HUỲNH ÁI TÔNG - ahvinhnghiem.orgahvinhnghiem.org/eBook/VANHOCMIENNAM54-75-6.pdf · Tôn Nữ Trà My, là bút hiệu đã dùng quen với độc giả, với tác giả này

HUNH I TNG

Tp VI

Hin Pht Hc

2012

HUNH I TNG

2

VN HC MIN NAM 1954-1975

3


MC LC TP VI Mc lc .. 3

Li m u ..... 5

Chng th t: Vn hc thi nh Cng Ha (1964-1975)

Tit mt: Cc tp ch

1. Tp ch Vn (1/1964-3/1975) .... 7

1) Trn Phong Giao (1932-2005) ....... 29

2) Nguyn Xun Hong (1940-) ......... 34

3) T Ku (1937-2004) ...... 46

4) Trn Thin o (1933- ) .......... 50

5) Trn Vn Nam (1939- ) .... 58

6) Thi Ngc San (1947- 2005) ...... 74

7) H Thc Sinh (1943- ) ...... 79

8) Trn Dz L (1949- ) ....... 95

9) Mng Mn (1947- ) ....... 111

10) Lm Ho Dng (1945- ) ....... 121

11) Ngy Ng (1947- ) .. 128

12) Cao Thoi Chu (1939- ) ..... 142

13) Nguyn Minh Hong (1940- ) .. 154

14) Lm Chng (1942- ) 171

15) ynh Trm Ca (1943- ) .... 198

16) V Hu nh (1942-1981) ................................. 205

17) Phm Cao Hong (1949- ) .................... 211

18) Nguyn Th Minh Ngc (1953- ) ...... 231

2. Tp ch Lp Trng (1964) ........ 242

1) Cao Huy Thun (1937- ) ......... 245

2) L Tuyn (1930- ) ... 252

3. Tp ch Vn Hnh (1965-1966) ..... 257

1) Thch c Nhun (1924-2002) . 257

2) Bs Trn Ngc Ninh (1923- ) .... 263

4. Tp san Gi Thm Qu M (7/1965-1969) .... 271

1) Thch Nht Hnh (1926- ) . 277

2) Nguyn Thy Long (1938-2009) .. 296

3) Tr V (1931- ) ....... 303

4) Kim Tun (1938-2003) .. 320

HUNH I TNG

4

5) Hu Phng (1931-1988) ..... 329 6) Nguyn Phan Thnh (1943-2007)... 336

7) Thi T Hp (1940- ) .. 347

8) V Tn Khanh (1942- ) ... 357 9) Chinh Ba (1934- ) ... 367

10) inh Cng (1938- ) 386

11) Uyn H (1946- ) .. 399

12) Xun Thao (1944- ) .. 407

5. Tp ch Tin Vn (6/1966-1967) ..... 414

1) Nguyn Nguyn (1929-2002) ... 415

2) H Trng An (1938- ) .... 431

3) Thi Bch (1925-2000) ..... 450

4) L Phng (1938- ) ... 452

6. Tp ch T Tng (8/1967-3/1975) 470

1) Thch Minh Chu (1918-2012) ..... 472

2) Thch Mn Gic (1929-2006) .... 489

3) L Mnh Tht (1944- ) ... 505

4) Tu S (1943- ) ........... 509

5) Ng Trng Anh (1926- ) .. 528

6) Trc Thin (1920-1971) ... 551

7) Thch Trung Gi ( ? - ? ) .... 562

8) L Tn Nghim (1928- ) ..... 569

9) Kim nh (1915-1997) . 581

10) Mai Th Truyn (1905-1973) . 587

11) V Vn Mu (1914-1998) .. 598

12) Thch Tr Tnh (1917- ) ...... 603

13) Thch Qung (1928- ) . 616

14) Phm Thin Th (1940- ) .. 648

15) Thch n Tr Hi (1938-2003) 655

16) Thch Huyn Vi (1926-2005) ..... 662

17) KTS Nguyn B Lng (1920-2005) .. 676

18) Nguyn Vn Trng (1930- ) .... 682

19) Bt Tr (1900-1987) ... 709

20) Thch Tr Th (1909-1984) .... 711

21) Nguyn Hu Hiu (1940- ) .. 721 22) Thch Chn Thin (1942- ) .. 724

23) Nguyn Hu Ba (1917-1997) 736


5

*

Li ni u

Tp sch ny vit v cc tp ch thi nh Cng Ha min

Nam Vit Nam, c nhiu tc gi ang sinh thi Vit Nam

hay hi ngoi.

Cng vic su tm tc gi gp phi kh khn, v mt s tc gi

khng c ti liu trn cc trang Mng, nhng nh phng tin

hin i c th trao i, nh gip thm chi tit qua in th,

nhiu tc gi c gii thiu trong tp ny c nhng chi tit do

chnh tc gi cung cp, b sung c y hn.

Nhng tc gi va cp ti nh thi s Uyn H, Xun Thao

HUNH I TNG

6

Cng nh cc tp sch trc hay sau ny, nhng bt danh hay

tn tht ca tc gi c dng quen vi c gi, chng ti

dng vit v tc gi, ring c V Tn Khanh dng bt hiu

Tn N Tr My, l bt hiu dng quen vi c gi, vi tc

gi ny trong danh mc, chng ti ghi l V Tn Khanh,

trnh ng nhn l tc gi n.

Hu ht cc ti liu dng u ly t cc trang Mng, chng ti

ch sa i i cht cho c ng nht, d nhin nu c sai

st, l li do chng ti cha nh gi ng ti liu, v mi

tc gi thng chng ti s dng ba, bn ngun khc nhau

tng hp li.

C nhng bi vit trc 1975, c nhng bi vit sau ny, tc

gi trong nc hay hi ngoi, l ngun ti liu cung cp

cho chng ti hon thnh tp sch ny, do tn trng tc gi,

nn c i cht d bit, xin qu c gi hiu cho, v cng chn

thnh tri n qu tc gi cc bi vit trch dn.

Anh o hin, ngy cui nm 2012

Son gi


7

Chng th t: Vn hc thi nh Cng Ha

(1964-1975)

Tit mt: Cc tp ch

1. Tp ch Vn (1/1964-3/1975)

S ra mt (s 1 pht hnh thng 1 nm 1964)

Tp ch Vn do ng Nguyn nh Vng lm ch nhim, Trn

Phong Giao lm ch bt, m Gia Tun lm Th k ta son.

C s Vn t ti nh in Nguyn nh Vng s 38 ng

Phm Ng Lo, qun nh, Sign.

Trc tin, ng Nguyn nh Vng mi Trn Phong Giao

lm Th k Ta son. S ra mt pht hnh vo thng 1 nm

1964, ni dung mang ch Tuyn tp th vn.

HUNH I TNG

8

n u nm 1967, c s Vn pht hnh thm c san Vn, c

mi tam c nguyt 1 s, sau c san Vn s 4, thng 11 nm

1967 c san Vn pht hnh hng thng tr thnh nguyt san

Vn s1, nguyt san Vn s 2 pht hnh thng 12 nm 1967,

nguyt san Vn s 3 ghi nm th hai, pht hnh thng 1 v 2

nm 1968.


9

Sau nguyt san Vn li i thnh Tn Vn nm th nht s

1 pht hnh thng 4 nm 1968, s 16 & 17 c ba bi ni

chuyn trn i pht thanh c ng li, bi ca ch bt

Nguyn nh Vng: Mt vi kinh nghim v xut bn, bi

ca ch bt Trn Phong Giao: S hy sinh ca nhng ngi lm

vn ha v bi ca Th k ta son m Gia Tun: Hng i

ti ca ngnh xut bn. Sau s 21 & 22 Xun Canh Tut 1970,

Tn Vn chuyn sang th loi mi k mt tc phm, mt tc

gi, s u tin l tp truyn ngn Dc ng ca Thanh Tm

Tuyn, Tn Vn tip tc cho n nm 1975.

Tn Vn s 1

HUNH I TNG

10

Tn Vn s 11

Cho ti nm 1972, Vn pht hnh trn 190 s, Trn Phong

Giao c th gi cho c gi ng trn Vn, li cho tm bit

trc khi ng ri khi tp ch Vn, ngay sau nh vn

Nguyn Xun Hong thay th, Nm 1973, nh vn Mai Tho

cng cng tc vi Nguyn Xun Hong iu hnh tp ch Vn.

Nm 1974, do nhu cu cuc sng, nh vn Nguyn Xun

Hong ri khi Vn, li mt mnh Mai Tho iu hnh cho

n 30-4-1975. S cui cng pht hnh ngy 26-3-1975 c ch

: Vn hc ngh thut Vit Nam hi ngoi.

Tng s tp ch Vn pht hnh pht hnh trc 1975 khong

265 s, trong c 57 s Giai Phm, danh mc sau y cn

thiu mt t s:


11

1) Giai phm Vn 1: Ngy 28/9/1972

2) Cc nh vn chu M La Tinh: 13/10

3) Tuyn tp th vn: 26/10

4) Vn ho F. Dostoievsky: 14/11

5) Qunh Dao/H.Boll: 27/11

6) Ging Sinh 72: 12/12

7) Xun Qu Su 73: 10/01/1973

8) TT Th vn Tn nin: 15/01

9) Nh th H Dznh: 12/02

10) TT Th vn: 24/02

11) Vn chng trong thi bnh: 16/3

12) Rainer Rilke/ Franks Kafka: 31/3

13) Tng nim Don Dn: 17/4

14) Tuyn tp thng nm: 02/5

15) c bit nh th Bi Ging: 18/5

16) Hin tng sch dch: 8/6

17) Thng su ma h: 25/6

18) Nm nh vn n Vit Nam: 13/7

19) n nh hu Nguyn Gia Thiu: 30/7

20) Tuyn tp thng 8: 16/8

21) Nh vn Stendhal: 1/9

22) V Khc Khoan: 24/9

23) Tuyn tp thng 10: 12/10

24) Thanh Tm Tuyn: 9/11

25) /11

26) Ging Sinh 73 v Patrick White Nobel 73: 1/12

27) /12

28) /1/1974

29) /1

30) Tuyn tp u nm Gip Dn :1/2

31) /2

32) V Hng: 15/3

33) Tuyn tp thng 3: 23/3

34) 3 nh vn Hoa K: 18/4

35) /4

36) Tm Ngi Tn Tui: 1/5

HUNH I TNG

12

37) Tng M Nguyn nh Vng: 15/5

38) Tuyn tp th vn: 8/6

39) Vnh bit nh vn Nguyn c Qunh: 25/6

40) Rimbaud: 15/7

41) /7

42) Tiu thuyt v vn chng V Phin:1/8

43) Ba Nh Th Tin Chin: 15 /8

44) Tuyn Tp Th Vn : 1/9

45) Tuyn Tp Th Vn: 15/9

46) Tuyn Tp Th Vn : 1/10

47) Chng trnh quc vn lp 12: 19/10

48) Vn Vn Hc : 1/11

49) /11

50) Nhng bi th tnh Vit Nam hay nht : 5/12

51) Ging Sinh nm 74: 23/12

52) /1/ 1975

53) Xun t Mo: 24/1

54) Vn chng n gii: 14/2

55) /2

56) Trin Vng mi nm 1975: 4/3

57) Vn hc v ngh thut Vit Nam hi ngoi: 26/3

Cc nh vn cng tc vi Vn t nhng s u gm c:

Nguyn Mnh Cn, Nht Tin, V Hong Chng, L Vn

Siu, Mai Tho, H Hu Tng, Tn, Lng Nhn, Gin

Chi, ng Xuyn, Bi Khnh n, T T, Sn Nam, V

Phin, V Hnh, Nh Phong, Nguyn Th Vinh, Nguyn S

T, Don Quc S, Nguyn Sa, Duy Thanh, Dng Nghim

Mu, Vin Linh, Nguyn nh Ton, Nh Ca, Phm Cng

Thin, Hoi Khanh, Trn Tun Kit, Trn c Uyn, Xun

Hin, Nguyn Ngu , Nguyn Minh Hong, Y Uyn, L Tt

iu, Nguyn Quang Hin, Trn D T, Hong Vn c,

Phong Giao, ng Tin, Trn i, Phng Mai, Trn Thin

o, Th Nguyn, Duyn Anh, Minh c, V Hng, Tun

Huy, L Thng, Nguyn V an Vy, Song H, Trn Vn Nam,

L Minh, Thi Ngc San, Du T L


13

Nhng ngi thnh danh t tp ch Vn nh Trn Hoi Th,

H Thc Sinh, H Minh Dng, Trn Dz L, Mng Mn,

Ngu Ng, Cao Thoi Chu, Lm Chng, Huy Tng, ynh

Trm Ca, Phan Nh Thc, H Nguyn Thch, Lm Ho Dng,

V Hu nh, Phm Cao Hong, Nguyn Th Minh Ngc,

Nguyn Lng V..

Sau khi ra hi ngoi, nm 1982, nh vn Mai Tho cho tc bn

tp ch Vn, sau s 158, 159 pht hnh thng 1 & 2 nm 1996,

v l do sc khe, Mai Tho chuyn giao cho Nguyn Xun

Hong tip tc iu hnh cho n s 163 pht hnh thng 12

nm 1996 th chm dt, sang u nm 1997, nh vn Nguyn

Xun Hong pht hnh B mi Vn s 1. B mi pht hnh

cho n s 125 129 thng Ging, Hai, Ba nm 2008, ang

chun b s k tip nhng gp kh khn v ti chnh, v vi

th khc nn tp ch Vn nh bn t .

V tp ch Vn trong nc, c bi vit ca ng Nguyn Ch

Kham, cho chng ta mt ci nhn bao qut v Vn, rt hu ch

nhn li mt thi qua.

Nh v tp ch Vn

i vi nhng ngi vit tr trc 75, n nay vn c nhc

nh, ngh n t bo Vn ni h nh c mt ch ng

trong vn chng bui ban u. V, vi nh vn Trn Phong

Giao qu mn, h cng gi anh l cnh chim u n. Sut thi

gian ph trch bi v cho Vn, lun lun anh c s gn gi

thn tnh, khch l anh em tr. Nhng k nim v anh trong bao

nhiu nm thng c vn gi ly s rng buc, thn thng.

