Содржина

1. Порака на Директорот

2. Организациja на ИАРМ

3. ИАРМ стана потписник на ЕА‐МЛА

4. Правна рамка и човечки ресурси

5. Пул на оценувачи и експерти

6. Обуки, работилници, семинари

7. Технички комитети

8. Соработка со државни органи на Република Македонија

9. Меѓународна и билатерална соработка

10. Промотивни активности

11. Акредитациски активности

12. Акредитирани тела за оцена на сообразност

13. Знаци за акредитација

Table of Contents

1. Message of the Director

2. Organization of the IARM

3. IARM became an EA‐MLA signatory

4. Legal framework and human resources

5. Assessors and experts pools

6. Trainings, workshops and seminars

7. Technical committees

8. Cooperation with state authorities of theRepublic of Macedonia

9. International and Bilateral cooperation

10. Promotional activities

11. Accreditation activities

12. Accredited conformity assessment bodies

13. Accredation Marks

11

22

Poraka na Direktorot

Почитувани,

Со задоволство можам да констатирам дека 2011 година ќе биде запаметена и обележана како особеноуспешна година во работата на ИАРМ, од повеќе причини.Имено, 2011 година беше исполнета со низа работни обврски, планови и идеи кои добија свој позитивенодраз и вообличување на повеќе полиња, во согласност со Годишната програма за работа на ИАРМ за 2011година. ИАРМ значително ги зајакна своите капацитети, особено на планот на човечките ресурси каде штопреку низата успешно организирани и реализирани обуки, семинари, работилници на теми од областа наакредитацијата се подигна нивото на квалитетни и стручни оценувачи, како водечки така и технички оце‐нувачи/експерти, што директно води до поуспешно вршење на дејноста акредитација. Во таа насока беаи напорите за обезбедување подобри услови за работа ИАРМ преку обезбедување соодветна техничкаопрема при што како посебна активност се издвојува набавката на Дата менаџмент софтверот за водењена постапките за акредитација. ИАРМ со својот кадровски потенцијал и надворешните соработници ус‐пешно одговори на значително зголемениот број на поднесени пријави за акредитација на тела за оценана сообразност што резултираше со една респективна бројка на нови доделени акредитации и одржувањена постојните акредитации. Тоа зборува дека економските субјекти веќе се свесни за значењето на тоа штозначи да се биде акредитиран, од една страна, а од друга страна значи и зголемена доверба во работатана ИАРМ. Ова особено ако се имаат во предвид напорите на ИАРМ за потпишување на Договорот за при‐знавање на акредитациите на меѓународно ниво.Системот за квалитет на ИАРМ беше надградуван со цел да се обезбеди квалитетна рамка, но и основа занормално и успешно функционирање на ИАРМ. Паралелно покрај извршувањето на тековните работниобврски, вработените од ИАРМ успешно учествуваа и го претставуваа ИАРМ и на меѓународен план (ЕА,ILAC, IAF). ИАРМ е отворен за соработка, па така не изостана и стручната поддршка на неколку работнивладини групи формирани во Република Македонија.И на крајот, она што е врвот на успехот е успешно подготвената и реализирана иницијална оцена за по‐тпишување на Договорот за взаемно признавање на акредитациите ЕА‐МЛА, чиј резултат сега веќе е це‐лосно на дофат на ИАРМ, по донесената одлука за потпишување на Договорот во мај 2012 година.Бенефитот од овие активности за економските субјекти, државните органи и граѓаните на Република Ма‐кедонија, се надеваме дека набрзо ќе се почувствува.Имајќи го ова во предвид, со ентузијазам и гордост чекориме понатаму, самостојно со свои сили, не ис‐клучувајќи ја притоа соработката на домашен терен, но и во рамките на меѓународните проекти коиштоуспешно веќе се реализираат и коишто несомнено го поддржаа ИАРМ во градењето и остварувањето науспешна акредитациска дејност, за што изразувам колективна благодарност и почит.

Со почит,

33

Message of the Director

Dear Sir/Madam,

It is my great pleasure to declare that 2011, due to several reasons shall be remembered and considered as par‐cularly successfully year for the IARM.

Namely, 2011 accounted for numerous work assignments, plans and ideas which have been reflected and deliv‐ered in various fields, in accordance with the 2011 Annual Work Program. The IARM significantly strengthenedits capaci es, especially in the field of human resources by enhancing the exper se of assessors, leading as wellas technical assessors/experts through successfully organizing and carrying out training sessions, seminars andworkshops in the area of accredita on. For that reason the delivery of accredita on ac vi es developed into amuch more successful opera on by the a empts made in order to enable be er working condi ons in the IARMby procuring appropriate technical equipment, and par cularly by the procurement of the Data ManagementSo ware for the management of the accredita on procedures. IARM along with its staff and external associatessuccessfully responded to the significantly increased number of applica ons submi ed by conformity assessmentbodies thus resul ng in a respec ve number of newly granted accredita ons and maintenance of exis ng ac‐credita ons. All of the afore‐stated shall witness for the raised awareness in economic operators as regards tothe importance of accredita on on one hand, and on the other, raised confidence in the work of the IARM, es‐pecially if one takes into considera on IARM’s efforts to sign the Mul lateral agreement (MLA) for interna onalrecogni on of accredita ons. The Quality System of the IARM was upgraded in order to provide for a qualita ve framework, as well as founda‐

