İ T Ü İnşaat Fakültesi BİTİRME ÖDEVİ

İNŞAAT SEKTÖRÜNDE PREFABRİK YAPILARIN ÜRETİM SÜREÇLERİNİN İYİLEŞTİRİLMESİ VE PLANLANMASI

010030022 Mert ÖĞRETMEN 010030059 Onur KARAHAN

010030063 Onur YALIN 010030910 Yiğit İŞÇİOĞLU

Yrd.Doç.Dr.Gül POLAT TATAR MAYIS 2008

ÖNSÖZ

Günümüzün teknoloji çağı olması nedeniyle inşaat sektörü de bu gelişmelerin

ışığında yerini alma hususunda önemli mesafeler kaydetmiştir. Bilindiği gibi

teknolojik gelişmeler gereksinimler doğrultusunda oluşmaktadır. İnşaat sektörü,

sanayi devrimi sonrası betonarmenin geliştirilmesiyle büyük bir atılım yapmıştır.

İkinci Dünya Savaşı sonrası yıkılan yapılar nedeniyle oluşan büyük konut açığının

giderilmesinde inşaat sektöründe fabrikasyon üretim devreye girmiş ve

prefabrikasyon uygulamalar başlamıştır.

Bu çalışma kapsamında, inşaat sektöründe kullanımı giderek yaygınlaşan prefabrik

betonarme yapı elemanları ve bu elemanların üretim sistemleri incelenmiş;

yalın üretim (lean production), yalın inşaat (lean construction) felsefeleri ve bu

üretim sistemlerinin prefabrik sektöründeki uygulamaları örnek saha çalışmalarıyla

detaylı bir şekilde irdelenmiştir.

Çalışmamız boyunca bizlere her konuda destek olan ve yardımlarını esirgemeyen

Sayın Yrd. Doç. Dr. Gül POLAT TATAR’a, yaptığımız saha çalışmaları

kapsamında gösterdiği ilgi ve sağladığı imkanlardan dolayı Yapı Merkezi

Prefabrikasyon A.Ş, Sinta Sanayi İnşaat Taahhüt ve Ticaret A.Ş. , Alacalı İnşaat

Sanayi ve Ticaret A.Ş. ve Astaş Beton Sanayi ve Ticaret A.Ş. yetkililerine teşekkür

ederiz.

Mayıs 2008, İstanbul

Mert ÖĞRETMEN

Onur KARAHAN

Onur YALIN

Yiğit İŞÇİOĞLU

i

İÇİNDEKİLER

Sayfa No:

KISALTMALAR i

ŞEKİL LİSTESİ ii

TABLO LİSTESİ iii

ÖZET iv

1. GİRİŞ 1

1.1.Giriş ve Çalışmanın Amacı 1

2. PREFABRİKASYON 2

2.1. Prefabrikasyonun Tanımı ve Tarihçesi 2

2.2. Prefabrikasyonun Dünyadaki Gelişimi 4

2.3. Türkiye’de Prefabrikasyon 5

2.3.1. Türkiye’de prefabrikasyon sektörü 5

2.3.1.1. Sektördeki firmalar 7

2.3.1.2. Faaliyet alanları ve ürünler 8

2.4. Prefabrikasyon Çeşitleri 9

2.4.1. Kullanılan bileşen ağırlığına göre 9

2.4.1.1. Hafif prefabrikasyon 9

2.4.1.2. Ağır prefabrikasyon 10

2.4.2. Üretim ve pazarlama bakımından 11

2.4.2.1. Açık prefabrikasyon 11

2.4.2.2. Yarı açık prefabrikasyon 11

2.4.2.3. Kapalı prefabrikasyon 12

2.5. Prefabrikasyonun Olumlu-Olumsuz Yönleri ve Gelişimdeki Engeller 12

2.5.1. Dolaysız Avantajlar 12

2.5.1.1. Ekonomik yararlar 12

ii

2.5.1.2. Hızlı üretim 13

2.5.1.3. Kalite 14

2.5.2. Dolaylı avantajlar 14

2.5.3. Prefabrikasyonun olumsuz yönleri 15

2.5.4. Prefabrikasyonun gelişiminde karşılaşılan engeller 16

3. ÜRETİM FELSEFESİ 17

3.1. Üretim Sistemleri ve Tarihçesi 17

3.1.1. Zanaatkârlığa dayalı üretim (Craft production) 17

3.1.2. Seri üretim (Mass production) 17

3.1.3. Yalın üretim (Lean production) 19

3.1.3.1. Yalın düşüncenin gelişimi 19

3.1.3.2. Türkiye’de yalın 20

3.1.3.3. Yalın üretim nedir? 20

3.1.3.4. Yalın üretimin amaçları 21

3.1.3.5. Yalın üretimin prensipleri 21

3.1.3.6. Yalın üretim unsurları 25

3.1.3.7. Yalın üretim teknikleri 25

3.1.3.7.1. TPM 25

3.1.3.7.2. KANBAN 25

3.1.3.7.3. POKA YOKE (Hata önleyici düzenekler) 26

3.1.3.7.4. JIDOKA (Otonomasyon) 26

3.1.3.7.5. 5S (Tertip-Düzen-Temizlik) 26

3.1.3.7.6. SMED (Single Minute of Dies) 26

3.1.3.7.7. Tam zamanında üretim ( JIT / Just-in-time) 27

3.1.3.7.7.1. Tam zamanında üretimi doğuşu 27

3.1.3.7.7.2. Tam zamanında üretim nedir? 28

3.1.3.7.7.3. Tam zamanında üretimin unsurları 28

3.1.3.7.7.4. Tam zamanında üretimin aşamaları 31

3.1.3.7.7.5. Tam zamanında üretiminin avantajları 31

3.1.3.7.7.6. İsraflar 32

3.1.3.7.7.7. Sonuç 33

3.1.3.8. Yalın inşaat kavramı 33

iii

4. PREFABRİK SEKTÖRÜNDE YALIN ÜRETİM 34

4.1. İşveren-Tedarikçi İlişkisi 34

4.1.1. Tedarik zinciri yönetimi (Supply Chain Management) 34

4.2. Üretim Süreci 36

4.2.1. Fabrika organizasyonu (Kaynak Planlaması) 36

4.2.1.1. İşçi ve malzeme yönetim 36

4.2.1.2. Yerleşim planlaması 36

4.2.1.3. Süresel planlama 37

4.2.2. Üretim faaliyetler 38

4.2.2.1. Standardizasyon 38

4.2.2.2. Süre yönetim 38

4.2.2.3. Kalite yönetimi ve denetim 39

4.3. Depolama ve Nakliye 40

4.4. Şantiyede Montaj 41

5. METODOLOJİ 41

6. SAHA ÇALIŞMALARI 47

7. SONUÇ 53

KAYNAKLAR 55

ÖZGEÇMİŞLER 60

EKLER 64

iv

KISALTMALAR

AB : Avrupa Birliği ISO : Uluslararası Standardizasyon Örgütü JIT : Tam Zamanında Üretim (Just-in-time) MDS : Model Dönüş Süresi PUKÖ : Planla-Uygula-Kontrol et-Önlem al TPB : Türkiye Prefabrik Birliği TPM : Toplam Verimli Bakım

v

ŞEKİL LİSTESİ

Sayfa No: Şekil 1

Şekil 2

Şekil 3

Şekil 4

Şekil 5

Şekil 6

Şekil 7

Şekil 8

Şekil 9

Şekil 10

: Prefabrike sanayi yapısı…………………………………………

: Prefabrikasyon uygulamalarla yapılmış örnek bir konut………..

: Türkiye’de Prefabrik Sektöründen bazı firmalar………………..

: Prefabrik betonarme yapı elemanlarından köprü kirişleri……….

: Prefabrik betonarme yapı elemanlarından boşluklu döşemeler…

: Hafif prefabrikasyon uygulaması………………………………..

: Ağır prefabrikasyon uygulaması………………………………...

: Seri üretim……………………………………………………….

: Otomotiv sektöründe seri üretim………………………………...

: Yalın üretim felsefesinin amaçları………………………………

1

4

7

8

8

10

10

18

19

21

Şekil 11

Şekil 12

: Yalın üretim ve geleneksel üretimin karşılaştırılması…………...

: Ağır ve büyük ebatlardaki prefabrik elemanların nakliyesi……..

32

41

vi

TABLO LİSTESİ

Sayfa No:

Tablo 1

Tablo 2

Tablo 3

Tablo 4

Tablo 5

Tablo 6

Tablo 7

Tablo 8

: Prefabrike beton üretimi(1998 / TPB)…………………………....

: TPB üyesi firma ve tesislerinin dağılımı (2006 / TPB)…………..

: Yalın üretim ve tasarruf oranları (Yalın Enstitü Derneği, 2008)…

: Yapı Merkezi Prefabrikasyon A.Ş. proje verileri………………...

: Sinta Sanayi İnşaat Taahhüt ve Ticaret A.Ş. proje verileri……….

: Alacalı İnşaat Sanayi ve Ticaret A.Ş. / Tekirdağ proje verileri…..

: Alacalı İnşaat Sanayi ve Ticaret A.Ş. / Ankara proje verileri…….

: Astaş Beton Sanayi ve Ticaret A.Ş. proje verileri……………….. 52

6

7

24

48

49

50

.51

vii

ÖZET Bu çalışma kapsamında, inşaat sektöründe kullanımı giderek yaygınlaşan prefabrik

betonarme yapı elemanları ve bu elemanların üretim sistemleri incelenmiş;

yalın üretim (lean production), yalın inşaat (lean construction) felsefeleri ve bu

üretim sistemlerinin prefabrik sektöründeki uygulamaları örnek saha çalışmalarıyla

detaylı bir şekilde irdelenmiştir. Çalışma yedi bölümden oluşmaktadır.

Birinci bölümde, prefabrikasyonun ortaya çıkış nedeni, prefabrik hakkında kısa

bilgiler verilmiştir. Prefabrik sektöründe seri üretim ve yalın üretim felsefeleri

hakkında değerlendirme yapılmış ve çalışmanın amacından bahsedilmiştir.

İkinci bölümde, prefabrikasyonun tanımı yapılmış, Dünya’daki ve Türkiye’deki

prefabrikasyon sektörünün gelişimi anlatılmıştır. Ardından da, prefabrikasyon

çeşitleri, prefabrikasyonun olumlu ve olumsuz yönleri, prefabrikasyonun gelişine

engelleyen faktörlerin üzerinde durulmuştur.

Üçüncü bölümde, üretim felsefelerinin tanımları yapılmış, çalışma kapsamında

üzerinde durulması amaçlanan yalın üretim felsefesi ayrıntılı olarak incelenmiştir.

Yalın üretim felsefesinin gelişimi, amaçları, prensipleri, unsurları, teknikleri

anlatılmış ve bu felsefenin inşaat sektörüne uyarlanışı olan yalın inşaat kavramı

tanımlanmıştır.

Dördüncü bölümde, prefabrik sektöründe yalın üretim felsefesinin uygulanışı

kapsamında, işveren-tedarikçi ilişkisi, üretim süreci, üretim faaliyetleri, depolama-

nakliye işlemleri ve montaj işlemleri hakkında detaylı bilgiler verilmiştir.

Beşinci bölümde, çalışmanın hangi aşamalardan oluştuğunun anlatıldığı, araştırmalar

boyunca izlenen yollar ve kullanılan araçların belirtildiği, çalışmanın ana hatlarının

çizildiği Metodoloji yer almaktadır.

viii

ix

Altıncı bölümde, Yapı Merkezi Prefabrikasyon A.Ş, Sinta Sanayi İnşaat Taahhüt ve

Ticaret A.Ş. , Alacalı İnşaat Sanayi ve Ticaret A.Ş. ve Astaş Beton Sanayi ve Ticaret

A.Ş. firmaları ile yapılan çalışmalar sonrasında belirlenen iş akış diyagramları (flow

chart) verilmiştir.

Yedinci bölümde ise ilk beş bölümün içerdiği bilgiler ve altıncı bölümde değinilen

saha çalışmaları ışığında ulaşılan sonuç ve değerlendirmeler yer almaktadır.

1. GİRİŞ

1. Giriş ve Çalışmanın Amacı

Günümüzün teknoloji çağı olması nedeniyle inşaat sektörü de bu gelişmelerin

ışığında yerini alma hususunda önemli mesafeler kaydetmiştir. Bilindiği gibi

teknolojik gelişmeler gereksinimler doğrultusunda oluşmaktadır. İnşaat sektörü,

sanayi devrimi sonrası betonarmenin geliştirilmesiyle büyük bir atılım yapmıştır.

İkinci Dünya Savaşı sonrası yıkılan yapılar nedeniyle büyük bir konut açığı

oluşmuştur. Bu konut açığının giderilmesinde teknolojik gelişmenin yansıdığı sanayi

sektörü yanı sıra, inşaat sektöründe fabrikasyon üretim devreye girmiştir (Ekinci ve

diğ., 2007).

Gelişmiş ve endüstriyelleşmiş ülkelerde, bina projelerinin yapım sürecinde prefabrik

betonarme yapı elemanları yaygın olarak kullanılmaktadır. Bir bina projesinde,

prefabrik betonarme yapı elemanlarının kullanılmasının birçok yararı vardır. Bu

yararlar kısaca, proje toplam maliyetinin azaltılması, projenin hızlı bir şekilde

tamamlanması, yapı elemanlarında istenilen kalite ve dayanımın sağlanması,

malzeme israfının azaltılması, modülarizasyon ve standardizasyon olanaklarının

artırılması ve şantiyede meydana gelebilecek olan iş kazası sayısının önemli ölçüde

azaltılabilmesi şeklinde özetlenebilir (Polat ve Damcı, 2007).

Şekil 1: Prefabrike sanayi yapısı

1

Çoğu ürün için geçerli olan arz fazlalıkları, ürün ömrünün giderek kısalması,

tüketicilerin bilinçlenmesi, ürünlerin kısa sürede taklit edilmesi, kalite-düşük maliyet

uyumunu zorunlu kılan rekabetçi koşullar gibi temel oluşumlar; hem firmalar arası

rekabeti artırmış hem de dünya ekonomisinde her üretilen malın satıldığı 2. Dünya

savaşı sonrası koşulların 80’li yıllara doğru ortadan kalktığını göstermiştir. Yeni

sosyo-ekonomik koşullar geleneksel üretim anlayış ve uygulamalarında değişim

gerektirmekte, bu çerçevede üretim biçimleri kitle üretim (Mass Production)

biçiminden yalın üretim (Lean Production) biçimine doğru bir dönüşüm

geçirmektedir (İpbüken, 2007). Yalın düşünce günümüzde birçok sektörde

kullanılmaktadır. İnşaat sektöründe ise yeni bir yaklaşım olarak benimsenmeye

başlamıştır. Yalın inşaat kavramı iş süreçlerinin güvenirliğini arttırarak israfı

azaltmaktadır. Bu yeni yaklaşım geleneksel yaklaşımın tam tersidir.

Yalın inşaat hedeflerine ulaşmak için belirli ilkelere bağlı çalışmak gerekir. Bunlar;

Döngü süresinin azaltılması,

Belirsizliğin azaltılması,

Şeffaflığın artırılması,

Sürekli gelişim

olarak belirtilmiştir (Taş, 2008).

Bu çalışma kapsamında, inşaat sektöründe kullanımı giderek yaygınlaşan prefabrik

betonarme yapı elemanları ve bu elemanların üretim sistemleri incelenmiş;

yalın üretim (lean production), yalın inşaat (lean construction) felsefeleri ve bu

üretim sistemlerinin prefabrik sektöründeki uygulamaları örnek saha çalışmalarıyla

detaylı bir şekilde irdelenmiştir.