Anh Trn Phong Giao qua i ti Si Gn cch y hn hai

nm. Khi hay tin anh mt, cc nht bo qun Cam c loan tin

v ng phn u. Ring tp ch Vn v Khi Hnh, hai nh vn

Nguyn Xun Hong, Vin Linh c dnh mt s c bit tng

nim ngi bn vn cng thi.

HUNH I TNG

14

Nm y, ti ri Hu vo Si Gn tm kim vic lm. Vi ng

lng tuy t, nhng ti cng gng dnh mua t sch bo

mnh thch c, v ring t Vn c xong, ti ct gi.

Ti tr nh ngi d, trong con hm sau lng ta i s c.

Con ng V Tnh chy ngang qua ta nh ny, pha di l

rp ht Quc Thanh, pha trn l khu ch Thi Bnh trng ra

ng Phm Ng Lo. Bo Vn gn ngay , t nh ti i b

ti chng mi pht. Ti thng gp ng Vng bui chiu

hay ng ngoi hng hin c bo, ht thuc, v thnh thong

n gp anh Giao mi khi cn mua li nhng s bo Vn c

cho my ngi quen xa gi nh. T , d khng phi l dn

vit lch nhng ti cng c cht giao tnh vi c ng Vng v

anh Giao.

Ta son Vn 38 Phm Ng Lo, cng l nh in ca ng

Vng. Anh Giao, trc khi m nhn t Vn anh lm vic

bn tp ch Tin Sch ca Hi Vn Bt do cha Thanh Lng lm

Ch tch. Tin Sch ra hng thng, gii thiu nhng nh vn v

cc tc phm va mi xut bn bng nhng bi im sch rt

nghim tc, khch quan. Ngoi cng vic lm bo, anh Giao

cn sng tc v dch thut. Nhng tc phm ca anh in gm

c:

- Na m thc gic (tiu thuyt)

- Ngi li bn cu (truyn ngn)

- Gung my(L'engrenage) dch tc phm kch ca Jean

Paul Sartre

- S ri (Les jeux sont faits) tc phm kch ca Jean

Paul Sartre dch chung vi nh vn Nguyn Xun Hong.

- S mnh vn ngh hin i (Discours de Sude) dch

nhng bi din vn ca Albert Camus

- Lu y v Qu nh (L'exil et le royaume) tuyn truyn

ca Camus, dch chung vi V nh Lu

- Con chim trn tuyt (Snow goose) truyn ca Paul

Gallico, dch chung vi Hong ng.


15

Tuy khng bng cp, nhng s t hc ca anh rt cn trng,

chin chn, vng vng. Truyn sng tc ca anh cng c c

gi a thch. Vn anh chn thc, gin d, di do kinh nghim

sng. Truyn dch ca anh gi c tinh thn nguyn bn, bt

php ca tc gi v dng ting Vit rt d hiu, va r rng,

chnh xc. Ngi hc thm ngoi ng, lun tin cy vo bn

dch ca anh. Ngi mi tp tnh vit vn c th hc bt php

nh vn nc ngoi qua li vn dch ca anh.

Sau bin c o chnh 1/11 min Nam bt u bc qua mt

gai on mi ca lch s trong bu khng kh t do ci m. Rt

nhiu nht bo, tun bo v tp ch xut hin vo thi k i

mi ny, trong c tp ch Vn qun nhim l ng Nguyn

nh Vng, v anh trong vai tr th k ta son.

S I Vn ra mt u Xun nm 1964. S bo ra mt qui t rt

nhiu nh vn ni ting min Nam qua cc th h, v bn

ht s lng pht hnh ngay trong tun l u. c gi n

nhn ht sc nng nhit, nht l gii sinh vin, hc sinh.

S 2, bt u bnh thng vi s trang hn mt trm. S 2,

tng nim nh vn Php Albert Camus. Trong s ny, c mt

bi vit quan trng ca Jean Paul Sartre: Ct ngha cun

L'tranger (L'explication de l'tranger). Bi ny, c ng

Nguyn Minh Hong dch v ch gii y . Hai truyn ngn

rt c sc rt trong tp Lu y v Qu Nh. Truyn th nht,

Ngi khch tr (L'hte) Trn Phong Giao dch, truyn th nh

Ngi n b ngoi tnh (La femme adultre) V nh Lu

dch. Gio s Nguyn vn Trung dy trng i Hc Vn

Khoa vit bi Nhng tnh bn dang d, trong bi ny, gio s

ni n s lin h ri on giao gia Jean Paul Sartre vi

Albert Camus v Merleau Ponty. Mt bi tiu lun khc na

rt su sc ca mt nh ph bnh Php c ta: Camus, k nh

c vi cuc i.

S 2, Vn gii thiu mt nh vn danh ting Php kh y

HUNH I TNG

16

nh mt cun kho lun. Albert Camus sinh nm 1913

Algrie. Nm 23 tui, ng in tc phm u tay tp tiu lun B

tri, b mt (L'envers et l'endroit). Nhng tc phm tip theo c

tp ty bt Giao cm (Noces), tiu thuyt K xa L

(L'tranger), tiu lun Huyn thoi Sisyphe (Le mythe de

Sisyphe), kch, Ng Nhn (Le malentendu), tiu thuyt Dch

hch (La peste), tuyn truyn Lu y v Qu Nh, tiu lun

Con ngi phn khng (L'homme rvolt), tiu thuyt Sa a

(La chute). Nm 1957, ng c gii Nobel vn chng, ba

nm sau, ng t nn trong mt tai nn xe hi, hng dng 47

tui.

Khi m nhn t Vn, anh Trn Phong Giao ch trng dnh

cho lp c gi hiu hc ham c, a suy ngh. Ri ln lt,

mi k na thng, nhng s tip nhau ra u n v bo Vn

lun c c gi n nhn. min Trung, s lng pht

hnh kh ln n 4000 s, mi gia nh cng chc cng

chn hai t Vn v Bch Khoa lm mn n tinh thn hng

thng trong gia nh. c Vn, yu thch th vn. c Bch

Khoa, m mang thm kin thc tng qut.

S 6, tuyn tp nhng cy bt tr. Ni l tr y, thc ra, cc

nh vn la tui trn ba mi cng thnh danh. Trong s

ny, nhiu truyn ngn hay: Duyn Anh, Con So Ca Em Ti.

L Tt iu, Vng t Kh. Th Uyn, Vn , c bit mt

truyn va rt c sc Hi Chung Tt La ca Th Nguyn.

Truyn chim gn 42 trang bo in ch vronse thn 8. Ni

dung rt n gin, chuyn k mt v linh mc c a con

hoang, nhng cch k chuyn kn o, b mt, bng mt bt

php lnh, xm, y dc tnh trong cn ma v bng ti.

S 14, tng nim vn ho Nht Linh trong ngy gi u. S

bo c bit ny gy xc ng cho vn gii v ton th c

gi qua nhng bi vit ca Bc S Nguyn Hu Phim, nh vn

Nguyn Mnh Cn, nh vn V Khc Khoan, nh th V


17

Hong Chng, v hi k Ngi Bc ca nh vn Th Uyn l

ngi chu gi Nht Linh bng cu.

S 17, gii thiu nh vn trit gia Jean Paul Sartre vi s ng

gp nhng bi tiu lun v phin dch ca gio s Trn Thin

o, nh vn Hunh Phan Anh, nh vn Nguyn Xun Hong.

S 18, ti chin tranh trong vn chng

S 20, gii thiu nh vn phi cng Php Saint Exupry.

Ch mi qua mt nm u v 24 s bo, tp ch Vn to

c uy tn v s tin cy cho lp c gi trung lu, tr thc. S

xut hin Vn cng cn c coi l i din cho vn hc min

Nam, trn tng s bo ny, mi nm cng c nhiu s ng

gp ln nhng tn tui lm nn vn hc min Nam. Qui t

y c cc nh vn ba min V Hong Chng, ng H,

V Bng, L vn Trng, Nguyn Mnh Cn, V Phin, Linh

Mc Thanh Lng, gio s Nguyn Vn Trung, Mai Tho,

Don Quc S, Bnh Nguyn Lc, Sn Nam, Nguyn Sa,

Thanh Tm Tuyn, Tho Trng, Vnh Lc, Vn Quang, Phan

Du, V Hng, ng Tin, Trn Thin o, T Thy Yn,

Nguyn Hin L, Nguyn Minh Hong, V nh Lu, Nguyn

nh Ton, Tun Huy, Vin Linh, Qu Ton, Phm Cng

Thin, Cung Trm Tng, Nguyn Xun Hong, Hong Ngc

Bin, Dng Nghim Mu, Thanh Nam, Phan Lc Phc, Phan

Lc Tip, Hunh Phan Anh, Nguyn Quc Tr, Nguyn Mng

Gic, T K, Trn Dz T... V cc nh vn n, c Ty Hng,

Nh Ca, Trng Dng, Nguyn Th Hong, Nguyn Th Thy

V.

Bo Vn, mi s mang mt ch quan trng v cc nh vn

Vit Nam cng nh ngoi quc. Nhng ngi vit Vn

thu ht ngi c bng nhng bi nhn nh, ph bnh, bng

truyn v th chn lc, khi dy nim c ao ni tui hai mi

ca hc sinh, sinh vin.

HUNH I TNG

18

T bo Vn, sau my s u tm hiu, bi bn c c gi

ti, v hp th ca Vn tr thnh a ch vn hc chung cho

nhng cy bt tr tham d.

Theo yu cu chung, mt l th ng ng phn sinh hot nu

r ch trng t bo:

- Vn khng c ch bt.

- Bi lai co khi nhn c chuyn ngay n ban tuyn c

gm ba ngi. Truyn c hai ngi ng , s ng. Truyn

c, mt ngi thun, mt ngi chng, s a ngi th ba

c v quyt nh.

- Tc gi c ng truyn ln u, s nhn c bo biu.

ng ln th nh tr i, s T c tin nhun bt.

- Bi khng ng, khng tr li bn tho.

- Bn c cn th ring, xin gi km theo tem.

Thc s l kh khn cho nhng ngi mi vit v c th v

truyn. c ng, kh ri, ni chi n tin nhun bt, hay

vinh d c tn mnh s bo Xun.

Th nhng, chnh bo Vn c mt cng ln dy vit vn

cho lp ngi tr bng s kch thch h c nhiu, suy ngh

nhiu, t dng khm ph v ra c mt cch nhn, mt cch

vit.

Ch sau mt nm u cn t i, lp tr ch mi c mt s tn

tui sm xut hin trn Vn nh Y Uyn, Phan Duy Nhn, o

trng Phc, NH Tay Ngn, Trn Nh Lin Phng, Nguyn

V an Vy, Nguyn V, Thi Lng, L cao Nguyn, Vn L

Thin qua nhng nm sau, nhng cy bt lc u hn cn non

km dn tin ln lm nn mt i ng, mt lc lng d tr


19

cho Vn. Khi c mt i ng tr c hc vn, yu thch vn

chng, anh Trn Phong Giao rt hi lng v k vng. T tnh

u gii tuyn n Si Gn, n min ng, min Ty c:

Qung Tr: Phan Phng Thch, Thch Nhn, Sng Bin Thy

Hu: Trn Don Nho, H Minh Dng, Trn Dz L, L B

Lng, Thi Ngc San, L Vn Ngn, L Qunh, Mng Mn,

Ngy Ng, Hong H Lan, Hong Ngc Tun, Hunh Hu

y, L Nhc Thy, Yn My, Trn yn Du, Trn nh Sn

Cc, V Qu.

Nng: Nguyn Nho Sa Mc, Chu Trm Nguyn Minh,

Phng Tn, Lun Hon, Thnh Tn, H Thc Sinh

Hi An: Thi T Hp, inh Trm Ca, Hong Th Bch Ni.

Tam K: Huy Tng, Tn Hoi D V, Nguyn Nht nh,

Trn Hoi Th

Qung Ngi: H Nguyn Thch, M Cung, Phan Nh Thc,

Vng Thanh.

Qui Nhn: Trn Phin Ngung, ng Tn Ti, V Chn Cu.

Tuy Ha: Nguyn L Uyn, Trn Huyn n, Hong nh Huy

Quan, Mang Vin Long, Cnh Cu.

Nha Trang; Phm Chu Sa, Vn L Thin

Phan Rang: (khng nh)

Phan Thit, Nguyn Bc Sn, Nguyn Th Ngc Minh

Pleiku: Kim Tun, Lm Ho Dng.

D xa th Si Gn, nhng t cc tnh min Trung, min

HUNH I TNG

20

ng, min Ty, hay cao nguyn, sng tc ca nhng cy bt

tr k trn vn gi n Vn mt cch u n v th hin s

tin b r rt. Nhng sng tc ca ngi vit mi, khng ch

gia anh em cng la tui bit nhau m cn c cc nh vn

n anh mt n. T , mi ngi vit tr c ch ng,

mt v tr vng vng trn Vn. khch l, mi nm, ngi

ph trch bi v Trn Phong Giao cng dnh mt vi s c

bit cho tt c nhng cy bt tr c thnh danh.

Ti vn lm ngi c u n ca tp ch Vn. c vn cc

bn cng la tui vi mnh, ti rt thch v cng hiu c tm

trng qua cc nhn vt v tnh yu, v chin tranh. Trong s

anh em trn, ti c lm quen mt s ngi nh anh Trn

Hu Thc, L B Lng, Trn Yn Du, H Nguyn Thch, H

Minh Dng, Kim Tun. Mi cch y mt tun, Thc t

Boston qua qun Cam chi nhn k l c Lp 4 thng 7, anh

c gp kh ng bn b v c gh thm ti. Mt ti chuyn

tr ngi chic bn vung nh ngoi mi hin vi my chai

bia, da mi, ti v Thc c ni chuyn v bo Vn ngy

xa, v ci thm tnh ca anh Giao i vi an hem vit vn tr,

v nhng truyn ngn thi ca Thc, ca Trn Hoi Th,

H Minh Dng, Ngy Ng m ti c. Sau cng, hai chng

ti vi mt ging bun, ngm ngi ngh n ci cht ca anh

Giao. Sau bin c Thng T en, cng nh s phn nhiu anh

vn ngh s min Nam c, gia nh anh Giao sng trong cnh

kh khn, ngho tng.