on for a regular and successful opera on of the IARM. In parallel, in addi on to the ongoing ac vi es, the em‐ployees of the IARM successfully par cipated and represented IARM in interna onal organiza ons (EA, ILAC, IAF).IARM is open for coopera on, hence the technical support of several governmental working groups in Republicof Macedonia did not fail to demonstrate support. In the end, at the top of our success is the very well prepared and conducted ini al assessment for the signing ofthe Mul lateral agreement with European co‐opera on for Accredita on (EA‐MLA), the outcome of which iswithin IARM’s reach following the adopted decision for signing of the EA‐MLA in May 2012. The benefit of theseac vi es for the economic operators, the state administra on authori es and the ci zens of the Republic ofMacedonia shall be experienced shortly. Bearing this in mind, with great enthusiasm and pride we tread forward, coun ng on the domes c coopera onas well as on the coopera on with interna onal projects, of which some are being already successfully imple‐mented, simultaneously suppor ng the IARM in building up and accomplishing a thriving accredita on ac vity,for which I would like to express my deepest gra tude and respect.

Sincerely yours,

44

55

Организација на ИАРМ Organization of IARM

66

ИАРМ стана потписник на ЕА-МЛА

Зацртаната визија на ИАРМ да обезбеди еднаквост и рамноправност на акредитираните македонски телаза оцена на сообразност на меѓународно ниво, согласно принципот ,,еднаш акредитиран, насекаде при‐фатен” беше двигател на иницирањето на постапката за потпишување на Договорот за взаемно призна‐вање на сертификатите за акредитација со Европската организација за акредитација (EA‐MLA) уште во 2009година. Така започнатата постапка пред ИАРМ воспостави нови барања и трендови на работа, многубројнии напорни работни задачи за вработените во ИАРМ, што севкупно доби видлив резултат токму во текот на2011 година кога беше успешно реализирана иницијалната оцена со добиена препорака за пот пи шувањена Договорот.

Со измената на сите документи на системот за управување со квалитет, всушност се отстранија и сите за‐белешки дадени во Извештаите од предоценката и оценката како дел од постапката за потпишување наДоговорот. Имено, прелиминарната посета на оценувачкиот тим на ЕА беше реализирана во периодот од07‐11.12.2009 година, а иницијалната оцена беше реализирана во периодот од 23 – 29 Октомври 2011 го‐дина. Сите забелешки ИАРМ во целост ги отстрани до 30.12.2011 година и официјално, ИАРМ од оцену‐вачкиот тим доби препорака за потпишување на Договорот за взаемно признавање на сертификатите заакредитација со Европската организација за акредитација (ЕА‐МЛА).

Како резултат на сите претходно споменати активности, на редовниот состанок на Mul lateral agreementcommi ee (EA‐MAC) одржан на 18 и 19 Април 2012 година во Копенхаген, Данска, едногласно беше доне‐сена одлуката за одобрување на Извештајот за работата на ИАРМ, со што ИАРМ стана потписник на Дого‐ворот. Официјалното потпишување на Договорот ќе биде во рамките на редовното 30‐то Генералнособрание на ЕА во Мадрид, кое ќе се одржи на 23‐24 мај 2012 година.

77

IARM became an EA-MLA signatory

The set out vision of the IARM to secure equality and fairness to accredited Macedonian conformityassessment bodies at an international level, pursuant to the principle “once accredited, everywhereaccepted”, has been the driving force of the initiation of the procedure for signing of the EA‐MLAwith the European co‐operation for Accreditation (EA‐MLA) since 2009. The initiated procedure im‐posed new requirements, work trends and committed and complex assignments for the staff of theIARM, reflected in the successfully completed initial assessment with recommendation for signing ofthe EA‐MLA.

By amending all documents in the Quality Management System, all remarks enclosed in the Reportsof the pre‐assessment and peer evaluation as a part of the procedure for signing of the EA‐MLA wereremoved. The preliminary visit of the EA assessment team took place in the period between 7th and11th December, 2009, whereas the initial assessment took place in the period between 23rd and 29thOctober 2011. All remarks have been completely eliminated by the IARM concluding 30th December2011 and the IARM has officially been granted a recommendation for signing of the EA‐MLA.

As a result of all previously mentioned activities, at the Multilateral Agreement Committee EA‐MACregular meeting held on the 18th and 19th April in Copenhagen, Denmark, the decision for approvalof the IARM Report was unanimously adopted by the means of which the IARM became a signatoryof the EA‐MLA. The official signing of the EA‐MLA shall take place at the regular 30th EA General As‐semble meeting in Madrid, on the 23rd and 24th May 2012.