2. PREFABRİKASYON

2.1. Prefabrikasyonun Tanımı ve Tarihçesi

19. yüzyılda gerçekleşen sanayi devrimi ile üretim ve verim her zaman tartışılan bir

konu olmuştur. Yük. Mim. Güler İlbay’a göre “Dünyadaki hızlı nüfus artışı, göçler,

savaşlar ve doğal afetler sonunda ortaya çıkan bina gereksinimini, daha hızlı, nitelikli

ve ekonomik çözümlerle karşılamak gerekmektedir” (İlbay, 1992). Prefabrikasyon

2

ise E. Kulaksızoğlu’nun tanıttığı gibi; kısaca “önceden üretim”, daha geniş anlamda

ise “bir bütünün parçası olan standartlaştırılmış elemanların önceden üretimi ve bunu

takiben yine önceden tespit edilmiş bir plana göre bir araya getirilmeleri öngören bir

üretim ve inşaa sistemidir” (İlbay, 1992). Bununla birlikte, bina gereksinimi ise

belirtilen nitelikler (hızlı, kaliteli ve ekonomik) içerisinde prefabrik yapı

elemanlarının verimli bir şekilde üretimi ile gerçekleştirilebilir. Türkiye

Prefabrikasyon Birliği Genel Sekreteri Bülent Tokman, prefabrikasyonun eski Mısır

ve antik Yunan uygarlıklarına dayandığından bahsetmekte ve prefabrikasyonu yapı

elemanlarının şantiyede dışında üretilerek, şantiyede birleştirilmesine dayanan bir

üretim tekniği olduğundan bahsetmektedir (Acar, 2006). Eski çağlarda yapılan

kemerler ve kubbeler malzemesi ne olursa olsun taş ocaklarında hazırlanıp şantiyede

yerine monte ediliyordu. Bu bize ilkel bir prefabrikasyonun çok eski çağlara hatta

günümüz “şantiyede üretim” kavramının bulunmadığı zamanlara kadar uzandığının

bir kanıtıdır.

Daha sonraları, 19. yüzyılda endüstri devrimi ile birlikte üretim yöntemlerinin

değişerek ve gelişerek mekanize olması, seri üretim yöntemlerinin geliştirilmesi,

buna bağlı olarak üretiminin artması ve yeni malzemelerin bulunması, yapı sektörünü

de ve yapı üretim süreçlerinin sorgulanmasına yol açmıştır. 1824 yılında J. Aspdin

tarafından portland çimentosunun keşfi, 1877’de J. Monier tarafından demirin

çekmede kullanılmak suretiyle betonarme sistemin temellerinin atılması, yapı

üretimini etkileyen önemli gelişmeler olmuştur (Acar, 2006).

Üretim yöntemlerindeki rasyonelleşmenin ve sanayide kullanılan seri üretim

tekniklerinin neden yapı üretiminde de kullanılmadığı sorgulanmaya başlanmış, hatta

“otomobil endüstrisinde kullanılan yöntemlerin yapı endüstrisinde kullanılabileceği”

ileri sürülmüştür (Bemis, 1936). Bu dönemde, özellikle Avrupa’da Walter Gropius,

LE Corbusier ve Auguste Perret’nin prefabrike yapı elemanlarının kullanıldığı

önemli denemeleri olmuştur. Ancak, bu ekonomik, teknolojik ve sosyal gelişmeler,

1930’lara kadar yapı üretiminde prefabrikasyon teknolojisinin kullanılmasına katkıda

bulunmuşsa da, prefabrikasyonun yaygın olarak kullanılması İkinci Dünya

Savaşı’ndan sonra olmuştur. İkinci Dünya Savaşı’nın neden olduğu yapı açığı ve iş

gücü eksikliği, hız gereksinimiyle birleşerek prefabrikasyon uygulamaları için en

3

ideal ortamı oluşturmuş ve prefabrikasyonun bugün bilinen anlamıyla yaygın olarak

kullanıldığı dönemi başlatmıştır (Acar, 2006).

Bunlara paralel olarak, Aydın Boysan prefabrikasyonun geleceği hakkında şöyle

diyor; “21. yüzyılın sonunda tek evlerin, şimdiki otomobiller gibi, bitmiş

numunelerinin görülüp beğenilerek alınacağını söylemek kehanet olmaz” ve ekliyor;

“İsterse çok katlı olsun, tüm yapıların taşıyıcı sistemlerinde endüstriyel yöntemler

iyice ağırlık kazanacak, tüm ince yapı ise önceden üretilerek monte edilecektir”

(Acar, 2006).

Şekil 2: Prefabrikasyon uygulamalarla yapılmış örnek bir konut

2.2. Prefabrikasyonun Dünyadaki Gelişimi

Endüstride yapılan iyileştirmelerin ve gelişmelerin inşaat sektörüne yansımaması

düşünülemez. Bununla birlikte, prefabrikasyonun günümüz verimliliğine ulaşması

otomobil endüstrisine bağlanabilir. Prefabrik sektöründeki bu gelişim elbette mimari

düşünce, ortam şartları ile oluşmuştur. Standartlaşma her seri üretici için olduğu

kadar prefabrik üreticisi için de en önemli verim kaynağıdır.

Yük. Mim. Güler İlbay doktora tezinde prefabrikasyonun dünyadaki gelişimini şöyle

anlatmıştır; “Sanayileşmenin gerektirdiği prefabrike yapımına geçiş dünya

ülkelerinde farklı oran ve nitelikte, zamanla kademeler halinde gelişme göstermiştir.

1624 yılında İngilizler tarafından balıkçı donanmaları için ahşap panolardan üretilmiş

bir prefabrik ev geliştirilmiştir. Bu tür evleri 18. yüzyıl’da daha çok Avusturya’da

askeri amaçlar için, 19. yüzyıl Amerika’da salgın hastalıklarda ve afetlerde,

4

savaşlarda kullanılmak üzere inşa edilmiştir. 1960-1965 yıllarından sonra endüstri

prefabrikasyonu benimsemiştir. Ayrıca parasal kaynakların genişlemesi, inşaat

sanayisindeki artış nedeniyle kırsal alanda da yapıda endüstrileşme hareketi

başlamıştır. 1970-1975’lerde İngiltere’de eğitim binalarının %70’inin endüstrileşmiş

yapı yöntemleriyle yapıldığı bilinmektedir. Daubner’e göre; “1960’ların tekdüze,

kutu benzeri prefabrike konutları geçmişe aittir. 1970’e 1980’lerde prefabrike

elemanlar kullanan masif konstrüksiyon yöntemleri düzenli bir biçimde geliştirilmiş

ve Federal Almanya’da yüksek düzeyde kaliteye ulaştırılmıştır”(İlbay, 1992).

Bunlara ek olarak, Mimar Ümit Eşiyok ise “Dünya’daki gelişmeye paralel olarak

prefabrikasyon sektöründe de kalite ve verimlilik ön plana çıkmıştır. Bu sektörde

yeniden yapılanmaya gidilerek firmalar optimum büyüklüklerine ulaşmıştır. Son

yıllarda yapılan bir sınıflandırmada 1950’lerde yoğun kitlesel üretim, 1970’li yıllar

özel eleman üretimi, 1990’lı yıllar toplam kalite yönetimi yılları olarak

adlandırılmaktadır. Avrupa ülkeleri de bu yönde organize olmaktadır” demiştir

(Eşiyok, 2000).

Günümüzde ise TPB Başkanı Koksal Anadol’un söylediği gibi “Bilindiği gibi

oranlarda inşaatların %40-45’i artık beton prefabrikasyon sistemleri ile

gerçekleştirilmektedir (Kuzey Ülkelerinde). AB ülkelerinde ise bu oran %24’ler

civarındadır” (Acar, 2006).

2.3. Türkiye’de Prefabrikasyon

2.3.1. Türkiye’de Prefabrikasyon Sektörü

Göçlerin, afetlerin ve savaşların inşaat sektörünü canlandırdığını ve yapılaşmaya

yönelik politikalar izlenmesini gerektirdiğini biliyoruz. Ülkemizde de Marshall

yardımlarının ardından kentlere başlayan göç dalgası hızlı bir yapılaşmaya neden

olmuştur. Altyapı tesislerinden tutun da sanayi ve konut alanında birçok prefabrik

eleman kullanılmış ve kullanılmaktadır. Yük. Mim. Güler İlbay doktora tezinde bu

konuya değinmiştir; “Türkiye’de Prefabrikasyon Sanayi’nin gelişimini incelemek

için öncelikle kalkınma planlarında konuyu irdelemek gerekir” (İlbay, 1992).

Gerçekten de 1968-1972 arasındaki zamanı kapsayan kalkınma planında açık bir

5

şekilde şöyle denmektedir; “Konut inşaatının istihdam yaratıcı ve özellikle

mevsimlik işsizliği emici niteliği dikkate alınarak, bu sektörde işgücü yoğunluğuna

dayanan geleneksek teknolojilerin kullanılmasına devam edilecektir. Teknolojik

gelişmeler rasyonalizasyon ve standartlaşmaya yönelecek, prefabrike konut

yapımından kesin zorunluluk olmadığı hallerde kaçınılacaktır.” VI. Kalkınma

Planına kadar değişen çok fazla bir şey olmamış fakat VI. Planda prefabrik

teknolojisi kullanımı teşvik edilmiş ve bu sektörle ilgili gelişmiş teknolojiler ithal

edilecektir ibareleri yer almaktadır.

Bunların dışında, Koksal Anadol günümüz üretimi hakkında bir yazısında şöyle

diyor; “Ülkemizdeki sanayi siteleri ve yapıları ile altyapı tesislerinin %85’e yakın

bölümü beton prefabrike yöntemlerle geçekleştirilmiştir. Oysa adı geçen yatırımların

ülke toplam inşaat üretimi içindeki payı %14-15’leri mertebesindedir” (Acar, 2006).

Türkiye’de bu sektörün gelişiminde en büyük rolü de kuşkusuz 24 yıl önce kurulan

Türkiye Prefabrik Birliği üstlenmiştir. Birlik prefabrikasyonun teknik altyapısının

oluşturulmasında gayret göstermiştir.

Görüldüğü gibi ülkemiz prefabrik üretim konusunda batı ülkelerinin gerisinde bir

konumda yer almaktadır. Elbette ki ülkemizin bir deprem kuşağı içerisinde yer

alması özellikle konut inşaatlarında prefabrike sistemlerin kullanılmasını

zorlaştırmaktadır fakat bu sorun biz inşaat mühendislerinin çözmesi gereken bir

sorundur.

Ülke

Beton üretimi (kg/kişi)

Almanya 740 kg/kişi

Belçika 920 kg/kişi

Danimarka 430 kg/kişi

Fransa 520 kg/kişi

İtalya 530 kg/kişi

Türkiye 65 kg/kişi

Tablo 1: Prefabrike beton üretimi(1998 / TPB)

6

2.3.1.1. Sektördeki Firmalar

Sektörde irili ufaklı birçok firma bulunmakla beraber konumuz içerisine giren (üst

yapı elemanları üretimi) firma sayısı azdır. Türkiye Prefabrik Birliğine göre bu

konuda çalışan firma sayısı 23 adettir. Firmalar İstanbul, Bursa, İzmir, Uşak,

Eskişehir, Ankara, Samsun, Niğde, Adana ve Urfa’da konumlanmıştır. Yine Türkiye

Prefabrik birliğinden alınan bilgiye göre sektörün en büyük üretim kapasitesine

Kambeton Limited Şirketi yılda yaptığı 529,800m3’lük üretimle sahiptir. Bununla

beraber Samsun Bafra menşeyli Aybet Beton Prefabrik yaklaşık 500,000m2’lik

alanda üretim yaparak bu alanda en büyük şirket konumundadır.

Şekil 3: Türkiye’de Prefabrik Sektöründen bazı firmalar

Coğrafi Bölge Firma Sayısı Tesis Sayısı

Marmara 9 13

Ege 6 6

Akdeniz 1 1

Karadeniz 1 1

İç Anadolu 6 6

Doğu Anadolu 1 1

Güneydoğu Anadolu 1 1

Tablo 2: TPB üyesi firma ve tesislerinin dağılımı (2006 / TPB)

7

2.3.1.2. Faaliyet Alanları ve Ürünler

Ana başlıklar altında incelersek prefabrik üreticileri elektrifikasyon, çevre düzenleme

elemanları, ulaşım yapı ve tesisleri ve yapı elemanları alanlarında ürünler

üretmektedirler.

Faaliyet alanları çok geniş bir coğrafyaya yayılmaktadır. Betoya Genel Müdürlüğünü

yapmış olan Bülent Yücesoy bu konu ile ilgili olarak 78 veya 79 yılında Libya’ya

yaptıkları toplamda 250.000 adet çit direği ve payanda ihracatını anlatmıştır (Acar,

2006). Görüldüğü gibi ülkemizde geniş bir yelpazeye üretim yapan firmalar birçok

değişik prefabrike ürün üretiyorlar.

Şekil 4: Prefabrik betonarme yapı elemanlarından köprü kirişleri

Şekil 5: Prefabrik betonarme yapı elemanlarından boşluklu döşemeler

8

2.4. Prefabrikasyon Çeşitleri

Prefabrikasyon sektöründeki yapıları Türkiye’de ve dünya’da incelediğimizde çok

çeşitli yapı elemanlarının olduğu görülmektedir. Bu yapılar ülkeden ülkeye değiştiği

gibi aynı ülke içinde de farklılıklar gösterebilmektedir, hatta aynı fabrikada içinde

bile proje bazında farklılıklar gösterebilirler. Sektörde birçok çeşitliliğin mevcut

olmasına rağmen bunları birkaç alt ana grupta toplayabiliriz.

2.4.1. Kullanılan Bileşen Ağırlığına Göre

Prefabrik yapılarda kullanılan bileşenlerin ağırlığına göre sınıflandırmayı ağır ve

hafif prefabrikasyon olarak yaparız. Yapılan incelemelerde ağır ve hafif prefabrik

tanımları farklı açılardan ele alınarak yapılmıştır. Thomas Schmid ve Carlo Tesla’ ya

göre; bir yapım yöntemini hafif veya ağır olarak tanımlamak, yapı elemanlarının

üretilmesinde kullanılan gerecin özgül ağırlığına bağlıdır. Buna göre; 1000 kg/m3

altında özgül ağırlığa sahip olan malzemelerden üretilen elemanlardan oluşan yapılar

hafif prefabrikasyon, 1000 kg/m3 üzerinde özgül ağırlığa sahip olan malzemelerden

üretilen elemanlardan oluşan yapılar ağır prefabrikasyon olarak adlandırılmaktadır

(Köylüoğlu, Tezcan,1997).

Prof. H.Weber’ e göre ise yapım yöntemleri, yöntemi oluşturan elemanların ortak

ağırlıklarına göre hafif ve ağır olarak sınıflandırılmaktadır. Ancak ortalama eleman

ağırlığı olarak hiçbir sayısal değer vermemiştir. Günümüze kadar yapılan

incelemelerden de anlaşılacağı gibi ağır ve hafif prefabrikasyon kavramlarını sayısal

olarak ifade etmek hatalı olabilir. Bu nedenle çalışmamızda tanımlarımızı sayısal

değer vermeden yapacağız (Köylüoğlu, Tezcan,1997).

2.4.1.1. Hafif Prefabrikasyon

Küçük ve oldukça hafif parçalarla uygulanan prefabrikasyon türüne hafif

prefabrikasyon denir.

9

Şekil 6: Hafif prefabrikasyon uygulaması

2.4.1.2. Ağır Prefabrikasyon

Fabrikada hazırlanmış ağır ve büyük prefabrike yapı elemanlarının vinçlerle

montaj alanına yerleştirilmesi işlemine dayanan prefabrikasyon türüne ağır

prefabrikasyon denir.

Şekil 7: Ağır prefabrikasyon uygulaması

10

2.4.2. Üretim ve Pazarlama Bakımından

Prefabrike sistemlerine üretim ve pazarlama açısından baktığımızda bunları üç ana

başlık altında toplayabiliriz; açık prefabrikasyon, yarı açık prefabrikasyon ve kapalı

prefabrikasyon.

2.4.2.1. Açık prefabrikasyon

Açık sistem, birden çok üretici firma’nın bir ürünün bileşenlerini üretip bu

bileşenlerin birbirleriyle uyum göstererek beraber kullanılabilme özelliğinin olması

ve bu özelliğini ürünün tamamı için kullanılabilmesine dayanan üretim sistemidir.