Anh Trn Phong Giao gn b vi t Vn trong nhng thng

ngy v nhng nm hng thnh. T tp ch Vn, anh Giao gy

dng thm Tin Vn, nguyt san chuyn v tiu lun, ph bnh,

v dng tn tp ch xut bn mt loi sch hay nhng r tin

bng gi mt cun bo gip c gi ngho c sch c.

Ngi ta s hiu sai khi cho rng, tp ch Vn ch lm sng gi

nhng cy bt tr, cn nhng nh vn c tn tui, d vit cho

bo no h cng c mt chiu ngi, mt a v c sn. Hon


21

ton khng ng. Thc s, nhn xt mt cch nghim tc,

chnh t bo l ni m cc nh vn tn tui tng thm uy th

ca mnh. Nm 1956, tp ch Sng To ra i. Nhng nh vn

trong nhm ny l Mai Tho, Thanh Tm Tuyn, Don Quc

S, Trn Thanh Hip ny gy c ting vang vi tnh cch

chuyn dng vn hc mi khc vi T Lc Vn on, nhng

xt ra nh hng cc nh vn k trn thi k cha rng ln,

ch quanh qun Si Gn mi bit n tn tui, cn ra nhng

ni xa th hn l vng bng. Mt iu d hiu, vo thi k

ch Si Gn mi c trng i Hc, trung hc Nh Cp,

cn cc ni xa, mi tnh ch mi c mt trng trung hc

Nht cp, vy lm sao ci tui hc sinh mi Ng, T

c v hiu ni vn chng hin sinh, vn chng mi ca

nhm Sng to.

Tp ch Vn xut hin ng lc, p ng nhu cu c gi

hc sinh, sinh vin. Vo thi im ca Vn, hu ht cc tnh

ln nh min nam bt u c trng trung hc Nh

Cp, Hu v Lt cn c thm trng i Hc nn s c

gi tng v gi tr vn chng c xt on ng tm mc

ca n.

Nh vn Thanh Tm Tuyn c coi cy bt ch lc ca nhm

Sng To. Anh khi s cun Ung Th sau khi vit xong Bp

La. Truyn di Ung Th c trch ng trn Sng To,

Hin i, Bch Khoa, nhng phi i n lc xut hin trn

tp ch Vn mi gy c s ch cho c gi. V, cng qua

Vn ngi c mi tm kim Mai Tho Thng Ging C

Non, Bn Chc Th Trn Ngn nh Tri , mi c Don

Quc S Dng sng nh mnh, U Hoi, v b trng thin

Khu Rng Lau. Ni mt cch khch quan, thc s trn mnh

t bo Vn, ni ha hn cho lp nh vn tr, v cng l ni

lm tng thm uy tn cc nh vn c sn a v.

T Vn, anh Giao m nhn t s 1 nm 1964 n cui nm

1971 vi hn 190 s bo th ngng. Anh ri khi ta son vi

HUNH I TNG

22

mt l th gi bn c cng ng li chia tay vi nhng ngi

vit tr. S ra i ca anh rt lng l. Tip tc cng vic cho

Vn, ng Nguyn nh Vng mi hai nh vn Nguyn Xun

Hong v Mai Tho. ng Mai Tho l nh vn, nh bo

chuyn nghip. ng lm Ch bt Sng To, Kch nh, vit

scnario cho phim ngoi quc chiu rp, v ang lm bo

Vn ngng li lo cho t Vn. Cn nh vn Nguyn Xun

Hong, trc y cng tc Vn Hc, sau qua Vn cng vi mt

nhm tr thc tr c Hong Ngc Bin, Hunh Phan Anh,

Nguyn Quc Tr , Nguyn nh Ton.

Nhng cng t s thay i ny, s lng Vn pht hnh dn

tr nn st gim, mt phn do tnh hnh chin tranh v kinh t

min Nam sa st. Hn mt nm gi vai tr ph trch bi v,

nh vn Nguyn Xun Hong v bn cng vic dy hc li thi,

mt mnh nh vn Mai Tho cng ng.

Nh vn Mai Tho mt mnh vi t Vn, gi c ti s

cui cng, ngng hn khi cuc chin min Nam va i ti giai

on kt thc.

Nguyn Ch Kham

(Ngun: bo Ngi Vit)

Qua bi vit ca Trn Thin o sau y, cho thy d m ca

tp ch Vn:

Chng T Tp Ch Vn Trong Lng c Gi

Gn hai chc nm sau bin c 30 thng T 1975, chng ti c

ci hn hnh c Cng on bo him Php (Fdration

Franaise des Socits dAssurance), qua tha c vi B Ti

chnh CHXHCNVN, gi v nc cng vi mt s nh gio

Php ging dy b mn Bo him cn mi ny trong trng

i hc Ti chnh v K ton H ni - nay trng lt xc

tr thnh Hc vin Ti chnh.


23

y l ln u tin chng ti t chn tr li mnh t chn

nhau ct rn di dng mt nh gio nc ngoi, sau bao nhiu

nm tri buc phi sanh sng ti Php v, t y, cng tc vi

bo ch Si gn. Thng xuyn vi tp ch Vn v c san

Vn - Nghin cu v ph bnh, c san ny sau i tn thnh

Tn vn. Bn nguyt san Vn ra i u thng ging nm

1964, vi ch nhim: Nguyn nh Vng, th k ta son:

Trn Phong Giao, ban bin tp: Trng-Thin, Nguyn Minh-

Hong, Nguyn Ngc-Phch, Trn Thin-o v Th-Trung.

Buc phi thao tc t xa nh vy, l bi hai ln lin tip xin v

nc, khng ln no chng ti c chp nhn. Ln th nht,

trc 1975, di mt chnh quyn min Nam by gi, v ti

theo cng sn; ln th nh, sau 1975, khi t nc thng

nht, v ti cng tc vi M-Ngy, ph bin th vn ha phn

ng, i try v lc hu. C hai ln thy u b t chi bng

ming, khng vn bn, khng ch k, khng du ng. i, ci

nc Vit nam lc y sao m bun vy! (1)

Ri phi i ti ln th ba, vo nm 1994, nh c Cng on

nghip v Php lo chy mi th tc v bo lnh v mt chnh

tr, chng ti mi c cp chiu khn cng lt vi cc ng

nghip Php. Tht khng d chnh nhn dp ny m chng ti

c c c hi ghi nhn m hng v d v lu di ca tp ch

Vn v c san Tn vn trong lng ngi c thi y v hu

bi ca h. Qua hai s vic trong chng ti ch ng vai th

ng: chuyn bn hc vin min Nam v chuyn nh ph bnh

min Bc.

Bn hc vin min Nam

Lp hc theo chng trnh o to gio vin (Formation des

formateurs) gm 39 hc vin vn l gio vin cc trng Cao

ng v i hc. H ni 35 ngi, Hu 1 ngi, Si gn 3

ngi - tm li l 90% hc vin min Bc (H ni) v 10%

min Nam (Hu v Si gn): mt t s ng suy ngm. Khi

chng ti c gii thiu, nghe n tn ti, bn anh ch em

HUNH I TNG

24

Hu v Si gn t dng ngc nhin ra mt, th nh t ngt

chm trn mt s th g k l, d thng. Bn chn sut bui

hc v lun c my hm sau.

i ti khi chng trnh kt thc, sp chia tay, h mi mon

men k n bn ti, cho hi, ri ngp ngng:

- Thy, thy, c phi ngy xa thy vit cho bo Vn v Tn

vn khng?

- U, sao my em hi k vy ? Hai t ny cht ngho t lu ri

m, cng lc vi hu ht bo ch xut bn thi y Si gn.

Gn hai chc nm ri, t thng t 1975 kia ln. Cc em hi

mi , cn trong trng nc, h mi cha sch, lm sao m

bit c rnh rt nh vy?

H lin ng thanh:

- Ba m ti em hi b mt chn giu sch bo xut bn

Si gn trc thng t 1975, khi b nh nc mi lp tch

thu em i thiu hy. Nh vy m sau ny ln ln, ti em mi

c c t Vn v t Tn vn cn gi trong nh c. Hc

c nhiu iu cha tng nghe ni n v cht t hiu bit v

cc tro lu vn hc, cc nh vn ln trn th gii v cc nh

vn Vit nam ni ting trc cch mng, cng thm vo s

hin thc x hi nh Nam Cao, Ng Tt T hay Nguyn Cng

Hoanging dy trong nh trng.

Th ra bn hc vin min Nam ni trn t nhin ha thnh d

v hin thn ca tp ch Vn v c san Tn vn - chc cn c

nhiu thanh thiu nin khc cng ging y nh h. Ba m h

c gan ct gi th sch bo by gi b coi l : mt, phn ng,

hai, i try v ba, lc hu v, chiu theo cc ch th gi l ba

hy ny, b ro rit truy lng khp mi nh mang i t sch -

ht nh cc cuc phn th, t sch vo thi Tn Thy hong

(221-206 tcn) bn Tu, hay vo thi Quc x (1933-1945)


25

bn c. Lu Hu Phc (1921-1989), L Phng v nhng

k di trng hng Nguyn Trng Vn l cc cn s

nhng tay vo cuc ha thiu ny Si gn (2) - h by gi

chng nm chc Tng trng (LHP) v Th trng (LP) B

Thng tin Vn ha trong nh ch gi l Chnh ph Cch mng

lm thi Cng ha min Nam Vit Nam sao?

Li na, cng nn nh c ti hn 280 s Vn v Tn vn

u n ra mt bn c t thng ging 1964 n thng t 1975

v trong s ny c 90 chuyn kho cu, gii thiu cc tro

lu vn hc v cc nh vn ln Vit nam v trn th gii. 90

trn 280, ng 1 phn 3: cng lao ca th k ta son Trn

Phong Giao (1932-2005 - tn khai sanh: Trn nh Tnh, t:

Trn Phong) phi c nhn mnh y trong vic qung b

th vn ha m bo Nhn dn ca ng (cng sn) by gi gi

l vn ha n dch min Nam,.

Nh ph bnh min Bc

Sau ln u tin t chn tr li qu hng, chng ti c dp

v nc nhiu ln. Mi ln nh vy, thng c my anh ch

em ng iu H ni, thuc gii vit lch trong nc, mn

m n mi. Nu khng tht tnh mn m, th cng vi tnh

cch hiu k, t m mun gp mt, tr chuyn vi mt k nghe

ni c thi v vit, dch sch v cng tc vi my tp san

vn chng min Nam trc thng 04/1975 v nay vn

thng tr tn tri Ty.

Trong mt bui nhn m tr d tu hu ny, mt nh ph

bnh tn tui ng i bng gh v tai chng ti:

- Ti bit anh gn ba chc nm ri.

Chng ti ly lm ngc nhin ht sc. Nh ph bnh min Bc

ny sao li bit ti gn ba chc nm ri, khi m ng phng

ng, ti phng oi, cch xa nhau ngn vn dm. Sao ng

HUNH I TNG

26

li bit ti gn ba chc nm ri, khi m ng cha h t chn

ln t Php, cn chng ti th ch mi c php tr v Vit

nam my nm gn y. Tht l l lng, kh b tng tng!

Nhn thy chng ti sng st ra mt, ng bn k:

- Vo khong cui nm 1971 u nm 1972, ti theo b i

vt ranh ng qun vng Qung tr mt thi gian di (ng

vo thi k chng ta gi l ma h la). V c mt s

sch bo xut bn Si gn nh bt gp vng, ti ho hc c

ht ngay lin trang ny qua trang khc, khng b st dng no

ch no, s nh mt c hi him c. Ti cn nh mn mt,

c ngn c nghin nhiu bi vit v bn dch ca anh.

Chng hn nh, trong t Vn s ra ngy... v my s tip

theo, mt co lun rt di nhan l... k tn Trn Thin-o,

tng thut bui tranh lun gia cc nh vn Jean-Paul

Sartre, Yves Berger, Claude Simon v nh hng ca vn

chng ngh thut, cng vi cc bi tham lun ca h do anh

chuyn dch.

Tri i, sao m ng nh dai qu vy - gn mt phn t th k

qua m vn khng qun mi th, s bo, tn cc nh vn,

ti cuc tranh lun, nhan bi, bn dchTrong khi chng ti

vn l tc gi v dch gi, gp phn khng t cho my s bo

, cng nh chu, khng ti no nh ni ngn y v tng y

chi tit nh ng. Thm hi trong bng, chng ti cht hiu. Th

ra ng i. Khng i cm o, du min Bc hi chng

sung tc g, li cn phi ng gp cho chin trng min

Nam - ng khng i cm o m i mt th g khc vng bt

min Bc by gi. Bng dng tm c mt mn n tinh

thn mi l cha tng c nm trc kia, ng thy qu tht

m , ngon ngt, nn chi hng v ca n c ng li trong

tr nh cho n tn by gi.

Ri mi hai nm sau, vo khong cui nm ngoi, khi ng

tng chng ti tp tiu lun mi va ro mc, ng cn bc


27

bch, nhn mnh ch mnh l: c gi ca bn nguyt san Vn,

r di ch k. Chng t ghi nhn m hng ca tp ch.

m hng v d v

Qua hai giai thoi k trn, chng ta nhn thy m hng v d

v ca tp ch Vn v c san Tn vn di lu ti mc no. N

do u m ra? Ch cn nhc qua mi trng v phong cch

hot ng ca hai tp san ny trong thi gian cha y mi

mt nm, t 1964 ti 1975, l c th gii p trn vn cu

hi.

