup olan birka lkcy de alp da banda, tarihin bilmem taaa hangi karanlk alarndan kalm harabe men manastrnda Cuma namaz klmaya kalktnz. Politikac da olsanz, siyas lider de olsaitibaren muhatabnz medya organlar ve ke yazarlar deil, devletin gvenlik gleridir. Hiete bu hareketinizi sayfalarnda uzun uzun tartmaz; yaptnz sadece Meczuplar manastra talyla kck bir haber olur. Bu tip davranlar sergileyenler iin zel klinikler de varavi altna alnrlar. svire AB yesi deildir ve 1990larn banda yaplan referandum sonucunda svire halkay reddetmitir. 2002 ylnda Birlemi Milletler (BM) rgtne katlan svire, BMye bile elerden biridir. svire, katlmas iin onlar kendisine yalvard halde, yok BMymi, yok ABymi, bunlatenezzl bile etmezken, Trkiye NATOya bile yalvar yakar katlm, BM yesi olmay bile meannetmi, uzun yllardr da ABye katlabilmek iin Trakyasn yrtmaktadr.3. rnek: HRSTYAN + MSLMANMakedonya Modeli- Tm Dnlerin ve Dillerin zgr, Tm Topluluklarn Karde Olduu Bir lke GR lkeli, haliyle sohbetli bu dosyann ilk sohbetinde, sizlerle Asyadaki bir Mslkeyi, Pakistan, ikinci sohbetinde, Avrupadaki bir Hristiyan lkeyi, svireyi konutuk. haliyle sohbetli bu dosyann nc ve son sohbetinde ise, sizlerle Balkanlarda Mslmanlistiyanlarn birlikte ve iie yaad, yani hem Mslman hem Hristiyan olarak addedilecek or lkeyi, Makedonyay konuacaz. Dn ve ibadet zgrl, fikir ve ifade zgrl, ulusuluk ve ovenizm kaynakl baalar, resm dil stats ve anadilde eitim hakk ve etnik kimlikler arasnda adaletin tesinde kaleme aldmz bu almalarn, szkonusu sorunlardan en ok muzdarip olan lkemizde unmasn temenni ederek, Pakistan ve svirede uygulanan modellerden sonra imdi de Makedonyada uygulanan modeli ilginize sunuyoruz. MAKEDONYA CUMHURYET: HAK VE ZGRLKLER BAKIMINDAN BALKANLARIN SVRES YAHUT BU Bazlar tarafndan Makedonya ismine bile tahamml edilmeyen bu gzel lke, kendi iindr trl zgrlk ve serbestiyet ortamn salam durumdadr. Kan ve gzya zerine kurulu, elardan dolay savalarn kp da insanlarn biribirlerini en acmasz ve gaddar bir biimde kii Balkanlar gibi bir corafyann tam ortasnda yer ald halde, Makedonya, kendi iinde geranlamda bar ve kardelii salam durumda. Etraf barbarlarla ve yamyamlarla evrili bir corafyada, tpk svire gibi meden bir kurmu Makedonlar. Hem de, sadece 20 yanda, gencecik bir devlet olduu halde. Makedonya sadece Makedoncay deil, Arnavutay da lkenin resm dili yapm. lkeninsm dili var. Makedonyadaki btn trafik iaretleri, cadde ve sokak isimleri iki dilli. zgr ve bamsz Makedonya, dnya haritasndaki her trl saygnl, dnya halklar tarakdiri hak eden bir lkedir. Etraf barbarlarla ve yamyamlarla evrili bir corafyada, tpk svire gibi meden bir lke kurmak, sizce de her trl takdiri hak etmiyor mu? Hem de, sadece 20 yanda, gencecik bir devlet olduu halde. Makedonyada Hristiyanlar ve Mslmanlar yayor. Fakat etraflarndaki lkelerde olduu gi biribiriyle kavga ederek, biribirlerinin dnlerini zorla deitirmeye