88

Правна рамка и човечки ресурси

Врз основа на Законот за акредитацијата ("Службен весник на Република Македонија", бр.54/2002 ) и Од‐луката за основање на ИАРМ на Владата на Република Македонија ("Службен весник на Република Маке‐донија", бр.14/2003), основан е Институт за акредитација на Република Македонија ‐ ИАРМ.Во 2009 година донесен е нов Закон за акредитација (“Службен весник на Република Mакедонија”бр.120/2009), чиишто одредби се усогласени со европското законодавство во областа на акредитацијата.Во текот на 2011г. Законот беше надополнет со неколку одредби, заради усогласување со домашното за‐конодавство (Закон за измена и дополнување на Законот за акредитацијата “Службен весник на РепубликаMакедонија” бр.53/2011).ИАРМ вкупно брои 16 редовно вработени лица, од кои 10 лица се водечки оценувачи на ИАРМ во постап‐ките за акредитација на тела за оцена на сообразност.Советот на ИАРМ го сочинуваат 11 члена, од кои: 4 претставници на Владата на РМ, 1 претставник од Уни‐верзитетите во РМ, 2 претставници од Стопанските комори, 2 претставници од телата за оцена на сообраз‐ност, 1 претставник на Организацијата на потрошувачи на Македонија и 1 претставник од вработените воИАРМ.Одборот за надзор на материјално‐финансиското работење на ИАРМ го сочинуваат 3 членови именуваниод Владата на РМ.

Вработените во ИАРМIARM’s Employees

99

Legal framework and human resources

The Ins tute for Accredita on of the Republic of Macedonia ‐ IARM was founded pursuant to the Law on Accred‐ita on ("Official Gaze e of the Republic of Macedonia", No.54/2002) and the IARM Founding Decision of theGovernment of the Republic of Macedonia ("Official Gaze e of the Republic of Macedonia", No.14/2003).

In 2009, the new Law on Accredita on ("Official Gaze e of the Republic of Macedonia", No.120/2009) wasadopted, whose provisions in the area of accredita on have been harmonized with the European legisla on.

During 2011, the Law was amended by adding several provisions for the purposes of approxima on of the na onallegisla on (Law Amending the Law on Accredita on "Official Gaze e of the Republic of Macedonia" No.53/2011).

The personnel of the IARM consists of 16 full me employees, from which 10 persons are lead assessors in theprocedures for accredita on of the conformity assessments body.

The Council of the IARM is composed of 11 members: 4 representa ves of the Government of the Republic ofMacedonia, 1 representa ve of the Universi es in Republic of Macedonia, 2 representa ves of the Economicchambers, 2 representa ves of the conformity assessments bodies, 1 representa ve of the Consumer organiza onof Macedonia and 1 representa ve of the employees of IARM.

Тhe Material and Financial Supervision Board is composed of 3 members nominated by the Government of theRepublic of Macedonia.

Совет на ИАРМIARM’s Council

110

Пул на оценувачи и експерти

Како резултат на постојано отворениот јавен повик на ИАРМ за ангажирање на технички оценувачии експерти од разни области, постојано се зголемува бројот на членовите на Листата на оценувачина ИАРМ со соодветен статус чијшто вкупен број во 2011 година изнесува: 31 експерт, 6 кандидатиза оценувачи и 60 оценувачи од кои 16 се водечки оценувачи, 21 технички оценувач од различни под‐рачја и 23 технички оценувачи во обука.

Комитетот за оцена на лица континуирано врширевизија на досиејата на сите членови на листатаза оценувачи и експерти и ја надградува листатана оценувачи и експерти на ИАРМ, согласно про‐цедурите на Европската организација за акреди‐тација (ЕА).

Обуки, работилници, семинари

Особено значајно поле на активност во текот на 2011 година за вработе‐ните во ИАРМ беше организирањето и учеството на бројни обуки, рабо‐тилници, семинари од кои што еден дел ИАРМ ги организирашесамостојно, а друг дел во соработка во рамките на проектните активностиза кои подолу ќе стане збор.

Имено, во 2011 година беа вкупно организирани 20‐тина обуки, наменетиза различни целни групи, како што се: телата за оцена на сообразност иостанати економски оператори; оценувачи (вработени во ИАРМ и надво‐решни); членови на Советот на ИАРМ; инспектори од Државниот пазарниотинспекторат на РМ, претставници од Царинската управа и Стопанските ко‐мори во Република Македонија и други, од кои ИАРМ самостојно ги орга‐низираше следниве:

111

Assessors end experts pools

As a result of the continuously opened public advertisement by IARM for potential engagement of technicalassessors and experts from various areas, the number of members of the IARM Assessors' List in their re‐spective status is constantly expanding, thus reaching the following numbers in 2011: 31 experts, 6 candi‐dates for assessors, 60 assessors of which 16 leading assessors, 21 technical assessors in various fields and23 technical assessors in training.

The Personnel Evaluation Committee performed arevision on the files of all members of the list of as‐sessors and experts and continuously upgrades thelist of assessors and experts of the IARM pursuantto the procedures of the European cooperation forAccreditation (ЕА).