Tp ch Vn ra i ngay sau khi ch Dim/Nhu (1954-1963)

sp , ri trin khai cng vi c san Tn vn sut trn thi k

m chnh trng min Nam khng ngt o ln, b xo trn

hng ba, o chnh, chnh l, ri li chnh li, o chnh, nay

qun s, mai dn s, i thay nhn s cm quyn. Vy m n

khng nhng ng vng m cn pht trin ngy cng rng ri,

cho ti 30 thng T 1975 buc phi ngng hot ng. Nh

tinh thn trung lp v thi ci m, nhm ti thnh phn c

gi ham c, hiu hc v a suy ngh, tiu ch m ban bin tp

t mnh t ra cho mnh ngay t u. Phn khc, v pha

cng tc, bi v khng h b ta son quyt on bin tp tr

phi qu thp km, vn bit nhiu lc cng b s kim duyt

bt phi ct xn bng cch cng khai bi b; cn tc gi th

nhun bt u c tr mau l v sng phng.

Vo thi bui m ai ny u ch tm vo vic hoc trm chn

kn mt, hoc hi h lm tin, th c hai ngi: mt l *

Nguyn nh Vng, dm u t, qun l v iu hnh mt

tp ch thun vn hc m khng h qui ly bt k nh ch no,

v hai l * Trn Phong Giao, rt nhiu m hi hon thin

ci trng trch c giao ph l lm th k ta son (3), khng

l thuc ng hng v trng phi ngh thut no v cng

khng nhng bc trc sc p ca bt k ai. Nguyn nh

HUNH I TNG

28

Vng v Trn Phong Giao nay thnh ngi thin c, mong

rng hng hn hai ngi sm v ti min cc lc.

Chnh nh th ng c lp i vi cc tro lu thi thng v

nht l i vi chnh quyn m tp ch Vn v c san Tn vn

qui t quanh mnh hu ht cc vn gia v thc gi min Nam,

k c nhng cn b nm vng. y mi lp trng, khuynh

hu c, lng khng c, khuynh t c; y mi th h, tr c,

gi c; y mi ti nng, nghip d c, chuyn nghip c;

y mi chiu hng, c in, lng mn, t chn, siu thc,

hin thc, hin sinh, hin i v nhiu th khc na. Chnh nh

m hnh lm vn nh vy, xin nhc: c lp, ci m, khng qui

ly bt c nh ch hay trng phi no, m tp ch Vn v c

san Tn vn p ng c nhu cu khn thit ca c gi ln

tc gi by gi. ng nh h mong mun, i c mt ch

vit v c nhiu loi tc phm chiu hng khc nhau,

phong cch khc nhau, ging nam ging trung ging bc song

song vi nhau - h qu ngy th vn chng lt y hai na

t nc thi y, th vn chng c thoi mt chiu v ng

lp trng trong li n ting ni, va th thin va nht nho.

Tp ch Vn v c san Tn vn thnh cng rc r. Khng

ch trong khong thi gian thnh hnh m thi: m hng v

d v ca n n nay vn cn tn ti nh chng ta thy.

Tim tng trong lng ngi c, khn phai.

Trn Thin o

Ti liu tham kho:

- Tp ch Vn (1964-1975) Web: sachxua.net

- Nguyn Ch Kham Web: banvannghe.com


29

1) Trn Phong Giao

Trn Phong Giao Trn nh Tnh (1932-2005)

Nh vn Trn Phong Giao tn tht l Trn nh Tnh, sinh nm

1932 ti Nam nh. (Mt s ti liu khc, ghi nm 1935. Nh

bo L Phng Chi, bn tm giao vi Trn Phong Giao th cho

bit, h Trn sinh nm 1929.) Ngoi bt hiu chnh, Trn

Phong Giao, ng cn nhng bt hiu khc, nh Trn Phong,

Th Trung, M Lng Vn.

Thi tr tui, trc khi chnh thc bc vo con ng vn

chng, t ngi bit rng, ng b ng vin kho 4 Tr B Th

c. Cng kho vi nh vn Vn Quang Nguyn Quang

Tuyn, v mt s ng i ni ting khc, nh Tng Ng

Quang Trng, Bi Th Ln, L Quang Lng...

Theo li k ca nh vn Vn Quang th, kho 4 mn kho vo

thi gian hip nh Geneve c k kt. Trc khi nhn n

v, cc tn s quan c c my tun php. Mi ngi trong

s nhng ngi min Bc, b ng vin, a vo Th c

th hun, tr v H Ni thm gia nh, c nh vn Vn Quang

v Trn nh Tnh. Trc ngy phi tr li min Nam, nhn

n v, c 5 ngi chn li H Ni. Nhng ngi ny c

mt s quan i din pha nh cm quyn Cng sn mc ni.

HUNH I TNG

30

Ngi ha hn cho cc tn s quan ny chn la gia hai

gii php: Gi nguyn cp bc thiu u, hoc khng phi i

lnh na. Trong 5 ngi chn li H Ni, c Trn nh Tnh.

Nh vn Vn Quang cho bit thm, d rt thn vi Trn Phong

Giao, trong thi gian b ng vin trng b binh Th c,

nhng khi gp li h Trn Saign, Trn Phong Giao khng

h tit l nhng nm, thng chn li H Ni ca ng ra sao.

Ch bit, t nm 1960 n nm 1963, Trn Phong Giao l Th

K To Son Tin Sch, do Trung Tm Vn Bt Vit Nam ch

trng. Thi gian ny, ng cng bt tay vo vic dch mt s

tc phm vn chng, trit hc ca cc nh vn ni ting th

gii, nh Albert Camus, Jean Paul Sartre... Cng vi dch gi

Hong ng, ng dch cun tiu thuyt Con Chim Trn Tuyt

ca Paul Gallico, cng c nhiu c gi yu thch. V sng

tc, ng c cun truyn Ngi li bn cu.

Cui nm 1963, ng Nguyn nh Vng mi Trn Phong

Giao v trng nom bn nguyt san Vn, v nh xut bn

Nguyn nh Vng ng Phm Ng Lo.

Nm 1971, Trn Phong Giao ri khi chc v Th K To

Son. ng xut bn tp ch Giao im (cng l tn nh xut

bn ca ring ng) c t s th nh bn. Sau , ng c thc

hin mt vi giai phm khc na, nhng khng thnh cng.

Cui cng ng tr li cng vic dch sch v, lm Qun th th

vin i Hc Cu Long, tnh ti ngy 30 thng 4-1975.

Sau 1975, ng li Sign sng lng l, t giao tip vi ai, nht

l gii vn ngh s hi ngoi. ng t trn ngy 13 thng 4

nm 2005 v bnh ung th i trng ti nh ring khu Bnh

Ph, Qun 8, Sign, hng th 73 tui. Sau l ho tng, tro

ct ca ng c gi ti cha Tuyn Lm, thuc khu Bnh

Hng Ho.


31

Tc phm:

- Na m thc gic (tiu thuyt)

- Ngi li bn cu (truyn ngn)

- Gung my(L'engrenage) dch tc phm kch ca Jean

Paul Sartre

- S ri (Les jeux sont faits) tc phm kch ca Jean

Paul Sartre dch chung vi nh vn Nguyn Xun Hong.

- S mnh vn ngh hin i (Discours de Sude) dch

nhng bi din vn ca Albert Camus

- Lu y v Qu nh (L'exil et le royaume) tuyn truyn

ca Camus, dch chung vi V nh Lu

- Con chim trn tuyt (Snow goose) truyn ca Paul

Gallico, dch chung vi Hong ng.

- Kinh nghim i vn ca Erskine Caldwell. (dch chung

vi Nh in - Vn Ha, 2009).

Trch vn:

M hoi c m

Ly ny ta rt mi ta

Cha ung thy xt xa phn mnh

Mi ngy nao tc cn xanh

M nay bc, ginh, tha.

Rt thm ly na mi ai

Chia tay mi bn ci ngoi vn du

C xanh t mt ngn thu

Trong hi gi thong ai ru hn ngi

Chiu cui nm l vng ri

Ly ny ta rt mi ngi o xanh

Lng ma ngu, nng hong hanh

Vng ru mi l, bun tnh my tri.

Ly ny, em ca ta i!

HUNH I TNG

32

Gm qung h thm, ta mi ta sao?

Nga hng tung v tri cao

o sng xa gi vo h khng...

Lng tri git i hng chung

Quyn theo ting m mt mng qunh hiu

V ngn chiu ngn ng chiu

Vt v tri git con diu t dy

Ly ny ung na th say

Trn t hun cnh n bay v nh

Mt mnh ta ung cng ta

M hoi c m xt xa phn mnh

Mi ngy no tc cn xanh...

Khai bt u xun

Khai bt u xun g my chi

Tng mnh c ting li di hi

No ng mt km, tay run ry

lo, tuy va chm su mi!

Tui tri thin mnh tng c ngh

No ng v m thm vn b

Li thc thu m mi ch bn

By ho mt t, sung sng nh?

Ch ngha ty tu cht d dang

Nm na ph nghip kim n song

Mi ba nm qun cm bt

Ngh n Kiu thm ni b bng!

Xin hiu lng ti, hi nguyt vng:

Mu sinh h ly ca trn gian


33

Ti cn sng nh, ti cha cht,

Ch c tn xa: ct bi tan!

Tr, ru, xun tnh vn c chi

Cm ton rau mung, chng chin ngi

l phong lu nn phi gng

Sng u kim tn cng nh vui

Tng lc v gi c con nui:

Chi chim, chi cnh, hng nhn chi,

Ho kh cha mn, ru tc bc

Mi bit cao xanh chng i ngi

Tri cao my trng ngn ng tri

Ngoi hin hoa mp nhn nh ci

Th xun, nh ch, gh ng qu,

Ch ngha th-trung chn m i! (4)

u nm khai bt, , khai my,

Ru ung mm mi vn chng say,

Ngm ngi pha long men cay ng,

Hng xm hoa mai li l bay

Mt bu tm s gi v u?

Mnh mang giy trng ngn ng su,

Trc n no bit xun hay tt,

Ch bit lng ring ni qun au.

Khai bt u xun g my chi

Tm s v cng, c hu i!

khng thng nh, ng thng xt,

Hy mc ti

v

tui su mi!.

Trn Phong Giao (1990)

HUNH I TNG

34

Mt i tn tu, hy sinh cho nn vn hc min Nam, 20 nm,

nhng tnh t nm 1971 (nm ri khi vai tr Th k to son

tp ch Vn) ti nm 2005 (nm t trn) trong sut hn 30 nm

cn li ca mnh, dng nh nh mnh cha mt ln ngoi

u, mm ci vi Trn Phong Giao.

Tuy nhin, khng t nh vn tng nh ti ng vi lng tn

knh, v nh ng du dt m h bc vo s nghip vn chng

vng vng, tn tui.

Ti liu tham kho:

- Trn Phong Giao Web: dutule.com

34) Nguyn Xun Hong

Nguyn Xun Hong (1940- )

Nguyn Xun Hong sinh ngy 7 thng 7 nm 1940 ti Nha

Trang (Khnh Ha).

Thi nin thiu, ng hc trng V Tnh, Nha Trang, sau

hc trng Ptrus K, Sign.

http://vi.wikipedia.org/wiki/7_th%C3%A1ng_7http://vi.wikipedia.org/wiki/1940http://vi.wikipedia.org/wiki/Nha_Tranghttp://vi.wikipedia.org/wiki/Nha_Tranghttp://vi.wikipedia.org/wiki/Kh%C3%A1nh_H%C3%B2ahttp://vi.wikipedia.org/wiki/V%C3%B5_T%C3%A1nhhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Nha_Tranghttp://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%C6%B0%C6%A1ng_V%C4%A9nh_K%C3%BDhttp://vi.wikipedia.org/wiki/S%C3%A0i_G%C3%B2n


35

Nm 1961, ng tt nghip i hc S phm Lt, ban Trit,

ra trng ng ging dy mn Trit ti trng trung hc Ng

Quyn Bin Ha nin kha 1961-1962

T nm 1962 cho n nm 1975, ng dy ti trng Ptrus K

Sign. Ngoi ra, ng cn lm th k ta son tp ch Vn

Sign t nm 1972 n nm 1974.

Nm 1985, ng c ngi em gi bo lnh sang Hoa K v

nh c ti San Jose.

Nm 1986-1997, ng lm tng th k bo Ngi Vit Daily

News ti California.

Nm 1989- 1994, ng cn l tng th k tp ch Th k 21 ti

California thuc cng ty Ngi Vit.

Nm 1994, ng lm trong ban ch bin tp ch Vn Hc. Thng

9 nm 1996, ng lm ch nhim kim ch bt tp ch Vn,

ng thi ng lm tng th k cho bo Vit Mercury trc thuc

nht bo San Jose Mercury News ca Hoa K t thng 11 nm

1998 n thng 11 nm 2005.

Ngoi ra, ng cng tng l ging vin (lecturer) ging dy mn

Vn hc Vit Nam ng i ti i hc California-Berkeley.

Tc phm:

- M sng (1966)

- Sinh nht (1968)

- ngh trn c (tiu lun, 1971)

- Khu rng hc la (1972)

- K t o (1973)

- Bt c lc no, bt c u (ty bt, 1974)

- Ngi i trn my (1987)

http://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%C3%A0_L%E1%BA%A1thttp://vi.wikipedia.org/wiki/Tri%E1%BA%BFt_h%E1%BB%8Dchttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ng%C3%B4_Quy%E1%BB%81nhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ng%C3%B4_Quy%E1%BB%81nhttp://vi.wikipedia.org/wiki/1961http://vi.wikipedia.org/wiki/1962http://vi.wikipedia.org/wiki/S%C3%A0i_G%C3%B2nhttp://vi.wikipedia.org/wiki/S%C3%A0i_G%C3%B2nhttp://vi.wikipedia.org/wiki/1972http://vi.wikipedia.org/wiki/1974http://vi.wikipedia.org/wiki/1985http://vi.wikipedia.org/wiki/Hoa_K%E1%BB%B3http://vi.wikipedia.org/wiki/San_Josehttp://vi.wikipedia.org/wiki/1986http://vi.wikipedia.org/wiki/1997http://vi.wikipedia.org/wiki/Californiahttp://vi.wikipedia.org/wiki/1989http://vi.wikipedia.org/wiki/1994http://vi.wikipedia.org/wiki/Californiahttp://vi.wikipedia.org/wiki/1994http://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C3%A1ng_9http://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C3%A1ng_9http://vi.wikipedia.org/wiki/1996http://vi.wikipedia.org/wiki/Hoa_K%E1%BB%B3http://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C3%A1ng_11http://vi.wikipedia.org/wiki/1998http://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C3%A1ng_11http://vi.wikipedia.org/wiki/2005http://vi.wikipedia.org/wiki/V%C4%83n_h%E1%BB%8Dchttp://vi.wikipedia.org/wiki/Vi%E1%BB%87t_Namhttp://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_h%E1%BB%8Dc_California_t%E1%BA%A1i_Berkeley

HUNH I TNG

36

- Sa mc (1989)

- Cn nh ngi (tp ghi, 1989)

- Bi v rc (1996)

Trch vn:

T sch ca Trn Phong Giao

1.