Açık prefabrikasyon ise, bu mantık çerçevesinde; standart boyut kabulü ve seri

üretim ile birden çok fabrikada kataloglarda önceden tanımlanmış olan yapı

elemanlarının üretilmesi ve şantiyeye getirilip montaj edilmesiyle yapılan

prefabrikasyon çeşididir. Açık prefabrikasyon ileri derecede makineleşmiş yapım

yöntemlerine olanak yaratmak ve iş gücünden büyük tasarruf sağlamak amacını

gütmektedir (Köylüoğlu, Tezcan,1997).

Bu sistemin en önemli özelliği, yapı elemanlarının kataloglardan sipariş edilmesi ile

kısa bir sürede hazır olabilmesi veya önceden üretilerek stoklardan temin

edilebilmesidir. Açık prefabrikasyonda üretici firma, yapı elemanlarının kullanılacağı

yapının özelliklerini bilmesine gerek duymamaktadır çünkü kullanılacak olan

elemanlar daha önceden hazırlanmış olan yapı elemanları katalogundan seçilerek

üretimi yapılacaktır. Tasarım sürecinin, üretim ve montaj süreçlerinden ayrılması,

açık prefabrikasyonun kapalı prefabrikasyondan en önemli farkını oluşturmaktadır

(Eşiyok, 2000).

2.4.2.2. Yarı açık prefabrikasyon

Yarı açık üretim sisteminde; üretilen bir yapı elemanı üretim aşamasında kapalı

özellik gösterir ancak uygulamada diğer yapı elemanlarının başka sistemlerin

elemanı olmasına izin vermektedir. Bu özelliğinden dolayı sistemin mekanizmasının

doğru işlemesi, sistemler arası planlamanın tam ve eksiksiz olarak yapılması gerekir.

Bu kapsamda sistemin açıklığı söz konusu olduğu gibi üretim sürecindeki kapalılığı

sistemin kapalı olan yanını temsil eder.

11

2.4.2.3. Kapalı prefabrikasyon

Kapalı sistem; sistem teorisine göre sistemi oluşturan elemanların her birinin girdisi

aynı zamanda diğer elemanların çıktısıdır (Tapan, 1973). Sistemi bu özelliği

bakımından prefabrikasyon sektörü içinde değerlendirebiliriz. Kapalı prefabrikasyon;

belli bir yapı grubunun parçalarının yalnızca bu yapı grubu için fabrikada özel

şekilde hazırlanmasına dayanan prefabrikasyondur (Eşiyok, 2000). Sadece tek bir

yapının üretimi için elemanları üretimi yapılmakta ve bu elemanların diğer sistemin

elemanlarıyla kullanımı söz konusu olmamaktadır. Her bir yapı için elemanlar özel

olarak dizayn edilip üretilirler. Bu nedenden dolayı her binanın üretiminde tasarım

sürecinin başından montaj sürecinin sonuna kadar olan bütün aşamalarda faklı

yöntemler uygulanmaktadır.

Kapalı sistem çeşitlilik sağlama özelliğine sahip olmasına rağmen günümüzde bu

özelliğini göstermemekte ve çağın gerisinde kalıp talepleri karşılamamaktadır. Bu

durumdan dolayı yapı elemanlarının üretilip piyasaya sürülmesi söz konusu

olmamaktadır. Yani genel olarak çeşitlilik dikkate alınmamakta ve önem

verilmemektedir. Sistemin gelişme gösterip geniş bir uygulama alanı elde edebilmesi

için önemli pazarlar bulabilmesi gerekmektedir bununda elde edilebilmesi için en

başta devlet teşviki gerekliliği öngörülmektedir.

2.5. Prefabrikasyonun Olumlu-Olumsuz Yönleri ve Gelişimindeki Engeller

2.5.1. Dolaysız avantajlar

2.5.1.1. Ekonomik yararlar

Prefabrik yapı elemanlarıyla inşa tekniği geleneksel inşaat yöntemleriyle

kıyaslandığında, fabrika şartlarında üretim, seri imalat, denetim ve benzeri birtakım

faktörlerinin üretimde verimliliği arttırdığı göze çarpmaktadır. Prefabrikasyonun

sağladığı ekonomik yararları sıralamak gerekirse;

Üretimde kalıp, işçilik ve malzemeye bağlı maliyetlerin azalması (Taş, 2004),

12

Prefabrik betonarme yapı elemanlarının üretiminde kalıp bir defa kurulur ve aynı

kalıptan yapılan seri üretim sayesinde kalıp maliyetleri azaltılmış olur (Akısan,

1984; Şentürer, 1983).

Prefabrik betonarme yapı elemanlarının üretiminde beklenen maliyet ile gerçek

maliyet arasında çok büyük farkların ortaya çıkmaması veya belirlenen bütçe

dâhilinde kalınması (Eşiyok, 2000; Köylüoğlu, 1997),

Prefabrik betonarme yapı elemanlarıyla inşa edilen yapının biter bitmez servise

hazır halde olması ve geleneksel inşaata kıyasla daha erken bitmesi sayesinde

yatırımcıya erken kira veya satış geliri sağlamaktadır (Eşiyok, 2000).

İhzarat gereksinimi olmadığından depolama ve stoklama maliyeti olmaz (Toprak,

2002).

Seri imalat ve yüksek üretim hızı ile enflasyondan daha az etkilenme,

Fabrikada yapılan üretimde yapım hızının artması; işçilikten en yüksek verimin

alınması ve malzeme kaybının en aza indirilmesi sayesinde verimlilik artmaktadır

(Akısan, 1984).

2.5.1.2. Hızlı üretim

Prefabrikasyon geleneksel inşaat tekniklerine göre yapım süresinin kısalmasına yol

açmaktadır.

Makinelerin yoğun kullanımı ile daha hızlı bir üretim olanağı sağlamaktadır.

Prefabrikasyon teknolojisi sayesinde kış aylarında da inşaat yapılabildiğinden

işçiler iş yapabilmektedir (Taş, 2004).

Kapalı ortamda gerçekleştirilen prefabrik betonarme yapı elemanlarının

üretiminin mevsim koşullarından etkilenmemesi; şantiyede proje için gerekli

altyapı çalışmaları sürerken taşıyıcı elemanların fabrikada üretilebilmesi;

üretimin sabit olması sebebiyle iş programının daha kesin belirlenmesi ve olası

gecikmelerin öngörülmesi; proje yapım süresini oldukça kısaltmaktadır (Akısan,

1984; Toprak, 2002).

Üretimdeki süreklilik ve tekrar sayesinde uzmanlaşma sağlanır (Eşiyok, 2000;

Köylüoğlu, 1997).

Fabrikadaki imalata montaj sahası hazır olmasa bile başlanması ve devam

edilmesi olanağı.

13

2.5.1.3. Kalite

Prefabrikasyonda kalite kontrolleri, denetimler geleneksel metotlara göre daha efektif

olarak uygulanır. Üretimin her aşamasında ve stoktaki kontroller kalitesi yüksek

üretimi mümkün kılar.

Prefabrikasyon; planlamaya, programlamaya ve kontrole yatkın yapısı nedeniyle,

yüksek kalite olanağı sağlamaktadır kazandırabilmekte ve sonuçta ekonomik

olabilmektedir (Ekinci ve diğ., 2007).

Prefabrikasyonda inşaat kalitesi makinelerle; geleneksel inşaatlarda ise işçilik

kalitesiyle sağlanmaktadır (Sorguç, 1989).

Fabrikada yapılan prefabrik betonarme yapı elemanlarının üretiminde beton

dayanımı için son derece önemli olan kür koşulları en iyi şekilde sağlanır

(Şentürer, 1983).

Fabrika koşullarında, etkili bir denetim altında üretilen prefabrik elemanlar, gerek

mukavemet, gerekse de durabilite bakımından geleneksel yöntemlere göre daha

kaliteli bir seviyedir.

Geleneksel yöntemlerde kontrol edilmesi zor hava ve çevre koşullarını gözeterek

üretim ile prefabrik elemanlarda kalite seviyesini yükseltmek mümkündür.

Kalite kontrolleriyle ile istenilen standartlarda üretim yapabilme olanağı.

Fabrika üretiminde istenilen kaliteye ulaşılabilmesi sayesinde üretilen yapı

elemanları daha uzun ömürlü olmaktadır (Eşiyok, 2000; Toprak, 2002).

2.5.2. Dolaylı avantajlar

Fabrika ortamında yapılan üretimde işçi sayısının şantiye ortamında yapılan

üretime kıyasla daha az olması ve yapılabilen sıkı denetimlerle iş kazası sayısının

azaltılması ile iş gücü daha verimli bir biçimde kullanılır (Şentürer, 1983).

Hammadde ve enerji kaynaklarının daha efektif kullanımı ile çevreye duyarlı,

ekolojik bir üretim teknolojisi kullanılması,

Modüler yapısı ile sürdürülebilirlik özelliği,

Daha uzun ömürlü ve konforlu yapılar elde edilmesi,

İnşaat sektöründe yeni bir iş alanı oluşturması, istihdam ve kalifiye işçi yetiştirme

olanakları,

14

Ön germe tekniklerine olanak sağlaması ile genellikle endüstri yapıları için

büyük önem teşkil eden geniş açıklık geçme olanakları,

Hızlı üretim, montaj ve bunun ekonomik olarak geri dönüşü,

İş başlangıcında üretilecek elemanların miktarı belli olduğundan malzeme

bağlantıları yapılabilmekte, hızlı üretim-montaj ile enflasyondan etkilenme

seviyesi azaltılmaktadır.

2.5.3. Prefabrikasyonun olumsuz yönleri

Başta ekonomi, kalite, hız gibi önemli avantajlar sağlayan prefabrik sistemlerin,

yararlarına kıyasla oldukça azda olsa olumsuz yönleri de vardır.

Ekonomik açıdan güçlü yatırımcılar gerektirmesi ve bahsi geçen güçlü

yatırımcıların eksikliği,

Düzenli ve sistemli bir finansman gücü gerektirdiğinden küçük ve orta

büyüklükteki inşaat yatırımcılarının prefabrikasyonu kullanma zorluğu,

Prefabrike yapı elemanlarının karayolu taşımacılığında en uygun taşıma

uzaklığının 50–150 km arasında olduğu, bazı ülkelerde ise 200 km hatta daha

büyük taşıma uzaklıklarının bile verimli olabildiği belirtilmektedir (Ayaydın,

1981). Belirtilen mesafelerden uzak mesafelerde prefabrik ekonomik cazibesini

nakliye ücretlerinden dolayı kaybetmektedir.

İnşaat sektöründe makineleşmenin artmasıyla beraber insan gücünün kullanımın

büyük oranda azalması ve buna bağlı olarak işsizliğin artma ihtimali (Eşiyok,

2000).

Deprem gibi dinamik yükler altında sistemin dayanımında bazı sorunların ortaya

çıkabilmesi (Hamulu, 1983; Kaleş, 1999; Toka, 2003; Toprak, 2002).

Fabrikada üretim için çok büyük hacimlere ihtiyaç duyulması ve fabrika kurulum

maliyetlerinin çok yüksek olması (Tetik, 1997; Ayazoğlu, 2003).

Üretim, tasarım ve yapım aşamalarında bu işten anlayan nitelikli iş gücü

ihtiyacının oldukça fazla olması (Eşiyok, 2000).

Üretim ve montaj ekipleri koordinasyon sorunlarının stoklama, nakliye

problemleri gibi olumsuz sonuçlar doğurması,

Prefabrik elemanların üretimlerin de ulusal bir kontrol mekanizmasının olmaması

ve bu husustaki devlet politikasının eksikliği.

15

2.5.4. Prefabrikasyonun gelişiminde karşılaşılan engeller

Türk inşaat sektöründe prefabrik yapı elemanların kullanımın Dünyadaki

prefabrikasyon kullanımı ile kıyaslandığında Türkiye’nin bir hayli geride kaldığı

görülür. Prefabrik elemanların düşük kullanım oranı ve prefabrikasyonun gelişimini

etkileyen nedenler aşağıda maddeler halinde verilmiştir.

Betonarme yapı elemanlarının prefabrikasyon olarak üretilmesinin maliyetinin

geleneksel yöntemle üretilmesinin maliyetine kıyasla daha pahalı olduğu inancı

yaygındır (Tokman ve Eryılmaz, 2004).

Beton prefabrike elemanların belirli bir modüler sistem ve standart dâhilinde

kullanılması, aranılan estetik ve hareketliliği sağlayamaması, farklı sosyal ve

ekonomik özelliği bulunan yörelerde aynı tip planların gerçekleşmesi, mimariye

getirdiği kısıtlamalar sistemin büyük eleştiriler almasına neden olmaktadır (Taş,

2004).

Yapım endüstrisinde ürün diğer endüstrilere göre daha uzun ömürlü ve dayanıklı

olduğundan bu özellik belli bir zaman sonra üretim miktarını azaltıcı etki

yapmaktadır (İlbay, 1992).

Prefabrik betonarme yapı elemanlarının hacimli ve ağır olmaları, ve bir çok

durumda fabrika ile şantiye arasındaki mesafenin fazla olması taşıma maliyetinin

yükselmesine sebep olmaktadır (Todd ve diğ., 2004).

Kullanıcılarının hem mimari açıdan (çatlaklar, rutubet, tasarımda yaratıcılığın

yetersiz olması vb.) hem de yapısal açıdan (deprem yükü altında kötü performans

vb.) prefabrik yapı elemanlarının düşük performansından memnuniyetsizliği

(Polat ve Damcı, 2007),

Prefabrik betonarme yapı sistemlerinin deprem yükü altındaki performansının

güvenirliliği hususundaki kaygılar,

Prefabrike sistemlerin devlet tarafından da fazla teşvik ve destek görmemesi

kullanımını kısıtlamamaktadır (Taş, 2004).

Projenin yönetilmesi kapsamında yüklenici ile tasarımcı ve üretici arasındaki

iletişim yetersizliği tüm yapım sürecini olumsuz etkileyebilir (Arditi ve diğ.,

2000).

Prefabrik betonarme yapı elemanlarının tedarik zincirinde, karmaşık bilgi ve

malzeme akışının etkin yönetilmesi (Polat ve Damcı, 2007),

16

Üretimin yetersiz oluşu, işgücünün niteliksiz yapısı, sermaye birikiminin azlığı

gibi fiziksel engeller (İlbay, 1992),

Prefabrik betonarme yapı elemanların kullanıldığı bina projelerinin tasarımında

uzmanlaşmış yapı mühendislerinin, yüklenici inşaat firmalarının ve deneyimli

işçi sayısının yetersiz olması (Polat ve Damcı, 2007).

3. ÜRETİM FELSEFESİ

3.1. Üretim Sistemleri ve Tarihçesi

3.1.1. Zanaatkârlığa dayalı üretim (Craft production)

“Emek yoğun üretim; işinde uzmanlaşmış kalifiye işgücünün koordineli olarak

birlikte çalışarak, tamamıyla müşteri isteklerine göre bir ürünü başından sonuna

kadar üretmesine dayanan, ısmarlama modellerin üretildiği bir sistemdir” (Polat,

2008).

Emek yoğun üretim el maharetine dayandığı için üretilen ürünler arasında üretilen

ürünler arasında tıpatıp eş olan 2 ürün bile bulunmamaktadır. Bunun yanı sıra son

ürünün fiyatının pahalı olması, ürünü alabilmek için belirli süre beklenilmesi, basit

imalat araçlarının kullanılması, üretimi koordine etme zorluğu gibi dezavantajlar

emek-yoğun üretimin gelişimini engellemiştir ve duraklama dönemine girmiştir.

Henry Ford bu duraklama dönemini sonlandırmak için seri üretim adını verdiği bir

sistem bulmuştur.