Trainings, workshops and seminars

Of par cular significance during the 2011 ac vi es for the staffof the IARM was the organiza on of and par cipa on in numer‐ous training sessions, seminars of which part were organized in‐dependently by the IARM whereas some were delivered incoopera on within the project ac vi es described further inthe text.

Namely, in 2011 the IARM organized around 20 training sessionsaddressed to different target groups as follows: conformity as‐sessment bodies and other economic operators; assessors(IARM’s staff and external); members of the IARM Council; in‐spectors from the State Market Inspectorate of the R.M., rep‐resenta ves from the Customs Administra on and Economicchambers in Macedonia etc.).

IARM independently organized the following trainings:

112

Настаните што се организираат во ИАРМ, како обуки, работилници, семинари и други редовни состаноцина органите и телата на ИАРМ, се одржуваат во Тренинг центарот на ИАРМ, кој во текот на 2011 годинабеше комплетно реконструиран и адаптиран за потребите на ИАРМ. Тренинг центарот располага со ком‐плетно опремена компјутерска работилница, сала за предавања и сала за состаноци.

Во 2011 година ИАРМ беше вклучен во реализација на четиримеѓународни проекти:

На 1‐ви февруари, 2011 година официјално започна со реали‐зација ИПА Националниот проект (Инструмент за претпри‐стапна помош, Компонента 1, Проект 3.01 Слободно движењена стоки – Инфраструктура за квалитет) “Техничка помош заградење на капацитетите на Институтот за акредита‐ција (ИАРМ)“. Проектот се реализира преку конзорциумот со‐ставен од Федералниот институт за истражување наматеријали и тестирање (BAM) од Германија, Институтот заакредитација од Литванија (LA) и Националното тело за акре‐дитација на Германија (DakkS).

Во рамките на проектот беа реализирани 11 обуки:

‐ Обука за стандардот ISO/IEC 19011, со адаптација на стандардот ISO/IEC 17011. Разлики помеѓухоризонтална и вертикална проверка и сведочење

‐ Обука за толкување на документот EA‐2/17 “EA водич за хоризонталните барањаза акредитација на тела за оцена на сообразноста за целите на нотификација

‐ Обука за ЕУ Директивите

‐ Обука за процедурите за нотификација кои се практикуваат согласно ЕУ бара‐њата

‐ Обука за следливост и пресметка на мерната неодреденост во полето на хемијатаи микробиологијата

‐ Обука за стандардот ISO/IEC 17020:2004 “Општи критериуми за работата на раз‐лични видови на тела кои вршат инспекција“ и објаснување на документот IAF/ILCA4

113

The events in the IARM such as training, workshops, seminars and other regular mee ngs of the bodies of theIARM were organized at the Training Center of the IARM, which during 2011 was completely refurbished andadapted to the needs of the IARM. The Training Center has available a fully equipped computer lab, lecturing hallas well as a mee ng room.

In 2011, the IARM has been engaged in the implementa on offour interna onal projects as follows:

Star ng the 1st February 2011, the ac vi es in the IPA Na onalproject (Pre‐ accession assistance instrument, Component 1,Project 3.01 Free movement of goods – Infrastructure for qual‐ity) “Technical assistance for capacity building of the Ins tutefor Accredita on (IARM)” were officially ini ated. The projectis being implemented by the consor um composed of the“Federal Ins tute for Materials Research and Tes ng“ (BAM)from Germany, the Ins tute for Accredita on from Lithuania(LA) and Na onal accredita on body of Germany (Dakks).

Within the Project, a total of 11 trainings were carried out as follows:

‐ Training on Standard ISO/IEC 19011, by adap ng the Standard ISO/IEC 17011. Differences between hor‐izontal and ver cal audit and witnessing

‐ Training for interpreta on of the documents EA‐2/17 “EA Guidance on the horizontal re‐quirements for the accredita on of conformity assessment bodies for no fica on purposes“

‐ Training on EU Direc ves

‐ Training on no fica on procedures applied pursuant to EU requirements

‐ Training on traceability and calcula on of uncertainty of measurement in the area ofchemistry and microbiology

‐ Training on Standard ISO/IEC 17020:2004 “General criteria for the opera on of varioustypes of bodies performing inspec on“ and elabora on of the document IAF/ILC A4

‐ Обука за стандардот ISO/IEC 17025:2005 “Општи барања за надлежностите на лабораториите затестирање и калибрација

‐ Обука за стандардот EN 45011:2000 “Општи барања за телата за сертификација на производи“ иобјаснување на документот IAF GD 5:2006

‐ Обука за стандардот ISO/IEC 17011:2004“Општи барања за акредитациони тела коивршат акредитација на тела за оцена на со‐образноста„ и објаснување на документотIAF/ILAC A3:05/2007 како и останати реле‐вантни ЕА документи

‐ Обука за следливост и пресметка на мернатанеодреденост во полето на калибрацијата имеханичките мерења

‐ Обука за оценување на земање на примероциод областа на животна средина.