Trong nh ti Si Gn hi c mt k sch nh t trn gc

lng. K sch l nhng thanh g di, bo lng, t trn nhng

vin gch xp cao theo chiu ng ca sch. Sch mi ngy

mt nhiu, k sch c chng thm cc thanh g cao ln mi,

ln gn ti trn nh. n lc khng sc cha, ti bt u

cho sch vo thng giy, ri c th nh s thng theo th t,

thng ny chng ln thng kia.

Cn nh qu nh, sch ln qua ch nm, ti nh phi ngh n

chuyn vt bt nhng cun khng cn c na. Vt nhng tic,

v tuy khng cn lc ny, nhng bit u v sau c lc cn tm

mt on, mt cu. Mt cu trch m khng c sch dn th

sao? Sch mang ra thng rc ri li mang v.

Lm cch no gi c nhng cun sch m lc ny cha

cn n? Ti hi Trn Phong Giao, lc l th k to son t

Vn, cch gii quyt nhng cun sch ca ti. Anh hi li ti:

Cu lm sao th? C chuyn g vy? Chng c chuyn g ht.

Ti ni vi anh l ti cn thanh ton mi th trc nht l sch

v.

2.

Trn Phong Giao l mt ngi to ln, vm v, khun mt hi

lnh v t khi ci.


37

Vi nhng ngi mi gp anh ln u d cm thy kh chu v

ci v nh l hi knh kiu th ca anh. Tht ra, anh ch

lnh vi ngi l trong giao t bui u, nhng quen anh lu

mi thy anh l ngi rt t t v nng nhit. Ti khng bit

nhng th k to son cc tp ch vn hc khc th no, ch

vi Trn Phong Giao ti c th ni anh l mt th k to son

c sc nht. Hi bo th, v kht khe, c v nh anh ch tin

vo nhng ti nng c xc nhn, nhng khng phi v th

m anh khng sn sng m tay ra n nhn nhng ngi vit

mi.

Cch y vi nm, mt tnh c may mn ti c nh bnh

lun thi cuc-kinh t gia Nguyn Xun Ngha gi tng my s

bo Vn c trc nm 1975, trong c s 164, ra ngy 15

thng Mi, 1970, i Gia Ma Thu / Tuyn tp nhng cy

bt tr.

Nh tn gi ca n, y l mt s bo Trn Phong Giao thc

hin, dnh ring cho nhng ngi mi n vi Vn. Mi t

ngi v tranh ba: ho s H c Ngc. V tt nhin ci mi

chnh l t nhng ngi lm th vit vn: L Vn Thin, ng

Tn Ti, Kinh Dng Vng, Nguyn ng-Thai, Nguyn

L-Uyn, Hong Ngc Chu, H Minh Dng, Lc-V,

Mng-Mn, Hoi Tuyt Trang, Phm Ngc L, Nguyn

Lng V, Nguyn Vn Ngc, L Min Tng, Phm Thanh

Chng.

Ti khng bit trong s nhng ngi vit trn s bo ny [cch

y 35 nm] ai cn ai mt, ai vn cm bt v ai thay tn

i h i ngh, nhng ti bit t ra chng ta cn Kinh Dng

Vng [ca truyn ngn, k Dung Nham khi lm th, v Rng

khi v], H Minh Dng vn cn sng tc mnh m ngoi nc,

[Nguyn Lng V va cho in tp th mi ti hi ngoi,

California, 2009 - v trong nc vn cn Mng Mn va mi

cho xut bn tp th lc bt Du Khc, Si gn, 2008]. Trong

HUNH I TNG

38

th to son, Trn Phong Giao thng bo s cn thc hin

thm nhiu s bo vi nhng ngi vit mi khc.

Ti khng nh sau s ny anh cn lm thm c bao nhiu s

gii thiu ngi vit mi, nhng trong mc hp th ti c

c c nhiu ngi hin c tn tui trong lng vn trong

nc. Nh Khu Vit Trng l mt. T Vn thi Trn Phong

Giao thc s lm sng dy mt am m ch ngha ca nhiu

ngi vit tr. Trong thi gian lm t Vn, Trn Phong Giao

thc hin nhiu s c bit khng nhng v cc nh vn nh

th tin chin hay ng i m cn gii thiu nhiu khun

mt vn hc ng i th gii.

Khng m ng v khai ph nh Sng To, khng bt mt

vi li trnh by ngh thut v tr trung nh Khi Hnh, Thi

Tp, nhng Vn c c mt ch ng ng tin cy nh th

k to son Trn Phong Giao.

3.

Trn Phong Giao l ngi kho hi bi ngi vit v i x

kho sau khi ng bi. Trong ngn ko anh bao gi cng c

sn nhiu bi cho vi s bo. Cha k, anh cn t bi cho

nhng s chuyn t c su thng n mt nm trc. C th

ni, tp ch Vn thi Trn Phong Giao l mt tp ch vn

chng hi c in v c bitt li chnh t nht, bi v

trc ht anh l ngi cn trng, chm sc tng ch, tng cu,

tng trang bi, v sau na v anh cn c mt ngi ph t cn

mn t m, gii chnh t ng vng: m Gia Tun. a bi cho

Trn Phong Giao, ngi vit c th yn tm nhiu mt: bi

khng b sai li chnh t v, tin nhun bt c ngay sau khi bo

ra.

Ti nh anh i chic mobylette c, mt chic xe xu x, nh

khi tn v my ku hi to, chn i dp thng hn i giy, o

s mi ngn tay b ra ngoi. Trn Phong Giao t ci v hi


39

nghim. Tuy vy cn ghi nhn, thi lm t Vn anh cng b

nhiu trn ng nng. Nh mt ln vi thi s Nguyn Sa, v

mt ln vi nhng c gi min Trung. qun Ci Cha, bn

ti: Hunh Phan Anh, Nguyn nh Ton, Nguyn Nht Dut,

ng Phng Qun, i khi vn cp n anh nh mt

ti. Tuy vy, ti vn ngh, c mt ng th k to son nh

Trn Phong Giao, b gi ch nhim Nguyn nh Vng

yn tm lm.

Th nhng, nm 1972, khng hiu v l do g lm cho hai

ng ch nhim v ng th k to son cm khng lnh, canh

khng ngt na. Trn Phong Giao phi o ra i. Anh ng ra

lm mt tp ch khc, t Chnh Vn vi nh vn Nguyn Mnh

Cn. Nh th Vin Linh ni anh em lc rt tic, phi chi

Trn Phong Giao lm mt t ging nh t Vn c l anh thnh

cng ngay. T Chnh Vn ch sng n s th hai th chia tay.

l thi gian ng Nguyn nh Vng ko ti v vi t Vn

thay ch Trn Phong Giao. Li ngh ca b gi Nguyn

nh Vng lm ti phn vn v ngh ngi. Thi gian ngoi

gi dy hc Petrus Trng Vnh K, ti c nhn li dy thm

nhiu trng t thc khc nh Vn Hc ca anh ch Nguyn

Sa, Trng Sn ca Nguyn S T. V trong nhng giy pht

d tha him hoi, ti vn la c qun c ph nhiu hn lp

hc, ti no ti cng ngi Ch i vi T K, Tn Tht

Trung Ngha, L Tn Lc nhiu hn nm nh. Nhng trn tt

c cc bn ti, ng Vng l ngi lo cho ti nhiu th kh

khn trong i sng m ti ang vp phi.

Ti gi ng Vng l b gi ca ti v qu tht khng ai b

th gi v tnh cm nhiu cho ti nh ng, mc d sc kho

ng trong thi gian ny khng cn nh xa. Ti l ngi

chu n ng qu nhiu. Nhng tnh cm m ti c vi Trn

Phong Giao cng ln khng km. Ti hi Trn Phong Giao

v li mi ca ng Nguyn nh Vng, anh ni th cu c

nhn li i. Ti sao? Ti hi, anh tr li chng l cu c i

HUNH I TNG

40

dy hc sut i sao? B bt gi i dy i! Vit na i! Ti

bit gia nh cu c chuyn khng vui, th thay i khng kh

coi sao? Nhng anh s khng gin ti ch? Ti sao? Anh

hi ngc li ti. V t nhin, mt bui sng Ch Nht, Trn

Phong Giao n nh ti, hi: C i c ph khng? i vi

ti y l mt iu l.

Trn Phong Giao t khi c ph, anh ch thch ru v l ngi

bit thng thc ru ngon mc d anh khng phi l tay

nhu. Anh cng khng c tt l la u ng x ch nh ti.

Ti tr li i th i. Anh ng gia nh nhn quanh. Nh ti

cht m nh cu coi b cn cht hn. Sch bo u ht ri?

Ti ch tay ln gc lng. Trn ! Khng cn ch nm na.

Ci phng khch ny ban m dng chic lambretta ca cu

vn cn c th mt t sch nh y. Trn Phong Giao ch

ni khi khi. Chng ti ra qun Ci Cha. Ti gi c ph,

nhng anh ch ung mt hp v xin li c chuyn phi i.

Chiu ti khi ti v ti nh thy c g l. Chic lambretta ca

ti khng cn ch u. Ti thy mt t sch bng g nh vc

ni bng c ca knh k st vch phng khch. Trong t ch c

mt cun sch, bn dch bi din vn nhn gii Nobel vn

chng ca Albert Camus. Ngi dch: Trn Phong Giao. Ti

bit anh s khng gin ti, nu ti nhn li b gi Nguyn

nh Vng v lm t Vn.

Sau ti dn nh, nhiu th cng knh phi b li. Tuy vy,

ti khng qun mang theo t sch Trn Phong Giao cho. Cn

nh Khu M Lng cn nh m b gi Nguyn nh

Vng dnh cho ti khi ti v nhn vai th k to son Vn

sch cht y t. V cun S Mnh Vn Ngh in bi din t

Nobel ca Albert Camus do Trn Phong Giao dch, khng bao

gi thay i v tr.

Thi gian ny ti rt t khi gp anh.


41

B gi Nguyn nh Vng thi gian ny sc kho sa st

nng. Bo Vn t bn nguyt san chuyn qua Giai Phm v

khng nh s. Ti bn rn vi chuyn nh trng nhiu hn

trc, nht l sau ngy B Gi ra i vo ngy 31.3.1974. S

bo Tng M Nguyn nh Vng pht hnh ngy 2 thng

Nm, 1974, Mai Tho v ti chia nhau vit bi v mi ngi

vit. cng l s bo sau cng ti ngi vi Vn. Sau ti

dnh ton thi gian cho nh trng.

Mi ngy, ti vn chm tay vo t sch Trn Phong Giao. Cho

ti ngy 30 thng T, 1975, t sch Trn Phong Giao b mt

trn hng thy cun tri ht, bt k l t in hay sch

trit hc, l sch bin kho hay l lun nghin cu ph bnh

vn hc. C sch l ngi ta tch thu tut lut cho chc n.

Sch c nhng ngi tr tui hng hi, cung nhit, in

cung a xe ba gc n ch i nh ch xc cht ca nhng

ti . Ci tnh cm vt tay ny nhng tay kia ly li ngy xa

khng cn na. Cn nh nh ca ti t nhin trng tri gn

gng mt cch ng s.

Cun S Mnh Vn Ngh ca Albert Camus, bn dch ca

Trn Phong Giao cng khng cn ng nhin v u c

ti cng trng rng nh ci t sch trng trn kia.

Th ri nhng nm thng sau, ch tri sch c dn dn xut

hin ri rc nhiu ni Si Gn. Ti nh mt hm i trn con

ng Bi Quang Chiu, xem sch c, bt ng thy sch

Thanh Tm Tuyn, Nguyn nh Ton, Mai Tho, Don Quc

S, Tho Trng, Trng Dng, Nh Ca, Nguyn Thu Long

v nhiu tc gi khc ca Si Gn.

Ti tha v mt cun ng ba da tng nm trong t sch

ca ti trc y, cun Ltre et le Nant ca Jean-Paul

Sartre trang u c my ghi ch ca gio s Linh Mc Alexis

Cras vit cho ti trong nhng ngy ti hc i hc Dalat. Ti

HUNH I TNG

42

mun gi ch vit ca Cha Cras nh mt k nim. C iu l

ti vn khng tm thy cun Trn Phong Giao dch bi din

vn ca Albert Camus.

Mi nm li trong nc ti cha mt ln gp li Trn

Phong Giao. V mc d mi nm sau ngy xa qu ti c i

ln gi qu cho anh nhng ch l nhng mn qu khng ng

k. Mi y, ti hi nh vn Trng Dng c phi ch l ngi

vn thng lin lc v gip Trn Phong Giao nhiu trong

thi gian anh y cn sng khng. Ch ni chuyn y khng

snh g vi lng tt anh y gip gia nh ch u. Ch l

Trng Dng cn mt ngi anh li Sign sau 75, khi nghe

tin anh ca ch b stroke, Trn Phong Giao n thm v gii

thiu bc s Ng Th Vinh n chm sc thuc men. V khi

ngi anh ca Trng Dng qua i, chnh Trn Phong Giao

nh in bo tin cho gia nh Trng Dng bit. Ch ni

chnh ti mi l ngi bit n anh y. Tuy mun mng,

nhng ti vn mun ni tm bit Trn Phong Giao! v thm

mt li cm n bn Ng Th Vinh ca chng ta.