3.1.2. Seri üretim (Mass production)

“Seri üretim, Amerikalı şirketlerin öncülük ettiği, otomobil sanayinde yaşanan

önemli bir gelişmedir. Standart ürünler elde edebilmek için deneyimsiz işçileri basit

işlerde kullanarak makineleşmiş bir üretimin gerçekleştiği üretim anlayışıdır. Seri

imalat hareketli montaj hattı fikriyle ortaya çıkmıştır. Frederick Taylor’ un “Bilimsel

Yöntem” olarak adlandırılan prensiplerine bağlı olarak yapılanmış olan doğru

zamanlı imalat işlemleri fikri, seri imalat üretiminde önemli bir yere sahiptir”

(Polat, 2008). Bu teoriye göre işçilerin yaptığı işin dikkatle takip edilmesi verimliliği

arttıracaktır. Bu takip sonucunda bir ürünü üretmek için harcanan ortalama süre

17

tespit edilerek, her üretimin toplam zamanı bilinecek böylelikle maliyetler

hesaplanabilecekti. Ayrıca seri üretimde hem ürünün hem de işin standartlaşması

sağlanmıştır.

Dezavantajları:

1. Üretimde esneklik kriterleri maliyet ve zaman olarak belirlenmiş, müşteri

istekleri göz ardı edilmiştir.

2. Üretim, kalite kontrol, bakım onarım gibi işlerin farklı bölümlerde yapılması

verimsizliğe yol açmaktadır.

3. İşçiler niteliksizleşmekte ve sürekli aynı işi yapmaları dikkatsizliğe yol

açmaktadır.

4. Üretim hızını montaj hattının belirlemesi çalışanlarda strese yol açmaktadır.

5. Merkeziyetçi, bürokratik bir yönetim yapısı vardır

6. Taşeronlarla kıs süreli anlaşmalar yapılmaktadır.

7. Sürekli üretimin olması stok sıkıntısı ve buna bağlı birim maliyetlere etkiyen

stok maliyeti yaratmaktadır.

Yukarıda saydığımız dezavantajlar seri üretimin kriz yaşamasına ve gelişememesine

neden olmuştur.

Şekil 8: Seri üretim

18

Şekil 9: Otomotiv sektöründe seri üretim

3.1.3. Yalın üretim (Lean production)

3.1.3.1. Yalın düşüncenin gelişimi

Çoğu ürün için geçerli olan arz fazlalıkları, ürün ömrünün giderek kısalması,

tüketicilerin bilinçlenmesi, ürünlerin kısa sürede taklit edilmesi, kalite-düşük maliyet

uyumunu zorunlu kılan rekabetçi koşullar gibi temel oluşumlar; hem firmalar arası

rekabeti artırmış hem de dünya ekonomisinde her üretilen malın satıldığı 2. Dünya

savaşı sonrası koşulların 80’li yıllara doğru ortadan kalktığını göstermiştir. Yeni

sosyo-ekonomik koşullar geleneksel üretim anlayış ve uygulamalarında değişim

gerektirmekte, bu çerçevede üretim biçimleri kitle üretim (Mass Production)

biçiminden yalın üretim (Lean Production) biçimine doğru bir dönüşüm

geçirmektedir (İpbüken, 2007).

2. Dünya Savaşı sonrasındaki Japonya’da meydana gelen kaos ortamı, yeni

düşüncelerin gelişmesi için uygun bir ortam oluşturdu. Eiji Toyoda ve Taiichi

Ohno’nun geliştirdikleri Yalın Üretim Sistemi (Lean Production System)’nin birçok

öğesi o tarihlerde Japonya’da başka endüstrilerde de uygulanmaktaydı (İpbüken,

2007). Otomotiv endüstrisinde Ford’ un üretim sistemini geliştiren Toyotacılar Yalın

Üretim Sistemi’nin tüm öğelerini bir araya getirerek ürün planlanmasından, müşteri

ilişkilerine kadar olan bütün aşamaları geliştirdiler. 2. Dünya Savaşı’ndan sonra

Ford’ un kitlesel üretim sistemini takip etmeyip kendi üretim istemlerini geliştiren

19

Toyotacılar, ilk aşamada ürünlerini sürekli tek parça halinde üretebilmeyi keşfettiler.

Toyota’nın bu yolu seçmesinin sebebi, Ford’un 1920’lerdeki Amerika’sındaki pazar

koşullarının o anda Japonya’da geçerli olmaması ve pazarın ufak ve parçalanmış

durumda olmasıydı. Sonuç olarak, Toyota’nın geliştirdiği Sürekli Üretim Akışı,

yüksek değişik model sayısı, farklı ürünleri üretme kabiliyeti, pazardaki değişkenliğe

ve ürün ömürlerindeki kısalığa karşı gerçekten mükemmel bir başarı idi (İpbüken,

2007).

3.1.3.2. Türkiye’ de yalın

Türkiye’de yalın yaklaşım 1990’lardan beri gelişim göstermekte ve uygulamaları

artmaktadır. Önceleri bağımsız tekniklerin kullanılması şeklinde çıkan uygulamalar

gün geçtikçe bütün bir sisteme dönüşmektedir. Ekonomik krizlerinde büyük etkisiyle

bu dönüşüm şirketlerde görülmektedir. Türkiye’de otomotiv endüstrisi yalın

düşüncenin uygulanmasında daha aktif görülmektedir, Türk işçilerinin kısa bir

sürede Japon işlerinin verimlilik seviyelerine ulaşmaları da buna güzel bir örnek

oluşturmaktadır. Yalın düşüncenin getirdiği yeni teknikler şirketlere tasarruflar

sağlamıştır ancak ülkemizde değer zinciri yaygınlaşmadığı için ülke genelinde etkisi

hissettirememiştir. Sermayenin kısıtlı ve maliyetinin yüksek olduğu ülkemizde

büyümenin lokomotifi verimlilik artışı olmak zorundadır. Yalın Yaklaşım israflar

yüzünden tüketilmekte olan kaynakları verimli kullanabilmenin yollarını

göstermektedir. Tasarruf edilen kaynaklar daha fazla değer yaratmaya

yönlendirildiğinde, hem mevcut pazarlarda daha geniş ekonomik imkânlar

bulunabilir hem de yeni pazarlara doğru büyüme gerçekleştirilebilir (Yalın Enstitü

Derneği, 2008).

3.1.3.3. Yalın üretim nedir?

Yalın Üretim Sistemi görüldüğü kadarıyla, Kitlesel Üretim ve Zanaatkâr Tipi Üretim

Sistemi’nin en iyi taraflarını bir araya getirmiştir. Yalın üretim sistemi kaliteyi

arttırırken birim üretim maliyetlerini ise olabildiğince azaltmakta, fakat aynı

zamanda olabildiğince değişik ürünlerin kısa sürede üretilmesini de olanak

sağlamaktadır. Çalışanlar için de kendilerini geliştirebilecekleri zorlayıcı ve

geliştirici iş imkânları yaratmaktadır. Günümüzde üretim yönetimi ve planlama

20

süreçlerine yönelik tartışmaların çoğu yalın üretim üzerine odaklanılmıştır. Burada

yalın üretim üretime yük getiren tüm israflardan arınmayı hedef alan bir yaklaşımdır

ve emek yoğun üretim ile seri üretimin üstünlükleri bir araya getirilmiştir. Yalın

üretimin temel amacı hızı arttırıp akış süresini azaltarak kalite, maliyet ve teslimat

performanslarını aynı anda iyileştirmektir.

3.1.3.4. Yalın üretimin amaçları

1. Müşterinin istediği ürünleri fonksiyon, kalite ve fiyat açısından

2. Müşterinin istediği zamanda

3. Daha az kaynak harcayarak

4. Müşteri için bir değer teşkil eden faaliyetlere odaklana bilmektir.

Şekil 10: Yalın üretim felsefesinin amaçları

3.1.3.5.Yalın üretimin prensipleri

Değer

Değer; yalın düşüncenin çıkış noktasıdır. Değer üretici tarafından yaratılıp müşteri

tarafından ise tanımlanabilir. Ancak değeri yaratan üreticiler her zaman onu doğru

21

tanımlayamazlar. Amerikan firmaları kısa dönemli rekabet taktikleri ve zincirin

başındaki tedarikçilerden kar transferi yöntemiyle değer yarattıklarını düşünürler.

Genellikle mühendisler tarafından yönetilen ve teknik donanımı çok güçlü olan

alman firmaları, değeri ürünün teknik karmaşıklığı ve teknoloji ile bağlantılı olarak

tanımlama eğilimindedir. Japonya’ da ise değer tanımının bir diğer çarpıtılması olan

değerin nerede yaratıldığı konusu önem kazanmaktadır (Yalın Enstitü Derneği,

2008). Bu özelliğinden dolayı değere müşteri açısından bakılmalı ve düşünülmelidir.

Bu doğrultuda değerin doğru yaratılması için müşteri ihtiyaçlarının belirli bir zaman

diliminde ve belirli bir maliyetle karşılayan belirli bir ürün veya hizmet olarak

tanımlanması gerekir. Çünkü doğru olarak üretilmeyen ürün ya da hizmetin

zamanından önce üretilmiş olması israftır.

Değer Akışı

Yalın düşüncenin bir sonraki adımı değer akışının ifade edilmesidir. Değer akışı;

ham maddenin alınıp bu hammaddenin ürüne dönüşüm sürecindeki hatta son

müşteriye kadar olan bütün safhaları kapsar. Bu safhalar, bünyesinde çok fazla israf

barındırır. Bu israfların ana sebebi değer yaratamayan aktivitelerdir. Bu değer

yaratmayan aktivitelerin kaynak ve zaman israflarının minimize edilmesi

gerekmektedir. Bu amaçla değer tanımlandıktan sonra değer akışındaki israflar

çıkarılmadır. Bunlardan sonra arda kalan değer yaratan aktiviteler sürekli akış

halinde gerçekleştirilmelidir.

Sürekli Akış

Akış ilkesinin potansiyelini ilk algılayanlar Henry Ford ve ortakları olmuştur. 1913

yılında T model arabanın üretimi için gerekli çaba, son montaj hattında sürekli akış

uygulanarak %90 oranında azaltılmıştır ancak bu yaklaşım özel koşullarla sınırlı

kalıştır. Çünkü 19 yıl boyunca hep aynı modelden çok yüksek miktarda üretim

yapmak ancak o günün pazar koşullarında mümkün olmuştur (Yalın Enstitü Derneği,

2008).

Bugünün şartlarında bir üründen milyonlarca değil onlarca talebin üretim ortamında,

bütün ürün tipleri için sürekli akışı sağlamak ve bunu müşteri isteklerindeki

22

değişikliklere uydurmak gerekmektedir. Temel kitle üretiminde; tasarım, üretim ya

da satış aktivitelerindeki işler gruplara ayrılarak iş kolları belirlenir ve departmanlar

oluşturulur. Her ürün departmanlar arasında sonrada diğer ürünler arasında sırasına

göre dolaşmaya başlar bunun sonucunda geriye dönmeler, problemler, gecikmeler

önlenmiş olur. Sürekli akış sağlandığında sipariş alma, tasarım, üretim, araştırma-

geliştirme için ayrılan zaman çok az olacaktır. Bu sebepten dolayı her müşterinin

isteği ürünleri tam zamanında tasarlayabilip üretebilme imkânı sağlanacaktır ve

stoktaki ürünleri itmek için çalışma zorunluluğu kalmayacaktır. Sadece müşteri

isteklerinin karşılanmasına önem verilecektir.

Çekme

Yalın düşüncenin çekme ilkesi müşterilerin ihtiyacı kadar olan değeri almasını

garantilemeye çalışmaktır ve bu ilke müşterinin yaptığı taleple başlar. Çekme

uygulandığında stoklara ihtiyaç duyulmaz. Buda israfı engellemiş olur. Müşterilerde

beklentilerinin zamanında karşılanacağından emin oldukları stokta kalmış ürünleri

elden çıkarmak için kampanyalar gerekmediği için talepte istikrar sağlanır (Yalın

Enstitü Derneği, 2008). Yukarda bahsettiğimiz ilkeler doğru olarak sırasıyla

uygulanıp, müşterilerin değeri işletmeden çekmelerini sağladıklarında süre, maliyet

ve hataların azaltmanın sınırı olmadığını göreceklerdir. Bu sebeple daha iyiye ulaşma

amacında olacaklardır buda bir sonraki aşama olan mükemmellik ilkesini

doğuracaktır.

Mükemmellik

Yalın yaklaşım uygulanan firmalarda köklü iyileşmeler görülmektedir. Bu

iyileşmeler maliyet gerektirmeyen ufak değişiklikler yapılarak sağlanabilir. Ayrıca

yalın bir sistemde, sistemde bulunan herkes her aşamada sürecin bütünü görebildiği

için ve anında geri dönüm olanağı sebebiyle ürün iyileştirmenin daha iyi yolları

bulunabilir.

23

Tablo 3: Yalın üretim ve tasarruf oranları (Yalın Enstitü Derneği, 2008)

Mükemmelliğe giden yolda PUKÖ (Planla-Uygula-Kontrol et-Önlem al) çevrimi

etkin olarak kullanılmaktadır. Bu yaklaşım Toplam Kalite Sistemleri'nde de

mevcuttur. Ancak Yalın Üretim'in farkı problemin tekrarını önlemeyi hızla mümkün

kılmasıdır. Çünkü sistem sürekli akış halindedir, hatalı parça stokları yığılmadan

problem oluştuğu anda fark edilebilir, nedenleri kolaylıkla izlenebilir ve en önemlisi

stok seviyesi azaltıldığından problem kısa sürede giderilemezse tüm sistem duracağı

için organizasyonun bütün birimlerinde acil müdahale sorumluluğunu zorunlu kılar

(Yalın Enstitü Derneği, 2008). Yalın Üretim ilgili tüm tarafların kazandığı bir

çalışma tarzını mümkün kılmaktadır. Tek tek firmaların kârlılığı katlanarak artmakta;

işçiler sadece yüksek ücret değil, ama onun yanı sıra kararlara katılım, çok yönlü

beceriler gibi birçok kazanç sağlamakta; müşteriler tam istedikleri özelliklere sahip,

uygun fiyatlı, kaliteli ürünlere en kısa sürede sahip olabilmekte; tedarikçiler sürekli

fiyat baskısı altında sıkıştırılmak yerine kendini geliştirmesine yardım edilen sürekli

bir iş ortağı durumuna gelmekte; ülkelerin mali kaynakları sürekli israfa karşı savaş

açmış bu sistem sayesinde çok daha etkin kullanılabilmektedir (Yalın Enstitü

Derneği, 2008).

24

3.1.3.6.Yalın üretim unsurları

1. Katılımcılık ve Liderlerin Seçimi

2. Esnek iş gücü

3. Toplam Kalite

4. Toplam Verimli Bakım

5. Düzgün Akış

6. Standardizasyon

7. Sürekli Geliştirme (Kaizen)

8. Yönetimin Desteği

9. Başlangıç Durum Tespiti

3.1.3.7. Yalın üretim teknikleri

3.1.3.7.1. TPM

Toplam Verimli Bakım’ı ifade eder. Çalışanların toplam katılımı ile oluşturulur.

Toplam verimli bakımın amacı donanım ömrünü uzatmak, üretim veya servis için

fabrika ve ekipmanları optimum koşullarda tutmak ve yatırımların geri dönüşünü

artırmak, acil durumlarla başa çıkma yeteneğini artırmak ve güvenliği sağlamaktır

(Özkan, 2008). Toplam verimli bakım sayesinde toplam donanım verimliliği artarak,

küresel tesis verimliliği maksimize olur, makine/teçhizatın bütün yaşam eğrisi

boyunca gerek duyduğu bakım sistemlerini kurulur, süreç hurda oranları, tezgâh ve

hat duruşları, tezgâh arızaları, iş kazalarının azalır (Özkan, 2008).

3.1.3.7.2. KANBAN

KANBAN; JIT’in gerçekleştirilmesini sağlayan mekanizmaya denilmektedir. PULL

(çekme) tipi üretimde bir sonraki operasyon, bir önceki operasyondan gereksinim

duyduğu parçaları, gereksinim duyduğu anda ve miktarda alır. Benzer şekilde bir

önceki operasyon da, bir sonraki operasyonun çektiği kadar üretir. KANBAN, bu

sistemi yürütmeye yarayan bir mekanizmadır (Özkan, 2008).