alarak, camilerini ve kiliselerini ykmaya alarak deil; bar iinde yayorlar. Bunlar yapmaya alan vekuran gruplar / kesimler var burada; fakat bu Makedonya devletini balamyor. Makedonyann en byk topluluu Makedonlar, ikincisi Arnavutlar. Bu iki etnik topluluu Trkler, ingeneler, Srplar, Bonaklar, Ulahlar vb. topluluklar takip ediyor. Makedonya Cumhuriyeti devleti sadece Makedoncay deil, Arnavutay da lkenin resm dili yapm. tane resm dili var. Btn yerleim isimleri, sokak ve cadde isimleri, btn resm tabelalar, resm dairelerdeki btn tabelalar ift dilli. lkenin iki byk dili ve etnik topluluunun konumu ayn. Kimsenin kimseye bir stnl lkenin dier kk etnik topluluklarnn durumuna gelince: steyen herkes, isterse lkedsaylar sadece birka bin olsun, isteyen herkes, ilkokuldan balayarak niversiteye kadar, kendi anadiliyle eitim gryor. steyen herkes! Mesel, Ohri Gl kysndaki Strugadan rnek verelim: Struga ilesindeki Niko Lestor Li MAKEDONCA, FON Lisesi ARNAVUTA, Yahya Kemal Lisesi ise TRKE eitim veriyor. lkede hi kimsenin dili yasaklanmam, hibir yerleim biriminin ismi de zorla deitiriemi. Hibir Arnavuta da zorla Hayr sen Makedonsun denilmiyor. Makedonya Cumhuriyetinin varl ve adaletli sistem yaps, hak ve zgrlkler konusuniittiimiz iki yaygn gr tamamen rtmektedir: 1 Refh ve zenginlik gr: Bir lke zenginletike, halkn refh seviyesi ykseldike zgrlkler alannda da iyiletirmeler olaca gr, sklkla ileri srlen bir tezdir. Dalerin dile getirdikleri bu gr Makedonya gerei rtmektedir. svire zengindir ve refh , evet dorudur, fakat Makedonya fkirdir velkin o da benzer bir adaletli sistem kurmutur. Kald ki, bir tarm toplumu olan yoksul Makedonya byle bir adaletli devlet yapsna sahipken, sanayilemi ve refh toplumu seviyesine km Fransa, Almanya, Danimarka gibi zenn lkeler tpk Trkiye gibi ulusalc ve ovenist bir devlet yapsna sahiptirler. 2 Jeo stratejik gr: Egemenlii altnda tuttuklar lkelerde yaayan halklarn h bastran, temel hak ve hrriyetleri gaspeden devletler tarafndan sklkla bir bahane amaca dile getirilen (zellikle TC ok bavuruyor buna) bu gr de yine Makedonya gerei rtmir yukarda da ifade ettiimiz zere, Makedonya hi de rahat ve gvenli bir corafyada bulunmamaktadr; bilakis hem kan ve gzya zerine kurulu, etnik ve din farkllklardan dolay savda insanlarn biribirlerini en acmasz ve gaddar bir biimde katlettii Balkanlar gibi bir corafyann tam ortasnda yer alyor, hem de ve ok daha nemlisi de, etraf dmanlaryla devlettir. Trkiyedeki gibi retilen hayl dman deil, gerek dmanlardr bunlar stelmhuriyetinin komular olan Yunanistan, Bulgaristan ve Srbistan, ilk frsatta bu lkeyi tamamen haritadan silmek iin pusuda bekliyorlar. Hristiyan bir devlet olmasna ramen Makedonya, etrafndaki dier Hristiyan devletlerle dman gibidir; fakat Hristiyan bir devlet olmasna ramen Makedonya, etrafndaki Mslman devletlerle brakn dost olmay, kardenanistan kendi iinde Makedonya ismiyle bir blgenin