FONETIK DAN FONOLOGI DALAM BAHASA MELAYU (BMM3108)HURUF-HURUF DALAM BAHASA MELAYU

Definisi Huruf Vokal, Konsonan dan Diftong Bahasa Melayu

Tahukah anda bahawa huruf ialah lambang dalam sistem bunyi bahasa yang daripadanya sesuatu perkataan dalam tulisan dibentuk? (Marzukhi Nyak Abdullah, 1977:42).

Seperti yang telah dipelajari, bunyi vokal terhasil apabila udara keluar daripada rongga mulut tidak mengalami sekatan atau himpitan. Bunyi vokal juga dipengaruhi oleh pengaruh lidah, keadaan rongga mulut dan bentuk bibir. Konsonan pula ialah bunyi yang dihasilkan dengan melakukan sekatan terhadap arus udara yang dilepaskan melalui paru-paru. Sekatan itu dapat dilakukan dalam bentuk hentian sepenuhnya, hentian sebahagian atau hentian sekejap-sekejap. Diftong pula terhasil daripada gabungan bunyi vokal. Dengan perkataan lain, diftong terbentuk apabila berlaku pengeluncuran bunyi-bunyi vokal, iaitu satu vokal mengeluncur dari satu vokal kepada vokal yang lain (Abdullah Hassan,2006:44).

4.2Jenis-Jenis Huruf Vokal, Konsonan dan Diftong Bahasa Melayu

Anda perlu mengetahui bahawa dalam Bahasa Melayu terdapat enam huruf vokal, iaitu huruf a, i, u, e pepet, e taling dan o. Rajah 4.2 di bawah menunjukkan huruf dan fonem (bunyi bahasa) dalam Bahasa Melayu.

Huruf VokalFonem / BunyiEjaanSebutan

ae talinge pepetiou[a][][e][i][o][u]adasemakselakbilikbotolduduk[a.da][s.mak][se.lak][bi.lik][bo.tol][du.duk]

Rajah 4.2: Huruf dan Fonem Vokal Bahasa Melayu

Seterusnya dalam Bahasa Melayu juga, terdapat 27 fonem atau bunyi konsonan yang ditunjukkan dalam rajah 4.3 di bawah.

Huruf KonsonanFonem / BunyiEjaanSebutan

bcdfgghhjk

khlmnngnypqrssytvwx

yz

[b][c][d][f][g][gh][h][j](1)[k](2) ?(3) (4)[q][kh][l][m][n][ng][ny][p][q][r][s][sy][t][v][w][z]

[y][z]

bolacatatdadafakirgabusghazalhargajagakalakapaknikmatkadikhairatlalaimadahnafkahngerinyalapaparqarirapatsahamsyiriktajamviruswajahxylem

yuranzapin

[bo.la][ca.tat][da.da][fa.kir][ga.bus][gha.zal][har.ga][ja.ga][ka.la][ka.pa?][nimat][qa.di][khai.rat][la.lai][ma.dah][naf.kah][nge.ri][nya.la][pa.par][qa.ri][ra.pat][sa.ham][syi.rik][ta.jam][vi.rus][wa.jah][zi..lem]

[yu.ran][za.pin]

Rajah 4.3: Huruf dan Fonem Konsonan Bahasa Melayu

Bahasa Melayu juga menunjukkan tiga bunyi diftong, iaitu ai, au dan oi yang ditunjukkan dalam Rajah 4.4 di bawah.

Huruf DiftongFonem / BunyiEjaanSebutan

aiauoi[ai][au][oi]pantaipulausepoi[pan.tai][pu.lau][se.poi]

Rajah 4.4: Huruf dan Fonem Diftong Bahasa Melayu

4.3Konsonan Asal, Pinjaman, Gandingan dan Rangkap Bahasa Melayu

Tahukah anda bahawa terdapat tiga jenis konsonan yang berbeza dalam Bahasa Melayu? Konsonan tersebut ialah konsonan asal, pinjaman, gandingan dan rangkap. Konsonan gandingan dan rangkap turut dikenali sebagai huruf gabung dan konsonan gabungan (Nik Safiah Karim et.al. 2006). Bacalah modul ini seterusnya untuk memahami ketiga-tiga jenis konsonan tersebut.

Terdapat 18 fonem konsonan asal Bahasa Melayu. Sebenarnya terdapat 19 bunyi (fon) tetapi bunyi [?] dianggap variasi kepada bunyi [k] di akhir suku kata. Daripada segi cara sebutan, seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 4.5 di bawah, konsonan asal Bahasa Melayu terbahagi kepada tujuh, iaitu letupan, letusan, geseran, getaran, sisian, sengauan dan separuh vokal.