25

3.1.3.7.3. POKA YOKE (Hata Önleyici Düzenekler)

POKA-YOKE unutkanlık dikkatsizlik dalgınlık vb. durumlara karşı hata yapmayı

önlemek için araç ve yöntemleri kullanarak sıfır hatalı üretime ulaşmayı

hedeflemektedir (Özkan, 2008). Bu sebepten dolayı üretim ile ilgili değişikliklere

gidilerek sorunlar önlenmeye çalışılır.

POKA-YOKE elemanları sonlandırıcı şalterler, ışıklı uyarılar, şablonlar, kılavuzlar,

sensörler, basınçlı şalterler, ayar pimleri, sayaçlar vb. donanımdan oluşur. Temel

fonksiyonları kapatma, durdurma, kontrol ve uyarıdır (Özkan, 2008).

3.1.3.7.4. JIDOKA (Otonomasyon)

Üretimin kalitesini ve verimliliği artırır, israfı ve teslimat süresini kısaltılmasını

sağlar. JIDOKA hattı durdurma yetkisinin operatörlere verilmesi ve problemlerin

kaynağının tespit edilerek giderilmesinin sağlanması, makinelere ürettiği ürünü

kontrol edebilme, bir anormallik gördüğünde otomatik durabilme ve/veya gerekli

sinyalleri verebilme yeteneği kazandırılması, operatör iş gücü ile makine

operasyonlarının birbirinden ayrılması, birden fazla makinenin yönetilmesinin

sağlanması, bir problemle karşılaşıldığında derhal müdahale edilmesi ve böylece kök

nedenin bulunmasının sağlanması gibi prensipler üzerine kuruludur (Özkan, 2008).

3.1.3.7.5. 5S ( Tertip-Düzen -Temizlik )

5S genel anlamıyla; hasarı, kusuru, kurulumu, iş kazalarını, gecikmeleri, hurdaları ve

memnuniyetsizliği minimum yapıp sıfır hatayı amaçlanan üretim tekniğidir.

3.1.3.7.6. SMED (Single Minute of Dies )

Model Dönüş Süresi (MDS), bir partinin son parçasının üretimi ile bir sonraki

partinin ilk hatasız parçasının üretimi arasında geçen süredir. MDS parça, alet,

edevatın toparlanması, parçaların değiştirilmesi, yerleştirme, ayarlama unsurlarından

oluşur. MDS’nin kısaltılması model değişikliklerinin en az zamanda

gerçekleştirilmesini sağlayan, JIT üretimin gerçekleşmesinde büyük katkısı olan bir

26

yalın üretim tekniğidir. Daha kısa MDS, daha sık model dönüşü, daha ufak parti

büyüklükleri, daha kısa geçiş süreleri, üretim içi daha az stok, yüksek rekabet gücü

nedenlerle MDS kısaltılır. Model dönüş faaliyetleri makine durdurularak (parça

üretmeden) yapılması gereken faaliyetler (iç faaliyetler) ve makine çalışır

durumdayken (üretim yaparken) yürütülebilecek (dış faaliyetler) faaliyetlerden

oluşur.

MDS kısaltma adımları, iç ve dış faaliyetlerin birbirinden ayrıştırılması, iç

faaliyetlerin dış faaliyete dönüştürülmesi, tüm faaliyetlerin kısaltılmasından oluşur.

İç ve dış faaliyetlerin ayrıştırılması aşamasında model dönüşü için gerekli gereçlerin

listesi hazırlanır, tüm gereçlerin çalıştığının ve uygun durumda olduğunun kontrolü

yapılır, tüm gereçlerin iş mahallinde hazır bulundurulması sağlanır. İç faaliyetlerin

dış faaliyete dönüştürülmesi aşamasında model dönüş öncesi operasyon şartları,

fonksiyonel standardizasyon, ara aparatların kullanılması sağlanır. Tüm faaliyetlerin

kısaltılması aşamasında paralel operasyonlar, tutucu mekanizmaların geliştirilmesi,

ayarlamaların önlenmesi, faaliyetlerin otomasyonu sağlanır. MDS iyileştirme

çalışmaları 5S ile başlar, 5S ile biter, iç faaliyetler dış faaliyetlere dönüştürülür, iç

faaliyetler iyileştirilir. Vidalar model değiştirme süresinin düşmanıdır, model

değiştirme sırasında panik yaşanmamalı, model değiştirme sonrası ayarlar en aza

indirilmeli, tezgâhta kullanılan kalıplarda standartlaşmaya gidilmeli, tüm setup

faaliyetleri standart hale getirilmelidir (Özkan, 2008).

3.1.3.7.7. Tam zamanında üretim (JIT – Just In Time)

3.1.3.7.7.1. Tam zamanında üretimin doğuşu

JIT kaynakları kısıtlı sermayesi yetersiz olan Japonya’ da ortaya çıkmıştır. 1973

petrol krizinden sonra iyice sıkıntıya giren Japon şirketleri karlılığı yükseltmek için,

çözüm yolu aramaktaydı. Bu çabalar sonucunda TOYOTA firmasının geliştirdiği

Tam Zamanında Üretim doğdu. Bu sistem, müşteri istekleri ve sürekli artan

uluslararası rekabet şartlarında geliştirildi ve günümüzde birçok şirket tarafından

benimsenen bir model haline geldi.

27

3.1.3.7.7.2. Tam zamanında üretim nedir?

Yalın düşüncenin bir tekniği olan JIT bir bakış açısına göre yalnızca stokların

azaltılması olarak tanımlanır. Oysa JIT, sadece ” imalatla ilgili etkinliklerde değil,

malzeme temininden depolamaya, bakım onarımdan mühendislik tasarımına, satıştan

üst yönetime kadar üretim sisteminin diğer alanlarında da etkisini hissettirir. Çünkü

JIT, tüm kuruluştaki zaman ve kaynak kayıplarının önlenmesi ve yok edilmesi

yoluyla iş verimliliğinde önemli ölçüde ve sürekli iyileştirmeyi amaçlayan bir

stratejidir. Daha genel bir ifade ile JIT felsefesi, tüm birimlerin katılımıyla en az

maliyet ve en yüksek müşteri memnuniyetini sağlayacak sürekli iyileştirmeyi

amaçlayan bir stratejidir (Yılmaz, 2008).

Stoksuz üretim olarak da bilinen JIT’ in amacı üretkenliği kısıtlayan, hem müşteriye

hem üreticiye gereksiz israflar yükleyen buna bağlı olarak üreticinin rekabet gücünü

azaltan unsurları ortadan kaldırmaktır.

3.1.3.7.7.3. Tam zamanında üretimin unsurları

A. Katılımın sağlanması ve liderlerin seçimi

Çalışanların Katılımı: JIT düşüncesi yönetim tarafından çalışanlarına aktarılmalı ve

tüm çalışanlara bir program dâhilinde eğitim verilmelidir. Çalışanlar arasında liderler

seçilmeli ve yönetimin kararları alt basamaklara bu liderler aracılığıyla

duyurulmalıdır.

Tedarikçilerin Katılımı: Bu sistemin uygulandığı Japon firmaları genellikle, sıkı

ilişkiler içinde oldukları az sayıda firmadan parça almayı tercih ederler. Bunun

avantajları; ortak anlayışın oluşturulabilmesi, güçlü ve profesyonel yönetilen

firmalarla çalışmak, girdi kalitesini güvence altına almak, uzun süreli beraberlik ve

uzmanlıktan yararlanmak ve firma bilgilerinin rakiplerinin eline geçme riskini

azaltmaktır (Bayraktar, 2007). Ayrıca uzun süreli birlikte çalıştığınız firmalarla

gelecek üretim planları paylaşılarak onlarında kendi iş anlaşmalarını ve planlarını

yapma fırsatı verilmiş olunur buda firmanıza dolaylı katkı sağlamaktadır.

28

B. Esnek iş gücü

Üretim faktörlerinin çok amaçlı olarak kullanılması anlamına gelen esneklik, üretim

kaynaklarının tam verimlilikle çalışmasını sağlamaktadır. Çalışanların esnek iş

gücüne sahip olabilmeleri için belirli eğitimden geçirilmeleri ve birden fazla

uzmanlık alanına hizmet verecek şekilde hazır hale gelmeleri gerekmektedir. Değişik

işleri yapacak hale gelmiş olan işçiler birçok problemi müşteri yansıtmadan çözecek

ve gerekli önlemleri alabilecektir.

C. Toplam kalite

İşletmeler, müşterilerine birbiriyle çelişen 3 unsur üzerine güvence verirler bunlar

kalite, miktar ve maliyet unsurlarıdır. Bu 3 unsurun birbirleriyle çelişmesi nedeniyle

işletmeler bu unsurları dengeleme yoluna gitmek zorundadırlar. JIT toplam kalite

anlayışıyla bu noktada devreye girer. JIT’ in müşteri tanımına göre müşteri sadece

nihai ürünü alan kişi değildir, süreç içinde süreç içindeki her kişi bir önceki aşamanın

müşterisi kabul edilir. Böylelikle kalite tüm sürece yayılmış olur ve hatasız ürünlerin

planlandığı şekilde sürecin devam etmesi sağlanır.

D. Toplam verimli bakım

Bakım Sistemleri süreci arıza bakım, koruyucu/önleyici bakım, kestirimci bakım,

verimli bakım gibi süreçlerden geçerek, bugün toplam verimli bakım sürecine

girmiştir (Özkan, 2008). Toplam verimli bakımın amacı üretim elemanlarının

ömrünü uzatmak, bu elemanları üretime sürekli hazır bulundurmak, acil durumlarla

başa çıkma kabiliyetini arttırmak ve güvenliği sağlamaktır.

Toplam verimli bakım; hazırlık aşaması (üst yönetim kararının duyurulması, tanıtıcı

eğitim ve kampanyalar, organizasyonun hazırlanması, temel hedeflerin belirlenmesi,

proje planının hazırlanması), uygulama aşaması (ekipman verimliliğini iyileştirecek

sistemlerin kurulması, otonom bakım programının geliştirilmesi, bakım bölümü için

bakım programının geliştirilmesi, operasyon ve bakım yeterliliklerinin

geliştirilmesine yönelik eğitim verilmesi, ekipman yönetimi programı hazırlanması)

ve süreklilik aşamasından (yaygınlaştırma ve seviyenin yükseltilmesi) oluşur

(Özkan, 2008).

29

E. Düzgün akış

Müşteri talepleri pek çok işletmede değişkendir ve bu değişkenlik düzgün olmayan

üretim programlarına neden olur bu düzgün olmayan üretim programları işletmelerin

sağlığını ciddi bir şekilde zorlar (Bayraktar, 2007). Bu problemin çözümü için JIT de

düzgün akış yöntemi uygulanır. Bu yöntemde üretim planı içindeki ürün tipleri

üretim adedi ile dengelenir.

F. Standartlaştırma

Uluslararası Standardizasyon Örgütü'nün (ISO) yaptığı tanıma göre, standardizasyon

belirli bir faaliyetten ekonomik fayda sağlamak üzere, bütün ilgili tarafların katkı ve

işbirliği ile belirli kurallar koyma ve kuralları uygulama işlemidir (T.C Başbakanlık

Dış Ticaret Müsteşarlığı, 2008).

Standart (Standard), standardizasyon uygulamaları sonucunda yetkili kurumlarca

hazırlanan ve onaylanan yapılması gereken şartları içeren teknik hesaplar veya

belgelerdir. Başka bir değişle Standard; üretimde ölçümde ve düşüncede birlik ve

bütünlüğü ifade eder.

G. Sürekli geliştirme (Kaizen)

Kaizen kelimesi sürekli küçük iyileştirmeler anlamına gelir. Kaizen’ in temel

unsurları kalite, katılımcılık, isteklendirme, yenilik ve iletişimdir. Kaizen’ de amaç;

problemin temelini bulup tekrarlanmayacak şekilde çözümü geliştirmek ve daha

iyiye ulaşmaktır.

H. Yönetimin desteği

JIT’ in getireceği değişiklikler sürecin tümünde hissedileceği için çalışanların geniş

bir katılımı gerekmektedir. Bu nedenle yönetimin desteğinin alınması şarttır.

30

İ. Başlangıç durum tespiti

Başlangıç durumunun tespit edilmesindeki amaç mevcut durumun görülerek

problemin doğru tespit edilmesini sağlamaktır. Bu da her süreçlerin iyi anlaşılması

ve her noktanın görselleştirilmesiyle mümkün olur. Çünkü görselleştirme ortaya

çıkan problemin anlatılmasını ve aktarılmasını kolaylaştıracaktır.

3.1.3.7.7.4. Tam zamanında üretimin aşamaları

Tam zamanında üretimde; hammadde’nin gelmesinden ürün’ün çıkmasına kadar beş

aşamadan meydana gelmektedir.

1. İşleme süresi: Ürün yapılma süreci

2. Kontrol süresi: Ürünün kaliteli olması,değilse kaliteli olması için yapılan

çalışmaların süresi.

3. Taşıma süresi: Ürünün konumunun değiştirilmesi için harcan süre.

4. Bekleme süresi: Ürünü üretimi, kontrolü ve taşınması için beklenen süre.

5. Depolama süresi: Yarı ürün ve ürünlerin işlem görmesi ya da taşınması için

stoklandığı süredir.

JIT aşamalarından bir tek işlem süresi ürünün değerini arttırabilecek basamaktır.

Geriye kalan dördü ise maliyeti arttırırlar. Bu doğrultuda JIT’in hedefi, işleme süresi

haricindeki süreleri azaltarak, maliyeti azaltmaktır. Bu amaç doğrultusunda sıfır stok,

sıfır makine ayarlama zamanı, sıfır temin süresi ve sıfır taşıma üzerinde durulur.

3.1.3.7.7.5. Tam zamanında üretimin avantajları

Müşteri isteğine bağlı kaliteli ürünler üretmek,

Maliyetlerin azaltılması,

Çalışanların çok yönlü olması,

Verimliliği arttırmak,

Üretim talep ilişkisinin sağlam dengeler üzerine oturtulması,

Stok kaynaklarının ve maliyetlerinin azaltılması,

Tedarik olanaklarını iyileştirmek,

Müşteri ve tedarikçi arasında uzun süreli iyi ilişkiler kurmak,

31

Talep değişimlerini düzgünleştirerek üretimi düzene sokulması,

Üretimde uzmanlaşmayı sağlamak,

Nakliye hızını arttırmak,

İsrafı azaltmak.

3.1.3.7.7.6. İsraflar (Kariyer Hedefleri,2008)

Değer yaratmayan ancak maliyet oluşturan her şeye israf denir.

– Hatalı üretim, düzeltme, tamir, kontrol

– Çalışanların, makinelerin ve ürünlerin beklemesi

– Gereksiz taşımalar, aktarmalar, tasnif

– Ham madde, mamul, yarı mamul stokları

– Uzun mesafeler, gereksiz yürüme ve hareketler

– Gerekenden fazla işleme, gereksiz süreçler

– İhtiyaçtan önce, ihtiyaçtan fazla üretim

– Çalışanların yeteneklerinden yararlanmamak

– Ürünün ambalajlanması ve ambalajlarının açılması

– Sayma, sıralama, kayıt

– Tekrar tekrar yapılan veri girişleri

– Nakliye, taşıma, aktarma,

– İş yükü dengesizlikleri, planlama ve tahmin hataları”

Şekil 11: Yalın üretim ve geleneksel üretimin karşılaştırılması

32

Akış süresini israfları minimize ederek azaldığımızda:

Maliyetlerde azalma olur

Paranın geriye dönüşündeki hızda artış olur

Eskime söz konusu değildir, fazladan boşa stok oluşmaz

İşletme için harcanan sermaye azalır

Yapılan stok miktarı düşer

Kaynaklar daha etkin kullanılır

Teslimat için harcanan süre kısalır

Kalitenin kontrolü artar

3.1.3.7.7.7. Sonuç

JIT tekniği Toplam Kalite Yönetimi ile birlikte uygulanmakta ve şirketlerinin

verimliliğini artmasını sağlamaktadır. Ancak ülkemizde bu tekniğin uygulama

örnekleri oldukça azdır. Ekonomik koşulların ağırlaştığı ve rekabetin arttığı

günümüzde JIT tekniğinin kullanılması şirketlerin verimliliğin rekabet gücünü

arttıracaktır. Aksi durumda maliyetler düşürülemeyecek, kalite arttırılamayacak ve

şirketler zor durumda kalacaktır.

