Znaaj povra

U ukupnoj proizvodnji hrane proizvodnja povra i preraevina od povra zauzima znaajno mjesto. Cilj je proizvesti i koristiti kvalitetno bezbjedno (zdravstveno bezbjedno) povre.Proizvodnja povra omoguuje;Intenzivno koritenje zemljitaI sistema za navodnjavanje

Bogastvo hranjivih posebno zatitnih materija ini povre znaajnim u ishrani ljudi

Male je energetske vrijednosti zbog niskog sadraja suhe materije, odnosno ima mali sadraj masti, proteina i ugljenih hidrata.

Od ugljenih hidrata povre sadri monosaharide, disaharide, polisaharide (krob, hitin, celulozu i hemicelulozu).

Od vitamina najzastupljeniji su; C, B1, B2, B 6, D, E, K.

Mineralne materije- dijatetiki djelujue materije; organske kiseline i eterina ulja. Organske kisaline; oksalna , jabuna, limunska, mljena, vinskaEterina ulja; bez sumpora, sa sumporom, sa sumporom i azotom.

Kvalitetna ishrana podrazumjeva 4-5 obroka dnevno prije svega svjeeg povra i voa (350-450 g dnevno).

Nain proizvodnje povra

Proizvodnja na otvorenom polju i proizvodnja u zatienom prostoru.Proizvodnja na otvorenom polju moe biti;

Batinska:konbinovana ratarsko-povrtlarska proizvodnjanjivska: intenzivna proizvodnja u speciolizovanim organizacijama

Proizvodnja u zatienom prostoru moe biti; LejeTuneliPlastenicistaklenici

Proizvodnja paprike

Paprika potie iz tropskih predjela Amerike (Meksiko, Gvatemala) odakle se proirila po cijeloj Junoj Americi. Prije otkria Amerike nije bila poznata u Evropi i ostalom svijetu. U ishrani se koristi tehnoloki ili fizioloki zreo plod, uplja boba svjea za pripremanje razliitih jela preraen u domainstvu i industriji.

Morfoloke i bioloke osobinePaprika je jednogodinja biljka. Korijen je razgranat i prodire do 60 cm u dubinu a masa korijena razvija se u gornjih 30 cm.Stablo je je zeljasto starenjem odrvenjava i naraste od 40 do 100 cm.List je prost na duoj ili kraoj drci. Lisna plojka je ovalna ili lancetasta cijelog ruba zelene boje.

Odnos paprike prema uslovima spoljne sredineTemperatura;Tipina toploljubiva biljkaMinimalna temp. klijanja 11 C Optimalna temp. nicanja 30 COptimalna temp. za porast, za sunanih dana 26 COptimalna temp. za porast, za oblanih dana 20 C danju i nou 14 C Optimalna temp. Za cvjetanje i zametanje plodova 26-32 C danju i 16 C nouZaustavlja rast na 12 C

Vlaga;Ima poveane zahtjeve za vlagom u zemljitu i vazduhu. Za 1 kg ploda u tehnolokoj zrelosti potrebno je 58-77 litara vodeOptimalna vlanost zemljita je 60 % PVK

Potreba u hranivima i ubrenje

Paprika ima plitak korjenov sistem rasporeen u povrinskom sloju zemljita ( do 30 cm ).ubri se organskim ubrivima 20 40 t/ha stajnjaka obezbjeuje dovoljno hraniva za poetni rast.U startnom ubrenju obino se dodaje jo planiranih 30 % mineralnih ubriva ( na osnovu analize zemljita i planiranog prinosa ). Ostatak ubriva dodaje se u vidu prihranjivanja. Za prinos od 30 t /ha preporuuje se : 50 kg/ha N, 50 kg/ha P2O5 i 200 kg/haK2OU vrijeme plodonoenja prihranjuje se sa 90 kg/ha N, 55 kg/ha P2O5, 150 kg/ha CaO i 8 kg /ha MgO u vie navrata ( 2 3 sedmice ).