Покрај обуките, како дел од активностите на проектотсе реализираа 21 краткорочна експертска мисија вовреметраење од вкупно 142 дена, петдневна студискапосета на Акредитационото тело на Германија одстрана на 5 вработени во ИАРМ и 5 набљудувања принадзорни оцени за следниве стандарди: МКС EN ISO/IEC17025:2005 (два пати); МКС EN ISO/IEC 17020:2006; МКСЕN 45011 и IAF GD5; МКС EN ISO/IEC 17021:2011.Исто така, во 2011 година се спроведе и отворена по‐стапка за јавна набавка на Софтвер за спроведување напостапките за акредитација, што претставуваше буџет‐ско кофинансирање во рамките на проектот.

Преку ИПА Регионалниот проект вработените во ИАРМ учествуваа на следниве обуки:‐ Harmonisa on of requirements for assessors and technical experts of na onal accredita on bodies of

Western Balkan countries, Загреб, Хрватска‐ Состанок на Регионалната мрежа за прашања поврзани со акредитација, Истанбул, Турција.

Покрај обуките, беше организиран и состанок за формирање на Регионална листа на оценувачи согласноправилата на ЕА. Состанокот се одржа во Будимпешта, Унгарија.

Активностите предвидени со проектот на Германското друштво за техничка соработка (GIZ) беа на‐сочени кон промоција на ИАРМ и значењето на акредитацијата на национално ниво. Во рамките на про‐ектот ИАРМ организираше Регионална конференција за акредитација на 28‐29 септември, 2011 година воОхрид. На Конференцијата учествуваа претставници од телата за акредитација од Србија, Црна Гора, Ко‐сово, Албанија, Хрватска, како и претставници од националниот и регионалниот ИПА проект. Воедно, GIZ со финансиска поддршка го овозможи и издавањето на Годишниот извештај на ИАРМ за 2010година.

114

‐ Training on Standard ISO/IEC 17025:2005 “General requirements for the competence of tes ng and cal‐ibra on laboratories”

‐ Training on Standard EN 45011:2000 “General requirements for bodies opera ng product cer fica onsystems” and elabora on of the document IAF GD5:2006

‐ Training on Standard ISO/IEC 17011:2004 “Con‐formity assessment – General requirements foraccredita on bodies accredi ng conformity as‐sessment bodies” and elabora on of documentIAF/ILAC A3:05/2007 as well as remaining relevantEA documenta on

‐ Training on traceability and calcula on of uncer‐tainty of measurement in the area of calibra onand mechanical measurements

‐ Training on assessment and sampling the environ‐ment.

In addi on to training, as part of the Project ac vi es, 21short‐term expert missions of a total of 142 man/days havebeen carried out as well as a five day study visit to the Ger‐man Accredita on Ins tute by 5 employees of the IARM fol‐lowed by 5 supervisions of surveillance assessmentsaccording to the following standards: МКS EN ISO/IEC17025:2005 (twice); МКS EN ISO/IEC 17020:2006; МКS ЕN45011 and IAF GD5; МКS EN ISO/IEC 17021:2011.Similarly, during 2011 an open procedure for public pro‐curement has also been announced for procuring accredi‐ta on procedures enforcement so ware aided by Budgetco‐financing within the Project.

Through the IPA Regional Project, the employees in the IARM par cipated at the following trainings:

‐ Harmoniza on of requirements for assessors and technical experts of na onal accredita on bodies ofWestern Balkan countries, Zagreb, Croa a

‐ Mee ng of the Regional Network on Issues related to Accredita on, Istanbul, Turkey.

In addi on to trainings, a mee ng was organized for compiling a Regional List of Assessors in accordance withthe EA rules. The mee ng took place in Budapest, Hungary.

The ac vi es envisaged with the project of the German Society for Technical Coopera on (GIZ) have been di‐rected towards promo on of the IARM and significance of accredita on on a na onal level. Under the Project,the IARM organized a Regional Accredita on Conference on the 28th and 29th September, 2011 in Ohrid, Republicof Macedonia. The Conference was a ended by representa ves of the accredita on authori es of Serbia, Mon‐tenegro, Kosovo, Albania, and Croa a as well as representa ves from the na onal and regional IPA project.

Similarly, GIZ's financial support enabled the issuance of the 2010 Annual Report of the IARM.

115

116

Регионалниот проект “Промоција на регионалната соработка во југоисточна Европа на полето наинфраструктурата на квалитет“ наменет за Институтите за акредитација од Македонија, Србија, Ал‐банија, Црна Гора, Босна и Херцеговина и Косово, финансиран од Германскиот институт за метроло‐гија, ги опфати следниве активности на кои учествува вработените од ИАРМ:

‐ Работилница за процесот за акредитација, Анкара, Турција‐ Работилница за документот ЕА 2/17 и Директивите од Новиот Приод, Атина, Грција‐ Набљудување при надзорна оцена на медицинска лабораторија, акредитирано по стандардот

EN ISO/IEC 15189, Атина, Грција‐ Обука за оценувачи “Валидација на аналитички методи во лаборатории за хемиски испитувања“,

Белград, Србија‐ Обука за оценувачи “Валидација на аналитички методи во лаборатории за микробиолошки ис‐

питувања“, Белград, Србија‐ Обука за оценувачи “Оцена на следливост

на мерењата во лаборатории за тести‐рање“, Скопје, Македонија

‐ Тркалезна маса наменета за хармонизацијана постапките за акредитација помеѓуземјите учеснички во проектот, а согласноправилата на Европската организација заакредитација, Атина, Грција.