3.1.3.8. Yalın inşaat kavramı

İnşaat işlerinde değer; müşteri isteklerinin optimum zaman ve maliyetle müşteriye

sunulmasıdır. Yalın düşünce günümüzde birçok sektörde kullanılmaktadır. İnşaat

sektöründe ise yeni bir yaklaşım olarak benimsenmeye başlamıştır. Yalın inşaat

kavramı iş süreçlerinin güvenirliğini arttırarak israfı azaltmaktadır. Bu yeni yaklaşım

geleneksel yaklaşımın tam tersidir.

Yalın inşaat hedeflerine ulaşmak için belirli ilkelere bağlı çalışmak gerekir. Bunlar;

Döngü süresinin azaltılması,

Belirsizliğin azaltılması,

Şeffaflığın artırılması,

Sürekli gelişim (Taş, 2008).

33

İnşaat projelerinde kaliteyi gerçekleşenle gerçekleşmesi gerekeni kıyaslayarak

derecelendirebiliriz. Günümüzde bu iki durum arasında farklılıklar olduğu

görülmektedir.

Yalın yönetim sistemi;“Gerçekleşmesi Gereken’ leri “Gerçekleşebilirlik” derecesine

göre sunan bir yaklaşım sistemidir. Bu mantıkta yapılacak planlarda sorulması

gereken sorular şunlardır;

Eylem projeyi hedefine ulaştıracak en iyi sırada mı?

Eylem için belirlenen miktar doğru mu?

Eylem bu koşullarda gerçekleşebilir mi? (Taş, 2008).

4. PREFABRİK SEKTÖRÜNDE YALIN ÜRETİM

4.1. İşveren-Tedarikçi İlişkisi

“Küresel rekabet ortamında rakiplerine karşı üstünlük sağlamış işletmelerin

başarısında müşteri ve tedarikçileriyle kurdukları işbirliklerinin önemli bir yeri

vardır” (Bayraktar, 2007). Bununla birlikte Manohar bir makalesinde işveren ve

tedarikçi ilişkisindeki önemli bir noktaya dikkat çekiyor; “Son zamanlarda işveren

tedarikçi ilişkilerinde uzun süreli anlaşmalar yükselen bir trend olmuştur. Buna

rağmen tedarikçi değiştirmenin yararları hakkında yazılmaya devam etmektedir”

(Manohar ve diğ., 1995).

Manohar’ın aksine Heide bir makalesinde, “Son zamanlarda yapılan araştırmalar da

gösteriyor ki işveren tedarikçi ilişkileri gittikçe daha güçleniyor ve işverenler

tedarikçi seçiminde performansa çok dikkat ediyorlar” (Heide, 1995). Bununla

birlikte Tam Zamanında Üretim (Just In Time Management) felsefesi de tek

kaynaktan uzun süreli anlaşmalarla gerekli hammaddeyi almanın ve üretimi

iyileştirme yönünde atılacak iyi bir adım olduğunu söylüyor (Pheng , 1999).

34

4.1.1. Tedarik zinciri yönetimi (Supply Chain Management)

Tedarik zinciri “Son 15-20 yıldır işletme yönetiminde geleneksel satın alma ve

lojistik fonksiyonundan tedarik zinciri yönetimi olarak adlandırılan entegre malzeme

ve dağıtım yönetimi uygulamalarına doğru stratejik bir dönüşüm yaşanmaktadır.

Tedarik zinciri yönetimi, işletmelere fırsatlar ve rakipleri karşısında üstünlük elde

etme olanağı sunmaktadır” (Bayraktar, 2007). Bayraktar şöyle devam etmektedir;

“En basit biçimde tedarik zinciri, ürünlerin ve müşterilere sunulmasında yararlanılan

süreçleri içeren bir şemsiyedir” (Bayraktar, 2007). Bir başka yorum ise “Tedarik

zincir; hammadde ve yarı mamulleri temin eden, onları nihai ürünlere dönüştüren ve

müşterilere dağıtımını gerçekleştiren zincirdeki tüm üyelerin oluşturduğu bir ağ

olarak tanımlanabilir” (Lee ve Billington, 1992). Bir diğer tanımda ise tedarik zinciri

ile bilgi, malzeme ve para akışlarıyla birbirlerine bağlanan tedarikçilerin üretim

kaynaklarının, dağıtım hizmetlerinin ve müşterilerin oluşturduğu sistem

anlatılmaktadır (Chan, 2003).

Tedarik zinciri yönetiminin yararları ise kısaca aşağıdakilerdir;

Gereksiz kaynak kullanımı ve zaman israfının önüne geçilmesi,

Çevrim süresinin kısalması,

Tamir ve teçhizat hazırlık sürelerinin kısalması,

Planlama döngü zamanının hızlanması ve teslimat performansının iyileşmesi,

Dağıtım ve taşıma maliyetlerinin azaltması,

Verimliliğin ve kârlılığın artması,

Operasyonlar arası iletişim ve işbirliğinin artması,

Stok düzeyinin azalması,

Kapasite gerçekleşme oranının artması,

Daha etkin tahminlerde bulunma,

Kaynaklardan ve tedarikçi/müşteri gücünden daha etkin yararlanma,

Risk paylaşım, engellerin azaltılması ve esnekliğin artması sayesinde yeni

ürün geliştirme ve pazara sunma sürelerinin kısalması,

Müşteri ihtiyaçlarının etkin biçimde karşılanmasıyla müşteri memnuniyetinin

artması (Bayraktar, 2007).

35

Görüldüğü gibi “Başlangıç noktası tüketici, uç noktası ise hammadde tedarikçileri

olan bir yığın işletme yerinde buların tamamını ifade eden tek bir işletme

görünümündeki tedarik zincirleri; işletmelerin iç çalışmalarını en uygun ve basit bir

şekle getirirken, süreçlerde yapılan iyileştirmelerle de işletmeye tüketici

memnuniyetini artırma olanağı sunmaktadır” (Bayraktar, 2007).

4.2. Üretim Süreci

4.2.1. Fabrika organizasyonu (Kaynak planlaması)

Projemizin başından beri tam zamanlı üretim hakkında birçok şey söyledik. Bunlara

ek olarak organizasyonun ve yönetimin JIT için itici bir güç olduğunu belirtmeliyiz

(Pheng, 1999). Bununla birlikte Ayaydın kitabında organizasyon hakkında şöyle

bahsediyor; “Ekiplerin organizasyonu ve koordinasyonu, tasarlama, yönetim, üretim,

denetim, montaj, ve bitirme çalışmalarını sürdürecek olan ekiplerde görev ve yetki

dağıtımının dikkatle yapılması, ekipler arası sıkı bir iletişim ağının kurulması işlerin

aksamadan ve gecikmeden yürütülmesi amacına yönelik bir önşarttır” (Ayaydın ve

Koman, 2004).

4.2.1.1. İşçi ve malzeme yönetimi

Motive ve yapılan işi sahiplenen bir iş gücü yüksek verimlilik sağlar. Özellikle iş

gücü ve yönetim üretim zamanlarını azaltmak için birlikte çaba sarf etmelidir

(Pheng, 1999). Bununla birlikte Pheng bir araştırmasında motivasyonun yapılan işi

sahiplendikçe yani yönetim basamaklarını çıktıkça arttığını ortaya koymuştur

(Pheng, 1999).

Bunların dışında malzeme yönetimi konusunda makineleşmenin yoğunluk

kazanması, işlem tekrarı sayesinde verimlilik artışı, firelerin ve düzeltmelerin en aza

indirilmesi en büyük amaçlardır (Ayaydın ve Koman, 2004).

4.2.1.2. Yerleşim planlaması

“İyi bir işyeri yerleşimi, hemen tüm prodüktivite arttırıcı tekniklerin ön koşullarından

biridir. Yüksek malzeme taşıma maliyetleri, yarı mamul ve son ürünlerin gereksiz

36

yere ve sıkça yer değiştirmesi, malzeme taşıma ekipmanlarında gözlenen yoğun

trafik, malzeme taşıma ekipmanlarının yük dağılımında gözlenen dengesizlik, aşırı

yarı-mamul stokları, işlenmeyi bekleyen yarı-mamul stoklarıyla tıkanmış iş

merkezleri ve giderek artan daha geniş alana duyulan gereksinim, kötü yerleşim

düzenlemelerinin bir sonucu olabilir” (Bayraktar, 2007).

Fabrika içi yerleşimin yanında stoklama ünitelerinin de çok iyi planlanması

mecburidir. Dawood’a göre prekast sektöründe stok alanı planlaması çok önemlidir.

Öyle ki üretimi yapılan elemanların gelişi güzel yerleştirilmesi büyük zaman ve para

kaybına neden olur. Bunu önlemek için simülasyonlardan ve özel programlardan

yararlanmak çok yararlı olabilir (Dawood, 2001).

Pheng’e göre ise yerleşimde yaşanan sıkıntıların üstesinden gelmek için dikkat

edilmesi gerekenler;

Stok alanı için düzgün bir plan ve yerleşim,

Limitli bir alana düzgün bir stoklama ve olabildiğince fazla malzemeyi en iyi

yerleşimde dizme,

Alternatif stoklama metotları kullanma; örneğin bazı prekast elemanları dikey

konumda stoklayabilecek metal çubuk dizayn etmek,

Tam Zamanında Üretim’in üzerine daha fazla eğilmek,

Tedarikçilerle daha iyi bir koordinasyon ile fazla stoklamadan kaçınmak,

Düzgün bir gözetleme (Pheng, 1999).

4.2.1.3. Süresel planlama

Ayaydın süresel planlamayı çok güzel bir şekilde anlatmıştır: “Süreçlerin ve

sürelerin planlanması: Tasarım, üretim, taşıma ve montaj süreçlerinin, malzeme

akışının, bitirme, tesisat vb. İşlerin hem ayrı ayrı, hem de birbirleriyle ilişkili olarak

planlanması, “kaynakların en rasyonel şekilde kullanımı” doğrultusunda,

vazgeçilmez bir önşarttır. Bu tür çalışma aynı zamanda, sürenin de planlanmasını

öngörmektedir. Ancak bu suretle, prefabrikasyonun önemli bir özelliği olan “hızlı

yapımdan” yararlanmak mümkün olabilir” (Ayaydın ve Koman, 2004).

37

Süresel planlama verimliliği arttırmak için yapılır. Öyleyse bu verimlilik artışı nasıl

gerçekleşir? Kısacası süresel planlama nasıl yapılır? İşte bu soruların cevabını Erkan

Bayraktar kitabında iş etüdü ardından iş ölçümü ve hareket etüdü yapılarak

olabileceğinden bahsediyor (Bayraktar, 2007).

4.2.2. Üretim faaliyetleri

Prefabrik yapı elemanları üretim sürecinde kaynakların planlanması ve üretim

faaliyetlerini koordinasyonun önemi çok büyüktür. Prefabrik elemanların üretiminde

standardizasyon, süre yönetimi ve kalite yönetim ve denetimi en etkili faktörler

olarak göze çarpmaktadır.

4.2.2.1. Standardizasyon

Bir bina projesinin yapımında prefabrik betonarme yapı elemanlarının kullanılması,

modülarizasyon ve standardizasyon olanaklarının artırılması konusunda önemli

ölçüde yarar sağlamaktadır (Polat ve Damcı, 2007). Prefabrik üreticilerinin bireysel

çabaları (kalite kontrolünde sıkı kurallar uygulamak vb.) standardizasyonunu ve

modülarizasyonunu sağlamada önemli katkılar sağlayabilir. Ancak, bu çabalar aynı

proje için farklı üreticilerden temin edilen prefabrik betonarme yapı elemanlarının

standardizasyonunu sağlamak için yetersizdir. Prefabrik betonarme yapı

elemanlarının yetersiz standardizasyonu montaj sırasında uyumsuzluk problemlerine

sebep olmaktadır (Polat ve Damcı, 2007).

Endüstriyelleşmiş yapım yöntemlerinin başarısı ülke çapında standardizasyonun ve

modülarizasyonun sağlanmasına bağlıdır (Arditi ve diğ., 2000). Bu konunun önemi

göz önünde bulundurularak ülke çapında Türkiye Prefabrik Birliğinin önderliğinde

yapılabilecek bir standardizasyon çalışması prefabrik elemanların kullanım

yaygınlığını, prefabrikasyonun inşaat sektöründeki payının artışını ve müşterinin

malzemeye erişebilme kolaylığını beraberinde getirecektir.

38

4.2.2.2. Süre yönetimi

Prefabrik betonarme yapı elemanlarının en önemli avantajlarından biri kolay ve hızlı

yapıma olanak sağlamasıdır (Polat ve Damcı, 2007). Kapalı ortamda gerçekleştirilen

prefabrik betonarme yapı elemanlarının üretiminin mevsim koşullarından

etkilenmemesi; şantiyede proje için gerekli altyapı çalışmaları sürerken taşıyıcı

elemanların fabrikada üretilebilmesi; üretimin sabit olması sebebiyle iş programının

daha kesin belirlenmesi ve olası gecikmelerin öngörülmesi; proje yapım süresini

oldukça kısaltmaktadır (Akısan, 1984; Toprak, 2002).

Üretim şartlarının kontrol altında olması ve hangi şartlarda, ne kadar süre değişiklik

gösterebileceğinin tahmini ile üretimde süre yönetimi kolaylıkla yapılabilmektedir.

Hızlı yapım tekniği ve süre yönetimini mümkün kılan prefabrikasyon, iş verimliliği

ve kazancı da beraberinde getirmektedir.

4.2.2.3. Kalite yönetimi ve denetim

Prefabrik elemanların üretim hızı, süresel planlama olanakları gibi önemli

avantajlarının yanı sıra en büyük faydalarından birisi de daha kaliteli ürünler elde

etmektir. Şöyle ki, fabrikada, şantiye ortamına göre, daha iyi çalışma şartlarında

üretim yapılması istenilen kalitede ürün elde edilmesini sağlamakta; ayrıca kıt

kaynaklar verimli bir biçimde kullanılarak malzeme kullanımı optimumda

tutulmaktadır (Akısan, 1984; Eşiyok, 2000; Köylüoğlu, 1997; Toprak, 2002).

Yalın üretimin temel prensiplerinden biri olan kalitenin geliştirilmesi ilkesi

paralelinde üretim yeri ve şartlarının sürekli denetimi ile kalite seviyesini kontrol

altında tutmak ve yükseltmek mümkündür. Fabrika üretiminde istenilen kaliteye

ulaşılabilmesi sayesinde ise üretilen yapı elemanları daha uzun ömürlü olmaktadır

(Eşiyok, 2000; Toprak, 2002). Geleneksel yapım yöntemi üretim tesisleri olan

şantiyelerdeki üretimin kalite ve denetimini sağlamak, fabrikalarda daha kontrollü

koşullar altında üretimi gerçekleştirilen prefabrikasyon elemanlara göre kuşkusuz

daha zor olacaktır. İnşaatların ömürleri, kalitelerinde büyük önem taşıyan ana yapı

elemanı olan betonun dökümü, dayanımı, kürleme olanakları ve bu aktivitelerin

yapılma şartları, seviyeleri, sıklıkları büyük önem teşkil etmektedir. Fabrikada

39

yapılan prefabrik betonarme yapı elemanlarının üretiminde ise beton dayanımı için

son derece önemli olan kür koşulları en iyi şekilde sağlanır (Şentürer, 1983).

Özetle, prefabrikasyon üretimde çalışma şartları, malzeme ve işçilik kalite düzeyini

tutturmak; yapılabilen sıkı denetimlerle, geleneksel inşa yöntemlerine oranla

tartışılmayacak derecede daha kolaydır. Bunun sonucu olarak ta daha kaliteli ve daha

uzun ömürlü yapıların inşası mümkündür.

4.3. Depolama ve Nakliye

Yalın üretimin temel prensipleri arasında yer alan sürecin kapasitesi kadar değil

müşterinin talebi kadar üretilmesi, gereksiz hareketler, taşıma masraflarının

minimize edilmesi gibi hususlar prefabrikasyonun önemini vurgulamaktadır.