Izbor sortimenta

Izbor sorte zavisi od tipa ploda ( paradajz, paprike, babure, izduene, feferoni ) i namjene.Krupnoplode sorte treba da imaju krupne plodove sa debelim perikarpom 5 7 mm. Za proizvodnju u zatienom prostoru najvie se gaje hibridi visokog i poluvisokog vrstog stabla te krupnih plodova. Sorte zainske paprike treba da imaju tanak perikarp i tamnocrvenu boju u fiziolokoj zrelosti sladak ili ljut ukus. Za sve sorte vano je da imaju otpornost na viruse.

Proizvodnja paprike

Gajenje paprike na otvorenom

Gajenje paprike na otvoreom mogu je samu u periodu bez mraza. U naim uslovima gotovo se iskljuivo proizvodi iz rasada. Rasad se proizvodi u zatienom prostoru. Periodi rasta i razvoja paprike Dana

Sjetva sadnja 10 25 Nicanje- poetak cvjetanja 70 100 Prvi cvijet cvjetovi druge etae 8 12 Cvjetovi druge etae cvjetovi 3. etae 6 10 Oplodnja- tehnoloka zrelost plodova 20 30 Tehnoloka zrelost fizioloka zrelost 25 35

Obrada zemljita Priprema zemljita za sadnju sastoji se u jesenjem oranju na oko 30 cm i obradom pred sadnju ravne povrine ili pravljenje lijeha.

Rasaivanje poinje kada proe opasnost od mraza. Sadi se neto dublje nego to je rasla u rasadniku. Nain sadnje i broj biljaka po jedinici povrine zavisi od sorte i mogueg perioda berbe. Bujnije sorte koje se beru dui period sade se na razmak 50-60 cm izmeu redova i 40 cm u redu. Manje bujne sorte sade se na razmak redova 50-60 cm i 15-25 cm u redu. Mjere njege popunjavanje preznih mjesta kultiviranje ( 3-4 puta )prihranjivanjenavodnjavanje ( prosjeno 8-10 zalijevanja sa 35-40 mm )zatita od bolesti, tetoina i korovanastiranje zemljita

Berba Plodovi paprike beru se u tehnolokoj i fiziolokoj zrelosti. Berba je sukcesivna i traje sve do pojave jaih mrazeva. Prinos plodova krupnoplodih paprika 25-50 t/ha.

Proizvodnja paprike direktno iz sjemenaDirektno iz sjemena proizvodi se uglavnom zainska paprika, rjee povrtlarska paprika, koja ima krau vegetaciju i bere se u tehnolokoj zrelosti. Direktnom sjetvom ostvaruje se vei sklop biljaka (3-4 puta ) nego pri proizvodnji iz rasada. Sjetva je u redove na razmak 50-60 cm i razmak u redu 2-3 cm.Koliina sjemena za industrijsku papriku je 5-10 kg/ha i skliop 0d 200000-400000 biljaka /ha. Po nicanju mjere njege sline proizvodnji iz rasada. Berba je jednokratna runa ili mainska.Prinos zainske paprike je 10-25 t/ha.

Proizvodnja paprike u zatienom prostoru

Paprika gajena u zatienom prostoru ima dugu vegetaciju pa se ostvaruje visok prinos. Moe se gajiti u svim tipovima zatienog prostora.Gaje se skoro iskljuivo rani hibridi. Najvie gaje hibridi u tipu babure sa 3-4 vrha prosjene teine 150-200 g ili kupasti sa jednim vrhom prosjene teine 100 g. Proizvodi se iskljuivo preko rasada uzgojnog u kontejnerima ili pikiranog .Sadi se u pripremljeno zemljite 3-5 biljaka /m2. Razmak redova je 8o cm, a u redu 25-40 cm. Najee se sadi uz nastiranje zemljita crno-bijelom PE folijom.