Ti nh li thi gian lm bo Ngi Vit Nam Cali d lng

thp khng nui sng gia nh, thng no ti cng trch

trong s lng t oi ca mnh gi cho cc bn thuyn nhn

tri t nn Bataan Phi Lut Tn vi ba chc m kim. Nhng

ngi thiu may mn, n o trc ti c my nm m vn

cha thy tn trn list nh c. Ti thy mnh lm nh th l

ng thi, nhng by gi ngh li thy mnh c phn t bc vi

Trn Phong Giao. L ra, ti phi nn gip anh nhiu hn ai ht,

mc d nhng th anh vit cho ti khng h h ra mt li than

th.

Cho n mt bui sm thc dy m email thy th ng Tin.

Mt dng ch ngn trn ci email gi chung cho cc bn quen.

Trn Phong Giao ra i. Rt t chi tit v Trn Phong Giao.

Ti nh Trn Th NgH. tc gi Nh C Ca Kho Tri

Si gn cho mt bi v anh. Ch vit mt hi c v ln u a


43

sng tc ca mnh cho Trn Phong Giao. Mt tip xc kh chu

ca ng th k to son vi mt ngi vit mi l mt n

tng cn li hi lu vi Trn th NgH.

3 bis.

Mi y, nhn son li nhng thng sch bo c, ti tm thy

l th ca Trn Phong Giao. Th ngy 27/1/95, vit t Si

gn gi cho ti thnh ph Garden Grove, Qun Cam,

California, anh bo cho ti mt tin bun l nh anh b chy

[nh] khi bc c hai chn qua tui su-mi (i ci tui

tun thi!) ti nhng tng b gc lun. No ng cn gng

dy c. i phi chng gy nhng vn l i. V ng thi

anh cng bo cho ti mt tin vui l anh lm xong cun t

in v thnh ng ting Anh. Nhng, anh vit thm [l]m t

in th, bn d bit y, i di. Trn Phong Giao cng nhc

chuyn c [S]c nh, c ln Hunh Phan Anh i ung bia

lon. Hi sao sang th? p, y c thng bn nh v thm qu,

nhng ti Bangkok li quay v. Hnh nh n rt. C iu,

trc khi v n c nh chuyn cho moa t tin cm: chu bia

hm nay. Kh tht, phi chi hn i ru

Trn Phong Giao lun l ngi d ng vi bia. Anh ch thch

ru v phi l ru ngon. Th anh k thm l trn k ru

nh anh mi c ba chai: Cutty Sark, the famous Grouse v

Grand Macnish. Phi chi c cc bn y nghing bu

m hi th vui bit my! V Trn Phong Giao nhc ti bn b

ang M: M l, bn , h ung Chivas Regal l nh c

Mc . ung X.O. l nh Thu Vng*, ung Back and White

l nh c Tho Mai** c xanh t mt, nh V.K.K***.,

Trn Phong Giao cho ti bit anh mun bin th v c th

ca Trng Dng, Nguyn Quang Hin, Ng Th Vinh,

nhng khng bit cc bn c cn ch c khng?

HUNH I TNG

44

Cui th, anh vit: Bn thn ti, vit c cnh th di nh

th ny cng l chuyn him hoi ri y, v Trn Phong Giao

kt thc bng 4 cu th:

Su mi lm tui ri y h?

Sng v chn cu nghe xn xang.

t tay ngi m, gi? u c!

Mt tui tri cho: mt tui vng.

Cho d c sng mn, sng thm, cng vn l sng. V cn

sng l cn thng, cn nh, cn rt thm ly na m khng

bit mi ai.

Trn Phong Giao khng qun bn b c d trong hon cnh

no, v bn b anh khi nhc ti t Vn, khng ai l khng nh

ti anh

4.

M chuyn mua mt t sch g c nh vc ni c vn u

phi l chuyn kh. Tm cho n mt ch trong phng khch

hay phng lm vic, thm ch trong phng ng cng l chuyn

d nh tr bn tay. Ti c nhiu k sch nh th, nhng ci

linh hn t sch Trn Phong Giao ti khng tm ra.

Ti mun ni li tm bit anh. V ni li cm n ngi xy

dng cho t Vn c mt ch ng trong tr nh chng ta!

NGUYN XUN HONG

* Nhc s Cung Tin

**Nh vn Mai Tho

*** Kch tc gia V Khc Khoan

Tuy l mt nh vn ni ting ca min Nam t nhng nm cui

thp nin 60, nhng Nguyn Xun Hong li l nh vn c t


45

tc phm nht, so vi nhng ngi cng thi hoc xut hin

sau ng mt vi nm, nh Nguyn Mng Gic, Phan Nht

Nam, Cung Tch Bin,...Bi v, mi tc phm, vi Nguyn

Xun Hong, l mt cng trnh vn chng tng hp hai yu

tnh: Cch vit hay k thut vit v, khng kh truyn.

Ti liu tham kho:

- Nguyn Xun Hong Web: vi.wikipedia.org

- Nguyn Xun Hong Web: damau.org

Hng ng: ng b nh ph bnh vn hc Nguyn Vy Khanh,

hai con trai ca nh vn Nguyn Xun Hong, nh vn Nguyn

Xun Hong, Song Thao.

Hng ngi: ng b nh bo Trng K, nh vn Trang Chu,

nh th Lu Nguyn, nh th Bc Phong.

HUNH I TNG

46

3) T Ku

T Ku Trn c Uyn (1937-2004)

T Ku tn tht l Nguyn Huy Nhin, sinh nm 1937 ti Sn

Ty.

Nm 1954 di c vo Nam, ng i tn l Trn c Uyn. ng

sng Sign lm bo, l mt nh th tro phng ni ting

trc 1975.

Ngoi th tro phng, th tnh , ng cn dch mt s truyn

ngn v th nc ngoi.

Sau 30 thng 4 nm 1975, Thi s T Ku Trn c Uyn, nh

vn Trng T cng Phm Trn Anh Trng ty Hnh Chnh

kim Qun c Trung tm Hun luyn v Tu nghip cng chc

tnh Lm ng, thnh lp Mt trn Ngi Vit T do Dit

cng Phc quc, nm 1977, Phm Trn Anh v ng b bt a

ra ta n Lm ng xt x, ng b kt n t, i ci to trn

mi nm mi c tr t do.

Trn c Uyn sng Blao vng cao nguyn gn Lt.


47

Nhng ngy cui i, ng b chng Alzheimer (bnh mt tr

nh), l ni kh cho gia nh, nhng cng l may mn cho

chnh ng. V khng ai t ra m th xc hoc trong tm hn

khng b thng tn, v nu qun c nh ng s t au kh ,

b dy v hn.

Nhng ngy u thng 4 nm 2002 bnh ng cng trm trng,

gia nh a ng v Sign v ng trt hi th cui cng ti

Sign, th 67 tui. trong k c ngy xa

Th gi m

Mi mt nm thng cha, nh m

Bit rng cha v me. cn khng?

Sn Ty t con i bit

La c xanh chng nhng cnh ng?

Con vo Nam, nm mi ba tui

Hn ging nh cy sy yu mm

Thn ging nh l ri u sui

Theo nc ngun chy sut trong m!

V giang h sm nn long ong

Thua thit trm ng vn chng xong

Vic hc d dang, nh cng b

Sut i dt nt ging nh ngng!

Cn tin g na tng lai

Cm o bao nm lung mit mi!

Ln n bon chen khng kp th

Nhiu khi ti thn mt con trai!

Con m ngy nay tin b nhanh

Vn sinh k dy khn lnh

i khi ch k m bn tin

Th on s s tp lnh!

HUNH I TNG

48

Con m by gi bit vit vn

Bit dng ngi bt kim cm n!

ng cay vt ln cng thin h

Tin bc tranh nhau tht nhc nhn!

Thi m cha cng ng hy vng

C cm bng: con, ht mu ri

C coi con tri khng cho sng

Lc oe oe va mi cho i!

Ngh n qu hng bun tht rut

Bit bao lu con mi c v?

Bit bao gi i con tu sut

Bc vi Nam m ta vai k?

Mi mt nm thng cha, nh m

Bit rng cha v m cn khng?

H hng thn thuc ra sao nh?

nh ni Ba V sp chm ng!

T Ku Ti

Ti bun ti ht nghe chi

Ngun cn mu chy trm li th than

Nhn ra cnh ph iu tn

Soi gng ngi ng da vng xanh xao

Ni su lp lp n cao

Hn bay cha bit phng no gh thm

Di tri chim m tm

Mt khng gian hp ti nm b thn

L kh mng bic tha dn

Tui xun nhnh mc i vn chim bao.

V 1

Ngi hi v anh u


49

Ta p khng m c

Ta p khng m c

Nhn gian di tri su

T t nm trong m

Li hi con anh u

Ta ci ang b sa

Thong su chc nm sau

N thnh ng c

Li hi nay i u

Ni vui khng thiu ch

Hy c i trn ng

Ct ting ca cng gi.

V 2

Ni cao cht vt tri cao rng

Ta nm mnh ln vt ngn cao

Bng thy di chn my ni sng

Tng ngng u tay vi c sao

Ta ngao du khoi t v cng

Trng ln dy n t kh rng

Gi lng nghe lng thng bn hu

Bit gp nhau chng gi lm chung

Vi cnh chim m xoi vi vng

Quanh mnh trng la nn mnh mng

Nm y i c nghe tri rng

Nghe c chiu su ca sc khng

Ti liu tham kho:

- Trn c Uyn Web: my.opera.com

- Trn c Uyn Web: diendannguoidanvietnam.com

HUNH I TNG

50

4) Trn Thin o

Trn Thin o (1933- )

Trn Thin o sinh nm 1933 ti Gia nh, l mt trong

nhng cy bt chnh ca Bn nguyt san Vn, c san Vn,

nguyt san Vn v Tn Vn, ng cn c bt hiu khc l Trn

Mai Lan v M Lng Vn (tn chung vi nhiu nh vn khc)

l mt trong nhng cy bt chnh ca Tp ch Vn.

Nm 1950, ng sang Php du hc ri nh c lun Php v

Anh, ng l nh gio, sng vi ngh dy hc Php v

tham d vo sinh hot vn ha trong nc, c bit v dch

thut v ph bnh.

Trn Thin o trong ban ch bin cc tp ch: Bn nguyt

san Vn, nguyt san Vn, nguyt san Tn Vn, cng tc vi

cc tp ch Bch Khoa, tun bo Ngh Thut...

Tr li cho cu hi ca b Thy Khu phng vn trn i RFI:

Ring anh, anh nghing hn v pha gii thiu v dch cc tc


51

gi hin sinh nh J.P. Sartre, Simone de Beauvoir v Albert

Camus. ti sao anh li la chn nh th?

Trn Thin o tr li cu hi trn cng vch cho chng ta

thy, ng n vi c gi vn nh th no: Tht tnh m ni,

khng phi chnh ti tch cc chn trong s tc gi thuc

nhiu trng phi khc nhau, cc nh vn hin sinh gii

thiu h vi c gi Vit Nam. Mi s din bin phn ln l do

thi th, cn phn quyt nh c nhn xt ra rt nh. Ti khng

thy c cht mc cm no th nhn nh vy, xa nay t c anh

hng to nn thi th, m ngc li th nhiu.

S l by gi trit thuyt hin sinh xut hin nh tro lu vn

hc thnh hnh mt cch c th bo l hng hn nh Ty u

v c bit Php. Nh ti nng nhiu mt ca my tc gi

Thy Khu va nhc ti trong cu hi, nh Jean Paul Sartre,

Albert Camus, Simone de Beauvoir v nhiu na. Cc nh vn

ng nhin chim lnh mi hot ng, chi phi mi

lnh vc bo ch, truyn thng trong hu ht mi ngnh x hi,

chnh tr, ngh thut. Ring trong a ht vn hc, u u

cng thy bng dng ca h: lun thuyt, tiu thuyt, truyn

k, kch ni, phim nh n c thi ca v hi ha. Ti b li cun

theo cn bo vn hc .

C th hn, ti tnh c gp c mt dp may. u h nm

1964, ti i ngh vng Provence, min Nam nc Php, ng

vo khong thnh ph Arles ng t chc Hi din ma h.

Th l ti i d sut my ngy m rng v c bit, d bui

trnh din v kch ni ting Les Mouches ca Jean-Paul Sartre.

Ngay sau , ti vit bi tng thut di dng mt bc th

di gi cho Trn Phong Giao, ng lin trn bn nguyt san

Vn.

Bi ny c c gi thch th, bt gp ting ni thn

thit v xc tht ca k chnh mt mnh, tai mnh nghe thy

s vic k li, ch khng cp nht trn bo, trn sch.

HUNH I TNG

52

T ti tip tc di theo con ng vch sn, nghim

chnh, trung thc, chnh xc. khi ph lng c gi v nht

l, khi ph lng chnh mnh. V cng t , ti bt tay vo

vic gii thiu cc tc gi hin sinh bng chnh tc phm ca

h, ngha l va gii thiu, va phin dch v ch gii tng

tn cc tc phm ny. V phn khc, cng khng b dp vit

tiu lun v ph bnh.

Tc phm:

- Cu Hong Con (Le petit prince) ca Saint Exupry,

- Giao Cm (Noces) ca Albert Camus,

- B Tri V B Mt (L'envers et l'endroit) ca Albert

Camus,

- Sa a (La chute) ca Albert Camus,

- Kn Ca (Huis Clos) ca Jean Paul Sartre,

- Phn u Cho Mt Nn Tiu Thuyt Mi (Pour un

nouveau roman) ca Alain Robbe Grillet,

- Im Lng Ca Bin C (Le silence de la mer) ca Jean

Bruller Vercors,

- Zadig ca Voltaire,

- Ao Qu (La mare au diable) ca George Sand,

- The stream of consciousness inVirginia Woolf's novels

(c Thoi Ni Tm Trong Tiu Thuyt) ca Virginia

Woolf)

- Tiu Lun V Ph Bnh (in xong, cha pht hnh th xy

ra bin c thng 4/75. Ton b mt tch)

Trch vn:

Dch lon

Chng ti xin mn ch "dch lon" ca b hay ng H Thc

Lang ch tnh trng dch thut trong nc hin thi.