olmasn gstererek Makedonya Cumhutinin ismini dahi kabul etmemekte, bu ismi tad mddete varln meru grmemektedir. Sruk acs var; Makedonya paralanan Yugoslavyadan kopma bir lke olduu iin, kaybettiimizklarmz gzyle bakyorlar. Bulgaristan ise hi anlatmaya gerek yok; Bulgar millyetiliiaristan devletinin resm grne gre Makedon diye bir kavim yoktur, bunlar aslnda Bulgara buna ilaveten, Bulgarlar Ohri ehrine topik bakentimiz gzyle bakarlar. Yunanlar stanb, Almanlar da Leningrada (St. Petersburg) hangi gzle bakyorlarsa, Bulgarlar da Ohriye o gzle bakarlar. Grld gibi Makedonya ne zengin ve gl bir lkedir, ne de rahat ve gvenli bir coralunmaktadr. Fakat buna ramen herkesin dn ve ibadet zgrlne sahip olduu, herkesin keiyle eitim grd, kimsenin kimseye bir stnlnn olmad, herkesin eit ve kardee biayasal olarak gvence altna alnd bir devlet modelini hayata geirmitir. nk adil olmak iin ill da zengin veya emniyette olmak gerekmiyor. Adalet, zenginlik ve emniyetten bamsz yce bir deerdir ve tatbik etmek iin sadece emek gerekiyor. Bu konuda samim olmak gerekiyor sadece. Buraya kadar sadece giri babnda anlattmz hak ve zgrlkleri imdi ayrntl bir m: MAKEDONYA CUMHURYETNN 2 RESM DL VARDIR 2 milyon 52 bin 722 nfslu Makedonya Cumhuriyeti, ok dlli ve ok kavimli bir lkedir. lke nfsunun % 64, 18i (1 milyon 297 bin 981 kii) Makedon, % 25, 17si (509 bin 83 kii) Arnavut, % 3, 85i (77 bin 959 kii) Trk, % 2, 66s (53 bin 879 kii) ingene, % 1, 78i (3bin 939 kii) Srp, % 0, 84 (17 bin 18 kii) Bonak, % 0, 48i (9 bin 695 kii) ise Ulahtr Makedonyann en byk topluluu Makedonlar, ikincisi Arnavutlar. Makedonya Cumhuriyeti devleti sadece Makedoncay deil, Arnavutay da lkenin resm dili yapm. lkenin ikili var. Btn yerleim isimleri, sokak ve cadde isimleri, btn resm tabelalar, resm dairelerdeki btn tabelalar ift dilli. Tm yerleim birimlerinin isimleri, trafik levhalar ve retabelalar bu her iki dilde birden yazlr. lkenin iki byk dili ve etnik topluluunun konumu ayn. Kimsenin kimseye bir stnl Makedonya Cumhuriyeti 2 resm dili olan bir devlet olduu iin, lkedeki her ehrin, her yerleim biriminin biri Makedonca, bir de Arnavuta olmak zere iki geerli ismi vardr. te size Arnavut nfsun younlukta olduu Yugozapaden Region (Gneybat li) snrlar ve kylerin ift dilli isimleri:Makedonca adArnavuta adOhridOhriStrugaStrugVevaniVeanKievoKrovaDebarDibraZayasZajaziMakedonski BrodBrodi MaqedoniDrugovoDrugovaElaniHelshaniGorna BeliaBelica e SiprmeDolna BeliaBelica e PoshtmeBievoBixhovaBogoyiBogovicaBoroeBoroveiBrcevoBruqevaBurineBurineiDraslayaDrasllavicaDrenokDrenokuFrangovoFrngovaRadolitaLadorishti Yukardaki tabloda da grld zere 2 resm dili olan Makedonyada her yerleim biriminiismi vardr ve bunlar birlikte kullanlr. MAKEDONYADA STEYEN HERKES KEND ANADLYLE ETM GRR Makedonyada Makedonca ve Arnavuta, devletin resm dilleridirler. lkenin dier kk etnik topluluklarnn durumuna gelince: steyen herkes, isterse