117

The Regional Project “Promo on of Regional Coopera on in Southeastern Europe in the Field of Quality Infra‐structure” directed towards the accredita on authori es of Macedonia, Serbia, Albania, Montenegro, Bosnia andHerzegovina and Kosovo, financed by the German Ins tute for Metrology, encompassed the following ac vi espar cipated by the IARM’s staff:

‐ Workshop on the accredita on process, Ankara, Turkey

‐ Workshop on the document EA 2/17 and the New Approach Direc ves, Athens, Greece

‐ Observa on during surveillance visit of medical laboratory accredited following the Standard EN ISO/IEC15189, Athens, Greece

‐ Training for assessors “Valida on of analy cal methods in chemical laboratories“, Belgrade, Serbia

‐ Training for assessors “Assessment of traceability of measurements in tes ng laboratories“, Skopje,Macedonia

‐ Round table on harmoniza on of accredita onprocedures among the countries–par cipantsin the Project, in accordance with the rules ofthe European coopera on for Accredita on,Athens, Greece.

118

Технички комитети

Успешното вршење на акредитациските активности на ИАРМ е потпомогнато од техничките комитети коифункционираат, и тоа:

• Технички комитет за лаборатории за тестирање• Технички комитет за лаборатории за калибрација• Технички комитет за сертификациски тела• Технички комитет за инспекциски тела

Членови на техничките комитети се претставници од акредитираните тела, претставници од листата наоценувачи и експерти на ИАРМ и претставници од останатите заинтересирани страни, чија што задача ицел е преку давање стручна помош и мислења во решавање на прашања од најразлични технички области,суштествени за процесот на акредитација, да му помогнат на ИАРМ за стручно, компетентно и независнофункционирање.

Соработка со државни органи на Република Македонија

Во текот на 2011 година, покрај извршувањето на тековните работни обврски, ИАРМ активно соработувашесо државните органи и институции на Република Македонија.ИАРМ учествуваше во работата на неколку работни групи формирани од страна на Владата на РепубликаМакедонија, Министерството за економија, Министерството за животна средина и просторно планирањеи Министерство за земјоделство, шумарство и водостопанство.Особено го потенцираме учеството на ИАРМ во активностите на проектот на Владата на Република Маке‐донија “Македонско сонценце“, каде од клучно значење за реализацијата на овој проект претставува по‐тпишувањето на Договорот за признавање на сертификатите за акредитација (MLA ‐ Mul lateral Agreement)помеѓу Институтот за акредитација на Република Македонија (ИАРМ) и Европската организација за акре‐дитација (EA).Активната соработка на ИАРМ со Министерството за економија се остварува особено преку учество воПрограмата за поттикнување на инвестиции 2011‐2014 година со директно задолжение во делот за реа‐лизација на трговската политика; учество во работата на Комисијата за реализација на Програмата за развојна претприемништвото, конкурентноста и иновативноста на малите и средните претпријатија, како и уче‐ство во работата на Ревизиониот комитет за возила, што како соодветни работни групи функционираат ворамките на Министерството.ИАРМ оствари активно учество во активности на Комитетот за надзор на пазарот, преку организација на обукинаменети за инспекторите од Пазарна инспекција, претставници од Царинската управа, како и претставнициод Стопанските комори во Република Македонија.ИАРМ активно учествуваше во работата на Техничките комитети при Институтот за стандардизација наРепублика Македонија.

119

Technical committees

The successful delivery of accredita on ac vi es of the IARM is supported by the opera onal technical commit‐tees as follows:

• Technical Commi ee for Tes ng Laboratories

• Technical Commi ee for Calibra on Laboratories

• Technical Commi ee for Cer fica on Bodies and

• Technical Commi ee for Inspec on Bodies

Members of the technical commi ees are representa ves from the accredited bodies, representa ves from theIARM Assessors and Experts' List as well as representa ves from the other interested par es whose purpose andgoal is through offering technical assistance and opinions in overcoming issues from various technical areas, es‐sen al to the accredita on process, to aid the IARM's technical, competent and independent opera on.

Cooperation with state authorities of the Republic of Macedonia

During 2011, in addi on to the delivery of ongoing tasks, the IARM ac vely cooperated with the state admini‐stra on authori es and ins tu ons of the Republic of Macedonia.

IARM par cipated in the work of several working groups formed by the Government of Republic of Macedonia,the Ministry of Economy, the Ministry of Environment and Physical Planning and the Ministry of Agriculture, Fo‐restry and Water Economy.