Mjere njege orezivanje stabla vezivanje uz potporu odstranjivanje donjih listova navodnjavanje prihranjivanje ( od pojave prvih cvjetova svakih 10 dana00 zatita od bolesti i tetoina

Proizvodnja paradajzaPorijeklo i istoriski razvoj

Paradajz vodi porijeklo iz Amerike, iz oblasti Anda. Otkriem Amerike prenesen je u Evropu, ali se je dugo uzgajao samo u botanikim vrtovima jer se je smatrao da je otrovan. Kao povre se poeo gajiti tek poetkom XIX stoljea, i to prvo u paniji, Italiji, Engleskoj i u ostalim djelovima Evrope.

U naim krajevima paradajz se poeo koristiti za ishranu krajem XIX stoljea, ali samo zelen, za kiselenje.

Hranidbena vrijednost

Za ljudsku ishranu u svijeem stanju je posebno znaajan zbog sadraja ugljenih hidrata, organskih kiselina i vitamina C, i male kaloriske vrijednosti i visokog sadraja kalijuma.Kolika je hranidbena vrijednost paradajza, vidi se iz sledeeg sastava svijeeg ploda u %.Voda 92,0-95,2Sirove bjelanevine 0,4-0,95Sirove masti 0,2-0,95Ugljikohidrati 1,87-1,8 od toga eeri 2,4-7,0Vlakna 0,31-1,8Minerali 0,60-0,61

Vaan je izvor minerala za ljudski organizam pogotovo kalcija, kalija, sumpora,fosfora i eljeza.

Korijen mlade biljke je vretenast a sa starenjem se brzo razgranava, prodire do dubine 1,5 m. Ima sposobnost formiranja adventivnih korjenova iz stabla, tako da se moe razmnoavati i vegetataivno.

Stablo-zeljasto i sono, pri slobodnom rastu jako razgranato. Grane (zaperci) izrastaju iz pazuha listova.

Dva su osnovna tipa stabljike: indeterminantan i determinantan

Cvijet- dvopolan i petodijelan, krunini listii su ute boje. Cvijetovi su sakupljeni u grozdaste cvasti i javljaju se u etaama.

List- sloen, neparno perast. Razlikujemo dva tipa: paradajz tip lista i krompirov list.Plod je sona bobica razliitog oblika, boje, veliine, krupnoe, najee mase 60-120 gr,crvene, ute ili narandanste boje.

Sjeme je pljosnato bubreastog oblika,obraslo srebrasto bjelim dlaicama.

Zahtjeva povoljne temperaturne uslove, dovoljno svijetlosti, dobru strukturu zemljita i odreenu koliinu hranjiva.

Temperatura - nie pri minimalnoj temperaturi od 14-16 C, otpornije sorte i pri 10 C. Optimalna temperatura za nicanje je 23-25 C i tada nie 3-5 dana. Za rast vegetativnih organa optimalna temp. je 22 C, za generativne 25 C. Visoke temp. nepovoljno djeluju na rast i razvoj mlade biljke, kao i u periodu od cvijetanja do obrazovanja plodova.Svijetlost ima izrazite zahtjeve prema svijetlosti. Za neprekidan razvoj i plodonoenje neophodna je minimalna osvijetlenost od 5.000-10.000 luksa, a optimalna 35.000 luksa to zavisi od sorte.

Voda za uspjenu proizvodnju navodnjavanje je obavezno posebno pri proizvodnji iz rasada u intezivnom gajenju direktno iz sjemana. Kritian period je faza cvijetanja, kada nedovoljna vlanost moe izazavati opadanje cvijetova. Paradajz u toku itave vegetacije zahtjeva relativnu vlanost vazduha od 50-60 %, a pri cvijetanju 45-50 %

Paradajz se prizvodi na otvorenom polju kao rana, srednje rana i kasna kultura i u svim oblicima zatienog prostora. Proizvodnja moe biti direktno iz sijemena (njivska) i iz rasada (njivska i u zatienom prostoru).