lkedsaylar sadece birka bin olsun, isteyen herkes, ilkokuldan balayarak kendi anadiliyle eitim gryor. steyen herkes! Makedonyada konuulan diller ve bu dillerin resm statleri yledir:DilKonuan kii saysNfsa oranDilin statsMakedonca1.297.981 kii% 64, 181. Resm Dil&Eitim Dili(niversite Dahil)Arnavuta509.083 kii% 25, 172. Resm Dil&Eitim Dili(niversite Dahil)Trke77.959 kii% 3, 85Eitim Dili(lk, Orta ve Lise /niversitede zel Blm)ingene Dili53.879 kii% 2, 66Eitim Dili (lk ve Ortaokul)Srpa35.939 kii% 1, 78Eitim Dili (lkokul)Bonaka17.018 kii% 0, 84Semeli Ders(Haftada 2 Saat)Ulaha9.695 kii% 0, 48Semeli Ders(Haftada 1 Saat)Macarca2.003 kii% 0, 1steyen zel KursAabilir Yukardaki tabloda da grdnz zere, Makedonyada Makedonca ve Arnavuta devletin resridirler. lkenin iki byk dili ve etnik topluluunun konumu ayn. Kimsenin kimseye bir stk. Kald ki Arnavutlar lke toplam nfsunun yarsn deil, sadece drtte birini tekil ettikalde byledir. Makedonyada Makedonca, Arnavuta, Trke, ingene Dili ve Srpa ise eitim dilleridironaka ve Ulaha ise okullarda semeli ders olarak okutulur. Burada hayret ve aknlkla takip edilmesi gereken nokta udur: lkokuldan niversiteye kadar eitim grebildiiniz Trkeyi bu lkede konuanlarn says Trkiyedeki bir ilenin ne. Makedonyada sadece 78 bin Trk yaamaktadr ve bunlar lke toplam nfsunun sadece % 3, 8i oluturan kk bir aznlk olduklar halde ilkokuldan niversiteye kadar kendi anadilleriyleitim alma hakkna sahiptirler. Ayn ekilde, Makedonyada sadece 54 bin kiinin konutuu vee toplam nfsunun sadece % 2, 7sini oluturan kk bir aznlk olduklar halde ingeneler itaokulda kendi anadilleriyle eitim alma hakkna sahiptirler. Yine bunun gibi, sadece 36 bin kiinin konutuu ve lke toplam nfsunun sadece % 1, 8ini oluturan kk bir aznhalde Srplar ilkokulda kendi anadilleriyle eitim alma hakkna sahiptirler. Sadece 17 bin kiinin (Trkiyedeki bir kasaba kadar) konutuu Bonaka haftada iki saat, sadece 9 bin 700 kiinin (Trkiyedeki bir ky kadar) konutuu Ulaha ise haftada bir saat semeli dersk okutulur. imdi isterseniz bu durumu, dnyann en rk ve oven devletlerinden biri olan Trkiye Churiyetindeki durumla bir kyaslayn bakalm. nanyorum ki bu satrlar okuyabilecek durumdalan herkes, bu kyas da kendi vicdnnda yapabilecek durumdadr. ayet vicdn rklk ve obuyla kirlenmemise tabi. Efsanev siyh lider Nelson Mandelann ifadesiyle Bir zamanlar Gney Afrikada uygulan Apartheid rejimine benzer rk bir rejimle ynetilen Trkiyede Trke dnda bir dili braarak teklif etmeyi, Cenb- Allh tarafndan doutan verilmi en tabi ve insan bir hak olan dili olarak teklif etmeniz bile blclk ve vatan hinlii ile sulanmanz iin yeterli Trkiyede Trke dndaki dillere hayat hakk bile yoktur. lkemizde Trkler dndaki Krt, Laz, erkes, Arap, Rum, Ermen, Grc, varlklar dahi inkr edilmi, herkesin Trk ollmi, halen dahi olduu gibi herkese Trk denmi, Krte, erkese, Lazca, Grcce, Arapa, zat kanunla yasaklanm ve bu yasaa