We would like to place par cular emphasis on the par cipa on of the IARM in the ac vi es of the project of theGovernment of the Republic of Macedonia “Macedonian Sun” for which project the signing of the EA‐MLA, bet‐ween the Ins tute for Accredita on of the Republic of Macedonia (IARM) and the European coopera on for Ac‐credita on, plays a pivotal role.

Ac ve coopera on of the IARM with the Ministry of Economy is accomplished through par cipa on in the Pro‐gram for S mula ng Investment 2011‐2014 having a direct role in enforcement of trade policy; par cipa on inthe work of the Commi ee for implementa on of the Program for Development of Entrepreneurship, Compe ‐

veness and Innova on in Small and Medium Enterprises, as well as in the work of the Vehicle Audit Commi ee,opera ng as working groups within the Ministry.

Also, within the ac vi es of the Market Monitoring Commi ee, the IARM par cipated by organizing three trainingsessions for the inspectors of the State Market Inspectorate, for representa ves of the Customs Administra on,as well as for representa ves of the economic chambers in the Republic of Macedonia.

In 2011, IARM took an ac ve role in the work of the Technical Commi ees in the Ins tute for Standardiza on ofthe Republic of Macedonia.

220

Меѓународна и билатерална соработка

Во 2011 година ИАРМ оствари повеќе меѓународни активности:▪ ИАРМ активно ја следи и учествува во работата на Eвропската организација за акредитација (ЕА)▪ Вработените од ИАРМ учествуваа во работата на Комитетите на Eвропската организација за акре‐

дитација (Комитет за лаборатории, Комитет за инспекциски тела, Комитет за сертификацискитела, Комитет за комуникација и публикација, Комитет за хармонизација и Комитет за взаемнопризнавање на сертификатите за акредитација)

▪ ИАРМ учествуваше во работата на Поткомитетот за трговија, индустрија, царина и даноци, какои во преговорите за потпишување на PECA/ACАA со Европската Комисија

▪ ИАРМ учествува во работата и на ИЛАК (Меѓународна организација за акредитација на лабора‐тории), каде ИАРМ има статус на асоцијативна (придружна) членка.

Со сите институти за акредитација од регионот, ИАРМвеќе има потпишано билатерални договори.Во рамките на претходно потпишаните билатералнитедоговори ИАРМ ги реализира следниве активности:

□ Учество во заеднички обуки□ Заеднички активности во рамките на регионал‐

ниот ИПА проект□ Размена на експерти со акредитациските тела

на Србија, Хрватска и Бугарија.Во август 2011 година ИАРМ потпиша меѓународен до‐говор за билатерална соработка со Институтот за акре‐дитација на Молдавија (CAECP).

Промотивни активности

Во 2011 година беа одржани следниве промотивни на‐стани со цел промовирање на системот за акредитација:

• На 9 јуни 2011 година по повод Меѓународниотден на акредитацијата, ИАРМ организирашепромоција за доделу вање на Серти фи катите заакредитација на телата за оцена на сообраз‐ност акредитирани во текот на 2010 година.Промоцијата се одржа во хотелот АлександарПалас. На настанот беше промовиран и нацио‐налниот ИПА проект “Техничка помош за гра‐дење на капацитетите на Институтот заакредитација (ИАРМ)“

ИАРМ ‐ САЕСРIARM ‐ САЕСР

221

International and Bilateral cooperation

In the course of 2011, the IARM par cipated in mul ple interna onal ac vi es:

• IARM has ac vely been monitoring and par cipa ng in the work of the European coopera on for Ac‐credita on (EA)

• The employees of the IARM took part in the work of the Commi ees of the European coopera on forAccredita on (Laboratory Commi ee, Inspec on Body Commi ee, Cer fica on Body Commi ee, Com‐munica on and Publica on Commi ee, Harmoniza on Commi ee and Commi ee for Mutual Recog‐ni on of Accredita on Cer ficates)

• IARM was involved in the work of the Subcommi ee on Trade, Industry, Customs and Taxa on as wellas in the nego a ons for signing of PECA/ACAA with the European Commission

• IARM par cipated in the work of the ILAC (Interna onal Laboratory Accredita on Coopera on), in whichorganiza on IARM has the status of an associate member.

The IARM has bilateral agreements concluded with all theaccredita on authori es in the region.

Under the previously concluded bilateral agreements, theIARM organized the following ac vi es:

o Par cipa on in joint training

o Shared ac vi es within the regional IPA project

o Exchange of experts with the accredita on au‐thori es of Serbia, Croa a and Bulgaria.

In august 2011, the IARM signed interna onal agreementfor bilateral coopera on with the accredita on body ofMoldavia (CAECP).