Prefabrik betonarme yapı elemanlarının kullanımının olumlu yönlerinden biriside

ihrazat gereksinimi olmadığından depolama ve stoklama maliyeti olmamasıdır

(Toprak, 2002). Depolama ve stoklama işlemlerinin minimum boyutta olması tesis

içi taşımadan kaynaklanabilecek malzeme israfı ve maliyetlerin azaltılması

konusunda büyük yararlar sağlanmaktadır.

Prefabrik betonarme yapı elemanları ağır ve hacimli olmaları nedeniyle, stoklama

imkânı kısıtlamaktadır. Bu etken prefabrik betonarme yapı elemanlarının yüklenici

inşaat firmaları tarafından tercih edilmesini büyük ölçüde engellemektedir (Polat ve

Damcı, 2007).

Öte yandan prefabrik elemanlar ile ilgili karşılaşılan en büyük problemler arasında

nakliye konusu ilk sıralarda gelmektedir. Karayolu ile taşımada izin verilen yük

ağırlıkları ve boyutları, köprülerin ve yolların taşıma kapasitesi ve tünellerin/alt

geçitlerin yatay ve dikey açıklıklarıyla sınırlandırılması, fabrikadan şantiyeye

taşınacak olan prefabrik betonarme yapı elemanların hacimli ve ağır olmaları,

taşımada problemler yaşanmasına sebep olmaktadır (Arditi ve diğ., 2000). Ayrıca,

prefabrik betonarme yapı elemanlarının hacimli ve ağır olmaları, ve bir çok durumda

fabrika ile şantiye arasındaki mesafenin fazla olması taşıma maliyetinin

yükselmesine sebep olmaktadır (Todd ve diğ., 2004). Bu sorunlar, Türk inşaat

40

sektörü katılımcılarının prefabrik betonarme yapı elemanları kullanımına dair karar

verirken dikkate aldığı olumsuz faktörlerdir (Polat ve Damcı, 2007).

Şekil 12: Ağır ve büyük ebatlardaki prefabrik elemanların nakliyesi

4.4. Şantiyede Montaj

İnşaat yapım yöntemi olarak prefabrikasyon, en genel tanımıyla, herhangi bir

malzemeden oluşan yapı elemanlarının fabrika ortamında seri bir şekilde üretiminin

ardından, üretilen bu elemanların fabrika ortamından şantiyeye taşınması ve

elemanların montajıyla biten süreç olarak tanımlanabilir (Doğruöz, 2005). Üretimin

nicelik ve nitelik olarak büyüklüğü ile orantılı olarak belli sayıdaki montaj ekibi

tarafından şantiyede yapılır ve prefabrikasyonun son aşaması da yapılmış olur.

5. METODOLOJİ

“İnşaat Sektöründe Prefabrik Yapıların Üretim Süreçlerinin İyileştirilmesi ve

Planlanması” konulu literatür çalışması yapılmıştır. Daha sonra firmalara gidilerek

üretim süreçleri incelenmiş ve soru cevap çalışması yapılmıştır. Ardından iş akış

diyagramları elde edilmiştir. Son olarak bu çalışmalardan elde edinilen bilgiler

doğrultusunda araştırma ve değerlendirme sistemi oluşturulmuştur.

41

Araştırmamızda izlediğimiz yollar;

Konuyla ilgili araştırmaların yapılıp içeriğin belirlenmesi

o Üretim felsefeleri

o Prefabrikasyon

o Prefabrik sektöründe yalın üretim

Prefabrikasyon sektörü ile ilgili genel bilgilerin toplanması

o Prefabrik yapıların inşaat sektöründeki yeri

o Kullanım alanları ve sektöre uygunluğu

o Ülkemizde ve Dünya’da ki kullanımları

Problemin çözümüne ilişkin çözümlerin tasarlanması

o İş programının hazırlanıp detayladırılması

o Soruların belirlenmesi

İlgili kişi ve kurumlar ile görüşme

o Firmalarla görüşme ayarlanması

o Üretim tesislerinde üretimin incelenip araştırma ile ilgili soruların

sorulması

Veri toplama ve düzenleme işlemleri

İş programının düzenlenip bilgilerin iş programına işlenmesi

Sonuçların irdelenmesi

İlk aşamada, konuyla ilgili literatür araştırmaları yapılıp içerik belirlenmiştir. Bu

aşamada ;

Üretim felsefeleri

Prefabrikasyon

Prefabrik sektöründe yalın üretim

gibi konu başlıkları çıkarılarak içerik elde edilmiştir.

42

Daha sonraki aşamada, prefabrik yapıların inşaat sektöründeki yeri, kullanım alanları

ve sektöre uygunluğu araştırılmıştır. Ülkemizde ve Dünya’daki kullanımlarına

bakılarak karşılaştırma yapılmıştır. Bunların ardından ülkemizdeki prefabrik yapı

elemanı üreten firmalara gidilerek tasarım, üretim, depolama, nakliye ve montaj

süreçlerini kapsayan araştırmalar yapılmış ve sorular sorularak verimliliğin

artırılması amaçlanmıştır.

Bu araştırmalar ve firma ziyaretleri sonucunda prefabrik yapılarda üretim

süreçlerinin iyileştirilmesi konusunda teknikler incelenip, standart bir proje üzerinde

iş programı oluşturulmuştur. Tüm bu çalışmalarda yalın üretim tekniklerinin

kullanılması prefabrik sektörünün inşaat sektörü içindeki önemini ve yararlarını

arttırmış olmakla birlikte kaynakların sınırlı olduğu günümüz şartlarına da uyumunu

arttırmıştır.

Araştırma Araçları

Ms Project Planner

Dijital fotoğraf makinesi

Araştırma Yapılan Firmalar

1. Yapı Merkezi Prefabrikasyon A.Ş. / Paşaköy Tesisleri

Görüşülen Kişi:

İnş. Yük. Müh. Orhan Manzak / ARGE ve Kalite Güvence Müdürü

2. Sinta Sanayi İnşaat Taahhüt ve Ticaret A.Ş. / Bursa

Görüşülen Kişiler:

İlker Oral: Sinta Sanayi İnşaat Taahhüt ve Ticaret A.Ş.ortağı,

Yönetim Kurulu Başkan Vekili ve Genel Müdürü,

TPB Yönetim Kurulu üyesi

İnş. Müh. E. Hikmet Bayar: Proje Etüt Şefi

Mimar İsmail Hakkı: Üretim Şefi

43

3. Alacalı İnşaat Sanayi ve Ticaret A.Ş. / Muratlı-Tekirdağ

Görüşülen Kişi:

İnş. Müh. Birol Doyranlı / Dizayn Mühendisi

4. Alacalı İnşaat Sanayi ve Ticaret A.Ş. / Ankara

Görüşülen Kişi:

İnş. Müh. Birol Doyranlı / Dizayn Mühendisi

5. Astaş Beton Sanayi ve Ticaret A.Ş. / Ankara

Firmaların İncelenmesi:

Firmalara yöneltilen sorular, yaptığımız ön araştırmalara dayandırılarak ortaya

çıkarılmıştır. Bu sorular prefabrik yapıların teklif sürecinden montaj sürecine kadar

olan tüm aktiviteleri kapsamaktadır. Firma araştırmaları, ülkemizde prefabrik üretim

teknikleri hakkında bilgi vermiş olup kendi durumumuzu öğrenmemiz açısından ışık

tutmuştur.

I. Tasarım Süreci:

Bu bölümde prefabrik yapı elemanlarının üretimini yapan firmalara; mimari ve statik

tasarımın kime ait olduğu sorusu sorulmuştur. Bununla birlikte yapılacak olan

üretimin tasarım bilgileri ve bunların formatı hakkında sorular yöneltilerek firmaların

tasarım süreçleri üzerine bilgi edinilmeye çalışılmıştır.

II. Teklif Süreci:

İkinci bölüm olan teklif sürecinde; ilk olarak firmalara, kendilerine ulaşan sipariş

formu üzerindeki bilgileri ve bunarlın formatları sorulmuştur. Bu sorulardan sonra

teklif hazırlama sürecinde gerçekleştirilen aktiviteler ve bunların süreleri hakkında

sorular sorularak teklif hazırlama sürecinin ilk aşamaları detaylı bir şekilde

incelenmiştir.

44

Teklif hazırlanırken hammadde maliyetlerinin yıl içindeki değişiminin sürece

yansıması ve bu süreçte kimlerin görev aldığı gibi sorular sorularak kaynak planlama

ve maliyetlerin analiz bilgileri elde edinilmiştir.

III. Üretim Süreci:

Üretim sürecinde firmalara genel olarak 4 ana başlık altında toplayabileceğimiz

sorular yöneltilmiştir.

1. Hammadde

o Tedarik

o Kalite ve kontrolü

o Stok bilgileri

o Taşınması

2. Kullanılan Ekipmanlar

o Vinç sayı ve kapasiteleri

o Üretim bant sayısı

o Verimlilikleri

3. İşçiler

o İşçi sayısı

o İşçi grupları

o Verimlilikleri

o İşçilerin taşerona mı yoksa firmaya mı ait oldukları

o Bekleme sürecinde işçiler nasıl değerlendirildiği

4. Ürünlerin Üretimi

o Ürün tip sayısı

o Üretim sırası

o Üretim sırasında izlenen yol

hakkında sorular sorularak üretimin kalitesi, süresi, maliyeti hakkında bilgiler

toplanıp iş programına işlenmiştir.

45

IV. Depolama Süreci:

Bu bölümde firmalara, üretilen ürünlerin stok alanına ne kadar sürede hangi araçlarla

taşındığı ve bu süreçte hangi bilgilerin raporlandığı soruları sorulmuştur. Bunlara ek

olarak stok alanı özelliği, depolama süreleri, ürünün stok miktarı ile ilgili sorular

sorularak prefabrik yapı elemanı üretiminin en önemli kısımlarından biri olan

depolama süreci hakkında bilgi edinilmiştir.

V. Nakliye Süreci:

Bu bölümde firmalara nakliye sürecinde kullanılan araçlar ve kapasiteleri, bunların

kime ait oldukları sorulmuştur. Ayrıca ürünlerin montaj sahasına ne kadar sürede

ulaştığı ve hangi sıra ile montaj sahasına taşındığı ve nakliye sürecinde hangi

bilgilerin raporlandığı gibi sorular sorulmuştur. Bunların sonucunda nakliye

sürecinin işleyişi hakkında bilgi edinilmiş, süre ve kaynak açısından inceleme

yapılmış ve akış şemasına işlenmiştir.

VI. Montaj Süreci:

En son aşamada firmalara montaj hattında çalışan eleman sayıları, stok alanı ile

montaj alanı arasındaki mesafe, stok alanından montaj alanına ürün’ün taşınma

süresi, montaj hattında çıkan sorunların nasıl giderildiği gibi sorular yöneltilmiştir.

Bunun sonucunda montajın ne kadar sürede ve kaynakla tamamlandığı hakkında

bilgi edinilmiştir.

VII. Üretici Hakkında Bilgiler:

Bu bölümde üretici firmalar hakkında bilgi edinilip sektör hakkında genel bilgilerin

elde edinilmesi amaçlanmıştır. Firmalara, işçi eğitimlerinin yapılıp yapılmadığı,

fabrikada çalışan işçiler ile sahada çalışan işçilerin farkları ve firmaların Prefabrik

Birliği üyeliklerinin olup olmadığı soruları sorulmuştur. Ayrıca prefabrik sektörünün

günümüzdeki durumu ve firmaların gelecekten beklentileri sorularak değerlendirme

yapılması amaçlanmıştır.

46

6. SAHA ÇALIŞMALARI

“İnşaat Sektöründe Prefabrik Yapıların Üretim Süreçlerinin İyileştirilmesi ve

Planlanması” konulu bitirme ödevi kapsamında Yapı Merkezi Prefabrikasyon A.Ş,

Sinta Sanayi İnşaat Taahhüt ve Ticaret A.Ş. , Alacalı İnşaat Sanayi ve Ticaret A.Ş.

ve Astaş Beton Sanayi ve Ticaret A.Ş. firmalarına gidilerek üretim süreçleri

incelenmiş ve soru-cevap çalışması yapılmıştır. Yapılan incelemeler ve soru-cevap

çalışmalarına dayanarak iş akış diyagramları elde edilmiştir. Bu iş akış diyagramları

hazırlanan firmalar, proje bilgileri aşağıda verilmiştir. İş akış diyagramları ise

çalışmanın ekinde mevcuttur.

Yapı Merkezi Prefabrikasyon A.Ş. / Paşaköy Tesisleri

Sinta Sanayi İnşaat Taahhüt ve Ticaret A.Ş. / Bursa

Alacalı İnşaat Sanayi ve Ticaret A.Ş. / Muratlı-Tekirdağ

Alacalı İnşaat Sanayi ve Ticaret A.Ş. / Ankara

Astaş Beton Sanayi ve Ticaret A.Ş. / Ankara

47

İŞ KAPASİTESİ:

10 ad. kolon

30 m3 beton

76,5 ton yük

TOPLAM İŞ HACMİ:

KOLON 60 adet 180 m3 459 ton

AGREGA 63,40% 291 ton

ÇİMENTO 13,60% 63 ton

KATKI MADDESİ 0,27% 1.2 ton

DONATI 215 kg/m3 38.7 ton

İŞÇİ HAVUZU:

GENEL MÜDÜR (GM) 1

TEKNİK OFİS ÇALIŞANI (TOÇ) 4

PAZARLAMA VE SATIŞ ELEMANI (PS) 8

MÜHENDİS (M) 9

TEKNİKER (T) 6

TAŞERON İŞÇİSİ (Tİ) 15

DÜZ İŞÇİ (Dİ) 66

EKİPMAN HAVUZU:

TIR (TR) 2

KREN (K) 1

FORKLİFT (F) 4

MOBİL VİNÇ (MV) 2

Tablo 4: Yapı Merkezi Prefabrikasyon A.Ş. proje verileri

48

Tablo 5: Sinta Sanayi İnşaat Taahhüt ve Ticaret A.Ş. proje verileri

İŞ KAPASİTESİ:

5 ad. kolon

15 m3 beton

38,22 ton yük

TOPLAM İŞ HACMİ:

KOLON 60 adet 180 m3 459 ton

AGREGA 63,40% 291 ton

ÇİMENTO 13,60% 63 ton

KATKI MADDESİ 0,27% 1.2 ton

DONATI 215 kg/m3 38.7 ton

İŞÇİ HAVUZU:

GENEL MÜDÜR (GM) 1

TEKNİK OFİS ÇALIŞANI (TOÇ) 3

PAZARLAMA VE SATIŞ ELEMANI (PS) 2

MÜHENDİS (M) 2

TEKNİKER (T) 4

TAŞERON İŞÇİSİ (Tİ) 10

DÜZ İŞÇİ (Dİ) 40

EKİPMAN HAVUZU:

TIR (TR) 6

KREN (K) 4

FORKLİFT (F) 2

MOBİL VİNÇ (MV) 4

49

İŞ KAPASİTESİ:

7 ad. kalıp

21 m3 beton

54 ton yük

TOPLAM İŞ HACMİ:

KOLON 60 adet 180 m3 459 ton

AGREGA 63,40% 291 ton

ÇİMENTO 13,60% 63 ton

KATKI MADDESİ 0,27% 1.2 ton

DONATI 215

kg/m3 38.7 ton

İŞÇİ HAVUZU:

GENEL MÜDÜR (GM) 1

TEKNİK OFİS ÇALIŞANI (TOÇ) 4

PAZARLAMA VE SATIŞ ELEMANI (PS) 5

MÜHENDİS (M) 5

TEKNİKER (T) 4

TAŞERON İŞÇİSİ (Tİ) 12

DÜZ İŞÇİ (Dİ) 50

EKİPMAN HAVUZU:

TIR (TR) 5

KREN (K) 2

FORKLİFT (F) 4

MOBİL VİNÇ (MV) 3

Tablo 6: Alacalı İnşaat Sanayi ve Ticaret A.Ş. / Tekirdağ proje verileri

50

İŞ KAPASİTESİ:

