-. *& I-:

1 I

( Yazt w Raportaj I Wriften and interview MlNA D-FILEM, F~tograflar I Phatos SEViM TARHAN - - -.-- I

1935 ytlinda Ankara'da dijnypya gelen Gem1 lnga YUksek MLlhendisi Celai cicek, qocukluk ylllarlni 11. D tinya Savaq etkileri Isinde, ~65itli s~klnt~larla ge~irdi. Ci~ek, o yrllarda "asker1 doktorw olmanin dU~ierini kuruyordu ~i inkU o zor ylllar, devlet memurlugunun "rahatllkm saglayan bir is ola- rak tin planda oldugu y~llardr. i9goSlerin baynda 6zel sek- tbrun bn plana ykmasryla, barajlann ve karayollann~n ya- prml a r t r n ~ ~ bu durum, muhendislere ve teknisyenlere bU- yUk oranda istthdam olanag~ saglarken, "ingaafu ve "ma- kinem muhendislikleri de olduk~a dnem kazanmrgt~. I ~ t e bu do%rultuda "mtihendis* olmayt akllna koyan Cetal Ci- ~ e k , 1954 y lllnda Ankara Gazi Lisesi'nden mezun oldukt an sonra, 1TO 'n~n slnavlar~na girdi, kazand~ ve istanbul'un y alunu tuttu. "M akine Miihendisligi'ni kazanrn~~t I ancak kader onu sok daha farkl~ bir atana, denizcilik sektdrune y6neltecekti ... l$te biz de bugiin Tiirk denizcilik sekt6rU- nun sayrlt duayeninden bid elan cicek Tersanesi-Deniz Endkxrlsi A$ Yonetim Kurulu Baskan1 Celal Figek'le, Turk gemi lnga sektdrUnUn dilnIInll ve bragDnllnU kapsayan pek cok Sey konustuk ... "Gemi inga kaderirndi ... 19

*Uniwrsite slnavlnda ilk 2oo'e girerek ITU Makine MU- hendisligi'ni kazanm~~tlm ama egitimirn basladlktan 5-6 ay g e ~ m i ~ t i kl trtrenci biirosundan, puanlm itibar~yla Ge- mi lngaat~ balUrnUnde oldugum sliylendi. 0 tarlhte Maki- ne FakUttesi'nde okuyanlar, 3. sln~ftan itibaren U~ak, Ge- mi l n ~ a veya Genel Makine MLihendisligi blllOmlerine ayrl- lfyordu. Ve bunlar araslnda, yaln~zca Gemi I n ~ a Mufiendis- lerine 'Makine MUhendisi' Unvan~ verilmiyordu. Ilk sava- glrn I$te orada bag lad^."

Oniversite senatnsundan *Gem1 In$a MUhendisiu olarak mezun olanlartn "Gemi In$a ve Makine MUhendisligi" d i p lomas1 almas~n~ saglayan karan ~1kat-t ma savay nl vercn Celal Cigek, "Gemi lnga MUhendisin ~eklinde dilrenlenen diplomasln~, rnezun oldugu halde almayip rcddettigini, bir

Naval Architect Celal Cisek was born in 1935 in Ankara. In early sgso's, dale and highway tonstruction increased with the increasing popi~larity of private sector and while "civil" and "mechanical" engineering became more impor- tant, this situation provide employment opportunities for engineers and technicians. On those days he dec~ded to be an tngineer. After graduating from high schoal in 1954 he entered the exams of I~U/tstanbul Technical University, passed the exams and went to istanbul. He would go to "Mechanical Engine~ring" department. But after the 3'd class due ta his marks he would pass to "Naval Architecture" department and 50 his Fate would turn him to maritime sector. Ci$ek who completed his military serv- ice In Ship Design office in Golcifk Shipyard belcnglng to Turkish Armed Forces, continued to work in this shipyard after his military service.