Promotional activities

In 2011 the following promo onal events took place:

• On the 9th June 2011, commemora ng the Inter‐na onal Accredita on Day, the IARM organized apromo on occasioned by the awarding of Accred‐ita on Cer ficates to the conformity assessmentbodies accredited during 2010. Simultaneously,this event served as an opportunity to promotethe na onal IPA Project “Technical Assistance forCapacity Building of the Ins tute for Accredita on(IARM)”

222

• Во 2011 година, ИАРМ издаде „Годишен извештај за работењето на ИАРМ во 2010 година“• ИАРМ учествуваше во неколку активности организирани од страна на Министерството за еконо‐

мија и Комитетот за надзор на пазарот• ИАРМ Организираше „Регионална конференција за акредитација“ (28‐29 септември, 2011 година

во Охрид)• Информациите за сите активности поврзани со тековното работење на ИАРМ редовно се публи‐

куваат, односно се јавно достапни за сите заинтересирани на WEB страната на ИАРМ којашто по‐стојано се надградува.

223

• During 2011, the IARM has issued the “2010 Annual Work Report of the IARM”

• On the 28th and 29th September 2011, in Ohrid, the IARM organized a “Regional Accredita on Confer‐ence”

• IARM par cipated in several ac vi es organized by the Ministry of Economy and the Market SupervisionCommi ee

• Informa on as regards to all ac vi es related to the ongoing opera on of the IARM are regularly pub‐lished, updated and accessible to all interested par es on the website of the IARM.

224

Акредитациски активности

Од отпочнувањето со вршење на акредитациската дејност па досега ИАРМ вкупно има акредитирано 100тела за оцена на сообразност, и тоа 60 инспекциски тела, 29 лаборатории за тестирање, 6 лаборатории закалибрација и 5 сертификациски тела. На единаесет од нив акредитацијата им е повлечена.

Во текот на 2011 година, ИАРМ додели вкупно 35 нови акредитации на тела за оцена на сообразност, итоа:

‐ 23 инспекциски тела‐ 10 лаборатории за тестирање ‐ 1 лабораторија за калибрација‐ 1 сертификациско тело и

паралелно реализираше 60 редовни надзори на акредитираните тела.

Исто така во 2011 година на 4 тела за оцена на сообразност им е доделена реакредитација:‐ 1 сертификациско тело‐ 3 лаборатории за тестирање,

а на три тела за оцена на сообразност акредитацијата им е повлечена, и тоа на нивно барање. Имајќи ја во предвид бројката на доделени нови 35 акредитации само во 2011 година, наспроти севкупнатабројка од 100 акредитирани тела, што значи дека една третина од доделените акредитации се реализиранисамо во текот на една година, е факт којшто докажува напорна и успешна деловна работа на ИАРМ.

225

Accreditation activities

Since the beginning of accredita on ac vi es thus far, a total of 100 conformity assessment bodies have beenaccredited by the IARM, as well 60 inspec on bodies, 29 tes ng laboratories, 6 calibra on laboratories and 5 cer‐fica on bodies. Eleven of them have had their accredita on withdrawn.

In 2011, the IARM granted a total of 35 new accredita ons to conformity assessment bodies as follows: ‐ 23 inspec on bodies‐ 10 tes ng laboratories‐ 1 calibra on laboratories‐ 1 cer fica on body and

Simultaneously, the IARM has delivered 60 regular surveillances to accredita on bodies.

Also, in 2011, four conformity assessment bodies have been granted re‐accredita on:‐ 1 cer fica on body‐ 3 tes ng laboratories and

three conformity assessment bodies have had their accredita on withdrawn, on their own.

The number of newly granted 35 accredita on in 2011 alone, against the total number of 100 accredited bodies,substan ates the fact that one third of total granted accredita ons have taken place in only one year. Therefore,such a claim accounts for the undivided, commi ed and successful work of the IARM.

226

Акредитирани тела за оцена на сообразност *Accredited conformity assessment bodies *Лаборатории за тестирање Tes ng laboratories

MKS EN ISO/IEC 17025

* Во табелите прикажани се акредитираните тела до 30.04.2012 година

* The tables present accredited bodies untill 30.04.2012

227

228

Лаборатории за калибрација Calibra on laboratoriesMKS EN ISO/IEC 17025

229

Сертификациски тела Cer fica on BodiesMKS EN 45011

Инспекциски тела

MKS EN ISO/IEC 17020

Inspec on Bodies

330

331

332

333

Инспекциски телаInspection BodiesСертификациони телаCertification BodiesЛаборатории за тестирањеTesting LaboratoriesЛаборатории за калибрацијаCalibration Laboratories

Број на акредитирани ТОС по годиниNumber of accredited CABs by year

Инспекциски телаInspection BodiesСертификациони телаCertification BodiesЛаборатории за тестирањеTesting LaboratoriesЛаборатории за калибрацијаCalibration Laboratories

Aкредитирани тела 2005 - 2011р д рAccreditation Bodies 2005 - 2011

334

Знаци за акредитацијаAccreditation Marks

335

Публикации на ИАРМPublications of IARM

336

Извештајот за реализираната Програма за работа на Институтот за акредитацијана Република Македонија за 2011 година, е усвоен од страна на Владата наРепублика Македонија.

The report of realized Program activities of the Institute for accreditationof the Republic of Macedonia for 2011, is officially adopted by the Governmentof the Republic of Macedonia.