Zemljite najbolji prinosi se ostvaruju na srednje tekim, odnosno srednje lahkim zemljitima. Najvie mu odgovara zemljite slabo kisele do neutralne reakcije (ph 5,5-7,0).Obrada treba da obezbjedi povoljnu strukturu, a to znai dobar vazduni i vodeni reim kao uslov za brzo, ujednaeno nicanje ili ukorjenivanje kao i za daljni rast i razvoj.

ubrenje Za paradajz je od posebnog znaeja obezbjeenje dovoljno hranjiva u prvoj polovini vegetacije. Za prinos od 10 tona paradajz usvaja 30-40 kg N, 10kg P2O5 i 40kg K2O.

Plodored ne podnosi monokulturu, zbog irenja oboljena kada se znatno smanjuju prinosi. Treba ga gajiti na istom mjestu tek nakon 3-4 godine. Najbolje predkulture su viegodinje trave, legominoze, a od povra graak, crni luk itd.Uzgoj paradajza na otvoreno ogranien je klimatskim uslovima, prvenstveno temperaturom i mogu je samo u bezmraznom razdoblju. Za ranu i srednje ranu proizvodnju paradajz se gaji iz rasada, a za kasnu direktno iz sijemena.

U zatienom prostoru mogue je produiti sezonu uzgoja paradajza od nekoliko sedmica do cjelogodinjeg uzgoja. Za uspjenu proizvodnju u zatienom prostoru poeljno je:

to vei intezitet svijetla u jesen, zimi i u proljee, blage zimske temperature, stabilna elektrina energija (bez prekida), dobar izvor kvalitetne vode. Rauna se da od nicanja do poetka cvatnje protekne 50-70 dana, od masovnog cvijetanja do obrazovanja plodova 5-6 dana, od cvijetanja do zrenja 40-50 dana, a ve za 4-6 dana nastupa masovno zrenje plodova. Moe se rasaivati pri starosti rasada 30-80 dana. Visok sorte mogu se rasaivati u razmaku 80 X 40 cm, a niske 60-70 X 30 cm.

Poslije sadnje 7-10 dana, kada poinje intezivno ukornjavanje, prihranjuje se sa 20-30 gr/m2 NPK ubriva i prvo okopavanje. U fazi obrazovanja plodova drugo prihranjivanje kao i poslije svake berbe plodova primjenjuje se folijarno prihranjivanje (vuksal).

Pravilnom agrotehnikom se dobar dio korova moe suzbiti na jeftin ekoloki najnekodljiviji nain.Ovu kulturu ne treba sijati na zaputenim i parcelama sa viegodinjim korovima (palamida, zubaa, sirak itd).Specifine mjere njege primjenjuju se pri gajenju visokih sorti u zatienom prostoru i na njivi, a to su:

Okopavanje

Malovanje

zakidanje zaperaka

Vezivanje

zalamanje vrhova (vrikanje)

otkidanje donjih listova

dopunska oplodnja

Za lokalno trite paradajz se bere u punoj biolokoj i fiziolokoj zrelosti, kada postigne karakteristinu najee crvenu boju ploda.Paradajz sazrijeva postepeno, od sijetve do prve berbe protekne 105-130 dana.Zreli plodovi se uvaju 3-4 sedmice na temperaturama 15-20 C, pri RVV oko 85 %.

Krastavac je jednogodinja biljka kod kojih se za ishranu koristi mladi plod bobaKarakteristike ploda : povrina sa i bez bodlji; glatki, rebrastiOblik : okruga , valjkastVeliina : - < 10 cm kratki krastavci (kornioni) prerada - 10 20 cm srednje dugi salatni - > 20 cm dugi Boja: od svjetlozelene do tamnozelene, ponekad sa( mladog ploda) uzdunim prugama Boja fiziolokog ploda : bijela, uta ili smeaMasa ploda od nekoliko grama do 500gKrastavci za preradu beru se mladi te to je plod mlai postie veu cijenuU ishrani se koristi plod u svjeem stanju i kiseli Kao sirovina u: preraivakoj i farmaceutskoj industriji Porijeko : jugoistona Azija i juna Kina spada u najstarije kulture

Nicanje 4 8 danaI pravi list 5 dana po nicanjuII pravi list nakon 8 10 danaIntezivan razvoj listova do plodonoenjaPrvo se razvijaju muki cvjetovienski cvjetovi 40 50 danaBerba traje 35 40 dana