PRIVATE SECTOR PERIOD I N SHIPBUILDING At the beginning of 1969 he was still working in military shipyards but he believed that it was timelo jump to the pri. vate sector in shipbuilding. Ciqek who founded lhe wmpa- ny named GAYE with his few friends departed in 1977 and founded his awn company Deniz EndOstri A5. In xgbg he noticed the public limitations on private sector even after allocations 01 areag far shipbuilding In Tuzla, Istanbul then he directed to fourid an organization. Irr this manner GiSBiR. Turkish Shipbuilders' Association Founded in 1971 and con. tinuation of dwelopment ensured by Eransferring the sector in Bosphorus and Golden Horn to"~uzla. Ci~ek, who was selected as the 3rd Chairman of the Association in 3977, continued his duty 12 years until 1989. He isstilt working in the Association as the Chairman of Advisory Board. There are about 45 private sector shipyards in Tuzla sewing both for abroad and domestic. And they are providing mainte- nance. Tumla become the first choice of the Europe for small- tonnage tankers and cargo ships.

sllmestr daha okuyup, diplomasrna "Makine MUhendisli- giu finvan1 eklettigini, ancak kendisi dlsinda s ln~ f arkadas- "No ships remain uncompleted here." Iarlndan h i~b i~ i n i n *Gem[ lnsa MUhendisligl" yaprnadlglnl Celal Cigek. taking an important role in the development of

belirterek; "Ben Makine MUhendisligi mucadetesi verdlm Turkish shipbuildin$, preferred worldwide, explains the rea-

ama kader beni 'Gemi In~a'ya silrlikledi." diyor. sons of this choice as ~OIIPWS:

66 1 Denk Tltarett I Tutkkh Sh~pping World 1 08.2005

Askerllgi ni Girlciik Tersanesi'nin Gemi Tasa rlrn Biiro- "The firsl reason uf forclg~srr to refer Turkish shipyards is su'nda yedek subay olarak yapan Citek, o dbnemde Ter- that there is no empty shipyards worldwrde. Setand: sane'de gbrev alan ve Arnerika'da tahstl gi$rrnU$ olan genq Shipbuilding which was 5t;rrted in # ~ s had been gnined a milhendis subaylarla ~alryrta imkanl bulmus. Askerlik clear qualily in Tur kiye. Thus, when the foreigners saw I hp

sonras~nda da q~karma gerniferi, yardlmcl gemiler ve muh- wwklng conditions and Hexibil~ty 111 1 urkey tbev ~lnlrced rip ingaat~ a~amastnda olan Giilcilk Tersanesi'nde, Yeni thaf they ran work 1 7 7 such Hexib~lity. So d~rnands to TuAd Gemi lnga Ba$rnDhendisligi'nde "Tekne Monfaj Sefi" ola- started ro ificrexe. Friendly relattons during lltc w o r k are

rak gorev yapmaya devam etmis. the entire ,adva&dge ol the ~Mpyatds found there. ~urther m p n , frr some case5 we saw t ha1 some shipmrdr, blrdndecl

S E K T ~ R ~ N E M KAZAMIYOR AMA... ~gainsl the contrarts they agreed with some European 1960'11 y~llara kadar Tiirkiye'de qelik tekneli gemi tiretil- couhtrias bur we ,levc!cr nnv ship remain, uncompletrd. medigini, ithal edildigini, denir taglmacrligrn~n kamuda ~~t In marly c~untt igs, 50 many shjpown$r'rs dt@;puted Deniz Nakliyat~, 6zel sekttirde de Armatlirler Birligi ve Ar- the shipyard$ and the ships uncompleted. such a matarler Uooperatifi ~atl larl altlnda 6rgU t l ~ f l e n armatdrler situaljun hasn'l been exp~rienfed fiere. We can ay that