muhalefet edenler en ar ekilde cezalandrlm, Krtekese, Rumca, Ermence, Arapa olan btn ky ve ehirlerin, gl ve rmaklarn, da ve ovalar halkn rzas olmadan zorla deitirilip onlara uyduruk Trke isimler verilmi, Trklkten, Trke isimlerden baka hibir eye hayat hakk tannmamtr. Makedonya Cumhuriyeti devleti saylar ancak 509 bin (Trkiyedeki bir il kadar) olan Arnavutlarn konutuu Arnavutay devletin 2. resm dili yapm, ayrca, Makedonyada bin (Trkiyedeki bir ile kadar) olan Trkler ilkokuldan niversiteye kadar, saylar ancak 54 bin (Trkiyedeki bir ile kadar) olan ingeneler ilk ve ortaokulda, saylar ancak 36 bin (Trkiyedeki bir ile kadar) olan Srplar ilkokulda kendi anadilleriyle eitim alrken, sace 17 bin (Trkiyedeki bir kasaba kadar) kiinin konutuu Bonaka ve sadece 9 bin (Trkiye bir ky kadar) kiinin konutuu Ulaha bile okullarda semeli ders olarak okutulurken, Tre saylar milyonlarla ifade edilen Krt halk odur daha manavdaki soan etiketinin zerine Pivaz yazabilmenin kavgasn vermektedir. nsanlk adna bir utantr bu. Bu lkede yaayan veaysiyet, onur gibi meziyetlerini az da olsa koruyabilmi olan herkesin bu durumdan byk bir utan duymas gerekmektedir. Bu durumdan utanmayan, rahatsz olmayan kii insan ve lam tm melekelerini yitirmi demektir. Bu durumdan utanmayan kiinin baka hibir ey karstanma hakk da yoktur. Anadil zgrl ve anadillerin her alanda yaayp yaatlmas mcadeleten ama herkesten nce, kalbinde biraz olsun Allh korkusu tayan insanlarn vermesi gereken bir mcadele olmalyd. Zir Trkiyede Trke dndaki dillere hayat hakk bile tannmad iin, anadilleri Tle 6 veya 7 yanda okula baladklarnda Trke renmek zorunda kalmakta, dier taraftan, Ka veya erkese konuanlarn says giderek azalmaktadr. Bugn Krtler arasnda yle aileler yal insanlar kendi z torunlaryla bile arada tercman olmadan anlaamamakta, te yandan Lazca ise tamamen unutulmakta ve nlem alnmazsa Latince gibi l dil olmaya doru gitmektedir. Bu bir insanlk aybdr, lkemiz iin bir utantr. Hepimiz iin bir utantr bu. Trkiye, 20 milyon kiinin konutuu Krte ile yine lkenin dier bir yerli dili olan Laaya hayat hakk bile tanmamken, bu yndeki taleplere kar devletin yneticileri sfatn e adeta alay edercesine, dalga geercesine zel kurslardan bahsederken, Makedonyann 2 tane resm dili ve 5 tane eitim dili vardr. Makedonyann 1. resm dili olan Makedoncay veya 2. resm dili olan Arnavutay konuanlarn Trke, ingene dili veya Srpa bilip bilmu dili anlayp anlamamas belirleyici bir durum deildir. Makedon veya Arnavut kkenlilerin Ay ben o dili anlamyorum ama eklindeki kaprisleri bir anlam ifade etmemektedir. nk emli olan, bakalarnn sizin dilinizi anlayp anlamamasndan nce, bizzat sizin kendi dilinizi anlayp anlamamanzdr. Bir topluluun baka bir dili anlamamas, o dilde okuyup yazamamas, o dilde eitim alamamas telafi edilebilecek, belki de telafiye gerek bile olmayacak bir konudur ancak bir topluluun kendi anadilini anlayamamas, kendi dilinde