Cara SebutanDaerah Sebutan

BibirGusiGusi-L KerasLelangit KerasLelangit LembutPita Suara

123456

Letupantbptk

bbdg

Letusantb

bj

Sengauanbmn

Geserantbfsxh

bvz

Getaranbr

Sisianbl

Separuh Vokalbwy

Rajah 4.5: Konsonan Asal Bahasa Melayu Berdasarkan Sebutan

Terdapat sepuluh konsonan pinjaman dalam Bahasa Melayu yang berasal daripada Bahasa Arab melainkan konsonan v. Konsonan v dipinjam daripada Bahasa Inggeris. Konsonan sy pula yang dipinjam lebih awal daripada Bahasa Arab, digunakan untuk mengeja perkataan pinjaman daripada Bahasa Inggeris contohnya, skuasy. Huruf ain seperti dalam perkataan mana, digantikan dengan huruf k menjadi makna. Pada tempat lain, huruf i (ilmu), a (alam), u (umur) digugurkan. Ejaan nama seperti Abdullah, Saodah, Nor Aini sudah ditiadakan. Selain itu, huruf hamzah digugurkan tetapi masih terdapat dalam perkataan seperti Dato, sebagai darjah kebesaran yang dikurniakan oleh Sultan atau Yang Dipertuan Negeri.

Seterusnya, dalam sistem ejaan lama Bahasa Melayu, terdapat sembilan konsonan gandingan dan rangkap yang digunakan, iaitu kh, gh, ny, ng, sh, ch, dz, dh dan th. Empat daripadanya dikekalkan penggunaannya hingga kini, iaitu kh, gh, ny dan ng. Akan tetapi, konsonan gandingan dan rangkap sh diubah suai menjadi sy. Selain itu, empat konsonan gandingan dan rangkap ditukar menjadi konsonan tunggal, iaitu ch menjadi c, dz menjadi z, dh menjadi d dan th menjadi s. (Abdullah Hassan, 2006:95-96).

Sebenarnya jika anda peka, tidak banyak huruf dipinda dalam Sistem Ejaan Rumi Baharu. Hanya konsonan gandingan dan rangkap dikurangkan daripada sembilan kepada lima, iaitu empat kekal, manakala satu berubah satu huruf. Empat lagi konsonan gandingan dan rangkap dijadikan konsonan tunggal untuk memudahkan ejaan. Namun, walaupun huruf berubah, bunyi sebutannya tetap sama.

1.Huruf dan Simbol Fonetik Huruf Vokal

Bil.HurufDaerah/Cara Sebutan

SimbolFonetikContoh dalam Perkataan

DepanTengahBelakang

1.a

Vokal Depan Luas[a][aba][kapal][bola]

2.e pepetVokal Depan Separuh Sempit[e][ekor][beca][sate]

3.e talingVokal Tengah Pendek[][mas][pta]

4.i

Vokal Depan Sempit[i][ikan][lipas][kari]

5.oVokal Belakang Separuh Sempit[o][oren][bot][foto]

6.uVokal Belakang Sempit[u][uban][bulan][seru]

2.Huruf dan Simbol Fonetik Huruf Konsonan Asli Bahasa MelayuBil.HurufDaerah/Cara SebutanSimbol FonetikContoh Dalam Perkataan

DepanTengahBelakang

1.pLetupan Dua Bibir Tidak Bersuara[p][payu][kepa[[gelap]

2.bLetupan Dua Bibir Bersuara[b][bila][labu][kelab]

3.tLetupan Gusi Tidak Bersuara[t][tahu][kata][sakit]

4.dLetupan Gusi Bersuara[d][daki][padi][wad]

5.kLetupan Lelangit Lembut Tidak Bersuara[k][kartun][leka][buda]

6.gLetupan Lelangit Lembut Bersuara

[g][gari][pagar][monolog]

7.Hentian Glotis

[][ibu][saat][gala]

8.cLetusan Lelangit Keras-Gusi Tidak Bersuara[][uti][kaa][pi]

9.jLetusan Lelangit Keras-Gusi Bersuara[j][jaga][kerja][buruj]

10.sGeseran Gusi Tidak Bersuara[s][sambal][kasut][putus]

11.hGeseran Glottis Bersuara[h][hampas][tohor][patah]

12.rGetaran Gusi Bersuara

[r][rakit][bersih][getar]

13.lSisian Gusi Bersuara

[l][lampu][kelas][pintal]

14.mSengauan Dua Bibir Bersuara[m][masa][kami][silam]

15.nSengauan Gusi Bersuara[n][naka][kena][isnin]

16.nySengauan Lelangit Keras-Gusi Bersuara[][amuk][kuit]-

17.ngSengauan Lelangit Lembut Bersuara[][aa][maga][pisa]

18.wSeparuh Vokal Dua Bibir Bersuara[w][warna][tawar][takraw]

19.ySeparuh Vokal Lelangit Keras Bersuara[j][jojo][kaju]-

3.Huruf dan Simbol Fonetik Huruf Konsonan Pinjaman dalam Bahasa Melayu

Bil.HurufDaerah/Cara SebutanSimbol FonetikContoh dalam Perkataan

DepanTengahBelakang

1.fGeseran Bibir-Gigi Tidak Bersuara[f][feri][safari][skarf]

2.vGeseran Bibir-Gigi Bersuara[v][visi][larva][molotov]

3.thGeseran Gigi Tidak Bersuara[][elaa][mial][hadi]

4.

dzGeseran Gigi Bersuara[][ikir][qaaf][hafa]

5.zGeseran Gigi Bersuara

[z][zip][muzium][

6.shGeseran Lelangit Keras Tidak Bersuara[] , [][arat] , [arat][maarakat] , [maarakat][qurai] , [qurai]

7.xGeseran Lelangit Lembut[x][xelofon][baju maxi][buku tex]

8.ghGeseran Lelangit Lembut Bersuara[ ][ aib][ma rib][bali ]

2