taraftndan, ~ o g u kii$Uk tonail1 ahsap tekneler veYa itha[ lurkish ship )ndrmry became! a f rad t~ark due to rcachina gemilerle yaplldlgln~ soyleyen Celal Cifek $6yle devarn upta an abv[orrs ediyor: "1960 ylllnl takiben plant1 ddneme ge~iliyor ve azel sekttiriin de kendi gemilerini yaparak, kendi sahil ta- "Deman d7ill $0 towards the t o ntainer s~rnac~l~g~m~zda Turk koster filosunun kurularak 'Olkemi- d dn/ cargo ships " zio ~abanc~ bayrakl~ gemilere muhtag kalmamasl'fikri, bir (kek mentions rhal shlparmprs ran aetl ships t h ~ v devlet stratejisi olarak benimseniyordu. Gemi in$a sanayi, bullt hcause the deae d e r n a d ' w ~ h hm prsfit '$.5 Yltltk Plan' dheminde, birinci derecede Unem t a ~ t y a n and yndbr4tne mat 3-q shlpPwners buy the same ve Iegvik edilen bir sektor ilan edilmigti ancak, o gUnlerde ship at same time; n~urk,rh shipvai& full undl the H a l i ~ ve Bogaz'daki hir avug tersane dlglnda gemi Uretimi year nolo. l ~ s time inbesrrnent$ intre the yap~lacak tahsisli alan hemen heman yoktu." rapacity must be dams ships tha.sa,cq~not m e t t h obvious

Celal Ci(ek 1969 y lllna girilirken hala askeri iersanelerde ~ q u i r ~ m e n t 5 conW@red out of mndards. This process ga1151yor ama. L e l rektilrde gemi i n ~ a sanayiciligine gegi~ with wotutign*. hl IMO aha rewithi f . zamanlnln geldigine inanlyordu. Denir Kuvvetlerimnden hir- Ih the dm t0 m , ~ m e ~ ~ h B . ~ b k * n l i ~ i o n application sh@l kaq arkadag~yla GAYE/Gemicili k ArmatarlUk Yaplm Endiir- he executed fat Car@ ships. Thus 2nd demand trisi ad11 ~irketi kuran ve Haliq Fenet'de Bzel sektiirde tersa- RucT4aiion shatl ~ t ~ ~ ~ s ~ h ~

ne faaliyetine fiilen baglayan Cifek, 1977 ylllnda bu ~i rke t - ten ayrllarak kendi ~ i r k e t i Dcniz Endustrisi AS'yi kurdu.

TUZLA'YA GEFIP V E G /SB/R 1969 y~lrnda Tuzla Aydlnl~ Koyu'nun gemi ingaya tahsis kararnamesi yay~nlandrg~ halde, devletqi yaklag~mlarla bu g i r i~ imin engellenrnesi tehlikesi Ciqek'i, orel sektBrchi bir lirgiit kurmaya ybneltti. Bu dotrultuda 1971 y~l lnda GiSBIRlGerni in5a Sanayicileri Birligi'nln kurulrnas~na ont i i l i ik etti. Bllylece H a l i ~ ve Bogaz'daki sektlirun Tuz- la7ya ta5rnrnasl v e gelisim mlicadelesinin surdurulmesi sag land^. 1977 yl l~nda dernek ba$kanll&na seqileh Ci- qek, bu gijrevini 12 y11 boyunca (1989 y~l lna kadar) sur- durdil ve halen Birlik'in Dan l~ma Kurulu Bagkanllg~ gore- vini y8rbt0yor.

Turk gemi i n ~ a sanayisinin Tuzla'ya g o ~ u n i i Celal Ci- qek'ten dinliyoruz: "1979 y ~ l ~ n d a Tuzla'da tahsis edilen parsellere taynma bas lad^. Baslanglqta, bizimki de dahil 10 tersane Aydlnll Koyu'na geldi. Bugiln 45 civarlnda ter- sanenin faaliyette oldugu Tuzla'ya tag~nma, uzun y ~ l l a r ~ ve

rnevzuat engellerini kapsayan bir yolculuktu. Mulkiyet so- runlar~ndan, kururnlar arasl mevzuat uyugrnazl~klarlna ve teminat s ~ k ~ n t ~ l a r ~ n a ve i ~ ~ i l e r i n Haliq ve Bogaz civarlnda kalrnaslndan dolayl i s ~ i slk~ntrlar~na kadar pek qok prob- lem, iiretim yolculuguna ~ ~ k a n rnute~ebbisleri ylpratlyor- du. Yatlrlrn iqin 02 kaynak yetersizliklerinin yanl slra, kre- di irnkanlar~ da son derece kls~t l~ydl . Butun bu s~k~nt i lara ragmen tersaneler daha Turla'ya tam yerlesrneden, 1980- 85 aras~nda ~ i o ' a yakln gemi i n ~ a etmeyi ba~ard~lar."