okuyup yazamamas, o dilde eitim alamamas, telafisi nesiller boyu mmkn olmayacak bir insanlk suudur, insanlk aybdr; bir kltr soykrmdr. te kltr ve medeniyetten, kardelik ve birarada yaama kltrnden zerre kadar nasibinmam olan laik kemalist rejim tarafndan Anadolu topraklarndaki Krtlk, Lazlk, Grclk,, Araplk adna ne varsa, herey zor ve zorbalk ile ortadan kaldrlmaya ve yok edilmeye albu kavim ve diller, isimler, Trklk potas altnda, sun Trk ulusuluu potas altnda esimile edilmeye allm, binlerce yllk kkl bir tarihe sahip olan Krt, Laz, erkes millit ne varsa yok edilmeye allmtr. Trk olmayan herkesin sokakta anadilleri bile yasaklanonutuklar her kelime bana para cezasna arptrlm, tam 28 bin yerleim biriminin ismi zrilmi, bu halkn slam nderleri ve limleri daraalarnda sallandrlm, binlerce yllk bileri olan medreseleri kapatlm, ayrca bu halklar katlimlara, srgnlere, zoraki glere braklmtr. Laik kemalist devletin Anadolu topraklarnda, hususen Krdistan ve Lazistan blgelerinde gerekletirdii bu barbarl gemite Moollar ve Bizansllar bile yapmamlardr. Banyas ve Nazi talyas bile yapmamtr. Kzl in ve siyonist srail bile yapmamtr. Bu baoykrmnn insanlk tarihinde ikinci bir rnei yoktur, hi olmamtr. nk bu topraklarda ait ne varsa (dil, dn, corafya, kltr, folklor) tamamen yok edilmeye allm, ayrca bu a zorla Trk olmalar dayatlm, milyonlarca Krt, Laz, erkes, Ermen, Arap, Grc ocukla Ne mutlu Trkm diyene, Varlm Trk varlna armaan olsun dedirtilmitir. Bu insan oniin bir utantr! Bir insanlk suudur. Bunun insanlk tarihinde, dnya tarihinde ikinci bir nei yoktur, olmamtr. Moollar bile bunlar yapanlarn yannda stten km ak kak gibidtlere ve Lazlara yaatlan utan, daha nce tarihte, insanlk tarihi boyunca hibir millete,ibir toplulua yaatlmamtr. Bin yllk kardelik edebiytnn yapld Trkiyede brakn resm dil veya eitimat hakk bile tannmazken, henz 20 yanda olan ve stelik etnik kavm atmalarn en iddr corafyada bulunmasna ramen Makedonyann birden fazla resm dili ve birden fazla eitim dili var. in traji komik yn de u ki, kendi egemenlii altndaki topraklarda Trke dn hayat hakk bile tanmayan, 20 milyon insann (dnyadaki pekok lkenin nfsundan fazla) kon Krteyi adet Krtlerle dalga geercesine Gidip zel kurslarda renin diyen, TRT ei i sunan rk oven Trkiye Cumhuriyeti devleti, tam 20 yldr, Makedonya kurulduundan beri lkeyle arasndaki scak ilikileri ve dostluu kullanarak, buraya gnderdii bykelilerininsolosluklarn devreye sokarak Makedonyada sadece 77 bin insann konutuu Trkenin Makedodevletinin 3. resm dili olmas iin elinden gelen abay ortaya koymaktadr. Evet, maalesefTrkiyede 20 milyon nfslu Krtlerin anadilini brakn 2. resm dil diye teklif etmeyi, larak teklif etmek bile blclkle sulanmanza ve hayatnzn kararmasna yeterken, ayn Takedonyada sadece 77 bin nfslu Trklerin konutuu Trkenin burada eitim dili olmasnmemekte, Trkenin 3. resm dil olmas iin 20 yldr Makedonya devletine diplomatik bask