Odnos krastavca prema uslovima spoljne sredine

Temperatura Tipina toploljubiva biljkaMinimalna temp. nicanja 12 C Optimalna temp. nicanja 25 30 COptimalna temp. za porast i plodonoenje 25 30 CRast prestaje na temp. 6 C i 39 COteenje pri temp. 0,5 CSvjetlostPrema intezitetu svjetlosti nema velikih zahtjeva te se moe uspjeno gajiti i tokom zime (zatieni prostor) bez dopunskog osvjetljenjaPo porijeklu biljka kratkog dana ima irok areal rasprostrnjenja pa postoje i neutralne sorte na duinu dana.

Ima poveane zahtjeve za vlagom u zemljitu i vazduhom. Najvei zahtjevi za vlagom su u vrijeme cvjetanja i plodonoenja najintenzivniji porastOptimalna vlanost zemljita je 80 % PVK i vieOptimalna relativna vlanost vazduha 90 95 %Zemljite : srednje teka zemljita, novoosvojena zemljiteReakcija zemljita neutralnaTereni bez vjetra

Proizvodnja krastavcaNa otvorenom poljuU zatienom prostoruProizvodnja na otvorenom moze biti:

ranasrednja ranakasna

Njega usjeva

Gusta sjetva prorjeivanje faza 1 2 listaMeuredna obrada 2 3 puta dok se redovi ne zatvoreOgrtanje na manjim povrinamaNavodnjavanje redovna mjeraU poetku vegetacije rjee u vrijeme cvjetanja svakih 4 5 dana sa 250 350 mm vode/haDobar efekat oroavanjeZatita od bolesti viroze, pepelnica, krastavost, plamenjaa i tetoina lisne ui, crveni pauk, injaciMalavanje pokrivanje zemljita crnom folijom povean prinos za 30 80 %Pinciranje - zalamanje glavnog stabla i grana I reda stare sorte Vezivanje uz potporu gajenje u paliru

U tehnolokoj zrelostiSorte dugih plodova 300 500 gSorte srednje dugih plodova oko 200 gSalatne sorte beru se svaka 4 6 danaKornioni svaki drugi dan- vie plodova I klasePrinos : salatne sorte 40 50 t/haKornioni njivski uzgoj 20 60 t/haKornioni u paliru 50 70 t/ha

Jedna od vodeih povrtlarskih kultura u zatienom prostoruZa postizanje visokih prinosa treba obezbjediti optimalne uslove: temp., vlagu, zemljite u rastresitom stanju sa dobrim vazdunim i visokim vodnim kapacitetom.Krastavac dobro reaguje na poveanu koncetraciju CO2 Najbolji rezultati se postiu sa poveanom koncetracijom CO2 do 0,6 % uz povoljne ostale usloveZavisno od biolokih karakteristika krastavca ,sorte i objekata vrijeme proizvodnje je razliitoProizvodi se iz rasada (sjetva u saksije)Starost rasada u vrijeme sadnje 4 prava listaSadnja u pripremljen i zagrijan objekat (160C) na razmak 100 120 x 40 50 cm(25 35 000 biljaka/haMogua proizvodnja sadnjom u bale slame

Odravanje temp. i vlageOkopavanje i zatita, prihranjivanje 3 4 puta NPK i folijarnoSpecifine mjere njege vezivanje uz potporu Regulisanje rasta - orezivanjem bonih vrijea na 3 lista i 2 ploda (prije toga se odstrane svi cvjetovi na visini 60 cm bonih grana glavnog stabla ) i viih grana (150 cm) na 3 lista i 4 ploda.Glavno stablo se savije nadole kada preraste visinom potporu (gornje ice)BerbaBerba salatne sorte beru se nakon 60 dana svaka 2 3 danaKornioni svaki dan

Prinos 24 32 kg/m2 - gajenje u periodu zima ljeto proljee6 8 kg/m2 jesen10 12 kg/m2 proljeePronos korniona do 6 kg/m2