"Burada hiq bir gemi yarlrn kalmaz." Tiirk gerni in~a'sana~is in in gelisme rniicadeksi iqinde yer alan ci~ek'e; "Turklye'de ~ggo'lardan sanra y ~ l d l z ~ parla- yan gemi insa sekttjrO, bu 15 yilllk siireqte bir marka hali- ne gelebildi mi?" diye soruyoruz. Soyle cevap veriyor:

"Yabancrlar~n Turk tersanelerini tercih etmelerinin birinci sebebi; dunyada tersanelerin dolu olmasl, ikincisi; 197o'li ylllarda Halic'te baslayan gerni insas~nln, tersanelere bel- li bir tecrube ve kalite kazand~rmas~ ... Dolay 151y la yaban- c~lar, Turkiye'deki qall~rna sartlar~ ve esnekiigini de gli- rljnce bizleri kegfettiler. 1gg0'11 y~llardan itibaren bu ra- hat11 kla Tuzla'ya talepler yogunla~maya b a ~ l a d ~ , Buradaki tersanelerin butun avantail; islerin dostane munasebet- lerle ve yabanc~ armatorlerin taleplerine ho5goru ve anla- y15la yaklay l~p yurutuluyor olmas~dlr. Hatta bas1 Avrupa LilkeIeriyle yap~lan kontratlarda tersanelerin zor durumda kaldlg~ bile oldu ancak bi t , camia olarak h i ~ b i r gerniyi ya- rlm blrakmad~k ve b~raktlrrnad~k. Oysa pek p k ulkede, pek qok armatdr, tersaneyle ihtilafa dii~tiigijnden gemiler yarlm kalrnlstlr. Turkiye'de boyle bir hadise ya~anrnadlg~, Turk gemi i n ~ a sanayisi belli bir kaliteyi yakaladlg~ i ~ i n rnarka oldu diyebilirir."

68 1 Denlz Ticareli I Turkish Sh~pp ing Viorld 108.2005

"Dunya o lqepinde iiretim bir imi icin sava9 verilmeli." C i ~ e k , sekt8rel geligmenin formtil(in0 ise $Byle ag~klryor: "Bu naktada verimliligimizi artt~rrnak dtynda dUnya ter- saneleriyle boy OI~U~rnenin b q k a bif yolu yok. Verimlili- gin artmas1 i ~ i n yaln~zca effitim degil, teknoloji ve tersa- nenin blok insaata hazlrlanmasr da gerekiyor. Ayr~ca ha- va ~artlarlndan etkllenmeyecek gekilde kapal~ alanlarlnl-

h l z~ ve dolay~s~yla verimllligi arttlrlcl yatlr~mlar $art. Artrk belirli gartlar~ saglamayan gemilerin standart dl51 oldugu kabul ediliyor. Bu sllreq OECD kararlar~yla bastadl ama IMO da bunu tekrarl~yor. Oniirniizdeki ghnterde kuruyUk gemilerinde de standartla$rno uygularnas~ ba~layacak. Dotay~siyla 2. dalga talebin 'kuruyilk gemilerine' kayaca- g l n ~ giiz GnUne al~rsak silratle tersane kapasltelerini arttl- rlcl tedbirleri almamtz gerekir."

21 i n ~ a etrneniz, bloklar~ boyayrp h a m hale getirdikten sonra bu atdlyelerden kaldrr~p krzaklar uzerinc gbtlire- cek bIjyUk vinqleri mutlaka temin etrneniz las~m. Bunlar olmarsa verimlilik ve h ~ z art151 gergekle~mez. Talep azal- mast-daralmasl oldugunda, fiyattar~m tz yUksek kallr. Onun l ~ i n Turk tersanelerinin bugilnkil savay, verirnliligi artt~rmak ve dUnya filqeginde Ilretim birimine ula~mak- trr. BU uretim birimine u t a ~ t l p ~ n ~ z d a kendiliginden Fiyat- lar~nrz da makul seviyelere ~ekilebil ir, esnek fiyat politi- k a s ~ uygulayabitirsinlz."