dr. 20 milyon Krt anadilini gidip zel kurslarda rensin, TRT e var, daha ne istiyorsunuz?, fakat 77 bin Trk ilkokuldan niversiteye kadar kendi anadiliyle eitim grebildii halde bu yeterli deildir; Trke mutlaka 3. resm dil olmaldr. Byle bir ifte standart olabilir mi? Bu ikiyzll hangi dn, hangi ahlak, hangi rf kabul eder? ETM VE MEDYA: MAKEDONYADA ARNAVUTA, TRKE, NGENE DL, SIRPA, BONAKA VE ULAHANINDA 2 milyon 52 bin 722 nfslu Makedonya Cumhuriyeti, ok dlli ve ok kavimli bir lkedir. lke nfsunun % 64, 18i (1 milyon 297 bin 981 kii) Makedon, % 25, 17si (509 bin 83 kii) Arnavut, % 3, 85i (77 bin 959 kii) Trk, % 2, 66s (53 bin 879 kii) ingene, % 1, 78i (3bin 939 kii) Srp, % 0, 84 (17 bin 18 kii) Bonak, % 0, 48i (9 bin 695 kii) ise Ulahtr Makedonyada saysal olarak ilk iki sray alan etnik topluluun konutuu diller (Makedonca ve Arnavuta) resm dil, ilk be sray alan etnik topluluun konutuu diller (Makedoncavuta, Trke, ingene Dili, Srpa) eitim dilidir. Bonaka ve Ulaha ise okullarda sem okutulur. imdi buraya kadar statleri ve lke yaamndaki yerleri hakknda bilgiler verdiimiz bu dillerin sahip olduklar hak ve zgrlkler konusunda daha detayl bir inceleme yapalm: Makedonyada sadece 17 bin kiinin konutuu Bonaka ve sadece 9 bin kiinin konutuu Uokullarda semeli ders olarak verilir. Bonaka haftada 2 saat, Ulaha ise haftada 1 saat. Basn yayn alannda ise serbesttirler. Ulahlar Makedonyada Felix adnda Ulaha bir gazemaktadrlar. Ayrca skp Radyosu da her gn 30 dakikalk Ulaha yayn yapmaktadr. Baz yerellar ise Ulahlara aittir ve yaynlar tamamen Ulahadr. Saylar 36 bin civarnda olan Srplarn ilk eitimi kendi anadilleriyle alma haklar va. lkokulu Srpa okurlar. Saylar 54 bin civarnda olan ingeneler daha ok Bitola, Prilep, Resne ve Kruova ehirlerinde yaamaktadrlar. Temel eitimi kendi anadilleriyle alma haklar vardr. lkokulu ve ortaokulu ingene Diliyle okurlar. Makedonlar ve Arnavutlar dndaki etnik topluluklar arasnda en kalabalk kesimi oluturan Trklerin lkedeki nfsu 77 bin 959dur. imdi Makedonyann hangi yerleim biriminde ka Trk yaadna bakalm: Gostivar (13 bi), skp (12 bin 27 kii), Debar (6 bin 698 kii), Strumia (5 bin 798 kii), Radovi (4 bin 283 kii), Tetovo (3 bin 945 kii), Prilep (3 bin 909 kii), Kievo (3 bin 823 kii), Makedonski Brod (3 bin 394 kii), Struga (3 bin 337 kii), Veles (2 bin 375 kii), Ohri (2 bin 357 kii), tib (2 bin 57 kii), Bitola (1900 kii), Resne (1879 kii), Valandova (1465 kii), Gevgeliya (705 kii), Kruova (664 kii), Negotin (617 kii), Koani (528 kii), Kumanova(422 kii), Vinia (239 kii), Sveti Nikole (222 kii), Kavadari (182 kii), Delova (144 kii), Demir Hisari (30 kii), Probitib (9 kii), Kratova (7 kii). lkenin hangi ehrinde ka Trk yaadna baktmzda, rahatlkla anlalyor ki lkedeonyada yaayan Trkler ve Dou Makedonyada yaayan Trkler diye ikiye ayrmak mmkndr. z gereken nemli bir husus da, Bat Makedonyada yaayan Trkler ounlukla ehirlilemi veerinden