Mt tnh trng cn phi bo ng, m chng ti cng nhiu


53

ln ln ting min Nam trc kia v sau ny trong c nc

my nm gn y (xem cc bi lin quan trong tp sch). Vy

m cho ti nay, hn na th k qua, vn chng thy c mt

cht hiu qu no; ngnh dch thut vn cn ang trong tnh

trng ng ngi. V sao vy?

V rng a s dch gi, xt qua cc cng trnh ca h, t ra rt

km v ngn ng h chuyn dch, km hiu bit vn ho, km

c ting m . Li c khi khng dch thng t nguyn ng m

qua mt bn dch ting khc. Ngoi my nguyn c va k,

cn c mt l do su xa na. l vic cc nhn vin c

Nh xut bn v Cng ty vn ho v truyn thng giao ph

trng trch duyt xt cc dch phm sp c n hnh li

thng l hng dch gi m trnh vn ho v hiu bit ngoi

ng cha tm mc cn thit. V Cng ty Nh Nam va ri,

sau lot bi cc bo chng minh trnh thp km ca dch

gi, ly quyt nh thu hi v lp hi ng thm nh bn dch

Bn v vng t ca Trng ban dch thut do chnh mnh

b nhim, l trng hp in hnh.

Hng u bp ni trn, tic thay, thng khi li ho thnh tm

bnh phong chc sn, ngn chn nhng li l bo ng c c

h thp thanh th rm ca h. Chng ta hiu ti sao i a s

cc bi bo ng ch c ng ti trn mng v qua truyn

thanh. Xin n c hai th d c th m nn nhn trc din

chnh l k k tn di bi ny.

CHUYN U

Vo khong cui thp nin 60 th k trc, tc phm u tay

ca nh vn ly khai Tip Khc Milan Kundera c nh th

Louis Aragon (1897-1982) qua mt cng an mang v Php,

cho chuyn dch ri xut bn di nhan ting Php l La

Plaisanterie (Tr a - 1969). Tc phm t co chnh sch m

dn v hnh vi la bp ca mt s nh lnh o nc Cng ho

X hi ch ngha Tip khc thi y, c gii ph bnh khen

ngi v c gi a thch trong bu kh chin tranh lnh. Tip

HUNH I TNG

54

theo l my tc phm Php dch La Vie est ailleurs (Cuc sng

khng y), Le Livre du rire et de iou bli (ci ct v qun

lng), Llmmortalit (Bt t), khin tc gi, by gi khng

c xut bn sch ca mnh trong nc v cha c php

xut ngoi, phi ma mai ln ting t tro, gi mnh l mt

th nh vn Php qu tnh qui l l vit bng ting Tip.

Cho ti nm 1975, ng mi c php di c sang Php. Nhp

quc tch nc ny nm 1981, ri ny bin mnh thnh mt

nh vn Php, vt b ting m ni tip s nghip vn

chng ca mnh bng ting Php. Cc tc phm thc hin

tham vng ny gm: La Lenteur (Chm ri), Lledentit

(Nguyn bn) v Llgnorance (Lc lng) ln lt ra i.

c ba tc phm vit thng bng ting Php vay mn, chng

ti nhn thy ngay ngn ng v bt php y xem ra ht sc

ngng nghu, qu qut, thiu mu: tc gi khng ngng t duy

theo li bm sinh ri pht biu qua m ngn ng cha thun.

Khin chng ti khng khi nhi thm li t tro trc kia ca

ng s, ngha l mt th nh vn Tip qu tnh qui l l

vit bng ting Php. Vy m cng c khng t ph bnh gia

Php ha nhau ca tng, l i nhng nhn xt khng my tt

lnh nhng rt chnh xc m chng ti va nhc trn y. Ri

ba tc phm Bt t, Chm ri v Nguyn bn ca ng do Ngn

Xuyn chuyn dch - cun u dch theo bn ting Nga, hai

cun sau theo nguyn bn ting Php (Nh xut bn Vn hc

lin kt vi Trung tm Vn ho Ngn ng ng Ty, 1999)

c pht hnh. Vi bi gii thiu ca c Milan Kundera ca

Nguyn Ngc, cng ht li khen ngi: c cc tiu thuyt

ca Kundera, chng ta thng gp rt nhiu nhng on trit

lun, thm ch c th ni kt cu cc tiu thuyt ca ng l s

xen k lin tc gia phn truyn k vi nhng phn trit lun.

Vy m vn cc k li cun.

Trong bi Nh vn gin hn (xem bi trong tp sch) bn ti t

cch v phng thc lm vn ca Milan Kundera, chng ti c

trch li thng dn, km theo cu hi: Vy m vn cc k li


55

cun. Tht vy chng? Li cui mt thnh phn c gi no,

cn i a s c gi tiu thuyt th sao? Gi cho mt t bo

c nhiu c gi H Ni, bi b t chi, du chng ti l cng

tc vin thng trc. Hi: l do? p: ng chm. Mi hay

chng ti v tnh ng chm nhng hai thn tng cng

mt lc, dch gi v ngi gii thiu, du cu hi chng hm

cha mt li xc phm no.

CHUYN TH HAI

Cui nm 2006, dch gi Nguyn nh Thnh nh chng ti

xem qua bn tho bn dch cun T s h cu ca ric -

Emmanuel Schmtt, nhan l La Part de lautre (phn kia ca

hn ta) m ng chuyn thnh Na kia ca Hitler. Mt cch

chnh xc: na kia th hin nhn vt h cu Adolf H., cn

Hitler, th l nhn vt lch s c tht, c hai ng lt hin din

trong nhan v th vai thng sut ni dung. Dch phm Na

kia ca Hitler (Nxb Hi Nh vn, lin kt vi cng ty Nh

Nam) c Hi Nh vn H Ni tng gii dch thut 2008,

vt qua cng trnh ca hai dch gi khc.

C iu l ban gim kho Hi Nh vn H Ni ln c gi u

d rng, n phm h cm trong tay thiu hn my trang Li

bt, m l ra n phi c. L bi, trong my trang ny, qua

nguyn tc v bn dch, chng ti ngn gn nu ln: 1)

phong cch ca dch gi trong cng trnh chuyn ng tc phm

v, ng thi, 2) thi khim tn thit yu m ngi dch no

cng phi chng t trong dch phm ca mnh, xin trch:

Mt trong nhng nguyn c lm cho sch dch ti, y ngp

hin nay trn th trng ch ngha nc ta, m ng Hong

Hng vch ra l dch u. Chng kin dch gi thc hin cng

trnh chuyn ng tp sch, chng ti xin oan chc rng

ng s khng mc phi li - bao nhiu ln nghe ng

trn tr v mt ch, mt cu, mt on, sn tm ci m gii

dch thut Php gi l le mot juste (dng ch cho ng - khng

HUNH I TNG

56

n l t in) cho hp vi mch vn, vi tnh hung, vi hot

cnh, vi nhn vt v vi nhiu th khc na. Nm di kinh

nghim cho php chng ti khng nh y l tc phong hng

u m ngi dch phi tun th, khng th bn dch s mang

v ng ngh, ty chng ra ty, m ta cng chng ra ta - tt

nhin l ng thi cng phi thng tho ngoi ng m mnh

mun chuyn dch v ting nc nh.

Nhng trn tr ni trn ca ng biu hin mt thi khim

nhng; c cng phc v tc gi, ch khng phc v chnh

mnh. V bit r trnh ca mnh, khng b nhng li tng

bc xu thi nh lc phn on - nh trong trng hp dch

gi n chng ngi xng mnh l vedette de Hanoi, l minh

tinh H Ni, trong mt a DVD t mnh ca tng mnh. Bng

khng th, trong tnh trng tt p nht, dch phm c c bin

thnh ci m ngy xa gii ph bnh Php gi ma l les belles

infidels, l tnh lang bi bc, ch cc bn dch rng hay th tht

l hay nhng khng chnh xc.

C tt git mnh chng? Ta mt s bi thm nh trnh

hiu bit ngoi ng, quc ng v vn ho thp km v tnh kh

t kiu bng bc ca ng s chng minh a posteriori (v

sau) cho cu hi (1). Th nn Trng ban Dch thut Cng ty

Nh Nam ng nhin i dch gi phi gt b my trang Li

bt, nu mun dch phm Na kia ca Hitler c chp nhn -

ni trnh rng bi khng ph hp. Gp thi th, dch gi nh

th thi phi th, dch phm u tay ca mnh c ra mt.

V trng gii.

DCH GI L TNG

Tr ln trn l nhng nguyn c, ni chung, v vn khin

cho tnh trng dch thut cho ti nay thiu cht lng ti mc

cn phi khn thit bo ng. Nhng nguyn c , xin nhc,

l: 1) trnh ngoi ng, vn ho, quc ng thp km, 2) bn

dch khng da trn nguyn ng m trn mt bn dch khc, 3)


57

tnh kh t kiu t i, khoe ti, khng bit nh lng tm

mc hiu bit ca mnh, 4) tinh thn b phi trnh ng chm

v ha nhau tng bc, 5) sch dch thuc loi n khch, bt k

hay d, 6) ngn chn phn hi bt li cho mnh V chc cn

nhiu l do khc m chng ti khng kin nhn v tr lc

vch ra.

Nhng chng ta khng th v vy m b qua mt kha cnh

chng ti cho l cn bn, lm nn cho mi dch phm tht s

hon ho, nhng li t khi c nhc ti: s ng nht tinh

thn v bt php gia dch gi vi tc gi. Bi cho du dch

gi 1) c kh nng trnh khi cc li dch thut thng tnh,

2) ly lm hnh din xng ngn rng dch phm thc hin

thy u m nt du n ca mnh, 3) t cao mnh l ng

tc gi vi tc gi nguyn tc - cho du bn dch c tri chy,

xui cho mt mi n my, th, trn thc t, n vn cha t

n ch tuyt xo, nu nh khng c thc hin trong tinh

thn ho ng ni trn. V sao vy? V dch gi l k ng

nhin t nguyn lm mt th n l c th. Ni cch khc, hn

ch t do trung thnh, truyt i trung thnh, ngha l phi bm

st gt, t chn mnh vo ng du chn ca tc gi, khng

chch choc, chch ng, chch hng. Ht mt tm knh

phn chiu dng ng trc mt mnh, ht con kh m phng

ng tc ca tc gi. Khng ch y chang dng dp bn ngoi

m cn c ni tm.

Tht vy, khi bt tay vo vic, dch gi cn gt b mi c tnh

v t thi ca mnh - vn bit y l mt ng tc chng d

dng cht no. Hu dnh c ni lc cho vic nhp vo thn tr

v tm tr ca tc gi: ngoi ch bn dch phi xut hin nh

mt tc phm vit thng bng ting Vit, dch gi ng thi

cn phi tn trng bt php v vn phong ca tc gi, th loi

v nhp iu ca tc phm - tn trng ngay c nhng ch sai

st, thiu mch lc, qu d. u phi nh vn no, tuyt tc

no cng trnh khi loi khuyt im va k - trng hp

Milan Kundera v Cao Hnh Kin trn vn n Php nhc ti

HUNH I TNG

58

trn y chng minh cho nhn xt ny. Gi th trong tc phm

phin dch hm cha cu vn no nng n, li pht biu no

cung bo, nt tm l no th thin, lung t tng no i

tru, kt ni chuyn bin no lng ca lng cng th dch gi

cng phi nng n, cung bo, th thin, i tru, lng ca lng

cng v nghim nhin ph nhn ch nh trong phng cch

dch thut tn - t - nh c truyn.

Ging nh din vin thm nhp vo vai nhn vt, qua mi dch

phm thc hin, dch gi ng nhin bin mnh thnh k pht

ngn cho tc gi. Mt cch khim nhng.

Trn Thin o

Ti liu tham kho:

- Trn Thin o Web: vanchuongplusvn.blogspot.com

- Trn Thin o Web: thuykhue.free.fr

5) Trn Vn Nam

Trn Vn Nam (1939- )


59

Nh vn Trn Vn Nam sinh ngy 18 thng 11 nm 1939 ti

Bn Tre, qu ngoi huyn Trc Giang tnh Bn Tre, qu ni

Tn Bnh tnh Gia nh.

Hc tiu hc Nha Trang v Thp Chm. Hc trung hc

Nha Trang v Si Gn. Tt nghip i Hc S Phm Si Gn,

kha Vit Vn cp tc 1967. Tt nghip C Nhn Gio Khoa

Trit Hc Ty Phng, i Hc Vn Khoa Si Gn, nm

1973.

Dy hc nhiu tnh Min Ty: Vnh Long, Sa c, Kin

Giang.

n M cui nm 1981, tiu bang Virginia, ri California.

C th v tiu lun vn chng ng trn vi tp ch vn hc

Si Gn trc nm 1975.

Sau 1975 hi ngoi: th v tiu lun ng trn cc giai phm

Xun ca Nht bo Ngi Vit, ph trang Qun Vn ca bo

Ngi Vit, Nht bo Vit Bo, Nht bo SaiGon Nh, Nht

bo Vit Herald, Tun bo Si Gn Times; v trn cc Tp ch

Vn, Thi Tp, Khi Hnh, Tp ch Th, Hp Lu, Vn Hc,

Th K 21, Ph N Din n, Tn Vn, Hn Vit, Lng Vn,

Tp san ng Nai-Cu Long ca L Vn Duyt Foundation,

Th Qun Bn Tho, Tp ch Qung ca bo Si Gn

Times, Tp ch Vn Ngh ca Trung Tm Thy Nga Paris.