EGITIM-TEKNOLO~/; VERIMLI-HIZLI Ciqek, verimirl ve hlzin artt~r~lmasr konusunda teknolojinin bnerninl de vurguluyor ve sllzlerini sllrdliruyor: "198o'li ylllarda i~qirniz, 1 saatte 7 kg ~ e l i k iglerdi. Bu, halihaz~rda dilnya ortalamas~ olan 25-30 kg'nin ~ o k aitlnda. isqinin verimli olabilmesi i ~ i n ilk alarak egitim, sonra da modern techizat saklamak gerekir. Yerimtiligimizi ve hrz~rnlz~ an- cak bu yolla arttrrabillrit. ClInDmiIz dflnyas~nda; srttk bll-

"En ger~ekqi proje Yalova." Celal Ciqek'in yeni tetsane alanlarl konusundaki g6rUsleri ise $u ~el i i lde: " Tiirk Gemi /n$a Sanayisi'nin kapasiteslni ve tonajr arttrrma yoiunda yeni tersane alan~ ihtiyac~ iki ~ e - kilde giderilsbilir: Ya Tuzla'daki kom$u tersanelerle i~b i r l i - gi yapacaks~n~z ya da bagka alanlarda bu gemilerin btokla- rtnr inga edecek Imkanlan sagtayacaksln~r. Orada insa etti- giniz bu bloklar~n karadan gelrnesi qok zor. Denityoluyla ~ekerek tersanenizin Uniine getireceksiniz. Burada vin~ler- le k a l d ~ r ~ p kuru ya da yUzer havuzunuza veya k~zag~n~za koyacaksln~z. Bunun ifin ilk dU~tinblen yer 'Yalova' oldu. Bence en gerqek~l proje de 'Yalova Projesi' ... Oteki yerler- de kurulacak tersanelerin, yatrr~mlarrn~ zarnana yaymama- Ian halinde bIiyQk oranda i$$i ve yan sanayi stkrnt~s) $eke- cegini, zaman kayb~ ve maliyet fazlal~g~ nedeniyle si i lnt~la- ra ugrayacaklarrn~ ve mevcut tersaneleri de s~klntiya sob- cdklar~n~ diigirnliyorum. Oralarda da tersane kurulmasr la- zlm ancak acil ve oncelikli olarak 'Yalova' diyorum.

flkballkku5akbaltel de@bhlzllbahft)fanl ball& yu- Artlk Yalova'nln kesinlikle Tuzla'yl tuyor. Onamltzdekl ganlerde bUyak oldugunu sdyleyen ancak yavq ve I~antal olan tersaneterl verlmii ve hixl~ destekler biqimde gundeme girmesi t e r r r n e l e r i n y u m ~ ~ n ~ n ~ ~ ~ a ~ u o l d u g u n u b i ~ e ~ g e - gerekir. Yalova olmadlgl takdirde, Iecepe hazitlanmak gerekir." i ler ide kuruyuk ve diger tip ve b u y ~ k BU ger~ekler 151glnda GISBIR ve Tilrk ~ o y d u oiarak bir O ~ U I tonajl l gemi in$a talebi de pat lad~g~n- a(t1klarrn~,buokulunhem~ab~anlarahemdebusekt6re da , Turk tersanelerinin 6 n ~ n e t0naj ~ i r m e k isteyenlere a ~ ~ k oldugunu, d~ lay i s~y la i~s i ler in ve- Ve kapasif e en ge 1 le r i kacak, Bu ta- rimliligini artt~racak 6n egitimin bu okulla sag land~g~n~ be- le pten da ha fazla pay a lamayacaglz w

lirtiyor. Ci~ek; ayrlca tersanelerin kendi biinyelerinde derslikler a~t181n1 ve bu yolla istilere stirekll ic$ b a ~ ~ n d a I

- egitim verildigini de sllzlerine ekliyor. w d " 2 . dalga talep 'konteyner ve kuru- yiik gemileri'ne kayacak." Celai C i~ek armatlirlerimizin, yapt~klan ya da yapt~rd~k lar~ gemileri, bugiinlerde yogun talep nedeniyle yurtd151na yUksek kar marj~yla satabilecek durumda olduklarlnr sdy- leyerek bflyle bir gemiye, yurtdi~lndan 3-4 armatSrtin ay-