maksimum lde yararlanabilirken, Dou Makedonyada yaayan Trklerin daha ok krsayaam srmeleri ve ayn imknlara sahip olmamalardr. Bu ise etnisite ile ilgili deil, lken sosyo ekonomik yapsyla ilgili bir skntdr ve ayn durum dier tm halklar iin geerlikedonya lkenin gelimi blgesidir. lkenin dousu ise geri kalmtr. Trkiyede milyonlarca Krt ocuunun kendi anadiliyle eitim alma hakk yokken ve bu yeki talepler bile en irkin itham ve basklara muhatap olurken, Trkiyede 20 milyonluk bir nfusa sahip Krtler daha odur manavdaki soan etiketine Pivaz yazdrma kavgas verirken, saylar sadece ve sadece 77 bin olan Trklerin Makedonyada hangi haklara sahip olduklarna bir bakalm imdi: Makedonyada Trkler ilkokuldan niversiteye kadar kendi anadilleriyle eitim alma hakkna sahiptirler. Trke eitim veren ilkokullar, ortaokullar ve liseler vardr. niversitelerde ise Trke eitim veren zel blmler vardr. Bakent skpteki zz Kiril ve Metodius niversitesi (Univerzitet Sveti Kiril i Metodiy) bnyesindeki Filoloji Fakltesinde ve Pedagoji Akademisinde Trk Dili ve Edebiyat blmardr ve ayrca bu blmde retim dili de Trkedir. Makedonyadaki tm niversite rencileenlerinin oran ise % 1dir. Burada bir noktaya zellikle dikkatinizi ekmek isterim: Makedonyann bakenti skp, 670 bin nfslu byk bir ehirdir. Bu metropolde Trklerin nfsu ise sadece 12 bindir. Yarm akn bu kocaman ehirde sadece 12 binlik kk bir aznlk olduklar halde kendi anadilleriyversite okuma imknna sahipler. te yandan, 2 milyon nfslu bir ehir olan Diyarbakrdaki Kgenlerinin brakn niversiteyi, ilkokulu bile kendi anadilleriyle okuma haklar yoktur ve 2 milyonluk Diyarbakrn tamam Krttr. lkokul, ortaokul ve lisede ise zel blmlere gerek dahi yoktur; nk btn lkedeki 77 bin olan Trkler tedrisat hayatlarnn bu dnemlerinde tamamen kendi anadillerinde eitim alma hakkna sahiptirler. skpteki Yosip Broz Tito Lisesi Trke eitim vermektedir. skp, Tetovo, Struga ve Gosvar ehirlerinde Trke eitim ilk, orta ve lise boyunca verilir. skpte iki lise (Yosip Broz Tito Lisesi ve Stefan Dimov Lisesi), Gostivarda iki lise (Pane Popovski Lisesi ve Zlate Malakovski Lisesi), Tetovoda bir lise (Nikola teyn Lisesi) ve Strugada bir lise (Yahya Kemal Lisesi) Trke eitim vermektedir. Struga ehrindeki Niko Lestor Lisesi Makedonca, FON Lisesi Arnavuta, Yahya Kemal Lisesi ise Trke eitim vermektedir. Trke sadece dz liselerde deil, meslek liselerde de eitim dili olarak kullanlmaktad. Tetovo ehrindeki Meslek Tp Lisesi ve Gostivar ehrindeki Elektro Teknik Okulu Trke eitim vermektedir. Ohri ehrinde Trk rencilerin gittii okullarda sekiz yllk temel eitim Trkedir. Resne, Radovi ve Vrapitede 4 yllk ilkokul Trkedir. Ortaokullarda ise ayrca Trk Atatrkn babas Ali Rza Efendinin ky olan Koacikte de Necati Zekeriya lkokulunda eir. Makedonyadaki 77 bin Trkn sahip olduu bu haklar Trkiyedeki 20 milyon Krdn hayile vatana ihnettir ve blclktr. Ayn ey Lazlar ve erkesler iin de geerlidir.