Tc phm:

- Mt m Cho Th, Tnh, V m Nhc (tp th, i,

1991)

- Trong Dng Cm Thc Vn Hc Min Nam (2006)

Trch vn:

http://www.tranvannam.com/?p=63

HUNH I TNG

60

Nhng thi k vn hc min Nam t 1963 n 1975

C nhng bin c t nc (v chnh tr, kinh t, x hi) cm

mc hnh thnh cc thi k vn hc s, nhng khng phi bt

c bin c no cng lm vai tr tc ng gy bin chuyn cho

sng tc vn th, cho d bin c tht ln b ngoc c tnh

hnh lch s quc gia. Phn nhiu bin c t nc cng l bin

c vn hc, nhng khng phi tt c u nh vy. V d trong

tnh hnh min Nam t 1954 n 1963 c hai bin c ln:

mt l cuc di c sau hip nh Genve hnh thnh nn vn

hc min Nam, giai on u bao gm trong ba dng - vn hc

thc h i lp thc h x hi ch ngha vn hc do

nhm Sng To va c tnh chnh tr nh vn hc thc h

va c nhu cu lm mi lm khc hn nhm T Lc Vn on

v vn hc thi trit l hin sinh do sch bo dch thut pht

trin ng thi vi tnh hnh x hi bi quan; giai on sau l

vn hc sau o chnh nm 1963. Trc thi im cuc di c,

min Nam cng c sn mt nn vn ngh, nhng ch l tip tc

thng thc tiu thuyt nhm T Lc Vn on ph bin do

nh xut bn YmYm Th trang ca thi s ng H, hoc

d vang vn ngh chin khu do cm tnh vi cuc khng

chin chng Php th hin trong cc tc phm Thu Hng v

Ch Tp ca H Hu Tng- Sau dy Trng Sn ca L

Vn Sm- Xin p mt ti mnh lu hng (khng nh tn

tc gi) Th ma gii phng vi V Anh Khanh, ng H,

Lin Chp, Nguyn Bnh Tun bo i Mi ca ng Trn

Vn n(Tun bo i Mi chuyn v thng tin nhng c

nhiu nh vn th t min Trung min Bc ng gp bi v, c

mt t khong nm 1951 n 1955 ti Sign. Vo nm 1954,

ngi vit bi ny ch l mt thiu nin 15 tui, nh may mn

trong nh c mua u n tun bo, nh c mt s bi th

vn kh hay nh ca T K, Thanh Thuyn, Din Ngh, Kim

t, Song H, Huy Phng, Th Vin, Mai Bng Phng,

Hu, Huyn Vim, Dao Ca, Huyn Giang, Chu Lim, Huy

Trm, H Bnh Trung, Duy Nng, H Hn Sn, H Vit

Phng, Minh ng Khnh, Duy Sinh, T Thy Yn, Thm


61

Th H (?), T Kiu Ngn, Phong Sn, Vn Long nn sau

ny thnh thong nhc li, c l do m nh th Vin Linh,

nh th Song H tng rng ti tng c th ng gp trong

tun bo i Mi lu i ny. Mi v sau, khong nm 1956

hay 1957 ti mi c th ng trn bo, v ch thnh thong, bt

u trn tun bo Nhn Loi ca ng Anh o, nh cc bi

th V th thnh, Phng y, Sn cc) Bin c

chnh tr ln th hai hnh thnh khc quc cho vn hc min

Nam l cuc o chnh ngy 1 thng 11 nm 1963 lt Tng

Thng Ng nh Dim, m tri bt sau l vn ngh cc

thnh v Pht gio. Nhng cng trong thi gian t 1954 n

1963 c vi bin c tuy quan trng vi lch s m khng quan

trng vi vn hc nh cuc trng cu dn trut ph vua Bo

i, chin dch Rng St truy qut Bnh Xuyn, cuc oanh

kch dinh c Lp ca hai phi cng ni lon, cuc o chnh

bt thnh nm 1960 Nh vy r khng phi bin chuyn

tnh hnh no cng nht thit i km vi bin chuyn vn hc.

T thc ny, ta cng c th phn chia cc thi k vn hc

min Nam k tc chn nm ch nht Cng Ha, quy nh

thm hai thi k vn hc na trong ch Nh Cng Ha

min Nam t nm 1963 n 1975.

Trong khun kh mi hai nm k tip y, c nhng bin c

chnh tr lm thay i tnh hnh tht ln, nhng l nhng thay

i chnh tr tranh ginh quyn lc gia cc phe phi khng

cng sn, v vy ch l thay i cp lnh o pha trn, do

tnh hnh x hi vn khng thay i. X hi khng c g bin

chuyn nn vn hc cng khng phn nh r nt hnh thnh

iu g ng k. Ta c th lit k nhng thay i chnh tr cp

trn nh sau: Cuc chnh l qun i do tng Nguyn

Khnh cm u, cc cuc xung ng gy xo trn thnh ph

do s git dy t nhiu phe phi, cuc c din bu c Tng

thng Bin c qun s ln nh cuc Tng cng kch Tt

Mu thn 1968, cuc oanh tc sut mi hai ngy lin nh

xung Hni do khng lc Hoa k, Ma h la, Chin dch

H Lo, Trn c th An Lc, Trn xua qun vo t

HUNH I TNG

62

Kampuchia du c lm bin chuyn tnh hnh t nc,

nhng l bin chuyn v mt phn phi hay coi li chin lc

i bn, cn x hi min Nam th vn nh c sau mt vi ngy

lon lc y khi la cht chc Nhng trong khun kh thi

gian mi hai nm , c hai bin c tht s lm giao ng

np suy t ca ngi min Nam, giao ng trn hai chiu gn

nh tri ngc. Mt l giao ng do xo trn kinh t lm cho

x hi min Nam quay cung, cng l giao ng do chin

trng c nhng trn nh ln cp s on, oanh tc c tri

thm bom n vng mt khu gn Si Gn, c th gii theo di

cuc chin tranh cng lc cng khc lit, vn th ngh thut i

vo u t thi th: l thi k na triu qun i M trc

tip chin u ti min Nam. Giao ng th hai, ngc li, l

do thi k tm lng trn nn tng bt n ca Hip nh Paris

ch gii quyt xong cho vic M rt qun v trao tr t binh

M. Tm lng m sao gi l giao ng. V n nh i sng m

giao ng v chnh tr, tng lp tr thc thnh th manh nha

khuynh hng u tranh thay th ch suy yu do tham

nhng do c din, vi ngi mun i din cho thnh phn

th ba mang tham vng i thoi. V giao ng cng do min

Nam rc rch xy dng, rc rch hng th, v l tt yu nhng

trn nh ln hon ton chm dt (cho n khi c trn nh

Phc Long d chng phn ng qun i M c vo can thip

tr li hay khng. V phe cng sn khng thy pha Hoa K

phn ng g mi c trn kt thc nm 1975.) Tm li t nm

1963 n 1975, vn hc min Nam cm mc vo hai thi k,

mt gy nhiu xc cm v mt ngng tr tnh t: Thi k u t

thn phn t nc (do na triu qun i M b vo Min

Nam) v Thi k tm lng sau Hip nh Paris.

I. Vn chng thi k u t thn phn t nc.

C kh nhiu vn th xut hin trn bo ch, mt s thi phm

mang nhng ni dung ny, nhng ngy nay khng c nhc

nh, c th do ti ni ln cm ngh quen thuc ai cng bit

nh vy vo thi , ci thi m i u cng thy bng qun


63

i M trong khi chin s xy ra khp ni v hng ngy. Chnh

v ni dung ai cng ngh n m cch din t khng c g ni

bt khin cho ta khng lu . Nu ni dung khng ai ngh n

m ta c th mi c i lng nghe. Nu ni dung quen thuc

m cch din t c o th mi d dng ph bin, v l

cch ni gim ta mt cch hay ho. Khng ai ni tht hay ngh

ng iu ca m ng m c ngi no ni hay th mi

ngi s vy quanh lng nghe. Mt din gi hng bin li

ko c qun chng l v ng ta lt t ti tnh ngh thm ca

qun chng. Cho nn vn th hin nhin t by u t thn phn

t nc nm trong h thng knh ch quc t, m n nay b

lng qun v li l ngi sng tc khng ph din hay. Ph

din hay i hi ngh thut c o, khng lp li nhng so

mn. Ch cn bc l lng yu nc m li din t hi ht th

cng khim khuyt a ti s lng qun khng ngi nhc

nh. Ti sao vn ni dung u t thn phn t nc m nhng

bi ht ca Phm Duy nh Git ma trn l, ca Trm T

Thing nh By ngn m gp li, ca Trnh Cng Sn nh

Tnh ca ngi mt tr c ngi i lc ht i ht li,

n nay nghe li vn thy thm tha ni au oan tri, nh

mnh khng may ca dn tc. c ph bin rng ri v chng

nhng ni ln c tnh t chung ca mi ngi, m cn v ni

ln mt cch c ngh thut c o, bi trnh thng thc

ca nhn dn min Nam thi y kh cao, nn tn nhc i

nhng bc di. Cn vn th th vn t c nhng tc phm ln,

ngoi tp th thng c nu lm tiu biu l Chin tranh

Vit Nam v Ti ca Nguyn Bc Sn, ta ch nh li vi tp

truyn nh Ngi n b mang thai trn kinh ng Thp

ca nh vn Tho Trng, i tm An Dng Vng v M

Chu-Trng Thy ca ng L Vn Ho (Ging s i Hc

Vn Khoa Si Gn, dy mn Nhn-chng-hc?) Ngi n b

mang thai trn kinh ng Thp l hin thn ca phc tp

nghch cnh khi con ngi sng ni vng xi u, vng da beo

ca hai bn thi chin tranh. Trang bi s An Dng Vng v

M Chu-Trng Thy mi thi c k li mt cch n ,

khng thun ty nghin cu cho hc thut, m hnh nh pht

HUNH I TNG

64

biu ngm v chnh tr, so snh M Chu vi cc thnh phn

ang hp tc vi Hoa K. Lc , ta ngh l hnh nh, sau

ny mi xc thc khi c bit ng L Vn Ho ra bng

lin sau Tt Mu Thn cng mt lc vi cc nhn vt L

Phng, Thanh Ngh, Dng Qunh HoaNu ra trng hp

n b mt trn y ta t hi sao bn kia tuyn truyn chnh

tr khn kho nh vy m bn ny c vng v th than

thn phn t nc, c cho ph bin rng ri cc vn th bi

bn phn chin c tc dng gy chn chng. Ngh vy m

khng phi vy, khng phi vng v u. Bi v na triu

qun M dn tri trn khp min Nam, u cng thy, lm

sao dn chng min Nam khng nhn nh chin tranh trn t

nc mnh l chin tranh quc t, s mnh dn tc trong th

tng tranh gia hai ch ngha, ng no cng phi vo mt

pha, nh hai cnh qun ang dn trn xp vo nhau th ai cng

rng buc trong hng ng. V vy chnh quyn Vit Nam Cng

Ha c cho ht, cho ng vn th than th thn phn nh

mnh ca t nc m vn khng s qun i r ng, khng

ngi lnh ng vin bt phc tng. Ht ln mt iu ai cng

cm ngh c tc dng nh an i s an bi khng th ln trnh.

Tm-l-chin nh vy khng phi vng v. Qun i Vit

Nam Cng Ha khng tan r v nhng bi ht phn chin m

sau ny tan r v nhng l do khc. Xem nh vy th vn ngh

thi k u t thn phn t nc khng hn ru ng m l

khuyn nh ai cng phi trong hng ng. Phn chin kiu

ny khng phi phn chin ch vn ct lm chn chng

phe ch (ch trng ca phe x hi ch ngha), cng khng

phi phn chin nhn bn ca th gii ngoi cuc xt

thng dn tc Vit Nam, vy y chnh l loi phn chin

ng vin yn hng ng. Phn chin ch vn hay phn

chin th than xem chng u l sch lc chin tranh ca hai

bn. Thi gian t 1965 n 1972, cc s on Hoa K trn

ng v ng trn c lit ti Cao Nguyn, vng mt khu Trung

ng cc Min Nam pha Ty Si gn, nhng nhn vin qun

s M v ng minh nh i Hn, Phi Lut Tn, c i Li

ri khp ni ti Min Nam gy xo trn kinh t v i sng dn


65

chng v nhng l do sau y: Tin M i ra tin Vit Nam

qu chnh lch lm cho qun M k t cp Trung s cng tr

thnh nhng nhn vt tin bc y ti, cc dch v cho M v

ng minh em v li tc ln nh ngh chy xe Taxi, cho M

thu nh, thu xy dng cho M, cng nhn lm hng M,

thng dch vin, gi bn bar v bn dm Do cc ngnh

ngh thuc chnh quyn Vit Nam, t chc, ngh t do, ngh

lao ng v nng dnu c mc sng thp vi thu nhp

bng tin Vit Nam, tr nhng ngi tm c hi tham nhng,

hoc u c tch tr trc li thng mi nh hng Trit l

Hin sinh ph bin t trc nm 1963, n giai on ny mi

tht s to tn qua tc phm Lao vo la v Mo m ca

Nguyn th Thy V; mi tht s chn chng qua tp truyn

Ct bi mt mi v Ci chung kh ca Nguyn c Sn.

Giai on trc ca trit l hin sinh ch mi l hin sinh pha

vi lng mn qua tc phm Vng tay hc tr ca Nguyn th

Hong, hoc hin sinh c thoi ni tm tra hi s tha thi t

u gn b vi thn xc mnh qua truyn ngn Nim au

nhc ca khong trng ca Dng Nghim Mu. Ngha l

hin sinh cha do x hi o in thi cao im chin tranh

nh t nm 1965 n 1972. Trong bi vit Hng v Min

Nam Vit Nam (Tp ch Khi Hnh s 92, thng 6/2004),

gio s Nguyn Vn Trung c ni n th vn ca gii tr vit

v ni oan tri ca t nc, tng nh bn b cht trn, m

c ha bnh, ng trong cc tp ch Hnh Trnh, t nc,

Trnh By, i Din. Hai tp ch sau ch xut hin vo giai

on cui ca thi k chin tranh c lit, bt u bc qua thi

k tm lng sau Hip nh Paris, thi k Vit Nam Ha Chin

Tranh, nn tnh cht ca cc tp ch Trnh By v i Din

hng v dn thn chnh tr i lp vi chnh quyn

Documents

HUỲNH ÁI TÔNG - ahvinhnghiem.orgahvinhnghiem.org/eBook/VANHOCMIENNAM54-75-6.pdf · Tôn Nữ Trà My, là bút hiệu đã dùng quen với độc giả, với tác giả này