4 ad. kalıp

12 m3 beton

30,58 ton yük

TOPLAM İŞ HACMİ:

KOLON 60 adet 180 m3 459 ton

AGREGA 63,40% 291 ton

ÇİMENTO 13,60% 63 ton

KATKI MADDESİ 0,27% 1.2 ton

DONATI 215 kg/m3 38.7 ton

İŞÇİ HAVUZU:

GENEL MÜDÜR (GM) 1

TEKNİK OFİS ÇALIŞANI (TOÇ) 4

PAZARLAMA VE SATIŞ ELEMANI (PS) 5

MÜHENDİS (M) 2

TEKNİKER (T) 2

TAŞERON İŞÇİSİ (Tİ) 8

DÜZ İŞÇİ (Dİ) 35

EKİPMAN HAVUZU:

TIR (TR) 4

KREN (K) 1

FORKLİFT (F) 2

MOBİL VİNÇ (MV) 3

Tablo 7: Alacalı İnşaat Sanayi ve Ticaret A.Ş. / Ankara proje verileri

51

İŞ KAPASİTESİ:

5 ad. kolon

15 m3 beton

38,22 ton yük

TOPLAM İŞ HACMİ:

KOLON 60 adet 180 m3 459 ton

AGREGA 63,40% 291 ton

ÇİMENTO 13,60% 63 ton

KATKI MADDESİ 0,27% 1.2 ton

DONATI 215 kg/m3 38.7 ton

İŞÇİ HAVUZU:

GENEL MÜDÜR (GM) 1

TEKNİK OFİS ÇALIŞANI (TOÇ) 4

PAZARLAMA VE SATIŞ ELEMANI (PS) 2

MÜHENDİS (M) 2

TEKNİKER (T) 2

TAŞERON İŞÇİSİ (Tİ) 12

DÜZ İŞÇİ (Dİ) 40

EKİPMAN HAVUZU:

TIR (TR) 4

KREN (K) 2

FORKLİFT (F) 2

MOBİL VİNÇ (MV) 2

Tablo 8: Astaş Beton Sanayi ve Ticaret A.Ş. proje verileri

52

7. SONUÇ İnşaat yapım yöntemi olarak prefabrikasyon, en genel tanımıyla, herhangi bir

malzemeden oluşan yapı elemanlarının fabrika ortamında üretiminin ardından,

üretilen bu elemanların fabrika ortamından şantiyeye taşınması ve elemanların

montajıyla biten süreç olarak tanımlanabilir (Doğruöz, 2005). Şantiyeye en az sayıda

iş bırakacak şekilde, fabrikadaki işçilik kalitesini ve kapasitesini kontrol ederek

çalışma şartlarında belirli bir kalite düzeyini tutturmak ve standartlaşmayı sağlamak

prefabrikasyonun genel amacıdır (Kaleş, 1999; Dördüncü Prefabrikasyon

Sempozyumu, 1989).

Prefabrikasyon maliyetlerin azaltılması, bütçe kontrolü kolaylığı, enflasyondan az

etkilenme, depo ve stok maliyetlerinin olmaması gibi ekonomik yararları, kapalı ve

fabrika ortamında yapılan üretimin sağladığı avantajlarının yanı sıra uzun ömürlülük,

modüler ve sürdürülebilir olma gibi birçok avantaj sağlamaktadır. Ancak

prefabrikasyonun pahalı olduğu inancı, ağır ve büyük hacimli prefabrike elemanların

depolama-stoklama-nakliye imkânlarının zorlukları, depolama sırasında oluşan

zararlar gibi etmenler Türkiye’de prefabrikasyonun gelişimine engel başlıca faktörler

olarak gösterilebilir.

Çoğu ürün için geçerli olan arz fazlalıkları, ürün ömrünün giderek kısalması,

tüketicilerin bilinçlenmesi, ürünlerin kısa sürede taklit edilmesi, kalite-düşük maliyet

uyumunu zorunlu kılan rekabetçi koşullar gibi temel oluşumlar; hem firmalar arası

rekabeti artırmış hem de dünya ekonomisinde her üretilen malın satıldığı 2. Dünya

savaşı sonrası koşulların 80’li yıllara doğru ortadan kalktığını göstermiştir. Yeni

sosyo-ekonomik koşullar geleneksel üretim anlayış ve uygulamalarında değişim

gerektirmekte, bu çerçevede üretim biçimleri kitle üretim (Mass Production)

biçiminden yalın üretim (Lean Production) biçimine doğru bir dönüşüm

geçirmektedir (İpbüken, 2007).

Seri üretimde felsefesinde göz ardı edilen müşteri istekleri, işçilerin niteliksizliği, yol

açtığı sorunlar ve verim düşüklüğü, merkeziyetçi-bürokratik yönetim yapısı,

taşeronlarla yapılan kısa süreli anlaşmalar, sürekli üretimin doğurduğu stok sıkıntısı

ve stok maliyeti üreticilerin yalın üretim felsefesine yönlenmesine yol açmıştır.

53

Temel amacı hızı arttırıp akış süresini azaltarak kalite, maliyet ve teslimat

performanslarını aynı anda iyileştirmek olan Yalın Üretim Sistemi görüldüğü üzere,

Kitlesel Üretim ve Zanaatkâr Tipi Üretim Sistemi’nin en iyi taraflarını bir araya

getirmiştir. Çalışanlar için de kendilerini geliştirebilecekleri zorlayıcı ve geliştirici iş

imkânları yaratmaktadır. Günümüzde üretim yönetimi ve planlama süreçlerine

yönelik tartışmaların çoğu yalın üretim üzerine odaklanılmıştır.

Yalın üretim felsefesinin inşaat sektörüne uygulanmış şekli yalın inşaatta hedeflere

ulaşmak için belirli ilkelere bağlı çalışmak gerekir. Bunlar;

Döngü süresinin azaltılması,

Belirsizliğin azaltılması,

Şeffaflığın artırılması,

Sürekli gelişim (Taş, 2008)

olarak belirlenmiştir.

Yapılan literatür çalışması ve saha çalışmaları da göstermiştir ki, temelleri

Her aşamada durum tespiti,

Sürekli iş geliştirme,

Tedarik zinciri yönetimi,

Standardizasyon,

Düzgün iş akışı,

Toplam kalite,

Esnek iş gücü,

Uzun süreli tedarikçi anlaşmalarına

dayanan yalın üretim tekniklerinin kullanılması prefabrik sektörünün inşaat sektörü

içindeki önemini ve yararlarını arttırmış olmakla birlikte, kaynakların sınırlı olduğu

günümüz şartlarına da uyumunu arttırmış, daha ucuza, daha hızlı, daha kaliteli

üretimi mümkün kılmıştır.

54

KAYNAKLAR

Acar, M.Ş., 2006, Türkiye’de Beton Prefabrikasyonun Tarihçesi,

Türkiye Prefabrik Birliği, İstanbul.

Akısan, L.,1984. Prefabrikasyonun gelişmesinde karşılaşılan engeller, Yüksek Lisans

Tezi, İ.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.

Arditi D., Ergin U., Gunhan S., 2000, Factors affecting the use of precast concrete

systems. Journal of Architectural Engineering, 6(3), ss. 79-86.

Ayaydın, Y., 1981, Büyük Açıklıklı Prefabrike Betonarme Yapılar, Birsen Kitabevi

Yayınları, İstanbul.

Ayaydın, Y. ve Koman İ., 2004, Mimarlar için 12 Soruda Beton Prefabrikasyon,

BİRMAT Matbaası, İstanbul.

Ayazoğlu, İ., 2003, Prefabrike panel sistemlerle konut üretiminde mimari tasarım

sorunları, Yüksek Lisans Tezi, İ.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.

Bayraktar, E. 2007, Üretim ve Hizmet Süreçlerinin Yönetimi, Çağlayan Kitapevi,

İstanbul.

Bemis, A., 1936, A. Rational Design, Technology Press, MIT, Massachusetts.

Cansun, O., 1978. Türkiye’de prefabrike yapı parçaları üretmek üzere kurulacak

fabrikaların dağılımı ve bireysel üretim kapasiteleri, Doktora Tezi,

İ.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.

Chan, F.T.S. (2003): “Performance Measurement in a Supply Chain”, International

Journal Advanced Manufacturing Technology, 21(7), ss. 534-548.

55

Dawood, N. ve Marasini R., 2001, “Stockyard Layout Planning and Management”,

Logistics Information Management, Volume 14, Number 5/6, ss. 328-336.

Doğruöz, İ., 2005, Prefabrike endüstri yapılarının tasarımı, onarımı güçlendirilmesi

ve maliyet karşılaştırılması, Yüksek Lisans Tezi, İ.T.Ü. Fen Bilimleri

Enstitüsü, İstanbul.

Ekinci C.E., Eminel M., Özçetin Z., 2007, Prefabrikasyonun mimarlık eğitimindeki

yeri ve önemi

Eşiyok, Ü., 2000, Konut üretiminde prefabrikasyona bağlı teknolojiler, Yüksek

Lisans Tezi, İ.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.

Hamulu, H. B., 1983, Prefabrike iskelet sistemlerle tek katlı yapı üretimi, Yüksek

Lisans Tezi, İ.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.

Heide, Jan B. And Stump, Rodney, Performance implications of buyer-supplier

relationships, Journal of Business Research, Volume 32, Issue 1, Jan

1995, ss. 57-66

İlbay, G.,1992, Türkiye’de prefabrikasyon sanayi’nin yer seçim kararlarının

incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, İ.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü,

İstanbul.

İpbüken, Y. 2002. Yalın Enstitü Derneği [online]. [4 Haziran 2007].

http://www.yalinenstitu.org.tr/pdf/kitlesel_ve_yalin_uretim_sistemleri.pdf

Kariyer Hedefleri Web Sitesi [online]. [21 Şubat 2008]

http://planlamaci.blogcu.com/URETIM+SISTEMLERI/

Kaleş, Ö., 1999, Sekiz derslikli temel eğitim binalarının betonarme prefabrike

elemanlarla üretiminde tasarım sorunları, Yüksek Lisans Tezi, İ.T.Ü.

Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.

56

Köylüoğlu, M. A.,1997, Prefabrike inşaat teknolojileri sempozyumu: Haziran,

İstanbul.

Lee, H.L. ve Billington, C., (1992): “Issues in Supply Chain Inventory: Pitfalls and

Opportunities”, Sloan Management Review, 33(3), ss. 65-73.

Manohar U. Kalwani and Narakesari Narayandas , Long-Term Manufacturer-

Supplier Relationships: Do They Pay off for Supplier Firms?

Journal of Marketing, Vol. 59, No. 1 (Jan., 1995), pp. 1-16

Özkan, M. Bilgi Yönetimi [online]. [4 Nisan 2008].

http://www.bilgiyonetimi.org/cm/pages/mkl_gos.php?nt=96

http://www.danismend.com/konular/stratejiyon/YALIN%20URETIM%2

0UZERINE-2.htm

Pheng, Low Sui and Chuan, Choong Loo, Just-in-time management in

precast concrete construction, 1999, MCB University Press.

Polat, G., 2008, TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi, İnşaat

Yönetimi Kursu,11 Nisan.

Polat, G., Damcı, A., 2007, Türk İnşaat Sektöründe Prefabrik Betonarme Yapı

Sistemlerinin Kullanımını Etkileyen Faktörler, 4. İnşaat Yönetimi

Kongresi, İstanbul, 30-31 Ekim.

Sorguç, D.,1989, Prefabrike Konut İnşaatının Maliyet İndirimi ve İstihdama Katkı

Sorunu, IV.Prefabrikasyon Sempozyumu: Ülke Ekonomisi Açısından

Prefabrikasyon, ss. 69-82.

Şentürer, A.,1983,Endüstrileşmenin bina alanında gelişimi ve Türkiye’nin geçiş

dönemi teknolojileri üzerine bir inceleme, Yüksek Lisans Tezi, İ.T.Ü.

Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.

57

Tapan, M ., 1973. Betonarme büyük boyutlu prefabrike elemanlarla çok katlı konut

üretiminde tasarım kısıtlamaları üzerine bir araştırma, Doktora Tezi,

İ.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.

Taş, E., Y.Doç. Dr. Elçin Taş Web Sayfası [online]. [4 Nisan 2008].

http://atlas.cc.itu.edu.tr/~tase/sunum/yalin.pdf

Taş, N.,2004, Türkiye’de prefabrikasyon ve konut üretimi, İnşaat Dünyası, 254.

T.C Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı Web Sitesi [online].[27 Mart 2008.]

http://www.dtm.gov.tr/dtmweb/index.cfm?action=detay&yayinID=180&i

cerikID=279&dil=TR

Tetik, O., N.,1997, Betonarme prefabrike endüstri binalarında mimari tasarımı

etkileyen faktörler ve uygulama problemleri, Yüksek Lisans Tezi, İ.T.Ü.

Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.

Todd, P., Rapp, J. G., Charlson, K., ve Holsteen, D.,2004, Aurora Municipal

Center’s stunning design showcases the possibilities of precast concrete

solutions, PCI Journal, 49(6), 80-93.

Toka, F., 2003, Türkiye’deki kalıcı prefabrike konut sistemlerinin örnek bazında

analizi ve değerlendirilmesi

Tokman B., Eryılmaz M. G., 2004, Prefabrike beton endüstrisinin dünü, bugünü,

yarını, Yapı, 271, 95-100.

Toprak, Z., 2002, Prefabrike sanayi yapılarının deprem etkisine göre

değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, İ.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü,

İstanbul.

Türkiye Prefabrik Birliği, Haziran 2007, Rakamlarla Prefabrik Sektörü 2006 ,

Ankara.

58

Yalın Enstitü Derneği. 2002. [online]. [25 Mart 2008].

http://www.yalinenstitu.org.tr/turkiyede_yalin.asp

http://www.yalinenstitu.org.tr/yalin_dusuncenin_ilkeleri.asp

Yılmaz, F. 1999. Soru Cevap Bilgi Portalı [online]. [23 Mart 2008].

http://www.sorucevap.com/ismeslek/is-

kariyer/yoneticiler/ders.asp?212393

59

Mert ÖĞRETMEN

26 Mayıs 1985 yılında İskenderun'da doğdu. İlkokulu Mithat Paşa İlkokulunda

okudu. Ortaokul ve lise öğrenimini İbni Sina Anadolu Lisesinde 1996-2003

yıllarında tamamladı. 2003 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği

Bölümünü kazandı ve 2008 yılında bu bölümden mezun oldu.

60

Onur KARAHAN

17 Ağustos 1985 yılında İstanbul’da doğdu. İlkokul ve ortaokulu sırasıyla Maltepe

Ataköseoğlu İ.Ö.O ve Maltepe Feyzullah İ.Ö.O’da tamamladı. Kadıköy Mustafa

Saffet Anadolu Lisesindeki lise eğitiminin ardından 2003 yılında İstanbul Teknik

Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümünü kazandı. 2008/Güz yarıyılında Erasmus

öğrenci değişim programı kapsamında öğrenim hayatına Newcastle University’de

devam etti. Aynı yıl bahar yarıyılını İ.T.Ü.’de tamamlayarak bu bölümden mezun

oldu ve İnşaat Mühendisi unvanını aldı.

61

Onur YALIN

1984 yılında Mersin'de doğdu. İlkokulu İleri İlkokulunda okudu. Ortaokul ve liseyi

İçel Anadolu Lisesinde okudu. İçel Anadolu Lisesi’ ni 2002 yılında tamamladı. 2003

yılında İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümünü kazandı. 2008

yılında bu bölümden mezun olarak İnşaat Mühendisi unvanını aldı.

62

Yiğit İŞÇİOĞLU

16 Mart 1986 yılında Mağusa Kıbrıs’ta doğdu. İlkokulu İskele Şehit İlker Karter

İlkokulunda tamamladı. Ortaokul ve lise öğrenimini Mağusa Türk Maarif Kolejinde

1997 ile 2003 yılları arasında gördü. 2003 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat

Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümünü kazandı ve 2008 yılında mezun oldu.

63